JETFANLI OTOPARK HAVALANDIRMA SİSTEMİ_CVSAIR

CAR PARK VENTILATION SYSTEM 

1

JET FAN SİSTEMİ 

Kapalı otoparklar için tasarlanan havalandırma sistemleri, iki 

ihtiyaçtan yola çıkarak planlanmaktadır. 

• Günlük işletmede, CO ve zararlı araç egzoz gazlarının tahliyesi. 

• Yangın durumunda, duman ve zehirli gaz egzozu yaparak itfaiye 

personelinin yangına müdahalesine yardımcı olmak. 

Jet fanlı havalandırma sistemi prensibi ilk olarak tünellerde ortaya 

çıkmıştır. Bu prensip daha sonra kapalı otoparklarda uygulanmaya 

başlanmıştır. 

2

JET FAN ÇALIŞMA PRENSİBİ 

• Fanların atış ağızlarında çok yüksek hava hızları yaratarak, önlerindeki büyük 

hava kütlelerini iterek harekete geçirmesi üzerine inşa edilmiştir. 

• Fandan çıkan yüksek hıza sahip hava kütlesindeki momentum, tüm çevreye 

etkiyecek ve fanın içinden geçen havadan çok daha fazla bir hava kütlesini 

harekete geçirecektir. 

• Newton (N) = Yoğunluk x Hava hızı² x Alan 

Örnek İtki Hesabı (N) = 1,22 kg/m3 x (23 m/sn )² x 0,125 m² = 80 Newton (kg.m/sn² ) 

Aksiyal Jet Fan Çapı:400 mm 

Debi=10440m3/h 

Hava hızı = 23 m/sn 

Hava Yoğunluğu= 1,2 kg/m³ 

3


• Genel itibariyle jet fanların görevi, tavan seviyesinde yaratacak oldukları ,ciddi seviyedeki basınç düşümü 

sayesinde, otopark hacminde yer alan havanın ya da dumanın egzoz noktasına kadar kontrollü şekilde 

yönlendirilmesini sağlamaktır. 

4


• Jet fanlar, yüksek hızda hareket ettirdikleri küçük miktarda hava ile otopark tavanında bir düşük basınç bölgesi 

oluşturarak bütün otopark kesitindeki havanın hareket ettirilmesinden sorumludur. 

• Jet fandan 15 m uzakta fan debisinin 8 ile 16 katı hava hareketi elde edilebilmektedir. 

2,5 m/s 

6,0 m/s 

8,0 m/s 

20,0 m/s 

0,5 m/s 

1,0 m/s 

2,5 m/s 

1,5 m/s 

1,0 m/s 

0,5 m/s 0,5 m/s 0,5 m/s 

1,0 m/s 

5

JET FAN SİSTEM AVANTAJLARI 

• Kanal montajına gerek kalmaz. 

• Menfez ve difüzörlere gerek kalmaz. 

• Hava akışı çok daha hızlı ve verimlidir. 

• Duman kontrolü ve zonlama yapılabilir. 

• Mimari olarak kat yükseklikleri azaltılabilir. 

• İşletme için enerji tasarrufu sağlar. 

• Proje esnasında kolay revizyon imkanı sağlar. 

• Kanallı sistemlerde oluşan ölü bölgeler giderilir. 

• Otoparklarda şık ve ferah bir ortam sağlanır. 

• Montaj esnekliği ve kolaylığı sağlar. 

