bastırkusva

HÜSEYİN CAN COŞKUN
ise hayır efendim bilgi deneyimle kazanılmaktadır
demektedir.
İkisini de ayrı ayrı irdelendiğinde doğuştan
diyenlerin karşısına, eğer bilgi doğuştan
var olmaktaysa dünya üzerinde ki dillerin
farklılığı nedendir? sorusu kafalarda ki ampulleri
adeta balyoz edasıyla kırıp geçmektedir.
Çünkü bilgi doğuştan gelen bir şey
olduğunda bütün insanların aynı dili konuşuyor
olması gerekmektedir. Bu hususta
ikinci bir darbe ise insanların inanç farklılıklarıdır.
Eğer bilgi doğuştan var olsaydı ateist
olarak adlandırılan toplulukların varlığından
söz edilmeyecekti. Çünkü yaratıcının var
olanları yaratırken, onları kendi varlık bilgisinin
eksikliği ile yaratması, yaratıcının mükemmelliğiyle
zıt düşmektedir.
Bilginin kaynağı probleminde John Locke
bir şeyler üretilmesi gerekliliğini hissettiğinde
şu bakış açısıyla devreye girmiştir:
Locke, insanların doğduklarında zihinlerinin
bomboş olduklarını söylerken bunu
tabula rosa yani boş levha kavramıyla açıklamaya
çalışmıştır. O’na göre bilgiye ulaşmanın
yolu sadece adım adım deneyimlemekten
geçmektedir. Locke, hiç kimsenin
bilgisinin, deneyimlerinin ötesine geçemeyeceğini
söyleyerek safını belli etmiştir.
Ampul yakma sevdasıyla René Descartes
de bu işe müdahil olmuştur. O’nun bilgi
arayışı diğerlerinden daha farklı ve karmaşık
yapıdadır. Descartes bütün bildiklerinin,
görevi yanıltmak olan kötü bir cin tarafından
öğretildiğinden şüphe ederek, zihnindekileri
teker teker boşaltmaya başladığında, düşünenin
kendisi olduğunu ben diye bir şeyin
olması gerektiği fark edip şüphe hareketini
durdurarak cogito ergo sum demiştir. Yani
‘düşünüyorum, öyleyse varım’
Daha sonra bütün bilgilerin Tanrıdan geldiği
kanısına vararak bunları açıklık ve seçiklikle
harmanlayıp, kendisini modern(eskisinden
daha yeni) felsefenin babası ilan etmiştir.
Immanuel Kant ise kendi felsefesini ikiye
ayırdığı gibi bilginin kaynağını da ikiye ayırarak
incelemeye çalışmıştır. O’na göre bilgi a
priori yani deney-öncesi biliş ve a posteriori
yani deney-sonrası biliş olarak iki farklı kavramda
incelenmeliydi.
Deney-öncesi biliş, deneye başvurmadan
bilinebilen 2+2=4 gibi bilgilerdir. Bu bilgilerin
deneyimle ispatlanmasına gerek yoktur.
‘Maymunlar muz yer’ gibi bir önermenin
ispatlanmaya ihtiyacı olduğundan bu bilgi
deney-sonrası bir biliş olmaktadır.
Son birkaç yüzyıl da bigi’nin kullanılmasında
ve biriktirilmesinde iyileştirici hatta
bütünleştirici özelliklerinin yanı sıra geleneklerini,
göreneklerini, değerlerini ve inançlarını
bir prangaya dönüştürerek zihinlerine ket
vurmuş, adeta zihinlerinde düşünmeye yer
bırakmamış Doğu kültürüne karşın Batılılar
bilgiyi kasvetli havaları aydınlatmak, paslı
kapıları açmak için kullanmışlardır. Bilgiyi sırt
çantalarından eksik etmeyerek bilime dönüştürmüş
ve muhteşem ‘gadget’ larımızı bizlere
sunmuşlardır.
Bizler ise şahsımıza tahsis edilmiş mağaralarımızda
şeytan taşlamaya devam edip,
neredeyse yenilmek için çıktığımız bu yolda
her yenilgiden sonra başımıza gelenleri zafer
olarak adlandırmaktayız.
Peki ya Albert?
Albert masumdu, ne a priori’ e ne de a
posteriori’ e sahip olduğunun farkındaydı.
İlk insanların bilgisine sahip olmadıkları yeni
bir şeyi deneyimlerken, kazara hayatlarını
kaybettikleri gibi Albert de muğlakların yeni
ama hatalı bir deneyimi sonucunda oksijen
yetmezliğinden hayata maymun gözlerini
yumarak Little Joe2 ile ayrıldı.
Dünyadan fezaya…
Gadget: cihaz, alet, zımbırtı
Daryush Shayegan ‘Melez Bilinç’
Metis yayınları sayfa:107/108
kusva.org
22