Proksha_L._Nezvychainyya_prygody_hlopchyka_Bul'bіnkі_(Los'_A.)
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Незвычайныя прыгоды<br />
хлопчыка Бульбінкі<br />
Леанід Прокша<br />
Мастак Алена Лось<br />
Недзе на Палессі жылі-былі дзед i баба. Хата іх стаяла ў<br />
лесе. Дзед быў лесніком, а баба гаспадарыла дома.<br />
Праз лес праходзіла граніца. Яе ахоўвалі пагранічнікі. Дзед,<br />
сустрэўшы ў лесе чалавека, які заблудзіўся, паказваў яму<br />
дарогу проста на… заставу. А там пагранічнікі правяралі, свой<br />
гэта чалавек ці чужы.
Здаралася, што незнаёмы, — а дзед ведаў усіх сваіх<br />
людзей, — спытаўшы дарогу, паварочваў у супрацьлеглы бок,<br />
даваў, як заяц, стракача ў кусты. Кемлівы дзед ведаў і тады,<br />
што рабіць: раз уцякаеш, значыць, сумленне не чыстае.<br />
Але не буду выдаваць усіх сакрэтаў дзеда. Скажу толькі: ён<br />
даўно сябраваў з пагранічнікамі. За дапамогу ў ахове<br />
дзяржаўнай граніцы дзеда ўзнагародзілі медалём.<br />
Калі дзед быў малады, ён служыў на гэтай жа заставе.<br />
Пасля заканчэння службы стаў лесніком.<br />
Аднойчы дзед вярнуўся з абходу і пачаў памагаць бабе:<br />
стаў падпальваць у печы. Баба тым часам назбірала амаль<br />
поўны чыгунок бульбы.<br />
— Ну, яшчэ адну бульбінку, — сказала яна, — і хопіць. Пад<br />
руку ў кашалі трапіла незвычайная бульбінка.<br />
Баба хацела яе ўжо абабраць, ды спынілася:<br />
— Дзед, паглядзі, выкапаны хлопчык!<br />
I раптам бульбінка сказала дзіцячым голасам:<br />
— Не распранай мяне, бабуля. Мне вельмі не хочацца<br />
трапляць у чыгунок.<br />
Дзед аж прысеў ад нечаканасці. Рознае ён бачыў на вяку.<br />
Нават з мядзведзем сустракаўся ў лесе. Але каб бульбінка<br />
загаварыла чалавечым голасам…<br />
— Не дзівіцеся. Я не простая бульбінка. Я маленькі<br />
зачараваны хлопчык.<br />
Дзед агледзеўся па хаце.<br />
— Баба, гэта нам здаецца ці сапраўды бульбіна<br />
загаварыла?<br />
— Я не толькі чую. Я адчуваю, як пры кожным слове<br />
бульбінка дрыжыць у мяне ў руцэ.<br />
Баба сядзела на нізкім услончыку ля кашаля. Дзед<br />
падышоў і сагнуўся над бульбінай.<br />
— Калі ты сапраўды хлопчык, дык як ты стаў бульбінкай?<br />
— Былі ў мяне некалі тата і мама. Жылі мы ў вёсцы.<br />
Баба паклала асцярожна незвычайную бульбіну на стол,<br />
села разам з дзедам на лаву.<br />
— А як называецца вёска? — папытаў дзед. — Я ўсе вёскі<br />
навакол ведаю.<br />
— Не памятаю, дзядуля. Помню толькі, блізка быў лес.<br />
— Лес? А, дык гэта, відаць, Ляды. Адтуль жа я і прывёз<br />
бульбу.
— Я быў маленькі. Ну, такі, як цяпер. I падобны быў на<br />
бульбінку. I звалі мяне Бульбінкай. Усе дзеці ў вёсцы раслі, а я<br />
не рос. Маці вельмі любіла мяне і шкадавала. «А чаго ж табе не<br />
хапае, мой сынку? — пытала яна. — I сырадоем цябе паю,<br />
смятаны не шкадую, а ты не расцеш». А мне было добра. Дзеці<br />
гуляюць у хованкі. Усе знойдуцца, а я — не. А то залезу ў<br />
кішэню бацькавай курткі і прыціхну. Бацька збіраецца на работу<br />
ў калгас, апранае куртку, пытае, дзе Бульбінка, а мне смешна.<br />
Бацька шукае па ўсёй хаце. «Дзе ты схаваўся? — гукае. —<br />
Вылазь». Тады я высоўваюся з кішэні і кажу: «А я тут».<br />
Бацькі глядзяць на мяне, смяюцца і плачуць. А чаго? Ну<br />
што, калі я малы. Не ўсім жа быць вялікімі.<br />
Аж здарылася вялікае няшчасце. Наляцелі на нашу вёску,<br />
як груганы, людзі ў чорных шынялях з чарапамі на шапках,<br />
гавораць не па-нашаму. А прывёў іх у вёску нейкі Альберт.<br />
Усіх павыганялі з хат і павялі ў канец сяла ў калгаснае<br />
гумно. Калі гналі праз бульбяное поле, маці прысела і схавалася<br />
ў бульбяніку. Яна была маленькая, і ворагі яе не заўважылі.<br />
Сядзіць маці, плача і прыгаворвае: «Лепш бы ты, маё<br />
дзіцятка, быў травінка, ці расінка, ці тая самая бульбіна. Тыя б<br />
злыдні цябе не кранулі».<br />
I тады зашумеў лісцем дуб: «Споўніцца твая воля, бедная<br />
маці, будзе твой сын бульбінка. Перачакае ў зямельцы ён<br />
ліхалецце, потым трапіць да добрых людзей, і ажывяць яны яго<br />
зноў сваёй сардэчнай любоўю і спагадай». I я стаў у той жа<br />
момант бульбінкай.<br />
— А маці?<br />
— Яе адшукалі ў бульбоўніку злыя людзі ў чорных<br />
шынялях. Пагналі яе ў агонь. А я застаўся ляжаць у баразне.<br />
Бабуля ўзяла Бульбінку і прытуліла да грудзей.<br />
— Бедная сірацінка. Мінула тое ліхалецце. Ніколі больш не<br />
вернецца.<br />
Ад цяпла бабульчыных спрацаваных рук і чулага сэрца<br />
Бульбінка ажыў. Засвяціліся яго, як абмытыя расой, блакітныя<br />
вочкі, завіхрыліся белыя, як лянок, валасы. З'явіўся асыпаны<br />
рабаціннем носік і расцягнуліся ва ўсмешцы чырвоныя губы.<br />
Толькі вопратка была на ім — адны лахманы.<br />
— Ой, як добра, — пацягнуўся хлопчык, бы пасля доўгага<br />
сну.<br />
— Глядзі, што робіцца, — сказаў дзед. — Гэта ж сапраўды<br />
жывы хлопчык. Што ты сядзіш, баба? Трэба яму хутчэй пашыць<br />
вопратку.
Бульбінка ад шчасця закружыўся на стале і заспяваў<br />
танюсенькім галаском:<br />
Дзякуй, баба,<br />
Дзякуй, дзед:<br />
Мне адкрыўся белы свет...<br />
— Асцярожна, Бульбінка. Барані божа, звалішся са стала.<br />
— Не звалюся. Вы яшчэ не ведаеце, хоць я маленькі, але<br />
скачу, як конік на сенакосе. Ад яго я і навучыўся. Вось<br />
паглядзіце.<br />
Бульбінка скочыў на лаву, з лавы на падлогу, з падлогі аж<br />
на печ.<br />
— Ты ж ножкі паламаеш, мой дарагі, — перапужалася баба.<br />
— Не. Кот мяне вучыў, калі я заставаўся з ім дома, як<br />
скакаць. О! — і Бульбінка скочыў на падлогу. — А яшчэ хочаце<br />
— пакачуся, як бульбінка з гары.<br />
— Спрытны ж ты, — сказаў дзед. — Цяпер я разумею, чаму<br />
на табе пашарпана вопратка. Зараз мы цябе пераапранем.<br />
Баба дастала са скрыні тканіну, і не паспеў дзед<br />
змайстраваць боцікі хлопчыку, як ужо кашулька і штонікі былі<br />
гатовы. Бульбінка хутка апрануўся.<br />
— Ой, які ж ён прыгожы! — пляснула ў далоні баба.<br />
— Сапраўды! — падзівіўся дзед.<br />
Іх радасная гамонка абудзіла лес. Да акон прыбеглі яго<br />
жыхары: Ліса, Заяц, Вожык. Ніколі яны не бачылі такіх вясёлых<br />
лесніка і яго жонку.
