صحنه معاصر - ویژه‌ نامه هنر و سرمایه

صحنه معاصر 

‏بهببههار ١٣٩٧| گروه تئاتر ا گزیت 

ویژه نامه هبرنبرر و سرمایه 

 

 

✮ سرمایه داری و هبرنبرر،‏ آبهنبهها قیمت را می دانند ولىللىی نه ارزش را ‐ مرداخای پبریبررگوت ✮ 

✮ حفاظت از هبرنبرر ‏بجتبجحت سلطه نظام سرمایه داری‐‏ جک الیور ✮ 

✮ هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی ‐ الن وودز ✮ 

✮ مارکسیسم،‏ ماتریالیسم و هبرنبرر ‐ روپرت اوشی ✮ 

✮ فتیشبریبرزم سرمایه داری و زوال هبرنبرر ‐ الن وودز ✮ 

✮ با مقدمه الن وودز برای این ویژه نامه صحنه معاصر ✮

صحنه معاصر گروه تئاتر ا گزیت ویژه نامه هبرنبرر و سرمایه 

صحنه معاصر‏ 

ویژه نامه هبرنبرر و سرمایه‏ 

الن وودز،‏ مرداخای پبریبررگوت،‏ جک الیور،‏ روپرت اوشی 

ترجمججممه گروه تئاتر ا گزیت ‐ شبریبررین مبریبررزانژاد 

‏بهببههار ١٣٩٧ 

!2


!3


فهرست مطالب 

✮ هبرنبرر و سرمایه داری ‐ مقدمه الن وودز ‏……………………………………..………..صفحه ۶ 

✮ مارکسیسم،‏ ماتریالیسم و هبرنبرر ‐ روپرت اوشی……………………….………………صفحه ٢۵ 

✮ هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی ‐ الن وودز ‏………………….………………….………………صفحه ۴١ 

✮ سرمایه داری و هبرنبرر،‏ آبهنبهها قیمت را می دانند ولىللىی نه ارزش را ‐ مرداخای پبریبررگوت ‏..……..صفحه ٨٢ 

✮ حفاظت از هبرنبرر ‏بجتبجحت سلطه نظام سرمایه داری‐‏ جک الیور…………….……..………صفحه ٩٠ 

✮ فتیشبریبرزم سرمایه داری و زوال هبرنبرر‐‏ الن وودز………..……..………………..……صفحه ٩۵ 

!4


!5


مقدمه الن وودز 

هبرنبرر و سرمایه داری 

از سوی ‏مجممججله ی ایرابىنبىی ‏«صحنه معاصر»‏ از من درخواست شده است که مقاله ای برای ویژه نامه ی 

‏«هبرنبرر و سرمایه « بنویسم.‏ من اخبریبرراً‏ با این نشریه که نشریه ای تئوریک درباره ی هبرنبرر و به طور 

مشخص هبرنبرر صحنه ای است آشنا شده ام.‏ فکر می کنم علاقه ی روزافزون به اندیشه های 

مارکسیسبىتبىی در میان جوانان،‏ هبرنبررمندان و روشنفکران در ایران،‏ پیشرفبىتبىی بسیار چشمگبریبرر است 

و خوشحالمللمم که می توابمنبمم در این مبحث مهم سهیم باشم.‏ 

!6


یک بار تاجری به شاعر انگلیسی رابرت گریوز‎١‎ گفت:«در شاعری پولىللىی نیست»‏ و او در جواب 

گفته بود:«نه،‏ اما در پول هم شاعری نیست.»‏ قضاوت قاطعانه ی من این است که سرمایه داری،‏ 

خصوصاً‏ در دوران زوال کهنسالىللىی اش عمیقاً‏ نسبت به هبرنبرر دسمشسممنانه است.‏ سرمایه دارها هبرنبرر را 

طوری می بینند که هر چبریبرز دیگری را می بینند:‏ یک کالا.‏ آبهنبهها قیمت یک اثر هبرنبرری را می دانند،‏ اما 

نه ارزش آن را.‏ برای آبهنبهها هبرنبرر و هبرنبررمندان مانند هر کالای دیگری قابل خرید و فروش هستند.‏ 

هنگامی که هبرنبررمند بزرگ هلندی ورمبریبرر درگذشت،‏ ‏همھهممسرش ‏مجممججبور شد چند نقاشی به جا مانده از 

او را به نانوا بفروشد تا از پس هزینه ها برآید.‏ به ‏همھهممبنیبنن ترتیب،‏ ون گوگ در ‏بمتبممام طول عمرش تنها 

یک نقاشی فروخت.‏ حال نقاشی های عالىللىی ‏(و حبىتبىی نقاشی های نه چندان عالىللىی)‏ به قیمت های 

هنگفت در حراجی های لندن و نیویورک فروخته می شوند.‏ هبرنبرر در دنیای مدرن صرفاً‏ موضوع 

دلالىللىی است:‏ عرصه ی سرمایه گذاری بسیار سودآور و امن.‏ 

در گذشته برخی افراد ثروبمتبممند مانند خانواده ی مدبجیبجچی در فلورانس حامیان سخاوبمتبممند هبرنبرر بودند.‏ 

درست است،‏ آبهنبهها آنقدر پول داشتند که ‏بمنبممی دانستند با آن چه کنند،‏ اما برخی از آبهنبهها دست کم 

علاقه ای به هبرنبرر داشتند و نسبت به آثاری که سفارش می دادند درک و قدردابىنبىی نشان می دادند.‏ 

اما امروز،‏ شخصیت های گمنام که تلفبىنبىی در مزایده شرکت کرده و میلیون ها دلار برای نقاشی 

پیکاسو پیشنهاد می کنند،‏ آن را از روی عشق به هبرنبرر ابجنبججام ‏بمنبممی دهند.‏ 

اغلب نقاشی هابىیبىی که به این ترتیب به دست آمده اند،‏ هرگز توسط عموم و شاید حبىتبىی خود 

خریدار دیده ‏بمنبممی شوند.‏ آبهنبهها در گاوصندوق بانکی سوییسی دفن می شوند؛ به ‏همھهممان اندازه ی آثار 

باستابىنبىی شگفت انگبریبرز هبرنبرری که از سوی وحشیان داعشی در عراق و سوریه منفجر شده و یا با 

خا ک یکسان شده است،‏ برای انسانیت از دست می روند.‏ شاید بتوانیم بیافزاییم که ‏بمتبممام این 

آثار از نظر فبریبرزیکی نابود نشده اند.‏ بسیاری از آبهنبهها با دقت برداشته شده و به خارج از کشور 

قاچاق شده اند و در خفا به ‏«هبرنبرردوستان»‏ ثروبمتبممند آمریکابىیبىی که این آثار را ‏همھهممچون بیچارگابىنبىی که 

در زندان های زیرزمیبىنبىی داعش هستند،‏ به اسارت می گبریبررند،‏ فروخته شده اند.‏ وحشیان و 

نابودگران واقعی هبرنبرر در نیویورک و لندن یافت می شوند.‏ 

!7 

Robert Graves ١


ادبیات و انقلاب 

از نظر تاربجیبجخی ادبیات و شعر اغلب ‏مجممجحملی برای پیشرفته ترین و انقلابىببىی ترین اندیشه ها بوده اند.‏ 

مارکس پرسی شلی‎٢‎ شاعر بزرگ انقلابىببىی انگلیسی را که به طرز دلحللحخراشی در جوابىنبىی درگذشت 

بسیار ‏بجتبجحسبنیبنن می کرد.‏ در میان آثارش شاهکارهابىیبىی انقلابىببىی ‏همھهممچون شورش اسلام و بالمللمماسکه ی 

آنارشی را می یابیم.‏ اثر دوم تقبیح خشمنا ک قتل عام مردان،‏ زنان و کودکان به دست دولت 

استبدادی و اربجتبججاعی است.‏ 

در ١۶ آ گوست ١٨١٩ در میدان سنت پیبرتبرر منچسبرتبرر،‏ ۶٠،٠٠٠ معبرتبررض به صورت صلح آمبریبرز گرد 

هم آمدند تا خواستار آزادی و رهابىیبىی از فقر شوند.‏ آبهنبهها در رویدادی که به عنوان قتل عام پیبرتبررلو 

شناخته شد به طرز وحشیانه ای مورد ‏جمحجممله ی سواره نظام قرار گرفتند.‏ در آن روز ‏بجتبجخمبنیبنن زده 

می شود که ١٨ نفر از ‏جمججممله چهار زن و یک کودک در اثر زخم ‏سمشسممشبریبرر و لگدمال شدن جان 

باختند.‏ نزدیک به هفتصد مرد،‏ زن و کودک به شدت زجمخجممی شدند.‏ 

دولت ‏[حزب حا کم]‏ توری ‏بهنبههایتاً‏ مسئول این قتل عام بود و ویسکونت کَسِلرِی‎٣‎ رهبرببرر حزب 

توری در ‏مجممججلس عوام مدافع اقدامات تندِ‏ سرکوب سیاسی که در ‏بىپبىی آن ابجنبججام شد بود.‏ شلی 

بالمللمماسکه ی آنارشی را به عنوان اعبرتبرراضی پرشور علیه این قتل عام نوشت.‏ این شعر 

ابهتبههام نامه ای قوی علیه دولت و نبریبرروهای سرکوب است.‏ در این شعر چنبنیبنن می خوانیم:‏ 

در راه کشتار را دیدم‐‏ 

نقابىببىی ‏همھهممچون کسلری داشت‐‏ 

ظاهری فریبنده،‏ و در عبنیبنن حال عبوس 

هفت سگ شکاری به دنبال او:‏ 

‏همھهممگی فربه بودند،‏ و شاید 

در سرسبرپبرردگی ستودبىنبىی 

چرا که تک تک،‏ و دو به دو 

!8 

Percy Shelley ٢ 

Viscount Castlereagh ٣


قلب انسان ها را ‏[برایشان]‏ می انداخت تا بدرند 

‏[قلب هابىیبىی]‏ که از زیر ردایش ببریبررون می آورد.‏ 

سپس فریب آمد،‏ و بر تن داشت،‏ 

‏همھهممچون الدن‎٤‎ ، جامه ای خز دوزی شده؛ 

اشک های درشتش،‏ چون خوب می گریست 

تبدیل به سنگ آسیاب می شدند ‏همھهممچنان که فرومی ربجیبجخت.‏ 

و کودکان خردی که 

گرد پاهایش جست وخبریبرز می کردند،‏ 

و فکر می کردند هر قطره اشکی جواهری است،‏ 

مغزهایشان به وسیله ی آبهنبهها نابود می شد.‏ 

امروز،‏ این ابیات پس از بالغ بر ٢٠٠ سال که از نوشته شدن شان می گذرد،‏ به هیچ وچه قدرت 

خود را در اعجاب و برانگیخبنتبنن خشم انقلابىببىی از دست نداده اند.‏ این تصادفىففىی نیست که ‏همھهممبنیبنن 

چند ماه پیش رهبرببرر دست چبىپبىی حزب کارگر بریتانیا جرمی کورببنیبنن‎٥‎ دو بند پایابىنبىی این شعر عالىللىی را 

برای ‏جمججممعیت پرشور جوانان در فستیوال پاپ گلستنبرببرری نقل قول کرد:‏ 

مردان انگلستان،‏ مبریبرراث داران افتخار،‏ 

قهرمانان داستان نانوشته،‏ 

شبریبررخوارگان یک مادرِ‏ توانا،‏ 

امیدهای او،‏ و امیدهای یکدیگر؛ 

به پا خبریبرزید ‏همھهممچون شبریبرر که از خواب برمی خبریبرزد 

!9 

Eldon ٤ 

Jeremy Corbyn ٥


در ‏سمشسمماری شکست ناپذیر،‏ 

زبجنبججبریبررهایتان را بر زمبنیبنن فرو ریزید ‏همھهممچون شبنم 

که در هنگام خواب بر ‏سمشسمما نشسته است‐‏ 

‏سمشسمما بسیارید ‏‐آبهنبهها اندک.‏ 

هزاران جوابىنبىی که به این ابیات الهللهھام ‏بجببجخش گوش می کردند،‏ از روحیه ی انقلابىببىی خود غرق شادی 

بودند.‏ آبهنبهها به فستیوال آمده بودند تا به موسیقی پاپ گوش کنند،‏ اما برافروخته از شور انقلابىببىی از 

آبجنبججا رفتند.‏ در اینجا به روشبىنبىی قدرت شعر را در برافروخبنتبنن آتش در قلب مردان و زنان 

می بینیم.‏ این قدربىتبىی است که با گذر زمان ‏مجممجحو ‏بمنبممی شود،‏ بلکه احتمالاً‏ قوی تر می شود.‏ 

وردزورث و انقلاب فرانسه 

چند سال پیش از آنکه شلی این ابیات را بنویسد،‏ شاعر شهبریبرر انگلیسی ویلیام وردزورث‎٦‎ شعر 

عالىللىی خود،‏ ‏«پیش درآمد»‏ را سرود.‏ در آن زمان وردزورث در کنار بسیاری از نویسندگان و 

شعرای انگلستان،‏ مسحور انقلاب کببریبرر فرانسه بود.‏ او در جوابىنبىی از فرانسه ی انقلابىببىی دیدن کرد و 

در ‏بجتبججلیل ‏بجتبججربه ی خود این ابیات را نوشت:‏ 

سعادبىتبىی بود در آن صبح زنده بودن،‏ 

اما جوان بودن سعادبىتبىی بسیار ‏[بیشبرتبرر]!‏ آه!‏ آن دوران،‏ 

که در آن شیوه ی ضعیف،‏ مبتذل و بازدارنده ی 

عرف،‏ قانون و مصوبات یکباره 

توجه کشوری عاشق را به خود جلب کرد!‏ 

!10 

William Wordsworth ٦


ودرزورث بعدها در زندگی اش به دنبال ظهور ناپلئون بناپارت از انقلاب فرانسه ناامید شد.‏ 

بسیاری دیگر از روشنفکران راه او را دنبال کردند و حبىتبىی ‏مجممجحافظه کارابىنبىی اربجتبججاعی شدند.‏ اما یک 

نفر در تضادی آشکار،‏ متمایز از این جریان قرار گرفته است:‏ شاعر بزرگ اسکاتلندی رابرت 

برنز‎٧‎ . علبریبررغم دیگر شعرا و نویسندگان آن دوران،‏ برنز از خانواده ای ثروبمتبممند و اشرافىففىی یا حبىتبىی 

طبقه ی متوسط نبود.‏ او که فرزند مزرعه داری خرده پا و فقبریبرر بود،‏ دنیای فقر و کار سخت را 

می شناخت.‏ او از طریق نبوغ ذابىتبىی خود،‏ از میان رده های شاعران بزرگ زمان خود،‏ یا هر زمان 

دیگر،‏ قد برافراشت.‏ 

برنز جدا از اینکه شاعری پرشور بود،‏ دموکرات انقلابىببىی شجاع و ثابت قدمی نبریبرز بود.‏ در آثار او 

مکرراً‏ ارجاعابىتبىی خصمانه و گزنده به موضوعات مورد تنفرش را می یابیم:‏ زمبنیبنن داران،‏ پادشاهان،‏ 

کشیش ها و وکلا.‏ برای مثال،‏ در شعر بلند طبرنبرزش ‏«بمتَبمم اوشَنبرتِبرر»‏‎٨‎ چنبنیبنن می خوانیم.‏‎٩‎ این ابیات به 

زبان بومی برنز،‏ اسکاتلندی جنو ‏بىببىی نوشته شده است.‏ ‏[ترجمججممه ی فارسی آن از]‏ زبان انگلیسی 

مدرن از این قرار است:‏ 

زبان سه وکیل،‏ پشت و رو شده،‏ 

با دروغ ‏همھهممچون لباس گدایان دوخته شده؛ 

قلب سه کشیش،‏ گندیده،‏ سیاه ‏همھهممچون سرگبنیبنن 

متعفن،‏ زننده،‏ نشسته در هر گوشه.‏ 

در شعر ‏مجممجختصر اما ‏بمتبممسخرآمبریبرز و گزنده اش ‏«شکرگزاری برای یک پبریبرروزی ملی»‏ برنز ببریبرزاری ‏بمتبممام 

خود را نسبت به تب میهن پرسبىتبىی که در طول جنگ های طولابىنبىی علیه فرانسه ی انقلابىببىی ‏بمتبممام 

بریتانیا را در بر گرفته بود نشان می دهد:‏ 

Robert Burns ٧ 

:Tam o’Shanter ٨ کالهی که اعضای جنبش راستافار بر سر می گذاشتند.‏ جنبش راستافار جنبشی مذهبی بود که پادشاه 

وقت اتیوپی هایله سالسی را مسیح می دانست و بر این باور بود که سیاهپوستان قوم برگزیده هستند که در نهایت به وطن خود 

در آفریقا بازمی گردند.‏ ‏-مترجم 

٩ در منت اصلی شعر به زبان اسکاتلندی و انگلیسی آمده است که در اینجا تنها ترجمه ی فارسی آن نوشته شده است.‏ ‏-مترجم 

!11


ای ریا کاران!‏ این است شوخ طبعی تان؟ 

که مردان و زنان را کشتار کنید و خدا را شکر بگویید!‏ 

دست بردارید،‏ به خاطر شرم!‏ بیش از این ادامه ندهید؛ 

خداوند شکرتان بابت کشتار را ‏بمنبممی پذیرد!‏ 

رابرت برنز ابمیبممان خود به انقلاب فرانسه را تا پایان عمرش حفظ کرد و در دفاع از آن صرتحیتحح بود.‏ 

تنها ‏جمحجممایت طرفداران اشرافىففىی اش بود که او را از حبس یا بدتر از آن ‏بجنبججات داد.‏ با این حال،‏ دولت 

با ‏مجممجحروم کردن او از دفبرتبرری راحت در خدمات عمومی انتقامش را از او گرفت.‏ او عمرش را در 

حالىللىی به پایان رساند که ‏همھهممچون پدرش در شرایط سخبىتبىی که وضعیت آسیب پذیر سلامتش را به 

خطر می انداخت بر روی زمبنیبنن کار می کرد و در ‏بهنبههایت جانش را گرفت.‏ 

تئاتر انقلابىببىی 

در تئاتر،‏ شعر و نبرثبرر بعد و معنای جدیدی می یابند.‏ رابطه ی میان شاعر و فرد خواننده،‏ رابطه ی 

میان دو ابمتبمم ماهیتاً‏ نامرتبط است.‏ تئاتر زندگی جدیدی به کلام مکتوب می ‏بجببجخشد که بالاخره از 

بندهای ‏مجممجحدود ادبیات مکتوب می گریزد و چشم ها را به خود خبریبرره می کند تا با ‏مجممجخاطبىببىی گسبرتبررده تر 

به شیوه ای بسیار عیبىنبىی تر و ‏بىببىی واسطه تر روبرو شود.‏ 

این امر برای ادبیات آزادی عمل بسیار بیشبرتبرری را نسبت به آبجنبجچه در شکل مکتوب ‏ممممممکن است 

فراهم می کند.‏ تئاتر قدرت بسیار بیشبرتبرری در اعجاب،‏ تاثبریبررگذاری و سرگرم کنندگی دارد.‏ 

ژانرهای اصلی آن به طور سنبىتبىی تراژدی و کمدی بود،‏ هر چند که نابغه ای چون شکسپبریبرر توانست 

این دو را با تاثبریبرری عالىللىی در هم بیامبریبرزد.‏ بنابراین پتانسیل استفاده از تئاتر برای مقاصد سیاسی و 

انقلابىببىی بسیار روشن است.‏ 

حبىتبىی در کهن ترین شکل،‏ تئاتر برای انتقال پیامی معبنیبنن استفاده می شده است.‏ در تراژدی یونابىنبىی 

پیام ضدجنگ قدربمتبممندی را در زنان تروا اثر ‏بمنبممایشنامه نویس یونابىنبىی اوریپید می یابیم.‏ این 

‏بمنبممایشنامه که در سال ۴١۵ پیش از میلاد در طول جنگ پلوپبرنبرزی خلق شده است،‏ اغلب به 

عنوان شرحی بر تسخبریبرر جزیره ی ملوس در دریای اژه به دست آتن و به دنبال آن کشتار و 

اسارت سا کنانش تفسبریبرر می شود.‏ ا گر این تفسبریبرر صحیح باشد،‏ قطعاً‏ بیانیه ی سیاسی بسیار 

!12


شجاعانه و جسورانه ای بوده است.‏ این ‏بمنبممایشنامه تسلط و ستمگری بر زنان اسبریبرر شده را به 

عریان ترین و تکان دهنده ترین شکل ‏ممممممکن نشان می دهد.‏ ‏همھهممانند ‏بمتبممام ‏بمنبممایشنامه های عالىللىی،‏ بیش 

از ٢٠٠٠ سال بعد هم ذره ای از قدرت تکان دهندگی اش را از دست نداده است.‏ 

در سطحی ‏بمتبمماماً‏ متفاوت کمدی های آریستوفان پیام سیاسی به ‏همھهممان اندازه صربجیبجحی داشت.‏ 

‏بمنبممایشنامه هابىیبىی که به دست ما رسیده است حاوی نقدی گزنده بر جامعه ی یونان عصر خود،‏ آداب 

و رسوم و سیاست و حبىتبىی فلسفه اش است.‏ مشخص ترین پیام سیاسی آریستوفان مربوط به 

جنگ های خونبنیبنن و طولابىنبىی میان آتن و اسپارتا است.‏ چهار ‏بمنبممایشنامه از ‏بمنبممایشنامه های او 

درخواست های مشتاقانه برای صلح است.‏ 

با این حال،‏ علبریبررغم ‏بمنبممایشنامه های اوریپید،‏ در آثار آریستوفان هیچ اخلاقیات یا اصول والابىیبىی را 

‏بمنبممی یابیم.‏ آریستوفان از نظر سیاسی ‏مجممجحافظه کار و دسمشسممن سرسخت دموکراسی آتبىنبىی بود که آن را 

منشاء ‏بمتبممام شرها می دانست.‏ ‏بمنبممایشنامه های او حاوی ‏جمحجمملات کوبنده ی بسیاری به مردم آتن بود 

که آبهنبهها را صرفاً‏ فریب خوردگابىنبىی در دستان عوام فریبان ‏بىببىی اخلاق می دانست.‏ احتمالاً‏ میل او به 

صلح با اسپارتا نشان دهنده ی نوعی ‏همھهممدلىللىی با نظام سیاسی ‏مجممجحافظه کار و تندرو در آن کشور بود.‏ 

در هر صورت،‏ در آثار آریستوفان هبرنبرر کمدی به ‏همھهممان اوجی می رسد که رقبای او،‏ تراژدین های 

صحنه ی آتن،‏ به آن دست یافته بودند.‏ 

شکسپبریبرر و ایبسن 

هبرنبرر ‏بمنبممایشی با آثار شکسپبریبرر به سطحی واقعاً‏ عالىللىی می رسد که تا کنون چبریبرزی با آن برابری نکرده 

است،‏ چه رسد به آنکه از آن پیشی بگبریبررد.‏ در اینجا شعر و تئاتر در یک فرم هبرنبرری در هم 

می آمبریبرزند.‏ هر ‏جمججممله از این ‏بمنبممایشنامه های عالىللىی،‏ شعری در بالاترین سطوح است.‏ این به هیچ وجه 

از تاثبریبرر دراماتیک ‏بمنبممایشنامه ها ‏بمنبممی کاهد.‏ کاملاً‏ برعکس،‏ تاثبریبرر دراماتیک با تصویرسازی شاعرانه 

حبىتبىی قوی تر نبریبرز شده است.‏ 

این نوشتار جای بسط ‏بجتبجحلیل آثار شکسپبریبرر نیست ‏(در جای دیگری به آن مبادرت کرده ام).‏ قطعاً‏ 

در این قضاوت تزلزل ناپذیرم تنها نیستم که شکسپبریبرر بزرگ ترین نویسنده ی ‏بمتبممام دوران ها بوده 

است.‏ اما از آبجنبججا که تکیه ی اصلی این مقاله مربوط به رابطه ی میان سیاست ‏(و به خصوص 

سیاست انقلابىببىی)‏ و ادبیات است،‏ باید اشاره کنم که چنبنیبنن رابطه ای با اینکه می تواند در برخی از 

آثار شکسپبریبرر یافت شود،‏ اهمھهممیت عمده ای ندارد.‏ 

!13


درباره ی رویکرد شکسپبریبرر نسبت به انقلاب،‏ می توان از بعضی متون مثلاً‏ در هبرنبرری پنجم ‏بجببجخش 

٢ و ژولیوس سزار،‏ نتاتحیتحج مشخصی گرفت،‏ اما چنبنیبنن نتابجیبججی می بایست خصلبىتبىی مشخصاً‏ منفی داشته 

باشد.‏ خاطرات جنگ های خونبنیبنن داخلی که به عنوان جنگ های گل های سرخ شناخته می شود 

در دوران شکسپبریبرر هنوز در ذهن مردم حضوری عمده داشت و مردم طبقه ی اجتماعی او 

رویکرد مساعدی نسبت به بازگشت به ‏بجتبجحولات سیاسی و اجتماعی نداشتند.‏ از این بعد دیدگاه 

شکسپبریبرر ‏مجممجحافظه کارانه بود،‏ هر چند که در زمینه ی هبرنبرر و ادبیات یک انقلابىببىی بزرگ و مبتکری 

جسور بود.‏ 

در قرن ١٩ آثار ‏بمنبممایشنامه نویس نروژی هبرنبرریک ایبسن را دار ‏بمیبمم.‏ این ‏بمنبممایشنامه ها می توانند به 

مبریبرزان بسیاری ماهیت و مشکلات جامعه ی نروژ در آن دوران و خصوصاً‏ ‏بىببىی فرهنگی کوته بینانه و 

اخلاقیات ریا کارانه ی طبقه ی متوسط نروژ را روشن کنند.‏ ایبسن این مسائل را در ‏بمنبممایشنامه های 

خود مورد نقدی نافذ و کوبنده قرار می دهد.‏ 

این ‏بمنبممایشنامه ها در آن زمان اروپا را تکان داده و با نقض اخلاقیات موجود وحشت زده کرد.‏ 

ایبسن در ‏بمنبممایشنامه هابىیبىی چون ‏«خانه عروسک»‏ به موضوع رهابىیبىی زنان می پردازد.‏ در اینجا زبىنبىی 

بالاخره از بندهای خفقان آور ازدواجی نا کام می گریزد.‏ صدای دری که پشت سر خود می کوبد 

‏سمسسممبلی قدربمتبممند از زندابىنبىی است که پشت سر می گذارد.‏ این ‏بمنبممایشنامه ‏مجممجحکومیت ویرانگر 

ارزش های ریا کارانه ی قرن ١٩ است که تلاش می کرد بردگی زنان برای مردان را در لباس 

وضعیت طبیعی،‏ غبریبررقابل تغیبریبرر و خدادادیِ‏ امور بپوشاند.‏ 

در ‏«دسمشسممن مردم»‏ شخصیت اصلی دکبرتبرر استکمان درمی یابد که سیستم ‏بجتبجخلیه ی آب ‏جمحجممام آلوده 

شده است.‏ او به چندین نفر از اعضای جامعه هشدار می دهد و در ابتدا بابت این یافته ی خود 

قدردابىنبىی و ‏جمحجممایت می بیند.‏ اما صبح فردا،‏ برادرش که شهردار شهر نبریبرز هست،‏ به او می گوید که 

باید شهادتش را پس بگبریبررد،‏ چرا که هزینه ی تعمبریبررات بالاست و در هر حال شهردار هم از 

یافته ی او متقاعد نشده است.‏ 

شهردار اذهان عمومی را علیه برادرش بسیج می کند و حامیان سابقش یکی یکی او را ترک 

می کنند.‏ از آبجنبججا که او ‏بمنبممی پذیرد افکارش را انکار کند،‏ از سوی جامعه ی ‏مجممجحبرتبررم طبقه ی متوسط 

طرد می شود.‏ خانه اش ویران می شود و به ‏همھهممراه دخبرتبررانش اخراج می شود.‏ او دسمشسممن مردم شده 

است.‏ 

!14


سالهللهھا بعد،‏ هنگامی که انقلابىببىی بزرگ لئون تروتسکی در تبعید اجباری در نروژ زندگی می کرد،‏ بر 

روی ‏بمنبممایشنامه های عالىللىی ایبسن تامل کرد.‏ او که از سوی حزب کارگر حا کم در نروژ 

‏«دموکراتیک»‏ پذیرفته شده بود،‏ به زودی خود را در شرایطی بسیار بدتر از آبجنبجچه پیش تر در 

فرانسه داشت یافت.‏ با ‏مجممجحرومیت از ارتباط با دنیای ببریبررون،‏ ‏ممممممنوعیت از نوشبنتبنن و یا حبىتبىی اظهار نظر 

درباره ی مسائل خارجی در دورابىنبىی که استالبنیبنن مشغول برپابىیبىی ‏مجممجحا کمات مهیب مسکو بود،‏ عملاً‏ 

در حبس خانگی به سر می برد.‏ 

شیوه ی عمیق و صادقانه ی ‏بمنبممایشنامه نویس بزرگ نروژی قرن ١٩ در تقبیح صرتحیتحح ریا کاری ای که 

در کل شاخصه ی خرده بورژوازی اسکاندیناوی و به طور مشخص خرده بورژوازی ‏«پیشرو»‏ و 

‏«لیبرببررال»‏ ‏(که امروز می توان گفت سوسیال دموکرات)‏ بود،‏ برای تروتسکی بسیار جالب بود.‏ در 

پس نقاب خندان لببریبررالبریبرزم،‏ ‏همھهممواره چهره ی کریه اربجتبججاع بورژوابىیبىی را می بینیم.‏ هر که جسارت 

داشته باشد که این نقاب را بدرد خود به خود به عنوان دسمشسممن مردم ‏مجممجحکوم می شود.‏ 

هبرنبرر سیاسی 

نویسنده ی آلمللممابىنبىی برتولت برشت در جابىیبىی اشاره می کند:«اینکه هبرنبرر ‏«غبریبررسیاسی»‏ شود،‏ تنها به این 

معناست که با ‏«گروه حا کمه»‏ ‏همھهممدست شود.»‏ البته این برای هبرنبرر ‏ممممممکن است که به کلی از اظهار 

نظر سیاسی پرهبریبرز کند،‏ خود را در بسبرتبرری از گل های خوشبو غرق کند،‏ چشمانش را به روی 

واقعیت زشت سرکوب و ‏بهببههره کشی که آن را احاطه کرده است ببندد.‏ اما هبرنبرری که به خود وفادار 

است،‏ بیش از ‏همھهممه،‏ هبرنبرر عالىللىی،‏ ‏بمنبممی تواند نسبت به سرنوشت نوع بشر ‏بىببىی تفاوت باشد.‏ 

این به این معنا نیست که هبرنبرر باید تا حد تبلیغات خام تبرنبرزل یابد.‏ تبلیغات به عرصه ی سیاست 

تعلق دارد که در آن نقشی مهم ایفاء می کند.‏ اما سیاست عرصه ی طبیعی هبرنبرر نیست.‏ هبرنبررمند 

باید احساسات قلب و روح را بیان کند.‏ این احساسات ‏بمنبممی تواند از سوی تاثبریبررات ببریبرروبىنبىی دیکته 

شود،‏ چه سیاسی،‏ چه مذهبىببىی و چه پولىللىی.‏ با این حال،‏ احساسات هبرنبررمندانه می تواند درام وجود 

انسابىنبىی را در قدربمتبممندترین شکل بازتاب دهد.‏ 

برای آنکه هبرنبرر بتواند حقیقتاً‏ آزاد شود،‏ برای آنکه فرهنگ بتواند به ملک خصوصی بودن عده ای 

اندک پایان دهد و حقیقتاً‏ انسابىنبىی شود،‏ ابتدا ضروری است که قیود بردگی،‏ ‏بهببههره کشی و سرکوب 

را متلاشی کند.‏ به ‏همھهممبنیبنن دلیل است که هبرنبرر ا گر ‏بجببجخواهد به خود وفادار باشد،‏ باید هبرنبرر انقلابىببىی 

باشد.‏ و ‏همھهممان گونه که در مورد پیکاسو دیده ابمیبمم،‏ هبرنبرر انقلابىببىی می تواند به سطح نبوغ دست یابد.‏ 

!15


در زمینه ی ادبیات و تئاتر،‏ می توانیم ‏بمنبممونه هابىیبىی از نویسندگابىنبىی را نقل کنیم که با موفقیت کار 

انقلابىببىی را با دستاورد های عالىللىی هبرنبرری ترکیب کردند.‏ مایا کوفسکی از سنبنیبنن جوابىنبىی عضو فعال 

حزب بولشویک در روسیه بود.‏ در شعر او می توانیم ترکیب عالىللىی شور انقلابىببىی با بالاترین سطوح 

‏ممممممکن دستاوردهای شعری را ببینیم.‏ او ‏همھهممچنبنیبنن ‏بمنبممایشنامه های موفقی چون ‏«ساس»‏ را نوشت و 

پوسبرتبررهابىیبىی را با سبک کانسبرتبررا کتیویست خلق کرد که این شاخه ی هبرنبرری را به بالاترین سطح 

دست یافته در ‏بمتبممام زمان ها چه پیش از آن و چه تا کنون برد.‏ 

این تصادفىففىی نیست که شعر مایا کوفسکی به دنبال انقلاب ا کتبرببرر،‏ تاثبریبرری قوی بر ذهن میلیون ها 

کارگر و دهقان عادی روسیه گذاشت.‏ این عمل بزرگ رهابىیبىی ‏بجببجخشی توده ها را الهللهھام ‏بجببجخشید تا نه 

تنها در سیاست،‏ بلکه در فرهنگ نبریبرز مشارکت کنند.‏ شکوفابىیبىی شگرف هبرنبرر،‏ شعر و موسیقی در 

دهه ی ١٩٢٠ زیر بقایای سنگبنیبنن بوروکراسی استالینیست خفه شد.‏ خودکشی مایا کوفسکی در 

سال ١٩٣٠ ‏بىببىی شک اعبرتبرراضی علیه ضدانقلاب سیاسی استالینیسبىتبىی بود.‏ 

مثال برجسته ی دیگر مورد برتولت برشت بود.‏ برشت ‏همھهممچون مایا کوفسکی مارکسیسبىتبىی راسخ 

بود که از ‏بمنبممایش هایش استفاده می کرد تا ببریبررجمحجممانه سرمایه داری را تقبیح کند.‏ در ‏بمنبممایش هابىیبىی چون 

‏«اپرای سه پولىللىی»،‏ ‏«ماها گوبىنبىی»‏ و ‏«هفت گناه کببریبرره»‏ ‏(که هوسمشسممندانه به دست ‏همھهممکار بااستعداد 

برشت کرت ویل‎١٠‎ 

آهنگسازی شده است)،‏ جامعه ی بورژوابىیبىی را درباره ی ریا کاری و اخلاقیات 

بازخواست می کند.‏ برشت بیش از ‏همھهممه به خاطر تئاترهای ‏بجتبججر ‏بىببىی اش و نظریه ی انقلاب دراماتیک 

خود مشهور است.‏ اما او شاعر برجسته ای نبریبرز هست که ١۵٠٠ شعر نوشته است.‏ در میان آبهنبهها 

شعر ‏«پرسش های کارگری کتابجببجخوان»‏ را می یابیم که ارزش آن را دارد که به طور کامل آن را 

بازگو کنیم:‏ 

چه کسی شهر هفت دروازه ی تب را ساخت؟ 

در کتاب ها نام پادشاهان را می یابید.‏ 

آیا پادشاهان ‏بجتبجخته سنگ ها را بر دوش کشیدند؟ 

و بابل که بارها ویران شد.‏ 

چه کسی بارها آن را برپا کرد؟ در کدام یک از خانه های 

شهر طلابىیبىی درخشان لیما،‏ سازندگانش زندگی می کردند؟ 

شبىببىی که دیوار چبنیبنن به ابمتبممام رسید،‏ بنایانش کجا رفتند؟ رم بزرگ 

!16 

Kurt Weill ١٠


پر از طاق های پبریبرروزی است.‏ چه کسی آبهنبهها را برپا داشت؟ بر چه کسی 

سزارها پبریبرروز شدند؟ آیا ببریبرزانس،‏ که در سرودها بسیار ستوده شده است،‏ 

تنها قصر برای سا کنانش داشت؟ حبىتبىی در آتلانتیس افسانه ای 

شبىببىی که اقیانوس آن را به کام خود فرو برد 

غریقان ‏همھهممچنان بر سر بردگان شان فریاد می کردند.‏ 

اسکندر جوان هند را فتح کرد.‏ 

آیا تنها بود؟ 

سزار ‏«گل»ها را مغلوب کرد.‏ 

آیا حبىتبىی یک آشبرپبرز هم ‏همھهممراه خود نداشت؟ 

فیلیپ اسپانیا اشک ربجیبجخت وقبىتبىی ناوگان دریابىیبىی اش 

غرق شد.‏ آیا او تنها کسی بود که گریست؟ 

فردریک دوم جنگ هفت ساله را پبریبرروز شد.‏ چه کسی 

جز او پبریبرروز شد؟ 

هر صفحه یک پبریبرروزی.‏ 

چه کسی برای پبریبرروزمندان آشبرپبرزی می کرد؟ 

هر ده سال یک مرد بزرگ.‏ 

چه کسی ‏بهببههایش را می پرداخت؟ 

روایات بسیار.‏ 

پرسش های بسیار.‏ 

با این حال،‏ ‏بىببىی شک برشت بیش از ‏همھهممه به خاطر آثار دراماتیکش در یادها مانده است.‏ او 

نظریه ی تئاتر ‏بمتبمماماً‏ جدیدی را بسط داد که با عنوان اثر فاصله گذاری ‏(به آلمللممابىنبىی 

(Verfremdungseffekt شناخته می شود،‏ که ‏بمنبمماینده ی شیوه ای غبریبررمعمول در استفاده از 

تئاتر است.‏ او آن را این گونه توصیف می کند:«بازی به شیوه ای که ‏مجممجخاطب به دشواری بتواند با 

!17


شخصیت های ‏بمنبممایش هم ذات پنداری کند.‏ پذیرش یا رد اعمال و بیانات آبهنبهها به جای ناخودآ گاه 

‏مجممجخاطب که تا پیش از این معمول بوده است،‏ قرار است در سطحی آ گاهانه رخ دهد.»‏ 

با نابودی توهمھهممی که به وسیله ی آن ‏مجممجخاطب ناخودآ گاه با اندیشه ها و انگبریبرزه های بازیگران ‏بمنبممایش 

هم ذات پنداری می کند،‏ برشت ما را وامی دارد که درباره ی ‏مجممجحتوای واقعی آبجنبجچه برایشان ‏بمنبممایش 

داده می شود فکر کنند.‏ این امر گاه منجر به ‏بجتبججربه ای ناخوشایند می شود.‏ اما برشت به عنوان 

یک ‏بمنبممایشنامه نویش انقلابىببىی کمبرتبرر علاقه ای به آن داشت که کاری کند که ‏مجممجخاطب احساس راحبىتبىی 

کند.‏ 

به یاد دارم که سال ها پیش وقبىتبىی ماها گوبىنبىی در لندن به روی صحنه آمده بود،‏ فریادهای اعبرتبرراض 

علاقمندان تئاتر از طبقه ی متوسط را که احساسات شان از پیام سازش ناپذیر آن جربجیبجحه دار شده 

بود برآورده بود.‏ در جابىیبىی یکی از شخصیت های ‏بمنبممایش در صف اعدام قرار دارد و تنها با 

پرداخت مبلغ مشخصی می تواند ‏بجنبججات یابد.‏ بازیگری به جلوی صحنه آمد و مستقیماً‏ با ‏مجممجخاطبان 

روبرو شد و از آبهنبهها خواست که برای ‏بجنبججات جان یک انسان ایثار مالىللىی لازم را ابجنبججام دهند.‏ 

طبیعتاً‏ هیچ اعانه ای در راه نبود،‏ در حالىللىی که ‏جمججمماعت حبریبررت زده ی لندن دست در جیب شان 

می کردند تا مطمبنئبنن شوند که کیف پول شان هنوز سر جایش است.‏ متعاقباً‏ این ماجرا به عنوان 

‏«توهیبىنبىی به نوع بشر»‏ ‏مجممجحکوم شد.‏ ا گر قصد هرگونه توهیبىنبىی بود،‏ هدف آن نه بشریت به طور 

کلی،‏ بلکه تنها خرده بورژواهای خسیس و خودخواه تئاتردوست لندن بود که ‏جمحجممله ی خشم 

درستکارانه شان به من نشان داد که تبریبرر تبریبرز برشت به درسبىتبىی به هدفش زده بود.‏ 

ادبیات،‏ شرق و غرب 

از جهات بسیاری شرق از غرب فرهنگی تر است.‏ در حالىللىی که شعر در غرب امروزه در قرق 

تعدادی ‏مجممجحدود است و اغلب از سوی مردم عادی با سوءظن نگریسته می شود،‏ در شرق 

‏همھهممچنان سنبىتبىی ‏مجممجحبوب و زنده بافىقفىی مانده است.‏ ‏همھهممانند شعر،‏ تئاتر در کشورهای مسلمان هبرنبرری است 

با سابقه ی طولابىنبىی.‏ شعرای روزگار گذشته درباری بودند،‏ ملازمان فئودالىللىی از رده ای نامشخص 

که وظیفه شان این بود که هر گاه ولىللىی نعمت شان می خواست با خوش طبعی او سرگرم شود یا سر 

ذوق بیاید دم دست باشند.‏ در اغلب ‏بمنبممونه ها شاعران دربار بردگان سلطان مطلق بر ‏بجتبجخت 

بودند.‏ 

با این حال به نظر من این گونه می رسد که رویکرد ایرانیان به شعر ‏همھهممواره ‏مجممجحتوابىیبىی ماهیتاً‏ 

اجتماعی و انتقادی داشته است.‏ به من گفته اند که امروز در ‏بمتبممام زمینه های هبرنبرر ایرابىنبىی اتفاقات 

بسیار جالبىببىی در حال وقوع است.‏ متاسفانه باید به ‏بىببىی خبرببرری تاسف آوری درباره ی جزئیات این 

!18


موضوع اعبرتبرراف کنم.‏ ‏بجببجخشی از آن ناشی از این واقعیت است که در غرب توجهی نا کافىففىی به 

فرهنگ عالىللىی شرق شده است،‏ نه تنها در حال حاضر،‏ بلکه حبىتبىی در گذشته.‏ 

در کتاب های درسی تا امروز اسکندر مقدوبىنبىی به عنوان مردی بزرگ به تصویر کشیده شده است 

که اروپا را از بربرهای ایرابىنبىی ‏«بجنبججات»‏ داد.‏ کلمه ای درباره ی هبرنبرر و فرهنگ متعالىللىی ایران باستان 

گفته نشده است که به فرازهابىیبىی شگفت آور دست یافته بود،‏ آن هم در زمابىنبىی که مردم مقدونیه 

چوپان هابىیبىی فقبریبرر بودند و پدر اسکندر ‏(که در میان یونانیان به عنوان فیلیپ بربر شناخته می شد)‏ 

در تقلای آموخبنتبنن زبان یونابىنبىی بود.‏ فوج های یونابىنبىی‐مقدوبىنبىیِ‏ غارتگر چنان ‏بجتبجحت تاثبریبرر عجایب 

پرسپولیس قرار گرفته بودند که ‏لحللححظه ای برای به آتش کشیدن آن درنگ نکردند.‏ ‏بمتبممام این ها 

برای مردم ایران به خو ‏بىببىی آشناست اما برای اغلب مردم غرب که اسکندر ‏همھهممچنان برایشان 

‏«کببریبرر»‏ است کتابىببىی نا گشوده است.‏ 

با این حال عمده مشکلی که دارم زبان است.‏ هبرنبررهای بصری را می توان بدون داشبنتبنن هیچ گونه 

مهارت زبابىنبىی درک کرد.‏ لازم نیست هلندی صحبت کنیم یا ‏بجببجخوانیم تا نقاشی های ون گوگ را 

‏بجتبجحسبنیبنن کنیم.‏ از این ‏لحللححاظ نقاشی و ‏مجممججسمه سازی ‏(و ‏همھهممچنبنیبنن موسیقی)‏ تقریباً‏ در جذابیت شان 

فرا گبریبرر هستند.‏ اما در ادبیات و خصوصاً‏ شعر،‏ عالىللىی ترین شکل ادبیات وضع متفاوت است.‏ 

شعر ‏بمنبممی تواند ترجمججممه شود.‏ ترجمججممه ی شعر،‏ نابود کردن آن به عنوان شعر است.‏ تنها دو امکان 