• Kolay işletmeye alma imkanı sağlar. 6

JET FAN SİSTEMİNİN ANA EKİPMANLARI 

7

JET FANLAR 

• RADYAL JET FAN 

• Çift devirli motor 

• EN 12101 -3 standardına uygun, sertifikalı 

• 300°C 2 saat dayanımlı 

• Yüksek hava atış hızı 

• Düşük asma yüksekliği 

8

JET FANLAR 

• AKSİYAL(AXIAL) JET FAN 

• Çift devirli motor (3000/1500rpm) 

• EN 12101-3 Standardına uygun, sertifikalı 

• 200°C ve 300°C yangın dayanımlı 

• %100 reversible 

9

AKSİYAL FANLAR 

(DUMAN EGZOZ / TAZE HAVA) 

• Yüksek dayanımlı malzemeden mamül 

• EN 12101-3 Standardına uygun, sertifikalı 

• 200°C/300°C/ 400°C ısıl dayanımlarına sahip 

• Çift devirli ya da frekans invertörlü kullanıma uygun motor 

• Yatay ve dikey montaja uygun 

10

AKSİYAL FANLAR 

(DUMAN EGZOZ / TAZE HAVA) 

Karşı Flanş Susturucu Esnek Bağlantı Motorsuz Geri 

Dönmez Damperi 

Emiş Konisi 

Montaj Ayakları 

Titreşim İzolatörleri 

Tel Kafes 

11

AKSESUARLAR 

• SUSTURUCU 

• MOTORLU ŞAFT DUMAN DAMPERLERİ 

• Podlu/podsuz tipte 

• Fan emiş ve/veya atış tarafına monte 

• Çap = Boy kriterine uygun 

• Galvaniz sacdan mamül 

• Bronz yataklı 

• Hareket mekanizması yangına dayanımlı 

• Katlar arası zonlama imkanı 

12

AKSESUARLAR 

Geri Dönüşümsüz Damperi Tel Kafes Susturucu Yağmur Koruma Sacı 

On-Off Bakım Anahtarı Karşı Flanş Titreşim Takozu Esnek Bağlantı İnvertör 

13

AKSESUARLAR 

• OTOMASYON SİSTEMİ 

• MCC / DDC Pano 

• Frekans invertörleri 

• PLC yazılım 

• Sistem senaryosu 

• Operatör panel 

• Zaman programlama 

• ALGILAMA SİSTEMİ ve SİNYALİZASYON 

• CO algılama 

• Yangın algılama 

• NO2 algılama sistemleri 

• Yangın alarmı 

• Işıklı kaçış levhaları 

• Arıza bilgisi 

• Bakım ve işletme maliyetlerinde azalma 

• Enerji tasarrufu 

14

STANDARTLAR 

Yangından Korunma Yönetmeliği 

BYKHY 

VDI-2053 BS 7346-7 TS EN 12101-3 

15

BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK 

• Toplam alanı 2000 m²’yi aşan kapalı otoparklar için mekanik duman tahliye sistemi yapılması şarttır. 

• Duman tahliye sisteminin binanın diğer bölümlerine hizmet veren sistemlerden bağımsız olması ve saatte en az 10 

hava değişimi sağlaması gerekir. 10 hava değişimin yetmediği durumlar vardır. 

• Tasarımcılar tarafından, bu Yönetmelikte hakkında yeterli hüküm bulunmayan hususlarda Türk Standartları, bu 

standartların olmaması hâlinde ise Avrupa Standartları esas alınır. Türk veya Avrupa Standartlarında düzenlenmeyen 

hususlarda, uluslararası geçerliliği kabul edilen standartlar da kullanılabilir. 

16

17

18

SİSTEM TASARIM AŞAMALARI 

Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 

Konumlarının 

Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 

Çözümlerinin 

Yapılması 

Senaryo 

Çalışmalarının 

Hazırlanması 

19


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 



1)Havalandırma Debisinin Saptanması 

1.1)CO Havalandırması Debi Hesaplaması 

• Günlük kullanım çevrim katsayısı BS standartlarına göre 6 hava değişimidir. 

• Alman VDI a göre 12 m³/h/m² ve 6 m³/h/m² 

• Ülkemizde 4-6 hava değişimidir. 5 hava değisimi 

• BS e göre CO yoğunluğu 8 saat boyunca 30ppm – kaçış yollarında 15 dk 90 ppm aşmamalıdır. 

• WHO ya göre CO 1 saat için 75 ppm, 8 saat için 25 ppm’dir. 

• CO , dokulara O2 taşıyan hemoglobine bağlanarak dokuları O2 siz bırakır. 