Бульбінка прыціх і пачаў з цікавасцю прыглядацца да<br />
звяркоў.<br />
— Спужаўся? — занепакоілася баба.<br />
— Кінь ты, ён жа вырас пры лесе.<br />
— А ў лес мяне тата і мама не пускалі, — сказаў Бульбінка.<br />
— Ідзіце адсюль прэч, — махнула рукой на няпрошаных<br />
гасцей баба. — Напужалі мне хлопчыка.<br />
— А мне з імі цікава пазнаёміцца, — Бульбінка падбег да<br />
акна. — Хоць крыху і страшнавата, а хочацца.<br />
— Пазнаёмішся яшчэ, — сказаў дзед, а цяпер хадзем есці.<br />
Бульба ўжо зварылася.<br />
Баба паставіла на стол ежу.<br />
— Але ж як Бульбінку пасадзіць за стол?<br />
— Зараз, — сказаў дзед. Ён змераў вышыню стала, потым<br />
пайшоў у двор і прынёс адтуль адмысловы сасновы цурбан.<br />
— Пакуль што пасядзіш на гэтым.<br />
— Пачакай, пасцялю, — сказала баба, — у смалу запэцкаеш<br />
штонікі.<br />
Не паспелі ўладзіць адзін клопат, узнік другі.<br />
— А есці чым і з чаго?
Маленькая лыжачка знайшлася. Страву давялося класці ў<br />
сподачак.<br />
Есць Бульбінка, упісвае за дзве шчакі, аж чупрынка яго<br />
спацела і на лбе з'явіліся кроплі поту.<br />
— Выгаладалася беднае дзіцятка, — уздыхнула баба. — I<br />
чаму яно такое малое?<br />
— Малое, малое, — буркнуў дзед. — Якое ёсць, такое і<br />
добра. Галоўнае — розум. Зраўняй чалавека з тою сасной або з<br />
дубам. Які чалавек здаецца маленькі. А розумам да неба<br />
дастане...<br />
— Яно так, але каб хоць крышачку большы.<br />
— Ты літары ведаеш? — спытаў дзед.<br />
— I чытаць умею, — бадзёра сказаў Бульбінка.<br />
— А пісаць?<br />
— Нязручна, — уздыхнуў Бульбінка. — Даводзіцца аловак<br />
дзвюма рукамі браць.<br />
— Абы ўмець трымаць…<br />
Дзед жартаваў ды еў, а баба і не дакранулася да ежы. I,<br />
можа, ад бабінай дабраты ў Бульбінкі заружавелі здароўем<br />
шчокі; бабе ж здалося, што ён стаў крышачку большы. Можа,<br />
яшчэ падрасце, — абнадзеіла яна сябе і пачала прыбіраць са<br />
стала.<br />
— Ну, баба, я адпачну, — сказаў дзед. — Натупаўся за<br />
раніцу.<br />
— А я пагуляю, — сказаў Бульбінка.<br />
— Ну, пагуляй, — згадзіўся дзед. — Хочаш у хаце, хочаш у<br />
двары.<br />
— Добра, — кіўнуў галавой Бульбінка, ускочыў на<br />
падаконнік, а далей — у лес.<br />
Ліса, Заяц і Вожык яшчэ не паспелі далёка адысціся.<br />
— Ой, як тут хораша, — узрадаваўся ён.<br />
Лясныя жыхары з цікавасцю прыглядаліся да маленечкага<br />
хлопчыка.<br />
— Хто ты? — спытаў Бульбінка ў Лісы.<br />
— Я, — адказала Ліса, — самая праўдзівая ў лесе. Я не<br />
люблю хлусіць, падлізвацца і віляць хвастом, хоць ён, бачыш, у<br />
мяне пушысты.<br />
— А ты?<br />
— Я Заяц, самы адважны жыхар у лесе.<br />
— А ты?
— Я Вожык. Не веру лгунам. Таму апранаю калючы кажух.<br />
— Вожык чмыхнуў сярдзіта і пайшоў у кусты.<br />
— Пайшоў бы і ты, Заяц, есці заечую капусту, — махнула<br />
хвастом Ліса. — Мне трэба хлопчыку сёе-тое сказаць па сакрэту.<br />
— Калі ласка, — пакрыўдзіўся Заяц і знік у лесе.<br />
— Пойдзем з табой пагуляем, — запрапанавала Ліса.<br />
— Куды?<br />
— У куратнік. Ён тут недалёка. — А сама падумала: «Гусі і<br />
куры ўбачаць Бульбінку і кінуцца да яго, а я схаплю гуску — і ў<br />
лес…»<br />
Яны пайшлі да куратніка.<br />
— Вунь Бульбінка, — узрадаваліся гусі і кінуліся да<br />
хлопчыка.<br />
Скарыстаўшы гэты момант, Ліса выскачыла з-за куста,<br />
схапіла гуску — і ў лес.<br />
— Дык вось ты якая! — крыкнуў хлопчык і выбег з<br />
куратніка. Пайшоў далей адзін.<br />
Ідзе, ідзе, нікога няма. I хата лесніка ўжо невядома ў якім<br />
баку. Сумна стала хлопчыку, і ён пачаў гукаць:<br />
— Гэй, хто тут ёсць? Дапамажыце!<br />
З лесу выскачыў Заяц.<br />
— Завядзі мяне, Зайчык, да лесніка.<br />
— Паспееш ты яшчэ дадому. Хадзем, я табе пакажу свет, а<br />
вечарам завяду ў хату лесніка.<br />
— Добра, — згадзіўся Бульбінка.<br />
Ідуць яны па лесе. Заяц спявае:<br />
Не баюся я Лісы,<br />
Хоць малы я і касы.<br />
I Мядзведзя не баюся —<br />
Я на ногі спадзяюся.<br />
— Добра, што я сустрэў такога надзейнага сябра, —<br />
радуецца Бульбінка.<br />
Узышлі яны на ўзгорак.<br />
— Вунь, бачыш, балота, — сказаў Заяц. — А за ім… — Ён не<br />
дагаварыў і кінуўся ў кусты.<br />
— Куды ты, Зайчык? — здзівіўся Бульбінка і ў гэты момант<br />
убачыў Ваўка.<br />
— Прэч з дарогі, — люта завыў Воўк.<br />
— Колькі я той дарогі займаю, — смела адказаў Бульбінка.<br />
— Ідзі сабе, месца хапае.<br />
— А я не хачу. З-за цябе касы ўцёк.
— Тваё шчасце, што Зайчык не раззлаваўся. Ён бы табе<br />
даў!<br />
— Гэта тваё шчасце, што я не галодны, — сказаў Воўк і<br />
штурхнуў хлопчыка.<br />
Бульбінка пакаціўся з гары і плюхнуўся ў ваду. Па балоце<br />
хадзіў Бусел. Ён падышоў да хлопчыка.<br />
— Хто ты? — здзівіўся Бусел. — Я часта нашу людзям<br />
дзетак, але ніколі не бачыў такога дзіўнага хлопчыка.<br />
— Я Бульбінка. А ты хто?<br />
— А я Бусел.<br />
— Вынесі мяне, добры Бусел, на сухое месца.<br />
— Добра. Сядай мне на спіну і моцна трымайся за маю<br />
доўгую шыю.<br />
Бульбінка сеў. Бусел прабег па балоце на сваіх доўгіх<br />
нагах, разагнаўся, узмахнуў вялікімі крыламі і падняўся ў<br />
паветра.<br />
Праляцелі над балотам, пераляцелі раку. Вось яны ўжо над<br />
лесам.<br />
Бульбінка глядзіць навокал, і сэрца ў яго замірае ад<br />
шчасця.<br />
— Ах, якая зямля вялікая, і няма ёй, здаецца, ні канца, ні<br />
краю. Які ты шчаслівы, Бусел! Ты можаш лётаць колькі хочаш.<br />
— Не, не магу. Не хапае часу. У мяне дзеткі. Яны хочуць<br />
есці.<br />
I ўспомніў Бульбінка сваю маму.<br />
— А ты ведаеш, Бусел, дзе вёска Ляды?<br />
— Чаму ж не ведаю? Зараз убачыш яе.<br />
I сапраўды неўзабаве Бульбінка ўбачыў родную вёску. Не<br />
пазнаў яе. Усе дамы новыя. Толькі адна хатка, самая крайняя,<br />
старая. Успомніў Бульбінка бабульку, якая жыла ў ёй. Высокая<br />
груша ля хаты расла. Грушкі на ёй былі хоць маленькія, але<br />
вельмі смачныя. Бабулька частавала імі не раз Бульбінку…<br />
Бусел апусціўся на ўскраіне лесу.<br />
— Бывай, Бульбінка. Трэба ляцець на балота, шукаць<br />
дзеткам жаб. — Ён махнуў на развітанне крылом і падняўся ў<br />
паветра.<br />
— Дзякуй, Бусел! — памахаў яму рукой Бульбінка. Яшчэ<br />
зверху Бульбінка заўважыў у градах бабулю і таму адразу<br />
пашыбаваў нацянькі да яе.<br />
— Добры дзень, бабуля! — прывітаўся Бульбінка. Бабулька<br />
сеяла ў ямкі гурочкі і прысыпала белыя зярняткі зямлёй.