وجود دارد.‏ می توان آن را ترجمججممه ی ‏بجتبجحت اللفظی کرد،‏ کلمه به کلمه،‏ که آنگاه ‏بمتبممام کیفیات شعری 

آن از ببنیبنن می رود.‏ یا می توان به زبابىنبىی دیگر آن را باز آفریبىنبىی کرد که در این مورد ‏ممممممکن است 

شعری خوب یا حبىتبىی عالىللىی خلق کرد،‏ اما چبریبرزی ‏بمتبمماماً‏ متفاوت از اصل آن است.‏ 

با این حال موفقیت هابىیبىی نسبىببىی از طریق کار معدود مبرتبررجمججممان توانا به دست آمده است.‏ برخی از 

زیباترین اشعار زبان انگلیسی از رباعیات عمر خیام با ترجمججممه ی دلپذیر ادوارد فیبرتبرزجرالد است.‏ 

معتقدم که جزبىئبىی از جادوی شعر اصلی در ترجمججممه ی فیبرتبرزجرالد منتقل شده است.‏ اما کاملاً‏ 

آ گاهم که اشعار فیبرتبرزجرالد هر چقدر هم که عالىللىی باشند،‏ رباعیات خیام نیستند،‏ بلکه چبریبرزی 

‏بمتبمماماً‏ متفاوت اند.‏ 

تا جابىیبىی که می دابمنبمم،‏ خیام شخصیبىتبىی برجسته بود،‏ از بسیاری جهات شبیه نوابغ رنسانس غرب،‏ اما 

چندین قرن پیش از آن.‏ ‏همھهممچون لئوناردو داوینچی دانشمندی جامع الاطراف بود.‏ آثار او در 

‏همھهممان قرن ١١ عرصه های ستاره شناسی،‏ ریاضیات،‏ فلسفه و شعر را پوشش می داد.‏ 

با اینکه قادر نیستم شعرش را به زبان اصلی ‏بجببجخوابمنبمم،‏ واضح است که این شعری سرشار از زیبابىیبىی 

شگرف است که لذت را با حسی عمیق و تاثبریبررگذار از شکنندگی و ناپایداری عمر ترکیب کرده 

!19


است.‏ خیام در شیوه ی طبرنبرز هوسمشسممندانه،‏ موزون و ملودراماتیک نه تنها احساسابىتبىی قوی را 

برمی انگبریبرزد،‏ بلکه از طریق این ها بر فلسفه ی عقل گرا و خداناباورش که بسیار از زمانه ی خود 

جلوتر بود نبریبرز تا کید می ورزد.‏ جدا از ارزش های ذابىتبىی شاعرانه و فلسفی،‏ این ادبیات کهن فارسی 

به خاطر خصلت منتقدانه و عصیان گرش جالب است.‏ خیام در کنار درخواست پرشورش از 

انسان ها به گرامیداشت زندگی و استفاده از این زمان ‏مجممجحدود بر روی زمبنیبنن به ‏بهببههبرتبررین شکل 

‏ممممممکن ‏‐که اغلب از طریق تصویرسازی شراب که ‏بمنبمماد شور و زندگی و نبریبرز خود شراب است و از 

سوی روحانیت ‏ممممممنوع شده بود منتقل شده است‐‏ خاری در چشم ساختار مذهبىببىی بود.‏ و شعر 

فارسی بدون عشق،‏ شراب و میخانه کجا می توانست باشد؟ 

حافظ نبریبرز شاعری بود که از لذت عشق و شراب می سرود اما گاه به ریا کاری مذهبىببىی نبریبرز ‏جمحجممله 

می کرد.‏ او به خاطر اشعارش مشهور است،‏ اما درباره ی سیاست و مذهب نبریبرز می نوشت.‏ زبان تبریبرز 

او سخت به ریا کاری مذهبیون و قدربمتبممندان حا کم در قرن ١۴ انتقاد می کرد.‏ 

از این مثال ها ‏(باید مثال های بسیار دیگری باشد که متاسفانه اطلاعی ندارم)‏ روشن است که از 

دوران بسیار قدبمیبمم،‏ ادبیات فارسی حاوی عناصر انتقادی،‏ سازش ناپذیر و عصیان گر بوده است.‏ 

شعرای بزرگ فارسی استفاده از طبرنبرز را به عنوان سلاحی سیاسی تکامل ‏بجببجخشیدند.‏ و این سلاح 

قدرت اثرگذاری اش را در ایران روزگار مدرن حفظ کرده است.‏ 

آیا هبرنبرر آینده ای دارد؟ 

شاید بزرگ ترین نقاشی قرن بیستم گوئرنیکای پیکاسو بود که آن را در وا کنش به خشونت های 

جنگ داخلی اسپانیا و جنایات فاشیسم کشید.‏ هیچ کس ‏بمنبممی تواند این اثر بزرگ را تبلیغات صرف 

توصیف کند.‏ با این حال پیام سیاسی روشن و بسیار قدربمتبممندی را در بر دارد.‏ این نقاشی،‏ 

مستقیماً‏ از نسل اثر سیاه قلمِ‏ به ‏همھهممان اندازه قدربمتبممند از نقاش بزرگ اسپانیابىیبىی گویا با عنوان فجایع 

جنگ است.‏ 

این آثارِ‏ بسیار قدربمتبممند هبرنبرری ‏مجممجحصول وا کنش های عمیقاً‏ احساس شده ی هبرنبررمند نسبت به 

سرنوشت نا گوار مردان زنان در جنگ های خونبنیبنن زمانه ی خود بوده اند.‏ من مکرراً‏ از خود 

می پرسم که آثار هبرنبرری هم سنگ امروزی آن آثار کجا هستند؟ دنیای ما با جنگ های دابمئبممی،‏ 

کشتارهای خونبنیبنن،‏ پا کسازی قومیبىتبىی و خشونت در مقیاس ‏بىببىی سابقه از هم دریده شده است.‏ ا گر 

‏بجببجخواهیم تنها یک مثال را در نظر بگبریبرر ‏بمیبمم،‏ در جنگ های داخلی دهشتنا ک در کنگو دست کم 

!20


پنج میلیون مرد،‏ زن و کودک کشتار شدند.‏ با این حال این قساوت ها حبىتبىی در صفحه ی اول 

روزنامه هم قرار ‏بمنبممی گبریبررند.‏ 

‏همھهممچنان که بورژوازی در عرصه ی فلسفه حرفىففىی برای گفبنتبنن ندارد،‏ در عرصه های هبرنبرر و موسیقی 

نبریبرز بسیار پیش از این هرگونه ادعابىیبىی را مببىنبىی بر به روز بودن رها کرده است،‏ چه برسد به عالىللىی 

بودن.‏ ا گر امروز هبرنبرر اصلاً‏ معنابىیبىی داشته باشد،‏ انتظار می رود که در مقابل این پرسش ها حرفىففىی 

برای گفبنتبنن داشته باشد.‏ اما ما بیهوده در هبرنبرر امروز به دنبال هم سنگ مدرن گوئرنیکای پیکاسو یا 

فجایع جنگ گویا هستیم.‏ در عوض،‏ هبرنبررمندان ما در بریتانیا وقت شان را صرف تولید آثاری 

درباره ی موضوعات چنان جالبىببىی چون ‏بجتبجختخواب نامرتب یا کوسه ای در فرمالدئید می کنند.‏ هبرنبرر در 

دوران ما به چنبنیبنن سطوح پیش پاافتاده ای تبرنبرزل کرده است.‏ 

آیا این یعبىنبىی هدف هبرنبرر به طرز غبریبررقابل بازگشبىتبىی از دست رفته است؟ گرفبنتبنن چنبنیبنن نتیجه ای سقوط 

در نوع بدبیبىنبىی و نیهیلیسم هبرنبرری ای است که ‏بىببىی شک فرا گبریبررترین حالبىتبىی است که امروز در 

رده های بورژوازی و طفیلی های طبقه ی متوسط آن است.‏ اما مارکسیسم بنا به ماهیتش خوش ببنیبنن 

و انقلابىببىی است.‏ ما به دور از بدبیبىنبىی نسبت به چشم اندازهای هبرنبرر و فرهنگ به طور کلی،‏ بسیار به 

نقشی که می تواند هم امروز و هم در آینده ایفاء کند مطمبنئبنن هستیم.‏ 

مارکسیست ها به هیچ وجه دستاوردهای بزرگ به دست آمده توسط هبرنبرر و فرهنگ در طول 

٢٠٠٠ سال اخبریبرر ‏بمتبممدن بشری را رد ‏بمنبممی کنند.‏ اما متوجهیم که در ‏بمتبممام این دوران راه فرهنگ به 

روی ا کبرثبرریت غالب مردان و زنان بسته بوده است.‏ در ‏بمتبممام این دوران هبرنبرر و فرهنگ در ابجنبجحصار 

اقلیبىتبىی ‏ممممممتاز بوده است،‏ ‏همھهممان اقلیت ‏ممممممتازی که از مزایای ثروت و آموزش ‏بهببههره مند بوده و در نتیجه 

حکومت و سرنوشت مردم را کنبرتبررل می کردند.‏ 

‏بمتبممام تارتحیتحخ نشان می دهد که هبرنبرر بنا به ماهیت خود انقلابىببىی است.‏ زیر لایه ی ببریبرروبىنبىی،‏ هبرنبرر عالىللىی 

‏همھهممواره به دنبال آن است که خود را از سنت های پوسیده رها کرده و راه هابىیبىی جدید در نگاه 

کردن به جهان بیابد.‏ هبرنبرر درگبریبرر جستجوی ‏بىببىی پایان حقیقت است.‏ به ‏همھهممبنیبنن علت نسبت به ‏بمتبممام 

اشکال ریا کاری،‏ دروغ و فریب خصمانه است.‏ ا گر هبرنبرر مدرن می خواهد از تنگنابىیبىی که خود را 

در آن می یابد برهد،‏ باید با سیستم برخورد کند.‏ 

تلاطمات سیاسی و اجتماعی اخبریبرر در ایران به ناچار الهللهھام ‏بجببجخش نسلی جدید از شاعران،‏ 

نویسندگان و ‏بمنبممایشنامه نویسابىنبىی خواهد بود که آثارشان رویدادهای جامعه را بازتاب خواهد داد.‏ 

امروز بیش از هر زمان دیگر،‏ برای نویسندگان ایرابىنبىی غبریبررممممممکن است که خود را از واقعیت 

اجتماعی جدا کنند.‏ نسل جدید راه ها و وسائلی خواهد یافت تا احساسات،‏ افکار و خواسته های 

!21


توده ها را بیان کند.‏ در ابجنبججام این امر به سنت های غبىنبىی ادبىببىی و هبرنبرری گذشته باز خواهند گشت و 

نفس حیابىتبىی نو را در آن خواهند دمید.‏ 

دیالکتیک به ما می گوید که دیر یا زود ‏همھهممه چبریبرز برعکس خواهد شد.‏ تارتحیتحخ عموماً‏ می تواند گاه 

چرخه ای پایان ناپذیر به نظر برسد که در آن رویدادهابىیبىی که در گذشته دیده شده اند تکرار 

می شود.‏ در این نظر عنصری از حقیقت وجود دارد،‏ اما نابمتبممام و نتیجتاً‏ نادرست است.‏ چرخ 

تارتحیتحخ ‏همھهممواره در حال چرخش است.‏ اما در ‏بمتبممام انقلاب هایش،‏ هرگز به نقطه ی آغازین خود باز 

‏بمنبممی گردد.‏ تارتحیتحخ تکرار می شود،‏ اما ‏همھهممیشه در سطح کیفی بالاتری پایان می پذیرد که غبىنبىی از ‏بمتبممام 

‏مجممجحتوای انباشته شده ی گذشته است.‏ 

این ملاحظات نه تنها بر رشد جوامع،‏ بلکه بر هبرنبرر و فرهنگ نبریبرز قابل اطلاق است.‏ در گذشته،‏ 

ایران دوره های دستاوردهای هبرنبرری عالىللىی را ‏بجتبججربه کرده است که به دنبالش دوره های افول و حبىتبىی 

بربریت آمده است.‏ اما توان خارق العاده ی مردم ایران و هبرنبررمندان،‏ نویسندگان و روشنفکرانش 

‏بىببىی کم وکاست بافىقفىی می ماند.‏ در آینده این پتانسیل ایران را قادر خواهد ساخت که چنان بر بلندای 

دستاوردهای فرهنگی صعود کنند که ‏بمتبممام افتخارات گذشته را در تاریک ترین سایه ها قرار 

دهد.‏ امروز بیش از هر زمان دیگر هبرنبررمند حقیقی به دنبال ابجتبجحاد کوشش های خلاقه ی شخصی 

خود با کوشش های توده ی استثمار شده و مردم سرکوب شده است تا جامعه را تغیبریبرر دهند و 

دنیابىیبىی ‏بهببههبرتبرر بسازند.‏ یقیناً‏ هیچ فرم هبرنبرری والاتر از این وجود ‏بجنبجخواهد داشت.‏ 

لندن 

۴ آوریل ٢٠١٨ 

درباره نویسنده:‏ 

الن وودز در سال ١٩۴۴ در سوان سی،‏ ولز جنو ‏بىببىی در خانواده ای کارگر با سنت های کمونیسبىتبىی قوی به 

دنیا آمد.‏ در سن ١۶ سالگی به سوسیالیست های جوان حزب کارگر پیوست و مارکسیست شد.‏ او در 

دانشگاه ساسکس و سپس در صوفیه ‏(بلغارستان)‏ و دانشگاه دولبىتبىی مسکو به ‏بجتبجحصیل فلسفه و زبان 

روسی پرداخت.‏ او ‏بجتبججربه ی گسبرتبررده ای در جنبش های جهابىنبىی کار و ‏همھهممبستگی دارد،‏ خصوصاً‏ در 

آمریکای لاتبنیبنن،‏ پا کستان،‏ روسیه و نبریبرز اسپانیا که در آبجنبججا در مبارزه با دیکتاتوری فرانکو شرکت کرد.‏ 

!22


اوعضو سندیکای ملی روزنامه نگاران انگلستان است.‏ الن وودز در کنار تد گرنت‎١١‎ یکی از 

تئوریسبنیبنن های اصلی گرایش قهرآمبریبرز در بریتانیا در دهه های ١٩٧٠ و ١٩٨٠ و نبریبرز سردببریبرر ‏«میلیتنت 

اینبرتبررنشنال ریویو»‏ بود.‏ او در حال حاضر سردببریبرر سیاسی وبسایت ‏مجممجحبوب ‏«در دفاع از مارکسیسم»‏ 

١٣ ١٢ 

و دببریبرر گرایش جهابىنبىی مارکسیسبىتبىی (IMT) است.‏ او نویسنده ی هزاران مقاله،‏ جزوه و کتاب است که 

طیف گسبرتبررده ای از مسائل را از ‏جمججممله سیاست انقلابىببىی و حوادث جاری،‏ اقتصاد،‏ تارتحیتحخ،‏ فلسفه،‏ هبرنبرر،‏ 

موسیقی و علم پوشش می دهد.‏ 

وودز در سال ٢٠٠٢ ‏«کمپبنیبنن جهابىنبىی دست ها از ونزوئلا کوتاه!»‏ را تأسیس کرد و ‏همھهممچنبنیبنن به شدت 

درگبریبرر کار کمپبنیبنن دفاعی ابجتبجحادیه های صنفی پا کستان بوده است.‏ او ایده ی مارکسیسم انقلابىببىی را به ده ها 

هزار نفر در صدها کنفرانس،‏ جلسات ابجتبجحادیه های صنفی و دانشگاه های سرتاسر جهان به علاوه ی صدها 

مصاحبه با مطبوعات ارائه کرده است.‏ او به چندین زبان صحبت می کند که از ‏جمججممله ی آبهنبهها انگلیسی،‏ 

اسپانیابىیبىی،‏ فرانسوی،‏ آلمللممابىنبىی،‏ روسی و بلغاری است.‏ 

از کتاب هابىیبىی که برای وِل رِد‎١٤‎ 

انگلستان و وِل رِد آمریکا نوشته است می توان به عناوین ذیل اشاره 

کرد:‏ ‏«لنبنیبنن و تروتسکی:‏ آبجنبجچه واقعاً‏ خواهانش بودند»؛ و ‏«عقل در شورش:‏ فلسفه ی مارکسیسم و علم 

مدرن»‏ ‏(که هر دو با ‏همھهممکاری تد گرنت فقید به رشته ی ‏بجتبجحریر درآمده بود)؛ ‏«بولشویسم:‏ جاده ای به 

انقلاب»؛ ‏«مارکسیسم و ایالات متحده ی آمریکا»؛ ‏«تارتحیتحخ فلسفه»؛ ‏«ایرلند:‏ ‏جمججممهوری خواهی و انقلاب»؛ 

‏«انقلاب ونزوئلا:‏ یک چشم انداز مارکسیسبىتبىی»؛ ‏«اصلاح طلبىببىی یا انقلاب:‏ مارکسیسم و سوسیالبریبرزم در 

قرن ٢١‐ پاسخی به هایبرنبرز دیبرتبرریش 

١٥ 

». وودز ‏همھهممچنبنیبنن یکی از نویسندگان ‏«مارکسیسم چیست؟»‏ بوده 

و بر ‏مجممججموعه های متعددی مقدمه نوشته است که از ‏جمججممله ی آبهنبهها ‏«چهار اثر کلاسیک مارکسیسم»‏ و 

‏«مارکسیسم و آنارشیسم»‏ است.‏ او در حال حاضر مشغول به پایان رساندن کتابىببىی درباره ی 

مارکسیسم و هبرنبرر است.‏ 

سخبرنبررابىنبىی ها و نوشته های او به زبان های بسیاری از ‏جمججممله اسپانیابىیبىی،‏ ایتالیابىیبىی،‏ پرتغالىللىی،‏ یونابىنبىی،‏ آلمللممابىنبىی،‏ 

دابمنبممارکی،‏ سوئدی،‏ نروژی،‏ فنلاندی،‏ روسی،‏ لیتوانیابىیبىی،‏ کانتوبىنبىی،‏ ترکی،‏ عر ‏بىببىی،‏ فارسی،‏ اردو و اندونزی 

ترجمججممه شده است.‏ 

Ted Grant ١١ 

Militant International Review ١٢ 

www.marxist.com ١٣ 

: WellRed ١٤ انتشارات گرایش جهابىنبىی مارکسیسبىتبىی 

Heinz Dietrich ١٥ 

!23


!24


روپرت اوشی 

مارکسیسم،‏ ماتریالبریبرزم و هبرنبرر 

مارکسیسم اغلب خود را به عنوان سوسیالبریبرزم علمی تعریف می کند.‏ این امر آن را تبدیل 

به علمی کاربردی با هدف مشخص سیاسی می کند.‏ برای مثال،‏ وقبىتبىی انگلس در تشییع 

جنازه ی مارکس سخبرنبررابىنبىی خود را ابجنبججام داد،‏ گفت که مارکس بیش از ‏همھهممه یک انقلابىببىی بود.‏ 

!25


اما پیش فرض نگرش مارکس این بود که انقلاب تنها زمابىنبىی پبریبرروز می شود که بر اساس 

درکی از فرآیندهای فعال در یک جامعه به عنوان کل باشد.‏ 

البته جهان اجتماعی مردم تنها ‏بجببجخشی از واقعیت گسبرتبررده تر مادی است که شبکه ای ‏بهپبههناور 

از ارتباطات متقابل داخلی است.‏ به ‏همھهممبنیبنن دلیل است که مارکسیسم به عنوان علم انقلاب 

‏بمنبممی تواند به دقت از علم به عنوان یک ‏مجممججموعه ‏بمتبممایز یابد.‏ یک وجه از این رویکرد 

کل گرایانه این است که مارکسیسم باید توجهی علمی و عملی به هبرنبرر داشته باشد،‏ 

پدیده ای که گاه می تواند کاملاً‏ ‏مجممججزا از سیاست ظاهر شود.‏ 

فلسفه های ایده آلیست و ماتریالیست هبرنبرر 

علم و هبرنبرر اغلب به عنوان تلاش های بشری کاملاً‏ ‏مجممججزا در مقابل هم قرار داده می شوند.‏ 

یقیناً‏ علم هبرنبرر نیست.‏ اما علم،‏ سکس یا عشق یا تیله بازی هم نیست.‏ آبجنبجچه این پدیده ها و 

علم ‏همھهممگی با هم در آن مشبرتبررک اند این است که موضوع ‏بجتبججربه ی آ گاهانه ی انسابىنبىی هستند.‏ 

اما ‏بجتبجحلیل علمی می تواند بر هر یک از آبهنبهها متمرکز شود بدون آنکه ادعای تقلیل آبهنبهها را به 

‏مجممججموعه ای از قوانبنیبنن علمی داشته باشد.‏ هرگونه مطالعه ی جدی بر روی هبرنبرر نشان می دهد 

که در حالىللىی که هبرنبرر می تواند پویابىیبىی خود را داشته باشد،‏ به روشبىنبىی ریشه در بسبرتبرر گسبرتبررده تر 

تاربجیبجخی دارد و اینکه حبىتبىی انبرتبرزاعی ترین و تصفیه شده ترین هبرنبرر هم به نوعی بر جهان 

پبریبررامون خود اثرگذار است.‏ با این حال افسانه ای دابمئبممی وجود دارد که می گوید هبرنبرر 

شیوه ای از بیان خود است که تنها روح هبرنبررمند و تارتحیتحخ پیشبنیبنن خود هبرنبرر را بازتاب می دهد.‏ 

این افسانه وجهی از فلسفه ی ایده آلیسبىتبىی بورژوابىیبىی است،‏ این مفهوم که اندیشه های افراد 

تارتحیتحخ را تعیبنیبنن می کند،‏ در حالىللىی که خود اندیشه ها تنها متاثر از رشد پیشبنیبنن خود اندیشه ها 

هستند.‏ طبق این دیدگاه نسبت به تارتحیتحخ،‏ یک هبرنبررمند بزرگ ‏ممممممکن است بر تارتحیتحخ اثر 

بگذارد،‏ اما او این کار را به عنوان عملی نبوغ آمبریبرز که تنها از روح خودش سرچشمه 

می گبریبررد ابجنبججام می دهد.‏ این عدم پذیرش درک مبنای هبرنبرر در بسبرتبرر مادی خود تبیبنیبنن 

می ‏بمنبمماید که چرا فلسفه ی ایده آلیست برایش تا این حد دشوار است که حبىتبىی تعریف کند که 

!26


هبرنبرر چیست.‏ بدون بسبرتبرر گسبرتبررده،‏ هرگونه تعریفی از این قبیل می بایست تا حدی سلیقه ای 

باشد.‏ 

ماتریالبریبرزم دیالکتیک استدلال می کند که درک جهان ‏بمنبممی تواند از تعاریف مقرر اجزاء 

تشکیل دهنده ی خود پیشی بگبریبررد.‏ ما باید با مفاهیم به عنوان ابزارهابىیبىی که با آن می توان 

جهان را بررسی کرد آغاز کنیم.‏ اما این مفاهیم باید دست کم ابتدائاً‏ مشروط و نیازمند 

بررسی و ‏بمتبممایز در زیر نور شواهد مادی تلقی شوند.‏ مفاهیم ‏بهببههبرتبرر منجر به پرسش هابىیبىی ‏بهببههبرتبرر 

می شوند که می توانند برای کاوش جهان واقعی مورد استفاده قرار گبریبررند.‏ ا گر قرار باشد 

چنبنیبنن مفهوم تعریف ناپذیری چون هبرنبرر را درک کنیم،‏ این تعامل پربمثبممر میان اندیشه ها و 

جهان مادی ای که به آن تعلق دارند مشخصاً‏ لازم است.‏ 

پس بیایید با تعریفی ساده و موقت از هبرنبرر آغاز کنیم و سپس از آن برای کاوش جهان مادی 

استفاده ‏بمنبمماییم.‏ هدف ما نه دستیابىببىی به تعریفی ساده و برتر از هبرنبرر،‏ بلکه کسب درکی است 

از اینکه چگونه هبرنبرر در جهابىنبىی در حال تغیبریبرر رشد کرده است.‏ این روش تاربجیبجخی به کار 

گرفته خواهد شد تا مفهوم معمول بورژوازی درباره ی هبرنبرر را نسبىببىی سازی کنیم.‏ البته 

می خواهیم نتاتحیتحج سیاسی نبریبرز بگبریبرر ‏بمیبمم.‏ 

زیبابىیبىی و ارتباط 

!27


هبرنبرر به معنای واقعی کلمه مفهومی مدرن است.‏ این ایده که هبرنبرر کوششی است که می تواند 

به خاطر خودش پیگبریبرری شود تنها در عصر بورژوا گسبرتبررش یافته است.‏ با این حال 

انسان های مدرن می توانند هبرنبرر،‏ یا شاید به بیان دقیق تر،‏ هبرنبررمندی ‏(مهارت هبرنبرری)‏ را در 

بسیاری از تولیدات فرهنگ های باستابىنبىی تشخیص دهند.‏ پس در معنای وسیع تر،‏ چبریبرزی 

بینافرهنگی به وضوح در هبرنبرر وجود دارد،‏ چبریبرزی که میان انسان ها ‏همھهممگابىنبىی است.‏ با این 

حال تولید هبرنبرری اهداف بسیاری در تارتحیتحخ داشته است و این امر امروز هم صادق است.‏ 

برای مثال،‏ یکی از انگبریبرزه های هبرنبرر می تواند برانگیخبنتبنن ترس باشد.‏ این امر قاعدتاً‏ می تواند 

به دست ساخته های متفاوبىتبىی ‏همھهممچون ماسک آییبىنبىی سنبىتبىی دوگون از مالىللىی و نقاشی ‏«ساترن 

پسرش را می بلعد»‏ از فرانسیسکو گویا (١٨١٩-١٨٢٣) نسبت داده شود.‏ 

این آثار ترسنا ک در کل نشانگر دو جنبه ی کلیدی هبرنبرر است.‏ ‏بجنبجخست آن که با احساسات 

ارتباط برقرار می کنند،‏ در این موارد مشخص به شیوه ای کاملاً‏ واضح.‏ دوم این که 

!28


تاثبریبررشان برآمده از توانابىیبىی هبرنبررمند در توسل به درک بیننده از زیبابىیبىی است.‏ نقاشی ناشیانه ای 

که به دست یک کودک از ‏همھهممبنیبنن سوژه به طرزی ضعیف ابجنبججام شده باشد تاثبریبرر نقاشی گویا را 

به دنبال ‏بجنبجخواهد داشت؛ استادی شناخته شده که حبىتبىی خانواده ی سلطنبىتبىی اسپانیا حاضر 

بودند پرتره های نه چندان خوشایند اما زنده ی او را،‏ از ‏جمججممله پرتره ی چارلز چهارم اسپانیا 

و خانواده اش (١٨٠٠) سفارش دهند.‏ 

انگبریبرزه های مشخص برای تولید هبرنبرری می تواند چنان طیف گسبرتبررده ای داشته باشد که تنها 

مقصودی که واقعاً‏ می توانیم به هبرنبرر در کل نسبت دهیم ارتباط است.‏ ما می توانیم هبرنبرر را 

مقدمتاً‏ به عنوان ابزاری برای ارتباط تعریف کنیم که دست کم به شکل جزبىئبىی متکی بر 

قدرتش در ابجیبججاد ارتباط با احساسات ‏مجممجخاطب و درک او از زیبابىیبىی یا فقدان زیبابىیبىی است.‏ این 

البته احتمال اینکه تولیدات هبرنبرری شاید اهداف اضافىففىی غبریبرر از ارتباطات داشته باشند را رد 

‏بمنبممی کند:‏ برای مثال،‏ معماری سرپناه فراهم می کند.‏ البته این تعریف دو پرسش مطرح 

!29


می کند:‏ زیبابىیبىی چیست؟ و چرا با ارتباط پیوند دارد؟ ابتدا نیاز است که به پرسش اول 

پرداخته شود.‏ 

ا گر دقت نکنیم،‏ ‏ممممممکن است در تعاریف چرخه واری گرفتار شو ‏بمیبمم که در آن زیبابىیبىی چبریبرزی 

است توسط هبرنبرر تولید می شود و هبرنبرر کوشش انسابىنبىی است برای تولید زیبابىیبىی.‏ اما لازم نیست 

که در چنبنیبنن تله ای بیفتیم.‏ ادرا ک زیبابىیبىی ‏مجممجحدود به تولیدات کار انسابىنبىی نیست.‏ مردم 

زیبابىیبىی را در یک منظره ی وسیع یا در چهره ی یک انسان می بینند.‏ می توانند زیبابىیبىی را در 

غذابىیبىی عالىللىی ‏بجببجچشند،‏ ببویند،‏ حس کنند،‏ ببینند و گاه حبىتبىی بشنوند ‏(مثلاً‏ تردی غذا).‏ 

تکامل بیولوژیک ظرفیت ‏بجتبججربه ی زیبابىیبىی به خو ‏بىببىی درک نشده است.‏ اما می توانیم دست کم 

دست به حدس و گمان منطقی بزنیم.‏ زیبابىیبىی نوعی لذت است.‏ انسان ها ‏همھهممانند ‏بمتبممام 

حیوانات،‏ تکامل یافتند تا لذبىتبىی را بیابند که برای بقاء و تولید مثل به آن نیاز دارند.‏ مثال 

بارز آن البته سکس است.‏ نه تنها عمل تولید مثل از نظر جسمابىنبىی لذتبخش است،‏ بلکه به 

اشکال گونا گوبىنبىی با زیبابىیبىی نبریبرز پیوند دارد.‏ برای مثال،‏ نشان داده شده است که یک صورت 

زیبا اساساً‏ صوربىتبىی معمولىللىی یا متوسط است.‏ هر صوربىتبىی که از نرم فاصله بگبریبررد،‏ مثلاً‏ به طور 

مشخص نامتقارن باشد،‏ می تواند نشانه ی بیماری یا غبریبررطبیعی بودن بدن به طور کلی و به 

دنبال آن نامناسب بودن برای تولید مثل باشد.‏ ارزش بقابىئبىی یافبنتبنن مناظر طبیعی گسبرتبررده 

احتمالاً‏ در این است که فرصت های بالقوه و خطرات را آشکارا نشان می دهند.‏ 

پس زیبابىیبىی می تواند به عنوان نوعی لذت دیده شود که تنها غبریبررمستقیم به بقاء مرتبط است.‏ 

هنگامی که یک چشم انداز سبرببرز را ‏بجتبجحسبنیبنن می کنیم،‏ ‏ممممممکن است الزاماً‏ قصد نداشته باشیم 

که هیچ یک از چبریبرزهابىیبىی که در آن است را ‏بجببجخور ‏بمیبمم،‏ ‏همھهممچنان که الزاماً‏ علاقه ندار ‏بمیبمم با هر 

کسی که روبرو می شو ‏بمیبمم که چهره ی زیبابىیبىی دارد رابطه ی جنسی داشته باشیم.‏ اما مردم 

آبشارها و صدای خش خش برگ ها در باد را هم زیبا می دانند.‏ ارزش بقابىئبىی این ها چیست؟ 

در چنبنیبنن مواردی احتمالاً‏ ‏همھهممچنان صادق است که چبریبرزی مفید را زیبا می بینیم.‏ اما آن چبریبرز 

احتمالاً‏ تشخیص الگو است،‏ مهاربىتبىی بسیار ابتدابىیبىی اما بسیار حیابىتبىی.‏ الگو به معنای 

قاعده مندی است که یعبىنبىی قابل پیش بیبىنبىی بودن،‏ که یعبىنبىی قابلیت بقاء.‏ به بیان مشخص تر،‏ 

تشخیص الگو کلید حل برخی از دشوارترین مسائل است.‏ حل مسئله خود احتمالاً‏ مثال 

!30


دیگری از چبریبرزی است که انسان ها تکامل یافته اند تا از آن لذت ببرببررند،‏ چرا که برایشان 

خوب است.‏ 

پس چرا درک زیبابىیبىی یا فقدان زیبابىیبىی نقشی چنبنیبنن مهم در ارتباط انسابىنبىی ایفاء می کند؟ 

اجداد انسان مدرن بسیار پیش از آنکه انسان شوند،‏ حیوانابىتبىی اجتماعی بودند.‏ ارتباطات 

درون گونه ای برای تعامل اجتماعی و تولید حیابىتبىی است.‏ برای انسان ها آسان است که 

فرض کنند زبان مهم ترین شکل ارتباط است.‏ با این حال اما اجداد ما پیش از آنکه زبان 

در زمابىنبىی ببنیبنن ٢٠٠،٠٠٠ تا ۵٠،٠٠٠ سال پیش به طور کامل گسبرتبررش یابد،‏ میلیون ها سال 

با یکدیگر ارتباط برقرار می کردند.‏ به طور مشخص تر،‏ برای انسان های مدرن آسان است 

که فرض کنند گفتمان منطقی کارآمدترین شکل ارتباط است.‏ با این حال حبىتبىی امروز هم 

این امر ‏همھهممیشه صادق نیست،‏ مثلاً‏ چنان که تکنیک های تبلیغات نشان می دهند.‏ با توجه 

به توسل هبرنبرر به احساسات و اینکه چنبنیبنن توسلی چقدر می تواند در دستیابىببىی به اهداف موثر 

باشد،‏ چندان عجیب نیست که هبرنبرر به قدمت بشریت است.‏ 

از آبجنبججا که هبرنبرر راهی برای ارتباط است،‏ می توانیم ببینیم که چرا آثار هبرنبرری گاه به عمد 

دربردارنده ی عناصر زشت،‏ سطحی و دم دسبىتبىی هستند.‏ در میان برخی فرهنگ ها،‏ اشکال 

هبرنبرری نظام های معنابىیبىی مشابه زبان گسبرتبررش داده اند.‏ عناصری که به طور معمول زیبا 

نیستند،‏ می توانند با تضادی که ارائه می کنند،‏ ارتباط هبرنبرری را تقویت کنند.‏ آثار هبرنبرری که 

حاوی چنبنیبنن عناصر ‏«منفی»‏ هستند،‏ ‏همھهممچنان به عنوان هبرنبرر شناخته می شوند و به خاطر 

‏مجممجحتوایشان تاثبریبرر دارند.‏ بگذارید مثالىللىی افراطی را در نظر بگبریبرر ‏بمیبمم.‏ ‏بجتبجختخواب من (١٩٩٧) 

اثر هبرنبررمند بریتانیابىیبىی تریسی اِمبنیبنن‎١٦‎ 

متشکل از ‏بجتبجختخواب نامرتب او و اشیا ء مرتبط با آن در 

آشفتگی ‏بمتبممام است.‏ ا گر زمابىنبىی در سال ١٩٩۶ وارد اتاق امبنیبنن می شدید و آن را در چنان 

وضعی می دیدید،‏ هرگز به ذهن تان خطور ‏بمنبممی کرد که ‏بجببجخش هابىیبىی از ‏مجممجحتویات آن یک اثر 

هبرنبرری را تشکیل می داد.‏ ‏بجببجخشی از آبجنبجچه ‏«بجتبجختخواب من»‏ را تبدیل به یک اثر هبرنبرری می کند،‏ 

جدا از دیگر ارزش هایش،‏ این است که امبنیبنن هبرنبررمندی شناخته شده ‏بجتبجختخواب و دیگر 

اشیاء را از بسبرتبرر اصلی خود یعبىنبىی اتاق خوابش جدا کرده و ادعا می کند که قطعاً‏ اثری 

هبرنبرری را تشکیل می دهند.‏ در سال ١٩٩٨ این اثر در تیت مدرن،‏ موزه ی هبرنبررهای مدرن 

!31 

Tracey Emin ١٦


برجسته ی بریتانیا به ‏بمنبممایش درآمد و نامزد جایزه ی ترنر،‏ بالاترین جایزه ی هبرنبرری بریتانیا 

شد:‏ روشن است که ‏بجببجخشی از ساختار هبرنبرری تصمیم گرفته بود که این نه تنها یک اثر هبرنبرری 

بود،‏ بلکه اثر بسیار خو ‏بىببىی هم بود.‏ این دیدگاه ارزش ها و دغدغه های ‏مجممججموعه داران 

بورژوابىیبىی را بازتاب می داد که در آن زمان بر بازار هبرنبرر بریتانیا سلطه داشتند؛ برای ‏مجممجخاطبان 

عام دوستدار هبرنبرر در سطح گسبرتبررده تر،‏ این اثر ‏بجببجحث برانگبریبرز بود و ‏همھهممچنان بافىقفىی ماند.‏ 

البته آبجنبجچه که زیبا تلقی می شود تا حدی شخصی است.‏ زشبىتبىی وحشتنا ک امروز می تواند هبرنبرر 

بزرگ فردا باشد.‏ در سال ١٩۵٨ آیرا گیتلر‎١٧‎ 

می نوشت،‏ تک نوازی های مبتکرانه ی جان کالبرتبررین‎١٨‎ 

منتقدی که در ‏مجممججله ی جاز داون بیت 

با سا کسوفون را ‏«صفحات صدا»‏ 

توصیف کرد.‏ نقد گیلبرتبرر نامهربانانه نبود بلکه نشان دهنده ی عدم درک بود.‏ هنگامی که 

تک نوازی های کالبرتبررین را می شنوم،‏ ‏«صفحات صدا»‏ که توده ای نامتمایز را القاء می کند،‏ به 

نظر توصیفی ‏بمتبمماماً‏ نابجببججا می رسد.‏ در عوض،‏ من آبشار نت های سریع کالبرتبررین را چون جریان 

!32 

Ira Gitler ١٧ 

John Coltrane ١٨


آهنگبنیبنن پیچیده ی دابمئبمماً‏ در حال تغیبریبرری از خلاقیت مبهوت کننده می شنوم.‏ به گوش های 

من،‏ این یکی از زیباترین موسیقی هابىیبىی است که تا کنون شنیده ام.‏ 

هبرنبرر عصر حجر 

‏همھهممبنیبنن که انسان ها به جای حیواناتِ‏ صرفاً‏ مصرف کننده حیوانات کارگر شدند،‏ عمداً‏ چبریبرزهابىیبىی 

را تولید می کردند که علاوه بر مفید بودن به طرق دیگر،‏ زیبا هم بودند.‏ شواهد 

باستان شناسی از نقاشی های غارها و مهره های تراش خورده در گورها نشان می دهد که هبرنبرر 

به قدمت خود تولید است.‏ ‏همھهممچون امروز،‏ بسیاری از اشیاء عصر حجر هم زیبا و هم 

کاربردی هستند.‏ تقارن یک سرنبریبرزه نه تنها شیء را زیبا می کند،‏ بلکه به عنوان یک سلاح 

آن را موثرتر نبریبرز می سازد.‏ میل به ساخبنتبنن اشیاء زیبا ‏ممممممکن است به ‏مجممجخبرتبررعبنیبنن سرنبریبرزه کمک 

کرده باشد که بیشبرتبرر به صورت شهودی به طراحی های کارآمد رسیده باشند.‏ اما نقاشی های 

غارها،‏ گردنبندها و فلوت های استخوابىنبىی هیچ ارزش ماهوی جدا از زیبابىیبىی شان ندارند،‏ 

دست کم از دیدگاه مردم مدربىنبىی که آبهنبهها را در کتاب ها و موزه ها می بینند.‏ به ‏همھهممبنیبنن دلیل 

است که معمولاً‏ این اشیاء و نه سرنبریبرزه ها را به عنوان هبرنبرر عصر حجر طبقه بندی می کنند.‏ اما 

آیا باید معتقد باشیم که این اشیاء تنها تولید شده بودند تا میلی مطلق به خلق زیبابىیبىی را 

ارضاء کنند؟ ما هیچ گونه شواهد مستقیمی از انگبریبرزه های پیش از تارتحیتحخ ندار ‏بمیبمم اما به دلایل 

متعدد به نظر نامجممجحتمل می رسد.‏ 

!33


یک تصویر می تواند داستابىنبىی بگوید و یک آهنگ می تواند پیامی را ارسال ‏بمنبمماید.‏ بنابراین ما 

در هبرنبرر عصر حجر نه تنها به دنبال زیبابىیبىی،‏ بلکه به دنبال معنا نبریبرز هستیم.‏ بالاخره برای 

تولید برخی از این اشیاء تلاش بسیاری صورت گرفته است.‏ هزاران ساعت برای ساخت 

‏مجممججموعه ی بزرگی از مهره های سنگی تراش خورده که در گور یک کودک یافت شده،‏ 

برآورد شده است.‏ 

برخی پرندگان به منظور جلب جفت،‏ نبریبرروی بسیاری را صرف رشد اعضابىیبىی به ظاهر 

‏بىببىی مصرف یا حبىتبىی ساخبنتبنن اشیاء ‏بىببىی مصرف می کنند،‏ مانند دم طاووس،‏ یا ‏مجممججموعه ی 

گنجینه های آبىببىی رنگ مرغ کرتحیتحچ ساز.‏ در نظریه ی تکامل،‏ این انتخاب جنسی است.‏ اما در 

پستانداران مبریبرزان کمی از این رفتار وجود دارد.‏ انسان های دوران تاربجیبجخی با تکنولوژی 

عصر حجر توسط انسان شناسان مطالعه شده اند.‏ جلب جفت تنها یکی از انگبریبرزه های تولید 

هبرنبرری در میان این چنبنیبنن مردمی است.‏ پس چندان ‏مجممجحتمل نیست که هبرنبرر از طریق انتخاب 

جنسی تکامل یافته باشد.‏ 

در عوض هبرنبرر در جوامع ‏بجنبجخستبنیبنن ‏همھهممواره در ارتباط با اعمال آییبىنبىی به منظور تضمبنیبنن تندرسبىتبىی 

به جا آورندگان آن و جوامع شان به اشکال گونا گون بوده است.‏ هم ترازان هبرنبرر پیش از 

تارتحیتحخ قویاً‏ حا کی از انگبریبرزه هابىیبىی مشابه در آن روزگار هستند.‏ برای مثال،‏ گفته می شود که 

هبرنبرر غارنشیبىنبىی به عنوان اعمالىللىی جادو ‏بىیبىی در تلاش برای قادر ساخبنتبنن هبرنبررمندان آن به ‏بهببههبرتبرر 

شکار کردن حیوانابىتبىی که نقاشی می کردند ابجنبججام می شده است.‏ اما بسیاری از حیوانات 

نقاشی شده شکارچی بودند نه شکار.‏ پس توضیح ‏بهببههبرتبرر احتمالاً‏ می تواند در ستون های توبمتبمم 

مشهور بومیان آمریکا در ‏سمشسممال غرب اقیانوس آرام یافت شود.‏ در اینجا هدف این است که 

انسان ها خصوصیات حیوانات به تصویر کشده شده را به دست آورند:‏ قدرت خرس،‏ 

درندگی شبریبرر،‏ بینابىیبىی عقاب.‏ توبمتبمم ها با ابجیبججاد ‏سمسسممبل هابىیبىی برای هویت مشبرتبررک قبایل و اموری از 

این قبیل،‏ به یکپارچگی اجتماعی نبریبرز کمک می کنند.‏ در واقع هیچ هبرنبرر ‏بجنبجخستیبىنبىی برای خاطر 

خودش تولید ‏بمنبممی شود.‏ مردمان ‏بجنبجخستبنیبنن حبىتبىی واژه ای برای هبرنبرر هم ندارند.‏ آبجنبجچه ما آن را 

تولید هبرنبرری می نامیم به طرزی جدابىیبىی ناپذیر با فرهنگ به عنوان یک ‏مجممججموعه،‏ آن گونه که 

مردم در کنار هم سازمان می یابند و برای بقاء و تولید مثل کار می کنند در ارتباط است.‏ 

!34


روشن است که مفهوم معمول بورژوابىیبىی هبرنبرر به عنوان چبریبرزی جدا از بافىقفىی واقعیت که تنها در 

رابطه با خودش درک می شود،‏ در این جوامع هیچ معنابىیبىی ندارد.‏ 

هبرنبرر در جوامع طبقابىتبىی پیش از سرمایه داری 

در جوامع طبقابىتبىی پیش از سرمایه داری،‏ هبرنبرر برخی از اهداف پیشبنیبنن را داشت و برخی 

اهداف جدید.‏ آبجنبجچه که اقتصاد سیاسی ‏بمتبممام این جوامع طبقابىتبىی را از اقتصاد شکارگر‐‏ 

گردآوران و کشاورزان و دامداران ‏بجنبجخستبنیبنن متمایز می ساخت،‏ وجود مازاد اقتصادی کافىففىی 

برای تامبنیبنن طبقه ی مصرف کننده ای مرفه بود که از سوی طبقات تولیدکننده ی استثمار شده و 

سرکوب شده تامبنیبنن می شد.‏ این طبقات مرفه وقت آن را داشتند که هبرنبرر تولید کنند و قدرت 

