Лулзим ХАЗИРИ - КОГА ЉУБОВТА СЕ ТРОШИ КАКО КРЕДА
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1
2
3
4<br />
Издавачка куќа Готен<br />
Пролет 25, Скопје<br />
contact@gotenpublishing.com<br />
www.gotenpublishing.com<br />
За издавачот: Билјана Ставрова Алаѓозовска<br />
Уредник: Владимир Јанковски<br />
Превод од албански јазик: Линдита Ахмети<br />
Лектура: Дејан Василевски<br />
Графичко уредување и дизајн: Таби Азири<br />
Печати: Арт и арт студиот Батев, Визбегово, Скопје<br />
Тираж: 500 примероци<br />
Ова издание финансиски го поддржа<br />
Министерството за култура на Република Македонија
<strong>Лулзим</strong> <strong>ХАЗИРИ</strong><br />
5<br />
<strong>КОГА</strong> <strong>ЉУБОВТА</strong> <strong>СЕ</strong> <strong>ТРОШИ</strong> <strong>КАКО</strong> <strong>КРЕДА</strong><br />
Поезија<br />
2017
6
7
8
ОСАМЕНА РИБА ВО АКВАРИУМ<br />
9
10<br />
[ПРОЛОГ]<br />
од билјето отаде стаклото кога ги гледа<br />
издолжените лица со потечени очи<br />
кои со потсмев ја следат<br />
се прашува себеси<br />
кој ли ја донел во овој аквариум<br />
или бегајќи од златната јадица<br />
самата си влегла<br />
толку време поминало<br />
што веќе и не помни
11<br />
[ОВА <strong>СЕ</strong> ВИКА САМОТИЈА]<br />
скиташ по улици за да начекаш човек<br />
одеднаш се гледаш како си беседиш со прозорец со лисја со сонце<br />
со наведната глава како клатно се враќаш низ добро изгазена патека<br />
со ногавици влажни од утринската роса<br />
кога разбудениот свет го пие кафето сонливо<br />
со рацете в џеб го стегаш клучот<br />
’рѓосан од потта<br />
кој не отвора ниедна врата<br />
клучалките ушите устите фатиле мов<br />
време е кога вратите се отвораат со ѕвоно
12<br />
[САМОТИЈА Е ОВА, А НЕ ГРДОТИЈА]<br />
го снима сопствениот глас на магнетофон<br />
додека создава песна или расказ<br />
полемизира<br />
разговара со облачето на кафето<br />
со догорчињата во пепелникот<br />
со жен(ск)ата додека води љубов пастувска<br />
го примамува лентата<br />
не се плаши зашто не е сам во собата
13<br />
[И ОВА Е САМОТИЈА]<br />
скиташ по улици за да начекаш човек<br />
одеднаш се гледаш како си беседиш со прозорец со лисја со сонце<br />
со наведната глава како клатно се враќаш низ добро изгазена патека<br />
со ногавици влажни од утринската роса<br />
кога разбудениот свет го пие кафето сонливо<br />
со рацете в џеб го стегаш клучот<br />
’рѓосан од потта<br />
кој не отвора ниедна врата<br />
клучалките ушите устите фатиле мов<br />
време е кога вратите се отвораат со ѕвоно
14<br />
[ОВА НЕМА ДРУГО ИМЕ ОСВЕН САМОТИЈА]<br />
куќната врата ја остава отворена<br />
со чекањето обесено како куќен број на порта<br />
како палто на клин<br />
чека писмо покана некаква тужба<br />
има толку да каже не знае кому што<br />
јазикот му е зачнат од сокот на зборовите<br />
пајаците му ги заробиле прстите врз машината<br />
прозорците му ги заковале со шајки
15<br />
[САМОТИЈА Е ОВА НЕ Е ТВОРБА]<br />
на работната маса изгризена од црви<br />
седнува да запише една болка едно сведоштво<br />
буквите му се редат како црни мравки<br />
листот му го јадат како парче торта<br />
им фрла одново и одново листови
16<br />
ТАА НЕМА СОН<br />
Во поларните ноќи<br />
во исчекувачка тегоба<br />
без зора и самрак<br />
сон не ѝ доаѓа<br />
преобразена веќе<br />
во светликава аврора<br />
над расфрлени надежи<br />
по одајата<br />
како истурена чанта кога клучеви бараш<br />
Над спомените недопирливи<br />
се чувствува летна вечер<br />
сонлива од глас на штурец<br />
крие сон на заборав<br />
како светулка на дланка<br />
не сфаќајќи<br />
како го дофати каде му одлета.
Сонот му летна над клепките<br />
како шареникава птица<br />
во кафез златен<br />
опколен остана<br />
од тие светулки<br />
на натопувани<br />
желби<br />
како абажур<br />
кога ноќта<br />
отаде ѕидовите нејзини<br />
нема веќе ни почеток<br />
ни крај...<br />
и за чудо<br />
Ни да се жали<br />
ни глас да пушти<br />
...нема сон!<br />
17
18<br />
ЅИДОТ НА ПОТПОРАТА<br />
Стегни ми ја раката кога сум опиен<br />
И кога мислам на Вавилонската кула<br />
Кога сум неизмиен и искрен<br />
И се качувам по ледени скали на небото<br />
Каде што на еден ист кревет спијат<br />
Надмениот што ’рчи на сон<br />
И Циникот чие око сон не фаќа<br />
Ако паднам не ме кревај<br />
Откако помнам<br />
Ова е моја цел<br />
Не оставај проклетата рака отаде маглата<br />
Да ме гаѓа со двоумење како утнатата песна<br />
Којашто уште од синоќа спие во кошница<br />
Кога сум измиен трезен и лажго<br />
Кога бос ја чувствувам утринската роса<br />
Од истутканата хартија правам песна
И Тебе мила<br />
Ако те оставам со измет од гулаби<br />
Кога сум љубоморен и ми чади главата<br />
Врати се босонога<br />
Со утринска роса меѓу прстите<br />
За да ми ги навлажниш сувите усни од опој<br />
Верувај ми дека ќе те сметам за поезија.<br />
19
20<br />
МОНОЛОГОТ НА СТАРАТА МОМА<br />
голем товар Ѕверка в куќa<br />
за мојот помалку свиткан грб<br />
да живееш во Нејзината пештера<br />
таму каде што креветот се стеснува од страсти<br />
наспроти мојата убава Ѕверка што ја оставив на спиење<br />
потоа...<br />
како да го запишам чувството<br />
да ми се одмори една нежна рака на слабината<br />
да ги видам зборовите како меурчиња на шампањ<br />
кои излегуваат од уста и не врескаат<br />
потоа...<br />
почнувам да го цртам<br />
патот што води до едно космичко срце<br />
за на крајот како сликарот со коси очиња<br />
да ги освежам нозете низ тој оросен пат<br />
да се изгубам во друга сфера
21<br />
потоа...<br />
изморена сум<br />
од зборовите<br />
чекањето<br />
момците<br />
резето од вратата в рака ми остана<br />
ова чекање тежок товар<br />
луѓето ги гледам преку ретровизор<br />
сета сум станала ерогена зона<br />
потоа...<br />
се затворам во сивата соба<br />
која ми ги чува со прашина допирите<br />
се нишкам треперам и се губам<br />
и плачам со музика<br />
една експлозија ме претворува во честичка<br />
уште една<br />
потоа уште една<br />
уште една<br />
потоа...
22<br />
УТРИНСКА ПЕСНА<br />
Сит од ноктурна напишани среде бел ден<br />
Осамнав со првите зраци<br />
Заедно со првите петли фалбаџии<br />
Ги вперив очите кон влажниот прозорец<br />
Фосфоресцентната боја ги ширеше рацете<br />
Далеку далеку дури до бескрајот<br />
Семафорите ми намигнуваа<br />
Колите брзаа како обезглавени<br />
Минувачите едвај ги држеа откинатите глави<br />
Со рацете пребаруваа низ џебовите полни со илузии<br />
Од рабовите на џебовите им никнеа весници<br />
Ефикасниот лек за комуникација<br />
Во овој век на еклипси<br />
Кога ноктурната се пишуваат среде бел ден
Сонцето обесено на зенитот<br />
Го означуваше пазарниот ден<br />
Кога со црни очила на носот<br />
Петлите ќе ги барам<br />
23
24<br />
РАЃАЊЕ НА ПЕСНАТА<br />
Осамените се како нула<br />
Се собираат<br />
Се одземаат<br />
Никогаш Еден<br />
Никогаш Два<br />
Или Три<br />
Нулата ги следи<br />
А нула не се<br />
Осамените времето не го јадат<br />
Без мезе<br />
Пишуваат писма<br />
И никогаш не ги праќаат<br />
Самотијата не удира печат на хартија<br />
Те тера да се обесиш на јамка од стихови<br />
И како изгребана плоча ти повторува<br />
Песната се раѓа во самотија<br />
Песната се раѓа во самотија<br />
Песната се раѓа во самотија<br />
...................................................
25
26
НА БАРИКАДИТЕ<br />
27
28<br />
ЛИСТ ОД ЧАЈ ДРЖАМ В УСТА<br />
доаѓаш од далечни егзотични краишта<br />
црн во дрвени сандачиња<br />
made in Третиот свет<br />
како окован роб кој го чека купувачот<br />
во новите колонии одамна откриени<br />
те купуваме во лимена кутија<br />
и не му ја мислиме како те береле<br />
дали растеш на дрво како јаболко<br />
или од земја никнуваш како билка<br />
не се грижиме како чекорат берачите<br />
кога смртта ги следи како агент<br />
за нас едноставно ти растеш во кутија<br />
те разменуваме за два метра синтетика<br />
за еден сандак куршуми и две пушки<br />
за чуварот на плантажата да ги варди берачите однатре жицата<br />
и сонот на газдата под палмата
29<br />
доаѓаш да нè обединиш во пет часот<br />
(или седумнаесет како што велат на ТВ)<br />
се собираме околу чајникот<br />
кој подобро од штурецот песна си пее<br />
се шеташ низ нашите ставени заби<br />
заедно со зборовите што црв ги изеде<br />
Јазикот ни го дебелееш за два прста<br />
што не можеме ниту да ја свирнеме<br />
мелодијата на победничката песна<br />
„Лист од чај држам в уста“<br />
која е хит на радио<br />
од убавите кутии од чајот<br />
правиме колекција<br />
дури и ги креваме во поп-арт<br />
таму далеку на децата на берачите<br />
ако им паднат в раце<br />
ги чуваат како музички кутии
30<br />
<br />
НОВО ИСО ИЛИ ROCK AND ROLL<br />
Кога со златна јадица од дното на стомакот<br />
Го намачија до бескрај<br />
Одлучи да се качи по скали на подиум<br />
Да зборува со нов јазик<br />
Којшто го знаеја сите во самотија<br />
Јазикот на оние кои со врв на чевел<br />
Пишуваа хиероглифи на црниот асфалт<br />
Кога ја чекаа случката што никогаш не се случуваше<br />
Зема дозвола под неонските светилки<br />
Ги пушти косите на вербата до петици<br />
Со црните очила им ја скрати светлоста на ласкањата<br />
И како митски еретик со гитара в раце<br />
Од јазикот тенок како жица бликаше пламен<br />
А рефлекторот како ореол му стоеше над главата
31<br />
Испружената рака му стигаше до крајот на салата<br />
(се поздравуваше со сите одеднаш)<br />
Гласот му се слушаше и отаде ѕидовите<br />
Кои беа планирани да се уриваат<br />
Нивните очи ја имаа бојата на неговите очи<br />
Нивниот глас ја имаше бојата на неговиот глас<br />
Му го држеа новото исо без прекин<br />
Кога од дното на стомакот ќе викнеше<br />
„Ова не е љубовна песна<br />
Ова не е љубовна песна<br />
.................................................“<br />
Исо - Едноличен глас кој се издолжува без да се менува и што ги придружува и поддржува<br />
главните гласови во полифонична песна или мелодија на јужна Албанија (Заб. на прев.).