— Добры дзень, — адказала бабуля, азіраючыся, каб<br />
убачыць, хто з ёй вітаецца.<br />
— Гэта я, Бульбінка.<br />
— Дрэнна бачу ўжо. Дзе ж ты?<br />
— Тут… — Бульбінка ўскочыў з баразны на градку.<br />
— А дарагі ты мой, — ускрыкнула бабуля. — Такі ж<br />
маленькі, як і быў. — I ўжо сумна: — А хаты вашай няма. Спалілі<br />
фашысты. I людзей папалілі. I мяне хацелі спаліць, нелюдзі.<br />
Выпаўзла з агню. А той прыблуда Альберт яшчэ страляў у мяне.<br />
Ой, што было! Не дай божа бачыць калі такое…<br />
Уздыхнула бабуля і заклапочана спытала:<br />
— А цябе ж хто прытуліў, сіротка мой няшчасны?<br />
— Я ў лесніка жыву...<br />
— У лесніка? Добры ён чалавек. У партызанах быў. I жонка<br />
яго — кабета сардэчная. Выхадзіла мяне пасля той бяды.<br />
На градку селі дзве птушкі.<br />
— А кыш вы, — крыкнула на іх бабка. — Ласыя на гурочкі.<br />
Грабелькамі яна зраўняла градку.<br />
— Ну, расціце, гурочкі. А мы пойдзем у хату. Засмажу табе<br />
яешню…<br />
— Дзякуй, бабуля. Я паснедаў.
Як ні адмаўляўся Бульбінка, усё ж бабуля пачаставала яго<br />
малаком, а ў кішэню насыпала семак. Потым паказала хлопчыку<br />
самую блізкую дарогу да леснічоўкі.<br />
— З лясной сцежкі патрапіш на бальшак, — тлумачыла яна.<br />
— Асцярожна пяройдзеш яго, бо там машыны ходзяць. Зноў<br />
пойдзеш лясной дарогай.<br />
— А калі па бальшаку ісці? — спытаў Бульбінка.<br />
— Тады трапіш ажно ў Мінск. Вялікі гэта горад. Сталіца.<br />
У Бульбінкі заблішчалі вочкі.<br />
— О, бабуля, каб я быў вялікі і дужы, я абышоў бы ўвесь<br />
свет. Так хочацца пабываць далёка-далёка і ўсё-ўсё пабачыць…<br />
— Свет вялікі. Увесь не абыдзеш. Ты лепш прыходзь да<br />
мяне часцей. Вырастуць гурочкі, паспеюць грушкі.<br />
— Добра, бабуля, прыйду.<br />
Ідзе Бульбінка па дарозе, семкі лускае. Сонейка свеціць.<br />
Птушкі ў лесе спяваюць. I хлопчыку захацелася спяваць.<br />
Дзякуй, баба,<br />
Дзякуй, дзед:<br />
Мне адкрыўся Белы свет.<br />
— Куды ты, Бульбінка? — раптам пачуў ён.<br />
— Ой, Вожык, і ты тут. Як добра!<br />
— А з Лісой табе было дрэнна? — чмыхнуў Вожык.
— Яна хітрая.<br />
— А Зайчык?<br />
— Хвалько.<br />
— А ты, я бачу, разумны! Ц-с-с… Сюды бяжыць Свіння. Яна<br />
ненажэрная. Хавайся за мяне.<br />
Вожык наставіў свае калючкі.<br />
— Хру-хру, — зарохкала Свіння. I з разгону тыцнулася<br />
носам у… калючкі.<br />
— Кві-і… — завішчала яна і кінулася прэч. А хлопчык<br />
ускочыў і крыкнуў:<br />
— А што, з'ела нас?<br />
Яны пайшлі далей. Убачыў Бульбінка каскі ля дарогі.<br />
Падбег да адной, якая ляжала перакуленая, і зазірнуў, як у<br />
калодзеж.<br />
— А вунь дзірачка. I раменьчык.<br />
Раменьчык, які некалі падтрымліваў каску на галаве, вісеў<br />
ўсярэдзіне.<br />
— Ой, — узрадаваўся Бульбінка, — можна пагайдацца.<br />
— З вайсковымі рэчамі дрэна гуляць, — буркнуў Вожык.<br />
Бульбінка не звярнуў увагі на перасцярогу сябра. Ён<br />
ускочыў у каску…<br />
— Гайдайся сабе, а я пайду лавіць мышэй, — узлаваўся<br />
Вожык. — Бывай!<br />
— Вожык, ты не ўяўляеш сабе, як гэта цудоўна, — крыкнуў<br />
наўздагон Бульбінка. — Не бойся, я не вывалюся. Тут ёсць<br />
раменьчык.<br />
Каб лепш трымацца ў хісткай гушкаўцы, Бульбінка<br />
прывязаў сябе раменьчыкам да каскі.<br />
— Вось цяпер пагайдаюся.<br />
Гайдаўся ён, гайдаўся, каска тым часам спаўзла да раўчука<br />
і перавярнулася. Бульбінка апынуўся пад каскай. I адразу<br />
зрабілася цёмна, і цяжка стала дыхаць. Добра яшчэ, што была<br />
дзірачка... На каску села птушка.<br />
— Хто там? — спытаў Бульбінка. — Дапамажыце!<br />
— Як жа я табе дапамагу? — піпікнула птушка. — Каска<br />
сталёвая, цяжкая, а я маленькая.<br />
— Не пакідай мяне, — узмаліўся Бульбінка.<br />
— Не бойся, не пакіну. Буду спяваць, і табе будзе лягчэй.<br />
I яна заспявала. А Бульбінка заснуў. Ён не чуў радаснага<br />
крыку птушкі:<br />
— Вунь едзе машына!
А як ёй, маленькай, затрымаць грузавік? У кузаве машыны<br />
поўна рознага жалезнага ламачча.<br />
Закружылася птушка над дарогай перад машынай. Пачала<br />
жаласліва піпікаць. Дзе там, хто яе пачуе, калі гудзе матор.<br />
I ўсё ж людзі ў кабіне яе заўважылі.<br />
— Бедная птушачка. Відаць, нейкі лайдак гняздо яе<br />
разбурыў, — сказаў шафёр.<br />
А другі чалавек, які сядзеў побач, зірнуў убок.<br />
— Вось гэтыя каскі. Даўно ўжо збіраўся іх забраць. Спыні<br />
машыну.<br />
Прачнуўся Бульбінка раніцой, сярод розных жалязяк.<br />
Балелі бакі, але ён убачыў блакітнае неба, і яму зноў стала<br />
весела.<br />
Хлопчык нешта заспяваў, і да металалому падышоў дзед,<br />
вельмі падобны да лесніка, з дубальтоўкай у руках.<br />
— Хто тут пішчыць? — спытаў дзед.<br />
— Гэта я, Бульбінка. Куды я трапіў?<br />
— Глядзі ты. Сапраўды рыхтык бульбінка. Першы раз бачу<br />
такое. Ну, ну…<br />
Дзед дапамог хлопчыку выбрацца з ламачча, падвёў да<br />
лавачкі, пасадзіў побач з сабой, а дубальтоўку паставіў.<br />
— Адпачнём крыху. Натупаўся я за ноч, — пазяхнуў дзед.<br />
— Я ж вартаўнік. Мне на дзяжурстве спаць нельга.<br />
Відаць, дзеду вельмі хацелася спаць. Да таго ж сонейка так<br />
прыемна прыгравала…<br />
— Ты сядзі ціха і глядзі. Будзеш як бы мой намеснік. Калі<br />
што якое — штурхнеш мяне ў бок. А я табе за гэта абаранак<br />
куплю.<br />
— Добра, я буду сядзець ціха-ціха і глядзець, — паабяцаў<br />
Бульбінка.<br />
Але ён не паслухаў дзеда, не пасядзеў ціха ні хвіліначкі.<br />
— Дзеду, а можна памацаць? — паказаў Бульбінка на<br />
ружжо.<br />
Дзед адплюшчыў вочы.<br />
— Што ты, нельга! Яшчэ націснеш на спуск і… — падсунуў<br />
ён бліжэй да сябе ружжо і прамармытаў: — Н-нельга…<br />
I вось калі нельга, якраз і карціць зрабіць тое «нельга».<br />
Спачатку Бульбінка толькі ціхенька, адным пальцам дакрануўся<br />
да ружжа. Потым яшчэ, больш смела. I сам не ведаў, як так<br />
здарылася — націснуў на спуск.<br />
Грымнуў стрэл. Дзед з перапалоху зваліўся на адзін бок<br />
лавы, Бульбінка — на другі.