20


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 




1.2) Duman Egzoz Debi Hesaplaması 

Uluslararası kabul görmüş olan ve en sık kullanılan formül; 

(Havalandırma hacmi) x saatte en az 10 hava değişimi = …….. m3/ h 

21


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 




1.3) Taze Hava Debisinin Belirlenmesi 

• Egzoz debisinin %50-70 i kadar mekanik olarak taze hava beslemesi yapılmadır. 

• Taze hava günlük kullanımda CO yoğunluğunu azaltmaktadır 

• Yangın anında taze hava beslemesi yapılması kesinlikle gereklidir. 

• Yangın anında duman yoğunluğunun azaltılması, görüş mesafesinin artması ve ortam sıcaklığının düşmesine yardımcı olur. 

22


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 




• Genel CO Havalandırma ihtiyacı ve yangın anında ortaya çıkacak duman egzoz debi hesaplaması sonucu ortaya 

çıkan değerlere göre ana egzoz ve taze hava fan debileri belirlenir. 

• Söz konusu ana fan debileri farklı otopark katlarındaki farklı zonlarda eş zamanlı yüksek CO algılaması durumunda, 

ihtiyaç dahilindeki bütün zonların ihtiyacını karşılamalı ve aynı zamanda da bu toplam debi yangın anında ortaya çıkacak 

en kötü senaryoda gerekli duman egzoz debisini de sağlayabilmelidir. 

• Egzoz debisi hesaplandıktan sonra gerekli olan taze hava debisi, tasarım egzoz debisinin yaklaşık %50-70’i olacak şekilde 

belirlenir. 

23


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 




• İhtiyaç duyulan taze hava debisinin bir kısmının mekanik yollarla (fanlar vasıtasıyla) sağlanması ve bir kısmının da 

otoparkın dışarı açılan kısımlarından serbest olarak emiliyor olması idealdir. 

• Taze hava debisinin tasarım egzoz debisinden bir miktar az olmasının amacı, otopark hacmini negatif basınç altında 

tutmaktır. 

• Egzoz tasarım debisi mekanik olarak (duman egzoz fanları) sağlanmalıdır ve bu işlem için en az iki adet fan 

öngörülmelidir. 

• Debi hesaplamaları yapıldıktan sonra otopark kesitinde müsaade edilen kesitteki hız değerlerine de dikkat 

edilmelidir. (Kaçış güzergahlarında ve rampalarında hava hızı 5 m/s’yi aşmamalıdır) 

24


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 



2)Şaft Konumlarının Belirlenmesi 

Hesaplamalar sonucunda ortaya çıkan egzoz debisini sağlayacak olan ana egzoz fanlarının hizmet edeceği egzoz 

şaftının/şaftlarının ve taze hava beslemesini sağlayacak olan şaftın/şaftlarının konumları belirlenirken dikkat edilmesi gereken 

hususlar şunlardır; 

•Egzoz şaftları, yangın kaçış güzergahlarından ve merdivenlerinden olabildiğince uzak noktalara konumlandırılmalıdır. 

•Egzoz şaftlarının konumlandırılmaları- emiş gücünü tamamen otopark hacmine yöneltebilmeleri adına- rampa, araç giriş 

çıkışları vb. açıklıklardan uzak noktalara denk gelecek şekilde düzenlenmelidir. 

•Taze hava alış noktası, mümkün mertebe ilgili kontrol zonunun tamamına hizmet edebilecek şekilde konumlandırılmalıdır. 

•Her egzoz şaftında en az 2 adet egzoz fanı bulunmalıdır. 

25


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 



2)Şaft Konumlarının Belirlenmesi 

26


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 



3)Jet Fanların Konumlarının Belirlenmesi 

Taze hava alış noktasıyla, egzoz noktası arasında yer alan ve duman kontrol bölgesi olarak adlandırılan hacimde, duman 

tahliyesini olabildiğince hızlı ve kısa yoldan yapabilmek adına uygun düşük basınç koridorlarını oluşturacak jet fan yerleşim 

düzenlemesi öngörülmelidir ve aşağıda belirtilen hususlara dikkat edilmelidir; 

•Yatay düzlemde iki jet fan arası mesafe en az 8-10 m olmalıdır. 