32<br />
НА БАРИКАДИТЕ<br />
Нè остави<br />
На барикадите<br />
Со несоницата на Макондовците<br />
Соништата потпрени едни врз други како река<br />
Суетата на функцијата го отежна<br />
Копнееше по сон на јагне<br />
Покриен со ќебе на вината<br />
Со монистата на жена му како бројници в рака<br />
На барикадите поштата стигнува со доцнење<br />
Пијалаците не се сервираат со соодветни кристални чаши<br />
Нема илустриран печат ниту еспресо<br />
Вестите смрдат на цензура<br />
Како воен репортер на ТВ<br />
Нè остави со болеста на чекањето на барикадите<br />
Имаше лесна романтична душа<br />
Врзуваше свилени вратоврски околу вратот<br />
Страста за жената-нимфоманка го покри<br />
Го повикуваше креветот го гореше нејзиното тело<br />
Благородна беше нема збор<br />
Верна со зборови<br />
Нè остави сонливи и изгубени<br />
За мирисот на утринското кафе
33<br />
На барикадите нема фестивал<br />
Таму се лизга над засирена крв<br />
Куќата ја гледаш фатаморгана<br />
Копнежот за децата го чуваш в џеб во паричник<br />
А смртта ти спие под шлемот<br />
Нè остави<br />
Поцрнети в лице од чадот на надежта<br />
Што гореше како камионска гума на патот<br />
Посакуваше на море да добие бакарна боја<br />
Без да се вцрвени и без да се сонча по реки однапред<br />
Со затворени очи сонуваше кашмирски сништа<br />
Дека беше болен и неколкупати опериран<br />
Мајсторски трансплантирано дрво<br />
На глава на ној имаше очи на овца<br />
Срце зајачко си имаше<br />
Опашка на гуштер имаше<br />
Токму митолошка грдотија
34<br />
КОЈ ЗБОРУВА ТАМУ<br />
се мери со утринската сенка<br />
неизмиениот<br />
гордоста му виси<br />
како цигарата на усната на хемфри богарт<br />
кога сите се собираат на плоштад<br />
да ги провираат прстите со гнев кон небото<br />
колку што крв да им тече<br />
тој ги собира другарите на веселба<br />
им соли памет со лиценца<br />
насекаде случајно го наоѓаш<br />
како гурелавиот син ангел<br />
прво со многу одек му пристигнува фирмата<br />
потоа тој заедно со дванаесетмина зад себе<br />
оној ден кога со цигара в уста ме поздравува<br />
грбот ѝ го вртам на жена ми в кревет<br />
во златната доба на Чичко кој им ласкаше<br />
многу знамиња држеа в раце<br />
повеќе за инает на Татко<br />
што му се згрутчуваше крвта за една птица
35<br />
во крвавите априли со синовите на Чичко<br />
со зелени алишта одеа на лов<br />
кога се одмораа под даб<br />
јадеа месо од теле што уште цицало<br />
со лисја ја бришеа крвта од чизмите<br />
денес<br />
по кафеани го викаат<br />
на чело место му прават<br />
го честат<br />
да им зборува со огнен јазик<br />
на таа маса за мене нема место<br />
за мојата чаша и јазик леден<br />
кристал<br />
со шарениот филџан в рака<br />
им кажува што јаделе синоќа<br />
утрешнината не знаe да им ја чита<br />
ниту во нежните им дланки
36<br />
БИСТИ<br />
Скулпторите не се оптоваруваат со верноста на линиите<br />
а бронзените луѓе се сепак убавци<br />
над нивните глави лисјата се вознемирени<br />
и изѕемнатите љубовници под дрвјата во паркот<br />
се вознемирени од нивната бронзена тишина<br />
На сцената се крева завесата<br />
кога ги влечат овие убавци со трактор<br />
се крши тогаш нивниот метален поглед<br />
и ги преплавува улиците плоштадите<br />
со предавства лаги заговори омрази<br />
Многу привлечни се занемарените бисти<br />
кога некој измет на гулаб или чавка<br />
им го валка правилниот нос<br />
моите бисти комуналното не ги заштитува<br />
и така ја повредува мојата гордост со шамија во рацете
а низ патеките во паркот еден дедо замавнува<br />
„Тој крадец ми ги дрпна двете крави“<br />
37
38<br />
МАЧКИТЕ НА АЛЕП<br />
Мачките на Алеп оглувеа една по една<br />
И оглувуваат секој ден одново и одново<br />
Од експлозиите кои ги наоѓаат во брлозите<br />
Додека сонуваат многубројни топки од волна<br />
Расфрлени на килимот со китки<br />
Секогаш кога оглувуваа<br />
Им бегаа домашните со бовча на рамото<br />
Им остануваше само душкањето<br />
И очите кои не сакаа да го видат брлогот<br />
И патиштата кон фрлените празни конзерви<br />
На војниците кои зборуваа јазици што не ги разбираа<br />
Како што не ги разбираа ниту јазиците во конзервите<br />
Арапски, руски, англиски, повторно арапски...<br />
Алеп, оваа урнатина на конзерви и куршуми<br />
Урнатина на живи јазици на мртви луѓе
39<br />
Мачките на Алеп не дека не знаат да зборуваат<br />
Да бараат леб, да бараат да бидат косовски мачки<br />
Но тие оглувеле<br />
Не го слушаат ниту сопствениот пискот<br />
А не, пак, да слушаат<br />
Странци<br />
Што влегуваат и излегуваат со бес тука<br />
Им останува да скитаат над урнатини како сенки<br />
Да чекорат низ сенките на Алеп од УНЕСКО<br />
По шадрваните што не се шадрвани<br />
Низ плоштадите што веќе не се плоштади<br />
Ниту улиците што не се веќе улици<br />
Ни џамиите што не се веќе џамии<br />
Муезините побегнале оглувени<br />
Не го слушаат веќе ни нивниот глас<br />
Или ги оглуви вревата<br />
Таа врева што им ги разурна брлозите
40<br />
Се слушаат само шепоти, разговори, песни и пцости<br />
На сите јазици на светот<br />
Како во Кулата вавилонска<br />
Јазици кои ги оглушија мачките на Алеп<br />
Им остана само инстинктот за опстанок<br />
И за наоѓање на некој брлог за малку сон<br />
Кога ноќта се простира и ги покрива како ѕвездено небо<br />
Небо на кое му го нарушуваат редот нешта што изгледаат како ѕвезди<br />
А се сателити, воени авиони или светулки од спомени<br />
Мачките на Алеп можат да изгледаат и како деца<br />
Се случува да се разбудат и на некој столб<br />
Што некогаш бил да кажеме археолошки музеј<br />
Оттаму се појавува приквечерината на Алеп<br />
Сепија пепел и усмртена надеж<br />
Пискот што светот не го слуша<br />
Се будат среќни зашто повторно слушаат<br />
Убедени дека нивното мјаукање ќе го чујат војниците<br />
Оџите, хуманитарците, лекарите и магнатите...<br />
Ова им трае колку еден сон на пеперуга<br />
Колку мигот што носи парче од граната во нивниот дом<br />
Мачките на Алеп оглувуваат една по една<br />
Некои од детонации<br />
Другите од молк...
41
42<br />
ТАТКОВЦИ И СИНОВИ<br />
(Монолог на татковците)<br />
личат по малку на нас<br />
тие ни се огледало со кое уживаме<br />
се гледаме себеси како старееме пополека<br />
кога почнуваат да зборуваат наопаку<br />
одеднаш земјата под нозе ни се тресе<br />
многу рано си ги поткусуваат сништата<br />
не помнат зборови од песни<br />
затоа пишуваат по фасади со спреј<br />
не прават уметност на платно<br />
сиот гнев го истураат на ѕид<br />
колку се нечувствителни<br />
немаат жичка ниту за романтика<br />
спијат како мечки до пладне<br />
го немаат видено сонцето како се раѓа<br />
нивната музика има некои чешит звуци<br />
и со Ирците се разбираат<br />
не им е доволна само една жица<br />
малку им се и дванаесет
43<br />
на знамето што се вее<br />
не се залетуваат како нас<br />
како разулавени бикови в арена<br />
кога еден ден ќе умреме<br />
горди ќе ни дојдат зад погребната поворка<br />
солза не пуштаат ниту за љубов<br />
си ја имаат сопствената филозофија не е важно<br />
кога ќе тргнат<br />
по патот по кој се вративме ние<br />
в џеб не ги држат лицата на љубените<br />
и кога ги облекуваат нашите стари палта<br />
им стојат шик<br />
зашто си следат мода како ќе ми текне<br />
сомнежот им стои на чело како знак на каин<br />
на зборовите на нашите прсти не им веруваат<br />
ни велат патните знаци ни ги заплеткавте<br />
сето семе им го излеваат на жените на стомак<br />
не сакаат ниту една капка да им капне на земја
44<br />
НЕ МЕ ОСТАВААТ ДА ГО БАКНАМ СОМНЕЖОТ В ЧЕЛО<br />
I<br />
Кога ноќта седнува крснозе<br />
И кога светилките очи отвораат<br />
Го фрлам палтото на разочарувањето<br />
Врз смрзнатите рамена<br />
Самотијата ја земам за рака<br />
Ја изнесувам на шетање<br />
Со другарите се поздравувам ладно без зборови, со поглед<br />
Патиштата се отвораат пред мене<br />
Ми се множат убедувањата и видиците<br />
Трепките ги треперам<br />
Пепелот на здодевноста да не ми влезе в очи<br />
Со солената љубомора одбирам бајати муабети<br />
Се смеам со зорт, ги покажувам забите на иронијата<br />
Туѓ сум си, осамен како циник
45<br />
II<br />
Ми рекоа ќе јадам со златна лажица<br />
Ветувачите треба да ги потсетиме на ветувањата<br />
Дали треба да им ги вадиме очите како на војниците на Самоил<br />
Или сами да си ги вадат како Едип<br />
Казната поштарот ја доставил на погрешна адреса<br />
Подобро да го збришам паметењето<br />
Да ставам овчи очи<br />
Кашата да ја јадам со дрвена лажица<br />
Очите ме мамат<br />
Устата ги греши зборовите<br />
Или се преправам<br />
Не ме оставаат да го бакнам сомнежот в чело
46<br />
III<br />
Градот е физички работник што спие со немиени очи<br />
Да го оставиме да спие изморен со прашина в лице<br />
Тротоарите нека ги чуваат бакнежите свежи цела ноќ<br />
Лентата на ноќта треба да ја оставиме да снима до утрината<br />
И да ги слушнеме тогаш соништата со дигнати уши<br />
Пијаните разговори со вкус на дрска грижа<br />
Пиејќи го утринското кафе<br />
Да се сомневаме во искреноста на воздишките<br />
Сонливото зборување да нè тера да мислиме и да се сомневаме<br />
Уличните чистачи нека ја бришат лентата в зори<br />
Има лезет да го гледаш градот со немиени очи<br />
Тогаш со мамурлакот на зората станувам едно со него<br />
Растам, станувам голем колку зградата<br />
Што од вчерашната болка главата ја врзала со крпа<br />
Улиците треба да се мијат кога луѓето одат на работа<br />
Сонцето да се рефлектира од црното огледало<br />
В очи да ми влезе<br />
Измореното тело да ми го осветли
47<br />
IV<br />
Станувам осветлена соба полна со мебел<br />
Стар колку мислата скап<br />
...