Хоць і спрасоння, але адразу даўмеўся дзед, хто парушыў<br />
яго сон. Хуценька намацаў стары, дзе ў яго папружка.<br />
— Ты ў мяне атрымаеш зараз дзірку ад абаранка…<br />
Бульбінка не ведаў, што такое абаранак, тым больш, дзірка<br />
ад яго. Але па сярдзітым выразе твару вартаўніка ён здагадаўся,<br />
што чакаць такі пачастунак не варта, і кінуўся бегчы.<br />
«I навошта я націснуў на той спуск?» — шкадаваў<br />
Бульбінка.<br />
Заклапочаны хлопчык дабег амаль да сярэдзіны горада,<br />
спыніўся і зірнуў угору.<br />
— Ой, хата на хаце. Як там толькі людзі жывуць у такіх<br />
дамах? — дзівіўся Бульбінка, аглядаючы шматпавярховыя<br />
будынкі.<br />
На скрыжаванні стаяў чалавек у прыгожым адзенні і<br />
кіраваў рухам. Куды пакажа рукой, у той бок, як статак,<br />
кідаюцца рознакаляровыя машыны.<br />
— Як жа перайсці вуліцу? — пачухаў патыліцу Бульбінка. I<br />
як праз сон пачуў:<br />
— Дзеці, стойце спакойна. Зараз міліцыянер спыніць<br />
машыны, і мы пяройдзем вуліцу.<br />
Бульбінка азірнуўся: на тратуары, трымаючы адзін аднаго<br />
за сукенкі і кашулькі, стаялі дзеці, а каля іх — прыгожая<br />
дзяўчына.<br />
— Ну вось, цяпер пойдзем. — Яна ўзяла за руку першага<br />
хлопчыка. Усе пайшлі за ёй.<br />
Бульбінка таксама, не марудзячы, ухапіўся за сукенку<br />
апошняй дзяўчынкі і рушыў следам.<br />
— О-о, гэта ж зусім проста. Дзякуй табе, міліцыянер, —<br />
сказаў Бульбінка, калі апынуўся такім чынам на другім баку<br />
вуліцы.<br />
А што далей? Куды ісці? Хлопчыку было ўсё роўна. Усё для<br />
яго новае і цікавае.<br />
Ля тратуара спыніўся аўтобус. З адкрытых акон пачулася<br />
песня:<br />
Хай заўжды будзе сонца...<br />
Бульбінка азірнуўся, прайшоў некалькі крокаў і балюча<br />
выцяў аб камень нагу.<br />
— Ой! — ускрыкнуў хлопчык і, можа б, заплакаў, але да яго<br />
падбеглі піянеры.
— Моцна ўдарыўся? — спытаў хлопчык у чырвоным<br />
гальштуку.<br />
— Не-е, — працяжна адказаў Бульбінка і з цікавасцю<br />
паглядзеў на хлопчыка.<br />
— Які ён дзіўны! — усклікнуў другі піянер. — Як цябе<br />
завуць?<br />
— Бульбінка.<br />
— Паедзем з намі, — папрасіла дзяўчынка, — у лагер. Там<br />
цікава, весела. Запалім вялікі касцёр.<br />
Падышла бялявая дзяўчына ў чырвоным гальштуку.<br />
— Забяром яго ў лагер, — загаманілі дзеці.<br />
— А маці будзе непакоіцца, — сказала дзяўчына.<br />
Бульбінка спалохаўся: раптам не возьмуць. Яму ж вельмі<br />
хацелася ехаць у той невядомы піянерскі лагер. Ды і машына<br />
такая прыгожая, як не пракаціцца!<br />
— Я напішу бабулі пісьмо, яна нават будзе рада.<br />
— Ну, тады едзем, — згадзілася бялявая дзяўчына. Праз<br />
хвіліну Бульбінка сядзеў у аўтобусе і спяваў разам з усімі.<br />
Але ён хутка заўважыў, што не ўсе дзеці ў аўтобусе<br />
вымаўлялі знаёмыя яму словы.<br />
— На якой мове яны спяваюць? — спытаў Бульбінка ў<br />
дзяўчынкі, якая запрасіла яго ў лагер.<br />
— На розных, — адказала тая. — Тут дзеці з Італіі, Францыі,<br />
Бельгіі, Англіі… Яны прыехалі да нас у госці. Мы будзем разам<br />
адпачываць.<br />
У лесе аўтобус спыніўся. Бялявая дзяўчына ў чырвоным<br />
гальштуку сказала спачатку па-беларуску, а потым на іншых<br />
мовах:<br />
— Давайце крыху пабегаем, адпачнём, пашукаем грыбоў.<br />
Праз хвіліну аўтобус апусцеў. Застаўся ў ім толькі<br />
Бульбінка. «Адпачну крыху», — рашыў ён.<br />
Толькі так падумаў, як раптам пачуў нечы тоненькі галасок,<br />
быццам з-пад зямлі:<br />
— Марселіна, Марселіна...<br />
Другіх слоў Бульбінка не зразумеў, але заўважыў, што<br />
накрыўка аднаго чамадана ўздрыгвае. Бульбінка ўспомніў, як<br />
цяжка яму было пад каскай, і рашыў дапамагчы таму, хто сядзеў<br />
у чамадане, кім бы ён ні быў.<br />
Нялёгка было адчыніць чамадан. Але як толькі паднялася<br />
накрыўка, з чамадана высунулася галава маленькага хлопчыка,<br />
падобнага на цыбульку.
— Я — Чыпаліна, — ускрыкнуў ён і рухамі рук і словамі<br />
пачаў тлумачыць, што хлопчык Марселіна, які не мо-жа жыць<br />
без Чыпаліна, узяў яго з сабой з Італіі.<br />
— Чыпаліна, — сказаў хлопчык-цыбулька, стукнуўшы сябе<br />
ў грудзі. Ён чакаў, што Бульбінка назаве сваё імя. Чыпаліна не<br />
сумняваўся, што перад ім Бульбінка, але не ведаў, як гэта<br />
сказаць па-беларуску.<br />
— Бульбінка, — назваў сябе хлопчык.<br />
— Бульбінка, — працягла паўтарыў Чыпаліна, старанна<br />
вымаўляючы кожную літару гэтага новага для яго слова. —<br />
Бульбінка…<br />
Відаць, яно яму спадабалася. Чыпаліна падумаў і,<br />
тыцнуўшы пальцам у грудзі беларускаму хлопчыку, сказаў:<br />
— Патэтэ…<br />
— А, па-італьянску бульба назывэецца патэтэ, —<br />
здагадаўся Бульбінка.<br />
— Патэтэ, патэтэ…
Чыпаліна было прыемна, што Бульбінка яго разумее. У<br />
адчыненыя вокны аўтобуса вецер данёс з лесу звонкія галасы<br />
дзяцей. Бульбінка хапіў за руку Чыпаліна:<br />
— Пойдзем і мы пабегаем па лесе.<br />
Прырода радавала хлопчыкаў. На палянцы Чыпаліна<br />
сарваў кветку. А потым яны ўбачылі грыбы. Чорнагаловыя, на<br />
тоўстых белых ножках, тыя стаялі пад елкай, быццам чакалі<br />
незвычайных грыбнікоў.<br />
— Адзін, два, тры… Ой, колькі! — усклікнуў Бульбінка.<br />
З галіны высокай елкі, пад якой раслі грыбы, за хлопчыкамі<br />
трывожна сачылі чорныя вочкі вавёркі. Гэта ж яе грыбы — харч<br />
на зіму. Перад прыходам хлопчыкаў вавёрка якраз пераносіла<br />
грыбкі ў сваё дупло. Рабіла гэта спрытна. Спачатку падгрызала<br />
карэньчык. Грыб падаў. Тады хапала яго і ўзбягала на дрэва.<br />
Хлопчыкі не пакрыўдзілі вавёрку. Ды і дзе ім было забраць<br />
столькі грыбоў. Яны хапілі па адным і пабеглі далей.<br />
— Гэй, куды вы, — пачулі за сабой нечы голас. Спыніліся.<br />
Да іх падыходзіў кучаравы хлопчык. Ветліва ўсміхаючыся,<br />
спытаў:<br />
— Хто вы і адкуль такія?<br />
— Я Бульбінка з Палесся, а гэта мой сябар з Італіі…<br />
Чыпаліна зразумеў, што ён павінен нешта сказаць пра сябе.<br />
Настрой быў узнёслы, таму песня вырвалася сама.
