KADARE VEPRA POETIKE

PARATHËNIE
popullore edhe në ditët e sotme, mbase për atë tjetërsim të qelqtë, por
prapë tjetërsim, të njeriut nga njeriu në një mjedis kryeqytetas. Muret
janë të qelqta, por sot njeriu dhe natyra rreth tij, njeriu dhe e natyrshmja
si përvojë, si komunikim, janë ngjethshëm e rreptësisht larg njëri-tjetrit,
janë të papërputhshëm fizikisht e shpirtërisht:
Ca pika shiu ranë mbi qelq.
Për ty unë befas ndjeva mall.
Jetojmë të dy në një qytet,
Dhe rrallë shihemi, sa rrallë.
Disa nga kryeveprat e tij të mëpasme, si poezitë: Kristal, Dreri, Pas
darke, Monolog, Akullnaja, Mundja e ballkanasve, Në studion dimërore, etj.,
shënojnë një tjetër nivel mjeshtërie. Në këto poezi merr rëndësi tonaliteti.
Ndeshim në një tonalitet të zymtë, të ngrysët, tragjik e, prapë, shumë intim.
Organizimi gjuhësor dhe ai kompozicional janë të karakterit klasik, por
ndjeshmëria, krejt moderne, është aq e hollë, pothuaj fare e brishtë. Është
po ai Kadare që mëton kthjelltësi e qartësi gjuhe, por, përtej fjalëve, në
këto poezi diçka është ngjeshur aq thellë e aq mjeshtërisht, sa edhe trysnia
që ngjiz kristalet. Ndjesia e dikurshme e hapësirave pa fund, tashmë ia
ka lënë vendin një dramaticiteti të mbyllur me thekse nga tragjikja. Tej
rreptësisë së formës poetike, në realitetin e gjithçkasë poetike të kësaj
kohe, shfaqet një dhembje e grumbulluar prej kohërash pa fund, prej
kohërash të përmasave biblike. Organizimi gjuhësor pëson një ngjeshje
jo të zakonshme. Ngjeshjen e gjenezave që çojnë në krijimin e botëve
të reja. Një ndjesi tjetër të pushton, një ndjesi e kozmikes. Vijnë pengje
tragjike të një mistike, të cilat, sado thekshëm e ngushtësisht intime të
ngjajnë, aq dhe të përbotshme janë. Dhe, përmbi gjithçka të tillë, lartohet
një imagjinatë e ndezur, një imagjinatë e sovranes, një fantazi që rreket të
na e japë në pëllëmbë të dorës atë që përjetojmë, por që nuk e rrokim dot
kurrë me shqisat tona. Dhe nuk do t’i prekim dot, se jemi të kufizuar, të
paaftë për të kuptuar realitetet tona intime. Kështu jemi. Ndaj na duhet
arti, jo dhe aq shumë si art për veten e tij, por si një alternativë për atë çka
xviii