48<br />
V<br />
Добар е денот кога се будам на перница од коси<br />
Добар е денот кога се будам напладне<br />
Добар е денот кога не купувам весник<br />
Добар е денот кога пијам кафе еспресо<br />
Добар е денот кога не го мијам лицето наутро<br />
Добар е денот кога имам на која да ѝ шепотам на уво<br />
Добар е денот кога оставам трага на неистопен снег<br />
Добар е денот кога нема што да очекувам<br />
Добар е денот кога имам што да кажувам и не го кажувам<br />
Добар денот е кога ја наоѓам гротеската во природа<br />
Добар е денот кога нема со кого да се шегувам<br />
Добар е денот кога ја одбегнувам редицата за утрешниот ден<br />
Добар е денот кога не ми даваат ниту една пофалба<br />
Добар е денот кога мирен ја набљудуваш росата на пајажина<br />
Добар е денот кога ниту една сенка не ме следи<br />
Добар е денот кога пишувам некое ноктурно и потоа легнувам да<br />
спијам<br />
Добар е денот кога го гледам градот со очи на безделник<br />
Добар е денот кога на грдото и се насмевнуваш пред очи<br />
Добар е денот кога уживам со себеси легнат<br />
Добар е денот кога се будам гол<br />
Од телото и срамот<br />
Гол како Надежта
49<br />
VI<br />
Не ме држи овој град таков каков што сум намуртен рамнодушен<br />
Кога одам по пат и доаѓам под светилка таа се исклучува<br />
На Попова Шапка кога се качувам да го гледам Градот тој исчезнува<br />
Да бегам оттука од ова асфалт црно небо<br />
Каде што попрво ќе најдеш некоја илузија отколку изгубена паричка<br />
Да ѝ се вратам на природата и да одам во планина<br />
Да не си го земам со себе урбаното секојдневие<br />
Вртоглавото циклично повторување на вревливите зборови<br />
Да видам како цветат цвеќињата лисјата како жолтеат<br />
Дали се кае пред да падне на земја солза дали пушта<br />
(што убаво звучи оваа измама)<br />
Или пак да се затворам во собите на уметноста лавиринт<br />
Со наострен молив да правам калиграфија<br />
Сонливите очи да станат побогати за еден ден
50<br />
VII<br />
Од мигот кога Армстронг се качи на месечината<br />
Тогаш кога на ТВ ги видов нејзините дупки<br />
Кои ми се видоа како пустина од книгата по историја<br />
Во песните не го користев повеќе зборот месечина<br />
Којашто ми беше синоним за убавото што блеска<br />
Зборот ја изгуби убавината која ми спиеше во тетратка<br />
Кога гледав преку стариот прозорец
51
52
ХАМБУРГ ‘<br />
53
54<br />
[ГУБИТНИЦИТЕ]<br />
песочна земја е оваа земја<br />
зградите нови цели од стакло<br />
железни погледите на луѓето<br />
како на неонацистичките плакати<br />
преполни сомнеж<br />
кон утрешнината што им ја нудат<br />
кон славата на губитниците кои не ги забораваат<br />
кон тие на кои копнежот им плива во очите<br />
песокот што им се одлева од нозе како клепсидра<br />
затоа цел ден простираат железни мрежи<br />
да ѝ направат место на сопствената им солза
55<br />
[<strong>СЕ</strong>НТ ПАУЛИ]<br />
импотенцијата на моралот дали се лекува<br />
по станови полни со абажури<br />
кои мирисаат на инцест<br />
ќерката му ги покажува на татко си нежните гради<br />
мајките-воајерки ги гледаат синовите како мастурбираат<br />
Сент Паули го засмрдува целиот свет<br />
оваа порнографска мека на фрустрираните<br />
канализацијата се затнува од менструации<br />
си стојат проститутките како покиснати кокошки<br />
во една условена хармонија<br />
на работа се вистински мајсторки<br />
и на –10 Целзиусови степени тие се во гаќи<br />
се покажуваат посветени на работата<br />
се сметаат достојни на нивните поворки<br />
да се поберат сите цвеќиња на Хамбург<br />
заработуваат со одбивност трошат со надеж<br />
во Сент Паули цените не се високи<br />
со насмевка можеш и да се пазариш<br />
ќе ти биде поевтино отколку во Амстердам<br />
кога плаќаат се толку збунети<br />
што лажните воздишки не им пречат<br />
доволно е што кокошките на Сент Паули јајца не несат<br />
си влегуваат со замижени очи на една врата<br />
за макроата да не го видат Ад<br />
само кога излегуваат ги гледаш облечени како Турци<br />
Индуси Албанци Виетнамци Ерменци Занзибарци<br />
Јапонци со фотоапарат на вратот...
56<br />
[МЕТРО]<br />
колку пари имаш в џеб<br />
дали ќе ѝ го украдеш паричникот на мајка ти<br />
колку пари имаш в џеб<br />
дали можеш пак да фатиш пат за Индија<br />
колку пари имаш в џеб<br />
слаб џоинт или кокаин<br />
колку пари имаш в џеб<br />
скапа стана промената на крвта<br />
колку пари имаш в џеб<br />
нежното тело дали ќе му го продадеш на Турчинот<br />
колку пари имаш в џеб<br />
...илјадааа глеткииии...<br />
...илјадааа огледалаааа...<br />
...илјадааа брановииии гледааам...<br />
колку пари имаш в џеб<br />
карминот за усни за астролошки знаци<br />
по ѕидовите на метрото залудно го трошиш<br />
колку пари имаш в џеб<br />
дневните сништа станале скапи<br />
колку пари имаш в џеб<br />
...
57<br />
[КРАЛЕВИТЕ НА ПИВОТО]<br />
со мрак под старото палто<br />
ги следи како месечар<br />
на сонливите светилки на таксијата<br />
коишто се обидуваат ноќта да ја туркаат натаму<br />
заспаните ламби на бандерите<br />
од горе со камења го гаѓаат<br />
никако да се врати в кревет<br />
со згаснати страсти фрлени под него<br />
како немиени алишта кои ги забораваме<br />
улиците му се бескрајни<br />
немаат ниту тротоари<br />
кога се тркала по скалите на метрото<br />
палтото го брани од повреди<br />
таму каде што ќе легне ќе склопи око<br />
со другото око ја мисли жената<br />
како им стои над глава на децата<br />
монистата на сонот со залутан глас им ги брои<br />
со молив кој не ги памети бројките<br />
пресметува за утрешната пијачка<br />
мракот му влегол во око<br />
на ентериерот на сите шанкови<br />
затоа зборува со небото
58
СПОЗНАЈ И ЉУБИ<br />
59
60<br />
СИ ЈА БУДАМ <strong>ЉУБОВТА</strong> ВО <strong>СЕ</strong>БЕ <strong>КОГА</strong> И ДА САКАМ<br />
Си седам овде сам<br />
И љубовта ја будам во себе кога и да сакам!<br />
Било да си внатре или си киднала некаде<br />
Било да ми го милуваш тилот или ме допираш во туѓо тело<br />
Љубовта за тебе ја будам во мене кога и да сакам!<br />
Седам со друга<br />
И љубовта ја будам во себе кога и да сакам<br />
Ја чувствувам крвта твоја во жилите или меката кожа<br />
Ме забораваш како малата сипаница или ме чувствуваш<br />
како месо под нокти<br />
Љубовта за тебе ја будам во себе кога и да сакам!<br />
Седам со луѓе<br />
И љубовта ја будам во мене кога и да сакам<br />
Зборуваат за тебе не сакајќи или ги прашувам постојано<br />
Ме посакуваш или ме туткаш под перница со згасната возбуда<br />
Љубовта за тебе ја будам во себе кога и да сакам!<br />
Таа е светлина во мене<br />
И ја будам кога и да сакам<br />
Сакала ти или ѕвездите не сакале...
61
62<br />
ЗБОРОВИТЕ КОИ НЕ <strong>СЕ</strong> КАЖУВААТ<br />
Ти почнуваш еден збор кој никнува одеднаш, на таванот,<br />
Додека облаци гледаш свиткани како бела волна на фурка<br />
Отаде прозорецот што не се затвора од атер на свежината<br />
што станува точка<br />
И се растура врз кожата која гори без да се допре.<br />
Се случува да го изгуби патот и пак да се врати:<br />
„Не излегло од умот, не си го изџвакал добро“!<br />
И ја криеш насмевката, како куче коската во земја,<br />
Божем умот е тој што светот го држи во живот<br />
Потоа ги собира честичките на најдени мониста расфрлени на земја<br />
Искинати од ниска од силна рака<br />
Си реди еден „идиот“, без да ги врзе добро, ги фрла во воздух,<br />
Чека нејзините очи да ги фатат, да ги вратат од каде се дојдени...
