170 Türk D›fl

170 Türk D›fl Politikas›-I SIRA S‹ZDE DÜfiÜNEL‹M SORU 4 mifltir. Türkiye’nin diplomatik görüflmelere aç›k oldu¤u ancak taleplerinin karfl›lanmamas› hâlinde müdahalede bulunabilece¤ini gören ABD, harekete geçerek eski Savunma Bakan yard›mc›s› Cyrus Vance’i ara buluculuk yaparak krizi çözmesi için görevlendirmifltir. Bunun üzerine çal›flmalar›n› daha çok Yunanistan ve Türkiye üzerinde yo¤unlaflt›ran Vance, adaya her iki taraftan da yap›lacak bir müdahalede ABD yard›mlar›n›n kesilece¤i bask›s›yla taraflar› uzlaflmaya zorlam›fl ve 30 Kas›m 1967’de Yunanistan, Türkiye’nin taleplerini kabul etmifltir. Bu taleplerin kabulünde ABD’nin Türkiye’ye daha yak›n bir pozisyonda durmas›n›n etkisi de vard›r (Sönmezo¤lu, 2006:241-242). Bu yak›n durufl bir yandan ABD’nin daha önceki sorunlarda çekimser bir tav›r sergilemesini telafi etmek amaçl›yken di¤er yandan da Türkiye ile SSCB yak›nlaflmas›na karfl› bir önlem niteli¤indedir. Keza, özellikle 1965 sonras› Türkiye ile SSCB iliflkileri geliflmeye bafllam›fl, nihayetinde de SSCB, K›br›s konusunda Türkiye’yi destekler konuma gelmifltir. K›br›s sorununda SIRA S‹ZDE ABD’nin müdahale etmedeki çekimser tavr›n› inceleyiniz. TÜRK‹YE-AVRUPA EKONOM‹K TOPLULU⁄U DÜfiÜNEL‹M ‹L‹fiK‹LER‹ AMAÇ 5 Türkiye SORU ve Avrupa Ekonomik Toplulu¤u aras›nda kesintiye u¤ram›fl iliflkilerin bu dönemde nas›l ilerledi¤i hakk›nda bilgi sahibi olabilmek. D‹KKAT D‹KKAT Türkiye, Avrupa Ekonomik Toplulu¤u’na baflvurusunu 1959 y›l›nda yapm›fl ve 10 May›s 1960 tarihinde Türkiye ile üyelik müzakerelerin 7 Haziran 1960’ta bafllanaca¤› karar› al›nm›flt›r. Türkiye’de 27 May›s 1960’ta yaflanan askerî darbe AET tara- SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE f›ndan müzakerelerin süresiz olarak ask›ya al›nmas›na neden olmufl ve bu tarihe kadar normal seyrinde devam etmifl görüflmeler ilk defa kesintiye u¤ram›flt›r. AMAÇLARIMIZ Darbeden AMAÇLARIMIZ sonra AET ile görüflmeler devam etmifl ve ancak Temmuz 1962 AET Bakanlar Konseyi, Türkiye ile resmî müzakerelerin bafllat›lmas›na karar vermifltir. Bu K ‹ T A P tarihten sonra K ‹ bafllayan T A P müzakereler neticesinde 12 Eylül 1963’te Türkiye ile AET aras›nda Ankara Anlaflmas› imzalanm›fl ve Türkiye ortak üye olarak kabul edilmifltir. Anlaflmaya göre ilk befl y›lda Türkiye tam üyelik için haz›rl›k yapacak, ard›ndaki on TELEV‹ZYON iki y›ll›k sürede TELEV‹ZYON geçifl dönemini bitirecek ve son befl y›lda bu sürecin son dönemecine girecekti (Sönmezo¤lu, 2006:88-89). Yani bu süreler içinde Türkiye’nin üzerine düflen yükümlükleri yerine getirmesi söz konusuydu. Ankara Anlaflmas›’n›n temel amac› “Türkiye ekonomisinin h›zland›r›lm›fl kalk›nmas›n› ve Türk halk›n›n çal›flma ‹NTERNET düzeyinin ve ‹NTERNET hayat flartlar›n›n yükseltilmesini sa¤lama gere¤ini tümüyle göz önünde bulundurarak taraflar