آن را داشتند که دیگران را به کار گبریبررند تا برایشان تولید کنند.‏ این امر تولید هبرنبرر را در 

مقیاسی بسیار بزرگ تر و با شکوه و پیچیدگی بسیار بیش از آبجنبجچه پیش تر ‏ممممممکن بود،‏ میسر 

کرد.‏ برای مثال،‏ اروپای فئودالىللىی قرون وسطی را در نظر بگبریبررید.‏ تقریباً‏ ‏بمتبممام نقاشان 

حرفه ای و موسیقیدان ها برای پادشاهان،‏ لردها و خصوصاً‏ کلیسا کار می کردند.‏ هبرنبرر مذهبىببىی 

به طور مشخص نه برای بیان شخصی هبرنبررمندابىنبىی که حبىتبىی نام تعداد کمی از آبهنبهها را 

می دانیم،‏ بلکه برای آموزش توده های ‏بىببىی سواد ‏بجتبجحت دکبرتبررین مذهبىببىی و پیوند معتقدان به 

کلیسا به عنوان ‏بجببجخشی از آیبنیبنن مذهبىببىی ساخته شده بود.‏ در اینجا امتداد مناسک آییبىنبىی 

جوامع ابتدابىیبىی تر را می بینیم.‏ اما هبرنبرر به نقش کلیسا به عنوان عامل تبلیغی اصلی برای 

طبقه ی زمبنیبنن دار در دنیابىیبىی که پادشاهی و لردی مقدس بود هم کمک می کرد.‏ 

تولید هبرنبرر برای مصرف خودبمنبممایانه ی ‏بجنبججیب زادگان فئودال و دربارهای سلطنبىتبىی کم کم به 

لذت از هبرنبرر ‏«برای خاطر خودش»‏ که ایده آل دنیای بورژوابىیبىی است نزدیک می شود.‏ اما به 

‏همھهممبنیبنن سادگی هم نبود.‏ پادشاهان اشیاء ارزسمشسممندی را به لردها و شوالیه ها می دادند تا به 

تضمبنیبنن وفاداری آبهنبهها کمک کند.‏ این امر اهمھهممیت داشت چرا که در جامعه ای که لردهای 

بزرگ و کوچک می توانستند وفاداری شخصی شوالیه ها و لردهای فرودست را که 

زمبنیبنن هایشان را در ازای خدمات نظامی نگه می داشتند ‏بجتبجحت فرمان داشته باشند،‏ قدرت 

!35


‏بمتبممایل به ‏بجتبججزیه داشت.‏ برای مثال،‏ شواهدی در دست دار ‏بمیبمم مببىنبىی بر اینکه دربار شارلمللمماین 

امبرپبرراتور بزرگ فرانک ها در ابتدای قرن نوزده عمداً‏ طوری طراحی شده بود که افراد را 

‏بجتبجحت تاثبریبرر ابهببههت خود قرار دهد.‏ هیچ یک از کسابىنبىی که دربار او را می دیدند چبریبرزی مشابه آن 

را ‏بجتبججربه ‏بمنبممی کردند،‏ جز معدود دیپلمات ها و ‏بجتبججاری که دربار شکوهمھهممندتر امبرپبرراتور ببریبرزانس را 

در آن سوی اروپا دیده بودند.‏ 

در کنار تولید گسبرتبررده ی هبرنبرر به دست یا برای طبقات حا کم در اروپای فئودالىللىی،‏ هبرنبرر مردمی 

وجود داشت که به دست رعایا برای مصرف خودشان تولید می شد.‏ این عموماً‏ ‏همھهممان 

کارکرد جادو ‏بىیبىی و عملی در اقتصادهای ‏بجنبجخستبنیبنن را داشت.‏ از آبجنبججا که هبرنبرر سرکوب شدگان 

بود،‏ می توانست شروع به ابراز عناصر اعبرتبرراضی ‏بمنبمماید که معمولاً‏ از دیدگاه مذهب،‏ 

ایدئولوژی حا کم دوران بروز می یافت.‏ به قول جان بال‎١٩‎ 

کشیش و یکی از رهبرببرران 

انقلاب دهقابىنبىی ١٣٨١، ‏«زمابىنبىی که آدم شخم می زد و حوا بافندگی می کرد،‏ چه کسی 

آنگاه ارباب بود؟»‏ 

در دوران موخر قرون وسطی به قدر کافىففىی مازاد اقتصادی وجود داشت تا به نوازندگان و 

بازیگران دوره گرد که به عنوان ‏«مامر 

٢٠ 

« شناخته می شدند اجازه دهد با اجرای خیابابىنبىی 

برای دهقانان و شهرنشینان امرار معاش کنند.‏ با این حال مردم پول چندابىنبىی نداشتند که 

به آبهنبهها بدهند و به ‏همھهممبنیبنن خاطر ‏بمنبممی توانستند زمابىنبىی طولابىنبىی در هیچ روستا یا شهری ‏بمببممانند.‏ آبهنبهها 

اغلب چبریبرزی کمی بیشبرتبرر از گدا بودند.‏ 

هبرنبرر در دنیای بورژوابىیبىی 

تنها در دنیای بورژوابىیبىی این تفکر تبدیل به نرم شده است که کارکرد ‏بجنبجخستبنیبنن هبرنبرر بیان 

شخصی هبرنبررمند و سرگرمی عموم است.‏ مبنای مادی این امر فروش آثار و اجراهای 

!36 

John Ball ١٩ 

mummer ٢٠


هبرنبررمندان و موسیقیدانان در بازار آزاد است که تبدیل به طریق اصلی تامبنیبنن هزینه ی هبرنبرر 

شده است.‏ ژوزف هایدن‎٢١‎ 

موسیقیدان،‏ گذار از تولید هبرنبرری فئودالىللىی به بورژوابىیبىی را در 

طول یک عمر به منصه ی ظهور می گذارد.‏ ‏بجببجخش عمده ی اوایل فعالیت حرفه ای او به 

عنوان خدمتکار دربار اسبرتبررهازی 

٢٢ 

، شاهزادگان ‏مجممججارستان گذشت،‏ البته خدمتکاری 

بسیار مورد احبرتبررام و با درآمد بسیار بالا،‏ چرا که او آهنگساز و مدیر موسیقی دربار 

اسبرتبررهازی بود.‏ اما ‏بجببجخش موخر فعالیت حرفه ای هایدن به عنوان موسیقیدابىنبىی خویش فرما 

گذشت که اجراهای عمومی خودش و آثار دیگر آهنگسازان را در شهرهای بزرگ اروپا 

رهبرببرری می کرد.‏ البته به عنوان ‏مجممجحبوب ترین موسیقیدان عصرش،‏ در حالت خویش فرما پول 

بسیار بیشبرتبرری درمی آورد تا با کار کردن برای اسبرتبررهازی ها.‏ او جد بزرگ ستاره های را ک 

امروز بود.‏ در جامعه ی بورژوابىیبىی برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار خصوصیت تقسیم هبرنبرر به ‏«هبرنبررهای زیبا»‏ 

و سرگرمی را نبریبرز می بینیم،‏ گرچه البته تشابهببههابىتبىی با تقسیم هبرنبرر قرون وسطابىیبىی به هبرنبرر درباری 

!37 

Franz Joseph Haydn ٢١ 

Esterházy ٢٢


و هبرنبرر مردمی وجود دارد.‏ در سرگرمی،‏ هبرنبررمند بیان شخصی خود را فدای ارضاء سلائق 

توده ها می کند تا بتواند امرار معاش ‏بمنبمماید.‏ ‏همھهممزمان با کنبرتبررل از سوی ‏بجتبججارت بزرگِ‏ اغلب 

رسانه های ‏جمججممعی که سازندگان سرگرمی به آبهنبهها متکی هستند،‏ سرگرمی اغلب نقشی 

اربجتبججاعی در ‏بجتبجحمیق دیدگاه توده ها نسبت به جهان ایفاء کرده و فرار از واقعیت را به عنوان 

جایگزیبىنبىی برای مبارزه ی طبقابىتبىی تروتحیتحج می کند.‏ 

هبرنبررهای زیبا که برخی آن را با عنوان هبرنبرر ناب نبریبرز می شناسند شامل نقاشی،‏ ‏مجممججسمه سازی و 

موسیقی کلاسیک است.‏ هدف هبرنبررمند هبرنبررهای زیبا وفادار ماندن به ایده آل بیان شخصی 

است.‏ اما حبىتبىی متعهدترین هبرنبررمندان هبرنبررهای زیبا نبریبرز باید زندگی کنند.‏ در ‏بجببجخش اعظم 

عصر بورژوابىیبىی،‏ هبرنبررمندان هبرنبررهای زیبا یا اعضای مرفه طبقه ی سرمایه دار بودند و یا برای 

زندگابىنبىی شان متکی به پشتیبابىنبىی سرمایه داران یا دولت بورژوابىیبىی بودند.‏ پس با اینکه ایده آل 

هبرنبررهای زیبا بیان شخصی بود،‏ در عمل به سوی بازتاب دادن سلائق و علائق مادی 

طبقه ی بورژوا گرایش داشت.‏ 

با این حال باید تا کید شود که در راستای علاقه ی افراطی بورژوابىیبىی به فردیت،‏ نه هبرنبررهای 

زیبای بورژوابىیبىی و نه هبرنبرر توده ای سازندگان سرگرمی هیچ یک ماشبنیبنن های تبلیغات 

یکپارچه ای که هبرنبرر قرون وسطی به آن شکل بود نیستند.‏ برخی از بزرگ ترین هبرنبررمندان 

به طور مشخص فراتر از علائق ‏مجممجحدود طبقه ی سرمایه دار رفته تا آثاری را خلق کنند که 

عمیقاً‏ منتقد دنیای وانفسای بازار بورژوابىیبىی است.‏ 

چشم انداز هبرنبرر 

امروز شکاف دوگانه میان هبرنبرر و سرگرمی به طور فزاینده ای ‏بجتبجحلیل رفته است.‏ علبریبررغم 

آغاز ‏بجببجحران اقتصادی،‏ کارگران بیشبرتبرر و بیشبرتبرری زمان و منابع لازم برای خلق هبرنبرر خود 

دارند و به طور روزافزوبىنبىی قادرند به ‏مجممجخاطبابىنبىی دست یابند بدون آنکه مرهون غول های 

!38


رسانه ای دنیای سرگرمی و یا حامیان بورژوای هبرنبررهای زیبا باشند.‏ مبنای مادی این تغیبریبرر 

هبرنبرری مطابق معمول رشد نبریبرروهای مولد است.‏ دست کم برای برخی از مردم،‏ ساعات کار 

کوتاه تر و کار یدی کمبرتبرر از یک قرن پیش است،‏ حبىتبىی با این وجود که تغیبریبرر آهسته و 

ناپیوسته بوده است.‏ این به آبهنبهها وقت و نبریبرروی بیشبرتبرری می دهد تا هبرنبرر خلق کنند.‏ ارزان 

شدن تکنولوژی منجر به آن شده است که ‏بجتبججهبریبرزات ضبط ویدیو و موسیقی که چند دهه 

پیش تنها در دسبرتبررس ستاره های را ک و استودیوهای فیلمسازی بود،‏ ا کنون حبىتبىی در 

دسبرتبررس کارگران نسبتاً‏ کم درآمد قرار دارد.‏ اینبرتبررنت هم هبرنبرر را در بسبرتبرری تقریباً‏ رایگان 

در مقیاسی جهابىنبىی فراهم می کند.‏ 

پیامد این توانابىیبىی جدید برای کارگران برای بیان خود از طریق هبرنبرر بالقوه انقلابىببىی است.‏ این 

امر به راحت ترین شکل ‏ممممممکن می تواند در قلمرو موسیقی دیده شود،‏ فرم هبرنبرری ای که 

تا کنون بیشبرتبررین ‏بهببههره را از این تغیبریبررات برده است.‏ این امر نبریبرز هم برای ترانه و هم 

تنالیته ی موسیقی معمول شده است که نارضایبىتبىی از دنیابىیبىی که در آن زندگی می کنیم را 

بیان کند.‏ با سکون در مبارزه ی طبقابىتبىی از سال ١٩٨٠ به بعد و غیبت قطب جاذب 

سوسیالیسبىتبىی ‏جمججممعی،‏ این نقد هبرنبرری و موسیقابىیبىی اغلب چاشبىنبىی منفی و بدبینانه ای داشته 

است.‏ تقویت مبارزه ی طبقابىتبىی در سرتاسر جهان ناشی از ‏بجببجحران اقتصادی سال ٢٠٠٨، این 

گرایش بدبینانه را تبدیل به هبرنبرر انقلابىببىی صرتحیتحح تری می ‏بمنبمماید،‏ حبىتبىی در سطحی بالاتر از دورابىنبىی 

که موسیقی و سایر هبرنبررها از جنبش های اجتماعی دهه های ١٩۶٠ و ١٩٧٠ الهللهھام گرفته 

بودند.‏ هبرنبرر انقلابىببىی از شرایط مادی و مبارزه ی طبقابىتبىی برمی خبریبرزد و به نوبه ی خود این 

مبارزه ی طبقابىتبىی را تقویت خواهد کرد.‏ به عملی ترین شیوه،‏ یک بار دیگر نشان داده 

خواهد شد که هبرنبرر نقشی ضروری در تغیبریبرر اجتماعی ایفاء می کند و صرفاً‏ تزئیبىنبىی زیبا نیست.‏ 

۱ اکتبر ۲۰۱۵ 

!39


!40


الن وودز 

هبرنبرر و مبارزه طبقابىتبىی 

آبجنبجچه در اینجا منتشر کرده ابمیبمم مبنتبنن سخبرنبررابىنبىی الن وودز درباره ی رابطه ی میان هبرنبرر و مبارزه ی 

طبقابىتبىی است.‏ سخبرنبررابىنبىی در مدرسه ی تابستابىنبىی مارکسیسم در بارسلون ‏(اسپانیا)‏ در ماه جولای 

سال ٢٠٠١ ابجنبججام شد.‏ این ‏بجنبجخستبنیبنن باری است که چنبنیبنن موضوعی را در جلسه ای ببنیبنن المللممللی به 

‏بجببجحث گذاشته ابمیبمم.‏ شاید این برای برخی مستلزم توجیه باشد.‏ برخی هبرنبرر را مسئله ای ثانوی و فاقد 

اهمھهممیت می دانند.‏ با این حال هبرنبرر در واقع یکی از اساسی ترین جنبه های وضعیت بشری است؛ به 

قدری اساسی که برخی انسان شناسان معتقدند می توان گفت آغاز گونه ی بشری با ظهور هبرنبرر بوده 

است.‏ 

این یک حقیقت است که یکی از ‏بجنبجخستبنیبنن نشانه های جدی ظهور گونه ی ما یعبىنبىی هوموسپبنیبنن سپبنیبنن 

وجود هبرنبرر است،‏ یعبىنبىی بروز مشخص و قطعی حس زیبابىیبىی شناسی.‏ این نظریه اخبریبرراً‏ به خاطر کشف 

آثار هبرنبرری مشخصی متعلق به گونه ای پیش بشری یعبىنبىی انسان نئاندرتال مورد ‏بجببجحث قرار گرفته 

است.‏ این ‏بىببىی شک نشان دهنده ی یک مشخصه ی زیبابىیبىی شناسی است.‏ اما آبجنبجچه در اینجا دار ‏بمیبمم 

هنوز هبرنبرر نیست،‏ بلکه تنها نطفه ای است که هبرنبرر می تواند از آن رشد و پیشرفت کند.‏ 

در واقع ‏ممممممکن است این استدلال مطرح شود که چنبنیبنن عناصری در گونه های جانوری دیگر نبریبرز 

موجود است،‏ حبىتبىی در گونه های پست تر.‏ برای مثال مرغ کرتحیتحچ ساز چبریبرزی می سازد که می توان نام 

سازه ی معماری بر آن ‏بهنبههاد،‏ چبریبرزی که لانه هم نیست.‏ ظاهراً‏ این سازه ها هیچ کارکرد عملی 

ندارند و پرنده ای که این سازه را می سازد آن را با جزئیابىتبىی فوق العاده پیچیده تزئبنیبنن می کند.‏ آبهنبهها 

از چنان ترکیب رنگ هابىیبىی استفاده می کنند که می توان استدلال کرد که نشان دهنده ی حضور 

حس زیبابىیبىی شناسی حبىتبىی در این پرندگان است.‏ 

اما در واقع سازه های مرغ کرتحیتحچ ساز ‏بىببىی مصرف نیستند؛ آبهنبهها در واقع سازه هابىیبىی بسیار کاربردی اند.‏ 

این سازه ها به دست نرها ساخته می شوند تا ماده ها را به خود جذب کنند.‏ به عبارت دیگر به 

هدف جفت گبریبرری ساخته می شوند.‏ در قلمرو حیوانات می توان باز هم پدیده های مشابه این را 

یافت.‏ معمولاً‏ این نر است که در لباسی با رنگ های پرزرق وبرق درمی آید تا ماده را که عموماً‏ در 

!41


بیشبرتبرر موارد چندان جذاب نیست به خود جلب کند.‏ اما در هر صورت،‏ تفاوبىتبىی اساسی میان این 

موارد که در گونه های جانوری به وفور یافت می شود و هبرنبرر انسابىنبىی یافت.‏ این فعالیت ها در 

گونه های پست تر غریزی هستند و به ‏لحللححاظ ژنتیک برنامه ریزی شده اند.‏ در این مورد مشخصاً‏ 

برای نیل به هدف جفت گبریبرری.‏ 

هبرنبرر به عنوان شکلی از ارتباط 

این فعالیت حیوابىنبىی ماهیتاً‏ غریزی و انفرادی است،‏ در حالىللىی که هبرنبرر انسابىنبىی مشخصات ‏بمتبمماماً‏ متفاوبىتبىی 

دارد.‏ مادرزادی نیست،‏ بلکه باید آموخته شود،‏ و ماهیتاً‏ فعالیبىتبىی ‏جمججممعی است.‏ در واقع هبرنبرر از 

اشکال ارتباط انسابىنبىی است،‏ هرچند که عجیب باشد.‏ ظهور هبرنبرر در کنار فعالیت تولیدی انسابىنبىی 

ظهور می کند:‏ به طور مشخص با تولید ابزار سنگی.‏ حال ا گر ابتدابىیبىی ترین ابزار سنگی را با ابزار 

سنگی دوران جدید تر مقایسه کنید،‏ خارق العاده ترین تفاوت را درمی یابید.‏ ابزارهای موخر 

بسیار تکمیل شده تر،‏ با جزئیات بیشبرتبرر و بسیار کامل تر از آبجنبجچه در ‏بمنبممونه های اولیه می توان دید 

هستند.‏ چنبنیبنن پیشرفبىتبىی به سوی تکامل عظیم تر در شکل ابزار سنگی بازتاب دهنده ی تکامل 

ذهن انسابىنبىی است،‏ از ‏جمججممله آغاز حس زیبابىیبىی شناسی.‏ 

درباره ی زیبابىیبىی شناسی یاوه پردازی های عرفابىنبىی بسیاری شده است،‏ که یعبىنبىی تشخیص این که چه 

چبریبرزی زیبا و چه چبریبرزی زشت است.‏ این چبریبرزی که آن را زیبابىیبىی می نامند چیست؟ این در نگاه 

اول ظاهراً‏ عجیب و مرموز به نظر می رسد.‏ تا به حال از خود پرسیده اید:‏ زیبابىیبىی چیست؟ ما ‏همھهممه 

معتقدبمیبمم که می دانیم چه چبریبرزی زیبا و چه چبریبرزی زشت است.‏ اما آیا واقعاً‏ می دانیم؟ ا گر به 

تارتحیتحخ و ارزش های زیبابىیبىی شناسی جوامع ‏مجممجختلف بشری نگاهی بیانداز ‏بمیبمم،‏ بلافاصله مشهود می شود 

که چبریبرزی به عنوان مفهوم کلی هبرنبرر که قابل اعمال بر ‏بمتبممام دوران ها و ‏بمتبممام جوامع باشد وجود 

ندارد.‏ ادرا ک انسابىنبىی از زیبابىیبىی تکامل یافته است؛ به ‏همھهممان طریقی که اخلاق و مذهب با گذشت 

هزاران نسل تکامل یافته است.‏ در اینجا لازم است کمی درباره ی ماتریالیسم تاربجیبجخی صحبت 

کنم.‏ این تایید می کند که ‏بهنبههایتاً‏ ‐ بر روی ‏«بهنبههایتاً»‏ تا کید می کنم‐‏ رشد جامعه و فرهنگ بشری 

اساسی مادی دارد که می توان آن را در رشد نبریبرروهای مولد جستجو کرد.‏ از قضا نشان دادن 

این ارتباط در اشکال اولیه ی جامعه ساده تر است تا جوامع متاخر و پیچیده تر.‏ 

!42


این ارتباط میان فرهنگ و پایه های اقتصادی جامعه در اشکال ‏بجنبجخستبنیبنن هبرنبرر از ‏همھهممه روشن تر 

است.‏ قبیله ی ماسابىیبىی در شرق آفریقا را به عنوان مثال در نظر بگبریبررید.‏ آبهنبهها زبىنبىی را که گردن بسیار 

بلندی داشت،‏ جذاب ترین زن می دانستند.‏ برای آنکه به چنبنیبنن نتیجه ای دست یابند،‏ گردن زنان 

جوان را تا حد بسیار غبریبررمعمولىللىی می کشیدند تا ظاهری زرافه مانند ابجیبججاد کنند.‏ این به نظر 

بسیاری از ما جذاب ‏بمنبممی رسد.‏ اما می توان آن را توضیح داد.‏ منشاء این عمل به این ترتیب است:‏ 

ثروت جامعه ی ماسابىیبىی از یک سو در ‏سمشسممار گله ‏مجممجحاسبه می شد و از سوی دیگر در مس که بسیار 

نادر و به ‏همھهممبنیبنن جهت بسیار قیمبىتبىی بود.‏ زبىنبىی جذاب ‏سمشسممرده می شد که مقادیر زیادی از حلقه های 

مسی به بدن خود و خصوصاً‏ به دور گردنش می آوبجیبجخت.‏ بنابراین زنان با کشیده شدن گردن 

می توانستند تعداد بیشبرتبرری از حلقه های مسی را به گردن بیاویزند.‏ 

این منشاء این عمل بود،‏ اما با گذشت دوره های طولابىنبىی منشاء چنبنیبنن اعمالىللىی فراموش شده است.‏ 

با این حال از طریق آداب و رسوم و سنت ها مردم پذیرفتند که گردن بلند به خودی خود 

جذاب است.‏ می توان مثال های مشابه بسیاری را یاد کرد:‏ مثلاً‏ دیگر قبایل آفریقابىیبىی دندان های 

جلو ‏بىیبىی را می کشیدند.‏ این به این علت است که برخی از جانوران نشخوارکننده ای که پرورش 

می دادند ‏بمنبمماینده ی ثروت و مقام بودند و آبهنبهها هم می خواستند خود را به شکل این جانوران 

دربیاورند.‏ 

پس چه نتیجه ای می گبریبرر ‏بمیبمم؟ فقط ‏همھهممبنیبنن:‏ اینکه مفهوم زیبابىیبىی پدیده ای مطلق نیست،‏ بلکه از نظر 

تاربجیبجخی تکامل می یابد و به دفعات بسیار تغیبریبرر کرده است.‏ با این حال در این مقطع باید 

هشداری بدهیم.‏ این خطر وجود دارد که رویکرد مکانیکی در پرداخبنتبنن به این پرسش داشته 

باشیم.‏ مارکس توضیح می دهد که چبریبرزهابىیبىی مانند مذهب و هبرنبرر ‏بمنبممی توانند مستقیماً‏ به رشد نبریبرروهای 

مولد مرتبط باشند.‏ 

اینجا نقل قولىللىی از مارکس دارم که آن را بازگو می کنم:«قلمروهای ایدئولوژی که در هوا 

شناورند،‏ می توانند در اوج آسمسسممان پرواز کنند،‏ از منشاء خود جدا شده و حیات خودشان را به 

دست می آورند،‏ وجودی مستقل.»‏ 

مارکس در اینجا از مذهب و فلسفه صحبت می کند اما می توانیم هبرنبرر را نبریبرز به آن بیافزاییم.‏ او 

ادامه می دهد:«این ها دارای پشتوانه ی پیش تاربجیبجخی،‏ منشاء پیش تاربجیبجخی هستند.»‏ به عبارت دیگر 

ریشه هابىیبىی عمیق در آ گاهی انسابىنبىی دارند که دست کم به صدها هزار سال پیش بازمی گرد.‏ ‏«آبهنبهها 

موجود هستند و در دوران تاربجیبجخی به تسخبریبرر درمی آیند.»‏ 

!43


به عبارت دیگر به زبان روانشناسی ریشه ی هبرنبرر در عمق آ گاهی ‏جمججممعی ما ‏بهنبههفته است؛ به 

دوره های دور تارتحیتحخ و پیش از تارتحیتحخ بازمی گردد،‏ درست مانند مذهب.‏ حال ا گر به ‏بجنبجخستبنیبنن 

اشکال هبرنبرر بنگر ‏بمیبمم،‏ اولبنیبنن چبریبرزی که می بینیم این است که بسیار کم از آن بافىقفىی مانده است.‏ ‏بجببجخش 

عمده ای از این هبرنبرر با استفاده از مواد نابود شدبىنبىی ابجیبججاد می شد:‏ چوب و استخوان یا حبىتبىی پوست 

انسان،‏ یعبىنبىی ‏همھهممان خالکو ‏بىببىی.‏ می بینم که برخی از ‏سمشسمما تتو دارید.‏ مشخص است که می خواهید به 

دوران پیش از تارتحیتحخ بازگردید!‏ چنبنیبنن نوعی از هبرنبرر تقریباً‏ به طور کامل ناپدید شده است،‏ با این 

حال جسد ‏تحیتحخ زده ی زبىنبىی از دوران پیش از تارتحیتحخ را در سیبرببرری یافته اند که تتوی پیچیده و پر از 

جزئیابىتبىی بر روی بدنش دارد.‏ 

هبرنبرر غارنشیبىنبىی 

امروزه وقبىتبىی که به هبرنبرر پیش از تارتحیتحخ فکر می کنیم،‏ بیش از ‏همھهممه یاد نقاشی های دیواری در غار 

می افتیم،‏ مانند نقاشی های شگفت انگبریبرز منطقه ی دوردون‎٢٣‎ فرانسه و آلتامبریبررا‎٢٤‎ در ‏سمشسممال اسپانیا.‏ 

این نقاشی ها قطعاً‏ می بایست ‏بمنبمماینده ی یکی از بالاترین مقاطع هبرنبرر و فرهنگ بشری باشد.‏ 

ویژگی های عجیبىببىی نبریبرز دارد که آن را کاملاً‏ از هبرنبرر پس از آن تفکیک می کند.‏ برای مثال،‏ این ها 

تقریباً‏ منحصراً‏ نقاشی های حیوانات هستند.‏ می توابمنبمم بگو ‏بمیبمم عملاً‏ هیچ انسابىنبىی نیست.‏ اما در یکی 

از نقاشی های فرانسوی نقشی بسیار مرموز وجود دارد که شکلی شبه انسابىنبىی دارد:‏ بدن انسان و 

سر گوزن.‏ این به طور کلی به عنوان ساحر در نظر گرفته شده است،‏ نوعی جادوگر.‏ 

ا گر هیچ انسابىنبىی نیست،‏ هیچ گلی هم نیست،‏ هیچ گیاهی هم نیست و حیوانابىتبىی که به تصویر 

کشیده شده اند تنها حیوانات مشخصی هستند.‏ ‏بجنبجحوه ای که این حیوانات به تصویر درآمده اند نبریبرز 

خارق العاده است.‏ ‏همھهممچنان به نظر ما زیبا می رسد،‏ ده ها هزار سال بعد.‏ این چبریبرزها به خاطر 

رئالیسم حبریبررت انگبریبرزشان برای ما زیبا هستند،‏ چرا که طبیعی هستند و آ گاهی زیادی درباره ی 

آناتومی را نشان می دهند که بسیار قابل توجه است.‏ به قدری دقیق است که هر رباط،‏ هر رگ و 

هر عضله به دقت به تصویر کشیده شده است.‏ 

!44 

Dordogne ٢٣ 

Altamira ٢٤


اما با این که این نقاشی های شگفت انگبریبرز به نظر ما زیبا می رسند،‏ برای ما از ‏همھهممان ‏لحللححاظ که برای 

مردم آن زمان که آن را کشیده یا به آن نگاه می کردند زیبا بوده زیبا نیست.‏ منظورم را کمی 

بعد توضیح می دهم.‏ اما بگذارید به نکته ای که در ابتدای ‏بجببجحثم اشاره کردم بازگردبمیبمم و این 

فکر برخی از مردم که هبرنبرر امری حیابىتبىی نیست،‏ که هبرنبرر مهم نیست،‏ که هبرنبرر برای طبقه ی کارگر 

نیست.‏ آیا این واقعاً‏ درست است؟ خب،‏ بگذارید ببینیم.‏ فقط سعی کنید دنیا را بدون هبرنبرر تصور 

کنید،‏ دنیابىیبىی بدون موسیقی،‏ دنیابىیبىی بدون رقص و آواز،‏ دنیابىیبىی بدون شعر.‏ فقط برای یک دقیقه 

آن را تصور کنید و بلافاصله خواهید دید که هبرنبرر چقدر برای توده ها اهمھهممیت دارد،‏ نه فقط برای 

روشنفکران،‏ بلکه برای ‏همھهممه.‏ 

آبجنبجچه که قطعاً‏ حقیقت دارد این است که در جامعه ی طبقابىتبىی خصوصاً‏ در جامعه ی غر ‏بىببىی امروز 

هبرنبرر به ابجنبجحصار طبقات ‏ممممممتاز درآمده است.‏ به شکل گسبرتبررده ای خارج از دسبرتبررس توده هابىیبىی قرار 

گرفته است که در رقت آورترین شرایط،‏ نه تنها از نظر مادی بلکه از نظر معنوی زندگی می کنند.‏ 

سرمایه داری ا کبرثبرریت مردم را به شرایط زندگی زشت،‏ ‏بجتبجحقبریبرر شده و از خود بیگانه ‏مجممجحکوم 

می کند.‏ متاسفانه این حقیقت دارد که زنان و مردان می توانند به چنبنیبنن شرایطی عادت کنند.‏ در 

واقع نوع بشر می تواند تقریباً‏ به ‏همھهممه چبریبرز عادت کند.‏ 

یک برده می تواند زبجنبججبریبررهایش را دوست بدارد.‏ مردم به خانه های بد،‏ به غذای بد عادت 

می کنند و کم کم فکر می کنند که این غذای بد،‏ این برنامه های تلویزیوبىنبىی بد،‏ موسیقی بد،‏ 

خصوصاً‏ موسیقی بد،‏ فیلم های بد و روزنامه های بد را دوست دارند.‏ آبهنبهها کم کم باور می کنند که 

‏بمتبممام این ها را آزادانه انتخاب کرده اند.‏ لایبنیتس‎٢٥‎ 

فیلسوف ‏جمججممله ای مشابه این گفته بود که ا گر 

یک سوزن مغناطیسی می توانست فکر کند،‏ معتقد بود که از روی اراده ی آزاد خود ‏سمشسممال را 

نشان می دهد.‏ در واقع شرایط ما به گونه ایست که این ها و بسیاری چبریبرزهای دیگر را که حقیقت 

ندارند باور کنیم.‏ 

این برای طبقه ی حا کم بسیار مناسب است.‏ توده ها تشویق می شوند که این شرایط فقر مادی و 

فرهنگی را بپذیرند،‏ در حالىللىی که طبقه ی حا کم در خانه های زیبا زندگی می کنند،‏ در تئاتر 

‏بمنبممایش های بسیار خوب می بینند،‏ ‏(گاهی اوقات)‏ کتاب های بسیار خوب می خوانند،‏ به تعطیلابىتبىی 

بسیار عالىللىی می روند و در رستوران های گرانقیمت غذا می خورند.‏ پس طبیعتاً‏ معتقدند که هر 

آشغالىللىی برای توده ها به قدر کافىففىی خوب است.‏ این طبیعی است.‏ آبجنبجچه که جای تاسف دارد این 

!45 

Leibnitz ٢٥


است که اعضای طبقه ی کارگر ‏‐حبىتبىی آبهنبهها که پیشرفته ترند‐‏ به این باور رسیده اند که این 

وضعیت امور طبیعی و حبىتبىی کاملاً‏ رضایتبخش است.‏ 

من معمولاً‏ درباره ی پیشینه ی خانواده ی خودم صحبت ‏بمنبممی کنم،‏ اما در اینجا صحبت خواهم 

کرد.‏ تنها یک کلام درباره ی پدربزرگم می گو ‏بمیبمم که مرد خو ‏بىببىی بود:‏ یک کارگر کارخانه ی فولاد 

اهل ولز و یک کمونیست.‏ من در خانه ی او در یک ناحیه ی پرولبرتبرری در سوان سی‎٢٦‎ 

بزرگ 

شدم.‏ ‏همھهممیشه در آن خانه کتاب بود،‏ از ‏جمججممله کتاب های مارکسیسبىتبىی مانند آنبىتبىی دورینگ انگلس.‏ 

موسیقی کلاسیک خصوصاً‏ اپرای ایتالیابىیبىی هم بود که کارگران ولزی که معمولاً‏ خواننده های 

خو ‏بىببىی هم بودند بسیار طرفدارش بودند.‏ 

پدربزرگم که وقبىتبىی هنوز مدرسه ای بودم مرا با مارکسیسم آشنا کرد،‏ یک بار چبریبرزی به من گفت 

که هرگز فراموشش نکرده ام.‏ او گفت:«هیچ چبریبرز برای طبقه ی کارگر زیادی خوب نیست.»‏ 

شخصاً‏ بسیار خشمگبنیبنن می شوم وقبىتبىی می شنوم که مردم،‏ خصوصاً‏ طبقه ی متوسط می گویند که 

کارگران به فرهنگ علاقه ای ندارند.‏ ‏بمتبممام تارتحیتحخ نشان می دهد که این نادرست است،‏ خصوصاً‏ 

تارتحیتحخ انقلاب ها که آن را نشان خواهم داد.‏ 

بود.‏ 

اما این بیگانگی،‏ این تفکیک میان زندگی واقعی و هبرنبرر و این جدابىیبىی بزرگ که بسیاری از 

کارگران عادی را نسبت به هبرنبرر مظنون می کند را می بینید.‏ ‏«من این را دوست ندارم،‏ این 

موسیقی را دوست ندارم،‏ اپرا را دوست ندارم.»‏ علتش این است که درکش ‏بمنبممی کنند،‏ و 

درکش ‏بمنبممی کنند چون فرصت آن را نداشته اند که با آن آشنا شوند.‏ آبهنبهها به این هبرنبرر دسبرتبررسی کمی 

داشته و یا اصلاً‏ دسبرتبررسی نداشته اند.‏ با این حال این تفکیک میان هبرنبرر و زندگی ‏همھهممیشه وجود 

نداشته است.‏ در جامعه ی ‏بجنبجخستبنیبنن هبرنبرر ‏بجببجخشی از زندگی هر زن و مردی بود و ‏بجببجخش مهمی نبریبرز 

بگذارید به یک تفکر،‏ یک تفکر بسیار غلط که از سوی هبرنبررمندان بورژوا و خرده بورژوا مطرح 

می شود ببرپبرردازم:«هبرنبرر برای هبرنبرر».‏ این تفکری بسیار راتحیتحج است که هبرنبرر را چبریبرزی در آسمسسممان تلقی 

می کند که با زندگی هیچ ارتباطی ندارد،‏ چبریبرزی که برای خودش وجود دارد،‏ در انزوابىیبىی باشکوه 

از زندگی واقعی و جامعه.‏ ‏همھهممان طور که فیلسوف ماتریالیست روس چرنیشوسکی اشاره کرده 

است،‏ چنبنیبنن عباربىتبىی ‏بىببىی معناست.‏ به ‏همھهممان اندازه ‏بىببىی معناست که ‏«بجنبججاری برای ‏بجنبججاری».‏ 

!46 

Swansea ٢٦


هبرنبرر برای چبریبرزی است و ‏همھهممیشه ‏همھهممبنیبنن طور بوده است.‏ قدبمیبممی ترین هبرنبرر برای چه بوده است؟ 

نقاشی های غار برای چه بوده اند؟ در اینجا با اولبنیبنن معما روبرو می شو ‏بمیبمم چرا که این نقاشی ها 

مانند نقاشی قدبمیبممی بالای شومینه برای تزئبنیبنن صرف نبوده اند.‏ آبهنبهها به هیچ وجه تزئیبىنبىی نبوده اند و 

این را به راحبىتبىی می توان اثبات کرد.‏ آبهنبهها در عمیق ترین و دور از دسبرتبررس ترین گودی های دیوار 

غار در سیاهی کامل کشیده شده بودند،‏ که ا گر بتوانید تکنولوژی آن دوران را تصور کنید،‏ 

شگفت انگبریبرزتر هم هست.‏ کسابىنبىی که این نقاشی ها را کشیدند باید ‏بجتبجحت شرایطی دشوار 

می خزیدند و در زیر نور لرزان و پردود مشعلی ساخته شده از چر ‏بىببىی حیوابىنبىی کار می کردند که 

ا گر درنگ کرده تا به آن فکر کنید بسیار حبریبررت انگبریبرز است.‏ 

علتش چیست؟ مردم در جابىیبىی که این نقاشی ها کشیده می شد زندگی ‏بمنبممی کردند.‏ احتمالاً‏ اصلاً‏ 

در غار زندگی ‏بمنبممی کردند یا ا گر زندگی می کردند،‏ در قسمت ببریبرروبىنبىی آن بود که کمی نور داشت.‏ 

این هبرنبرر برای هبرنبرر نبود،‏ هبرنبرر برای هدفىففىی بسیار عملی،‏ اقتصادی و اجتماعی بود.‏ در واقع می توان 

گفت که در این مقطع هبرنبرر،‏ علم و مذهب یکی بودند.‏ آبهنبهها با هم درآمیخته بودند.‏ 

این ها جوامع شکارگر‐گردآور بودند که به شکار حیوانابىتبىی متکی بودند که به تصویر کشیده 

می شد و باورشان این بود که با نقاشی حیوان،‏ به شکارچی قدرت غلبه بر حیوان اعطا می شد.‏ 

به عبارت دیگر هبرنبرر جادو بود،‏ با جادو درآمیخته بود،‏ و جادو نسخه ی پیش از تارتحیتحخ علم بود،‏ 

تلاشی از سوی مردان و زنان برای درک و سلطه بر ‏مجممجحیط.‏ می تواند این هم باشد که ‏بجببجخشی از 

افسون هبرنبرر حبىتبىی تا دوران کنوبىنبىی ‏همھهممبنیبنن است،‏ که جزبىئبىی از این جادو هنوز بافىقفىی مانده است.‏ 

‏همھهممبنیبنن امر درباره ی موسیقی و رقص هم صدق می کند.‏ موسیقی از رقص زاده شد و رقص های 

مردم باستان ‏همھهممیشه ‏جمججممعی بود،‏ آبهنبهها افراد جدا گانه ای نبودند که ‏بجببجخرامند و تانگو یا هیپ هاپ یا 

‏بمنبممی دابمنبمم،‏ هر رقصی که امروز باب است را برقصند.‏ فکر می کنم ‏بجتبججزیه ی جامعه ی مدرن را 

می توان در این واقعیت دید که مردم این چنبنیبنن به تنهابىیبىی می خرامند.‏ آبهنبهها حبىتبىی هنگام رقص به 

یکدیگر نگاه هم ‏بمنبممی کنند،‏ آبهنبهها به درون دنیای کوچک خودشان ‏بجتبججزیه شده اند؛ در گذشته 

اینطور نبود.‏ خب،‏ احتمالاً‏ ‏سمشسمما با سلیقه ی من در زمینه ی موسیقی و رقص ‏مجممجخالفید،‏ اما می خواهم 

نتیجه ی مهمی در اینجا بگبریبررم.‏ 

نکته این است:‏ اولبنیبنن رقص ها رقص های ‏جمججممعی بودند،‏ ‏همھهممیشه ‏بمتبممام جامعه را در بر می گرفتند و 

‏همھهممیشه مربوط به یک فعالیت تولیدی بودند.‏ رقص های بومیان آمریکا را در نظر بگبریبررید که 

!47


حرکات پرندگان و بوفالو ها و دیگر حیوانابىتبىی که شکارشان می کردند را تقلید می کردند.‏ در اینجا 

یک فعالیت اجتماعی مهم و ضروری دار ‏بمیبمم،‏ نه کاری ‏بجتبججملی.‏ 

منشاء شعر چه؟ شعر احتمالاً‏ قدبمیبممی ترین هبرنبررهاست و ریشه در جوامعی چندان دور دارد که 

هیچ مستندی از آن به جا ‏بمنبممانده است.‏ این تصادفىففىی نیست،‏ چرا که نوشبنتبنن پدیده ای نسبتاً‏ جدید 

است که تنها حدود ۵٠٠٠ سال است که وجود دارد.‏ امروزه تصور جامعه ای بدون رادیو،‏ 

تلویزیون،‏ اینبرتبررنت،‏ کتاب،‏ یا روزنامه بسیار دشوار است.‏ با این حال فرهنگ بشری باید از نسلی 

به نسل دیگر دست به دست شود،‏ وگرنه از دست می رود.‏ ما انسان ها مانند جانوران پست تر 

نیستیم.‏ ما متفاوتیم چون ‏همھهممه ی آبجنبجچه می دانیم،‏ حس زیبابىیبىی شناسی و دانش مان،‏ مذهب و 

علم مان،‏ قواعد رفتاری مان،‏ سنت ها و اخلاقیات مان،‏ ‏بمتبممام این دانش گسبرتبررده و پیچیده ‏بمنبممی تواند 

آن گونه که درباره ی دیگر حیوانات صدق می کند به صورت ژنتیک منتقل شود.‏ 

‏بمتبممام این اطلاعات می بایست آموخته شود،‏ و این بدون کمک نوشبنتبنن بسیار دشوار است.‏ فراموش 

نکنید که قواعد جوامع ‏بجنبجخستبنیبنن که ما به غلط آن را بدوی می نامیم،‏ قواعد بسیار پیچیده ای 

بودند.‏ نوشبنتبنن وجود نداشت و با این حال ‏بمتبممام این روایات قومی،‏ این روایات قبیله ای پیچیده و 

افسانه ها باید از نسلی به نسل بعد منتقل می شد.‏ این چگونه ابجنبججام می شد؟ تنها یک راه وجود 

داشت:‏ شفاهی.‏ این منشاء چبریبرزی است که ما آن را شعر ‏جمحجمماسی می نامیم که در این دوران یعبىنبىی 

دوران بربریت معمول بود.‏ 

‏بهببههبرتبررین مثال ‏همھهممان است که به نام هومر نوشته شده است،‏ هر چند قطعیبىتبىی وجود ندارد که هومر 

اصلاً‏ وجود داشته است.‏ اشعاری اعجاب انگبریبرز است و به سنت شفاهی کهن شگفت انگبریبرزی تعلق 

دارد.‏ این سنت باستابىنبىی کارکردی عملی داشت.‏ برای مثال،‏ ا گر ‏بجنبجخستبنیبنن کتاب ایلیاد را ‏بجببجخوانید،‏ 

قواعد رفتار با زندانیان جنگی را خواهید یافت؛ پس از آن قواعد مسابقه ی ارابه رابىنبىی و نبریبرز شرح 

جالبىببىی از آغاز جامعه ی طبقابىتبىی را خواهید یافت که به روشبىنبىی ‏بمتبممام بیان شده است.‏ 

دنیای ایلیاد و اودیسه جامعه ای است که توسط روسای قبایل مانند آ گاممممممنون حکمرابىنبىی می شود،‏ 

اما عناصری از دموکراسی ابتدابىیبىی قبیله ای نبریبرز در آن حضور دارد.‏ در اینجا مناظرابىتبىی می یابید که 

افراد در آن خودشان را با زبابىنبىی مستقیم و غبریبررپارلمللممابىنبىی بروز می دهند،‏ مانند جابىیبىی که آشیل از 

رئیس قبیله اش،‏ پادشاهش ‏‐نقل به مضمون می کنم‐‏ با عنوان ‏«سگ صورت»‏ و القابىببىی از این 

!48


قبیل یاد می کند.‏ در این جامعه شخصی وجود داشت به نام رامشگر ٢٧ ‏(که اتفاقاً‏ واژه ای ولزی 