Не е ни толку лесно да проследиш збор,<br />
Додека си гол, како надеж исткаена наметка на жица.<br />
Забележуваш дека зборовите не ти личат оттаму како порано,<br />
Мрмори едно „ѓавол да го земе“, се вртиш, го чекаш нејзиното тело,<br />
Да падне врз тебе, да земе форма на збор... кој не се изрече!<br />
63
64<br />
ТАА БАРА ТРОН<br />
Те знам таква каква што си<br />
Те знам и таква каква што сакам да те знам<br />
Задржи ја на лицето таа измамничка шминка<br />
И понатаму ќе те познавам<br />
Таква каква што сакам да те знам<br />
Иако умеам да те знам каква што се сомневаш дека те знам<br />
Како моите слабости те знам<br />
Твојот стремеж е сјајот<br />
Златото славата и на крајот зборот<br />
Не се заборава ехото на твоите штикли<br />
Дојде да си го земеш намерно заборавениот „Сидарта“<br />
Ноќ пред тоа кога ти ја тргнав шамијата<br />
Солзите кога ти течеа како дожд<br />
Денес разголените ѕидови од чадот на самотијата<br />
Ти изгледаат како тапети на аристократски салони<br />
Расфрлените нешта по собата<br />
Немој да мислиш дека сум ги редел намерно<br />
Анархијата живее во мене<br />
Единствената античка вредност<br />
Што ѝ недостига на оваа соба<br />
Твојата паганска страст
65<br />
Од ритамот на радиото кое пее како ќе му текне<br />
Мебелот почнува да танцува рокенрол<br />
Те канат како тајната на моите зборови<br />
Ногата другата нога ја следи претпазливо<br />
Ти ги познавам како твоите очи<br />
Кои и кога сакаат пуштаат солзи<br />
Десната нога секогаш попушта<br />
Ја преминува линијата<br />
Стануваме митолошки животни со три нозе<br />
Мовливиот јазик добро ти го знам<br />
И грбот кога ти го вртам<br />
Мојата изгребена кожа<br />
Од милувањата со ракавици<br />
Со тревни бакнежи ми ја лекуваш<br />
Ти навистина бараш место на тронот<br />
Но знај дека јас сум како денешните кралеви<br />
В рака ги држам само твоите конци<br />
И мојата животинска гордост
66<br />
ТАА МЕ ХРАНИ<br />
Навечер како твоето соколово око<br />
Сонот на каењето кога ми ги врзува очите<br />
На врата не го ставам ладниот катанец<br />
Надежта ја оставам да клечи на прагот<br />
Дека ќе дојдеш денеска наутро<br />
Да ми донесеш списанија цигари и бурек<br />
Како вчера<br />
Да ми ги носиш навлажнетите очи<br />
Коишто ми се чини како да пливаат во страст<br />
Во хаотичната жолта соба кога ќе влезеш<br />
Книгите<br />
Алиштата<br />
Пепелниците полни со догорчиња<br />
Ги чекаат твоите раце<br />
Љубовните песни спијат на маса<br />
Цел циклус<br />
Напишан за Тебе ноќ пред тоа<br />
Да си влезеш како лиска без да тропнеш<br />
Дека ќе ми го прекинеш дадаистичкиот сон<br />
Радиото да го пуштиш со намален глас<br />
Меланхоличните звуци на утринското каба <br />
Да пливаат лесно како чад<br />
Уште полесно да си влезеш под јорган<br />
Да се залепиш за моето тело<br />
Како магнет<br />
Да се сетиш на законот на физиката
67<br />
Телата со спротивни полови се соединуваат<br />
И да не губиме време кој каков пол има<br />
Имаш огнено тело<br />
Имам огин за љубов<br />
Ова е доволно<br />
Како вчера<br />
Ти наутро ќе си дојдеш<br />
Во собата која мириса на тутун<br />
Да ѝ подариш малку арома од твојот парфем<br />
За да се смеат смрзнатите од тишина ѕидови<br />
Да ми го отвориш срцето како музичка кутија<br />
А јас да се смеам како циник<br />
Со искрени звуци<br />
Како вчера<br />
Карактеристична албанска мелодија што се изведува со кларинет.
68<br />
ТАА МИ <strong>СЕ</strong> ПРИВИДУВА<br />
Кога легнувам на кревет како паразит<br />
Слушајќи ги музичките хитови што ги повраќа транзисторот<br />
Кога спомените почнуваат да ги веат завесите<br />
Со ритамот на тапаните се меша тропотот на твоите штикли<br />
Над старата турска калдрма на твоето гратче<br />
Кое лежи среде истокот и западот<br />
Твоето драматично по тротоари<br />
Отаде кој се простираат само чајџилници<br />
Царство на мажи кои пливаат на чад и теин<br />
Таму каде што твоето чекорење се смета за ерес<br />
Курвинство<br />
Тешко е кога тие се погорди од тебе<br />
Те засенуваат<br />
Екстремитетите ти ги скаменуваат<br />
Те тераат средбите да ги остваруваш скришно
Се плашам да ти ги гледам рацете<br />
Кои поставуваат цвеќиња како на гроб<br />
На мојата чаша полна со алги<br />
Тие раце кои со страв шетаат по мојата коса<br />
Тогаш си ги собирам нозете<br />
Ти правам малку место<br />
За да го простираш царството на твојот задник<br />
Кој стои како две бисти<br />
Над твоите нозе<br />
Кои среде илјада други ти ги познавам<br />
Потоа си ја чувствувам миризбата на твојот парфем<br />
Името што не му го знам<br />
Ми се чини како да е тукушто покосена трева<br />
Кога ќе те измори и те заспива...<br />
Со цигара в уста почнувам да пишувам за тебе<br />
А другарите кога ме читаат<br />
Велат дека правам реторика<br />
69
70<br />
ТАА СПИЕ<br />
ми ја спушта раката на половината<br />
како река што тече кон море<br />
исцрпена со едно око спие<br />
со другото го сонува тоа што го нема<br />
цел еден свет без страни<br />
раката останала да ми виси како гранка<br />
пепелот од цигарата ми паѓа на килимот<br />
сите нешта ги запрев во миг<br />
не сакам како пепел да ми клапне оваа магија<br />
пораките од заспаното срце ми ги праќа<br />
само роморот на крвта нејзина<br />
што тече низ моите вени
71<br />
таа веќе спие<br />
зборовите ѝ зеле облик<br />
камен што во слободен пад<br />
низ јамата на мојата душа<br />
не допира ништо<br />
зборовите ѝ паднале во тишина<br />
како килибарен чешел во долги коси<br />
ќе останам да здивнам уште малку<br />
во длабочината на нејзината душа
72<br />
ТАА Е ЛЕДИНА<br />
Островите во морето се полни со светлина<br />
Сонцето заоѓа поубаво отколку во Јапонија<br />
Од песокот на плажата што се распостила<br />
Се накреваат дојките до небото<br />
Црвеникави на летното зајдисонце<br />
Побелува солта на наежената кожа<br />
Од побелениот јазик на Златокосиот кој ја вкусува<br />
Од прошетките по телото, топејќи ја<br />
Младото грпче го тишти гревот под песокот<br />
Окната на екстазата се прошируваат<br />
Кога ја гледа долу главата на Златокосиот<br />
Кој слегува долу до Планината<br />
Да се опие во Дното на Папокот
73<br />
Сонцето ѝ се помрачува, очите, ѝ треперат прстите<br />
Сетилата ѝ остануваат без власт<br />
Рацете ги зарива во песокот како во грев<br />
Кога таа ја чувствува жедта на Златокосиот<br />
Додека тивко пие вода<br />
Во Темниот Поток на сушната ледина<br />
Кога темнината им паѓа на рамената<br />
Како платно од свила што сјае<br />
Се кријат во островите на самотијата<br />
Таму кај што сенките им стануваат едно<br />
Таму кај што времето се мери со дланки
74<br />
СПОЗНАЈ И ЉУБИ<br />
Да сакаш без да познаваш<br />
Како што се сака посвоено дете<br />
Или како што гром го љуби дрвото заборавено во поле<br />
Со сè сувите корени протерувајќи го<br />
Да спознаеш сакајќи<br />
Како што се љуби Господ со поглед на себе кога си безнадежен<br />
Или детето како го љуби најдениот родител во војна по години<br />
Со уплав и страст да не е некој друг<br />
Да љубиш гледајќи<br />
Како се љуби огнениот самрак на бескрајно море<br />
Или зора која се спушта низ ридот кога си добро наспан<br />
Со очи како чиста душа која никогаш не се заситува со него<br />
Спознај и љуби<br />
Кога се чувствуваш комарец во лет над вода<br />
Роса на зелениот мов<br />
Вселенски брод кој лебди во пространството без тежина<br />
Или волк низ корија по овци скриени во дабјак
75<br />
Да љубиш спознавајќи<br />
Како Господ заситениот кој богатството го подарува<br />
Родител по војна детето најдено во кал<br />
Со заморен поглед но мирно и топло<br />
Љуби и<br />
Кога си комарец сит со крвта што ја капе во вода<br />
Кога лебдиш после поминатиот страв како да го напушташ овој свет<br />
Без страв дека ќе го изгубиш патот да се вратиш повторно без одек<br />
Да гледаш со љубов<br />
Како што сонцето на самрак гледа еден мирен човек во толпата<br />
Како првиот зрак којшто тропа на чело без врева<br />
Со очи жедни за светлина на челото со самрак...<br />
Љуби како што се љуби огнениот самрак над пурпурната тишина<br />
Или украдена зора кога си убаво наспан
76
МИРНИ ДНИ ВО ПРИШТИНА<br />
77
78<br />
I<br />
Радиото како разулавено пее на едно ќоше<br />
Љубовните песни спијат на маса<br />
Ние легнати на ќебето со боја на цреша<br />
На места изгорени од необуздани страсти<br />
Се клештиме со шепот на лисја<br />
Играме со ножните прсти<br />
Ова е доба кога љубовта се троши како креда<br />
Изморен те гледам в очи како кратковид<br />
Со пливање на жаба се нурнувам во длабочина<br />
Се мешам со соленоводните риби Солза<br />
(нејзиниот свет се разликува од светот мој)<br />
Ти ја подарувам детелината на среќата со четири лисја<br />
Ти бараш повеќе од мене<br />
Виножитото околу вратот невината Игра со зборови<br />
Сè што не е во мои раце<br />
(светот мој се разликува од нејзиниот свет)
79<br />
II<br />
Сакам да сум морска сол<br />
Да се топам на твоето бело тело<br />
Секое утро да се будам доцна покрај тебе<br />
Изгубен во мрачната шума од твоите коси
80<br />
III<br />
Што можам да кажам Јас за Тебе<br />
Што ме тераш стопати да слушам една иста песна,<br />
Твојот дух ме тера да се подмладам напладне<br />
Улиците на градот ми ги врзуваш јазол под нозе<br />
Косите на Самсон ми ги кубеш во екстаза<br />
Со твојата страст ме плашиш<br />
Што можам да кажам за твојот Мирис од жена<br />
Којшто ми се лепи на алишта на нос<br />
Не смеам да го отворам прозорецот да излезам на улица<br />
Од прстите го молзам преостанатиот сок на љубовта<br />
Од мирисот на гревовите не смеам да го мијам<br />
Зошто ми се топиш во вода ми се претворуваш во меур од сапуница<br />
За да останам жив те пијам под градите
81<br />
IV<br />
Секоја ситница на твоето царство<br />
Со вредноста на неоткриен споменик
82<br />
V<br />
Да ги отвориме портите на срцето<br />
Ладните клучеви да ги фрлиме в река<br />
Портите на љубовта да ги оставиме без ѕвоно<br />
Да влегуваме и излегуваме без тропање<br />
Во оваа доба ни требаат изненадувања
83
84
ЗИМА И ДРУГИ ГОДИШНИ ВРЕМИЊА<br />
85
86<br />
I<br />
Кога тргнувам на долг пат напролет<br />
сосема те заборавам о мирeн доме<br />
Тргнувам по туѓи земји како по незнајни жени<br />
По тие земји што ме внесуваат низ влезните врати<br />
Како што ги примаат невестите благоустите љубовници<br />
А ти остануваш со тишината на жената која го очекува мажот<br />
Верна и скршена од грубоста негова<br />
Жена си која ги одгледува и неродените деца<br />
Жена што зема и не дава од љубовта<br />
Ниту еден бакнеж од скрама<br />
Еден благ поглед<br />
Или еден допир
87<br />
II<br />
Кога тргнувам на пат в лето<br />
Прво се сеќавам на тебе испотен доме<br />
Побавен си од желката од полжавот<br />
Тежок маж што не мрда од место ти доме<br />
Те познавам јас, ти само медитираш крснозе<br />
Го познавам твојот молк на пустиник<br />
Што се откажал од љубовните страсти<br />
Во тебе ништо не се менува<br />
Исто небо над тебе, годишно време исто<br />
Ѕидовите како и секогаш рамнодушни<br />
Промената за тебе е апстракција
88<br />
III<br />
Наесен кога се оддалечувам од тебе<br />
Ми исчезнуваш од очите мој шарен доме<br />
Го немаш сивилото на облеката на европските куќи<br />
Пепелавоста што ми се причинуваше во облачето од кафето<br />
Каде и да го пиев<br />
Не знаеја да ти ја одберат облеката<br />
Погрешно ти ја земаа мерката<br />
Вкусот не ти го научија<br />
Креаторите те облекоа со детски бои<br />
Твојот карактер се разликува од облеката што ја носиш<br />
Своеглавоста ти се претвори во бунтовен молк<br />
Како никогаш порано ти треба нов Синан архитект<br />
Што ќе ме врати повторно во твојата прегратка
89<br />
IV<br />
А во зима во зима не можам да побегнам од тебе<br />
Ми се лепиш како лапавица по ногавиците од панталоните<br />
И покрај твојата заслепувачка белина не носам црни очила<br />
Среќен сум кога ми го осветлуваш телото<br />
Кога твојата светлина ми го замаглува окото<br />
Кога се враќам во собата на топлите нозе<br />
Кога пареата од чајникот ми се протнува низ ноздрите<br />
Кога отворите и дупчињата на прозорецот и на чувствата<br />
Ги затворам за да не влезе студот внатре<br />
Кога со волнен шал ја врзувам главата за телото<br />
Смрзнатите раце кога ги ставам во твоите топли џебови<br />
Кога во секој детаљ барам и наоѓам планетарен склад<br />
Кога грижата ја фрлам како празна кутија цигари<br />
Зимата навистина е рајско годишно време<br />
Годишно време на боговите<br />
Твое годишно време<br />
Мое годишно време<br />
Само во зима не отфрлај ме од твојата топла матица.