Я — вясёлы Чыпаліна.<br />
Нарадзіла мама<br />
Там, дзе спеюць апельсіны,<br />
I лімоны, і масліны,<br />
Фігі — гэтаксама…<br />
— А я Жан з Парыжа, — усміхнуўся хлопчык. — Прыехаў на<br />
радзіму сваёй мамы.<br />
Чыпаліна лыпаў вачыма: хлопчык гаварыў па-беларуску, а<br />
яму хацелася ведаць, што ён гаворыць.<br />
— Мамы? — здзівіўся Бульбінка.<br />
— Так, мамы. Яна вырасла сярод гэтых лясоў. Вёска Буда, у<br />
якой яна нарадзілася, нават тут недзе недалёка…<br />
— А чаму твая мама жыве ў Парыжы?<br />
— Яе, зусім маладзенькую, сілай вывезлі фашысты. Мама<br />
ўцякла з лагера да французскіх партызан…<br />
— Партыжано! — ухапіўся за гэтае зразумелае яму слова<br />
Чыпаліна. Яму таксама рупіла нешта сказаць. I ён пачаў<br />
гаварыць пра італьянскіх партызан усё, што чуў ад бацькі і маці<br />
Марселіна.<br />
— Хто тут называе маё імя? — спытаў, падышоўшы,<br />
Марселіна. — О, гэта ты, Чыпаліна… Адкуль у цябе такі грыб?<br />
— Я знайшоў грыбы разам з маім сябрам Бульбінкай.<br />
— Бульбінка? Вельмі прыемна, — сказаў Марселіна. — Не<br />
дзівіся, што я гавару па-беларуску. Мая маці з Палесся…<br />
— У нашых мам аднолькавы лёс, — сказаў Жан. — Будзем<br />
сябраваць…<br />
— Згода. Маёй маці будзе прыемна, калі даведаецца, што ў<br />
Парыжы жыве яшчэ адна яе зямлячка. А можа вы прыедзеце да<br />
нас у госці?..<br />
— Маці вельмі хворая. Яна была паранена на вайне.<br />
А тата… Вось ужо год, як яго пахавалі сябры-партызаны…<br />
— О, гэта вельмі сумна! — спагадліва сказаў Марселіна. Ты<br />
працуеш?<br />
— Так. У багатага крамніка на пасылках. Нядобры чалавек.<br />
— Яны ўсе, багацеі, такія. Мой тата таксама не любіць<br />
гаспадара фабрыкі, на якой працуе.<br />
Чыпаліна штурхнуў Марселіна:<br />
— Ты дрэнны. Чаму не навучыў мяне размаўляць пабеларуску?<br />
— Нічога. Пабудзеш у лагеры, навучышся.<br />
— А я ўжо ведаю некалькі слоў, — павесялеў Чыпаліна.
— Ну, вось бачыш… Няма чаго крыўдаваць.<br />
— А ў мяне тут ёсць бабуля, — пахваліўся Жан. Марселіна<br />
ўздыхнуў:<br />
— Бацькоў маёй мамы фашысты спалілі.<br />
— I мая матуля згарэла, — сказаў Бульбінка. — Альберт яе<br />
піхнуў у агонь…<br />
— Альберт? — насцярожыўся Марселіна. — Пра нейкага<br />
Альберта-здрадніка маці мне расказвала.<br />
Каб не перашкодзілі размове, Бульбінка даведаўся б, што<br />
маці Марселіна Алеся жыла ў суседняй з Лядамі вёсцы і што той<br />
самы Альберт выдаў яе фашыстам. Але пачуўся голас бялявай<br />
дзяўчыны:<br />
— У аўтобус, усе ў аўтобус!<br />
I хлопчыкі пабеглі займаць свае месцы.<br />
Піянеры з кветкамі сустракалі замежных гасцей. Гэтыя<br />
дзеці былі для іх не проста госці з-за мяжы. Амаль у кожнага з іх<br />
маці нарадзілася і вырасла ў Савецкай краіне. У гады ліхалецця<br />
не па сваёй волі яны апынуліся на чужыне, пра маленства<br />
могуць цяпер толькі расказваць сваім дзецям і будзіць у іх<br />
пачуцці любві да роднай старонкі.<br />
Сустракаць замежных дзяцей прыйшлі і дарослыя. Нават<br />
кухар Федзя ў сваім высокім белым каўпаку з'явіўся ля аркі, на<br />
якой вісеў надпіс на беларускай і англійскай мовах: «Калі ласка,<br />
госцейкі!»<br />
Лагерны ўрач, вельмі падобны на доктара Айбаліта, у<br />
белым халаце і белай шапачцы, спагадліва ківаў галавой:<br />
— Там, на чужыне, вас не песцяць, лагераў адпачынку<br />
такіх, як у нашай краіне, не будуюць…<br />
— А іх і не адрозніш ад нашых дзяцей, — сказала<br />
афіцыянтка Каця. — Такія ж, толькі ў нашых чырвоныя<br />
гальштукі.<br />
— Што тут дзіўнага, — буркнуў кухар. — Гэта ж дзеці<br />
нашых землякоў.<br />
Раптам Каця пляснула ў далоні ад захаплення.<br />
— Глядзіце, глядзіце, якія маленькія хлопчыкі.<br />
— Сапраўды, — сказаў кухар. — Такога дзіва я ніколі яшчэ<br />
не бачыў.<br />
— Нічога тут дзіўнага, — як бы папярэдзіў урач дарослых,<br />
каб яны сваёй празмернай цікавасцю не збянтэжылі хлопчыкаў.
— Я ўпэўнены, што аднаго з іх завуць Чыпаліна, а другога<br />
Бульбінка. Праўда, хлопчыкі?<br />
— Праўда, — адказаў Бульбінка.<br />
— I вы будзеце жыць у нашым лагеры, — дабрадушна<br />
працягваў урач.<br />
— Так. Нас запрасіла вунь тая бялявая дзяўчынка, якая<br />
гаворыць зараз з трыбуны.<br />
— Гэта наша піянерважатая Зося, — растлумачыла Каця,<br />
падступаючы бліжэй да хлопчыкаў.<br />
— Мы будзем клапаціцца, каб вы былі здаровенькія, —<br />
сказаў урач.<br />
— I сытыя, — прабасіў кухар.<br />
— А я вас уладкую хораша, каб вам было цёпла і ўтульна,<br />
— сказала Каця.<br />
Праз хвіліну Бульбінка і Чыпаліна сядзелі на плячах у<br />
дзяўчыны, яна ішла да казачных домікаў лагера і прыгаварвала:<br />
— Ой, мае вы хлопчыкі, ой, мае вы мілыя. У сваім пакоі я<br />
пастаўлю два ложкі, наб'ю матрасікі свежым сенам. Буду<br />
расказваць вам вечарам казкі…<br />
Добра і весела было хлопчыкам у піянерскім лагеры<br />
«Крыжоўка». А ўсе прыгоды, якія там адбываліся з імі, не<br />
апішаш і ў тоўстай кніжцы. Але здарыўся там выпадак, пасля<br />
якога Бульбінку яшчэ больш палюбілі дзеці.<br />
На трэці дзень Каця вярнулася са сталовай позна.<br />
Чакаючы яе, хлопчыкі некалькі разоў засыналі і<br />
прачыналіся.<br />
— Вялікая непрыемнасць, — сказала Каця. Хлопчыкі<br />
прыўзняліся на ложках.<br />
— Якая? — спыталі ўстрывожана ў адзін голас.<br />
За гэтыя дні Чыпаліна ўжо сяк-так разумеў беларускую<br />
мову, а Бульбінка італьянскую. Каця села на свой ложак.<br />
— Невядома дзе Жан, — сумна паведаміла, разводзячы<br />
рукамі. — Шукалі яго ў лесе і на беразе возера. Нідзе няма.<br />
— А Марселіна ёсць? — спалохаўся Чыпаліна.<br />
— Марселіна ёсць, — супакоіла яго Каця. — Яны разам<br />
вярталіся з прагулкі па лесе. А потым некуды зніклі. Пасля<br />
вячэры ў лагеры спахапіліся, што Жана няма.<br />
— Бульбінка ведае…<br />
Каця зірнула на Бульбінку. Той пра нешта напружана<br />
думаў.