است،‏ و در واقع مردم کلتیک‎٢٨‎ 

این ‏بهنبههاد را تا مدت های مدید حفظ کردند).‏ 

وظیفه ی رامشگر قبیله حفظ مبریبرزان انبوهی از اطلاعات و بازگو کردن شان در مناسبت های خاص 

در مقابل ‏بمتبممام قبیله یا طایفه بود.‏ امروزه حبىتبىی آن دسته از ما که حافظه ی بسیار خو ‏بىببىی دار ‏بمیبمم هم 

‏بمنبممی توانیم ‏بمتبممام آن ابیات را به خاطر بسپار ‏بمیبمم اما در آن روزگار برای برخی افراد مشخص این کار 

بسیار معمول بود.‏ به عنوان راهی برای به خاطر سبرپبرردن این انبوه اطلاعات،‏ از ترفندهابىیبىی 

استفاده می کردند:‏ ریتم هابىیبىی مشخص،‏ تکرارهابىیبىی مشخص و وسایل مشخص دیگر،‏ قافیه و 

سجع،‏ استعاره،‏ تشبیه ‏همھهممگی به کار گرفته می شدند تا در به خاطر سبرپبرردن به آبهنبهها کمک کند.‏ این 

منشاء شعر است.‏ 

البته که ما در حال حاضر در مرحله ی جامعه ی طبقابىتبىی قرار دار ‏بمیبمم.‏ و در طبیعت هبرنبرر و فرهنگ 

تغیبریبرری به وجود آمده است.‏ راب سوول‎٢٩‎ 

دیروز به خو ‏بىببىی توضیح داد که چطور کمونبریبرزم 

قبیله ای ابتدابىیبىی قدبمیبمم سرنگون شد و جامعه شروع به تقسیم شدن میان دو طبقه کرد.‏ این به 

معنای تغیبریبرری بنیادین در ‏همھهممه چبریبرز بود،‏ در جایگاه زنان،‏ در مذهب.‏ در واقع ا گر اساطبریبرر یونابىنبىی 

را به دقت مطالعه کنید خواهید دید که اغلب اسطوره های یونابىنبىی بر اساس یک چبریبرز هستند:‏ 

سرنگوبىنبىی مادرسالاری و جایگزیبىنبىی آن با جامعه ی پدرسالار.‏ 

‏بجنبجخستبنیبنن جوامع خدا نداشتند،‏ بلکه الهللهھه داشتند،‏ می بینید که موضوع قدبمیبممی ترین ‏مجممججسمه ها ‏همھهممگی 

زنان هستند،‏ به اصطلاح ونوس های دوره ی پارینه سنگی.‏ از سوی دیگر خدایان المللممپ خدایان 

مذکر هستند که بازتاب دهنده ی جامعه ای است که مردان بر آن مسلط هستند.‏ 

برده داری و فرهنگ 

‏بجنبجخستبنیبنن شکل جامعه ی طبقابىتبىی جامعه ی برده داری است،‏ توده ها در حد برده تقلیل یافته اند.‏ 

برای ما برده داری به نظر چبریبرز بدی می رسد،‏ چبریبرزی به غایت مبرنبرزجر کننده.‏ اما هگل که فیلسوفىففىی 

بسیار اندیشمند و عمیق بود نکته ای را که در ادامه می آید خاطرنشان کرد.‏ او گفت:«انسان نه 

bard ٢٧ 

celtic ٢٨ 

Rob Sewell ٢٩ 

!49


چندان از بردگی،‏ بلکه از طریق برده داری است که آزاد می شود.»‏ این کلامی بسیار 

پرمعناست.‏ چرا که ا گر به پیشرفت جامعه ی بشری فکر کنید،‏ آبجنبجچه جلب توجه می کند آهستگی 

مفرط پیشرفت اولیه ی ماست.‏ برای میلیون ها سال،‏ ما پیشرفبىتبىی بسیار کند ‏‐و به طرز دردنا کی 

کند‐‏ داشته ابمیبمم.‏ بعد شروع به حرکت می کند.‏ با چه؟ با جامعه ی برده داری.‏ ‏بمتبممدن ما از 

برده داری می آید.‏ 

ارسطو تقریباً‏ ٢۵٠٠ سال پیش گفته بود:«انسان زمابىنبىی به فلسفه می پردازد که نیازهای 

زندگی اش تامبنیبنن شده باشد.»‏ نکته ای بسیار مهم!‏ او ادامه می دهد:«در نتیجه ریاضیات و 

ستاره شناسی در مصر به این دلیل کشف شد که کاهنان ‏مجممججبور نبودند کار کنند.»‏ آبهنبهها از ضرورت 

کار کردن رها شده بودند.‏ به قول نویسنده ی مارکسیست،‏ پل لافارژ 

٣٠ 

، ‏بجتبجحت سلطه ی نظام 

سرمایه داری زنان و مردان این مهم ترین حق را به دست می آورند:‏ حق بیکار بودن،‏ حق این 

که هیچ کاری نکنند.‏ این حق هم ا کنون امتیاز تعداد کمی از استثمارکنندگان ثروبمتبممند است و 

استفاده ی خو ‏بىببىی هم از آن می کنند!‏ برخی از آبهنبهها وقت شان را به دراز کشیدن در ساحل دریای 

کارائیب می گذرانند.‏ اما نه ‏همھهممه شان.‏ اغلب مردم ترجیح می دهند از وقت آزادشان استفاده ی 

‏بهببههبرتبرری بکنند،‏ و این اساس پیشرفت هبرنبرر،‏ علم و ‏بمتبممام فرهنگ به طور کلی است.‏ 

طبقه ی کاهنان در مصر باستان وقت لازم برای فکر کردن را داشتند:‏ می توانستند به ستارگان 

نگاه کنند و ا کتشافات مهمی ابجنبججام دهند.‏ این پایه ی فرهنگ مصری است.‏ بر ‏همھهممبنیبنن اساس تفکیک 

عمده ی جامعه به طبقات را به وجود می آورد که در آن برای اولبنیبنن بار هبرنبرر از توده ها جدا 

می شود،‏ کاملاً‏ جدای از زندگی.‏ مبنای هبرنبرر مصر چیست؟ از سو ‏بىیبىی ‏بىببىی ‏بهنبههایت بسیار پیشرفته تر از 

پیشرفته ترین هبرنبررهای پیشبنیبنن،‏ اما ‏همھهممچنان هبرنبرر برای هبرنبرر هم نیست:‏ قطعاً‏ هبرنبرر برای چبریبرزی است.‏ 

هدف و علت وجودی اش را دارد.‏ اما ‏[هدف و علتش]‏ چیست؟ 

اولاً‏ هبرنبرر مذهبىببىی است،‏ و بنابراین هبرنبرری بسیار ‏مجممجحافظه کار است.‏ به علاوه عمدتاً‏ هبرنبرر گمنام است.‏ 

آفرینش های هبرنبرری بزرگی بوده است،‏ بله،‏ اما نام آبهنبهها که خلق شان کرده اند را ‏بمنبممی دانیم.‏ رامبرببرراند 

مصری وجود ندارد،‏ پیکاسوی مصری وجود ندارد و علتش هم این است که هبرنبرر هم اشبرتبررا کی 

و اجتماعی بود،‏ نه فردی.‏ این وظیفه ی طبقه ی کاهن بود که هبرنبرر را کنبرتبررل کند.‏ آبهنبهها بودند که 

مطلقاً‏ ‏بمتبممام قواعدش را تعیبنیبنن می کردند،‏ هبرنبررمندان ‏بمنبممی توانستند یک میلیمبرتبرر فراتر بروند.‏ ‏همھهممبنیبنن 

رژ ‏بمیبمم بازدارنده است که فقدان عجیب رشد هبرنبرر مصر را در گذر دوران هزار ساله توجیه 

!50 

Paul Lafargue ٣٠


می کند.‏ با اینکه ‏بهببههبرتبررین تولیداتش مسلماً‏ بسیار عالىللىی هستند،‏ اما به ‏بجنبجحوی فاقد آن زندگی هبرنبرر 

یونان است.‏ 

این هبرنبرر است که به سوی خلق تصویر یک انسان هدف گبریبرری شده است:‏ خدا‐شاه،‏ که در آن 

اهرام عظیم و آن ‏مجممججسمه های ستبرببرر گرامی داشته شده است.‏ در موزه ی بریتانیا می توانید یک 

دست یکی از فراعنه را بیابید و این دست به تنهابىیبىی به بزرگی یک انسان یا شاید کمی بزرگ تر 

است.‏ این هبرنبرر چبریبرزی را می گوید.‏ این چبریبرزی است که می گوید:«من شاهم،‏ من قدربمتبممندم،‏ ‏سمشسمما 

هیچ نیستید.‏ پس ‏سمشسمما ‏همھهممواره مرا پرستش کرده و از من اطاعت خواهید کرد.»‏ 

‏همھهممبنیبنن پیام در هبرنبرر آشوری نبریبرز یافت می شود که به خاطر نبود سنگ در ببنیبنن النهرین عمدتاً‏ نقش 

برجسته است.‏ اغلب این آثار خصوصیبىتبىی جنگاورانه دارند.‏ اما پیام ‏همھهممان است.‏ نقاشی های 

بسیار زنده ای از شاه در حال شکار و کشبنتبنن شبریبررها از داخل ارابه وجود دارد.‏ آبهنبهها نشان 

دهنده ی دانش دقیقی از آناتومی هستند.‏ می توانیم ‏بمتبممام عضلات و رباط ها را در بازوان قدربمتبممند 

پادشاه که شبریبرر را بدون هیچ رجمحجممی سلاخی می کند ببینیم.‏ خون از شبریبرری زجمخجممی فوران می زند و 

شبریبرری دیگر با تبریبررهای متعدد بر جا میخکوب شده است.‏ این تصویری از قدرت است،‏ نامجممجحدود و 

سبریبرری ناپذیر.‏ 

‏همھهممبنیبنن تفکر در صحنه های جنگ نبریبرز جای گرفته است.‏ شاه ارتشش را علیه یک شهر رهبرببرری 

می کند.‏ شهر ویران شده است،‏ زنان،‏ کودکان و حیوانات به عنوان غنیمت برده می شوند در 

حالىللىی که اسرای مرد بر روی زانوان شان در مقابل ‏بجتبجخت پادشاه طلب رحم می کند.‏ اما رجمحجممی در 

کار نیست.‏ در کنار ‏بجتبجخت پادشاهی تلّی از سرهای بریده قرار دارد و اسرای دیگر را نبریبرز می بینیم 

که زنده زنده پوست شان کنده می شود.‏ این هبرنبرر سند جامعه ای مشخص است:‏ حکومبىتبىی بسیار 

نظامی و مستبد که توسط خدا‐شاه اداره می شود که ‏همھهممچنان که دسمشسممنانش را زیر پا خرد می کند 

می خندد.‏ یک تصویر بالاتر از ‏بمتبممام تصاویر دیگر قرار دارد:‏ تصویر شاه.‏ 

در عهد باستان مهم ترین پیشرفت ها را در هبرنبرر کلاسیک یونان می بینیم.‏ در آتن باستان ابزار 

تولید،‏ علم و فن به بالاترین حد ‏ممممممکن در دوران باستان رسید.‏ البته ‏بمتبممام این دستاوردها بر 

اساس کار بردگان بود،‏ اما برای ‏جمججممعیت آزاد آتن آزادی حقیقی وجود داشت.‏ روح این آزادی به 

‏بجنبجحوی موجب تسری این هبرنبرر می شد،‏ خصوصاً‏ در ‏مجممججسمه های اعجاب انگبریبرزش.‏ 

این هبرنبرر مانند هبرنبرر مصر نیست.‏ این چبریبرزی کاملاً‏ متفاوت است.‏ در اینجا برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار شکوفابىیبىی 

عظیم بیان بشری،‏ فرهنگ بشری و هبرنبرر بشری را می بینیم که ‏‐البته به شکلی نارس‐‏ تصوری 

!51


به ما می دهد از اینکه آینده در سوسیالبریبرزم چگونه خواهد بود.‏ در اینجا برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار هبرنبرر در 

‏مجممجحتوایش حقیقتاً‏ انسابىنبىی می شود.‏ ذهن مردم فراتر از مرزهای ‏مجممجحدود مذهب رفته است.‏ فلسفه ی 

یونان دیگر به خدایان نیازی ندارد تا کائنات را توضیح دهد:‏ ‏بمتبممام معنای فلسفه ی یونان تلاشی 

است برای یافبنتبنن توضیحی برای طبیعت بدون خدایان.‏ 

فقط به دستاوردهای خارق العاده ی ‏مجممججسمه سازی یونان نگاه کنید.‏ این نقطه ی اوج پیشرفت هبرنبرر 

انسابىنبىی برای بسیاری از مردم است.‏ متاسفانه ‏بجببجخش اعظم آن نابود شده است،‏ البته نه به دست 

بربرها،‏ بلکه به دست مسیحیابىنبىی که به عمد مبریبرزان عمده ای از این هبرنبرر را خراب کرده و از ببنیبنن 

بردند.‏ اما از این هبرنبرر حبریبررت انگبریبرز هنوز به مقدار کافىففىی در دسبرتبررس ما هست تا زیبابىیبىی و معنایش را 

قدردابىنبىی کنیم.‏ 

به ‏بمتبممامی ‏سمشسمما توصیه می کنم،‏ حبىتبىی به آبهنبههابىیبىی که عادت ندارند به گالری های هبرنبرری بروند،‏ که به یک 

گالری بروید و مدبىتبىی در مقابل یکی از این ‏مجممججسمه ها بایستید.‏ برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار احساس خواهید 

کرد که در حضور یک آفرینش انسابىنبىی حقیقی،‏ هبرنبرر انسابىنبىی حقیقی قرار دارید.‏ به نظر می رسد که 

این ‏مجممججسمه ها با ما سخن می گویند،‏ باورتان ‏بمنبممی شود که این ها از سنگ ساخته شده اند.‏ با این 

حال ‏بمتبمماماً‏ رئالیسبىتبىی نیستند،‏ آبجنبجچه در اینجا دارید به طور دقیق رئالیسم نیست.‏ ما شکل انسان را 

دار ‏بمیبمم،‏ زیبابىیبىی بدن عریان هم مردان و هم زنان.‏ اما واقعاً‏ هبرنبرر ایده آل شده است.‏ آن ‏بجببجخشی از 

تفکر و فلسفه ی یونان را بازتاب می دهد که ایده آلیسم در آن نقش بسیار بزرگی را در آثار 

افلاطون و فیثاغورس ایفا می کرد.‏ فیثاغورس معتقد بود که ریاضیات و هارموبىنبىیِ‏ مبتبىنبىی بر اعداد 

اساس ‏همھهممه چبریبرز بودند و این باور برای مدبىتبىی طولابىنبىی تاثبریبرر شگرفىففىی بر تفکر یونابىنبىی داشت.‏ بنابراین 

هبرنبرر یونابىنبىی بسیار ‏همھهمماهنگ بود و ‏بمتبممامی نسبت ها در آن به دقت رعایت می شد.‏ این امر درباره ی 

معماری کلاسیک یونان نبریبرز صدق می کند.‏ 

هبرنبرر رم ادامه ی هبرنبرر یونان است اما بسیار رئالیسبىتبىی تر.‏ در این مقطع البته با تغیبریبرری بنیادین روبرو 

هستیم.‏ تارتحیتحخ هبرنبرر،‏ پیشرفت تارتحیتحخ بشری را دقیقاً‏ بازتاب ‏بمنبممی دهد‐‏ و ‏بمنبممی تواند بازتاب دهد.‏ این 

برداشت نادرسبىتبىی است که هیچ ارتباطی با مارکسیسم ندارد.‏ برای مثال،‏ نه این امر لزوماً‏ صادق 

است که چون نبریبرروهای مولد افزایش می یابند،‏ هبرنبرر هم الزاماً‏ جان تازه ای می گبریبررد ‏(همھهممان طور که 

تارتحیتحخ نیم قرن گذشته به خو ‏بىببىی نشان داده است)،‏ و نه این درست است که دوره ی ‏بجببجحران و افول 

اقتصادی ‏بمنبممی تواند هبرنبرر عالىللىی تولید کند.‏ 

!52


گاه در دوران رکود در اجتماع با رشد عجیب دیالکتیکی روبرو می شو ‏بمیبمم که در آن آ گاهی 

انسان به درون خود بازمی گردد و این می تواند نتاتحیتحج بسیار مهم هبرنبرری و فلسفی در بر داشته 

باشد.‏ این حقیقت دارد که در ‏بجتبجحلیل اخبریبرر،‏ ‏بمتبممام فرهنگ انسابىنبىی به رشد نبریبرروهای مولد بستگی 

دارد.‏ و یک فروپاشی عمومی به ناچار در پایان به معنای فروپاشی عمومی فرهنگ انسابىنبىی نبریبرز 

خواهد بود.‏ 

قرون تاریک 

داستان کوتاه شگفت انگبریبرزی از جک لندن‎٣١‎ 

‏مجممجحبوب تد گرنت‎٣٢‎ 

نویسنده ی سوسیالیست آمریکابىیبىی هست که بسیار 

است.‏ عنوانش ‏«طاعون سرخ»‏ است و تصویری وحشتنا ک از آینده است.‏ 

جامعه ای را توصیف می کند که ‏بمتبممام بیماری ها در آن ریشه کن شده است و بیماری ناشناخته ی 

جدیدی که دارو ‏بمنبممی تواند کنبرتبررلش کند به وجود آمده و ‏بجببجخش عمده ی ‏جمججممعیت کره ی زمبنیبنن را 

می کشد.‏ در نتیجه،‏ ‏بمتبممدن سقوط می کند.‏ 

این یک داستان کوچک هوسمشسممندانه است،‏ یک داستان کوتاه،‏ چرا که رابطه ی میان نبریبرروهای مولد 

و فرهنگ را نشان می دهد.‏ اغلب مردم این را دست کم می گبریبررند.‏ با این حال فروپاشی نبریبرروهای 

مولد ‏‐علم،‏ صنعت،‏ تکنولوژی‐‏ تاثبریبرری شدید دارد.‏ تنها در یک نسل،‏ کودکابىنبىی که بعد از 

فاجعه به دنیا آمدند معتقد بودند که وقبىتبىی پدربزرگ شان ‏‐دانشمندی که از ویرابىنبىی بزرگ جان به 

در برده بود‐‏ سعی می کند به آبهنبهها توضیح دهد که جامعه ای وجود داشت که در آن ماشبنیبنن و 

قطار و هواپیما بود،‏ ‏[گفته هایش]‏ افسانه ای خیالىللىی و مسخره است.‏ حبىتبىی خاطره ی ‏بمتبممدن در حال 

‏بجتبجحلیل رفبنتبنن است.‏ در حالىللىی که پدربزرگ پبریبرر ‏همھهممچنان به زبان انگلیسی صحیح صحبت می کند،‏ 

نوه ها دیگر به زبابىنبىی سلیس صحبت ‏بمنبممی کنند.‏ آبهنبهها با صداهابىیبىی گنگ ارتباط برقرار می کنند،‏ چرا که 

دیگر نیازی به صحبت کردن به زبان پیچیده وجود ندارد.‏ 

خط تاربجیبجخی سبریبرری صعودی دارد،‏ اما سبریبرر نزولىللىی را هم می شناسد،‏ ‏همھهممچون زمابىنبىی که امبرپبرراتوری 

رم سرنگون شد.‏ در پایان،‏ رم به دست بربرها نابود نشد؛ آبهنبهها فقط آخرین فشار را وارد کردند.‏ 

رم به دست تضادهای داخلی خودش نابود شد.‏ در نتیجه ی تضادهای داخلی نظام برده داری،‏ 

!53 

Jack London ٣١ 

Ted Grant ٣٢


فروپاشی نبریبرروهای مولد رخ داد.‏ مسیحیان ‏بجنبجخستبنیبنن ‏بمنبمماینده ی جنبشی انقلابىببىی و کمونیسبىتبىی بودند که 

مدافعان نظام فاسد قدبمیبمم با انزجار از آن به عنوان مذهب زنان و برده ها یاد می کردند.‏ چنان که 

اغلب در جنبش های انقلابىببىی فقرا و ‏مجممجحرومان پیش می آید،‏ مسیحیان ‏بجنبجخستبنیبنن که به دنیا به عنوان 

شر پشت کرده بودند و از زندگی ‏بجتبججملابىتبىی طبقات ثروبمتبممند ‏‐«مادر هرزگی ها و پلیدی های زمبنیبنن»‐‏ 

برائت جسته بودند،‏ سرشار از روحیه ای راسخ بودند که عمیقاً‏ در برابر هبرنبرر،‏ فرهنگ و علم 

خصمانه بود.‏ 

در این دوران،‏ حدود قرن پنجم،‏ بزرگ ترین جنبش مردمی ‏بمتبممام تارتحیتحخ بشری رخ داد.‏ با 

جابجببججابىیبىی قبایل ژرمن و اسلاو به سوی غرب،‏ جامعه ی برده داری قدبمیبمم سقوط کرد،‏ هرچند که در 

حقیقت به هر حال در حال فروپاشی بود.‏ و ‏همھهممراه با این فروپاشی،‏ فروپاشی کامل فرهنگ نبریبرز رخ 

داد.‏ من فکر می کنم تصور عمق این فروپاشی دشوار است.‏ بگذارید تنها یک واقعیت به ‏سمشسمما 

بگو ‏بمیبمم که بسیار گویای ‏[وضعیت]‏ قرون وسطی است.‏ در سال ١۵٠٠، پس از صدها سال 

‏بىببىی توجهی،‏ جاده هابىیبىی که به دست رمی ها ساخته شده بود ‏همھهممچنان ‏بهببههبرتبررین جاده های قاره ی اروپا 

بودند.‏ سایر جاده ها اغلب چنان در وضعیت خرابىببىی بودند که غبریبررقابل استفاده بودند.‏ ‏بمتبممام بنادر 

اروپابىیبىی نبریبرز تا قرن ١٨ که ‏بجتبججارت شروع به جان گرفبنتبنن کرد ‏همھهممبنیبنن وضعیت را داشتند.‏ 

از ‏جمججممله ی هبرنبررهای گمشده بنّابىیبىی بود.‏ در ‏بمتبممام آلمللممان،‏ هلند،‏ انگلستان و اسکاندیناوی در طول ١٠ 

قرن عملاً‏ هیچ ساختمان سنگی جز کلیسا ساخته نشد.‏ به عبارت دیگر در نتیجه ی فروپاشی 

نبریبرروهای مولد،‏ افول کامل فرهنگی رخ داده بود.‏ ‏بجتبجحت شرایط چنبنیبنن فروپاشی وحشتنا کی،‏ چرا از 

وضعیت توده ها گفته شود؟ بگذارید چکیده ای را از نویسنده ی قرون وسطابىیبىی نقل قول کنم،‏ 

راهبىببىی به نام الفریک‎٣٣‎ 

در وینچسبرتبرر که کتابىببىی درباره ی آموزش مکالمللممه ی لاتبنیبنن نوشت:‏ 

استاد:‏ مرد شخم زن،‏ چه می کبىنبىی؟ کارت را چگونه ابجنبججام می دهی؟ 

شا گرد:‏ من بسیار سخت کار می کنم،‏ آقا.‏ هنگام سحر ببریبررون می روم تا گاوهای نر را به مزرعه 

ببرببررم و آبهنبهها را به گاوآهن ببندم.‏ هر چه زمستان سخت باشد هم از ترس اربابمببمم جرأت ‏بمنبممی کنم 

در خانه ‏بمببممابمنبمم؛ و وقبىتبىی که به گاو افسار زدم و تیغه ی خیش را آماده کردم و ‏مجممجحکم به خیش 

بستم،‏ هر روز باید یک جریب یا بیشبرتبرر را شخم بزبمنبمم.‏ 

استاد:‏ آیا کسی را هم با خود داری؟ 

!54 

Aelfric ٣٣


شا گرد:‏ پسری دارم که گاو را با مهمبریبرز می راند،‏ و ا کنون به خاطر سرما و فریاد زدن صدایش 

گرفته است.‏ 

استاد:‏ در طول روز چه کار دیگری باید ابجنبججام دهی؟ 

شا گرد:‏ بسیار بیشبرتبرر از این.‏ باید آخور گاوها را از کاه پر کنم و به آبهنبهها آب بدهم و سرگبنیبنن ها را 

ببریبررون ببرببررم.‏ 

استاد:‏ و این کار سخت است؟ 

شا گرد:‏ بله،‏ سخت است،‏ چون آزاد نیستم.‏ 

ظهور نظام فئودالىللىی ‏همھهممراه با دوران طولابىنبىی ایستابىیبىی فرهنگی بود.‏ به استثناء دو اخبرتبرراع،‏ آسیاب 

آبىببىی و بادی،‏ در حدود هزار سال واقعاً‏ هیچ اخبرتبرراعی ابجنبججام نشد.‏ و حال ‏بمتبممام فرهنگ ‏بجتبجحت 

سلطه ی کلیسای کاتولیک بود.‏ البته اشاره ی من به فرهنگ اروپابىیبىی است،‏ چرا که متاسفانه فرصت 

ندارم که به فرهنگ جهابىنبىی ببرپبرردازم.‏ زمان زیادی می برد.‏ مسئله ی فرهنگ آسیا،‏ خاورمیانه،‏ 

آفریقا و آمریکای لاتبنیبنن را می بایست در فرصت دیگری باز کنیم.‏ ‏همھهممبنیبنن بس که رکود فرهنگی در 

اروپای قرون وسطی در جهان اسلام صادق نبود.‏ هنگامی که اروپای مسیحی غرق در بربریت 

بود،‏ در کشورهای اسلامی خاورمیانه و اسپانیای ‏بجتبجحت سلطه ی مسلمانان پیشرفت های علمی و 

هبرنبرری چشمگبریبرری صورت می گرفت که بعدها به باروری فرهنگ اروپا کمک کرد.‏ بسیاری از 

یافته های عرب ها و ایرابىنبىی ها نبریبرز به نوبه ی خود ریشه در هند داشت.‏ 

با این حال،‏ در اینجا به رشد سرمایه داری می پرداز ‏بمیبمم که به عنوان یک پدیده ی عمدتاً‏ اروپابىیبىی 

آغاز شد.‏ از مشخصات قرون وسطی در اروپا،‏ دیکتاتوری فرهنگی کلیسا است که نفی کامل 

فرهنگ کلاسیک بود.‏ هبرنبرر یونان و رم شکل انسابىنبىی را گرامی می داشت.‏ هبرنبرر مسیحی فئودال نه 

تنها شکل انسابىنبىی،‏ بلکه جهان و ‏بمتبممام فعالیت های حیابىتبىی انسانیت را پس می زند.‏ چشم زنان و 

مردان را به سوی آسمسسممان ها می گرداند،‏ به ما می آموزد که این جهان،‏ جهان اهر ‏بمیبممنان و شیاطبنیبنن 

است،‏ شر است،‏ و بدن شر است،‏ روابط میان زن و مرد شر است.‏ زنان مشخصاً‏ به دیده ی شر 

نگریسته می شدند،‏ از ‏همھهممان کتاب اول خلقت ‏[در ابجنبججیل]‏ به ما می گوید که ‏بمتبممام زیان های نوع 

بشر از زنان می آید ‏(«گناه ‏بجنبجخستبنیبنن»).‏ 

موسیقی اساساً‏ در کلیساها ‏ممممممنوع شد.‏ نقل قولىللىی از سنت توماس می آورم که در کتابش ‏«سوما 

تئولوژیکا»‏ درباره ی شر سازها هشدار می دهد.‏ او چنبنیبنن می گوید:«سازها از عبادت و از کلیساها 

!55


خارج شدند،‏ چرا که شکل بدن را دارند.‏ آبهنبهها دابمئبمماً‏ مزاحم ذهن می شوند و حبىتبىی انسان را به 

لذت جنسی تشویق می کنند.»‏ چه فکر وحشتنا کی،‏ انسان را به لذت جنسی تشویق کنند!‏ 

نقطه ی اوج این فرهنگ،‏ این هبرنبرر،‏ کلیساهای قرون وسطی،‏ کلیساهای گوتیک،‏ باز مانند 

‏مجممججسمه های مصری فراعنه بیانیه ای ساخته شده از سنگ است.‏ وارد یکی از این کلیساها 

می شوید و بلافاصله صدایتان را پایبنیبنن می آورید،‏ تاریک است،‏ نور تنها از پنجره های شیشه ای گاه 

رنگی وارد می شود،‏ تنها رنگی که در آبجنبججا وجود دارد.‏ تصویری عرفابىنبىی از تاریکی روح،‏ و این 

بناهای عظیم که به بالا اشاره می کنند،‏ به آسمسسممان ها اشاره می کنند،‏ طوری طراحی شده اند که 

زنان و مردان احساس کوچک و ‏بىببىی اهمھهممیت بودن کنند.‏ بسیاری از مردم این هبرنبرر را ‏بجتبجحسبنیبنن 

می کنند ‏‐هر چند شخصاً‏ برای من جالب نیست.‏ از نظر من هبرنبرری عمیقاً‏ غبریبررانسابىنبىی است‐‏ بیابىنبىی 

سنگی از بیگانه سازی انسانیت از وضعیت انسابىنبىی خودش.‏ 

‏بجببجحران فئودالیسم 

در ‏بمتبممام این دوران میلیون ها مرد و زن ‏بجتبجحت سلطه ی این دیکتاتوری معنوی به دنیا آمدند،‏ 

زندگی کردند و مردند.‏ حبىتبىی ‏بمنبممی توانستند درک کنند که در کلیساها چه گفته می شود،‏ چون به 

لاتبنیبنن گفته می شد.‏ با این حال ببریبررون از کلیسا خورشید می درخشید،‏ پرندگان می خواندند،‏ زنان 

و مردان عشق می ورزیدند،‏ رقص و موسیقی ادامه یافت و ‏بهنبههایتاً‏ تغیبریبرری در ‏مجممجحتوای طبقابىتبىی 

جامعه با پیامدهای مهم هبرنبرری دار ‏بمیبمم.‏ 

حال در مرحله ی اخبریبرر فئودالیسم،‏ اواخر قرون وسطی،‏ شاید از قرن سبریبرزده به بعد جامعه وارد 

‏بجببجحرابىنبىی جدی می شود.‏ و هنگامی که یک جامعه وارد این نوع از ‏بجببجحران می شود،‏ می تواند مدبىتبىی 

طولابىنبىی دوام بیاورد.‏ این فرآیند خطی مستقیم نیست،‏ بلکه می تواند افت و خبریبرزهابىیبىی داشته 

باشد،‏ اما ‏همھهممگی در راستای ‏همھهممان افول کلی.‏ 

در چنبنیبنن دوره هابىیبىی،‏ مردم احساس می کنند که جامعه در ‏بجببجحران است،‏ نه فقط به دلایل 

اقتصادی،‏ و حبىتبىی می شود بگو ‏بمیبمم نه عمدتاً‏ به دلایل اقتصادی.‏ احساس عمومی فروپاشی وجود 

دارد،‏ ‏بجببجحران اخلاقیات،‏ ‏بجببجحران خانواده،‏ ‏بجببجحران کلیسا،‏ ‏بجببجحران اعتقاد،‏ ‏بجببجحران علم،‏ ‏بجببجحران هبرنبرر.‏ در 

اواخر قرون وسطی هم این امر صادق بود.‏ تغیبریبرری عمده در میان رتحنتحج عمومی،‏ سقوط،‏ جنگ ها،‏ 

بیماری های ‏همھهممه گبریبرر و قحطی در حال وقوع بود.‏ بسیاری از مردم معتقد بودند که پایان جهان 

!56


دارد فرا می رسد،‏ و در واقع،‏ داشت فرا می رسید.‏ نه پایان جهان به معنای واقعی کلمه،‏ بلکه 

پایان فئودالیسم،‏ فروپاشی نظام فئودالىللىی.‏ این فکر پایان جهان در هبرنبرر در آثار فوق العاده بدیع 

پیبرتبرر بروگل‎٣٤‎ و بیش از ‏همھهممه هبریبررونیموس بوش‎٣٥‎ بروز یافته است که می توان در موزه ی پرادو در 

مادرید اسپانیا آن را یافت.‏ 

ظهور بورژوازی 

البته مسئله ی تعیبنیبنن کننده در اینجا ظهور طبقه ی انقلابىببىی جدید بود که جامعه ی کهن ، نظام 

اجتماعی ، باورها و مذهبش را به چالش می کشید.‏ بورژوازی شهرها به تدرتحیتحج،‏ تکه به تکه مکابىنبىی 

برای خود در جامعه ی فئودالىللىی فتح کرد.‏ به ‏همھهممان ترتیبىببىی که طبقه ی کارگر مدرن از طریق 

سازماندهی جنبش کارگری جابىیبىی در جامعه برای خود حک می کند.‏ 

بورژوازی شهرها را به شکل ‏بهنبههادهابىیبىی ‏مجممججزا برقرار کرد،‏ نه بر اساس کشاورزی و مناسبات قدبمیبمم 

فئودال،‏ بلکه بر اساس ‏بجتبججارت،‏ بازرگابىنبىی،‏ پول و وام.‏ آبهنبهها سبک زندگی جدیدی را گسبرتبررش دادند 

و در کنار آن به تدرتحیتحج سلائق جدید و مفاهیم هبرنبرری جدید و مهم تر از ‏همھهممه مذهبىببىی جدید یعبىنبىی 

پروتستانبریبرزم ظهور کرد.‏ 

آیا تا به حال فکر کرده اید که تفاوت نظری بنیادین میان کاتولیسبریبرزم و پروتستانبریبرزم چیست؟ 

بسیاری از مردم ‏بمنبممی توانند به این پرسش پاسخ دهند،‏ اما پاسخ بسیار ساده است.‏ مذهب 

کاتولیک رستگاری از طریق اعمال را آموزش می دهد،‏ اما مذهب پروتستان رستگاری از طریق 

ابمیبممان را آموزش می دهد.‏ به بیابىنبىی ناشیانه ‏‐اما به شیوه ای که ماهیت طبقابىتبىی این تفاوت را آشکار 

می کند‐‏ ابمیبممان بسیار ارزان است،‏ هزینه ای ندارد،‏ در حالىللىی که اعمال معمولاً‏ تا حدی گران 

هستند.‏ معنای طبقابىتبىی آن چیست؟ درست در قلب تفاوت میان بورژوازی و اشرافیت فئودالىللىی 

جای می گبریبررد.‏ 

‏بجتبجحت سلطه ی نظام فئودالىللىی،‏ نظامی مبتبىنبىی بر کشاورزی،‏ نیازی به نوآوری نبود،‏ نیازی به 

سرمایه گذاری بر روی فناوری اطلاعات یا هر چبریبرز مشابه دیگری نبود ‏(حبىتبىی ا گر فرض کنیم که 

در دسبرتبررس بود).‏ علت این است که زمبنیبنن داران فئودال انبوهی از نبریبرروی کار رعایای ‏بىببىی زمبنیبنن را 

!57 

Pieter Bruegel the Elder ٣٤ 

Hyeronimus Bosch ٣٥


در اختیار داشتند که عملاً‏ برده بودند،‏ به زمبنیبنن زبجنبججبریبرر شده بودند،‏ هر چند رسمسسمماً‏ آزاد بودند.‏ و 

ا گر نبریبرروی کار ارزان داشته باشید،‏ احتیاجی به ماشبنیبنن آلات ندارید تا ‏بهببههره وری را افزایش دهید.‏ 

پس برای چه زجمحجممت نوآوری به خود بدهید؟ در جامعه ی برده داری هم وضعیت مشابهببههی وجود 

داشت.‏ هر چند که یونانیان اسکندریه موتور ‏بجببجخاری اخبرتبرراع کرده بودند که واقعاً‏ کار می کرد،‏ اما 

در حد یک اسباب بازی و کنجکاوی بدون کاربرد عملی بافىقفىی ماند.‏ 

اما ا گر نیازی به سرمایه گذاری ‏مجممججدد نبود،‏ این سوال پیش می آید که طبقه ی حا کم با مازاد چه 

می کرد؟ البته که ‏همھهممیشه می توان ‏بجببجخشش کرد،‏ و برخی از آنان واقعاً‏ این کار را می کردند.‏ برخی 

از این افراد بسیار سخاوبمتبممند بودند‐‏ امکانش را داشتند که باشند.‏ یا می توانید آن را خرج 

لباس ها و جواهرات فخرفروشانه و چبریبرزهابىیبىی از این قبیل کنید‐‏ که اغلب اشراف و ‏همھهممسران شان 

این کار را می کردند.‏ یا می توانید آن را به کلیسا بدهید.‏ تا ا گر زندگی خیلی بدی داشتید،‏ چنان 

که بسیاری از آبهنبهها داشتند،‏ کشیش ها تا پانصد سال برای روح تان دعا کنند،‏ تا بلیت درجه یک به 

قلمرو پادشاهی ‏بهببههشت برایتان تضمبنیبنن شود.‏ 

به ‏همھهممبنیبنن علت است که کلیسای قرون وسطی می توانست با پولىللىی که از اشراف می گبریبررد،‏ از پس 

هزینه های ساخت کلیساهای عظیم برآید.‏ در واقع ابجنبججیل درباره ی اینکه کلیسا یک ساختمان 

باشد هیچ نگفته است.‏ عیسی مسیح در جابىیبىی می گوید:«هر کجا که دو یا سه نفر از ‏سمشسمما به نام 

من گرد هم آیید،‏ من ‏همھهممابجنبججا هستم.»‏ این ‏همھهممان معنابىیبىی است که کلمه ی کلیسا در زبان لاتبنیبنن 

دارد:‏ ecclesia به معنای گرد آمدن،‏ به هیچ وجه ساختمان نیست.‏ 

پس هنگامی که فردی به نام لوتر پیدا شد و ابجنبججیل را به آلمللممابىنبىی ترجمججممه کرد ‏‐و از قضا آلمللممابىنبىی بسیار 

خو ‏بىببىی که زبان ادبىببىی مدرن را پایه ریزی کرد‐‏ و مردم شروع به خواندن ابجنبججیل کردند،‏ این آغاز 

انقلاب بود.‏ پروتستان ها قصد کردند که اساس را بر این ابجنبججیل قرار دهند نه هیچ چبریبرز دیگر.‏ این 

کلام خدا بود که مستقیماً‏ بر انسان آشکار شده بود.‏ می گفتند:«ا گر ابمیبممان داشته باشیم،‏ ا گر به 

عیسی مسیح اعتقاد داشته باشیم از طریق ابجنبججیل ‏بجنبججات می یابیم».‏ و این پیامی بسیار انقلابىببىی در 

آن دوران بود.‏ 

این ‏جمحجممله ای رو در رو به کلیسا،‏ به این دیکتاتوری معنوی بود؛ این بوروکراسی عظیم که بسیار 

پرهزینه،‏ اسرافکار و فاسد از هر نظر بود؛ این روحانیت نفرت انگبریبرز که ‏بىببىی دلیل از آبهنبهها مالیات 

می گرفت.‏ به یاد داشته باشیم که در اینجا از آبجنبجچه مارکس درباره ی دوران انباشت بدوی ثروت 

!58


توصیف می کند حرف می زنیم.‏ بورژواها می خواستند پول شان را برای مقاصد سرمایه گذاری 

حفظ کنند.‏ 

دو قرن بعد،‏ شعار انقلابیون آمریکابىیبىی ‏«نفی مالیات بدون ‏بمنبممایندگی»‏‎٣٦‎ 

بود،‏ در حالىللىی که در قرن 

١٩، لیبرببررال ها ‏«دولت ارزان!»‏‎٣٧‎ را طلب می کردند.‏ اما ‏بجنبجخستبنیبنن شعار بورژواها ‏«مذهب 

ارزان!»‏‎٣٨‎ 

بود.‏ ما به این ‏همھهممه کلیسا و این ‏همھهممه کشیش و این ‏همھهممه اسقف و این ‏همھهممه پاپ نیازی 

ندار ‏بمیبمم‐‏ این ایده ی اصلی بود.‏ و این هم البته به خودی خود بیان زیبابىیبىی شناسی هبرنبرری هم 

داشت.‏ 

انقلاب بورژوابىیبىی 

پیوریبنتبنن های بریتانیا لباس های مشکی بسیار ساده می پوشیدند.‏ این به خودی خود بیانیه ای 

انقلابىببىی علیه ثروبمتبممندان،‏ علیه ‏بمتبممام این فخرفروشی،‏ این آراستگی افراطی،‏ این جواهرات،‏ این 

فساد بود.‏ تلوتحیتحح انقلابىببىی واضحی داشت.‏ سرمایه داری بر خلاف فئودالیسم یا جامعه ی 

برده داری،‏ برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار در تارتحیتحخ درباره ی حقوق انسان،‏ حقوق فرد موعظه می کند.‏ 

فردگرابىیبىی و سرمایه داری در واقع جدابىیبىی ناپذیرند.‏ و این نتیجه ی مهمی در هبرنبرر دارد،‏ برای 

‏بجنبجخستبنیبنن بار در تارتحیتحخ بشر،‏ چرا که ‏بمتبممام یا تقریباً‏ ‏بمتبممام هبرنبررهای پیشبنیبنن هبرنبرر گمنام بودند.‏ 

در اینجا ظهور هبرنبررمندان بزرگ را شاهدبمیبمم،‏ کسابىنبىی که به عنوان فرد برابمیبممان شناخته شده هستند.‏ 

شروع آن از قرن چهاردهم و پانزدهم.‏ در ایتالیای ‏سمشسممالىللىی و بعدها در هلند،‏ شاهد آغاز آن 

دوران شگفت انگبریبرز تارتحیتحخ بشریت هستیم که آن را رنسانس می نامیم.‏ این هبرنبرر چه ویژگی 

جدیدی دارد؟ در مورد فلاندرها ٣٩ افرادی مثل برادران فان آیک‎٤٠‎ را دار ‏بمیبمم،‏ هوبرت و ژان 

فان آیک که موضوعات مذهبىببىی را به شیوه ای نو نقاشی می کردند.‏ آبهنبهها مذهبىببىی بودند،‏ اما ‏بمتبممام 

‏مجممجحتوای این نقاشی ها متفاوت از هبرنبرر پیشبنیبنن بود.‏ 

No taxation without representation ٣٦ 

Cheap Government ٣٧ 

Cheap religion ٣٨ 

:Flanders ٣٩ ناحیه ای در شمال غرب اروپا که اکنون میان بلژیک،‏ فرانسه و هلند تقسیم شده است و زبان شان هلندی است.‏ 

!59 

Hubert van Eyck ٤٠ 

Jan van Eyck


ا گر به این هبرنبرر فلاندرها نگاه کنید،‏ زنان و مردان واقعی را می بینید،‏ انسان دوباره به هبرنبرر باز 

می گردد.‏ در فلسفه معادل این را در ظهور اومانیسم می بینیم که ‏همھهممان تفکر بورژوابىیبىی حقوق 

افراد را بیان می کند.‏ این توسط افرادی چون اراسمسسمموس‎٤١‎ و سر توماس مور‎٤٢‎ ارائه شد.‏ مکاتب 

فکری جدید بیش از ‏همھهممه ‏مجممجحصول ایتالیا بودند که هبرنبرر در آن به بالاترین نقطه ی اوج خود پس از 

دوران یونان رسید.‏ این بروز مستقیم ظهور بورژوازی بود.‏ 

این مفهوم انقلابىببىی انسان به عنوان فرد در آثار کسابىنبىی چون بوتیچلی‎٤٣‎ 

به شکلی عالىللىی بروز 

می یابد.‏ تولد ونوس یکی از بزرگ ترین نقاط اوج ‏بمتبممام نقاشی هاست.‏ این نقاشی زیبا هیچ ارتباطی 

به قرون وسطی یا مسیحیت ندارد.‏ سوژه ای صرفاً‏ بت پرستانه است:‏ الهللهھه ی عشق،‏ آفرودیت در 

حال زایش از میان موج ها.‏ در مرکز،‏ فرم مونث است،‏ بدبىنبىی عریان،‏ موضوعی که از سوی 

کلیسای قرون وسطی مورد تکفبریبرر بود،‏ کلیسابىیبىی که بدن را شر می دانست و زن را منشاء گناه 

‏بجنبجخستبنیبنن.‏ از آن سو در اینجا گرامیداشت باشکوه بدن انسان را دار ‏بمیبمم.‏ این جوهر انسابىنبىی،‏ خود 

زندگی،‏ راهش را به پیش باز می کند،‏ ‏همھهممان گونه که در دوران یونان باستان کرده بود.‏ 

این نقاشی آزادی ای در خود دارد،‏ آن گونه که جسم و امواج کشیده شده اند،‏ حبىتبىی باد که در 

طرزی که لباس های لطیف تارمانند حرکت می کنند ‏بجتبججلی یافته است.‏ این یک بیانیه ی انقلابىببىی 