90<br />
РАЗОЧАРУВАЊЕ ПОД ПАЛТОТО<br />
Се враќа од работа со заморот како стуткано списание<br />
Во градскиот автобус простум ја чита телевизиската програма<br />
Честитките поплавите судењата ги голта како што автобусот го голта патот<br />
Заморот силно му се фаќа за исправените држачи<br />
На излегување се сопнува<br />
Патот до срцето на станот напамет го знае<br />
Железната врата на лифтот се затвора како неговите трепки<br />
Над софата се случува чиста детска игра<br />
Еден дел од заморот го остава на маса покрај кафето<br />
Гордиот часовник го затвора во истоштениот куфер на чувствата<br />
Му пречи тропањето на срцето што му истура жолч<br />
Бојата на немирот му е зелена како лисја од трева<br />
На старото радио бара класична музика<br />
Махлер Дебиси смиреноста кого било<br />
Тие му се стари пријатели кои ретко го посетуваат<br />
Старите радија повеќе зборуваат отколку што пеат<br />
Нервите со ножици му ги сечат задушените зборови<br />
Трпението му го зема под заложништво надежта на белата вечер<br />
Тврдоглавоста му ја стегаат за врат<br />
Стотина и триесет и три метални раце со несечени нокти
91<br />
Хуморот му исчезна како венчален прстен со стројникување<br />
Во слоевите на затворениот ковчег на проблемите<br />
Клучот му падна од дупката од искинатиот џеб<br />
Му остана само носталгијата која му се привидуваше<br />
на облачето на кафето<br />
И ироничната насмевка<br />
Предвечер ги чита дел по дел Гогољ и Кафка и вели<br />
Јас не сум Акакиј Акакијевич ниту Јозеф К<br />
Играчка сум на моите деца со моите чисти раце<br />
Јас сум Херметичен Воздух во Внатрешноста на Пирамидата<br />
И не дозволувам да ме испитува ниту еден компјутер<br />
Навечер со сопругата излегува да ги изведе нозете<br />
По излози ги гледа своите деца одлично облечени<br />
По пат за накај станот ги наводенува дождот до срцевина<br />
Вечерва треба да го завршам „Палтото“ бездруго<br />
Утре на жена ми ќе ѝ купам мантил<br />
Моето палто сè уште е ново<br />
Може да го издржи и овој дожд
92
ЈАЗИКОТ НА НЕШТАТА<br />
93
94<br />
ЖЕЛЕЗНИОТ КРЕВЕТ<br />
Во зелениот вторник на пазар<br />
Си купив еден железен кревет<br />
Многу се изморив додека го заковав<br />
Погрешив што го есапив пазарев за егзотика<br />
Кога заморот легна врз него надолго и нашироко<br />
Го извиси коњскиот стомак до земја<br />
И го доби обликот на чамец што нема едрилици<br />
Навечер го облеков со покривки<br />
Измиени вар бели<br />
Рачниот часовник му го обесив над главата<br />
(се сетив на татко ми на којшто личам)<br />
Мојот часовник си оди пет минути напред<br />
На тревно зелено утро<br />
Го измени релјефот стана река<br />
Без чамец без кормилар без вода
95<br />
Попладне кога се вратив испотен жива вода<br />
Ме прифати како сугаре<br />
Потта ми ја испи со бел памук<br />
Не чкртнав многу датуми на календарот<br />
Креветот стана маса магацин куќа<br />
На него јадев пишував песни<br />
Под него фрлав валкани алишта книги на херметици<br />
Рачниот часовник од заборав стана ѕиден часовник<br />
Му го мереше времето на егзотичниот кревет<br />
Кој за инает канабето<br />
Стои на железни нозе
96<br />
<strong>КРЕДА</strong><br />
Малиот Гуѕим станал бунтовник<br />
Од служителот на училиштето краде бели креди<br />
За да црта по ѕидовите и асфалтот<br />
Големо сонце<br />
Со насмеани очи<br />
Кога тргнува дома<br />
Големиот Служител му го попречува патот<br />
Му ги претресува џебовите<br />
Чантата како куќа му ја превртува<br />
Паѓаат книгите како од небо на асфалтот<br />
Ги пребарува преградите на чантата како по излози<br />
Исчезната креда по ѕидовите со очи
97<br />
Утредента на училиште<br />
Малиот Гуѕим<br />
Пред учениците директорот го изведува<br />
Крадец на креди го прогласува<br />
Гуѕим на една нога закован за ѕид<br />
Со малите раце зад грбот<br />
Со затворени очи<br />
Сонцето со насмеани очи го црта<br />
Како Пикасо<br />
Машко име, со значење храброст.
98<br />
ТРАФИКА<br />
Случајно ти излегува покрај патот<br />
Обвиткан со списанија со слогани<br />
Со гради на старлети полни со силикон<br />
Стаклата помалку покриени со прав<br />
Со избирачки плакати<br />
Со букви полни со Европа<br />
Слобода еднаквост изобилство лудило<br />
Со еден збор политички кич лицемерство<br />
Му го затвораат погледот на продавачот<br />
Што рано го почнува пазарот без него<br />
Сонливо меѓу весниците<br />
Ги наоѓа парите на купувачите минувачи<br />
Забрзани и верни
Кои време немаат да украдат ниту еден весник<br />
Муштериите не ги познава<br />
Од рацете гледа кој што купува<br />
Војниците тинејџерите старите моми старците<br />
И се вртат еднаш наоколу на трафиката<br />
Ги собираат растурените мониста на храброста<br />
За да прават голотија без цензура<br />
Во небрано е продавачот на трафиката<br />
Меѓу таа рашомонија на весници<br />
Убиства поплава цинична насмевка<br />
Поворки уценувања протести без врска<br />
Затоа дава по еден примерок од малото прозорче<br />
Колку да може да дише со полни дробови<br />
99
100<br />
ЈАЗИКОТ НА НЕШТАТА<br />
Речникот на нештата е обемен<br />
За да го разбереш не треба да бидеш полиглот<br />
Имаат нервозен нежен мелодичен јазик<br />
Може секој да го разбере со очи<br />
За да го запознаеш јазикот на часовникот<br />
Не треба да му ги извадиш шрафовите<br />
Книгите имаат хер(м)етичен јазик<br />
Затоа честопати ги фрлаат во огин<br />
Јазикот на радиото е ѕвонлив<br />
Среде ноќ буди цело маало
101<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
Одамна се обидувам да го научам напамет<br />
Јазикот на немите нешта<br />
Кој подобро се разбира во молк<br />
И ако поживеам колку дедо ми<br />
Ми се чини дека ќе починам со речник во рацете<br />
Јазикот на нештата метафора
102
ЕПИСТУЛА СО ОМАЖ НА КРАЈОТ<br />
103
104<br />
ПИСМО ДО ТАТКО МИ<br />
Навистина потполно личам на тебе на фотографијата<br />
Истите црти ги имам во устата носот очите<br />
Но перчинот на гордоста Ти го растури зад рамената<br />
Јас ги носам долги косите на тврдокорноста<br />
Пуштени до очите<br />
До грбот одзади<br />
На греда ја најдов твојата кожна чанта<br />
Каде што ги држеше наставниот план и програмата по граматика<br />
За тебе светост мајка татко<br />
Таму ти ставив некои мои стихови<br />
Коишто никогаш немаше да ти ги покажам<br />
Затоа што ќе ме направеше резил<br />
Чуму толкава иронија<br />
Каква метафора<br />
Но не е важно дали ова е продолжување
105<br />
Ти му ги тргаше камењата на татко ти од патот<br />
Кога тој одеше таму каде што сакаше да бидеш и Ти<br />
Го набљудуваше од аголот со четири очи<br />
Да не се сопне и ја изгуби рамнотежата<br />
И ти ја товареше вината сирачка на грб<br />
Додека те натераа да тргнеш на пат<br />
Јас оцрнувам кога ти го поправам стариот автомобил<br />
Зашто му го знам железниот јазик<br />
Како што си ја знаеше Ти тежината на каменот<br />
Од мене татко да не очекуваш таков вид внимание<br />
Не си го извежбав занаетот на камењата<br />
Кога надвор е ладно а ти влегуваш во топлата соба<br />
Само пареата од очилата можам да ти ја избришам<br />
Не сум твојата втора копија<br />
Ниту двојник со лице на огледало<br />
Јас сум продолжението на твојата мудрост<br />
Да не направам некоја грешка на мојот писмен состав
106<br />
ПИСМО ДО МАЈКА МИ<br />
Вчера мајко песната ја заборавив<br />
Со обидов ама не се сетив<br />
Ѕвездите почнав да ги бројам<br />
Погрешив<br />
Не ги преброив<br />
Нивниот огин ме ослепи<br />
Ова секогаш ми се случува мајко<br />
Ми се губи ѕвездата како овцата од Заветот<br />
Другите не ги сакам ама не ме оставаат<br />
Стојат мирни на небото намачкано со мед<br />
А мојата ѕвезда ми бега и ми бега<br />
Отаде темносивата шума си светка
Но ти не грижи се<br />
Имам цврсти нозе и голем чекор<br />
Темносивата шума ќе ја исечам со меч<br />
Онаму ѕвездата ќе ја стигнам<br />
Очите ќе ги заситам со нејзината светлина<br />
Кога ќе се вратам на коњ<br />
Ќе ти ја ставам на чело<br />
107
108<br />
ПИСМО ДО ЉУЉЕ<br />
Зборовите кои сакам да ти ги кажам<br />
Се зборови кои никогаш не сум ги кажал<br />
Зборови кои не сум ги кажал никому<br />
Не се наоѓаат во ниеден речник<br />
Тоа се зборови наредени без правопис<br />
Без запирка извичник без точка<br />
Песните не ми ги собираат тие зборови<br />