aras›ndaki ticari ve ekonomik iliflkileri aral›ks›z ve dengeli olarak güçlendirmeyi teflvik etmek”ti (Madde 2; Acar, 2006:213). Ankara Anlaflmas›’n›n imzalanmas› Türkiye içinde farkl› yank›lar bulmufl ancak bunlar›n geneli bir sevinç göstergesi hâlinde olmufltur. Kimi çevrelerce bu anlaflmayla Türkiye kendini kesin bir güvenceye al›rken baz› gazeteler AET’den gelecek para yard›mlar›n›n hesab›n› yap›yordu. Di¤er baz› gazetelerde ç›kan yaz›larda Türkiye’nin bu anlaflmayla Avrupal› m› yoksa Asyal› m› oldu¤unun cevab›n›n verildi¤i vurgusu yer al›yordu. Keza, Dönemin Baflbakan Yard›mc›s› Turhan Feyzio¤lu, bu anlaflman›n Türkiye’nin Avrupal› bir devlet oldu¤unu kan›tlama yolunda bir zafer oldu¤unu aç›klam›fl, D›fliflleri Bakan› Feridun Cemal Erkin ise Cumhuriyet gazetesinde yay›mland›¤› yaz›s›nda ortak pazar› yaln›zca bir gümrük birli¤i olarak de¤il ortak bir zihniyet olarak alg›lamak gerekti¤ini belirtmifltir (Birand, 2000:160-161).

6. Ünite - 1960-1970 Dönemi Türk D›fl Politikas› 171 Asl›nda bu yorumlar›n her birinde bir hakl›l›k pay› da yok de¤ildir. Keza, 1960- 1970 döneminde Türkiye’nin ABD’den ald›¤› yard›mlar›n azalmas› AET’nin yeni bir yard›m kayna¤› olarak görülmesinde etkili olmufltur (Sönmezo¤lu, 2006: 283). Nitekim, Türkiye’nin Avrupal› bir ülke oldu¤unu kan›tlama telafl› günümüzde hâlâ devam eden bir d›fl politika unsurudur. Ankara Anlaflmas›’n›n bu alg›y› harekete geçirmesi oldukça do¤ald›r. Bütün bu faktörler birleflti¤inde asl›nda Türkiye’nin 1963 y›l›ndan sonra AET konusunda ata¤a geçti¤ini söylemek mümkündür. Keza, henüz 1966 y›l›nda befl y›l olarak öngörülen haz›rl›k aflamas›n›n Türkiye taraf›ndan öne çekilmeye çal›fl›lmas› bunu kan›tlar niteliktedir. Nihayetinde 1968 y›l›nda Brüksel’de yap›lan AET Ortakl›k Konseyi toplant›s›nda Türkiye ile geçifl dönemi flartlar›n›n müzakere edilmesine karar verilmifltir. 1969 y›l› içerisinde AET ile geçifl dönemi koflullar› görüflülmeye bafllanm›fl ve 22 Temmuz 1970’te Katma Protokol imzalanm›fl, protokol 1 Ocak 1973’te yürürlü¤e girmifltir. Katma Protokol, esasta Türkiye’nin ekonomik aç›dan gümrük birli¤ine ve tam üyeli¤e haz›rlanmas› anlam›na gelmekteydi (Sönmezo¤lu, 2006:285). Bu kapsamda AET baz› gümrük tarifelerini, kotalar› ve baz› tar›msal ürünlerin kendi pazar›na girmesi kolayl›klar›n› sa¤larken Türkiye ise 12-22 y›l içerisinde AET’den gelecek sanayi ürünlerinin gümrüklerini kademeli olarak indirmeyi kabul etmifltir. Türkiye ile AET aras›ndaki iliflkilerin en sorunsuz geçti¤i 1964-1972 y›llar›nda AET, Türkiye’ye baz› ticari kolayl›klar sa¤lam›fl ve mali yard›mlarda bulunmufltur. Öte yandan 1972 y›l›ndan sonra Türkiye’de iç siyasal istikrars›zl›klar, dünya çap›ndaki petrol krizi gibi sorunlar dolay›s›yla iki taraf aras›ndaki iliflkiler sorunlu bir hâle gelmeye bafllam›flt›r (Sönmezo¤lu, 2006:286).