است،‏ نفی کامل ‏بجتبجحجر پیشبنیبنن،‏ یاوه های عرفابىنبىی مذهبىببىی پیشبنیبنن.‏ تاریکی پیشبنیبنن به طور کامل تبعید 

شده است.‏ اینجا ‏همھهممه نور است.‏ هیچ چبریبرز ثابت نیست،‏ ‏همھهممه چبریبرز حرکت می کند،‏ می رقصد و 

می خندد.‏ اینجا بالاخره غبریبررانسابىنبىی بودن هبرنبرر پایان می یابد،‏ واقعاً‏ هبرنبرر انسابىنبىی است.‏ 

این تغیبریبرری اساسی در برداشت انسان از جهان و جایگاه ما در آن را بازتاب می دهد.‏ این ‏همھهممان 

دیدگاه جسورانه است که در علم منجر به عصر جدید ‏بجتبجحقیقات و آزمایشات شد و در سیاست 

مستقیماً‏ منجر به تضاد بورژوازی قیام کننده علیه اربجتبججاع کاتولیک فئودال شد.‏ خصوصاً‏ در هلند،‏ 

که بورژوازی در حال ابجنبججام مبارزه ی انقلابىببىی قهرمانانه علیه قدرت اربجتبججاعی اصلی در اسپانیا بود 

که می توان آن را با امبرپبرریالیسم آمریکابىیبىی کنوبىنبىی مقایسه کرد.‏ 

Erasmus ٤١ 

Sir Thomas More ٤٢ 

Botticelli ٤٣ 

!60


شورش هلند 

شورش هلندِ‏ اسپانیابىیبىی مانند جنگ ویتنام و انقلاب روسیه در یک ترکیب واحد بود.‏ این جنگی 

‏بىببىی رجمحجممانه بود،‏ جنگی انقلابىببىی که در مقطعی از آن پادشاه اسپانیا ‏بمتبممام ‏جمججممعیت هلند را با برخی 

استثنائات ‏مجممجحکوم به مرگ کرد.‏ این دورابىنبىی بود که در آن داشبنتبنن ابجنبججیل در خانه جرمی بود که 

‏مجممججازاتش مرگ به وحشتنا ک ترین شیوه ی ‏ممممممکن بود.‏ هر کس که مرتد شناخته می شد ‏‐یعبىنبىی هر 

کس که با کلیسای کاتولیک موافق نبود‐‏ زنده زنده سوزانده می شد،‏ اما ا گر اعبرتبرراف کامل 

می کردید و توبه می کردید و از پروتستانبریبرزم برائت می جستید،‏ مادر مقدس کلیسا رأفت نشان 

می داد.‏ مردان سر از تن شان جدا می شد و زنان زنده به گور می شدند.‏ 

پس از دورابىنبىی طولابىنبىی بورژوازی هلندی موفق شد از اسپانیا جدا شود.‏ این امر،‏ شکوفابىیبىی ‏بجتبججارت،‏ 

بازرگابىنبىی،‏ رفاه و ‏همھهممچنبنیبنن هبرنبرر و فرهنگ را آغاز کرد.‏ این هبرنبرر هلند ویژگی های خاصی داشت.‏ 

بسیاری از این شاهکارهای هلندی روحیه ی آسودگی کامل،‏ صلح و آرامش را می دمیدند.‏ این 

چه معنابىیبىی دارد؟ این ریشه در دوران پیشبنیبنن دارد.‏ بورژواهای هلندی،‏ این تاجران قوی بنیه و 

کامیاب،‏ پس از مبارزه ی ‏بىببىی رجمحجممانه علیه اسپانیا فضابىیبىی برای تنفس می خواستند،‏ دورابىنبىی از آرامش 

که بتوانند از صلح،‏ سکوت،‏ آرامش و آسایش جدید لذت ببرببررند.‏ این ‏همھهممان چبریبرزی است که اغلب 

این نقاشی ها می رسانند:‏ جامعه ای کاملاً‏ نظم یافته و باثبات.‏ 

‏همھهممچنبنیبنن ‏بجنبجخستبنیبنن بار در تارتحیتحخ است که هبرنبرر واقعاً‏ زندگی عادی را به تصویر می کشد،‏ وجود عادی 

آرام روزمره ی بورژوابىیبىی.‏ در اینجا زنان گیسوان شان را شانه می زنند،‏ ارگ کوچک شان را 

می نوازند یا نامه ای را می خوانند‐‏ ‏همھهممانند نقاشی های ورمبریبرر 

٤٤ 

، یکی از بزرگ ترین ‏بمنبممایندگان این 

مکتب.‏ ماهیت بسیار معمولىللىی این مناظر پاسخگوی نیاز روابىنبىی بسیار عمیقی است.‏ ضمناً،‏ حبىتبىی در 

اینجا مسئله ی اقتصاد و طبقه خود را نشان می دهد.‏ 

نوعی جدید از نقاشی پا به عرصه ی وجود می گذارد:‏ طبیعت ‏بىببىی جان.‏ این معمولاً‏ متشکل از 

مبریبرزهابىیبىی است پر از غذاهای نسبتاً‏ خوب،‏ قرقاول،‏ تنگ های شراب،‏ سیب و میوه های لذیذ دیگر.‏ 

میوه ها به قدری زیبا هستند که به راسبىتبىی دل تان می خواهد دست دراز کرده،‏ یکی از سیب ها را 

برداشته و آن را ‏بجببجخورید.‏ این پیام تاجر موفق هلندی است که می گوید:«من اینجا هستم!‏ من از 

راه رسیده ام،‏ ببینید از پس چه هزینه هابىیبىی برمی آبمیبمم.‏ ببینید در آشبرپبرزخانه ام چه دارم!»‏ حبىتبىی 

!61 

Vermeer ٤٤


نقاشی گل ها هم پایه ی اقتصادی دارد،‏ چرا که این دوره ی ‏بجنبجخستبنیبنن ‏بجببجحران اقتصادی احتکار 

است،‏ رسوابىیبىی لاله های هلندی،‏ که ‏همھهممه گل می خواستند و گل قیمت بالابىیبىی داشت.‏ 

پول و هبرنبرر 

مبنای این هبرنبرر جدید این است که طبقه ی مصرف کننده ی جدیدی وجود دارد،‏ تاجر موفق با 

خانه ای بزرگ ، دیوارهای بسیاری که نیاز داشت پوشانده شود.‏ نقاشی ها ‏همھهممه جا بودند،‏ نقاشی ها 

در مغازه ها،‏ میخانه ها و مسافرخانه ها بودند.‏ در اینجا هبرنبرر به دیده ی معمابىیبىی بزرگ به معنای ‏«هبرنبرر 

برای هبرنبرر»‏ نگریسته ‏بمنبممی شد.‏ به عنوان یک ‏بجتبججارت در نظر گرفته می شد،‏ درست مانند ‏بمتبممام 

‏بجتبججارت های دیگر.‏ ورمبریبرر تصاویر بسیاری را از شهر موطن خود دلفت‎٤٥‎ 

نقاشی کرد.‏ یک نانوای 

اهل دلفت واقعاً‏ دو نقاشی از ورمبریبرر داشت که ا کنون میلیون ها پوند ارزش دارد.‏ و علت اینکه 

نانوا این دو نقاشی را داشت این بود که ‏[تابلوها]‏ پول نان را می پرداختند:‏ ورمبریبرر توانابىیبىی خرید 

نان نداشت.‏ او در فقر مرد،‏ ‏همھهممانند بسیاری از هبرنبررمندان،‏ و ‏بجتبججارت بزرگ از ‏مجممجحل نقاشی های آبهنبهها 

درآمد میلیوبىنبىی کسب می کند.‏ 

البته که با ظهور سرمایه داری،‏ عناصر مهم پول،‏ حرص و طمع و عطش ‏بمتبمملک اشیاء را می بینید.‏ 

در انگلستان در قرن ١٧ انقلاب بورژوابىیبىی رخ داد.‏ در اینجا ‏همھهممان نزاع میان اندیشه ی هبرنبرری و 

مذهبىببىی نو و مطلق گرابىیبىی فئودال را می بینیم.‏ به نقاشی های شاه چارلز اول اثر ون دایک ٤٦ نقاش 

هلندی نگاه کنید که بسیاری از آبهنبهها در نشنال گالری هستند.‏ نقاشی های بسیار زیبابىیبىی هستند از 

شخصیت های اشرافىففىی آراسته به جواهرات و لباس های مرغوب.‏ دسمشسممنان شان،‏ پیوریبنتبنن ها لباس های 

سیاه می پوشیدند و ساده می زیستند.‏ این ها دو مفهوم ‏مجممجختلف زیبابىیبىی شناسی هستند و دو گونه 

اخلاقیات ‏مجممجختلف،‏ مبتبىنبىی بر دو طبقه ی متخاصم.‏ رخدادی مشهور ذهنیت متفاوت این دو طبقه را 

به تصویر می کشد؛ هنگامی که الیور کرامول‎٤٧‎ 

انقلابىببىی انگلیسی سفارش داد تصویرش را نقاشی 

کنند.‏ او انقلابىببىی بورژوای بسیار خو ‏بىببىی بود،‏ اما خوش قیافه ترین مرد جهان نبود.‏ کرامول به هبرنبررمند 

گفت:«مرا ‏همھهممان طور که هستم بکش،‏ با زگیل ها و ‏همھهممه چبریبرز.»‏ 

Delft ٤٥ 

Van Dyke ٤٦ 

Oliver Cromwell ٤٧ 

!62


روحیه ی هبرنبرری جدیدی در جریان بود.‏ انقلاب انگلیس نویسندگان بزرگی را به وجود آورد،‏ 

‏همھهممچون جان میلتون‎٤٨‎ نویسنده ی ‏«بهببههشت گمشده»،‏ و اندرو مارول‎٤٩‎ شاعر بزرگ پبریبرر پیوریبنتبنن.‏ 

اما وقت ندارم که وارد جزئیات شوم.‏ 

رژ ‏بمیبمم کهن و انقلاب فرانسه 

ا گر به فرانسه نگاه کنیم،‏ دوباره نزاع دو طبقه را می بینیم و نزاع دو فرهنگ بروز یافته در هبرنبرر.‏ 

البته تکرار می کنم،‏ نباید تلاش کرد که روابط دقیق برقرار کرد،‏ این اشتباه است.‏ با این حال 

گاه به شکلی عجیب و پیچیده می توان خطوط کلی کمرنگ مناسبات اجتماعی بروز یافته در هبرنبرر 

را دید.‏ نه ‏همھهممیشه.‏ فقط گاهی.‏ گاه می توانید این را حبىتبىی در مواردی غبریبررمجممجحتمل چون باغبابىنبىی 

ببینید.‏ تا به حال به ورسای در فرانسه رفته اید؟ شاید به باغ های مشهورش نگاه کرده باشید.‏ 

فرم های هندسی،‏ خطوط مستقیم.‏ 

این ایده چه را بازتاب می دهد؟ این یک بیانیه هم هست.‏ پادشاهی فئودال مطلقه ی فرانسه 

تلاش می کرد ‏همھهممه چبریبرز را سخت کنبرتبررل کند،‏ حبىتبىی طبیعت را.‏ باغ های ورسای ایده ای را بیان 

می کنند:‏ اینکه ما می توانیم ‏همھهممه چبریبرز را کنبرتبررل کنیم،‏ می توانیم حبىتبىی طبیعت را کنبرتبررل کنیم،‏ حبىتبىی 

درختان،‏ حبىتبىی رودخانه ها،‏ حبىتبىی ‏جمچجممن ها باید از ما اطاعت کنند.‏ ‏بجتبججلی هبرنبرری این ایده 

کلاسیسیسم است که تلاش می کند قواعد انعطاف ناپذیری را برای درام برقرار کند،‏ بر اساس 

سوءبرداشت از آبجنبجچه که ارسطو نوشته بود.‏ درام می بایست در ٢۴ ساعت،‏ در یک مکان رخ 

دهد،‏ ‏بمنبممی توانید کمدی را با تراژدی در هم بیامبریبرزید.‏ آبهنبهها به شکسپبریبرر که او را یک وحشی نادان 

می پنداشتند می خندیدند،‏ چرا که کمدی و تراژدی را با هم درآمیخته بود.‏ 

کمی پیش از انقلاب،‏ دولت فرانسه ورشکست شده بود و زمبنیبنن زیر پای پادشاهی می لرزید.‏ 

بنابراین به ‏بجنبجحوی انتظار می رفت که خصوصیت هبرنبرر طبقه ی حا کم در این دوران می بایست 

دارای مقادیر زیادی از عنصر فرار از واقعیت باشد.‏ دنیای غبریبررواقعی که در نقاشی های واتو ٥٠ 

بازتابىببىی وفادارانه از دنیابىیبىی رویابىیبىی بود که طبقه ی حا کم فاسد و فلک زده ی فرانسه در واقع در آن 

John Milton ٤٨ 

Andrew Marvell ٤٩ 

Jean-Antoine Watteau ٥٠ 

!63


زندگی می کردند.‏ ماری آنتوانت‎٥١‎ 

دستور داده بود ‏«مزرعه ‏»ای در املا کش بسازند که در آن 

مانند یک چوپان لباس می پوشید.‏ در ‏همھهممبنیبنن حبنیبنن،‏ در دنیای واقعی،‏ چوپان های واقعی فرانسوی 

از دشواری هابىیبىی رتحنتحج می بردند که در دنیای مصنوعی ماری آنتوانت هیچ بازتابىببىی ‏بمنبممی یافت.‏ 

‏همھهممان جنون کنبرتبررل ‏همھهممه چبریبرز،‏ و نبریبرز این دنیای رویابىیبىی در سال ١٧٨٩ فروربجیبجخت.‏ انقلاب فرانسه ‏همھهممه 

چبریبرز را زیرورو کرد.‏ زمینه ی انقلاب فرانسه پیش تر توسط مبارزه ی ایدئولوژیک خصوصاً‏ در قلمرو 

فلسفه آماده شده بود.‏ انقلاب این مبارزه را به هبرنبرر آورد که بدواً‏ در قالب نئوکلاسیسیسم در آثار 

داوید ٥٢ هبرنبررمند انقلابىببىی بزرگ و بعدها در رمانتیسیسم ‏بجتبججلی یافت.‏ 

‏ممممممکن است بگویید که چه تفاوبىتبىی میان کلاسیسیسم پیشبنیبنن و کلاسیسیسم جدید است؟ یک 

تفاوت دارد.‏ کلاسیسیسم سلطنبىتبىی مبتبىنبىی بر هبرنبرر فاسد امبرپبرراتوری رم بود،‏ کلاسیسیسم انقلاب 

فرانسه به ‏جمججممهوری رم بازمی گشت و خصلبىتبىی انقلابىببىی داشت.‏ از روحیه ی قهرمانانه و فدا کاری 

برای مصلحت مشبرتبررک یعبىنبىی وطن پرسبىتبىی برافروخته می شد.‏ این ها کیفیابىتبىی بود که بورژوازی انقلابىببىی 

به آن نیاز داشت تا رژ ‏بمیبمم قدبمیبمم را برانداخته و در مقابل ‏مجممججموع قدرت پادشاهی های اروپا قدرت 

را در دست نگه دارد.‏ 

آثار انقلاب فرانسه 

انقلاب فرانسه تاثبریبرر بسیاری داشت،‏ نه تنها در فرانسه،‏ بلکه در مقیاسی جهابىنبىی.‏ در انگلستان 

‏مجممججموعه ای ‏بمتبممام از شعرای بزرگ،‏ برخی از بزرگ ترین شعرای انگلستان،‏ بایرون‎٥٣‎ ، شلی‎٥٤‎ ، 

وردزورث‎٥٥‎ ، کولرتحیتحج‎٥٦‎ ، رابرت برنز‎٥٧‎در اسکاتند،‏ ویلیام بلیک‎٥٨‎ ، نویسنده ای بسیار مبتکر و 

هبرنبررمندی که به قدری پیشرفته بود که در دوران خود دیوانه تلقی می شد.‏ ا گر درست به یاد 

Marie Antoinette ٥١ 

Jacques-Louis David ٥٢ 

Byron ٥٣ 

Shelley ٥٤ 

Wordsworth ٥٥ 

Coleridge ٥٦ 

Robert Burns ٥٧ 

William Blake ٥٨ 

!64


بیاورم،‏ پایان عمرش را در آسایشگاه روابىنبىی سبرپبرری کرد.‏ و ا کنون به عنوان هبرنبررمند و نویسنده ای 

بزرگ شناخته می شود.‏ 

‏بمتبممام این نویسندگان بزرگ مشتاقانه انقلاب فرانسه را پشتیبابىنبىی می کردند،‏ هر چند که کاری 

خطرنا ک بود.‏ در بریتانیا سرکوب وحشتنا کی در جریان بود.‏ ویلیام بلیک نوشته بود که ا گر 

عیسی مسیح در بریتانیا زنده بود،‏ به زندان انداخته می شد.‏ ویلیام وردزورث در دوران 

انقلاب حضور داشت،‏ در فرانسه بود و در شعر عالىللىی خود،‏ پیش درآمد،‏ ابیات شگفت انگبریبرز زیر 

را نوشت:‏ 

‏«سعادبىتبىی بود در آن صبح زنده بودن،‏ اما جوان بودن سعادبىتبىی بسیار ‏[بیشبرتبرر].»‏ 

بعدها هنگامی که موج انقلابىببىی فروکش کرد و بناپارتیست های ‏مجممجخالف قدرت را به دست گرفتند،‏ 

وردزورث و کولرتحیتحج جنبش را ترک کردند.‏ پس از دچار شدن انقلاب روسیه به ضدانقلاب 

استالیبىنبىی هم اتفافىقفىی مشابه این افتاد.‏ اما ‏همھهممه تسلیم نشدند.‏ شلی شاعری شگفت آور بود که به 

طرز غم انگبریبرزی جوان مرگ شد.‏ مارکس،‏ شلی را که مطلقاً‏ بر عقاید انقلابىببىی اش استوار بود،‏ 

‏همھهممچون شاعر بزرگ اسکاتلندی رابرت برنز بسیار ‏بجتبجحسبنیبنن می کرد.‏ 

تنها در بریتانیا نبود که نویسندگان و شعرای شناخته شده از انقلاب فرانسه الهللهھام گرفتند.‏ در 

آلمللممان،‏ گوته و شیلر مشتاقانه انقلاب فرانسه را پذیرفتند و در عرصه ی موسیقی،‏ بزرگ ترین 

نابغه ی موسیقی در طول تارتحیتحخ،‏ لودویگ وان بتهوون تا پایان عمرش هرگز در پشتیبابىنبىی از 

ایده آل های انقلاب فرانسه تردید نکرد.‏ 

‏ممممممکن است ببرپبررسید که آیا امکان دارد که ایده ی آن انقلاب را در موسیقی متجلی کرد؟ پاسخ 

می دهم بله.‏ بتهوون یک انقلابىببىی موسیقابىیبىی بود که الهللهھامش را از انقلاب بر می گرفت.‏ هر یک از 

‏سمسسممفوبىنبىی های بتهوون را با هر آبجنبجچه پیش تر آمده مقایسه کنید،‏ بلافاصله متوجه می شوید که کاملاً‏ 

جدید است.‏ و این در ذات ‏بمتبممام هبرنبررهای عالىللىی است که باید چبریبرزی نو باشد،‏ چبریبرزی که حرفىففىی نو به 

ما بزند.‏ 

بعضی از ‏سمشسمما شاید داستان ‏سمسسممفوبىنبىی سوم بتهوون را،‏ که نامش ‏سمسسممفوبىتبىی ارویکا‎٥٩‎ 

یعبىنبىی ‏سمسسممفوبىنبىی یک 

قهرمان است،‏ بدانید.‏ این خود روحیه ی انقلاب فرانسه در موسیقی است.‏ شک دارید،‏ فکر 

می کنید که از خودم در می آورم؟ اما این واقعیبىتبىی کاملاً‏ مستند است!‏ بتهوون فکر می کرد که 

!65 

Eroica ٥٩


ناپلئون ادامه ای بر انقلاب فرانسه است و می خواست ‏سمسسممفوبىنبىی سومش را به او تقدبمیبمم کند.‏ در واقع 

قرار بود نامش ‏سمسسممفوبىتبىی ناپلئون باشد.‏ 

هنگامی که در میانه ی نوشبنتبنن آن بود،‏ شنید که ناپلئون به عنوان امبرپبرراتور تاجگذاری کرده است.‏ 

به سرعت قلمش را برداشت و نام ناپلئون را از صفحه ی نت خط زد.‏ این صفحه ی کاغذ هنوز 

موجود است و می توانید آن را در موزه ببینید،‏ و می توانید ببینید که آن قدر با عصبانیت آن را 

خط زده بود که کاغذ را سوراخ کرد.‏ او نام ‏سمسسممفوبىنبىی را به ‏سمسسممفوبىنبىی ارویکا تغیبریبرر داد،‏ به یاد یک 

قهرمان.‏ 

حال،‏ شاید بسیاری از ‏سمشسمما موسیقی کلاسیک را دوست نداشته باشید.‏ حیف.‏ اما دعوت تان 

می کنم که فقط به دو ثانیه ی اول این ‏سمسسممفوبىنبىی گوش کنید.‏ این انقلاب در موسیقی است.‏ پیش از 

آن مردم ‏‐البته مردم ثروبمتبممند،‏ به کنسرت ‏سمسسممفونیک می رفتند،‏ می نشستند،‏ خواب شان می برد،‏ 

شاید،‏ یا چند نوای دلنشبنیبنن را سوت می زدند و به خانه می رفتند.‏ این کار را با بتهوون ‏بمنبممی شود 

کرد.‏ ‏سمسسممفوبىنبىی ارویکا با دو ضربه ی سنگبنیبنن آغاز می شود،‏ مانند مشبىتبىی که بر مبریبرز یا بر در می کوبد.‏ 

موسیقی نیست،‏ آهنگ نیست،‏ فراخوابىنبىی برای توجه است،‏ یا به بیان ‏بهببههبرتبرر،‏ فراخوابىنبىی برای مسلح 

شدن.‏ 

‏سمسسممفوبىنبىی پنجم بتهوون شناخته شده تر است،‏ با ‏بمتبممی بسیار مشهور آغاز می شود.‏ باز هم واقعاً‏ آهنگ 

نیست.‏ نیکولاس هارنانکورت‎٦٠‎ 

رهبرببرر ارکسبرتبرر آلمللممابىنبىی گفته است:«این موسیقی نیست،‏ آشوب گری 

سیاسی است.‏ دارد به ما می گوید:‘این دنیا بد است،‏ این دنیا نادرست است،‏ ما باید تغیبریبررش 

دهیم.‏ برو ‏بمیبمم!‘»‏ این هرنانکورت است که این را می گوید،‏ نه من.‏ و در واقع،‏ اخبریبرراً‏ جان الیوت 

گاردنر‎٦١‎ 

رهبرببرر ارکسبرتبرر انگلیسی دریافته است که ‏سمسسممفوبىنبىی پنجم بتهوون بر اساس آهنگ های 

انقلابىببىی فرانسه است.‏ بله،‏ موسیقی می تواند ‏بجتبججلی ‏بجببجخش انقلاب باشد،‏ و ‏بجتبججلی ‏بجببجخش انقلاب هم 

هست.‏ 

این رابطه ی میان هبرنبررمند و اجتماع رابطه ای دیالکتیکی است.‏ هبرنبرر می بایست از فرد برآید،‏ یا به 

عباربىتبىی از قلب برآید.‏ اما ‏ممممممکن است ‏لحللححظابىتبىی باشد که تضادهای دروبىنبىی شخص بتواند با تضادهای 

اجتماعی گسبرتبررده مصادف شود.‏ و این می تواند هبرنبرری عالىللىی به وجود بیاورد،‏ ‏همھهممان طور که در 

مورد بتهوون صادق بود.‏ زندگی شخصی بتهوون پر از تراژدی بود.‏ او در سن ٢٨ سالگی شروع 

!66 

Nicholas Harnancourt ٦٠ 

John Elliot Gardener ٦١


به ناشنوا شدن کرد.‏ تا هنگامی که ‏سمسسممفوبىنبىی ‏بهنبههم اش،‏ ‏سمسسممفوبىنبىی کر بزرگش را ساخت،‏ کاملاً‏ ناشنوا 


این یک زندگی پر از رتحنتحج بود،‏ که البته در موسیقی اش هم بازتاب یافته است.‏ اما بتهوون نابغه 

بود،‏ و در جابىیبىی که ‏[هر]‏ فرد دیگری به این خاطر نابود می شد،‏ بتهوون نه تنها نابود نشد،‏ بلکه بر 

وضعیت شخصی خود فائق آمده و در موسیقی اش نه تنها مشکل شخصی خود،‏ بلکه ‏بمتبممام 

تضادهای بزرگ و تنگناهای پیش روی انسانیت رتحنتحج کشیده را بیان کرد.‏ 

رمانتیسیسم 

گرایش هبرنبرری غالب در نیمه ی اول قرن نوزدهم رمانتیسیسم بود.‏ معنای رمانتیسیسم چیست؟ 

‏بمنبمماینده ی چه چبریبرزی است؟ 

در سال های ١٧٨٩-١٧٩٣ جهش بزرگ انقلابىببىی در فرانسه را شاهدبمیبمم که آینده ای ‏بهببههبرتبرر برای 

‏بمتبممام نوع بشر را بر مبنای آزادی،‏ برابری و برادری نوید می داد.‏ این ها شعارهابىیبىی پرطمطراق 

هستند که بورژوازی از آن استفاده می کرد تا توده ها را به مبارزه برانگبریبرزد،‏ اما با توجه به سطح 

عمومی نبریبرروهای مولد،‏ انقلاب فرانسه منتهی به یک انقلاب بورژوابىیبىی شد،‏ و تنها می توانست به 

انقلابىببىی بورژوابىیبىی منتهی شود.‏ 

با تثبیت حا کمیت بورژوابىیبىی،‏ ‏بمتبممام رویاهای هبرنبررمندان و روشنفکران که با انقلاب به هیجان آمده 

بودند بر باد رفت،‏ و در روشنابىیبىی سرد روز ‏مجممجحو شد.‏ به جای ایده آل های آزادی،‏ برابری و برادری،‏ 

حا کمیت بانکدار،‏ تاجر و پول ساز را داشتند.‏ جامعه ‏بجتبجحت سلطه ی طمع سنگدلانه ی بورژوابىیبىی 

بود،‏ که چنان که اشاره کردم در رمان های بالزا ک به خو ‏بىببىی نشان داده شده اند.‏ 

بسیاری از هبرنبررمندان و نویسندگان در وا کنش به این امر تلاش کردند که آلبرتبررناتیوی انقلابىببىی پیش 

رو قرار دهند.‏ آبهنبهها خشونبىتبىی آشبىتبىی ناپذیر نسبت به بورژوازی و حا کمیت پول داشتند.‏ و البته هبرنبرر 

‏همھهممواره باید برای آزادی بکوشد.‏ هبرنبرر حقیقی می بایست آزادانه آبجنبجچه را بیان کند که در درون 

وجود دارد،‏ نه آبجنبجچه را که از ببریبررون از سوی هر چبریبرزی ‏[هر کسی]‏ ‏بجتبجحمیل شده باشد،‏ چرا که چنبنیبنن 

هبرنبرری لزوماً‏ هبرنبرر بدی است.‏ و بنابراین هبرنبرر کنبرتبررل دولت را ‏بمنبممی پذیرد،‏ ‏همھهممان گونه که دیکتاتوری 

مذهب و کلیسا را پس می زند.‏ ‏همھهممچنبنیبنن استبداد بازار را هم ‏بمنبممی پذیرد،‏ که دسمشسممن سرسخت هبرنبرر و 

خلاقیت است.‏ 

!67


در دهه های آغازین قرن نوزدهم ‏‐تا شکست انقلاب ١٨۴٨‐ بسیاری از شعرا و نویسندگان 

مشهور فرانسه غرائز انقلابىببىی داشتند.‏ دلا کروا‎٦٢‎ ، گوتیه‎٦٣‎ ، دومیه‎٦٤‎ ، بودلر‎٦٥‎ ، ‏همھهممگی با انقلاب 

١٨۴٨ ‏همھهممدل بودند و در آن شرکت داشتند.‏ ضمناً،‏ حال که درباره ی این موضوع صحبت 

می کنیم،‏ بگذارید مطلبىببىی غبریبررمنتظره بگو ‏بمیبمم.‏ یکی از کسابىنبىی که فعالانه در انقلاب آلمللممان شرکت 

داشت،‏ آهنگساز جوابىنبىی به نام ربجیبجچارد وا گبرنبرر بود.‏ او در آن زمان دوست نزدیک با کونبنیبنن 

آنارشیست بود و مقاله ای بسیار خوب و طولابىنبىی نوشته بود با عنوان ‏«سوسیالبریبرزم و هبرنبرر»‏ که 

توضیح می دهد هبرنبرر و موسیقی واقعی با سرمایه داری سازش ناپذیرند.‏ 

بله،‏ اغلب هبرنبررمندان خلاق طرف طبقه ی کارگر بودند،‏ طرف انقلاب ١٨۴٨. اما خرده بورژوازی 

طبقه ای بسیار ناپایدار است.‏ خصوصاً‏ روشنفکران ناپایدارند.‏ هنگامی که انقلاب شکست خورد،‏ 

آبهنبهها افسرده شدند،‏ به سرعت ‏بمتبممام ابمیبممان شان به طبقه ی کارگر را از دست دادند و به درون خود 

فرو رفتند.‏ این منشاء تاربجیبجخی به اصطلاح تئوری ‏«هبرنبرر برای هبرنبرر»‏ است که در ابتدا به آن اشاره 

کردم.‏ 

جنبش موسوم به ‏سمسسممبلیسم اساساً‏ توسط بودلر شاعر بزرگ خلق شد.‏ اما او یکی از کسابىنبىی بود 

که ‏بمتبممام امیدش به انقلاب را پس از سال ١٨۴٨ از دست داد،‏ به درون خود عقب نشیبىنبىی کرد و 

عمدتاً‏ درباره ی موضوعابىتبىی چون سکس و عرفان می نوشت،‏ که این امر ‏همھهممیشه درباره ی 

روشنفکران پس از شکست هر انقلاب صادق است.‏ خواهید دید که ‏همھهممبنیبنن پدیده بارها تکرار 

شده است.‏ 

مثالىللىی از ‏بجتبججربه ی شخصی خودم می زبمنبمم.‏ در زمان انقلاب سال ١٩٧۵ در پرتغال بودم.‏ در آن 

دوران پس از ۵٠ سال دیکتاتوری فاشیسبىتبىی،‏ جنبش عظیم کارگری در جریان بود.‏ وارد 

خیابان های لیسبون که می شدید،‏ ‏جمججممعیت صدها تن از مردم را می دیدید که با شور ‏بجببجحث های 

سیاسی می کردند و دکه های کتابفروشی پر از آثار مارکس،‏ لنبنیبنن،‏ تروتسکی و مائو تسه تونگ 

بودند.‏ بعدها دوباره به آبجنبججا رفتم،‏ چند سال پس از شکست انقلاب،‏ کتاب های چپ ‏همھهممگی 

ناپدید شده بودند و جایشان را پورنوگرافىففىی،‏ کتاب های مذهبىببىی و کتاب های عرفابىنبىی گرفته بود.‏ 

Eugène Delacroix ٦٢ 

Armand Gautier ٦٣ 

Honoré-Victorin Daumier ٦٤ 

Charles Pierre Baudelaire ٦٥ 

!68


پس از شکست انقلاب بسیار عادی است که شاهد ظهور جریان های فرهنگی اربجتبججاعی باشیم.‏ 

سپس هنگامی که انقلاب ‏بجتبجحت تاثبریبرر ‏بجببجحران عمیق اجتماعی به مبارزه بازمی گردد،‏ ‏همھهممان حرارت 

سابق را در میان روشنفکران می بینید.‏ اما متاسفانه ‏مجممججبورم داستابمنبمم را کمی کوتاه کنم.‏ چرا که 

لازم است به جایگاه هبرنبرر در حال حاضر ببرپبررداز ‏بمیبمم.‏ ‏همھهممچنبنیبنن باید سعی کنیم ببینیم که آیا 

ارتباطی میان هبرنبرر و مبارزه ی طبقابىتبىی هست؟ 

هبرنبرر و مبارزه ی طبقابىتبىی 

‏ممممممکن است که به این پرسش پاسخ های ‏مجممجختلفی داد.‏ ا گر از من ببرپبررسید،‏ که آیا باید ‏بمتبممام هبرنبرر را از 

جایگاه تئوری مارکسیسم و مبارزه ی طبقابىتبىی قضاوت کنیم،‏ می گو ‏بمیبمم مسخره است.‏ هبرنبرر لزوماً‏ 

انقلابىببىی نیست و ‏ممممممکن است هبرنبرری عالىللىی پیدا کرد که ایده های ‏مجممجحافظه کارانه یا اربجتبججاعی را بازتاب 

دهد.‏ بگذارید یک مثال بزبمنبمم.‏ 

نویسنده ی فرانسوی اونوره دو بالزا ک رمان نویس مورد علاقه ی مارکس،‏ ‏مجممجحافظه کار سیاسی بود،‏ 

در واقع از پادشاهی ‏جمحجممایت می کرد.‏ با این حال مارکس اشاره می کند که نویسنده ی بزرگی بود،‏ 

چنان رئالیست بزرگی که می توان از آثارش درباره ی تارتحیتحخ نیمه ی اول قرن نوزده فرانسه بسیار 

بیشبرتبرر از هر منبع دیگری آموخت و نتاتحیتحج انقلابىببىی گرفت.‏ 

در تارتحیتحخ قرن بیستم هبرنبرر در مواردی اندیشه های انقلابىببىی را متجلی کرده است.‏ برای مثال،‏ نقاشی 

که شاید ‏همھهممه ی ‏سمشسمما دوستش نداشته باشید،‏ پابلو پیکاسو،‏ فردی سیاسی نبود،‏ اما کسی بود که در 

خا ک فرهنگی حاصلخبریبرز اسپانیا در ابتدای قرن اخبریبرر رشد کرده بود.‏ این زمابىنبىی بود که اسپانیا در 

التهاب بود.‏ پیکاسو دوست فدریکو گارسیا لورکا بود که گرایشات چپ داشت.‏ لورکا،‏ شاید 

بزرگ ترین شاعر مدرن اسپانیا،‏ در سال ١٩٣۶ به دست فاشیست ها کشته شد.‏ 

در این کشور ‏[اسپانیا]‏ ‏مجممججموعه ای از هبرنبررمندان،‏ نویسندگان و موسیقی دانان بودند که از التهاب 

عمومی جامعه متاثر بوده و در انقلاب ١٩٣١-١٩٣٧ شرکت داشتند،‏ برخی به شیوه ی نظامی.‏ 

به طور مشخص به میگل هرناندز‎٦٦‎ 

و در زندان فاشیست ها به زندگی اش پایان داد.‏ 

فکر می کنم،‏ شاعر بزرگی که از طبقات زجمحجممتکش آمده بود 

!69 

Miguel Hernadez ٦٦


بگذارید ‏لحللححظه ای به این تعصب اجمحجممقانه ی طبقه ی متوسط بازگردبمیبمم که ‏[می گوید]‏ توده ها به 

فرهنگ علاقمند نیستند.‏ تا حد مشخصی فکر می کنم قدری حقیقت در این گفته وجود دارد.‏ 

چرا که توده ها احساس می کنند فرهنگ بورژوابىیبىی ابجنبجحصار طبقه ی حا کم است و برای ما نیست.‏ 

چبریبرزی بیگانه است،‏ به مردم عادی تعلق ندارد.‏ بله ، این فکر وجود دارد.‏ و این گاه منجر به 

عدم پذیرش هبرنبرر و فرهنگ از سوی مردم عادی می شود.‏ بله درست است،‏ اما این درباره ی 

سیاست هم درست است.‏ معمولاً‏ توده ها علاقه ای به سیاست نشان ‏بمنبممی دهند،‏ ‏بجتبجحت شرایط 

عادی جامعه ی طبقابىتبىی،‏ توده ها مسائل مهم را به کس دیگری می سپارند:‏ عضو شورای ‏مجممجحلی،‏ 

مسئول سندیکا،‏ عضو پارلمللممان و غبریبرره.‏ 

پس هنگامی که می گوییم توده ها به فرهنگ علاقه ندارند،‏ ‏همھهممه ی آبجنبجچه می گوییم این است که 

‏بجتبجحت شرایط عادی جامعه ی طبقابىتبىی توده ها فکر کردن به طور کلی را به شخص دیگری 

می سپارند.‏ اما ‏همھهممان طور که تروتسکی توضیح می دهد،‏ جوهره ی انقلاب دقیقاً‏ این است که 

توده ی عظیم زنان و مردان شروع به شرکت در سیاست می کنند.‏ آبهنبهها شروع به تغیبریبرر می کنند،‏ 

خود را تا سطح انسان های واقعی بالا می کشند،‏ کشف می کنند که نیازها و علائقی دارند که 

پیش تر بر آن واقف نبودند؛ که ذهبىنبىی دارند،‏ شخصیبىتبىی دارند،‏ کرامت انسابىنبىی دارند،‏ روح دارند.‏ 

‏بمتبممام این ها در انقلاب پدیدار می شود.‏ 

میگل هرناندز به جبهه رفت تا اشعار انقلابىببىی اش را برای سربازان ‏جمججممهوری خواه در سنگرها 

‏بجببجخواند.‏ او ‏همھهممه جا با شوفىقفىی فراوان از سوی کارگران و دهقانان روبرو می شد.‏ علاقه به فرهنگ در 

قلب و ذهن توده ها حضور دارد،‏ اما به دست این جامعه ی طبقابىتبىی ناعادلانه و وحشی سرکوب و 

خرد شده است.‏ و یک گرایش مارکسیسبىتبىی حقیقی باید متوجه این موضوع باشد،‏ باید متوجه 

اهمھهممیت آن باشیم و آن را گرامی بدار ‏بمیبمم.‏ 

بازتاب انقلاب را به شکلی پیچیده در چبریبرزهابىیبىی چون سوررئالیسم می یابیم.‏ جنبش دادائیسم 

در ‏همھهممان زمان جنبش سوررئالیسم را در حدود جنگ جهابىنبىی اول پیش بیبىنبىی کرده بود،‏ خصوصاً‏ 

در آلمللممان که تبىنبىی چند از هبرنبررمندان و نویسندگان برجسته شورشی علیه میلیتاریسم و 

سرمایه داری برپا کرده بودند.‏ آبهنبهها آثاری برجسته خلق کردند،‏ مشخصاً‏ کسابىنبىی چون 

جورگروزکرت وایل‎٦٧‎ ، برتولت برشت‎٦٨‎ را در ذهن دارم.‏ دو نفر اخبریبرر با ‏همھهممکاری یکدیگر 

!70 

Kurt Weil ٦٧ 

Berthold Brecht ٦٨


اپرای سه پولىللىی Dreigroschenoper) (Der را نوشتند که با آهنگ مشهور Mack the 

Messer) Knife (Meckie آغاز می شود.‏ 

آهنگ های این اپرا حاوی ‏جمججمملات شگفت انگبریبرزی هستند،‏ خصوصاً‏ ‏جمججمملابىتبىی که آن را به پایان 

می برند:‏ 

“Denn die eine sind im Dunkel, 

Und die and're sind im Licht, 

Und mann siehet die im Lichte, 

Die im Dunkel sieht mann nicht.” 