Кои не спијат со илјада и повеќе мои книги<br />
Зборовите кои сакам да ти ги кажам<br />
Се зборови како твоите очи црни како маслинки<br />
Зборови кои ќе пливаат по густите твои коси<br />
За твојата искреност<br />
Која и каменот го тера да прозбори<br />
Зборови кои и птиците ги скаменуваат<br />
Да ги имаат на дофат<br />
Стеблата ги принудуваат да летаат<br />
Зборовите кои сакам да ти ги кажам<br />
Ќе течат на Големиот Ден<br />
Поројно и грмежливо<br />
Како водопадите на Мируша<br />
Зборови како Халеевата комета<br />
Со огнена опашка
109<br />
Зборовите кои сакам да ти ги кажам<br />
Зборови кои носат оргазам<br />
Тик-так зборови<br />
Со вкус на мед што пече во грлото<br />
Зборови кои добро ги знам<br />
Ставени во адресирани пликоа<br />
Зборови кои ми тежат<br />
Ми го здебелуваат јазикот<br />
Зборови како капки портокал во саѓосана уста<br />
Овие зборови ниту Милер не ѝ ги кажал на Бренда<br />
Во две илјади и повеќе писма во староста<br />
Зборовите кои сакам да ти ги кажам<br />
Ја имаат бојата на гласот на Боно Вокс<br />
Зборови кои ме тераат да дезертирам од барикадите<br />
И да дојдам во твојата прегратка како дисидент
110<br />
ПИСМО ДО СИН МИ<br />
преселбата на соседот од село<br />
му ги тргна двоумењата на дедо од кечето<br />
си избра земја на периферија<br />
освен куќата подигна и штала<br />
навикнат беше на коњи крави младенчиња<br />
и тука годишните времиња беа тие истите<br />
со еден поглед кон прозорецот ги познавав<br />
претставата на дедо за пченичиштата<br />
ја расипа оџакот кој никна во близина<br />
штрковите го изневерија<br />
над него не изградија гнездо<br />
но врапчињата и понатаму стигнуваа<br />
и возот за на фабрика секој ден доаѓаше<br />
јаболката црвосаа<br />
стебленцата на пченката раѓаа по еден кочан<br />
куќата полека се поздравуваше од флората<br />
исчезна сета таа безгранична заднина<br />
отаде остана една нива и два хектара<br />
со исечените стебленца на пченката со снег<br />
се натрупа нивата со магазини, пекарници, отпадоци<br />
ми се скрши гордоста хранета со ТВ книги<br />
за на работа да ме буди сирената<br />
високите оџаци повраќаа над покривот
еден час откако ќе ја измиев колата стаклото го покриваше пепелта<br />
детето ми се роди со бронхитис<br />
кој ниту Улцињ не му го лекува<br />
дедо живееше деведесет години<br />
тато едвај наполни педесет<br />
јас имам триесет<br />
и годишните времиња ги читам на календар<br />
во соба го внесов врапчето да ми пее<br />
111
112<br />
МОЛИТВА ЗА ЉУЉЕ<br />
Знам, ќе дојдат утре некои светлосни птици<br />
Така мирно едно по едно излезени од тие ламби над главата<br />
Ќе ги видиш бездруго со тие црни очи<br />
Ќе ги изброиш едно по едно колку што трае едно клепнување<br />
Да ги видиш како те опколуваат со блесоци на светлината<br />
За да те носат кон пространството на сонот без тежина<br />
Сонлив нека биде тој танц на крилјата на светлината<br />
Колку сонот на светулката нека потрае тоа патување...
113<br />
Знам, нема да ме изневерат светлосните птици<br />
Ги хранев со позајмен леб<br />
Ќе те вратат на крилјата на зелената ледина на копнежот<br />
Ќе бидат исто толку<br />
Ќе ги испратиш со трепкање на твоите очи полни со светлина<br />
Мирно... една по една... како што ги испраќаш пријателите<br />
И сонот нема да ми го раскажеш... да го заборавиме<br />
Ќе ја паметиме само неискажаната реченица<br />
„Успеавме“.<br />
(Државна болница, Скопје, јули 2013)
114<br />
ОМАЖ ЗА ТАТКО МИ<br />
Секогаш кога ќе се присетам на тебе<br />
Како дома ме следи<br />
Твојот продорен поглед отаде очилата<br />
Твојот отсуство го гледам во очите на мајка ми<br />
Кога Петочната Вечер ги отвора прозорците<br />
За твојата душа лесна како допирот<br />
Ти читам Ја-Син ⁴ на албански<br />
На тераса чичко ми чита на арапски<br />
Со неговиот глас полн со патетика<br />
Некако често јанѕа ме јаде<br />
Зошто еднаш не ми рече тежок збор<br />
Кога бев дете не ми удри шлаканица<br />
Што ја заслужив на секој чекор<br />
Јас не ја сакав твојата судбина<br />
Ниту да гледам со диоптријата на твоите очила<br />
Коишто ги чувам како една слатка казна<br />
Да ме следат дома<br />
Кога те барам Тебе се затворам во твојата соба<br />
Каде што ќе го притиснеше времето како догорче од цигарата<br />
Ги гледам ’рѓата и правот кои со јазик ја лижат секоја трага на твоите<br />
прсти<br />
Со еден здив чистам сè<br />
Книгите<br />
Наставниот план и програмата<br />
Пресудите
115<br />
За миг гледам со диоптрија<br />
Раката не ми оди да пишувам<br />
Правам кругови на небо и земја<br />
Музиката на прстите ја слушам<br />
Кога ми се приближува сонот на огледалата на креветот<br />
Се молам низ заби за Тебе<br />
Барем да те сонувам<br />
Покрај стеблото на црешата на дворот<br />
Правејќи планови за домот<br />
Секое утро се будам трезвен<br />
Со чувство на вина под перницата<br />
Сонот нема кому да му го раскажам<br />
Уште пред да измијам лице го заборавам<br />
Многу сум ти должен<br />
За мене направи многу<br />
Додека беше жив<br />
Барем да ти подарев внуче<br />
Што ќе го држеше в скут<br />
Да му ги покажуваше тапиите<br />
Коишто јас не сакав ниту да ги погледнам<br />
Зошто не се согласи барем еднаш со плановите на домот<br />
И зошто за Тебе останав само дете<br />
Што ми ги бакнуваше очите кога тргнував на пат<br />
⁴ Ја-Син – суре од Куранот (заб. на прев.).
116
МОЕТО САФАРИ<br />
117
118<br />
ПРОЗАИЧНА ПЕСНА<br />
(На Насер Ѓиновци, рокер)<br />
до кога по патиштата на албанската книжевност<br />
ќе талкаат стари автомобили<br />
кои те оставаат среде пат со засукани ракави<br />
со зацрнети раце<br />
кога во албанската книжевност<br />
ќе се изградат широки автопати<br />
на кои јунаците од книгите без брчки на челото<br />
ќе шетаат со турбо автомобили<br />
кога ќе се заситиме од комфор<br />
дали ќе ѝ се вратиме на лириката<br />
да пишуваме за врбите покрај автопатот<br />
за песната на врапчето<br />
кој ќе влезе во автомобилот<br />
од прозорецот што се отвора со копец<br />
изметот на гулабите на стаклото<br />
дали ќе го внесеме во песна
п. с.<br />
оваа песна нема врска со футуризмот<br />
ова е само една прозаична песна<br />
како и да е<br />
119
120<br />
ТЕР<strong>СЕ</strong>НЕ ПОЕТ<br />
(На Теки Дервиши, поет)<br />
купува скапи памучни кошули<br />
за да пишува гневно на картон<br />
потоа на интервјуа се фали дека пишува терсене<br />
на станиолот од кутиите за цигари<br />
така мазен како женска кожа<br />
која сончевите зраци со очи не ја виделе<br />
реди еротски стихови<br />
во вторниците на пазар<br />
купува компири и јаболка секаков зеленчук<br />
поради сивите кеси<br />
коишто ги дипли и ги мазни нежно<br />
да повраќа урбани мотиви<br />
слушајќи ја гитарата на Реј Кудер<br />
стиховите ги реди како музички ноти<br />
на партитурите на песните на Том Вејтс<br />
вели дека пишува за себе<br />
пишувам вели за да ме сакаат<br />
не ѝ верува на песната<br />
без да ја види издадена во весник<br />
од граматичките броеви<br />
ја познава само еднината<br />
мака мачи со правописот<br />
ë-тo и rr-то го тераат да отвори речник<br />
по пијаната полноќ му доаѓа една муза<br />
го изморува го мами го легнува на маса
121<br />
на неа ејакулира како славниот Холмс<br />
книгите не му ги горат на клада<br />
не им ставаат ембарго<br />
ниту пак ги наоѓаш во фиоките на библиотеките<br />
по рафтовите на книжарниците не фаќаат прашина<br />
имаат мал тираж не се наоѓаат лесно<br />
само уредниците ги објавуваат повторно своите книги<br />
неговите книги ги наоѓаш како прашина<br />
во сомнителни куќи<br />
на еретици анархисти кодоши<br />
на неговата екстравагантна облека<br />
му одговора нихилизмот<br />
кон сеопштите уметнички вредности<br />
на книжевните критичари им зборува со цинизам<br />
божем ги фали<br />
на книжевните вечери заспива од ракоплескањата<br />
немилосрден и тиранин е кон себеси кога пишува<br />
се обидува да не личи на никого<br />
колку тешко<br />
ги одобичнува нештата зборовите метафорите<br />
без некој свој стриктен систем<br />
со неговиот лепрозен јазик<br />
плукнува на рустикалниот вокабулар<br />
не верувајте му на овој поет<br />
во сојузот на писателите не му дозволувајте пристап<br />
Букви од албанската азбука.
