هنر و سرمایه‌داری

پرسپولیس قرار گرفته بودند که ‏لحللححظه ای برای به آتش کشیدن آن درنگ نکردند.‏ ‏بمتبممام این ها برای
مردم ایران به خو ‏بىببىی آشناست اما برای اغلب مردم غرب که اسکندر ‏همھهممچنان برایشان ‏«کببریبرر»‏
است کتابىببىی نا گشوده است.‏
با این حال عمده مشکلی که دارم زبان است.‏ هبرنبررهای بصری را می توان بدون داشبنتبنن هیچ گونه
مهارت زبابىنبىی درک کرد.‏ لازم نیست هلندی صحبت کنیم یا ‏بجببجخوانیم تا نقاشی های ون گوگ را
‏بجتبجحسبنیبنن کنیم.‏ از این ‏لحللححاظ نقاشی و ‏مجممججسمه سازی ‏(و ‏همھهممچنبنیبنن موسیقی)‏ تقریباً‏ در جذابیت شان فرا گبریبرر
هستند.‏ اما در ادبیات و خصوصاً‏ شعر،‏ عالىللىی ترین شکل ادبیات وضع متفاوت است.‏
شعر ‏بمنبممی تواند ترجمججممه شود.‏ ترجمججممه ی شعر،‏ نابود کردن آن به عنوان شعر است.‏ تنها دو امکان
وجود دارد.‏ می توان آن را ترجمججممه ی ‏بجتبجحت اللفظی کرد،‏ کلمه به کلمه،‏ که آنگاه ‏بمتبممام کیفیات شعری
آن از ببنیبنن می رود.‏ یا می توان به زبابىنبىی دیگر آن را باز آفریبىنبىی کرد که در این مورد ‏ممممممکن است
شعری خوب یا حبىتبىی عالىللىی خلق کرد،‏ اما چبریبرزی ‏بمتبمماماً‏ متفاوت از اصل آن است.‏
با این حال موفقیت هابىیبىی نسبىببىی از طریق کار معدود مبرتبررجمججممان توانا به دست آمده است.‏ برخی از
زیباترین اشعار زبان انگلیسی از رباعیات عمر خیام با ترجمججممه ی دلپذیر ادوارد فیبرتبرزجرالد است.‏
معتقدم که جزبىئبىی از جادوی شعر اصلی در ترجمججممه ی فیبرتبرزجرالد منتقل شده است.‏ اما کاملاً‏ آ گاهم
که اشعار فیبرتبرزجرالد هر چقدر هم که عالىللىی باشند،‏ رباعیات خیام نیستند،‏ بلکه چبریبرزی ‏بمتبمماماً‏
متفاوت اند.‏
تا جابىیبىی که می دابمنبمم،‏ خیام شخصیبىتبىی برجسته بود،‏ از بسیاری جهات شبیه نوابغ رنسانس غرب،‏ اما
چندین قرن پیش از آن.‏ ‏همھهممچون لئوناردو داوینچی دانشمندی جامع الاطراف بود.‏ آثار او در ‏همھهممان
قرن ١١ عرصه های ستاره شناسی،‏ ریاضیات،‏ فلسفه و شعر را پوشش می داد.‏
با اینکه قادر نیستم شعرش را به زبان اصلی ‏بجببجخوابمنبمم،‏ واضح است که این شعری سرشار از زیبابىیبىی
شگرف است که لذت را با حسی عمیق و تاثبریبررگذار از شکنندگی و ناپایداری عمر ترکیب کرده
است.‏ خیام در شیوه ی طبرنبرز هوسمشسممندانه،‏ موزون و ملودراماتیک نه تنها احساسابىتبىی قوی را
برمی انگبریبرزد،‏ بلکه از طریق این ها بر فلسفه ی عقل گرا و خداناباورش که بسیار از زمانه ی خود
جلوتر بود نبریبرز تا کید می ورزد.‏ جدا از ارزش های ذابىتبىی شاعرانه و فلسفی،‏ این ادبیات کهن فارسی
به خاطر خصلت منتقدانه و عصیان گرش جالب است.‏ خیام در کنار درخواست پرشورش از
انسان ها به گرامیداشت زندگی و استفاده از این زمان ‏مجممجحدود بر روی زمبنیبنن به ‏بهببههبرتبررین شکل ‏ممممممکن
‏‐که اغلب از طریق تصویرسازی شراب که ‏بمنبمماد شور و زندگی و نبریبرز خود شراب است و از سوی
روحانیت ‏ممممممنوع شده بود منتقل شده است‐‏ خاری در چشم ساختار مذهبىببىی بود.‏ و شعر فارسی
بدون عشق،‏ شراب و میخانه کجا می توانست باشد؟
!16