— Што ты маўчыш, Бульбінка?<br />
— Я здагадваюся, дзе Жан.<br />
— Дзе?<br />
— Відаць, ён пайшоў да бабулі.<br />
— У яго ёсць бабуля?<br />
— Але. Яна жыве недзе недалёка ў вёсцы… А вось як<br />
называецца вёска, забыўся. Пачакайце, пачакайце… Баркі… Не…<br />
Бібікі… Не… Помню, на «б»… Жан расказваў нам у лесе пра сваю<br />
бабулю. Гаварыў пра тое, што хоча яе адведаць.<br />
Каця таксама назвала некалькі вёсак на «б», але кожны<br />
раз гэта была не тая вёска.<br />
— Ну, успомні, Бульбінка, — узмалілася Каця.<br />
А якраз, калі трэба ўспомніць, не ўспамінаецца.<br />
Стомленая Каця, чакаючы, пакуль Бульбінка ўспомніць,<br />
прылегла на ложак.<br />
— Ба… Бі… Бэ… — мармытаў Бульбінка. — От жа помню, што<br />
назва кароткая, Бі… Бу… Буда! — ускрыкнуў Бульбінка. — Жан<br />
пайшоў у Буду да бабулі. — Бульбінка павярнуўся да Каці, каб<br />
парадаваць яе, але яна моцна спала. Заснуў і Чыпаліна. «Што<br />
рабіць? — падумаў Бульбінка. I ўспомніў Бусла, якога бачыў на<br />
балоце ля возера. — Добра, хай усе спяць. Я сам знайду Жана».<br />
Ужо світала, калі Бульбінка ціхенька выйшаў з пакоя.<br />
Раніца абяцала добры дзень. Раса блішчала на траве і кветках.<br />
Праз адчыненыя вокны было чутно, як дыхаюць стомленыя за<br />
дзень гульнёю і паходамі дзеці.<br />
Дзверы пакоя піянерважатай былі адчынены. Бульбінка<br />
нячутна зайшоў у пакой. Зося ў плашчы і гумавых ботах спала<br />
на ложку. Відаць, усю ноч шукала Жана. Бульбінка пашкадаваў<br />
яе будзіць. Ён прычыніў дзверы і рушыў у бок возера.<br />
Да балота было недалёка. Усё ж Бульбінка пакуль дабег,<br />
стаміўся і змакрэў ад поту і расы. На яго шчасце, працавіты<br />
Бусел ужо хадзіў па балоце.<br />
— Дарагі Бусел, падыдзі да мяне на сухое, — гукнуў<br />
Бульбінка з ускрайку лесу.<br />
Бусел падняў галаву.<br />
— Хто мне перашкаджае займацца маёй справаю? — спытаў<br />
незадаволена.<br />
— Гэта я, Бульбінка.<br />
— Якая яшчэ там бульбінка? Мне не трэба бульбы. Я шукаю<br />
жабак.<br />
— Я хлопчык Бульбінка. Падыдзі да мяне, добры Бусел. Я<br />
тут…
— Я ўжо бачу цябе, — сказаў Бусел і важна, не<br />
спяшаючыся, падышоў да ўскраіны лесу. — Што табе трэба?<br />
— Ты ведаеш, дзе тут вёска Буда?<br />
— Ведаю. Там маё гняздо, а ў гняздзе дзеткі, яны чакаюць<br />
мяне, хочуць есці.<br />
— Я Жана шукаю. Ён пайшоў у Буду да бабулі…<br />
— У лесе пад Будай спіць на мху нейкі хлопчык. Можа, гэта<br />
і ёсць Жан…<br />
— Гэта Жан. Няйначай. Ён, відаць, не дайшоў да бабулі.<br />
Падкінь мяне да яго.<br />
— Ну што ж, сядай, — сказаў Бусел, — ды добра трымайся.<br />
Даляцелі хутка. На палянцы сярод дубоў і елак Бусел<br />
апусціўся.<br />
— Ну, бяжы да свайго Жана. Вунь ён спіць, бачыш?<br />
— Бачу, гэта ён, — сказаў Бульбінка. — Дзякую.<br />
— Няма за што. — Бусел узмахнуў вялікімі крыламі і<br />
паляцеў на балота, а Бульбінка пабег будзіць Жана.
Хлопчык прачнуўся адразу, як толькі Бульбінка крануў яго<br />
за плячо.<br />
— Ой, дзе гэта я? — праціраючы вочы, спытаў Жан. — Гэта<br />
ты, Бульбінка?<br />
— Я.<br />
— Як ты мяне знайшоў?<br />
— Цябе ўсю ноч увесь лагер шукаў.<br />
Жан уздыхнуў. Яму было прыкра, што нарабіў усім столькі<br />
клопату.<br />
— Я сустрэў у лесе жанчыну. Спытаў, дзе вёска Буда.<br />
Жанчына сказала, што тут недалёка, і паказала, як ісці. Я<br />
падумаў, да вячэры вярнуся, але заблудзіўся. I бабулі не<br />
пабачыў…<br />
— Пабачыш. Сёння ж пабачыш.<br />
— Што, пойдзем да яе?<br />
— Не, зараз — у лагер. Пасля.<br />
Яшчэ ў лагеры не прачнуліся, а Бульбінка з Жанам ужо<br />
стаялі на парозе Зосінага пакоя.
— Чаму ты мяне не пабудзіў, а яшчэ аміго 1 — крыўдаваў<br />
Чыпаліна на Бульбінку за тое, што ён не ўзяў яго на пошукі<br />
Жана.<br />
— Ты так салодка спаў… — апраўдваўся Бульбінка і абяцаў<br />
упрасіць Бусла, каб ён падняў і Чыпаліна на сваіх магутных<br />
крылах і паказаў з вышыні Беларусь.<br />
Крыўдавала і Каця, але яна была рада, што знайшоўся<br />
Жан, даравала. I Чыпаліна супакоіла:<br />
— Нічога, яшчэ наперадзе шмат цікавых прыгод.<br />
I сапраўды было яшчэ шмат цікавых прыгод. I час праляцеў<br />
незаўважна. I наступіў апошні дзень развітання.<br />
— Як жа вы будзеце цяпер адзін без аднаго, мае дарагія<br />
хлопчыкі? Як мне будзе сумна без вас! — ледзь не плакала<br />
Каця. — Яна пацалавала хлопчыкаў і пабегла ў сталовую<br />
рыхтаваць замежным дзецям пакункі з харчам на дарогу.<br />
— Едзем з намі ў Італію, — запрасіў Чыпаліна.<br />
— Нельга, — пакруціў галавой Бульбінка. — Мяне чакаюць<br />
дзед і баба. Лепш ты заставайся ў нас. Папросім Бусла, і ён<br />
занясе нас на Палессе. Во будзе радасці і дзеду і бабе.<br />
— Не магу, — уздыхнуў Чыпаліна. — Мяне чакаюць дзед<br />
Чыпола і мае браты Чыпаляткі.<br />
— Ну, тады бяжым на балота і папросім Бусла, каб ён<br />
падняў нас над лагерам і зрабіў развітальны круг…<br />
Узяўшыся за рукі, хлопчыкі пабеглі. Пакуль дабеглі,<br />
сонейка схавалася за лес. Бусел ужо збіраўся ляцець у сваё<br />
гняздо.<br />
— У апошні раз, — папрасілі яго хлопчыкі.<br />
— Сядайце ўжо ды трымайцеся добра…<br />
Бусел падняў хлопчыкаў высока і пачаў кружыць над<br />
лесам.<br />
— Глядзіце, хлопчыкі, на наш край, — пранікнёна сказаў<br />
Бусел.<br />
На палянцы ўнізе піянеры разам з замежнымі дзецьмі<br />
распальвалі касцёр. Пад неба ляцела песня.<br />
Дзеці розных народаў…<br />
Бусел успомніў сваіх дзетак, і яму захацелася паказаць<br />
хлопчыкам гняздо.<br />
1 Аміго — сябар (італ.).
Праз некалькі хвілін яны ўжо кружылі над вёскай. Ля адной<br />
хаты хлопчыкі ўбачылі шмат людзей. Яны стаялі кругам, а<br />
ўсярэдзіне бабуля абдымала хлопчыка. Жанчыны выціралі, —<br />
хто хустачкамі, хто фартухамі, — вочы. На дарозе чакала<br />
машына.<br />
— Гэта Жан развітваецца са сваёй бабуляй, — сказаў<br />
Бусел.<br />
— Жан, Жан, — замахалі рукамі дзеці.<br />
Жан не пачуў іх, а Бусел прыкрыкнуў, каб лепш<br />
трымаліся…<br />
Над гняздом Бусел апусціўся ніжэй. Убачыўшы бацьку,<br />
бусляняты параскрывалі свае жоўтыя дзюбы.<br />
— Якія цудоўныя бусляняткі, — дзівіліся Бульбінка і<br />
Чыпаліна.<br />
— Зараз я вярнуся, мае малыя, — крыкнуў Бусел. Калі яны<br />
з'явіліся зноў над лесам, полымя ад кастра падымалася ўжо<br />
вышэй за сосны, а песня разам з іскрамі ляцела яшчэ далей.<br />
Даўшы хлопчыкам магчымасць падзівіцца прыгажосцю<br />
піянерскага кастра, Бусел апусціўся на лагерны пляц.<br />
— Ну, хлопчыкі, бывайце. Раю адпачыць перад дарогай.<br />
Сказаў гэта, махнуў крыламі і паляцеў да сваіх дзетак.<br />
Хлопчыкі паслухалі Бусла, пабеглі ў свой пакой і,<br />
стомленыя беганінай і цудоўным паветраным падарожжам,<br />
кінуліся ў ложкі. Заснулі не адразу, але моцна.<br />
А праз гадзіну ў пакой прыбег Марселіна, ціхенька паклаў у<br />
чамадан Чыпаліна. Падумаўшы крыху, побач уладкаваў і<br />
Бульбінку. Закрыў накрыўку, пстрыкнуў замком і хуценька<br />
пабег, бо аўтобус адыходзіў на вакзал.<br />
Бульбінка прачнуўся першы. Агледзеўся. — Як мы трапілі ў<br />
гэты чамадан? — штурхнуў ён Чыпаліна.<br />
— Дык гэта чамадан Марселіна. Я чую яго голас. Хлопчыкі<br />
прыслухаліся. Марселіна ў захапленні расказваў:<br />
— Як там было цудоўна! Які край, якія дзеці! Ды і ўсе людзі<br />
добрыя, клапатлівыя.<br />
— Мы ў Італіі, Бульбінка, вітаю цябе на маёй радзіме.<br />
— У Італіі? Я ж не збіраўся сюды ехаць. Мне добра было<br />
дома.<br />
— Маці Марселіна Алесі будзе прыемна ўбачыць земляка.<br />
Будзе рады і Марчэла — тата Марселіна…<br />
— А я хачу дадому, — панура сказаў Бульбінка.