•Jet fan tahliye güzergahları mümkün mertebe araç yerleşimleri üzerine denk gelmemelidir. Denk geliyor olduğu durumlarda 

jet fanların yaklaşık %50 verim kaybına uğrayacağı öngörülmelidir. 

•Jet fanların yerleşimleri olası engellerin varlığı(kanallar, borular, elektrik tavaları vs) öngörülerek düzenlenmelidir. 

27


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 




Aksiyel Jet Fan Yerleşim Rehberi 

• Jet fan emişi en yakın engelden(kiriş, duvar , tava vs.) en az 1 m 

mesafede yerleştirilmiş olmalıdır. 

• Jet Fan çıkışı en yakın engelden (kiriş, duvar, kolon vs.) en az 2.5 m 


‣ Jet fanların birbirlerine göre olan mesafeleri yaklaşık olarak 

şu şekilde düzenlenmelidir 

40-50 Newton 8-10 m x 25-50 m ( W x L) 

70-80 Newton 10-15 m x 40-70 m (W x L) 

28


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 




Radyal Jet Fan Yerleşim Rehberi 

• Jet fan emişi en yakın engelden(kiriş, duvar , tava vs.) en az 1 m 


• Jet Fan çıkışı en yakın engelden (kiriş, duvar, kolon vs.) en az 2.5 m 


‣ Jet fanların birbirlerine göre olan mesafeleri şu şekilde 

düzenlenmelidir 

50-60 Newton 8-10 m x 50-65 m (W x L) 

100 N Newton 20 m x 70-80 m (W x L) 

29


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 




• Jet fanların atış ve emişinde engel olmamalı 

• Jet fan itki mesafelerine göre yatay ve dikeydeki 

konumları belirlenmeli 

• Jet fanların toplam debisi egzoz fanlarının debisinden fazla 

olmamalı 

30


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 



4)Standartlara Uygunluk Denetimi 

Uluslararası standartlarda belirtilmiş olan ve aşağıda detaylandırılmış konuların kontrolleri mutlaka yapılmalıdır. 

• Jet fan ve aksiyal fanların, EN 12101-3 standardına göre en az 300 C 60 dak. dayanım belgelerinin olup olmadığı, 

• Jet fan ve aksiyal fanlarda kullanılmakta olan motorların aynı standartlarda uygunluk belgelerinin olup olmadığı, 

• Taze hava açıklıklarında maksimum hava hızının 2 m/s’den az olması, 

• Kaçış güzergahlarında ve rampalarda hava hızının 5 m/s’den az olması, 

• 1,7 m yükseklikte minimum görüş mesafesinin 10 m’nin altında olmaması(yangın mahali haricindeki bölgelerde) 

• 1,7 m yükseklikte sıcaklık değerinin 25 dakikadan fazla bir süre 100 C’nin üzerinde olmaması(yangın mahali haricindeki bölgelerde) 

• CFD analiz sonuçlarının, yukarıda belirtilmiş olan durumları sağlayıp sağlamadığının irdelenmesi. 

31

EN 12101-3 YANGIN DAYANIM SINIFLANDIRMA TABLOSU 

32


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 



4)Standartlara Uygunluk Denetimi 

BS 7346-7 dikkate alınması gereken hususlar 

BS 7346-7 

• 9.1.9 The velocity of air within escape routes and ramps should not exceed 5 m/s in order to avoid impeding the escape of occupants of the building. 

• 9.1.4 The air change rate within the car park should be at least 10 air changes per hour. 

• 9.1.15 The main extract system should be designed to run in at least two parts, such that the total exhaust capacity does not fall below 50% of the rates set out in 

9.1.4 in the event of failure of any one part and should be such that a fault or failure in one will not jeopardize the others. 

