ULI403U-TÜRK DIŞ POLİTİKASI I-12V4-8-pdf_kitap

1. Ünite - Osmanl› ‹mparatorlu¤unun Çöküflünden Kurtulufl Savafl›’na Kadar Türk D›fl Politikas›
21
1. Dünya Savafl› S›ras›nda Osmanl›da Yaflanan
“Ermeni Sorunu”
Ermeni Sorunu; 1870’lerin bafl›ndan itibaren bafllayan ve özellikle 1877 Osmanl›-
Rus Savafl›’ndan sonra Ermeni milliyetçili¤inin geliflmesi ile daha da kronikleflen
bir sorundur. Ermeni Sorunu, büyük güçlerin parçalanma/da¤›lma sürecindeki Osmanl›
Devleti ile mücadelelerinde önemli bir koz hâline gelmifl ve sonu da dramatik
bir biçimde neticelenmifltir. Osmanl› ‹mparatorlu¤u s›n›rlar› içinde yaflayan Ermeniler
milliyetçilik duygusunu 19. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda benimsemifllerdir. 28
Mart 1862’de Osmanl› ‹mparatorlu¤u taraf›ndan kabul edilen “Ermeni Tüzü¤ü” Ermeni
cemaatinin bir tür anayasas› olarak Padiflah taraf›ndan onaylanmas› sonucunda
ortaya ç›km›flt›r. Asl›nda Osmanl› içinde “güvenilir millet” (“millet-i sad›ka”) olarak
tan›mlanan Ermenilerin bu tarihe kadar büyük ço¤unlu¤u “ayr›l›k” düflüncesine
fazla e¤ilimli olmam›fllard›r. Ancak büyük güçlerin kendi aralar›ndaki mücadelelerinin
etkisi ile 19. yüzy›l›n son çeyre¤inde d›flar›dan da tahrik edilen Ermenilerin,
t›pk› Balkanlarda oldu¤u gibi ba¤›ms›z bir devlet kurma heveslerini ayaklanma
ve benzeri eylemleri h›zland›rm›flt›r. 24 Nisan 1915’te dönemin ‹çiflleri Bakan›
(Dahiliye Naz›r›) Mehmed Talat Bey taraf›ndan kaleme al›nan bir karar ile Ermeni
Komite merkezlerinin kapat›lmas›, elebafllar›n›n tutuklanmas› ve her türlü belgelerine
el konulmas› istenmifltir. Yaklafl›k bir ay sonra ise 27 May›s 1915’te ise “Tehcir
Yasas›” ç›kar›lm›flt›r. Tehcir yasas› ile savafl ortam› ve Ermenilerin Ruslarla ifl birli¤i
yapma ve ba¤›ms›zl›k için isyanlar ç›karma gerekçeleri gösterilerek yerel mülki
ve askerî yöneticilere, uygun görecekleri kiflileri geçici olarak baflka yere nakletme
yetkisi verilmifltir. 30 May›s 1915’te bu karar Bakanlar Kurulu taraf›ndan “süresiz”
olarak uzat›lm›flt›r. Çarl›k Rusya’n›n Anadolu’yu iflgal plan›na karfl› Osmanl›
hükûmeti, savunma hatt›n›n gerisini güvence alt›na almak için ç›kard›¤› Tehcir Yasas›
ile Ermenileri toplu olarak Osmanl› ‹mparatorlu¤unun bir ili olan Suriye’ye
göndermeye bafllam›flt›r. (Sönmezo¤lu, 2010: 263-264) Bu amaçla uygulanan tehcirin
ne kadar insan› göçe zorlad›¤› konusunda net say›lar bilinmemektedir. Dahas›
konunun taraflar›n›n siyasi pozisyonlar› gere¤i ihtilaflar olsa da say›n›n 400 bin
ile 1,2 milyon aras›nda de¤iflti¤i iddia edilmektedir. Tehcir, ne yaz›k ki açl›k, hastal›k,
tehcir edilenlere yönelik çete sald›r›lar› vb. nedenlerle çok vahim sonuçlara
ve insan kay›plar›na neden olmufltur. Ermeni tehciri ile ilgili uluslararas› alanda birçok
tart›flma bulunmaktad›r. Bu tart›flmalar›n bafl›nda bu tehciri Osmanl› ‹mparatorlu¤unun
genel bir politikas› olmay›p, iktidar› elinde bulunduran ‹ttihat ve Terakki’nin
merkez çekirde¤inde bulunanlar›n yapt›¤› gelmektedir. Merkez çekirde-
¤i oluflturan üç isim ise Enver Pafla, Talat Pafla ve Cemal Pafla’d›r. ‹kinci tart›flma ise
Ermeni tehcirinin bir “soyk›r›m” olup olmad›¤› çerçevesinde yap›lmaktad›r. Üçüncü
tart›flma ise tehcirde ölenlerin say›s› ile ilgilidir (Oran, 2004:102-103). Bir dönem
Türk Tarih Kurumu Baflkanl›¤› da yapan Prof.Dr. Yusuf Halaço¤lu’na göre tehcir
edilenler 413 bin kifli, ölenler ise 56 bindir. Ancak bu say›y› 1 milyona kadar ç›karan
iddialar da söz konusudur.
Sovyet Devrimi ve Rusya’n›n Savafltan Çekilmesi
“Bolflevik Devrimi” ya da “Ekim Devrimi” olarak da bilenen “Sovyet Devrimi” Çarl›k
rejiminin devrilmesinin ard›ndan eski takvime göre Ekim 1917’de bafllayan büyük
de¤iflimdir. 1917’nin bu iki aflamal› toplumsal dönüflümü, özellikle de devrimin
ikinci aflamas› için kullan›lan terimdir. Bu dalga Rus Sosyal Demokrat ‹flçi Partisi’nin
(RSDRP) Bolflevik kanad›n› iktidara getirmifl, “proletarya diktatörlü¤ü” alt›nda ilk