122<br />
ПИСМО ДО УРЕДНИКОТ<br />
(На Муфаил Лимани, рокер и пријател)<br />
изгледа уреднику<br />
дека ти навистина се шегуваш со моите стихови<br />
чувај се од бунтовничките букви<br />
да не ти ја изедат работната маса<br />
ако стиховите не ти можат ништо<br />
јас сум уште полуд<br />
колку и да изгледам кроток на прв поглед<br />
душа од човек<br />
ама сум итар<br />
имам луди другари од подземјето<br />
ќе ти го препречат патот
без леб ќе те остават<br />
среде кафеана лом ќе те направат<br />
затоа јас ќе чекам<br />
но само уште еден број на весникот<br />
потоа би те советувал<br />
да излезеш од работа<br />
од задната врата од „Рилиндија“<br />
ова можеш да го сфатиш и како закана<br />
ако сакаш и како поезија<br />
ова е мојот стил<br />
123
124<br />
ЖЕНАТА НА ПОЕТОТ<br />
песните таа последна му ги чита<br />
метафорите му ги има претресено пред да ги засади<br />
му бара да му донесе од пазар<br />
мед јаболка нешто убаво<br />
и носи некои симболи и реторика<br />
му бара дипломи функција<br />
сè што е негово и изгледа флуидно<br />
на книжевните вечери промоции<br />
ја зема со себе како накит<br />
кој фустан да го облечам вечерва кој накит<br />
не му ја забележува на вратот здодевноста<br />
како свилена вратоврска која го задушува
125<br />
ноќите со треска кога ѝ се губи<br />
кога не ѝ оди во соба<br />
кога не ги чита книгите што ги држи под кревет<br />
оди и си ја води во работната соба како дете<br />
на неговата игра со стихови за убавината<br />
со сонливи галења им одговара<br />
ништо трогателно нема во нејзиниот живот<br />
сè ѝ се случува како во книгите<br />
откако ќе го измори и го заспива<br />
за добра ноќ му вели<br />
немој да читаш до доцна
126<br />
ЖИВОТ НА ВЕРТИКАЛА<br />
(На Решат Ахмети, сликар)<br />
некаде горе<br />
некаде долу<br />
ниту странично<br />
ниту одзади<br />
ниту горе ниту долу<br />
врв нема<br />
корените ги сонува<br />
некаде на средина<br />
на еден плоштад<br />
осамен<br />
без излез<br />
во метеж<br />
бара воздух<br />
бара вода<br />
постојано во потрага<br />
во еден бескраен ред
RED DREAMS<br />
(На Осман Демири, фотограф)<br />
127<br />
Многу бои се замесени од виножитото<br />
Но прва чкрапна црвената<br />
Како гром или рана птица<br />
Сама ѝ претходеше на јатото.<br />
Светна во цвеќиња, во крв, во огин<br />
Чкрапна во срце, на коса, самрак<br />
Но пред да допре на земјата<br />
Чкрапна гласно во твоето око.<br />
И не беше веќе само боја<br />
Која се облекува со наметката на создавањето на вселената<br />
Беше мигот на нејзиното раѓање во секој човек<br />
Или мирниот огин на љубовта...<br />
По сè изгледа беше една заборавена соба<br />
Каде што црвената светлина никна само таму<br />
За да се излее по двете заспани тела<br />
Пробудени од алов сон кој спиеше над нив.<br />
И не беше сал една соба куќарка<br />
Каде жар-птицата пее загрижена<br />
Ниту згаснат огин на огниште од сонливите очи<br />
Ниту убаво тело што вее в занес!<br />
Беше црвениот сон роден од будењето<br />
Квасот на боите што не му чкрапна на самракот<br />
Нејзината сенка скриена на еден агол од окото<br />
Чкрапната како гром отаде виножитото.
128<br />
НОСОРОГ<br />
(На Шазим Мехмети, поет)<br />
Тој стои сам во Савана<br />
Далеку од толпата на своето Племе<br />
Со рожнатиот врв на самотијата<br />
Копа по сувата земја<br />
По Поле Угар<br />
Ја распретува земјата настојчиво<br />
Како некој фанатичен археолог<br />
Кога сонот му спие в раце<br />
До надлактици нурнати в длабочина<br />
Копа...<br />
Копа...<br />
Копа...
...по суво по смрт по прелог<br />
Главата кон небото полека ја крева<br />
Ги гледа облаците кои му патуваат во сеќавањето<br />
Ги сонува монотоните капки на летниот дожд<br />
Кои како пот или солза<br />
Попрво ќе го почувствува во очите<br />
Отколку во дебелата мешинеста кожа<br />
И да чекори полека и напорно по Савана<br />
Далеку од толпата на своето Племе<br />
До виножитото што пие вода во реката<br />
129
130<br />
БИК<br />
(На Абдулах Конушевци, поет)<br />
Див и црно-сив<br />
Секогаш во залет<br />
Се лути во некој сон<br />
Копјето го одбегнува<br />
Сè уште сонот му е нереален<br />
Станал за во циркус<br />
На улиците на Шпанија веќе не му се плашат<br />
Ралата висат како реликвии<br />
Нема веќе ни Египет ни Индија<br />
Оставете го да спие<br />
Се испотил<br />
Покријте го со ќебе<br />
Разјарениот бик во арената<br />
Кој го чека ред за касапница
131<br />
Е<strong>СЕ</strong>Н Е...<br />
(На Линдита Ахмети, поетеса)<br />
Паѓаат листовите од магнолијата оваа есен<br />
Како што паѓаат остарените ангели во сон<br />
Молкум се простираат на зелената трева<br />
Се покриваат еден со друг грбот да не им мрзне<br />
Потоа провејува ветар од сон ги скорнува<br />
Зашто доаѓаат други ангели како болест жолти<br />
Како од небо паднати се лелеат бавно<br />
Легнуваат над земјата за почивка прават место<br />
Есен е...
132<br />
ПОИНАКОВ ГЛАС<br />
Во далечната 1989 година, во едицијата на „Рилиндија“, беше издадена<br />
прва книга <strong>Лулзим</strong> Хазири со наслов Песната се раѓа во самотија, што<br />
претставуваше подвиг во албанската поезија.<br />
Авторот од Гостивар, студент на машинскиот факултет на<br />
приштинскиот универзитет, пишуваше поразлично од многумина<br />
афирмирани творци. Немаше студирано книжевност, но разбуди<br />
интерес кај проучувачите на книжевноста, немаше студирано јазик,<br />
но неговиот уметнички јазик рефлектираше магија. Во време на<br />
заморна морализација, тој се примамуваше од творци кои пишуваа<br />
без морална почит и создаваше поезија од таа природа. Во неговата<br />
поезија нема ниту еден експлоатиран симбол. Ја исклучуваше дури и<br />
месечината од неговата поезија, како симболика на една платонска<br />
љубов. Се забележуваше дека авторот имал голема среќа: имаше<br />
прочитано книги што го привлекувале, што ги имаше одбрано сам, а<br />
не книги што морал да ги чита, а кои брзо се забораваат, особено во<br />
времиња кога книжевноста се гледа како можност за постигнување на
133<br />
прекукнижевни цели. За творците, воопшто, катедрата се претвора во<br />
еден вид затвор за тортура, од кого не учиш ништо. Други божества го<br />
привлекуваат, други имиња владеат во неговата глава, други демони.<br />
Повеќе од катедрата поетите учат од „universitas vitae“, како што вели<br />
Цвајг. Хазири изгледа дека се спасил од ова бреме, но секако тој беше<br />
поет кој беше творец и читател. Независно од ладовините што ги прави<br />
големиот поет, тој одново не може да биде таков без голема култура.<br />
Доколку поезијата на <strong>Лулзим</strong> Хазири ја читаме интертекстуално, а не<br />
текстуално или контекстуално, ќе ги слушнеме „звуците на другите<br />
текстови“, како што велат проучувачите на интертекстуалната школа.<br />
Во времето кога се издаде Песната се раѓа во самотија создавав без<br />
„носталгијата на печатот“. Повеќе го чувствував задоволството од<br />
(повторното) читањето. Една книга напишана за себе, во самост, на<br />
која треба да ѝ направиш место во катчето за книги што се читаат<br />
повторно, заедно со другите книги: Кога вратите се отвораат со<br />
ѕвонење, Излез од Сафари (избор) и др.<br />
Значи, поезијата на <strong>Лулзим</strong> Хазири се чита за да се доживее, а не со<br />
цел да се коментира, но критичарот не е само читател. Според Ролан<br />
Барт, науката на книжевноста не може да нè научи за конечната<br />
смисла на делото, затоа што книгата е свет по себе. „Да читаш значи<br />
да го посакуваш делото, значи да го сaкаш делото, значи да одбиеш да<br />
го удвојуваш делото надвор од секое друго говорење, освен говорот<br />
на самото дело. (...) Да преминеш од читање во критика значи да ја<br />
смениш желбата, значи да го посакуваш не веќе делото, туку својата<br />
беседа. (...) Колку многу писатели заминале само поради тоа што<br />
читале. Колку критичари читале само за да пишуваат.“<br />
Или, пак, можеме да се послужиме со констатацијата на Јуриј<br />
Лотман, според кого: „Раскажувајќи ја поезијата со обичен јазик ние ја<br />
уништуваме структурата и, поради тоа, не успеваме на примателот да<br />
му го пренесеме флуксот на информациите што ги содржи таа“. Оваа<br />
информација, секако, е од повисок степен.