‏[چون بعضی از مردم در تاریکی زندگی می کنند و بعضی از مردم در روشنابىیبىی زندگی می کنند،‏ 

آبهنبههابىیبىی را که در روشنابىیبىی زندگی می کنند می بینید،‏ آبهنبهها که در تاریکی زندگی می کنند را ‏بمنبممی بینید.]‏ 

جنبش دادائیست ها و سوررئالیست ها تضادهای درون جامعه ی سرمایه داری را از راه مدیوم 

کاریکاتور گزنده بیان می کرد.‏ تروتسکی پتانسیل انقلابىببىی این هبرنبرر و ادبیات را درک کرده بود،‏ 

خصوصاً‏ به عنوان سلاحی علیه ‏بمتبممامیت خواهی در هبرنبرر و جامعه ‏(هم فاشیسم و هم 

استالینیسم).‏ او علاقه ی بسیاری به جنبش سوررئالیست نشان داد،‏ و در واقع به ‏همھهممراه آندره 

برتون‎٦٩‎ 

سوررئالیست فرانسوی مانیفسبىتبىی درباره ی هبرنبرر و انقلاب نوشت.‏ 

حبىتبىی کوبیسم هم به طریقی چبریبرزی درباره ی جامعه را بازتاب می دهد.‏ چه را بازتاب می دهد؟ 

جنگ ها و انقلاب ها ‏بمنبمماینده ی تلاطمات عمده هستند که ‏همھهممه چبریبرز را دگوگون می کنند،‏ زندگی 

مردم را تغیبریبرر می دهند،‏ و ذهنیت شان را.‏ کوبیسم بازتاب دهنده ی تغیبریبرری عمیق در شیوه ای 

است که مردم به طور کلی جهان را می دیدند.‏ پیش از سال ١٩١۴ دوران طولابىنبىی قدرت 

گرفبنتبنن تدربجیبججی سرمایه داری بود.‏ کمی شبیه دورابىنبىی بود که ما به تازگی از آن گذشته ابمیبمم.‏ اشتغال 

کامل،‏ موفقیت و این فکر که این وضعیت می تواند تا ابد ادامه داشته باشد.‏ و سپس نا گهان این 

رویا متلاشی می شود،‏ این توهم به دست آسیب جنگ جهابىنبىی اول و انقلاب روسیه ‏مجممجحو می شود.‏ 

سپس انقلاب آلمللممان و انقلاب ‏مجممججارستان و ظهور فاشیسم در ایتالیا از راه رسید.‏ که ‏بمتبممامی آبهنبهها 

دنیای مردم را هزارپاره می کنند.‏ فرآیند روابىنبىی حبىتبىی ‏مجممجحافظه کارترین افراد هم تغیبریبرر کرد.‏ چگونه 

می شود این در هبرنبرر بازتاب نیابد؟ 

!71 

André Breton ٦٩


بیایید ‏لحللححظه ای درباره ی هبرنبرر پیش از جنگ جهابىنبىی اول بیاندیشیم.‏ گرایش غالب امبرپبررسیونیسم 

بود که در فرانسه در دهه ی آخر قرن ١٩ متولد شده بود.‏ من شخصاً‏ امبرپبررسیونیسم را دوست 

دارم.‏ ایده ی جهابىنبىی آسوده و آرام را منتقل می کند،‏ جهابىنبىی از گل ها و آفتاب و پیک نیک در 

علفزار.‏ پس از جنگ جهابىنبىی اول چگونه هبرنبررمندان می توانستند به چنبنیبنن جهابىنبىی بازگردند؟ چگونه 

می توانستند حبىتبىی ‏[امکان]‏ آن را در نظر بگبریبررند؟ 

ا گر به نقاشی های اولیه ی پیکاسو نگاه کنید،‏ به تصویر درآمدن جهان مردم به حاشیه رانده 

شده ی فقبریبرر را می بینید که با کمالىللىی تکنیکی و درکی از توده ها ابجنبججام شده است.‏ یک نقاشی را در 

نظر دارم،‏ از دخبرتبرری بندباز بر روی یک توپ بزرگ.‏ در پیش زمینه مرد عظیم الحللحجثه ی 

ورزشکاری با بازوان ستبرببرر بر روی یک بلوک بزرگ نشسته است.‏ دخبرتبرر به نظر می رسد که به 

‏بجنبجحوی شناور است،‏ به نظر می رسد که بر جاذبه غلبه کرده است.‏ در حالىللىی که اجزاء دیگر حس 

توده ای سنگبنیبنن و نبریبرروی جاذبه را که به پایبنیبنن می کشد القاء می کنند.‏ 

این وجه تکنیکی و تقریباً‏ هندسی به تدرتحیتحج حیات خود را در پیش می گبریبررد و مکتبىببىی جدید 

می سازد.‏ پیکر انسان به صوربىتبىی عادی که عادت کرده ابمیبمم آن را رئالیسم توصیف کنیم ‏بمنبممایش 

داده ‏بمنبممی شود.‏ فرم انسابىنبىی از زوایای ‏مجممجختلف نشان داده می شود،‏ به ‏بجنبجحوی که در زندگی روزمره 

‏ممممممکن نبود.‏ ‏ممممممکن است کسی بگوید که این هبرنبرر نیست.‏ مردم این گونه نیستند؛ چطور می شود 

یک پا آبجنبججا باشد و یک دست اینجا و صورت رو به هر دو طرف باشد؟ 

هرچند،‏ هدف هبرنبرر ‏‐همھهممانند فلسفه‐‏ تنها این نیست که چبریبرزها را ‏همھهممان طور که هستند ‏‐یا به نظر 

می رسند باشند‐‏ منتقل کند.‏ وظیفه ی واقعی هر دو،‏ هم هبرنبرر و هم فلسفه این است که به دنیای 

ماورای ظاهر رسوخ کرده،‏ نقاب را بدرد و واقعیت و مردم را آنگونه که واقعاً‏ هستند نشان 

دهد.‏ 

می دانید،‏ این پیکاسو نبود که شروع به تقسیم انسان به اجزاء تشکیل دهنده اش کرد.‏ در 

دوران ١٩١۴ تا ١٩١٨ میلیون ها انسان در پوشش یونیفرم توسط تیغ و مواد منفجره ی قوی به 

اجزاء تشکیل دهنده شان تکه تکه شدند.‏ ا گر این هبرنبرر تکان دهنده است،‏ بسیار کمبرتبرر از 

جامعه ی قرن ٢٠ و ٢١ تکان دهنده است.‏ 

یک نقاشی مشخص از پیکاسو را در نظر دارم که نامش ‏«پرتره ی یک بانو»‏ است.‏ لطفاً‏ توجه 

داشته باشید،‏ نه پرتره ی یک زن،‏ بلکه پرتره ی یک بانو.‏ تصویر پیکر زبىنبىی است که اعضاء جنسی 

او به شدت اغراق شده اند،‏ پستان ها و مابقی،‏ و ا گر نگاه کنید،‏ این پیکر دست ندارد.‏ چرا این 

!72


بانو دست ندارد؟ چون کار ‏بمنبممی کند.‏ تنها کارکرد یک بانو در طبقات بالای اجتماع دقیقاً‏ به عنوان 

حیوان تولید مثل کننده است.‏ ضمناً‏ پیکاسو یک بار بر روی در اتاق مطالعه اش نوشت:«‏ne Je 

«.suis en gentilhomme من یک جنتلمن نیستم.‏ می توابمنبمم ادامه دهم،‏ اما یک مقدار 

وقت زیادی می گبریبررد.‏ 

بزرگ ترین نقاشی پیکاسو ‏بىببىی شک شاهکارش گوئرنیکا بود.‏ این شاید قدربمتبممندترین مانیفست هبرنبرری 

در تارتحیتحخ باشد.‏ پیکاسو در مقطعی گفت:‏ هبرنبرر برای تزئبنیبنن نیست،‏ هبرنبرر باید سلاحی برای مبارزه 

باشد.‏ و گوئرنیکا که توصیه می کنم با دقت به آن نگاه کنید،‏ وحشت ‏بمببممباران باسک را بیان 

می کند.‏ این ‏بهببههبرتبررین نوع هبرنبرر مبارز است.‏ این نشان می دهد که هبرنبرر می تواند مبارز باشد.‏ 

هبرنبررمندان مبارزی چون دیه گو ریورا ٧٠ و دیگران در قرن بیستم بوده اند.‏ آیا این مسئولیت ما 

نیست که ‏‐در کنار فعالیت سندیکابىیبىی مان،‏ فعالیت جوانان و سایر فعالیت ها‐‏ تلاش کنیم که به 

هبرنبررمندان و نویسندگان مدرن دسبرتبررسی پیدا کنیم و آبهنبهها را به متحدین مبارز طبقه ی کارگر 

تبدیل کنیم؟ من معتقدم که هبرنبرر می تواند نقشی انقلابىببىی ایفاء کند و ما باید خود را پذیرا و 

مشتاق برقراری دیالوگ با ‏بهببههبرتبررین هبرنبررمندان نشان دهیم:‏ تا آبهنبهها را به خدمت فعال طبقه ی کارگر 

درآور ‏بمیبمم.‏ 

هبرنبرر و انقلاب ا کتبرببرر 

لئون تروتسکی جابىیبىی نوشت که انقلاب نبریبرروی ‏مجممجحرکه ی تارتحیتحخ است.‏ و گواه شگفت انگبریبرز آن خود 

انقلاب ا کتبرببرر بود.‏ انقلاب روسیه عملی رهابىیبىی ‏بجببجخش برای انسان بود که از هر جهت زمبنیبنن را به لرزه 

درآورد.‏ نه تنها رهابىیبىی پرولتاریا،‏ بلکه رهابىیبىی زنان،‏ رهابىیبىی ملل سرکوب شده،‏ ‏بهیبههودیان،‏ و بله،‏ خود 

هبرنبرر.‏ 

انقلاب ا کتبرببرر هبرنبرر را رها کرد.‏ بر خلاف ‏بهتبههمت های دسمشسممنان بولشویسم،‏ هرگز تلاشی از سوی 

بولشویک ها برای ‏بجتبجحمیل خطوط حز ‏بىببىی بر هبرنبرر صورت نگرفت.‏ دهه ی پس از ا کتبرببرر،‏ سال های 

مناظره ، ‏بجتبججربه و نوآوری آزاد و پرشور بود.‏ چه کهکشابىنبىی از استعداد هبرنبرری در سال های پس از 

انقلاب خصوصاً‏ در دهه ی ١٩٢٠ طلوع کرد.‏ شکوفابىیبىی شگفت انگبریبرزی در فرهنگ و هبرنبرر در 

!73 

Diego Rivera ٧٠


جریان بود.‏ اشعار این شاعر بزرگ انقلابىببىی مایا کوفسکی ‏‐بولشویکی از سال ١٩٠۵‐ دار ‏بمیبمم 

که او را پسر طبل نواز انقلاب می نامیدند.‏ 

پس از انقلاب ا کتبرببرر،‏ آغاز رنسانسی شگفت انگبریبرز ‏[بود].‏ در تئاتر با مبریبررهولد،‏ در سینما با 

آیزنشتاین که شخصاً‏ فکر می کنم بزرگ ترین کارگردان سینما در ‏بمتبممام تارتحیتحخ است،‏ در موسیقی با 

شوستا کووتحیتحچ ‏‐کسی که بدون انقلاب روسیه هرگز یک نت موسیقی را هم ‏بمنبممی نوشت و کسی که 

‏بجنبجخستبنیبنن ‏سمسسممفوبىنبىی اش را در سال ١٩٢٨ در سن ٢۶ سالگی نوشت،‏ ا گر حافظه ام یاری کند.‏ 

نویسندگان مبتکری وجود داشتند چون آیزا ک بابل 

٧١ 

، نویسنده ی ‏بهیبههودی که ‏«سواران سرخ»‏ را 

نوشت،‏ اثری عالىللىی درباره ی جنگ داخلی.‏ مایا کوفسکی که پیش تر اشاره کردم،‏ و افراد دیگری 

که بولشویک نبودند اما در ‏[سایه ی]‏ انقلاب رشد کردند.‏ 

اما این گل زیبا و خوشبو زیر چکمه ی استالینیسم له شد.‏ مبریبررهولد در اردوگاه اسرا مرد،‏ بابل در 

اردوگاه اسرا مرد،‏ مایا کوفسکی خودکشی کرد،‏ ماندلشتام‎٧٢‎ 

این ها تنها برخی از جنایات استالینیسم در عرصه ی فرهنگ است.‏ 

در اردوگاه اسرا مرد،‏ و الىللىی آخر.‏ 

هبرنبرر و سوسیالبریبرزم 

حال می بینیم که نسبتاً‏ ‏[صحبت هابمیبمم را]‏ زیاد ادامه داده ام و هنوز به یک چهارم آبجنبجچه قصد 

داشتم هم نبرپبررداخته ام.‏ اما می خواهم با یک ایده درباره ی هبرنبرر ‏بجتبجحت حا کمیت سوسیالبریبرزم ‏[بجببجحث 

را]‏ به پایان ببرببررم.‏ وظیفه ی اصلی ما،‏ مبرببررم ترین وظیفه ی ما سرنگوبىنبىی سرمایه داری است،‏ چرا که 

ادامه ی سرمایه داری نه تنها حیات اقتصادی را ‏بهتبههدید می کند،‏ بلکه ‏بهتبههدیدی مرگبار برای 

چشم انداز آینده ی ‏بمتبممدن و فرهنگ انسابىنبىی نبریبرز هست.‏ چرا که علبریبررغم ‏بمتبممام پیشرفت های 

اعجاب آور ‏بمتبممدن بشری ده هزارساله،‏ فرهنگ و ‏بمتبممدن بشری تنها واقعاً‏ یک لایه ی نازک هستند.‏ 

‏بمتبممدن در واقع بسیار آسیب پذیر است و زیر این پوسته ی نازک فرهنگ،‏ نبریبرروهای بربریت بدوی 

‏همھهممچنان وجود دارد.‏ این را در آلمللممان هیتلر دیدید و باز هم اخبریبرراً‏ در بالکان دیده ابمیبمم.‏ آینده ی 

فرهنگ و ‏بمتبممدن بشری در معرض خطری جدی است،‏ مگر آنکه طبقه ی کارگر قدرت را در 

دستان خود بگبریبررد.‏ اما این مسئله روی دیگری هم دارد.‏ 

!74 

Isaac Babel ٧١ 

Osip Emilyevich Mandelshtam ٧٢


در شرایط مدرن،‏ با رشد عظیم نبریبرروهای مولد،‏ علم و تکنولوژی،‏ یک انقلاب سوسیالیسبىتبىی به 

سرعت منجر به انقلاب فرهنگی می شود،‏ که مشابهببههش هرگز در تارتحیتحخ بشریت دیده نشده است.‏ 

یکی از بزرگ ترین جنایات سرمایه داری این است که نبوغ،‏ خلاقیت و پتانسیل مردم عادی را 

سرکوب می کند.‏ ا کبرثبرریت مردم هرگز این فرصت را نداشته اند که خود را آزادانه رشد دهند.‏ 

تروتسکی گفته است:«چند ارسطو دارد خوک چرابىنبىی می کند؟»‏ و می افزاید:«و چند خوک چران 

بر مسند قدرت نشسته است؟»‏ 

صدها سال هبرنبرر در ابجنبجحصار افرادی معدود بوده است.‏ برای ا کبرثبرریت عمده،‏ ‏[هبرنبرر]‏ به عنوان چبریبرزی 

مرموز،‏ دشوار و مطلقاً‏ غبریبرر قابل دسبرتبررسی نشان داده شده است.‏ هبرنبررمند به عنوان موجودی 

خاص نشان داده می شود که منحصراً‏ استعداد مادرزادی دارد و مانند بقیه ی ما نیست.‏ حال،‏ به 

هیچ وجه انکار ‏بمنبممی کنم که عنصری ژنتیک در ساختار ما است که پتانسیل مشخصی برای رشد 

به ما می دهد.‏ این هم مشخص است که هر کسی ‏بمنبممی تواند مثلاً‏ موتزارت شود.‏ اما این بیانات 

چبریبرزی را توجیه ‏بمنبممی کند.‏ 

ساختار ژنتیکی موتزارت این پتانسیل را به او داد که آهنگسازی بزرگ شود.‏ اما ‏مجممجحیطی که در 

آن رشد کرد نقشی تعیبنیبنن کننده در ‏بجتبجحقق این پتانسیل داشت.‏ پدرش آهنگسازی شناخته شده 

بود،‏ لئوپولد موتزارت که برای فرزندش آرزوهای بسیاری داشت.‏ از سنبنیبنن بسیار کم پسرش را 

تشویق می کرد که به موسیقی علاقمند شود.‏ آن موتزارت،‏ موتزارت کودک پتانسیل آن را داشت 

که آهنگسازی بزرگ شود،‏ در این شکی نیست.‏ اما آیا کسی جداً‏ معتقد است که ا گر موتزارت 

به جای آن که فرزند آهنگسازی موفق متولد شود،‏ دهقابىنبىی هندی متولد می شد،‏ ‏سمسسممفوبىنبىی 

می نوشت؟ البته که نه.‏ 

یک شاعر انگلیسی قرن ٧٣١٠ 

‏«بسیار گوهر ناب و درخشان را 

غارهای تاریک اقیانوس پنهان کرده است 

بسیار گل در خفا شکوفا شده 

این ابیات را نوشته است:‏ 

و عطرش را در هوای انزوا تلف کرده است.»‏ 

این بیت ها چه خوب اتلاف استعداد انسابىنبىی را ‏بجتبجحت سلطه ی نظام سرمایه داری نشان می دهد!‏ 

!75 

Thomas Gray ٧٣


ا گر تعریفی اساسی از سوسیالبریبرزم می خواهید،‏ من به ‏سمشسمما می گو ‏بمیبمم.‏ این است که ‏بمتبممام توان 

بالقوه ی نوع بشر را ‏مجممجحقق کنیم.‏ ا گر به تارتحیتحخ بشریت نگاه کنیم،‏ این موضوع جلب توجه می کند 

که تعداد نوابغی چون موتزارت بسیار کم است.‏ از میان هزاران میلیون مرد و زن که در 

سیاره ی ما زندگی کرده اند،‏ ‏بمنبممی گو ‏بمیبمم که ‏بمتبممام آبهنبهها باید مثل موتزارت می شدند‐‏ این غلط است.‏ 

اما در میان این افراد بسیاری نوابغ بالقوه در عرصه های ‏مجممجختلف وجود دارند،‏ در این کوچک ترین 

شکی نیست.‏ 

به سال های مدرسه تان فکر کنید.‏ چند نفر از ‏بجببجچه های مدرسه تان را می شناسید که در شرایط 

متفاوت می توانستند دکبرتبرر،‏ نویسنده،‏ آهنگساز،‏ رقصنده،‏ فوتبالیست،‏ موسیقیدان شوند؟ و به کجا 

رسیدند؟ ما ‏همھهممه با این رویا آغاز می کنیم،‏ این طور نیست؟ اما خیلی زود بر پایه ی سرمایه داری 

این رویا در مردم متلاشی می شود.‏ ‏بجتبجحقبریبرر می شوند،‏ تا حدی که برخی از آبهنبهها مثل حیوانات 

می شوند.‏ پتانسیل درون آبهنبهها در سن پایبنیبنن نابود می شود.‏ معنای دروبىنبىی سوسیالبریبرزم بازگرداندن 

این پتانسیل انسابىنبىی به شکوفابىیبىی است.‏ 

رفقا،‏ معنای دروبىنبىی سوسیالبریبرزم این نیست که برای خرده نان ‏بجببججنگیم،‏ این چبریبرزی نیست که 

برایش مبارزه می کنیم.‏ این تنها ‏بجنبجخستبنیبنن گام است،‏ البته گامی بسیار مهم.‏ ابجنبججیل 

می گوید:«انسان ‏بمنبممی بایست تنها با نان زندگی کند.»‏ و در واقع انسان ها هرگز با نان تنها زندگی 

نکرده اند.‏ و در جامعه ی سوسیالیسبىتبىی،‏ مردان و زنان از کمبود،‏ از فقر رها خواهند شد و زمان 

لازم را خواهند داشت تا خود را به عنوان انسان های آزاد پرورش دهند.‏ برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار،‏ 

آزاد خواهند بود تا شخصیت شان را پرورش دهند،‏ خود را از نظر جسمی و روابىنبىی پرورش دهند.‏ 

فقط مقادیر عظیم توان بالقوه ی خلاقه ای را که آزاد می شود تصور کنید!‏ کاری می کند که 

دستاوردهای رنسانس امری ناچبریبرز به نظر برسند.‏ هبرنبرر برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار در تارتحیتحخ دوباره ‏بجببجخشی از 

زندگی خواهد شد،‏ نه حبس شده در موزه ها،‏ تروتسکی می گوید موزه،‏ اردوگاه اسارت هبرنبرر 

است.‏ هبرنبرر باید از این زندان آزاد شده و به زندگی وصل شود.‏ 

هبرنبرر و آینده 

در آغاز قرن ٢١ انسانیت با مسئله ای بسیار مهم روبرو است،‏ مسئله ی به اصطلاح جهابىنبىی شدن.‏ 

این امر به ‏همھهممان اندازه ی بعد اقتصادی،‏ بعدی فرهنگی دارد.‏ البته ما به عنوان مارکسیست،‏ 

!76


انبرتبررناسیونالیست هستیم،‏ باید از هر گونه آثار تعصب ملی رها باشیم.‏ مارکس و انگلس هم در 

مانیفست توضیح داده اند که رشد سرمایه داری گرایشی به سوی اقتصاد جهابىنبىی ابجیبججاد می کند که از 

درون آن در ‏بهنبههایت فرهنگی جهابىنبىی برمی خبریبرزد.‏ 

این تا حدی یک واقعیت است.‏ در طول ٢٠ یا ٣٠ سال دگرگوبىنبىی عظیمی در مقیاس جهابىنبىی رخ 

داده است.‏ عملاً‏ ا کنون به هر کجا که بروید،‏ خصوصاً‏ در کشورهای توسعه یافته،‏ و ‏همھهممچنبنیبنن به 

طور فزاینده ای در کشورهای توسعه نیافته جوانان لباس های یکسابىنبىی می پوشند،‏ به موسیقی 

یکسابىنبىی گوش می کنند،‏ و گرایشی عمومی به سوی نوعی استانداردسازی وجود دارد.‏ این خوب 

است یا بد؟ باید مراقب باشیم که در موقعیت ملی گرایانه و ‏بىببىی تفاوت به فرهنگ های دیگر قرار 

نگبریبرر ‏بمیبمم.‏ چرا که پا کسازی عرصه،‏ پا کسازی زباله های انبوه ‏بهنبههایتاً‏ باید منجر به فرهنگ انسابىنبىی 

جهابىنبىی ‏بجتبجحت حا کمیت سوسیالبریبرزم شود.‏ هرچند،‏ ‏بجتبجحت سلطه ی نظام سرمایه داری،‏ آبجنبجچه که این 

‏«فرهنگ»‏ جهابىنبىی از آن متشکل است،‏ سلطه ی فرهنگی زمجممجخت بر روی سیاره توسط امبرپبرریالیسم 

قدربمتبممند واحدی است که ‏بمتبممام فرهنگ های دیگر را برای مصلحت سود از ببنیبنن می برد.‏ و این 

‏بمنبممی تواند خوب باشد.‏ 

ضمناً،‏ کسی به کلمات ‏«موسیقی کارگری»‏ یا ‏«هبرنبرر کارگری»‏ اشاره کرد.‏ در واقع چنبنیبنن چبریبرزی وجود 

ندارد.‏ مارکس مدت ها پیش توضیح داد که اندیشه های مقدم در هر دوران اندیشه های طبقه ی 

حا کم هستند.‏ و تروتسکی توضیح داده است که پرولتاریا به خاطر شرایط زندگی اش ‏بجتبجحت 

سلطه ی نظام سرمایه داری ‏بمنبممی تواند پیش از انقلاب فرهنگ خود را خلق کند.‏ از سوی دیگر،‏ 

پس از انقلاب سوسیالیسبىتبىی فرهنگ کارگری وجود ‏بجنبجخواهد داشت،‏ بلکه فرهنگی سوسیالیسبىتبىی و 

حقیقتاً‏ انسابىنبىی خواهد بود.‏ 

رفقا ما باید چشمان مان را بالاتر ببرببرر ‏بمیبمم و افق هابمیبممان را کمی بازتر کنیم.‏ ما باید متوجه باشیم که از 

میان این آشفتگی کنوبىنبىی،‏ ‏بجببجحران کنوبىنبىی،‏ ‏بجتبجحلیل رفبنتبنن کنوبىنبىی سیاره ، ‏بمتبممدن جدیدی در حال آماده 

شدن است.‏ در طول تارتحیتحخ،‏ هنگامی که یک نظام اقتصادی و اجتماعی وارد ‏بجببجحران می شود،‏ این 

واقعیت خود را به اشکال گونا گوبىنبىی نشان می دهد:‏ به شکل ‏بجببجحران خانواده،‏ ‏بجببجحران اخلاقیات،‏ 

‏بجببجحران مذهب،‏ ‏بجببجحران فرهنگ.‏ و ‏بمتبممام این عناصر هم ا کنون ‏بجتبجحت سلطه ی نظام سرمایه داری 

وجود دارند.‏ 

این یک بیماری عمومی،‏ نوعی افول و فساد است که هبرنبرر را هم ‏بجتبجحت تاثبریبرر قرار می دهد.‏ فقط به 

هبرنبرری که ا کنون تولید می کنند نگاه کنید.‏ من فکر می کنم که ذهن بازی دارم،‏ طرفدار ‏بجتبججربه ی 

هبرنبرری هستم،‏ به ایده های جدید علاقمندم،‏ اما وقبىتبىی ‏بمنبممایشگاهی هبرنبرری در لندن افتتاح می شود 

!77


که گوسفندی را نشان می دهد،‏ گوسفند مرده ای در فرمالدئید،‏ و به عنوان هبرنبرر ارائه می شود،‏ 

آنگاه حبریبررت می کنم.‏ 

من فکر می کنم این یکی از نشانه های فساد است و مردم پول زیادی را بابت آن خرج می کنند.‏ 

انگلیسی ها ضرب المللممثلی قدبمیبممی دارند که می گوید:«جابىیبىی که چرک باشد مس هم هست.»‏ ‏[م:‏ 

جابىیبىی که کار کثیف برای ابجنبججام دادن باشد،‏ پول هم هست.]‏ در دنیای هبرنبرری سرمایه داری فاسد 

که در آن فضولات هست،‏ پول هم هست.‏ بورژواها مثل ‏همھهممیشه از هر چبریبرزی پول درمی آورند!‏ 

ا گر هبرنبرر ‏بمنبممایانگر نوعی آینه باشد ‏‐که هست و جامعه بازتاب خود را می تواند در آن ببیند‐‏ پس 

این بازتاب بسیار وفادارانه ای از جامعه ی بورژوای قرن ٢١ است.‏ این ‏بمنبمماینده ی ‏بجببجحران فرهنگ و 

تبرنبرزل ‏بهنبههابىیبىی آن است.‏ اما حبىتبىی ‏همھهممبنیبنن هبرنبرر هم به ‏بجنبجحوی چبریبرزی به ما می گوید،‏ می گوید که فرهنگ ‏بجتبجحت 

سلطه ی نظام سرمایه داری دیگر ‏بمنبممی تواند رشد کند.‏ این پیام و به دنبال آن وظیفه ای که 

ا کنون به عهده ی پرولتاریا گذاشته می شود بسیار جدی است،‏ ‏همھهممانند وظیفه ی بورژوازی در 

قرون ١٧ و ١٨، شامل پا کسازی ‏بمتبممام زباله های بر سر راه و آماده کردن راه برای نظام اجتماعی 

جدید است.‏ 

این تنها یک مسئله ی اقتصادی نیست،‏ تا کید می کنم،‏ بلکه چون سرمایه داران ‏بمنبممی توانند از 

پتانسیل عظیمی که برای رشد صنایع،‏ کشاورزی،‏ علم و تکنولوژی وجود دارد استفاده کنند،‏ 

این وظیفه ی طبقه ی کارگر است که کنبرتبررل جامعه را به دست بگبریبررد.‏ ‏همھهممبنیبنن که طبقه ی کارگر 

قدرت را در دستانش بگبریبررد،‏ پتانسیلی نامجممجحدود برای رشد انسان بر مبنای اقتصاد برنامه ریزی 

شده ی سوسیالیسبىتبىی پیش رو ‏بمیبممان پدیدار می شود.‏ 

این چبریبرزی است که برایش می جنگیم.‏ می جنگیم،‏ نه فقط برای رهابىیبىی اقتصادی پرولتاریا،‏ بلکه 

برای روح نوع بشر می جنگیم.‏ برای جامعه ای می جنگیم که در آن توان بالقوه ی ‏همھهممگان بتواند 

به طور کامل به فعل برسد.‏ و آزاد از وابستگی ‏بجتبجحقبریبررآمبریبرز به بردگی سرمایه داری،‏ بالاخره 

می توانیم خود را در حد قامت حقیقی انسابىنبىی مان ارتقاء ‏بجببجخشیم و به سوی ستارگان دست یاز ‏بمیبمم.‏ 

در یک جامعه ی سوسیالیسبىتبىی مردم شهرهای زیبا می سازند،‏ با ‏بجتبجخریب هیولاهای زشت،‏ آلوده و 

شلوغی که شهرهابمیبممان به آن تبدیل شده اند،‏ آن را از نو می سازند.‏ مردم می توانند و باید حق آن 

را داشته باشند که در خانه های زیبا زندگی کنند،‏ و شرایط انسابىنبىی حقیقی ابجیبججاد شود که در آن 

زندگی کنند.‏ زندگی روزمره در خانه،‏ ‏مجممجحل کار،‏ و حبىتبىی در خیابان ها زیبا خواهد شد.‏ معماری 

!78


دیگر سیندرلای هبرنبررها ‏بجنبجخواهد بود ‏[م:‏ مغفول ‏بجنبجخواهد ماند]،‏ بلکه به شدت مورد ‏بجببجحث قرار 

خواهد گرفت.‏ اعتبار و جایگاه مهمی را باز خواهد یافت که در یونان باستان از آن ‏بهببههره می برد.‏ 

هبرنبرر و فرهنگ و علم بیش از پیش شکوفا خواهد شد و مهم تر از ‏همھهممه،‏ والاترین هبرنبرر،‏ مهم ترین 

هبرنبرر،‏ هبرنبرر خود زندگی.‏ زیبا کردن زندگی بزرگ ترینِ‏ اهداف است،‏ چرا که تنها یک زندگی دار ‏بمیبمم.‏ 

ما به عنوان ماتریالیست های دیالکتیک زندگی پس از مرگ را ‏بمنبممی پذیر ‏بمیبمم.‏ این به ما بستگی 

دارد که اطمینان حاصل کنیم که نه تنها زندگی مردم دیگر ‏بهتبههی و ‏بىببىی معنا نیست،‏ بلکه ‏همھهممه 

قادرند ‏بهنبههایت ‏بهببههره را از زندگی ببرببررند و هنگامی که زمانش فرا برسد،‏ بدون حسرت از آن جدا 

شوند.‏ 

این به قول انگلس ‏«پرش بشریت از قلمرو ضرورت به قلمرو آزادی»‏ خواهد بود.‏ این هدفىففىی است 

که برایش می جنگیم،‏ تنها هدفىففىی که ارزش جنگیدن دارد.‏ الهللهھام گرفته و مسلح به این اندیشه ها،‏ 

ما پبریبرروز خواهیم شد.‏ 

بارسلون،‏ جولای ٢٠٠١ 

‏بىپبىی نوشت:‏ 

گفته های فوق تنها طرحی ساده از موضوعی بزرگ و پیچیده است.‏ برای اینکه حق مطلب ادا 

شود،‏ یک روز کامل وقت لازم دارم تا شروع کنم و یک هفته زمان نیاز دار ‏بمیبمم که ‏بجببجحث کنیم.‏ 

اما کاملاً‏ ‏ممممممکن است که در پایان کتابىببىی درباره ی این موضوع ابجیبججاد کنیم که آن گونه که شایسته 

است عمل کند.‏ 

ارنست فیشر‎٧٤‎ 

مارکسیست اتریشی این سوال را مطرح کرد که هبرنبرر چه معنابىیبىی دارد.‏ هبرنبرر 

چیست؟ و اظهار داشت که انسانیت در هبرنبرر در ‏بىپبىی یک زندگی ‏بمتبممام می کوشد.‏ این چه معنابىیبىی 

دارد؟ در جامعه ی طبقابىتبىی زنان و مردان ‏بمتبممام نیستیم.‏ در ‏بهببههبرتبررین موارد تنها انسان های نیمه ‐ 

‏بجتبجحقق یافته هستیم.‏ و با اینکه مردم واقعاً‏ این را درک ‏بمنبممی کنند،‏ اغلب مردم احساس می کنند 

که در زندگی توانابىیبىی هایشان را به طور کامل به فعل نرسانده اند.‏ آبهنبهها ‏بمنبممی فهمند چرا،‏ اما احساس 

می کنند که چبریبرزی در زندگی شان کم است،‏ یا ‏بهببههبرتبرر بگو ‏بمیبمم انگار ‏«چبریبرزی گم کرده ام».برای 

ا کبرثبرریت مردم مسئله ی بزرگ این نیست که ‏«آیا پس از مرگ زندگی هست؟»‏ مسئله این است که 

!79 

Ernst Fischer ٧٤


‏«آیا پیش از مرگ زندگی هست؟»‏ این فکری است که مردم را شکنجه می دهد.‏ وقبىتبىی مردم 

درنگ می کنند تا به زندگی شان بیندیشند،‏ از خود می پرسند:«آیا ‏همھهممه اش ‏همھهممبنیبنن است؟ آیا این 

‏بمتبممام زندگی است؟»‏ علبىتبىی که منتظر زندگی پس از مرگ هستند این است که واقعاً‏ زندگی 

نکرده اند.‏ این جابىیبىی است که هبرنبرر وارد می شود.‏ به مردم اجازه می دهد رویاپردازی کنند،‏ افقی 

بازتر به آبهنبهها ارائه می کند.‏ رویا می پردازند که اوضاع می تواند ‏بهببههبرتبرر باشد،‏ زندگی می تواند ‏بهببههبرتبرر 

باشد.‏ 

زنان و مردان که هیچ عشقی در زندگی شان ندارند به سینما می روند و این داستان های اجمحجممقانه 

را ‏بمتبمماشا می کنند،‏ چرا که به دنبال عشق،‏ احساس و شور انسابىنبىی حقیقی هستند.‏ آبهنبهها به رنگ ها 

جذب می شوند چون زندگی شان ‏بىببىی رنگ است.‏ حبىتبىی به افیون مذهب جذب می شوند چون در 

دنیابىیبىی ‏بىببىی روح زندگی می کنند.‏ درباره ی توده ها حرف می زبمنبمم،‏ تنها از روشنفکران ‏بمنبممی گو ‏بمیبمم.‏ 

بسیاری از مردم به سینما می روند،‏ بسیاری از مردم این برنامه های مهیب تلویزیون را ‏بمتبمماشا 

می کنند که در انگلستان با نام اپرای صابوبىنبىی opera) (soap می شناسند.‏ این ها جایگزین های 

بسیار بدی برای زندگی واقعی هستند،‏ که میلیون ها نفر آن را ‏بمتبمماشا می کنند چون برای خود 

زندگی ای ندارند.‏ 

در سینما،‏ یا در مقابل صفحه ی تلویزیون حدود یک ساعت ا کشن را می بینند،‏ هیجان را 

می بینند،‏ که به آبهنبهها کمی آسایش از کسالت ملال آور صرف خا کسبرتبرری حیات شان ‏بجتبجحت سلطه ی 

نظام سرمایه داری می دهد.‏ این اهمھهممیت هبرنبرر است:‏ رویابىیبىی است که هر چند مبهم،‏ می گوید بشر 

واقعاً‏ می تواند زندگی داشته باشد و اظهار می دارد که در درون قلب شان،‏ زنان و مردان در 

طلب نوع دیگری از زندگی هستند،‏ چبریبرزی ‏بهببههبرتبرر از آبجنبجچه که دارند.‏ 

بنابراین به ‏بجنبجحوی ‏بمتبممام هبرنبررها بالقوه اصل انقلاب را در خود دارند چرا که ‏بمنبممایانگر نارضایبىتبىی از آبجنبجچه 

وجود دارد است.‏ البته که ‏مجممجحدودیت های هبرنبرر را درک می کنیم،‏ درک می کنیم که برای ما 

‏مجممجحدوده ی ضروری مبارزه نیست.‏ تنها یک ‏مجممجحدوده ی دیگر است که باید تفسبریبرر کرده و تلاش برای 

مداخله در آن کنیم،‏ تلاش کنیم که نوعی ارتباط و دیالوگ با ‏بهببههبرتبررین هبرنبررمندان ابجیبججاد کنیم.‏ 

تضادهابىیبىی که از طریق هبرنبرر مطرح می شوند ‏بمنبممی توانند از طریق هبرنبرر حل شوند،‏ چرا که این ها 

تضادهای جامعه هستند که در هبرنبرر بازتاب یافته اند،‏ اما تنها می توانند از طریق مبارزه ی انقلابىببىی در 

جامعه حل شوند.‏ بنابراین،‏ جستجوی مداوم آزادی و حقیقت در هبرنبرر ‏بهنبههایتاً‏ می بایست به سوی 

راه انقلاب اجتماعی و اندیشه ها و برنامه ی مارکسیسم منتهی شود.‏ 

!80


!81


مرداخای پبریبررگوت 

سرمایه داری و هبرنبرر،‏ 

یا 

آبهنبهها قیمت را می دانند ولىللىی نه ارزش را!‏ 

ما در دنیای زشت و ‏بىببىی روحی زندگی می کنیم،‏ این طور نیست؟ فکر می کنید این گونه باشد؟ خب 

من فکر می کنم ا گر وارد این وبسایت شده باشید،‏ این گونه فکر می کنید.‏ اما ما،‏ ‏«ما اندک 

مردمان خوشبخت»،‏ به قدری کم هستیم که ا گر نبودبمیبمم،‏ ‏بمتبممایلی به نوشبنتبنن این مقاله احساس 

‏بمنبممی کردم.‏ 

وقبىتبىی می گو ‏بمیبمم دنیا زشت است منظورم این سیاره نیست.‏ منظورم آبجنبجچه ما سا کنان این شگفبىتبىی 

گرد دوار در چنگ جاذبه ی کهکشان مان با خانه مان می کنیم زشت است.‏ شاید فکر کنید این 

قرار است مطلب دیگری درباره ی ‏مجممجحیط زیست باشد،‏ و از جهبىتبىی هم هست.‏ درباره ی ‏مجممجحیط 

زیست دو حس از حواس ماست،‏ چشمان و گوش هابمیبممان.‏ 

آیا اخبریبرراً‏ موسیقی خو ‏بىببىی شنیده اید،‏ فیلم خوب یا اثر هبرنبرری خو ‏بىببىی دیده اید؟ حال اجازه دهید 

سوالمللمم را طور دیگری بیان کنم:‏ آیا اخبریبرراً‏ موسیقی خوب جدیدی شنیده اید،‏ فیلم خوب جدید یا 

اثر هبرنبرری خوب جدیدی دیده اید؟ نه!‏ چون هبرنبرر خوب جدید یعبىنبىی موسیقی یا ‏[هبرنبرر]‏ بصری خوب 

فروش ‏بمنبممی رود.‏ چون ما در عصری زندگی می کنیم که سود هدف هر ‏مجممجحصولىللىی است،‏ چه یک 

گبریبرره ی کاغذی که در تبریبرراژ میلیوبىنبىی توسط یک ماشبنیبنن ‏بىببىی فکر تولید شود،‏ چه قطعه ای موسیقابىیبىی 

که کسی ماه ها به خاطرش عرق ربجیبجخته باشد.‏ 

سرمایه داران به ما می گویند که در بازار جهابىنبىی زندگی می کنیم.‏ بازارها وجود دارند تا 

اجناس شان را بفروشند و پول دربیاورند.‏ آبجنبجچه می فروشند اهمھهممیبىتبىی ندارد،‏ تا هنگامی که فروش 

می رود و البته سودآوری دارد.‏ 

!82


سوخبنتبنن ساختمان پارلمللممان (١٨٣۴) ‐ ترنر 

هالیوود در دوران اوجش ‏بمنبممونه ای بارز است.‏ استعدادهای بزرگ به اندازه ای مورد ‏بهببههره کشی 

قرار می گرفتند که در بسیاری از موارد ستاره ها جوابمنبممرگ می شدند،‏ یا به دست خودشان یا از 

طریق افراط در مصرف ‏مجممجحرک هابىیبىی چون الکل و مواد ‏مجممجخدر.‏ مشهورترین ‏بمنبممونه های این گونه 

استفاده از انسان ها به عنوان کالا جودی گارلند،‏ مریلبنیبنن مونرو و البته ‏«پادشاه»،‏ الویس ‏[پریسلی]‏ 

بودند.‏ معروف ترین ‏بمنبممونه ی این شکل از بردگی جودی گارلند بود.‏ او ستاره ی خردسال سینما 

بود که رشد کرد و ستاره ی بزرگسال شد.‏ او ببریبررجمحجممانه وادار می شد که یکی پس از دیگری فیلم 

بسازد.‏ او که وادار می شد که قرص هابىیبىی مصرف کند ‏(که امروز آبهنبهها را ‏مجممجحرک و ‏مجممجخدر می نامیم)‏ تا 

بتواند در فیلم ها یکی پس از دیگری ظاهر شود،‏ الکلی شد و عاقبت در سن ۴٧ سالگی در 

لندن درگذشت.‏ او سایه ی رقت انگبریبرزی شده بود از استعداد بزرگی که پیش از آن بود،‏ در 

تلویزیون و مطبوعات هدف هجو و ‏بمتبممسخر قرار می گرفت چون حقیقت پنهان در پس مرگ 

!83


استعدادش را ‏بمنبممی دانستند.‏ اما کمپابىنبىی ام جی ام پولش را از او درآورده بود،‏ پس چه اهمھهممیبىتبىی 

برایش داشت؟ فقط یک گبریبرره ی کاغذ مصرف شده ی دیگر در سطل کاغذ باطله ی هالیوود.‏ 

نکته ای را که می توان درباره ی ام جی ام،‏ برادران وارنر و سایر نام های بزرگ عصر هالیوود 

گفت این است که ‏بجتبجحت مالکیت کسابىنبىی بودند که فقط و فقط در کار سینما بودند.‏ امروزه 

شرکت های سرگرمی ‏بجتبجحت مالکیت ‏بمتبممام انواع شرکت های چندملیبىتبىی هستند.‏ 

مثال شرکت جبرنبررال الکبرتبرریک را در نظر بگبریبرر ‏بمیبمم که موتور جت،‏ ‏بجیبجخچال،‏ و تورببنیبنن های بزرگ 

می سازد و ‏همھهممچنبنیبنن مالک شرکت ‏بجپبجخش تلویزیوبىنبىی آمریکابىیبىی ان ‏بىببىی سی است.‏ ان ‏بىببىی سی هم ا کنون 

به طور گسبرتبررده در صدد است حال که توبىنبىی بلر می خواهد به شرکت های خارجی اجازه دهد 

تلویزیون های بریتانیابىیبىی را ‏بجببجخرند،‏ شبکه ی تلویزیوبىنبىی ‏بجتبججاری اصلی بریتانیا،‏ آی ‏بىتبىی وی را ‏بجببجخرد.‏ گویا 

‏همھهممبنیبنن که برنامه های آبکی آمریکابىیبىی بر روی صفحه ی آی ‏بىتبىی وی تکثبریبرر شود کافىففىی نبود!‏ ‏بىببىی شک ‏همھهممبنیبنن 

که شرکت ‏بجیبجخچال سازی مالک آی ‏بىتبىی وی شود،‏ ‏بمتبممام ‏مجممجحتوای وطبىنبىی به ناچار ناپدید خواهد شد!‏ اما 

این خرید تصادفىففىی نیست،‏ بلکه ‏بجببجخشی از فرآیند جاری است که در آن شرکت های آمریکابىیبىی 

تلاش می کنند بر چشم ها و گوش هابمیبممان و در ‏بهنبههایت ذهن هابمیبممان مسلط شوند.‏ 

در هر جابىیبىی از دنیا تلویزیوبىنبىی را روشن کنید،‏ مطمبنئبنن هستید که برنامه ی ‏مجممجحبوب جهابىنبىی،‏ گارد 

ساحلی را می بینید.‏ چه توضیح غم انگبریبرزی بر وضعیت سیاره مان.‏ زمابىنبىی که توانابىیبىی ارتباط ‏جمججممعی 

را دار ‏بمیبمم،‏ دنیا چه ‏بمتبمماشا می کند؟ برنامه های آموزشی؟ نه!‏ زنابىنبىی با سینه های بزرگ که در 

پیوریبنتبنن ترین کشور دنیای غرب تولید شده است.‏ ا گر ‏همھهممبنیبنن برنامه می خواست دخبرتبررابىنبىی با 

بالاتنه ی برهنه را به صوربىتبىی که در اغلب سواحل جهان دیده می شود نشان دهد،‏ رنگ روز را به 

خود ‏بمنبممی دید؛ چه دورو ‏بىیبىی بزرگی.‏ 

ما این را هم نباید فراموش کنیم که البته ‏بمتبممام این چرندیات با تبلیغات قطع می شوند و در برخی 

موارد تبلیغات از خود برنامه ‏بهببههبرتبرر هستند!‏ برنامه هابىیبىی ‏همھهممچون گارد ساحلی،‏ زینا،‏ داینسبىتبىی و پدر 

‏همھهممه ی آبهنبهها دالاس یک وجه مشبرتبررک دارند:‏ ساخت و فروش شان کم هزینه است و سود بالابىیبىی را 

برداشت می کنند.‏ آبهنبهها به جهان تصویری ‏بجتبجحریف شده از زندگی آمریکابىیبىی نبریبرز ارائه می کنند.‏ مردم 

فقبریبرری که در زاغه های ساخته شده از جعبه های بسته بندی دور انداخته شده در برزیل،‏ هند 

و…‏ زندگی می کنند،‏ ‏همھهممان به اصطلاح ‏«جهان سوم»،‏ این آشغال ها را می بینند و سهمی از آن را 

می خواهند.‏ و نقشه این است:‏ شستشوی ذهن مردم ‏«جهان سوم»‏ به سوی این فکر که تنها از 

راه سرمایه داری است که این شبه جهان می تواند ‏بجتبجحقق یابد.‏ 

!84


طلوع امبرپبررسیون‐مونه 

ما ا کنون در ابتدای قرن بیست و یکم هستیم؛ ا گر کسی دوران ما را با آغاز قرن گذشته 

مقایسه کند،‏ می بینیم که تغیبریبرر چندابىنبىی به وجود نیامده است.‏ جنگ در مضیقه نیست،‏ ‏همھهممه جا 

هست؛ ‏بمنبممونه ی خوبش در عراق در جریان است.‏ ببخشید،‏ اصلاح می کنم،‏ آن آقای خوب جورج 

دبلیو بوش که البته در دل تنها خبریبرر مردم عراق را می خواهد در ماه می [٢٠١٣] گفت که جنگ 

به پایان رسیده است.‏ 

کمبود قحطی و برده داری،‏ چه نوع قدبمیبمم و چه جدید نبریبرز وجود ندارد.‏ تفاوت در این است که 

امروز بردگی جنسی نامیده می شود و در روزگار قدبمیبمم اسارت و ارباب رعیبىتبىی نامیده می شد ‏(که 

مورد اخبریبرر را کمونیست های نابکار در روسیه ی تزاری از شرش خلاص شدند).‏ اما خدا را شکر،‏ 

بازگشته است.‏ 

با این حال اما ‏همھهممه چبریبرز به ‏همھهممان شکل نیست،‏ چرا که در آغاز قرن ٢٠ هبرنبرر و موسیقی زنده بود و 

انقلابىببىی را ‏بجتبججربه می کرد شبیه آن را حبىتبىی در دوران رنسانس هم ندیده بود.‏ پیشرفت عکاسی در 

!85


طول قرن ١٩ تقاضای پرتره و مناظر کسل کننده را کاهش داده بود.‏ و در مورد مارسل دوشان ٧٥ 

حبىتبىی او را ‏بجتبجحت تاثبریبرر نبریبرز قرار داده بود.‏ پس از دیدن عکسی با نوردهی چندگانه از مردی در 

حال دویدن،‏ اثر ‏«برهنه از پله پایبنیبنن می آید»‏ را خلق کرد.‏ هبرنبررمندابىنبىی چون ترنر‎٧٦‎ 

انگلیسی 

شروع به نقاشی به شیوه ی دیگری کردند،‏ شیوه ای غبریبرربمنبممایشی.‏ مونه نقاش فرانسوی در دیداری 

از لندن با دیدن اثر ترنر طلوع امبرپبررسیون را نقاشی کرد که نام این سبک هبرنبرری جدید،‏ 

امبرپبررسیونیسم را به آن داد.‏ 

برهنه از پله پایبنیبنن می آید ‐ دوشان 

!86 

Marcel Duchamp ٧٥ 

George Turner ٧٦


در سال ١٩١٣ باله ی جدید ایگور اسبرتبرراوینسکی،‏ پرستش ‏بهببههار ‏بجنبجخستبنیبنن اجرایش را در پاریس 

داشت.‏ تقریباً‏ شورش رخ داد،‏ چرا که ‏بمتبمماشا گران ثروبمتبممند سنبىتبىی ‏بمنبممی توانستند این شکل جدید 

موسیقی و صحنه ای که پیکاسو طراحی کرده بود را ‏بجتبجحمل کنند.‏ این نشانه ی خو ‏بىببىی بود،‏ چرا که 

پذیرش هبرنبرر نو ‏همھهممیشه از سوی ساختار حا کم دشوار است.‏ 

هبرنبرر و موسیقی در طول قرن ٢٠ پیشرفت کرد.‏ امبرپبررسیونیسم منجر به سوررئالیسم و کوبیسم 