— Не бядуй. Мы табе паможам вярнуцца ў твой цудоўны<br />
край, сасновыя бары, дзе растуць суніцы і белыя грыбы.<br />
Яны змоўклі, тады паціху вылезлі з чамадана і тут пачулі<br />
голас Марчэла за сцяной:<br />
— А ў нас, сынок, фашысты ўзнялі галовы. Наш прафсаюз<br />
выпусціў да рабочых лістоўку. Далі і мне, каб занёс на завод,<br />
але я захварэў.<br />
— Я занясу, тата, — сказаў Марселіна.<br />
— Не, ты з дарогі, сынок, — занепакоілася маці. — I<br />
ўвогуле гэта небяспечна. Паліцыя…<br />
— Вунь тыя лістоўкі. Ляжаць на стале, — сказаў Чыпаліна і<br />
штурхнуў Бульбінку. — Мы добра адпачылі, усю дарогу спалі.<br />
Мы занясём іх на завод рабочым.<br />
— А ты ведаеш, дзе гэта?<br />
— Чыпаліна ўсё ведае, — засмяяўся хлопчык-цыбулька.<br />
— Тады кладзі мне сюды лістоўкі, — ажывіўся Бульбінка.<br />
Яны панапіхалі за пазуху лістовак і ціхенька выйшлі з<br />
кватэры. Завод быў недалёка, але… Ля брамы хадзіў паліцэйскі<br />
з дубінкай.<br />
— Я загавару яго, а ты… — усміхнуўся Чыпаліна і падышоў<br />
да паліцэйскага.<br />
Тым часам Бульбінка ўзлез на браму і пачаў кідаць лістоўкі<br />
ў двор завода.<br />
Лістоўкі закружылі ў паветры. Адна з іх праплыла пад<br />
носам у паліцэйскага. Той схамянуўся і схапіўся за дубінку.<br />
— Не спрабуй уцякаць, — пагразіў ён і палез на браму.<br />
Бульбінка скочыў у двор.<br />
— Дзе ён? — крыкнуў паліцэйскі.<br />
А Бульбінка шмыгнуў у дзірку пад брамай. Яму падаў руку<br />
Чыпаліна.<br />
— Пабеглі!<br />
Паліцэйскі застаўся з носам.<br />
Бягуць хлопчыкі, чуюць раптам шум, крыкі, свіст.<br />
— Няўжо паліцэйскія гоняцца?<br />
— Ды не, — адказаў Чыпаліна. — Гэта на стадыёне.<br />
Зборная каманда СССР гуляе са зборнай Італіі.<br />
Праз некалькі хвілін яны былі на стадыёне.<br />
— Гол, гол, — загулі людзі.<br />
— Гэта я дапамог землякам забіць яго, — пахваліўся<br />
Бульбінка. — Я прыйшоў — і адразу забілі гол…
— Не радуйся, Бульбінка. Вунь ідзе паліцэйскі. Здаецца, ён<br />
нас заўважыў. Што ж рабіць? Чакай, вунь я бачу марака<br />
гандлёвага флоту Марціні. Бяжым да яго.<br />
— За намі гоніцца паліцэйскі, — сказаў задыханы Чыпаліна.<br />
— Не бойся, мы не дадзім цябе ў крыўду. Марціні пасадзіў<br />
хлопчыка ў адну, а яго сябра ў другую кішэню сваёй курткі.<br />
Падбег паліцэйскі.<br />
— Сіньёры, тут недзе схаваліся дзяржаўныя злачынцы —<br />
камуністы.<br />
— Што вы кажаце? — здзівіўся марак. — Тут беглі нейкія<br />
дзеці…<br />
— Гэта нічога не значыць. У іх ёсць бацькі, якія, відаць,<br />
друкуюць лістоўкі.<br />
— Хлопчыкі пабеглі вунь туды…<br />
Паліцэйскі кінуўся ў той бок, куды яму паказаў Марціні, а<br />
Чыпаліна і Бульбінка высунуліся з кішэні мараковай курткі і<br />
весела засмяяліся.<br />
Марак прыйшоў у порт.<br />
— Ну што, хлопчыкі, рабіць з вамі? Трэба, каб на нейкі час<br />
хвалі змылі вашы сляды. Паліцэйскі не пакіне вас.<br />
— А куды вы?<br />
— Мы плывём у Францыю.<br />
— А гэта бліжэй да Беларусі?<br />
— З Парыжа ў Маскву ідзе экспрэс.
— Я з вамі ў Францыю, — крыкнуў Бульбінка.<br />
— А я цябе правяду да Парыжа. Адтуль на цягніку дабяруся<br />
да Італіі.<br />
— I мне будзе весялей з вамі, — сказаў марак і, загадаўшы<br />
хлопчыкам схавацца, пайшоў на карабель. Ідучы папярэдзіў: —<br />
Сядзіце ціха, бо калі боцман убачыць, што на судне безбілетныя<br />
пасажыры, ён вас здыме.<br />
Хлопчыкі прыкусілі языкі і леглі на дно кішэняў. Яны чулі,<br />
як боцман сярдзіта крычаў на матросаў: «Хутчэй, хутчэй,<br />
адплываем».<br />
У каюце Марціні зняў сваю марацкую куртку і павесіў на<br />
вешалку.<br />
— Ну, хлопчыкі, гуляйце тут, бегайце, але калі пачуеце<br />
крокі — хавайцеся. Боцман правярае, ці няма каго старонняга ў<br />
каютах. Карабель жа ідзе за мяжу. Я хутка вярнуся.<br />
Хлопчыкі вылезлі са сваіх схованак і пачалі аглядаць<br />
каюту, маленькую, але вельмі ўтульную. У ёй нічога не было<br />
лішняга: ложак, столік і шафа для рэчаў. Але больш за ўсё<br />
хлопчыкам спадабалася круглае акенца, праз якое можна было<br />
глядзець на мора. А мора хвалявалася і гай-дала карабель, як<br />
дзіцячую калыску.<br />
— Вось як прыемна, — сказаў Бульбінка. — А хто там<br />
высунуў галаву з вады?
— Гэта дэльфіны, — сказаў Чыпаліна. — Яны вельмі<br />
разумныя і добрыя. Калі ў моры тоне чалавек, яны дапамагаюць<br />
яму даплысці да берага.<br />
Пачуліся крокі.<br />
— Хавайся, — крыкнуў Чыпаліна.<br />
I толькі яны паспелі схавацца, як адчыніліся дзверы і<br />
ўвайшоў боцман. Крэкчучы, сагнуўся і зірнуў пад ложак.<br />
— Ну, тут нікога няма, — буркнуў ён і выйшаў.<br />
— Ха-ха-ха, мы тут, — рассмяяліся хлопчыкі, высунуўшыся<br />
з кішэняў мараковай курткі.<br />
Неўзабаве прыйшоў Марціні.<br />
— Ну, да раніцы я вольны. Можам весяліцца.<br />
— Давайце заспяваем, — сказаў Чыпаліна і пачаў:<br />
Хай заўжды будзе сонца...<br />
— Хай заўжды.. — падхапіў Бульбінка.<br />
— Дзе вы навучыліся спяваць гэтую цудоўную песню? —<br />
спытаў Марціні.<br />
— У піянерскім лагеры «Крыжоўка», — з гордасцю адказалі<br />
хлопчыкі.<br />
— А дзе гэты лагер?<br />
— У Савецкім Саюзе.<br />
— О, я люблю Савецкі Саюз, — твар Марціні засвяціўся<br />
радасцю. — Калі была вайна, мяне фашысты апранулі ў ваенную<br />
форму, далі зброю і паслалі ваяваць супраць рускіх. Але шмат<br />
хто з нашых матросаў не паслухаўся фашыстаў. Мы — простыя<br />
людзі і перайшлі на бок рускіх. Толькі фашыст боцман<br />
заставаўся з гітлераўцамі. Разам з імі ён уцякаў з Расіі. Спявайце<br />
гэтую песню, я паслухаю і навучуся таксама.<br />
Хлопчыкі заспявалі. Ды так радасна і гучна, што песні стала<br />
цесна ў каюце, яна праз шчыліны вырвалася на волю, і яе пачуў<br />
боцман. Ён насцярожыўся, наставіў свае вялікія, як лакатары,<br />
вушы і пайшоў на галасы. Мелодыя песні прывяла яго да<br />
дзвярэй каюты Марціні.<br />
Хлопчыкі пачулі цяжкія крокі боцмана і пахаваліся па<br />
кішэнях мараковай курткі.<br />
— Хто тут спяваў? — спытаў боцман, аглядаючы каюту.<br />
— Я, — адказаў тоненькім голасам Марціні, каб не выдаць<br />
сяброў.<br />
— Ты? — здзівіўся боцман.<br />
— Я, я, — усміхнуўся Марціні.