134<br />
И пред да ги читам Барт, Лотман и многумина други што помагаат за<br />
да се проучува книжевноста, но не помагаат да се создава книжевност,<br />
во ниту еден случај не сум ја прочитал поезијата на <strong>Лулзим</strong> Хазири со<br />
идејата дека ќе треба да ја коментирам. Сум пишувал поради почитта<br />
кон читателите на поезијата, запознавајќи ги за нешто што ретко<br />
доаѓа во светот на поезијата.<br />
Секогаш ми се допаѓала и ми се допаѓа неговата јазична магија што,<br />
ако се повикаме на Јосиф Бродски, ги отвора „портите на мислата“.<br />
Поезијата овозможува повеќе отколку отворањето на тие порти: тоа<br />
е повеќе од мисла – тоа е плурално, емоција, фигурација, гледиште за<br />
светот. И повеќе од сите овие заедно. Поезијата е ништото за кое се<br />
има потреба. Имаме потреба за поезијата на Хазири, кој не ни дава<br />
нешто утилитарно, но создава естетско задоволство.<br />
Да пишуваш за поезијата на Хазири никогаш не е доволен дискурсот<br />
на критичарот. Ти се случува при таков обид да создаваш палимпсест.<br />
За мене, сешто и многу нешта се книжевно дело што ја буди таа желба.<br />
Такви дела се оние што ни откриваат нешто ново по секое читање.<br />
Да пишуваш за поезијата на Хазири значи уште од почетокот да<br />
бидеш внимателен во изборот на дискурсот, да одбегнеш секаков<br />
вид конформизам. Тој е еден поинаков глас; творец кој носи нешто<br />
ново во албанската поезија. На почетокот, можеби ја немал таа<br />
намера. Неговата песна се раѓа во самост, се раѓа за да пее однатре.<br />
Сепак, многу придонесе за албанската книжевност, поезија на урбана<br />
чувствителност, третирање мотиви што се среќаваат во светската<br />
книжевност, но не беа толку присутни во албанската книжевност.<br />
Подметот на поетското творештво на Ласгуш Порадеци е стихот:<br />
„Стара песна старинска, сосема малку ми се допадна“, а на <strong>Лулзим</strong><br />
Хазири е стихот: „До кога по патиштата на албанската книжевност ќе<br />
скитаат стари возила“. Како што вели во еден негов стих, тој создаде<br />
албанска книжевност со автопати. Новата поезија, како што се случува<br />
со старите жанрови, особено со романот, може да се роди, не преку
135<br />
потврдување, туку преку оспорување на голем дел од творештвото<br />
што е напишано претходно. Различно од многумина други, <strong>Лулзим</strong><br />
Хазири не ја сметаше поезијата како памфлет за пишување со<br />
вообичаени рефрени. Неговата поезија не ја трпи тривијалноста, не<br />
го трпи отсуството на креативноста, не го трпи експлоатираниот<br />
фигуративен јазик, не ги трпи крутите норми. Светот кој го опкружува<br />
е тесен за неговата душа и бара повеќе токму од тој свет. Како што<br />
вели Достоевски, тој не претендира да го смени овој свет, но со<br />
неговата уметност го прави поубав. Хазири се инспирира и од грдото,<br />
за кое пишува убаво. Неговата поезија честопати заличува на проза,<br />
но кажува многу, како што вели Ферлингети. Во поезијата на <strong>Лулзим</strong><br />
Хазири обичните нешта заживуваат. Се создава чудна комуникација<br />
помеѓу субјектот со објектот, кои не се едноставни бездушни објекти.<br />
Креветот не е едноставно кревет. Тој е универзален симбол. Таму<br />
се случило нешто и продолжува да се случува. Нешто што раѓа<br />
спомен, копнеж, болка. Тој го зема бруто-материјалот од замореното<br />
секојдневие од едноставното, вообичаеното и создава нешто што<br />
е универзално, преку светов. Ова урбано секојдневие е згмечено со<br />
преокупации, дилеми и урбана вознемиреност. Имаме здушеност на<br />
човекот внатре, во не многу човекољубивиот простор за лиричниот<br />
субјект, кој бара да го пресврти пакуваниот хаос како хармонија.<br />
Овие преокупации, што се надоврзуваат со актуелното, истовремено<br />
се и универзални теми. Творештвото на <strong>Лулзим</strong> Хазири, како што<br />
велеше Борев, има два слоја: актуелниот и универзалниот слој. Затоа е<br />
творештво што е прочитано од современиот читател и продолжува да<br />
биде со отворен хоризонт на исчекување.<br />
II<br />
Хазири пишуваше поинаку за самотијата, љубовта, судирот таткосин,<br />
проституцијата, хипокризијата, здушената тривијалност и др.<br />
Пишуваше со урбан поетски дискурс. Ги напиша најубавите поезии<br />
што можат да се напишат за Приштина, градот пред кого станува „на<br />
нозе како пред знамето“. Онака како што Бодлер ги познава душата
136<br />
и здивот на Париз или, пак, Џојс на Даблин, исто така и Хазири ги<br />
познава душата и здивот на Приштина. Фаталната врска се случува<br />
и кога поетот почна нов живот во неговиот нов роден крај, во<br />
Гостивар. Листајќи ги неговите збирки (Песната се раѓа во самотија,<br />
Кога вратите се отвораат со ѕвонење или изборот Излез од сафари)<br />
ти се причинува Приштина далечна, за да можеш да ја засакаш како<br />
жена која ти нанесува „болка како планина, која не гние како дуња во<br />
орманот на заборавот“... И ваквите стихови, што се фиксираат веднаш<br />
во сеќавањето, се многубројни, исто како и: „Навистина еден поглед е<br />
љубов, но љубовта не е еден поглед“ и многу други...<br />
III<br />
Поезијата на <strong>Лулзим</strong> Хазири е преведена на повеќе јазици, застапена е во<br />
многу национални и странски панорами и антологии. За неговото дело<br />
пишувале албански и странски критичари. Вреднуван е со книжевни<br />
награди. Наречен е „поетот созреан со рокенрол, кој стои отаде<br />
нормите“ (M. Лимани); поет кој создава преку хиперсензибилност,<br />
кој креира тематска самостојност, кој има автентично гледиште кон<br />
проблемите и самостојност во изразувањето (Рамадан Муслиу); поет<br />
кој изградил „нова утопија – албанската книжевност со автопати!“<br />
(Миѓен Келменди); поет кој создава фигуративност што фокусира<br />
ситуација, амбиент и преку глобална слика комуницира со својот<br />
вознемирен свет (Али Алиу); поет кој ниже стихови настојчиво<br />
„за една од главните теми на современата поезија – самотијата“; и<br />
е „претставник на поколението со длабок очај и разочарување, со<br />
морални, професионални, политички и татковински вредности на<br />
постарото поколение“ (Абдулах Конушевци) и др.<br />
IV<br />
Книгите поезија на <strong>Лулзим</strong> Хазири се поинтелигентни од авторот. Тоа<br />
се книги што продолжуваат да зборуваат со читателите од различни<br />
времиња. Тоа се поинакви книги во време на здодевни рефрени за
137<br />
рофјосан од магијата на јазикот; тоа се поинакви книги на поетични<br />
кловнови кои „секој идеал го прават обичен, речиси смешен“...<br />
Суровиот поет <strong>Лулзим</strong> Хазири е надвор од толпата, од говорите<br />
и од инаугурациите. Тој „ги прави необични нештата, зборовите,<br />
метафорите“. Фрла плунка во рустикалниот вокабулар; не се занесува<br />
од целофани на лажни идеали или од реториката на злоупотребата.<br />
Тој е еретикот и човекот со поинакви гледишта кој нè прави „како“...<br />
V<br />
<strong>Лулзим</strong> Хазири се истакнува и со неговите естетски и публицистички<br />
написи. Тој е првиот критичар на албанскиот рок. Во таквите написи<br />
некогаш е аналитичен, некогаш ироничен, некогаш циничен, но<br />
секогаш го карактеризира длабоката хуманост. Светот, во неговото<br />
гледиште, останува простор на комуницирање помеѓу културите што<br />
во интеракција се збогатуваат перманентно.<br />
<strong>Лулзим</strong> Хазири, како поет и есеист, го збогатува нашиот уметнички<br />
систем со неговите творби, со неговите идеи, со неговото спознание,<br />
но и со информациите што ги носи, како производ на неговата широка<br />
култура. Треба да бидеме среќни што го имаме.<br />
Салајдин САЛИХУ
138<br />
ЗА АВТОРОТ<br />
<strong>Лулзим</strong> Хазири (Lulëzim Haziri) роден 1962 год., Гостивар.<br />
Поезија:<br />
• Песната се раѓа во самотија<br />
(Kënga lind në vetmi), Рилиндја, 1989;<br />
• Кога вратите се отвараат со звона<br />
(Kur dyert hapen me zile), Ватра, 1995<br />
• Излез од Сафари<br />
(Dalja nga Safari), Брези 9, 2005,<br />
• Самотија обесена како број на порта<br />
(Vetmi e varur si numër në portë), Логос-А, 2015.<br />
Eсеи и колумни:<br />
• Албански рокенрол!<br />
(Rokenrolli shqiptar!), Шкупи, 2000<br />
• Црно и бело<br />
(Bardhë e zi), Носити Ш, 2010<br />
Песните му се преведени на англиски, француски, румунски,<br />
хрватски и македонски јазик.<br />
Има објавено и неколку раскази.<br />
Активен во полето на заштита на човековите права.
139<br />
CIP - Каталогизација во публикација<br />
Национална и универзитетска библиотека “Св. Климент Охридски”, Скопје<br />
821.18(497.7)-1<br />
821.18(497.7)-1.09 Хазири, Л.<br />
<strong>ХАЗИРИ</strong>, <strong>Лулзим</strong><br />
Кога љубовта се троши како креда: песни / <strong>Лулзим</strong> Хазири; [превод од албански јазик<br />
Линдита Ахмети; графичко уредување и дизајн Таби Азири].<br />
- Скопје: Готен, 2017. - 139 стр.: илустр.; 21 см<br />
Поинаков глас / Салајдин Салиху: стр. 132-137. - За авторот: стр. 138<br />
ISBN 978-608-4625-86-5<br />
а) Хазири, <strong>Лулзим</strong> (1962-) - Поезија - Критики и толкувања<br />
COBISS.MK-ID 105160202
140<br />
СОДРЖИНА<br />
ОСАМЕНА РИБА ВО АКВАРИУМ<br />
[пролог]...........................................................................................................................10<br />
[ова се вика самотија]...................................................................................................11<br />
[Самотија е ова, а не грдотија]....................................................................................12<br />
[и ова е самотија]...........................................................................................................13<br />
[ова нема друго име освен самотја]...........................................................................14<br />
(самотија е ова не е творба).........................................................................................15<br />
Таа нема сон..................................................................................................................16<br />
Ѕидот на потпората .....................................................................................................18<br />
Монологот на старата мома.......................................................................................20<br />
Утринска песна.............................................................................................................22<br />
Раѓање на песната..........................................................................................................24<br />
НА БАРИКАДИТЕ<br />
Лист од чај држам в уста..............................................................................................28<br />
Ново исо или Rock and Roll........................................................................................30<br />
На барикадите................................................................................................................32<br />
Кој зборува таму...........................................................................................................34<br />
Бисти...............................................................................................................................36<br />
Мачките на Алеп..........................................................................................................38<br />
Татковци и синови.......................................................................................................42<br />
Не ме оставаат да го бакнам сомнежот в чело........................................................44<br />
ХАМБУРГ ‘92<br />
(Губитниците)................................................................................................................54<br />
(Сент Паули)...................................................................................................................55<br />
(Метро)...........................................................................................................................56<br />
(Кралевите на пивото).................................................................................................57
141<br />
СПОЗНАЈ И ЉУБИ<br />
Си ја будам љубовта во себе кога и да сакам............................................................60<br />
Зборовите кои не се кажуваат....................................................................................62<br />
Таа бара трон.................................................................................................................64<br />
Таа ме храни...................................................................................................................66<br />
Таа ми се привидува.....................................................................................................68<br />
Таа спие..........................................................................................................................70<br />
Таа е ледина....................................................................................................................72<br />
Спознај и љуби..............................................................................................................74<br />
МИРНИ ДНИ ВО ПРИШТИНА<br />
I.........................................................................................................................................78<br />
II.......................................................................................................................................79<br />
III......................................................................................................................................80<br />
IV......................................................................................................................................81<br />
V.......................................................................................................................................82<br />
ЗИМА И ДРУГИ ГОДИШНИ ВРЕМИЊА<br />
I.........................................................................................................................................86<br />
II.......................................................................................................................................87<br />
III......................................................................................................................................88<br />
IV......................................................................................................................................89<br />
Разочарување под палтото..........................................................................................90<br />
ЈАЗИКОТ НА НЕШТАТА<br />
Железниот кревет.........................................................................................................94<br />
Креда...............................................................................................................................96<br />
Трафика .........................................................................................................................98<br />
Јазикот на нештата.....................................................................................................100
142<br />
ЕПИСТУЛА СО ОМАЖ НА КРАЈОТ<br />
Писмо до татко ми.....................................................................................................104<br />
Писмо до мајка ми......................................................................................................106<br />
Писмо до Љуље...........................................................................................................108<br />
Писмо до син ми.........................................................................................................110<br />
Молитва за Љуље........................................................................................................112<br />
Омаж за татко ми.......................................................................................................114<br />
МОЕТО САФАРИ<br />
Прозаична песна..........................................................................................................118<br />
Терсене поет................................................................................................................120<br />
Писмо до уредникот...................................................................................................122<br />
Жената на поетот.......................................................................................................124<br />
Живот на вертикала...................................................................................................126<br />
Red dreams....................................................................................................................127<br />
Носорог.........................................................................................................................128<br />
Бик.................................................................................................................................130<br />
Есен е.............................................................................................................................131<br />
Поинаков глас..............................................................................................................132
143
144
Change language