menakıbnamelerin özellikleri

23
kabul edilebilir. 137 Başlıca kaynakları arasında şu eserler gösterilir: Risâle-i Sipehsâlâr der
Menâkıb-ı Hazret-i Hudâvendigâr, Velednâme, Rebâbnâme, İntihânâme, Ma’ârif, Makalât-ı
Şemseddin-i Tebrizî, Ma’ârif-i Sultanü’l-Ulema Bahâeddin Veled, Fîhi mâ fîh, Mektûbat-i
Mevlânâ Celâleddin, Mesnevî, Divân-i Kebîr. 138 Sipehsâlar diye tanınan Ferîdün bin Ahmed
tarafından yazılan Risâle-i Sipehsâlâr der Menâkıb-ı Hazret-i Hudâvendigâr eserin ana
kaynağıdır ve Eflâkî eserini geniş çapta bu esere dayandırmaktadır. Ferîdün bin Ahmed,
Mevlana’nın mürididir ve eserini onun ölümünden sonra dostlarının isteği üzerine kaleme
almıştır. 139 Veledname ise Mevlana’nın oğlu Sultan Veled tarafından yazılan didaktik nitelikte
bir eserdir. 140 Rebabname, İntihânâme ve Ma’ârif adlı eserler de Sultan Veled tarafından
yazılmıştır. Menâkıbu’l-Ârifîn’de başta Mevlânâ Celâlü’d-dîn ve halefleri olmak üzere
Mevlevi önderlerinin hayatları, çeşitli keramet motifleriyle süslenerek ve onlara destanî
karakterlere has özellikler atfedilerek anlatılmıştır. Derleme niteliğinde olan bu eser, yazarın
şahsi görgü, bilgi ve müşahedelerini de yansıtması açısından önemlidir. 141
Menâkıbu’l-Ârifîn, 13. yüzyılın ikinci ve 14. yüzyılın birinci yarısında Anadolu’nun kültür
hayatını anlatması sebebiyle sıkça başvurulan kaynaklar arasındadır. Eserde devrin devlet
hayatı, sosyal düzeni ve ekonomik hayatına ait dikkate değer bilgilere ulaşmak
mümkündür. 142 Menâkıbu’l-Ârifîn’in bizim için dikkate değer bir özelliği ise derleme niteliği
ile kaynakları arasında da bir karşılaştırma yapmamıza imkân sağlamasıdır. Tahsin Yazıcı’nın
da belirttiği gibi Sultan Veled’in İbtidânâme’sinde Mevlana’nın kerametlerinden
bahsedilmediği halde, Sipehsâlâr’ın eserinde kerametlere yer verilmiş ve Eflâkî’de ise bunlar
oldukça abartılmıştır. 143 Bu durum, konu edinilen veliden zaman olarak uzaklaşıldıkça
keramet unsurlarındaki abartının da arttığını düşündürmektedir.
137
Eflaki, a.g.e, s. 9.
138
Taneri, a.g.e, s. 21.
139
Eflaki, a.g.e, s. 12.
140
Eflaki, a.g.e, s. 19.
141
Ocak, Kültür Tarihi Kaynağı…, s. 48
142
Taneri, a.g.e, s. 21.
143
Eflaki, a.g.e, s. 33.