شد.‏ نویسندگان بزرگ با نوشبنتبنن رمان هابىیبىی که ساختار اجتماعی دوران را زیر سوال می برد 

جهشی به پیش داشتند.‏ امروز هم سنگ های آبهنبهها کجا هستند؟ 

این درست است که بسیاری از حامیان هبرنبرر سرمایه داران و اشراف بودند،‏ اما این چبریبرز جدیدی 

نیست.‏ برای صدها سال،‏ پادشاهان و ملکه های اروپا نام های بزرگی را چون میکل آنژ،‏ لئوناردو 

داوینچی،‏ باخ،‏ هایدن و…‏ تشویق کردند و به کار گرفتند.‏ در انگلستان با این که جنبش اصلاح 

دین بیشبرتبرر هبرنبرر انگلیس را نابود کرد،‏ تئاتر بر جای خود بافىقفىی ماند و شکسپبریبرر و مارلو توسط 

توده های عادی دیده شدند.‏ 

حامیان هبرنبرر امروز چه کسابىنبىی هستند؟ شرکت های چندملیبىتبىی چون کوکا کولا که البته تنها آثار 

تروبمتبممبریبرزی که چالش برانگبریبرز نیستند را ‏جمحجممایت می کنند تا وجهه ی پا کبریبرزه شان لکه دار نشود.‏ این 

واقعیت که آبهنبهها از کارگران مهاجر از آن سوی مرز مکزیک ‏بهببههره کشی می کنند،‏ واقعیبىتبىی است که 

به آن اشاره ای ‏بمنبممی کنند.‏ پس نتیجتاً‏ هبرنبرر امروز رو به موت است و وقبىتبىی نسل های آینده به این 

دوره از تارتحیتحخ نگاه کنند،‏ برای مردمی که ‏مجممججبور بودند چنبنیبنن دنیای نامطلو ‏بىببىی را ‏بجتبجحمل کنند 

احساس تاسف خواهند کرد.‏ 

به نظر می رسد که این پوسیدگی پس از جنگ جهابىنبىی دوم شروع به استقرار کرد.‏ اروپا نابود 

شده بود،‏ آمریکا پادشاه بود.‏ ایالات متحده آمریکا ‏همھهممه چبریبرز داشت،‏ پول،‏ زیرساخت های تولیدی 

آسیب ندیده،‏ و هیولای سر خرمنِ‏ ا کنون پبریبرروزِ‏ ابجتبجحاد شوروی.‏ امبرپبرریالیست های آمریکا 

می خواستند بر جهان آزاد کذابىیبىی مسلط شوند،‏ و این ‏همھهممانند سرطابىنبىی غبریبرر قابل توقف،‏ به معنای 

سلطه ی کامل بود.‏ نوزاد جدیدی هم از راه رسید:‏ تلویزیون.‏ 

در ابتدا به خاطر سلطه ی رادیو در ایالات متحده،‏ شبکه ها نسبت به سرمایه گذاری بر روی این 

وسیله راغب نبودند.‏ سه شبکه ی بزرگ ان ‏بىببىی سی،‏ ای ‏بىببىی سی و سی ‏بىببىی اس پول زیادی از رادیو که 

البته در آمریکا کاملاً‏ ‏بجتبججاری بود کسب می کردند.‏ اما کم کم یک شبکه پس از دیگری شروع به 

‏بجپبجخش تلویزیوبىنبىی کردند و صحنه برای آبجنبجچه امروز دار ‏بمیبمم مهیا شده بود،‏ سلطه ی ‏«فرهنگی»‏ تقریباً‏ 

کامل ایالات متحده.‏ 

!87


کشورهابىیبىی چون فرانسه ‏‐که طبیعتاً‏ می خواهند فرهنگ خود را حفظ کنند و برای اینکه چه 

مبریبرزان برنامه های غبریبررفرانسوی در تلویزیون فرانسوی ‏مجممججاز است سهمیه مشخص کرده اند‐‏ به 

دیده ی دسمشسممن نگریسته می شوند.‏ چرا که برنامه های آمریکابىیبىی تنها ‏مجممجحملی هستند برای فروش 

کالای آمریکابىیبىی مثل کوکا کولا،‏ مک دونالد،‏ نام شان را می دانید.‏ آبهنبهها ‏همھهممگی ‏بجببجخشی از ‏بهتبههاجم 

خرده فرهنگ ‏بىببىی خاصیت امبرپبرریالیسبىتبىی به جهان هستند.‏ 

آینده برای هبرنبرر چه در بر دارد؟ این پرسش می بایست به پرسش کلی وصل شود.‏ آینده برای نوع 

بشر چه در بر دارد؟ سرمایه داری تنها یک نبریبرروی ‏مجممجحرکه دارد:‏ سود.‏ کور است و بازار باید سلطه 

یابد،‏ و در بازار تنها ارزشی که می تواند بر اقلام گذاشته شود ارزش پولىللىی است.‏ یک ‏بمنبممونه اش 

این است.‏ ونگوگ در فقر درگذشت،‏ با این حال نقاشی هایش در میان ارزسمشسممندترین های دنیاست 

و در مزایده ها به ازای میلیون ها دلار دست به دست می شود.‏ خریداران می دانند که دارند یک 

نقاشی می خرند،‏ اما در اصل یک سرمایه گذاری است.‏ ا گر به دلیلی فردا ونگوگ از رده خارج 

شود،‏ این هبرنبرردوستان کذابىیبىی خود را از ونگوگ هایشان خلاص می کنند،‏ درست مانند دلالابىنبىی که 

از شر سهام در حال سقوط بر روی زمبنیبنن بازار سهام خلاص می شوند.‏ 

نکته ای که کمبرتبرر کسی درباره ی تبعات ‏جمحجممله ی ١١ سپتامبرببرر به برج های دوقلو می داند این است که 

‏بمتبممام ویرانه ها در جستجوی آثار هبرنبرری نفیس بسیاری که ‏ممممممکن بود بعد از ‏جمحجممله بافىقفىی مانده باشند 

دابمئبمماً‏ غربال می شد.‏ ‏همھهممه ی آبجنبجچه که یافتند ‏مجممججسمه های فلزی کج و معوج بود.‏ گمان می کنم آثار 

هبرنبرری از دست رفته در مقابل نابودی بر اثر ‏جمحجممله ی تروریسبىتبىی بیمه نشده بود.‏ زندگی سخت 

است.‏ از هر یک از مردم بیشماری که در این دنیای زشت و غم انگبریبرز از گرسنگی می مبریبررند 

ببرپبررسید.‏ این دنیای سرمایه داری!‏ 

۵ نوامبرببرر ٢٠١٣ 

!88


!89


جک الیور 

حفظ فرهنگ ‏بجتبجحت سلطه نظام سرمایه داری 

اثرات ‏بجببجحران سرمایه داری در ‏بمتبممامی سطوح جامعه حس می شود.‏ به گزارش مقاله ای در ‏مجممججله ی 

تابمیبمم در آوریل،‏ این شامل حفظ اما کن تاربجیبجخی نبریبرز می شود.‏ در حالىللىی که دولت های اروپابىیبىی ‏بىببىی پول 

در کاهش هزینه های عمومی و قطع بودجه با هم مسابقه می دهند،‏ دستاوردهای تاربجیبجخی بشر زیر 

فشار سهمیه های نا کافىففىی برای حفظ آثار فرهنگی خرد می شوند.‏ 

در ایتالیا،‏ کشوری که بیش از هر کشور دیگر دارای اما کن مبریبرراث جهابىنبىی یونسکو است،‏ دولت 

برلوسکوبىنبىی هزینه های فرهنگی را در سه سال اخبریبرر مدیریتش به مبریبرزان ١/٧ میلیارد دلار کاهش 

داده است.‏ دولت ایتالیا تنها ‎٠/٢‎درصد بودجه ی ملی اش را برای تعمبریبرر و نگهداری اما کن 

تاربجیبجخی خود از ‏جمججممله کولوسیوم،‏ قصر دوک در ونبریبرز،‏ ‏بمپبممبىپبىی و دره ی معابد در سیسیلی اختصاص 

داده است.‏ دولت به طور فزاینده ای به سوی ‏بجببجخش خصوصی روی می آورد تا هزینه ها را پرداخت 

کند‐‏ در ازای قیمبىتبىی مشخص.‏ 

سهیم شدن ‏بجببجخش خصوصی و ‏بجتبججاری در اقدام برای حفظ آثار فرهنگی به هیچ وجه تازه نیست.‏ 

با این حال آبجنبجچه ا کنون شاهدش هستیم از نظر کیفی متفاوت است.‏ با افزایش درماندگی دولت 

در رابطه با منابع مالىللىی،‏ سرمایه داران بیشبرتبرر و بیشبرتبرر جری شده اند و در ازای پول شان مطالبات 

بیشبرتبرری دارند.‏ در سیسیلی،‏ شهردار ا گربجیبججنتو قصد دارد حقوق مربوط به استفاده ی ‏بجتبججاری از 

تصاویر دره ی معابد را وا گذار کند.‏ این به شرکت های پوشا ک حق ابجنبجحصاری تولید ‏مجممجحصولابىتبىی را 

می دهد که این گنجینه های بشری را به ‏بمنبممایش می گذارند.‏ پل آه ونبریبرز در قصر دوک ‏بجببجخش عمده ی 

سال ٢٠١٢ را پنهان زیر پوشش بیلیوردهای بزرگ بانکی گذراند که حامی مالىللىی بازسازی آن 

شده بود،‏ دیزل هم موافقت کرده است که بازسازی مشابهببههی را در شهر تقبل کند.‏ به ‏همھهممبنیبنن 

ترتیب،‏ حقوق مربوط به کولوسیوم هم در ازای بازسازی وا گذار شد.‏ دو شرکبىتبىی که در این امر 

مشارکت داشتند،‏ می خواستند این ساختمان را با ببرنبرر و تبلیغات بپوشانند،‏ اما برنده ‏[ی مزایده]،‏ 

دیه گو دلاواله از شرکت ایتالیابىیبىی تولید کننده ی کفش تاد،‏ خود بزرگوارانه تصمیم بر خلاف آن 

گرفت.‏ با این حال،‏ او ‏همھهممچنان ‏مجممجحق است که تبلیغات تاد را بر روی بلیت های ورودی چاپ کند و 

از تصاویر کولوسیوم در تبلیغات شرکت استفاده ‏بمنبمماید.‏ 

!90


این تنها آغاز چنبنیبنن اقدامابىتبىی برای خصوصی سازی است.‏ تنها یک نگاه به تصاویر پل آه که با 

تبلیغات عظیم پوشیده شده است روشن می کند که چرا طبقه ی سرمایه دار چنبنیبنن اقدامابىتبىی را 

برای ‏«حفظ آثار»‏ ابجنبججام می دهد.‏ بورژوازی از ‏بجببجحران سرمایه داری در تلاطم است و با استیصال 

به دنبال یافبنتبنن راه هابىیبىی جدید برای تولید سود است.‏ آبهنبهها تا حدی که می توانند از قبل این 

معاملات ‏بهببههره می برند در حالىللىی که تا کمبرتبررین حد ‏ممممممکن در ازایش می دهند.‏ بالاخره دارند 

سرمایه گذاری می کنند و نفع شان در به حدا کبرثبرر رساندن بازده است.‏ آبهنبهها در کار بازسازی 

نیستند،‏ در کار سودآوری هستند.‏ 

طبرنبرز این ماجرا در اینجاست که به دلیل سال ها کاهش هزینه از سوی دولت ایتالیا،‏ این اما کن با 

سرعت فزاینده ای در حال ‏بجتبجخریب هستند.‏ البته این مانع نشده است که هزینه ی ورودی دریافت 

کنند و از ‏مجممجحل سالانه تقریباً‏ ۴٠ میلیون توریسبىتبىی که مشتاق اند این اما کن را ببینند پول 

دربیاورند؛ صرف نظر از خطرابىتبىی که متوجه مکان ها و بازدیدکنندگان است ‏(در سال ٢٠١٠ 

تکه ی بزرگی از ساروج در حبنیبنن تور بازدید از کولوسیوم فروربجیبجخت)!‏ 

سطح فرهنگی یک جامعه بستگی به قوت شیوه ی تولید آن دارد و به ‏همھهممبنیبنن ترتیب،‏ توانابىیبىی 

طبقه ی حا کم آن در پشتیبابىنبىی از رشد هبرنبرر و آموزش.‏ پیش از هر چبریبرز ابتدا باید بتوان چبریبرزی 

خورد و زندگی نسبتاً‏ باثبابىتبىی داشت.‏ جامعه ای که از نظر تاربجیبجخی در حالت صعود است توان 

تولید چنان آثار فرهنگی را دارد که بسیار برتر از آثار تولیدی جامعه ی در حال سقوط است که 

در آن شیوه ی تولید به سرحد توان خود رسیده و با مناسبات تولید در تضاد قرار می گبریبررد.‏ 

هم کولوسیوم و هم قصر دوک ‏مجممجحصول جوامع در حال صعود هستند.‏ کولوسیوم که ببنیبنن 

سال های ٧٢ و ٨٠ پس از میلاد ساخته شده است،‏ ‏مجممجحصول قدرت رو به گسبرتبررش جامعه ی 

برده داری امبرپبرراتوری رم بود و هبرنبررمندی قصر دوک که تا نیمه ی قرن ١۵ پایان یافت،‏ با رشد 

سرمایه داری در میان جامعه ی فئودال در ‏جمججممهوری ونبریبرز از طریق ‏بجتبججارت و تولیدی که با خود به 

ارمغان آورده بود ‏ممممممکن شد.‏ 

حبىتبىی یک مقایسه ی سطحی میان معماری و هبرنبرر اواخر امبرپبرراتوری رم با دوران پیشبنیبنن کولوسیوم 

افت چشمگبریبرری را در سطح تکنیک نشان می دهد،‏ چرا که بنیان اقتصادی امبرپبرراتوری به سرحد 

توان خود رسیده بود.‏ به علاوه،‏ کولوسیوم و دیگر آثار بزرگ معماری رم،‏ در دستان 

شهرنشینان در طول ‏«قرون تاریک»‏ که به دنبال سقوط آن رخ داد متحمل زیان بزرگی شد.‏ 

درون آمفی تئاتر به خاطر بلوک های سنگی اش که برای ساختمان های متعدد دیگر استفاده 

!91


می شد ‏بجتبجخریب شد و ‏بمنبممای مرمری برای ساخبنتبنن آهک سوزانده شد.‏ فضای ‏مجممجحوطه ی طاق ها اجاره 

داده می شد و حبىتبىی در اوایل قرن ١٣ مستحکم شده و به عنوان قصر از آن استفاده می شد.‏ 

این مکان های ارزسمشسممند دوباره از سوی غارتگری جامعه ای در وضعیت سقوط تاربجیبجخی ‏بهتبههدید 

می شوند.‏ در حالىللىی که طبقه ی سرمایه دار روزگاری از احیاء اما کن باستابىنبىی از پس سال های 

نامهربان زوال فئودالىللىی برای اهداف تفربجیبجحی و آموزشی ‏جمحجممایت می کردند،‏ در دوره ی سقوط شان 

‏[این آثار]‏ صرفاً‏ به دیده ی منابع سرمایه گذاری پولساز نگریسته می شوند.‏ 

دولت آلبابىنبىی بسیاری از قلعه های تاربجیبجخی اش را وا گذار کرده است که منجر به ورود صدمات 

نا گفتبىنبىی از سوی سرمایه گذاری های ‏بجتبججاری ‏همھهممچون رستوران ها و حبىتبىی دکل های ‏مجممجخابرابىتبىی شده 

است.‏ در ترکیه،‏ یک سینمای ١٢٧ ساله فروخته شد و ا کنون تعطیل شده است تا جا برای یک 

مرکز خرید باز شود.‏ صحبت هابىیبىی در رابطه با خصوصی سازی ‏بمتبممام ‏بمپبممبىپبىی شده است که ظاهراً‏ چند 

هزار شرکت خارجی را به خود جذب کرده است.‏ این نشانه ی طبقه ی حا کمی است که دیگر 

‏بمنبممی تواند منافع بشریت را در امری چنبنیبنن ابتدابىیبىی مانند حفظ مبریبرراث انسابىنبىی برای نسل های آینده 

تامبنیبنن ‏بمنبمماید.‏ 

حبىتبىی شهردار ا گربجیبججنتو،‏ مارکو زامبوتو که موافق وا گذاری حقوق دره ی معابد است،‏ معتقد بود 

که خرید ویرانه های ایتالیابىیبىی ‏‐ایده ای ارائه شده از میلیاردر روس میخائیل پروخوروف‐‏ به 

طور کامل از سوی سرمایه های خارجی مطلقاً‏ غبریبررقابل تصور است.‏ دیگر مقامات رسمسسممی نبریبرز 

درباره ی این روش کسب درآمد ابراز نگرابىنبىی کرده اند،‏ اما با این حال ‏بمنبممی توانند راه حل واقعی 

دیگری نبریبرز ارائه کنند.‏ 

واقعیت این است که ‏بجتبجحت سلطه ی نظام سرمایه داری هیچ راه حل دیگری وجود ندارد و 

بورژوازی و ‏بمنبممایندگانش ناتوان از گسبرتبررش ابزار تولید یا حفظ گذشته به شیوه ی معناداری هستند.‏ 

‏همھهممبنیبنن سوال که چه کسی باید اما کن تاربجیبجخی را نگهداری کند وضعیت را با وضوح ‏بمتبممام روشن 

می کند:‏ به کارگران گفته می شود که پولىللىی در کار نیست،‏ که باید سنگ به شکم ببندبمیبمم و با این 

حال ‏بجتبججارت های خصوصی میلیون ها پولىللىی را ذخبریبرره می کنند که ظاهراً‏ وجود نداشته است.‏ آبهنبهها 

ذخائر نقدی عظیمی دارند که به دست طبقه ی کارگر به وجود آمده است و با این حال از ابجنبججام 

هرگونه عمل سازنده ای با آن ناتوانند.‏ 

با اقتصاد سوسیالیسبىتبىی برنامه ریزی شده ی دموکراتیک،‏ ‏همھهممچنان که مبریبرزان و تکنیک تولید افزایش 

می یابد،‏ می توانیم منابعی برای مراقبت از اما کن تاربجیبجخی را از طریق گسبرتبررش روش هابىیبىی ‏بهببههبرتبرر برای 

!92


بازسازی و حفظ آبهنبهها تضمبنیبنن کنیم.‏ آینده ی گنجینه های باستابىنبىی ما تنها می تواند با یک نبریبررو در 

جامعه که ‏بمنبمماینده ی آینده ی خود بشریت است تضمبنیبنن شود:‏ طبقه ی کارگر جهابىنبىی.‏ 

٢٧ سپتامبرببرر ٢٠١٢ 

!93


!94


الن وودز 

فتیشبریبرزم سرمایه داری و زوال هبرنبرر 

شخصی گفته است که یکی از معیارهای برنده شدن جایزه ی ترنر این است که درک تان نکنند.‏ 

فلسفه اش این است:‏ هر چه کمبرتبرر فهمیده شوم،‏ هبرنبررم ‏بهببههبرتبرر است.‏ با این حال نوع هبرنبرری که برنده ی 

جایزه ی ترنر می شود هم ارزش دارد.‏ ارزشش به این است که آینه ای در مقابل اجتماعی که آن 

را تولید کرده می گبریبررد و می گوید:«این ‏همھهممابىنبىی است که هسبىتبىی،‏ و این ‏همھهممه ی آن چبریبرزی است که 

قادر به تولیدش هسبىتبىی.»‏ این آثار به ما خاطرنشان می کند که زیر سطح نرم و راحت بورژوازی 

جامعه ی مدرن،‏ وحشت در کمبنیبنن است:‏ جانوران موذی مرده،‏ جنایت،‏ مرگ و زوال.‏ 

فرهنگ پاپ ارزان و نامطبوعی که سرمایه داری در دوران زوال کهنسالىللىی اش تولید می کند تقریباً‏ 

‏همھهممان نقشی را بازی می کند که فست فود ارزان و نامطبوع دارد،‏ که یعبىنبىی تضعیف سلامت و 

انسداد سرخرگ های نسل جوان کنوبىنبىی.‏ تنها تفاوت در این است که ‏«هبرنبرر پاپ»‏ فرهنگ را تضعیف 

می کند و سرخرگ های ذهبىنبىی اجتماع را مسدود می کند.‏ سخت بتوان گفت که کدام فعالیت 

مضرتر است.‏ 

‏بجببجخشی از آبجنبجچه ‏«سرگرمی انبوه»‏ دوران مدرن خوانده می شود متشکل از تولید انبوه چبریبرزی است 

که به نام ‏«سلبرببرریبىتبىی»‏ شناخته می شود.‏ ‏همھهممه می دانند که این سلبرببرریبىتبىی ها چه کسابىنبىی هستند،‏ چرا 

که جایگاه برجسته ای در صفحات اول مطبوعات زرد،‏ و جایگاهی به ‏همھهممان برجستگی در 

گفتگوهای روزانه در خانه،‏ کارخانه،‏ تریا و ایستگاه اتوبوس دارند.‏ از ما خواسته می شود که 

نظرابىتبىی جدی داشته باشیم درباره ی اینکه این یا آن سلبرببرریبىتبىی چه می پوشد،‏ چه می خورد،‏ چه 

می نوشد،‏ چه می گوید یا فکر می کند،‏ با چه کسی می خوابد،‏ ازدواج می کند یا طلاق می گبریبررد و 

یا به چه کسی خیانت می کند.‏ آبجنبجچه که هرگز از ما خواسته ‏بمنبممی شود که درباره اش نظر بدهیم 

مسئله ی جالبىببىی است:‏ این سلبرببرریبىتبىی ها واقعاً‏ چه می کنند؟ چه عملکرد تولیدی یا فرهنگی را ‏مجممجحقق 

می کنند؟ 

در گذشته،‏ هنگامی که مردم کمبرتبرر پیچیده بودند اما احتمالاً‏ باهوش تر بودند،‏ مردان و زنان 

مشهور می شدند چون کاری را ‏بهببههبرتبرر از دیگران ابجنبججام می دادند.‏ در خوانندگی،‏ رقص،‏ فوتبال،‏ 

!95


بازیگری یا هر چبریبرز دیگری خوب بودند.‏ دیگر این طور نیست!‏ قدرت رسانه ی ‏جمججممعی که به 

شکلی جهابىنبىی در ‏بمتبمملک و کنبرتبررل قطب های ابجنبجحصاری بزرگ است،‏ بسیار زیاد است،‏ آنقدر زیاد که 

در گذشته تنها قادر متعال از چنبنیبنن قدربىتبىی ‏بهببههره می برد:‏ قدرت خلق چبریبرزی از هیچ.‏ 

سلبرببرریبىتبىی های دوران مدرن ‏مجممججبور نیستند در کاری خوب باشند.‏ آبهنبهها فقط هستند.‏ و هستند،‏ فقط به 

این خاطر که روزنامه های زرد و تلویزیون می گوید هستند.‏ این قدربىتبىی ‏مجممجحشر است که میلیون ها 

انسانِ‏ از قرار هوسمشسممند را متقاعد می کند که فلان و فلان موجود ‏بىببىی اهمھهممیت ‏بىببىی استعداد و ‏بهتبههی مغز 

سلبرببرریبىتبىی است و شایسته ی احبرتبررام،‏ ‏بجتبجحسبنیبنن و توجه ما.‏ 

سلبرببرریبىتبىی ها در هبرنبرر 

این جنون در سال های اخبریبرر به دنیای هبرنبرر هم شیوع پیدا کرده است،‏ که در آن افرادی فاقد 

هرگونه استعداد در زمینه ی هبرنبرر به عنوان پیشگامان عصر جدید و حبىتبىی پیامبرببرران مذهبىببىی نو به 

‏بمنبممایش گذاشته می شوند تا ‏بجتبجحسبنیبنن شان کنیم.‏ به قول شخصی:«بیشبرتبرر توجه بر روی فرد است،‏ نه 

هبرنبرر.»‏ بنابراین ‏«جایگاه سلبرببرریبىتبىی مهم تر از هبرنبرر شده است.»‏ 

این نه بیان هبرنبرر،‏ بلکه تنها بیان نفس هبرنبررمند است.‏ این علاقه به شخص هبرنبررمند به جای هبرنبرری که 

تولید می کند تصادفىففىی نیست.‏ صرفاً‏ این واقعیت را بازتاب می دهد که این هبرنبرر خود فاقد هرگونه 

جذابیت است.‏ مثالىللىی از این نوع هبرنبرر را در نظر بگبریبرر ‏بمیبمم:‏ رختخواب نامرتب.‏ این ‏همھهممان چبریبرزی است 

که به عنوان ‏«هبرنبرر مفهومی»‏ شناخته می شود.‏ این هبرنبرری است که دموکراتیک ترین ویژگی را 

دارد،‏ چرا که من هر روز آن را خلق می کنم.‏ موانع میان هبرنبرر و مردم به این ترتیب فرو 

می ریزد.‏ مرگ بر ‏بجنبجخبه گرابىیبىی!‏ بگذارید پرچم و ‏بمنبمماد ما رختخواب نامرتب باشد.‏ و از آبجنبججا که به 

وضوح هیچ گونه استعداد یا توانابىیبىی برای نامرتب رها کردن رختخواب لازم نیست،‏ بیایید 

شعارمان این باشد:‏ زنده باد غیبت مطلق استعداد!‏ 

مثالىللىی دیگر تلّی از خا کسبرتبرر سیگار بود که توسط یک هبرنبررمند ژاپبىنبىی با دقت در کنار هم چیده 

شده بود ‏(ا گر کلمه ی درسبىتبىی باشد).‏ این بیانیه ای بسیار رئالیسبىتبىی از زندگی بود که یک خابمنبمم 

نظافتچی با جارو و خا ک اندازش در کمبرتبررین زمان ساخته بود.‏ این عمل مستقیم نقدی بسیار 

موثرتر بود تا ‏بمتبممام روده درازی هابىیبىی که در ضمیمه های هفتگی گاردین می خوانیم.‏ یک شاهکار 

مشهور دیگر یک پشته ی آجر است.‏ راز این آجرها ویژگی ‏بمتبمماماً‏ جغرافیابىیبىی دارد.‏ منطق این 

است:‏ ا گر در موزه باشند،‏ زیبا هستند.‏ اما احتمالاً‏ ا گر در جای مناسب خود باشند ‏‐مثلاً‏ در 

کارگاه ساختمابىنبىی‐‏ زشت هستند،‏ واقعیبىتبىی که هر بنّابىیبىی می تواند آن را گواهی دهد.‏ 

!96


باز مثالىللىی دیگر،‏ ویدیوی را کیِ‏ پل مک کاربىتبىی‎٧٧‎ 

است که عبارت است از مردی که با دستکش 

بوکس به خود مشت می زند.‏ ‏همھهممه ی این ها نشان می دهد که شخص هبرنبررمند تا چه حدی 

‏«فتیشبریبرزه»‏ شده است.‏ این واضح ترین جلوه ی بیگانگی و فتیشبریبرزم در جامعه ی سرمایه داری 

اخبریبرر است.‏ توجه عموم نه به اثر هبرنبرری،‏ بلکه به هبرنبررمندی که آن را تولید می کند کشیده 

می شود.‏ اما هبرنبررمند به عنوان یک انسان ‏بمنبممایش داده ‏بمنبممی شود،‏ بلکه یک ‏«سلبرببرریبىتبىی»‏ دیگر است،‏ 

آفرینش ساخته ی دست رسانه های ‏جمججممعی.‏ 

با این حال،‏ گرایش هبرنبرر مفهومی منتقدان خود را هم دارد.‏ استا کیست ها 

٧٨ 

، مدافعان نقاشی در 

مقابل هبرنبرر مفهومی،‏ و بلایای خودگماشته ی ‏«گرایش سِروتا»‏ ‏(که نامش را از سر نیکلاس سروتا 

مدیر تِیت گرفته است)،‏ چندین سال است که در مراسم با لباس دلقک اعتصاب می کنند.‏ امسال 

با بزرگواری اعلام کردند که دلقک ها مراسم جایزه ی ترنر را بایکوت کرده اند.‏ در عوض با دو 

عروسک جنسی بادی ظاهر شدند که ‏مجممجخصوصاً‏ توسط چارلز تامسون‎٧٩‎ 

بنیان گذار استا کیست ها 

از یک فروشگاه ابزار جنسی در سوهو خریداری شده بود؛ او پرسیده بود:«آیا ‏[مراسم]‏ جایزه ی 

ترنر عروسک های جنسی،‏ ‏جمججممجمه های فروشگاه های وسایل شوخی و گلفروشی را ‏بمنبممایش 

می دهد؟ 

آیا نباید نام خود را به جایزه ی پادشاه‎٨٠‎ 

را گرامی بدارد؟»‏ 

تغیبریبرر بدهد تا هبرنبرر سر نیکلاس که در واقع وجود ندارد 

Paul Macarthy ٧٧ 

٧٨ اسqqتاکqqیسم ‏(بqqه انqqگلیسی:‏ (Stuckism یqqک جqqنبش هqqنری بqqین املqqللی اسqqت کqqه تqqوسqqط چqqارلqqز تqqامqqسون و بqqیلی چqqایqqلدیqqش در سqqال 

۱۹۹۹ و بqا انqتشار بqیانqیه اسqتاکیسqت هqا بqنیان گqذاشqته شqد.‏ ایqن بqیانqیه بqیانqگر دیqدگqاه هqای اصqلی جqنبش مqی بqاشqد کqه مqهمتریqن آن 

تqqرفqqیع نqqقاشqqی فqqیگوراتqqیو در مqqقابqqل هqqنر مqqفهومqqی اسqqت.‏ در ایqqن بqqیانqqیه هqqمچنین از نqqقاشqqی بqqه عqqنوان وسqqیله ای بqqرای خqqودشqqناسqqی،‏ 

برقراری ارتباط و بیان احساسات،‏ تجربیات و اندیشه ها یاد شده است.‏ 

Charles Thomson ٧٩ 

٨٠ اشqاره بqه داسqتان لqباس جqدیqد پqادشqاه اثqر هqانqس کqریسqتین انqدرسqون دربqاره ی لqباس نqامqرئqی پqادشqاه کqه در واقqع لqباسqی در کqار 

نبوده و نشان دهنده ی حماقت او بود.‏ 

!97


جایزه ی ترنر 

‏بمنبممونه ی عالىللىی این فتیشبریبرزم جایزه ی هبرنبرری ترنر است که هفته ی گذشته در لندن اعلام شد.‏ 

تصادفاً‏ امسال جایزه از آن یک سفالگر دگرپوش‎٨١‎ از اسکس به نام گریسن پری‎٨٢‎ شد.‏ 

مطبوعات بر روی شیوه ی غبریبررمعمول لباس پوشیدن آقای پری ‏بمتبممرکز کرده اند که ‏«خود دیگر»ش،‏ 

مطلع شده ابمیبمم که نامش کلِر است که ‏«آبزرور»‏‎٨٣‎ 

او را این گونه توصیف می کند:«تنومندترین دخبرتبرر 

فریبنده ی شهر،‏ که ‏«لباس ساتن آشکار کننده ی هویت جنسی»‏ او بسیار زیبا با ‏بمنبممادهای آلت مردانه 

گلدوزی شده و بر یکی از دیوارهای گالری ‏بمنبممایشش آویزان شده بود…‏ لباس عروسکی کامل با 

چبنیبنن های روبان دوزی شده،‏ فوق العاده فراموش نشدبىنبىی بود.»‏ 

بر خلاف مطبوعات،‏ ما عمیقاً‏ نسبت به سلائق آقای پری در لباس پوشیدن ‏بىببىی علاقه ابمیبمم.‏ تا جابىیبىی 

که به ما مربوط می شود،‏ او می تواند عریان سفالگری کند ا گر دلش می خواهد.‏ آبجنبجچه ما به آن 

علاقمندبمیبمم ارزش کار او به عنوان هبرنبرر است.‏ و در این مورد باید عنصر معقول شک وجود داشته 

باشد.‏ به ما گفته شد که داوران به کشمکشی سخت و طولابىنبىی پرداختند تا بتوانند به حکم 

قطعی برسند.‏ ظاهراً‏ زمابىنبىی بیشبرتبرر از معمول طول کشید تا تصمیم بگبریبررند.‏ در پایان با تلاش 

بسیار،‏ از ‏«بمنبممایش برجسته ی آثار هر چهار هبرنبررمند»‏ تقدیر کردند.‏ این حس شوخ طبعی قوی از 

سوی آبهنبهها را نشان می دهد،‏ یا دست کم ‏بجتبجخیلی روشن.‏ ‏بهببههبرتبررین چبریبرزی که درباره ی این آثار می توان 

گفت این است که به طور برجسته ای دم دسبىتبىی و سطحی هستند.‏ 

در ‏سمشسمماره ی روز یکشنبه ٧ دسامبرببرر ٢٠٠٣ آبزرور مقاله ای بود با عنوان:‏ ‏«سفالگری بزرگ؟ 

‏بىببىی شک نه.‏ تنها شخصیبىتبىی جالب که هبرنبرری جزبىئبىی می آفریند.»‏ این قضاوبىتبىی عادلانه است.‏ نویسنده ی 

آن آدریان سبریبررل منتقد هبرنبرری گاردین این گونه اظهار نظر می کند:«آیا او سفالگری بزرگ یا مبتکر 

است؟ ‏بىببىی شک نه.‏ نقاشی ها و تزئینابىتبىی که اشکال تکراری سفال هایش را می پوشاند از نظر 

موضوعی جالب توجه و اغلب سرگرم کننده و گاه ترسنا ک و غم انگبریبرز هستند،‏ اما به عنوان طبرنبرز 

اجتماعی کنایه آمبریبرز چندان سوییفتبنیبنن نیست.»‏ 

نتیجه بسیار غافلگبریبرر کننده بود،‏ چرا که برادران چپمن از ‏همھهممان ابتدا برای گرفبنتبنن جایزه 

‏[گزینه ی]‏ مطلوب بودند.‏ آبهنبهها نه برای شیوه ی لباس پوشیدن شان،‏ بلکه به خاطر اجساد پوسیده و 

گویا های مثله شده شان مشهور بودند.‏ تلاش برای ‏«افزودن»‏ به پیام ‏مجممججموعه ی بزرگ گویا،‏ فجایع 

transvestite ٨١ 

Grayson Perry ٨٢ 

The Observer ٨٣ 

!98


جنگ،‏ بیابىنبىی کامل از خودبمنبممابىیبىی گستاخانه ی این افراد است.‏ برای افزودن به هبرنبرر بزرگ گذشته 

ابتدا لازم است که در حد آن ارتقاء یابیم.‏ اما ‏«کمال گراهای»‏ مدرن حبىتبىی نزدیک آن هم 

نیستند.‏ ‏«افزونه ‏»های ‏بىببىی ذوق آبهنبهها دقیقاً‏ اثری عکس آبجنبجچه مورد نظرشان بود دارد.‏ جیک و 

دینوس چپمن پیام گویا را تبدیل به چبریبرزی دم دسبىتبىی کرده و آن را از نبریبررو و ‏مجممجحتوایش خالىللىی کرده 

اند.‏ این هبرنبرر تقریباً‏ در سطح ‏مجممججسمه های مومی مادام توساد است،‏ اما با کمال تکنیکی کمبرتبرر.‏ 

آبزرور ما را مطلع کرده است که ‏«در هفته های اخبریبرر،‏ کارکنان ‏[گالری]‏ تِیت متوجه شدند که در 

حالىللىی که بازدیدکنندگان از دیدن عروسک های جنسی پلاستیکی شان که با برنز قالب گبریبرری شده 

و در حالت سکس دهابىنبىی ملال آوری منجمد شده بودند،‏ می خندیدند یا نفس شان حبس می شد،‏ 

در گالری کناری ساعت ها وقت شان را می گذراندند،‏ در سکوت در سفال های گریسن پری که به 

شکل ‏بجتبجحریک آمبریبرزی نقاشی شده بود غور می کردند.»‏ بر این سفال ها دنیای کابوس وار آزار 

کودکان و خشونت،‏ منظره ای از برج های آجری و ماشبنیبنن های سوخته در آتش که توسط ماپت 

آدمکش در لباس چبنیبنن دار کیت گرینِویپاییده می شوند حک شده است.‏ یکی از آبهنبهها ‏«جسد 

فرزندتان را پیدا کرده ابمیبمم»‏ نام دارد.‏ دیگری با عنوان ‏«مردم باحال کسل کننده»‏ ‏همھهممان دسته 

افراد هبرنبرری را به سخره می گبریبررد که فوج شان به ‏بمنبممایشگاه او روان است و تا ٢۵٠٠٠ پوند برای 

گلدان های او هم می پردازند،‏ قیمبىتبىی که ا کنون می توان با اطمینان پیش بیبىنبىی کرد که به شدت بالا 

می رود.‏ 

‏«بر روی یکی از سفال های جایزه ی ترنر او یک شوخی داخلی به خو ‏بىببىی اجرا شده قرار گرفته 

است،‏ یک خرس عروسکی طلابىیبىی بر سر یک درخت کوچک که درخبىتبىی در ابعاد واقعی در 

گالری چپمن در ‏همھهممسایگی خود را انعکاس می دهد.»‏ ‏(یکشنبه ٧ دسامبرببرر ٢٠٠٣) 

طبرنبرز ماجرا اینجاست که اغلب کسابىنبىی که به طبرنبرز او می خندند ‏همھهممان کسابىنبىی هستند که او به هجو 

می گبریبررد:‏ ‏مجممججموعه داران،‏ کسابىنبىی که به گالری می روند،‏ ‏«مردم باحال کسل کننده ‏»ی یکی از 

عنوان هایش.‏ این که او تیپ های هبرنبرری را که در اطراف چنبنیبنن چبریبرزهابىیبىی مانند مگس های اطراف 

گاو مرده ی دبمیبممبنیبنن هرست ‏بجتبججمع می کنند به سخره می گبریبررد،‏ قطعاً‏ امتیازی به نفع اوست.‏ اما این 

واقعیت بدبهیبههی را که سفال های گریسن پری نه هبرنبرر عالىللىی،‏ بلکه صرفاً‏ مهارت کافىففىی هستند،‏ تغیبریبرر 

‏بمنبممی دهد.‏ در این ‏مجممجحیط،‏ فرم،‏ ذکاوت تکنیکی،‏ یا به بیان ‏بهببههبرتبرر سادگی ‏همھهممه چبریبرز است؛ ‏مجممجحتوا،‏ 

ایده ها و عمق هیچ نیست.‏ تضاد میان این هبرنبرر و هبرنبرر گویا در فجایع جنگ چنان مطلق است که 

اظهار نظر زائد است.‏ 

!99


آیا این هبرنبرر ‏بىببىی معناست؟ 

این که به تفکر،‏ به جدال برای فهم و درک اشکال هبرنبرری جدید وادار شو ‏بمیبمم یک ‏بجببجحث است.‏ 

این که هبرنبرری فاقد هرگونه ‏مجممجحتوا وابمنبممود می کند که آبسبنتبنن ‏مجممجحتوابىیبىی اسرارآمبریبرز و به قدری عمیق است 

که ما آن را ‏«بمنبممی فهمیم»‏ ‏بجببجحث دیگری است.‏ هگل در جابىیبىی اشاره می کند:‏ ‏همھهممبنیبنن که گسبرتبرره ای 

هست که خالىللىی است،‏ عمقی هم هست که آن هم خالىللىی است.‏ و اغلب،‏ در برخی آثار هبرنبرری 

مشخص ‏بمنبممی توانیم هیچ ببینیم،‏ چرا که اساساً‏ چبریبرزی برای دیدن وجود ندارد.‏ 

اخبریبرراً‏ برنامه ای در کانال (١١/٢٠٠٣/١۴) ۴۵ با برخی توجیهات تا کید کرد که یکی از 

معیارهای برنده شدن جایزه ی ترنر فهمیده نشدن است.‏ فلسفه اش این است:‏ هر چه کمبرتبرر فهمیده 

شوم،‏ هبرنبررم ‏بهببههبرتبرر است.‏ اما هبرنبرر نوعی ارتباط میان مردم است.‏ هبرنبرری که فهمیده نشود هبرنبرری است 

که ‏بمنبممی تواند ارتباط برقرار کند.‏ این فلسفه که هبرنبرر باید غبریبررقابل درک باشد ‏‐که باید ‏بىببىی معنا 

باشد‐‏ بلافاصله ما را به نقطه ی آغاز سلبرببرریبىتبىی ‏بىببىی استعداد می برد که می خواهد ‏بىببىی هیچ دلیل 

خاصی ستایش شود،‏ فقط برای اینکه هست.‏ 

این یادآور سخبرنبررابىنبىی ای است که با اظهارنظر پرشور یکی از حضار به پایان رسید:«سخبرنبررابىنبىی 

فوق العاده عمیقی بود،‏ من یک کلمه هم نفهمیدم!»‏ اما قرار است مردم به سخبرنبررابىنبىی بروند تا 

بینشی درباره ی مسائلی به آبهنبهها ارائه شود که پیش تر مبهم بودند.‏ نطقی که چبریبرزی را روشن نکند 

و در پایان ما را گیج تر از آغاز بگذارد،‏ نطق بدی است.‏ سخبرنبرران بد ‏بمنبممی داند موضوعش را 

چگونه به ‏مجممجخاطبان توضیح دهد.‏ این معمولاً‏ یعبىنبىی خودش هم نفهمیده و صرفاً‏ تلاش می کند 

نادابىنبىی و ‏بىببىی کفایبىتبىی خود را در پس ابری از دود حرافىففىی پنهان کند.‏ 

این هبرنبرر قرار است آبسبنتبنن ‏بمتبممام انواع معابىنبىی عمیق باشد که ما قادر به ادرا ک آن نیستیم.‏ ا گر 

انصاف را رعایت کنیم،‏ اثر پری قابل درک تر از اغلب آثار است.‏ شاید،‏ برای تنوع،‏ پری جایزه را 

برد چون ‏«معنا»ی او به قدر کفایت نزدیک به سطح بود تا برای ذهن های فابىنبىی قابل درک باشد.‏ 

او به خاطر ‏«درگبریبرری سازش ناپذیر با دغدغه های شخصی و اجتماعی»اش مورد تقدیر قرار 

گرفت.‏ این عمدتاً‏ شامل دغدغه ی او درباره ی پدیده ی آزار کودکان می شود،‏ چبریبرزی که ظاهراً‏ 

در جامعه ی ما به ابعاد ‏همھهممه گبریبرر رسیده است،‏ دست کم ا گر ‏بجببجخواهیم مطبوعات اغراق آمبریبرز را باور 

کنیم.‏ موضوعات اصلی،‏ آزار و قتل کودکان،‏ و نگاهی به کودکی سخت خود پری است.‏ 

آیا این هبرنبرر اصلاً‏ هیچ به ما ‏بمنبممی گوید؟ این منصفانه نیست.‏ ‏همھهممه ی هبرنبررها ‏بىببىی شک چبریبرزی درباره ی 

اجتماعی که در آن زندگی می کنیم،‏ اخلاقیات و روانشناسی اش به ما می گویند.‏ این درست 

!100


است که هبرنبرر نه تنها درباره ی نگاه کردن،‏ بلکه درباره ی فکر کردن نبریبرز هست.‏ تا آبجنبججابىیبىی که هبرنبرر 

مفهومی ما را وادار به فکر درباره ی وضعیت اجتماع و جهابىنبىی که در آن زندگی می کنیم می ‏بمنبمماید،‏ 

می توان گفت که قدری جالب است.‏ اما چنبنیبنن ‏«بیانیه هابىیبىی»‏ چنان که می توانند از سوی گاوهای 

مرده ی ترشی انداخته شده در فرمالدئید ارائه شوند،‏ در ‏بهببههبرتبررین حالت ‏مجممجحدود هستند.‏ 

سفال های پری حاوی تفسبریبرری درباره ی اجتماع هستند و این تفسبریبرری معتبرببرر است.‏ ا گر درست 

باشد که جامعه ای معبنیبنن را بر اساس رفتارش با زنان و کودکان قضاوت کنیم،‏ پس سرمایه داری 

سالحللحخورده در برابر تارتحیتحخ ‏مجممجحکوم است.‏ دنیابىیبىی که در آن زندگی می کنیم مشخصاً‏ مکابىنبىی خبیث 

است که قوانبنیبنن بازار بر آن حا کم است،‏ که ‏همھهممان قوانبنیبنن جنگل است.‏ نبریبرروی ‏مجممجحرکه اش مشتمل 