6.5 Detailed quantitative assessment of contaminants 

• As an alternative to 6.4, the mean predicted pollution levels should be 

• calculated and the ventilation designed to limit the concentration of carbon monoxide to not more than 30 parts per million averaged over an 8 h period and peak 

concentrations, such as by ramps and exits, not to go above 90 parts per million for periods not exceeding 15 minutes. 

33


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 



5)CFD Çözümlerinin Yapılması 

• Tasarlanmış olan projenin, işlerliğini gözlemleyebilmek adına, bilgisayar destekli bir akış analizi programı 

vasıtasıyla yapılan simülasyondur. 

• Bu simülasyonun sonucunda, tahsis edilecek olan sistemin sağlıklı bir şekilde çalışıp çalışmayacağı, 

sistem kurulumundan önce tespit edilebilmektedir. 

• CFD analizi sonucunda herhangi bir aksaklık gözlemlenirse, gerekli kapasite/adet revizyonları 

yapılmalıdır. 

34


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 




• Otoparkın 3d modellenmesi.(kolon-kiriş ve araçların doluluk oranı) 

• Yangın noktasının modellenmesi 

• 1,7 m(insan göz hizası) dan , hız, optik yoğunluk, sıcaklık, duman 

dağılımı analizlerinin gösterilmesi 

• Rampa ve kaçış yollarındaki hava hızların 5 m/sn üzerinde olmaması 

• Görüş mesafesinin 10m altında olmaması 

• Sıcaklığın kaçış yollarındaki 60°C aşmama kriteri 

35


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 




• Hesaplamalı akışkanlar dinamiği yöntemi 

• Otoparkın 3D modellenmesi 

• 4MW lık araç yangını simülasyonu 

• Hava akım - hız çizgileri 

• Optik yoğunluk 

• Sıcaklık 

• Duman dağılımı 

36

CFD ANALİZ- YANGIN EĞRİSİ 

37


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 



6)Senaryo Çalışmalarının Hazırlanması 

• Sistemde yer alan tüm ekipmanların, değişken durumlara göre hangi şekilde ve nasıl çalışacaklarını 

belirtir senaryo(switching diagram) çalışmalarının, itfaiye son kontrolünden önce iletilmesi gerekmektedir. 

• İtfaiye kontrolü esnasında bu senaryolardan, yangın senaryosu olarak tanımlanmış olanlarının 

çalıştırılması istenmelidir ve sahada gözlemlenen çalışmayla, PLC’ye işlenmiş olan senaryoların tutarlılığı 

incelenmelidir. 

38


Havalandırma 

Debisinin 

Saptanması 

Şaft 


Belirlenmesi 

Jet Fanların 


Belirlenmesi 

Standartlara 

Uygunluk 

Denetimi 

CFD 


Yapılması 

Senaryo 



6)Senaryo Çalışmalarının Hazırlanması 

• Switch matrix yazılması 

• Günlük ve yangın modlarının PLC ye aktarılması 

• Zaman saati uygulaması 

39

ÖRNEK ŞAFT YERLEŞİMİ 

40

ÇOK KATLI YAPI ŞAFT DETAYI 

41

ŞAFT ÇIKIŞ DETAYLARI 

• Egzoz çıkış / taze hava alış 

• Şaft / Kuranglezerinin panjur yapısı 

• Peyzaja göre dizayn edilebilir. 

42

ÖRNEK ÇALIŞMA 

• Alan: 3000 m² 

• Yükseklik: 1. kat 4 m , diğer katlar 3m 

• Kat sayısı: 3 

• Yangın Durumu: 10 ac/h 

• Günlük Kullanım : 5 ac/h 

43


44


45


46

TEŞEKKÜR EDERİZ 

Ocak-2018 

İstanbul 

Gökhan ULUHAN 

Makine Mühendisi 

gokhan.uluhan@cvsair.com.tr 

47

JETFANLI OTOPARK HAVALANDIRMA SİSTEMİ_CVSAIR

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?