بر خودخواهی،‏ طمع و ‏بىببىی تفاوبىتبىی به رتحنتحج دیگران است.‏ مردم به عنوان اشیاء تلقی می شوند که 

مورد استفاده قرار گرفته و دور انداخته می شوند،‏ در حالىللىی که اشیاء ‏‐خصوصاً‏ آن اشیاء کاغذی 

سبرببرز رنگ‐‏ به عنوان باارزش ترین،‏ خواستبىنبىی ترین و مقدس ترین اشیاء تلقی می شوند که پرستش 

شده و بالاتر از ‏همھهممه چبریبرز قرار می گبریبررند.‏ در این مسابقه ی سخت ‏بىببىی پایان،‏ انسان ها با اختلاف 

بسیار زیادی در مقام دوم قرار دارند.‏ این ‏همھهممان فتیشبریبرزم کالابىیبىی است که مارکس درباره اش 

نوشته بود.‏ این ‏بجتبججلی یک جامعه ی بیمار است.‏ 

ا گر مقصود این است که نشان داده شود ما در دنیابىیبىی زندگی می کنیم که خشونت ببریبررجمحجممانه ‏(هم 

به انسان و هم به حیوان)‏ امری معمول است،‏ پس چنبنیبنن پیامی به شکل یک مقاله یا کتاب بسیار 

‏بهببههبرتبرر رسانده می شود.‏ این ها متناسب ترین ‏مجممجحمل برای بیان یک اندیشه هستند.‏ حال آنکه در این 

هبرنبرر اندیشه،‏ به شیوه ای پیچیده،‏ نابمتبممام و نامتجانس پدیدار می شود ‏(ا گر اصلاً‏ پدیدار شود).‏ 

بسیاری از هبرنبررمندان با مرگ و خشونت سروکار دارند.‏ علت این علاقمندی روشن است.‏ این 

بازتاب پیچیده ای در ذهن هبرنبررمند از دنیابىیبىی است که در آن زندگی می کنیم.‏ در دنیابىیبىی که در آن 

نبریبرروهای امبرپبرریالیسم ایالات متحده و بریتانیا اجازه دارند دیوانه وار در عراق بگردند،‏ ‏بمببممباران 

کنند،‏ بسوزانند،‏ بکشند،‏ لت وپار کنند و غارت کنند،‏ نقاشی کردن چبریبرزی چون نیلوفرهای آبىببىی مونه 

چه فایده ای دارد؟ این که چنبنیبنن موضوعابىتبىی در هبرنبرر عصر ما جایگاهی مهم دارند جای تعجب 

ندارد.‏ مشکل این است که ‏همھهممیشه روشن نیست که آیا به این موضوعات با هدف پرداخبنتبنن به 

مشکلات اجتماعی واقعی پرداخته می شود یا صرفاً‏ برای جلب توجه رسانه و ابجیبججاد شور و 

هیجان.‏ 

!101


هنگامی که گویا شاهکار خود فجایع جنگ را خلق کرد،‏ بیانیه ی سیاسی مهمی را در راستای 

دیدگاه های انقلابىببىی دموکراتیک خود صادر می کرد.‏ اما اما هنگامی که منظره ی گاوی مرده در 

‏مجممجحاصره ی مگس ها یا کوهی از موش های مرده برابمیبممان به ‏بمنبممایش در می آید،‏ شک می کنیم که 

انگبریبرزه ی آن ماهیت دیگری دارد.‏ این هبرنبرر خشونبىتبىی را که نظم اجتماعی موجود بر مبنای آن قرار 

گرفته است به چالش ‏بمنبممی کشد،‏ بلکه تنها آن را به شیوه ای خنبىثبىی و ‏بىببىی تفاوت بازتولید می کند.‏ 

هدفش این نیست که حس خشمی را نسبت به پدیده ای وصف شده برانگبریبرزد،‏ بلکه تنها مبریبرزابىنبىی از 

هیجان را در کسابىنبىی که با آن روبرو می شوند به وجود آورد.‏ 

آبجنبجچه که واقعاً‏ جایزه ی ترنر را برد،‏ نه گریسن پری بلکه سکس و مرگ بود.‏ از آبجنبججا که این ها تقریباً‏ 

تنها موضوعابىتبىی هستند که در دوران ما لایق توجه تلقی می شوند،‏ چندان هم عجیب نیست.‏ 

یکی دیگر از آثار رقیب،‏ دربردارنده ی ویدیو ‏بىیبىی از ویلی دوئربىتبىی بود از مردی که با درماندگی بر 

رو روی پلی ‏بىببىی پایان می دوید و نبریبرز گلهای پژمرده و سیب های پوسیده ی آنیا گالاچیو.‏ در ‏بهنبههایت 

این هبرنبرر ‏بىببىی معنا نیست.‏ تصویری وفادارانه در آینه است از دنیای سرمایه داری سالحللحخورده.‏ و دنیابىیبىی 

که در آن نه تنها سیب ها و گل ها،‏ بلکه ذهن و روح زنان و مردان نبریبرز می پوسند.‏ 

هبرنبرر و ‏بجتبججارت بزرگ 

بنابراین به تناقضی دیالکتیک بر می خور ‏بمیبمم:‏ این هبرنبرر که قرار بود موانع میان هبرنبرر و زندگی را نابود 

سازد،‏ که قرار بود ‏بجنبجخبه گرابىیبىی را لغو کند و قانون دموکراسی و برابری مطلق هبرنبرر را حا کم سازد،‏ 

‏همھهممبنیبنن هبرنبرر در ‏بهنبههایت سر از دنیای ‏بجنبجخبه گرابىیبىی مطلق در می آورد که در آن ا کبرثبرریت اساساً‏ رانده 

شده اند،‏ چرا که ‏«آن را ‏بمنبممی فهمند.»‏ این هبرنبرر که قرار است دموکراتیک باشد به کوسه ها و دلالان 

میلیونر پول دوست و فخرفروشان انگل صفت اختصاص یافته است.‏ 

جایزه ی ترنر ٢٠٠٠٠ پوند برای برنده تدارک می بیند که از سوی سر پیبرتبرر بلیک ارائه می شود.‏ 

در جهابىنبىی که چنبنیبنن کامل ‏بجتبجحت سلطه ی پول است،‏ چگونه هبرنبرر می تواند بگریزد؟ هبرنبرر تبدیل به 

‏بجتبججارت بزرگ شده است.‏ نقاشان و ‏مجممججسمه سازان کالاهای بسیار قابل عرضه در بازار تولید 

می کنند.‏ در ‏بجتبجحلیل آخر،‏ این ها تنها کالا هستند،‏ مثل هر چبریبرز دیگر،‏ و مشمول قوانبنیبنن بازارند.‏ 

ادریان سرل می نویسد:«سفال های او کالاهای لوکس غبریبررمعمول هستند که حول آن داستان 

زندگی اش،‏ رتحنتحج های کودکی اش و خود کلر هاله ای ابجیبججاد کرده است.»‏ بله،‏ کالاهای لوکسی هستند 

که توسط کسابىنبىی خریداری می شوند که پول کافىففىی دارند تا بتوانند دمدمی مزاجی خود را ارضاء 

کنند و در عبنیبنن حال سرمایه گذاری کوچکی برای ‏«روز مبادا»‏ ابجنبججام داده باشند.‏ ‏ممممممکن است 

!102


هبرنبررمند به ریش آبهنبهها ‏بجببجخندد،‏ اما ‏بجتبجحت سلطه ی نظام سرمایه داری،‏ این طبقات پولدار هستند که 

خنده ی ‏بهنبههابىیبىی را خواهند داشت.‏ 

این امری بدبهیبههی است که هبرنبرر باید آزاد باشد تا رشد کند.‏ هر نسل هبرنبررمندان باید با سنت های کهنه 

و قدبمیبممی که نه تنها حقیقت دیروز را بازگو می کنند،‏ بلکه با حقایق امروز نبریبرز وارد تضاد شده اند 

مبارزه کند.‏ بنابراین هبرنبرر بنا به طبیعت خود انقلابىببىی است.‏ هبرنبرر با ‏بىببىی رجمحجممی موانع برقرار شده توسط 

عادت،‏ روال و سنت را فرومی ریزد و گذرگاه های جدیدی را جستجو و کشف می کند.‏ هیچ 

مرزی ‏بمنبممی شناسد.‏ 

با این حال ‏همھهممانند ‏بمتبممام عرصه های دیگرِ‏ اندیشه ی انسابىنبىی،‏ هبرنبرر هرگز ‏بمنبممی تواند ‏بمتبمماماً‏ از بند ها و 

تاثبریبررات و فشارهای جامعه ای که خود را در آن می یابد آزاد باشد.‏ هبرنبرر دورابىنبىی که در آن جامعه 

رو به جلو می رود و زنان و مردان متقاعد شده اند که با جریان تارتحیتحخ به پیش می روند ‏بمنبممی تواند 

‏همھهممان روحی را بدمد که جامعه ای که به سرحد پتانسیل تاربجیبجخی خود رسیده است و وارد فاز 

افول ‏بهنبههابىیبىی خود شده است،‏ می دمد.‏ 

در چنبنیبنن دورابىنبىی انتخابىببىی روشن پیش روی جامعه قرار می گبریبررد:‏ یا تسلیم نبریبرروهای ‏مجممجخالف و افول 

شود،‏ یا با آبهنبهها مبارزه کند.‏ در عصر حاضر،‏ هبرنبررمند باید تصمیم بگبریبررد که آیا ‏بهببههبرتبرر است علیه نظام 

اجتماعی‐اقتصادی که گلوی فرهنگ را می فشارد مبارزه کند،‏ یا به انقلابیوبىنبىی بپیوندد که برای 

بازآماد جامعه و آفرینش نظم جهابىنبىی نوین بر اساس ارزش های واقعی انسابىنبىی مبارزه می کنند.‏ 

در روزگار قدبمیبمم،‏ فاوست روشنفکر پیمابىنبىی با شیطان بست تا روح خود را در ازای لذت آبىنبىی و 

توهم جوابىنبىی ابدی به او بفروشد.‏ در دنیای هبرنبرر امروز،‏ از سو ‏بىیبىی می بینیم که چقدر از هبرنبررمندان 

جوان بااستعداد از سوی ‏بجتبججارت گرابىیبىی کثیف ساختار هبرنبرری پس زده می شوند،‏ دنیابىیبىی که پیوندی 

جدابىیبىی ناپذیر با دنیای بانک های بزرگ و شرکت هابىیبىی که دیکتاتوری آهنیبىنبىی را بر ‏بمتبممامی ابعاد زندگی 

اجتماعی اعمال می کنند دارد.‏ اما این ساختار در هبرنبرر خریدن منتقدین و فاسد کردن و جذب 

آبهنبهها کارآزموده است.‏ بنابراین تعداد زیادی از ‏«یاغیان هبرنبرری»‏ سابق عاقبت روح خود را به 

شیطان می فروشند.‏ آبهنبهها ببرببررهای کاغذی می شوند،‏ افراد رقت انگبریبرزی که تنها به پیشرفت شغلی 

می اندیشند:‏ یاغیان ‏بىببىی هدف و قلندرمآبابىنبىی با حساب های بانکی پر،‏ انقلابیون اهلی که برای 

سرگرمی بورژوازی بافرهنگ عمل می کنند.‏ 

گالری ساعتچی نه درباره ی سرکشی،‏ که درباره ی پول،‏ سود،‏ ثروت و مالکیت است.‏ در اینجا از 

کسی دعوت ‏بمنبممی شود که انتقادی به نظم موجود فکر کند،‏ بلکه ‏[دعوت می شود تا]‏ آن را 

پرستش کنند و رفتاری خرافه پرستانه در قبالش در پیش گبریبررند.‏ مانند معبد دوران مدرن است 

!103


که در آن مقدس ترین مقدسات نه هبرنبرر،‏ که پول نقد است.‏ شاید قصد اولیه ی این هبرنبررمندان جوان 

سرکش این بود که نظام سرمایه داری را رسوا کنند،‏ اما ا کنون اغلب آبهنبهها کاملاً‏ جذب آن 

شده اند.‏ ‏«یاغی گری»‏ نبریبرز می تواند ‏بجتبججاربىتبىی پولساز باشد ا گر به درسبىتبىی اداره شود!‏ 

هبرنبرر،‏ ثروت و ‏بجنبجخبه گرابىیبىی 

ضعف اصلی این هبرنبرر این است که تنها قادر به ‏«نه»‏ گفبنتبنن است.‏ منحصراً‏ با مرگ و زوال سروکار 

دارد.‏ این این درباره ی دنیای سرمایه داری در ‏بجنبجخستبنیبنن دهه ی قرن ٢١ بسیار به ما می گوید.‏ این 

بازتابىببىی دقیق از زوال کهنسالىللىی سرمایه داری است که هبرنبررمندان دیگر قادر به گفبنتبنن هیچ گزاره ی 

ابجیبججابىببىی نیستند و توانابىیبىی بله گفبنتبنن به زندگی را از دست داده اند.‏ گرایش عمده میل به هول و تکان 

به هر قیمبىتبىی است.‏ این چندان تازه نیست.‏ رمانتیک های فرانسه این نوع کار را ‏(بسیار هم ‏بهببههبرتبرر)‏ 

حدود ٢٠٠ سال پیش ابجنبججام دادند.‏ 

‏«یاغیان»‏ مدرن عملی تر ‏‐و بدببنیبنن تر‐‏ از اجداد قرن ١٩ خود هستند.‏ آبهنبهها عمداً‏ سعی می کنند 

عموم را طوری تکان دهند که توجه ‏(و پول)‏ خود را به آبهنبهها بدهند.‏ کریسی اوفیلیجایزه ی ترنر 

را با نقاشی ساخته شده از فضولات فیل برنده شد.‏ سارا لوکاسعکس خود را نشسته بر روی 

توالت گرفت.‏ دیوید فالکونرمجممججسمه ای واقعاً‏ ‏بهتبههوع آور ساخته است با عنوان ‏«تَل جانواران موذی 

مرده»،‏ متشکل از قالب گبریبرری های گچی از لاشه ی موش های خانگی و فاضلاب.‏ نابجیبججل کوک 

‏مجممججسمه ی دیگری ساخته که متشکل از سرهای بریده بر روی زمبنیبنن است.‏ 

پیام شان زمجممجخت،‏ دافع و گندیده است.‏ اما مردمی که این شاهکارها را خریده و به ‏بمنبممایش 

می گذارند لطیف،‏ خوش پوش و معطر هستند.‏ این قطعاً‏ تفسبریبرر اجتماعی عمیقی است.‏ ثروت 

بورژوازی بر اساس خشن ترین ‏بهببههره کشی هاست.‏ از خون،‏ عرق و اشک های فقبریبررترین مردم 

سیاره چلانده شده است.‏ بوی بد می دهد.‏ گندیده است.‏ ‏بهتبههوع آور است.‏ اما این گندیدگی با قرار 

گرفبنتبنن در یک قاب عکس ‏(و البته که طلابىیبىی)‏ در گالری ساعتچی در جنوب ‏[رود]‏ تیمز،‏ می تواند 

پا کبریبرزه و ضدعفوبىنبىی شده و با سود بالابىیبىی به فروش برسد.‏ 

مشهورترینِ‏ این نسل از هبرنبررمندان بریتانیابىیبىی دبمیبممبنیبنن هرست است که آثارش بر روی موضوعابىتبىی 

چون مرگ و زوال تا کید دارد ‏(چه چبریبرز دیگری می تواند باشد؟)‏ و ‏(البته که)‏ برای هولنا ک بودن 

‏مجممجحاسبه شده اند.‏ به این معنا،‏ شاید دست کم بتوان آن را تا حدی موثر تلقی کرد.‏ او در سال 

١٩٩۵ اثر ‏بجببجحث برانگبریبرزش،‏ ‏«مادر و فرزند جدا شده»‏ را به ‏بمنبممایش گذاشت که متشکل از گاو و 

!104


گوساله ای دو نیم شده بود.‏ مدیر گالری های تیت سر نیکلاس سروتا در سخنانش در این باره با 

هیجان گفت:«این تصویری فراموش نشدبىنبىی است،‏ خام و در عبنیبنن حال لطیف،‏ گستاخانه و در 

عبنیبنن حال با ظرافت.»‏ هرچند،‏ ‏همھهممه موافق نبودند.‏ منتقد هبرنبرری دیلی تلگراف آن را ‏«شهر فرنگ»‏ 

توصیف کرد.‏ با این حال برای سر نیکلاس ‏«هولنا کی و انزجارِ‏ ‏بىببىی تردید که برآمده از اثر بود،‏ 

‏بجببجخشی از جذابیت آن بود.‏ هبرنبرر باید متعرّض باشد.‏ زندگی ‏بمتبمماماً‏ شبریبررین نیست.»‏ ‏(زندگی ‏بجتبججارت،‏ 

سپتامبرببرر،‏ ٢٠٠٣) 

علبریبررغم اشارات سر نیکلاس،‏ زندگی ‏بىببىی شک برای ‏بجببجخشی از دنیای هبرنبرری شبریبررین است.‏ در ‏همھهممبنیبنن 

مقاله نقل قولىللىی از جیمز برچ به این ترتیب آمده بود:«به هیچ وجه تردیدی نیست که دبمیبممبنیبنن 

می تواند آبجنبجچه انتظار می رود را ابجنبججام دهد،‏ او آدم زیرکی است.‏ حبىتبىی وقبىتبىی که ‏بمنبممایش بدی داشته 

است،‏ قسر در می رود.‏ بعضی از مردم فکر می کنند که نقاشی های نقطه ای او بسیار کسل کننده 

هستند.‏ اما ا گر بتوانید قیمت آن را که هر هفته بالا می رود نگاه کنید،‏ حبىتبىی نقطه ها هم شادی آور 

می شوند.»‏ ‏(همھهممان)‏ 

گالری هرست در لندن،‏ وایت کیوب توسط جِی جوپلینگ عضو قدبمیبممی کالجللجج اتون و فرزند مایکل 

جوپلینگ وزیر سابق کابینه ی حزب توری است.‏ در اینجا وجه دیگه ‏‐و عملی تر‐‏ هبرنبرر مدرن را 

می بینیم:‏ وجه ‏بجتبججاری.‏ اما هرست در تبدیل هبرنبررش به ‏بجتبججاربىتبىی بسیار پولساز تنها نیست.‏ دیگران 

هم پول بسیاری درآورده اند:‏ لوسبنیبنن فروید (٣۶ میلیون پوند)‏ و اندرو ویساری (۶٣ میلیون 

پوند).‏ مورد اخبریبرر نقاش دربار خانواده ی سلطنبىتبىی سعودی شده است که عشق شان به هبرنبرر و گردن 

زدن در ملاء عام شهره است.‏ کسی چندان درباره ی او نشنیده است،‏ اما در ‏بهنبههایت حساب 

بانکی استواری دارد.‏ 

البته این ‏بمنبممایندگان هبرنبررمندان اند که ‏بجتبججارت استواری را پیشه کرده اند.‏ در حالىللىی که ‏بمنبممایندگان نشر 

کتاب معمولاً‏ حدود ١۵ تا ٢٠ درصد درآمد ناخالص مشبرتبرریان شان دریافت می کنند،‏ گالری ها 

معمولاً‏ نیمی از دریافبىتبىی ها را می گبریبررند و هبرنبررمندان ‏‐حبىتبىی پردرآمدترین شان‐‏ را تبدیل به 

استثمارشده ترین مردم جامعه می کنند.‏ نرخ پنجاه درصدی ‏بهببههره کشی چبریبرزی است که اندک 

سرمایه داران صنعبىتبىی حبىتبىی خوابش را می بینند،‏ با این حال گفته می شود که برخی از گالری های 

لندن تا ٩٠ درصد قیمت فروش را برای خود نگه می دارند.‏ بنابراین نقاشان جوان با آتیه منبع 

سود بسیار خو ‏بىببىی هستند که بتوان آبهنبهها را دوشید تا خشک شوند و بعد هنگامی که دیگر مد روز 

نیستند دور انداخته شوند.‏ لاشخوران دنیای هبرنبرر هم از درآمد حاصله فربه می شوند.‏ 

!105


دبمیبممبنیبنن هرست هم ا کنون در ‏سمشسممار ١۶۶ هبرنبررمند پرفروش جهان است،‏ در سال ٢۵ ٢٠٠٢، قطعه 

از آثارش ‏مجممججموعاً‏ به قیمت کمی پایبنیبنن تر از ۵/١ میلیون پوند فروخته شده است.‏ از سوی دیگر،‏ او 

‏همھهممیشه شم اقتصادی خو ‏بىببىی داشته است.‏ گزارش شده است که چارلز ساعتچی هیمن 

(Hymn) هرست را خریده است،‏ ‏مجممججسمه ی برنزی ٢٠ فوبىتبىی که گفته می شود از روی ‏مجممججموعه ی 

آناتومی دانشمند جوان هامبرببررول ساخته شده است.‏ قیمت این ‏مجممججموعه در مغازه تنها ١۵ پوند 

است،‏ اما ‏مجممججسمه ی هرست کمی گران تر از یک میلیون پوند است.‏ ‏مجممججموعه ی شطرتحنتحج فرار ذهبىنبىی او 

کمی ارزان تر و حدوداً‏ بیش از ٨٠ هزار پوند قیمت دارد.‏ 

اما هبرنبررمندان می دانند که قیمت کالاهایشان در بازار نوسان دارد.‏ درست مانند هر کالای دیگر،‏ 

توسط عرضه و تقاضا تعیبنیبنن می شود.‏ فروش آثار هرست در سال ٢٠٠٢ ده درصد پایبنیبنن تر از 

سال قبلش که خریداران در مزایده ۴/١ میلیون پوند برای ‏مجممججموعاً‏ ٢۵ قطعه پیشنهاد می کردند 

بود.‏ در مقایسه ی این نتاتحیتحج با دیگر هبرنبررمندان بریتانیابىیبىی:‏ در سال ٢٠٠٢ نقاشی های دیوید ها کبىنبىی 

۵/٢ میلیون پوند دریافت کرد،‏ در حالىللىی که لوسبنیبنن فروید ٨٨٠،٠٠٠ پوند به دست آورد و 

گیلبرببررت و جورج بیچاره ‏(که افسوس حالا نومیدانه از دور خارج شده اند)،‏ ‏همھهممه اش ۴٢٠،٠٠٠ 

پوند.‏ به علاوه،‏ ‏بمتبممام این ها در مقایسه با مبالغی که برای آثار پیکاسو پرداخته می شود در گمنامی 

‏مجممجحو می شود:‏ ۵٠ میلیون دلار فروش در سال ٢٠٠٢ ‏(با کاهش از ۵٨ میلیون دلار در سال 

.(٢٠٠١ 

مقدار زیادی از این ‏«هبرنبرر»‏ در ده سال آینده وجود ‏بجنبجخواهد داشت که احتمالاً‏ به ‏همھهممبنیبنن دلیل است 

که گالری تیت یک ‏بمنبممونه ی ابتدابىیبىی از آثار هرست را هم ‏بجنبجخریده است.‏ 

هبرنبرر و زوال بریتانیا 

هبرنبررمندان جوان بریتانیا ‏(که در این ‏بجتبججارت به عنوان YBA شناخته می شوند)‏ در نشان دادن 

این که چطور هبرنبرر ‏‐حبىتبىی هبرنبرر متوسط‐‏ می تواند سودآور باشد راهنما شده اند.‏ آبهنبهها ‏بجببجخشی این 

توهم خوشایند هستند که قبلاً‏ ‏«بریتانیای آزاد شده ‏[در مسائل جنسی]»‏ نامیده می شد.‏ 

سرمایه داری بریتانیابىیبىی ‏بمتبممام نشانه های ابجنبجحطاط مزمن را نشان می دهد.‏ صنعت تولید نابود شده 

است.‏ کارگران مولد از کار اخراج شده اند،‏ معادن و کارخانه ها تعطیل شده اند و ‏بمتبممام جوامع به 

روی تَلی از زباله افکنده شده اند.‏ با این حال توبىنبىی بلر در سرتاسر جهان می خرامد و درباره ی به 

اصطلاح ‏«داستان موفقیت»‏ ما لاف می زند و فخر می فروشد.‏ 

!106


‏«رابطه ی خاص»‏ کذابىیبىی میان بریتانیا و آمریکا شوخی ‏بىببىی مزه ای است که ضعف مفرط بریتانیا و 

فروپاشی قدرتش را پنهان می کند.‏ ریشه ی این ابجنبجحطاط در اقتصاد است.‏ اقتصاد بریتانیا با 

فروپاشی پایه های صنعبىتبىی اش تبدیل به اقتصادی انگل وار و افزونه گبریبرر بر مبنای خدمات شده 

است:‏ بانکداری،‏ بیمه و گردشگری.‏ این سقوط در ابجنبجحطاط طبقه ی حا کم بریتانیا بازتاب یافته 

است.‏ در گذشته این طبقه آینده نگرترین طبقه ی حا کم در جهان بود.‏ ا کنون حا کمان اشرافىففىی با 

نسل جدیدی از نوکیسه های نادان و سطحی طبقه ی متوسط جایگزین شده اند.‏ 

روانشناسی دافع این تازه به دوران رسیده ها با مارگارت تاچر و توبىنبىی بلر مشخص می شود.‏ ‏همھهممانند 

طبقه ای که ‏بمنبمماینده شان هستند،‏ تنها به منفعت آبىنبىی فکر می کنند.‏ آبهنبهها هیچ درک یا چشم اندازی 

ندارند.‏ کوته ببنیبنن و ‏بجتبججربه گرا هستند.‏ جامعه ای که آن را اداره می کنند هم ‏بمتبممام نشانه های ابجنبجحطاط 

و زوال را علبریبررغم ‏بمتبممام تلاش ها برای پوشاندن آن زیر لایه ای از زرورق نشان می دهد.‏ ‏[وضع]‏ 

خدمات اجتماعی بدتر می شود:‏ آموزش،‏ سلامت،‏ جاده ها،‏ ‏جمحجممل ونقل،‏ مسکن،‏ ‏بهببههداشت،‏ ‏همھهممگی 

زیر استاندارد هستند و بدتر هم می شوند.‏ 

مردم بریتانیا به طور فزاینده ای از شکاف میان تبلیغات رسمسسممی و واقعیت آ گاه هستند.‏ به شکل 

متناقضی،‏ شور و شعفی که با آن از تیم را گبىببىی انگلستان پس از شکست اسبرتبررالیا استقبال کردند 

این آ گاهی را بازتاب می داد.‏ زمابىنبىی بود که انگلستان در فوتبال و کریکت برنده می شد،‏ اما کسی 

آن دوران را به یاد ندارد.‏ حبىتبىی در عرصه ی ورزش هم ابجنبجحطاط بریتانیا شیوه ی دردنا کی برای 

بروز می یابد.‏ مردم هیجان زده بودند،‏ چرا که برای یک بار هم که شده تیم شان برنده شده 


سبریبررک رسانه های پرسروصدا درباره ی عجایب ‏«بریتارت»‏ ‏[هبرنبررمندان جوان بریتانیابىیبىی]‏ باید در این 

بسبرتبرر دیده شود.‏ ما مضطربیم که به خود ثابت کنیم در کاری خوب هستیم.‏ هیچ کس جز ‏مجممجحفل 

سا کن پلا ک ١٠ خیابان داونینگ ‏[دفبرتبرر ‏بجنبجخست وزیری بریتانیا]‏ باور ندارد که سربازان ما در 

جنگ عراق برنده شدند،‏ چرا که ‏همھهممه می دانند که ارتش بریتانیا در کنار ارتش و نبریبرروی هوابىیبىی 

آمریکا نقش دوم را داشت و تنها ‏همھهممراهی می کرد.‏ بنابراین برای هیئت حا کمه ی بریتانیا بسیار 

مهم بود که به جهان ‏«ثابت کند»‏ که هبرنبرر ‏«ما»‏ بسیار ‏بهببههبرتبرر از دیگران بود.‏ با این حال،‏ عملاً‏ این 

یک کلک بزرگ شعبده بازی بود.‏ ‏همھهممانند ‏بمتبممام تلاش های دیگر سخنگویان رسمسسممی برای فریب 

مردم مببىنبىی بر اینکه سیاه سفید است،‏ جنگ صلح است و کاهش ها اصلاحات مبرتبررفىقفىی هستند،‏ 

ا کنون ما اطمینان دار ‏بمیبمم که هبرنبرر بد هبرنبرر خوب است،‏ نه،‏ هبرنبرر نبوغ آمبریبرز است.‏ 

!107


شاخصه ی اصلی سرمایه داری بریتانیا در دهه ی اول قرن ٢١، خصوصیت به شدت انگل وار و 

مبتبىنبىی بر حدس و گمان آن است.‏ هبرنبرر ‏بمنبممی تواند از این گرایش فرا گبریبرر بگریزد.‏ دیگر فعالیبىتبىی 

خلاقه نیست و تنها شاخه ای دیگر از گمانه زبىنبىی ‏بىببىی فکر شده است.‏ ‏بمتبمماماً‏ ‏بجتبجحت قدرت دارندگان 

گالری های هبرنبرری عمده و شرکت های بزرگی که پشت آبهنبهها ایستاده اند قرار دارد.‏ با اینکه گاه تلاش 

می کند از این بردگی شکوه کند و علیه ‏«مردم زیبا»بىیبىی که آن را کنبرتبررل می کنند بشورد،‏ باز هم 

در مقاومت در برابر آغوش آبهنبهها ناتوان است.‏ علبریبررغم ‏«یاغی گری»‏ ظاهری اش،‏ این هبرنبرر برده ی 

سرمایه داری است و مشتاقانه به آن خدمت می کند.‏ 

برای هبرنبرر انقلابىببىی!‏ 

البته ‏همھهممه ی این ها روی دیگری هم دارد.‏ در هر دورابىنبىی هبرنبرر مانند هر جلوه ی دیگر اندیشه ی 

انسابىنبىی گرایشات مغایر را ‏بجتبجحت تاثبریبرر طبقات متخاصم بازتاب می دهد.‏ ‏بجببجخشی از دنیای هبرنبرر با طیب 

خاطر خود را تابع واسطه ها و دلالان هبرنبرری قرار می دهد و نقش روسپیان را می پذیرد.‏ اما گروه 

دیگر و بسیار بزرگ تری از هبرنبررمندان هستند که ‏بمنبممی خواهند این تبعیت هبرنبرر از ‏بجتبججارت بزرگ را 

بپذیرند.‏ این هبرنبررمندان جوان نه ثروبمتبممند هستند و نه مشهور.‏ این نام ها در صفحات اول 

مطبوعات رزد پدیدار ‏بمنبممی شوند.‏ آثار آبهنبهها در گالری ساعتچی به ‏بمنبممایش گذاشته ‏بمنبممی شود.‏ جایزه ی 

ترنر به آبهنبهها تعلق ‏بمنبممی گبریبررد.‏ اما وجود دارند و تنها امید برای آینده ی هبرنبرر را فراهم می کنند.‏ 

نوع آثاری که در رقابت ترنر دیدبمیبمم هم به نوعی ارزش دارد.‏ ارزش آبهنبهها در این است که آینه ای 

مقابل اجتماعی که آبهنبهها را تولید کرده است می گبریبررند و می گویند:«این ‏همھهممابىنبىی است که هسبىتبىی،‏ و این 

‏همھهممه ی آن چبریبرزی است که قادر به تولیدش هسبىتبىی.»‏ این آثار به ما خاطرنشان می کند که زیر سطح 

نرم و راحت بورژوازی جامعه ی مدرن،‏ وحشت در کمبنیبنن است:‏ جانوران موذی مرده،‏ جنایت،‏ 

مرگ و زوال.‏ پیام روشن و ‏بىببىی شک درست است.‏ لنبنیبنن مدت ها پیش گفته بود که سرمایه داری 

وحشبىتبىی ‏بىببىی پایان است.‏ زیر ظاهر خوش پوش،‏ متمدن و فرهنگی آن،‏ قلب و روحش گندیده است.‏ 

زیر سوال بردن نظم موجود درست است.‏ اما پرسیدن سوال کافىففىی نیست.‏ مردان و زنان متفکر 

پاسخ را طلب می کنند.‏ در این مقطع هبرنبرر جدید درجا می زند.‏ پاسخی ندارد،‏ راه حلی ارائه 

‏بمنبممی کند.‏ این ضعف و پاشنه ی آشیلش است.‏ هبرنبرر عالىللىی قادر به بیان ‏بمتبممام احساسات انسابىنبىی است.‏ 

هبرنبرری که تنها خشم و اندوه،‏ خشونت و مرگ را بیان می کند،‏ ‏ممممممکن است چبریبرز مهمی برای گفبنتبنن 

داشته یا نداشته باشد،‏ اما در ‏بهببههبرتبررین حالت ‏مجممجحدود،‏ تک بعدی و نامطلوب بافىقفىی می ماند.‏ 

!108


هبرنبرر رسمسسممی دوران سقوط سرمایه داری تنها می تواند زوال را بیان کند.‏ اما در دوره های گذشته 

هنگامی که یک نظم اجتماعی در حال فروپاشی بود،‏ ‏همھهممواره گرایش خنبىثبىی کننده ای وجود 

داشت،‏ جریابىنبىی که علیه سقوط می جنگید و ‏بىببىی رجمحجممانه نقص های آن را برملا می کرد و راه رو به 

جلو را نشان می داد.‏ این دقیقاً‏ دستاورد گویا بود که ایده آل های انقلاب فرانسه را ‏بمنبممایش می داد.‏ 

این نوع هبرنبرری است که امروز مورد نیاز است.‏ البته این به معنای آن نیست که باید به سبک گویا 

یا هر هبرنبررمند دیگری از گذشته بازگردبمیبمم.‏ هر نسلی باید صدای خود را بیابد و ‏بهببههبرتبررین راه را برای 

بیان اندیشه ها و احساسات خود به دست بیاورد.‏ 

بنابراین دورابىنبىی که در آن زندگی می کنیم هبرنبرری را می طلبد که نه تنها قادر به رد نظم پیشبنیبنن 

باشد،‏ بلکه بتواند جایگزیبىنبىی را نبریبرز نشان دهد:‏ هبرنبرری که آری می گوید،‏ ‏همھهممچون هبرنبرری که نه 

می گوید،‏ هبرنبرری که به خود و به آینده ی بشریت باور دارد.‏ چنبنیبنن هبرنبرری از انقلاب کناره ‏بمنبممی گبریبررد،‏ 

بلکه آن را با آغوش باز می پذیرد.‏ تداوم نظام اجتماعی فرتوت و فاسد بقای فرهنگ را ‏بهتبههدید 

می کند.‏ هبرنبرر هرگز ‏بمنبممی تواند ‏بجتبجحت سلطه ی دیکتاتوری سرمایه شکوفا شود.‏ در دوران کنوبىنبىی در 

تارتحیتحخ،‏ هبرنبرر یا انقلابىببىی است یا هیچ است.‏ 

هبرنبرر بدون آزادی غبریبررقابل تصور است.‏ اما این به معنای آزادی واقعی زنان و مردان برای بیان 

خود رشد آزادانه ی خودشان است.‏ آزادی اولیه ی هبرنبرر در ‏بجتبججارت نبودن آن ‏بهنبههفته است.‏ ضمناً‏ 

این آزادی با بندهای سرمایه داری ناسازگار است.‏ مارکس می گوید:«تولید سرمایه داری نسبت به 

شاخه های معیبىنبىی از تولید معنوی،‏ به عنوان مثال هبرنبرر و شعر،‏ خصمانه است.»‏ ‏(مارکس،‏ نظریات 

ارزش اضافىففىی،‏ ‏بجببجخش اول،‏ ص ٢۵٨) 

هبرنبررمندان واقعی نه برای پول،‏ بلکه به عنوان بروز مستقیم طبیعت خودشان تولید ‏[اثر]‏ 

می کنند.‏ تنها مزدوران هستند که ‏«هبرنبرر»‏ خلق می کنند تا پول به دست بیاورند.‏ البته بسیاری از 

هبرنبررمندان خوب نبریبرز وادار به خلق آثار سفارشی برای گذران زندگی شده اند.‏ هبرنبررمند عالىللىی 

می تواند حبىتبىی اثر سفارشی را با استاندارد بالابىیبىی خلق کند.‏ اما این هرگز ‏بمنبممی تواند بزرگ ترین 

احساسات و استعداد خلاقه شان را واقعاً‏ بیان کند.‏ چنبنیبنن آثاری ‏همھهممان رابطه ای را با آثار واقعی 

دارد که روسبىپبىی گری با عشق واقعی.‏ هبرنبررمندان و نویسندگان واقعی روح شان را در نقاشی ها و 

کتاب هایشان جاری می کنند.‏ ارزش واقعی یک اثر هبرنبرری حقیقی به این معنا غبریبررقابل ‏مجممجحاسبه 

است.‏ اما این به ارزش انسابىنبىی ذابىتبىی اش بازمی گردد.‏ در جامعه ی سرمایه داری اما ارزش های 

انسابىنبىی تابع ارزش های بازار هستند.‏ 

!109


در بررسی نابودی دنیای هبرنبرری امروز،‏ زود متوجه عجز مطلق این هبرنبرر می شو ‏بمیبمم.‏ در پس 

خودبیبىنبىی خودشیفته وار و ‏بجنبجخوت ‏بىببىی ‏بهنبههایتش جز ناتوابىنبىی خلاقه هیچ نیست.‏ ‏بجتبجحولات تاربجیبجخی بزرگ که 

در حال آماده شدن هستند هیچ سنگی را در این هبرنبرر یا در جامعه ای که بذر آن را کاشته است 

بر روی سنگ دیگر بافىقفىی ‏بجنبجخواهند گذاشت.‏ ‏بمتبممام این زباله های انباشته شده به کناری روفته خواهد 

شد تا جا برای هبرنبرر جامعه ی جدید برپا شده بر اساس آزادی باز شود.‏ 

دوران کنوبىنبىی می تواند و باید هبرنبرر و ادبیات عالىللىی خلق کند.‏ اما این نه از بورژوازی فاسد و 

پوسیده،‏ بلکه از انقلابىببىی علیه آن برخواهد آمد.‏ هبرنبرر باید علیه ا کنون برخبریبرزد تا برای آینده 

‏بجببججنگد.‏ هبرنبرر در دوران کنوبىنبىی باید انقلابىببىی باشد،‏ وگرنه هیچ است.‏ هرگز ‏بمنبممی تواند به وضعیت 

سا کن رضایت دهد بلکه باید علیه آن اعبرتبرراض ‏بمنبمماید.‏ در ابجنبججام این کار هبرنبرر باید وجه ‏مجممجحدود و 

تک بعدی خود را از دست داده و در راستای فرا گبریبرر و جهابىنبىی شدن بکوشد.‏ هبرنبرر باید صدای 

بشریت رتحنتحج کشیده باشد.‏ هبرنبرر باید تیغ تبریبرز کشیده شده به روی ‏بمتبممام اشکال استبداد و ‏بىببىی عدالبىتبىی 

باشد.‏ 

در طول ‏بجببجخش اعظم تارتحیتحخ بشر هبرنبرر در قرق اندک افراد ‏ممممممتاز بوده است.‏ مشخصه ای طبقابىتبىی 

داشته است،‏ نه مشخصه ی انسابىنبىی حقیقی.‏ آبجنبجچه می بایست جهابىنبىی باشد به چبریبرزی ویژه تقلیل یافته 

بود و آبجنبجچه باید ملک ‏بمتبممام بشریت باشد در ابجنبجحصار اقلیت قرار گرفته بود.‏ ا کبرثبرریت از لذت هبرنبرر 

‏مجممجحروم مانده بود،‏ چنان که از لذت آزاد زندگی در ‏مجممججموع ‏مجممجحروم بود،‏ جز در ابتدابىیبىی ترین سطح.‏ 

و چنان که توده ها قرار بود به خرده ای که اجازه می دادند از سفره ی ثروبمتبممندان برایشان ربجیبجخته 

شود راضی باشند،‏ به ‏همھهممان ترتیب می بایست به کاریکاتور ‏مجممجحقر فرهنگی که به آن اجازه ی 

دسبرتبررسی داشتند نبریبرز راضی می شدند.‏ 

هبرنبرر واقعی ‏بمنبممی تواند در خا ک سرمایه داری که در آن از هوا و فضای تنفس ‏مجممجحروم است شکوفا 

شود.‏ الغای نظام سود شرط پیشبنیبنن است،‏ نه تنها برای رهابىیبىی پرولتاریا،‏ بلکه برای رهابىیبىی فرهنگ،‏ 

از زبجنبججبریبررهایش.‏ هبرنبرر جامعه ی سوسیالیسبىتبىی آینده نقش حقیقی خود را بیان احساسات انسابىنبىی 

مفروض می دارد،‏ نه کالابىیبىی برای خرید و فروش.‏ از گالری های هبرنبرری و برج های عاج ببریبررون 

خواهد آمد و شروع به ایفای نقشی اساسی و حیابىتبىی در زندگی مردم خواهد کرد.‏ برای آزاد 

کردن هبرنبرر،‏ هبرنبررمند باید شرکت کننده ای فعال باشد در مبارزه برای سوسیالبریبرزم.‏ 

لندن،‏ ١۶ دسامبرببرر ٢٠٠٣ 

!110


فروردین ماه 

١٣٩٧ 

!111


• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

شبریبررین مبریبررزانژاد حقوق دان،‏ مبرتبررجم،‏ پژوهشگر و 

عضو ثابت هیئت اجرابىیبىی گروه تئاتر ا گزیت می باشد.‏ 

آثاری که تا کنون توسط وی به فارسی ترجمججممه شده است 

عبارتند از:‏ 

• ٣ ‏بمنبممایشنامه ‏(اما،‏ مارکس در سوهو،‏ دخبرتبرر ونوس)‏ اثر 

هاوارد زین 

‏•اندیشه های کارل مارکس اثر الن وودز 

• ‏بمنبممایشنامه یک خاطره،‏ یک مونولوگ،‏ یک فریاد و یک 

نیایش گردآوری ایو انسلر و مالىللىی دویل 

‏•بمنبممایشنامه من موجودی احساسابىتبىی هسم اثر ایو انسلر 

• شازده کوچولو اثر آنتوان دوسنت ا گزوپری 

• ارج ‏بهنبههادن به مقاومت ‐ چگونه زنان در روابط 

خصوصی در برابر آزار مقاوت می کنند ، ‏بهتبههیه شده توسط 

سرپناه اضطراری زنان کلگری ) کانادا)‏ 

درباره دو برداشت روانکاوانه از شازده کوچولو اثر آنتوان دوسنت ا گزوپری به قلم کریستبنیبنن 

دولاروش کوداما 

باز هم مبنتبنن و بسبرتبرر آن ‐ اجرای ‏بمنبممایش ‏«مهاجران»‏ اسلاومبریبرر مروژک در استودیو ‐ تئاتر ‏«چلاوک»‏ 

مسکو به قلم سوزان کوستانزو 

ترجمججممه پنجاه و دو مقاله ‏بجتبجخصصی تئاتر برای نشریه ‏«صحنه معاصر»‏ گروه تئاتر ا گزیت 

‏همھهممچنبنیبنن ‏مجممججموعه مقالات ‏«تئاتر در ساختار نظام سرمایه داری»‏ را به رشته ‏بجتبجحریر درآورده است.‏ 

وی برنده رتبه اول ترجمججممه در مسابقه مطبوعابىتبىی ابجنبججمن منتقدان،‏ نویسندگان و پژوهشگران خانه تئاتر ایران در 

سال ١٣٩۶ گردیده است.‏ 

از سال ١٣٩٢ بعنوان دستیار کارگردان در چهارده اجرای صحنه ای رپرتوار گروه تئاتر ا گزیت ‏همھهممکاری 

داشته است که عبارتند از:‏ 

مهاجران اثر اسلاویر مروژک 

‏بمنبممایش ‏همھهمملت در روستای مردوش سفلی اثر ایوو برشان 

مارکس در سوهو اثر هاوارد زین 

یک خاطره،‏ یک مونولوگ،‏ یک فریاد و یک نیایش گردآوری ایو انسلر و مالىللىی دویل 

شازده کوچولو اثر آنتوان دوسنت ا گزوپری 

ماهی سیاه کوچولو اثر صمد ‏بهببههرنگی 

مبرتبررسک ‏(چهار صندوق)‏ اثر ‏بهببههرام بیضابىیبىی 

نردبان ‏(زاویه)‏ اثر غلامجممجحسبنیبنن ساعدی 

من موجودی احساسابىتبىی هستم اثر ایو انسلر 

!112


!113

دیگر انتشارات گروه تئاتر ا گزیت 

ویژه نامه هبرنبرر و سرمایه 

گروه تئاتر ا گزیت صحنه معاصر !114 

www.exittheatre.ir

صحنه معاصر - ویژه‌ نامه هنر و سرمایه

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?