«Ён з глузду з'ехаў, — падумаў боцман. — Трэба адвесці<br />
яго да доктара, бо гэты вар'ят наробіць яшчэ спраў».<br />
— Хадзем, — загадаў боцман.<br />
— Куды? — тоненькім галаском спытаў марак.<br />
— Да доктара, — і, зачыніўшы за сабой дзверы каюты,<br />
буркнуў: — Псіх…<br />
Шапнуўшы доктару на вуха, каб ён пасадзіў хворага<br />
марака ў ізалятар, боцман пайшоў на свой пост. Праз хвіліну ён<br />
зноў улавіў гукі песні:<br />
Хай заўжды будзе сонца...<br />
I зноў мелодыя песні прывяла боцмана да каюты Марціні.<br />
Злосны боцман раптоўна адчыніў дзверы, але ў каюце нікога не<br />
было. Зірнуў пад ложак, агледзеў куткі — нікога.<br />
«Можа гэта я захварэў?» — спытаў сам у сябе боцман.<br />
Толькі зачыніў дзверы, у вушах зноў песня:<br />
Хай заўжды будзе сонца...<br />
Боцман вярнуўся ў каюту, яшчэ раз паглядзеў па баках, а<br />
калі, крэкчучы, палез пад ложак, Чыпаліна крыкнуў:<br />
— Боцман — псіх…<br />
— Хто гэта гаворыць? — спытаў боцман.<br />
— Усе гавораць, — крыкнуў з кішэні Бульбінка і схаваўся.
«Можа сапраўды з маімі мазгамі нешта робіцца?» —<br />
перапалохаўся боцман і кінуўся да доктара.<br />
— Доктар, доктар, — сказаў, цяжка сапучы, боцман. —<br />
Гэта, відаць, не Марціні, а я захварэў.<br />
— Боцман, вы, як заўсёды, маеце рацыю: сапраўды нехта з<br />
вас хворы.<br />
— Я, я, — паспяшыў яго запэўніць боцман, быццам баяўся,<br />
каб доктар не палічыў хворым Марціні. — Яшчэ калі я быў на<br />
вайне ў Расіі, мне ўсё здавалася павялічаным: аднаго рускага<br />
салдата я прымаў за трох, а бутэльку з соскай у руках дзіцяці —<br />
за гранату…<br />
— Што вы кажаце? — стрымліваючы ўсмешку, паківаў<br />
галавой доктар.<br />
— Так, так… Я страляў з усіх сіл. Не дапускаў блізка да сябе<br />
ні старога, ні малога, ні салдата, ні партызана. І, дзякуй богу,<br />
уцалеў. Толькі вось нешта сталася…<br />
— Але цяпер, сіньёр боцман, вы далёка ад Расіі. Што ж<br />
магло вас так напалохаць?<br />
— Песня. Не ведаю, як яна сюды заляцела. У ёй<br />
усхваляецца мір, а я хачу, каб была вайна, хачу адпомсціць<br />
камуністам…<br />
— О, сіньёр боцман, вось вам сто пілюль і сто таблетак.<br />
Ідзіце ў ізалятар і піце праз кожныя пяць хвілін па адной<br />
таблетцы і па адной пілюлі…<br />
Адчыніўшы дзверы ізалятара, доктар крыкнуў:<br />
— Выходзь, сіньёр Марціні. Гэта не ты, а боцман хворы…<br />
Марціні пайшоў вясёлы. Убачыўшы, што хлопчыкі<br />
пахаваліся і прыціхлі, як мышы, ён, падладжваючы свой голас<br />
пад боцманаў, пачаў:<br />
— А ну, вылазьце, чырвоныя песняры. Ведаю, што вы тут. Я<br />
вам не дарую гэтых песень пра мір і дружбу. Цяпер вы ў мяне<br />
паскачаце на патэльні ў камбузе…<br />
— А што такое камбуз? — спытаў ціхенька Бульбінка ў<br />
Чыпаліна, бо яны з перапалоху трапілі ў адну кішэню курткі.<br />
— Так называецца кухня на караблі, — растлумачыў<br />
Чыпаліна.<br />
Ніводнаму з хлопчыкаў не хацелася трапіць у камбуз, тым<br />
больш на гарачую патэльню, і яны прыціхлі.<br />
— Ну што ж вы не спяваеце? Перапалохаліся? — ледзь<br />
стрымліваючы смех, спытаў Марціні.<br />
— Гэта Марціні, — шапнуў Чыпаліна.
— Я таксама пазнаў яго па голасе. Давай і мы пажартуем.<br />
Маўчы.<br />
— Ну добра, вылазьце, гэта я, — засмяяўся Марціні.<br />
Хлопчыкі не адгукаліся.<br />
— Што ж вы маўчыце? — устрывожыўся Марціні. Ён сунуў<br />
руку ў кішэню курткі.<br />
— Няма, — занепакоена сказаў ён, а ў гэты момант з другой<br />
кішэні паказаліся галовы Чыпаліна і Бульбінкі.<br />
— Мы тут. Мы адразу пазналі цябе па голасе, сіньёр<br />
Марціні.<br />
— Пазналі? Выходзьце. Мой жарт не ўдаўся.<br />
— А дзе боцман? — спытаўся Чыпаліна.<br />
— Сядзіць у ізалятары, глытае пілюлі і таблеткі.<br />
— Цяпер мы можам спакойна гуляць, — узрадаваліся дзеці.<br />
— I не толькі ў каюце, — сказаў Марціні. — Я прынёс з<br />
камбуза хлеб. Пойдзем карміць чаек.<br />
— О, добра, добра. Дзякуем, сіньёр Марціні.<br />
— Гэта вам дзякуй, хлопчыкі. Вы загналі сярдзітага боцмана<br />
ў ізалятар. Вось каб усіх такіх, як боцман, пасадзіць у ізалятары,<br />
— уздыхнуў ён.<br />
Яны выйшлі на палубу.<br />
— Але ж нідзе не відаць чаек, — пачаў аглядацца<br />
Бульбінка.<br />
— Зараз прыляцяць.<br />
Падышлі да поручняў. Марціні разламаў хлеб і стаў кідаць<br />
кавалачак за кавалачкам у мора.<br />
Невядома адкуль з крыкам наляцела чарада чаек. Яны<br />
стрымгалоў зніжаліся да самай вады і хапалі хлеб.<br />
— От якія спрытныя! — дзівіўся Бульбінка.<br />
На палубу выйшлі матросы. Прыйшлі і доктар у белым<br />
халаце, і кок у высокім каўпаку. Бліжэй да карабля падплылі<br />
дэльфіны і высунулі свае чорныя насы з вады.<br />
Над блакітнымі хвалямі мора гуляла вясёлка.<br />
Боцман наважыў праверыць, прайшла яго хвароба ці не. Ён<br />
выйшаў з ізалятара, ціхенька падкраўся да каюты Марціні і<br />
заглянуў у кругленькае акенца. Чыпаліна і Бульбінка, не<br />
падазраючы нічога, прыбіралі ў каюце, каб Марціні было<br />
прыемна адпачыць пасля вахты, і спявалі сваю любімую песню.
— Дык гэта вы, мярзотнікі, зрабілі мяне вар'ятам? — з<br />
гэтымі словамі боцман уварваўся ў каюту. Хлопчыкі не паспелі<br />
схавацца і трапілі ў рукі злога чалавека.<br />
— Цяпер вы ў мяне паспяваеце на патэльні.<br />
Боцман занёс хлопчыкаў у камбуз і загадаў повару:<br />
— Кок, зараз жа засмаж іх. Я парадуюся, бачачы, як гэтыя<br />
злыдні будуць курчыцца на патэльні.<br />
— Добра, — сказаў кок, — вось толькі навастру нож.<br />
— Дазвольце мне, сіньёры, — сказаў Бульбінка, — на<br />
развітанне праспяваць песню.<br />
— Не хапала мне яшчэ гэтага, — сказаў боцман.<br />
— Ну, няхай паспявае, пакажа самадзейнасць, пакуль я<br />
вастру нож, — згадзіўся кок.<br />
I Бульбінка заспяваў:<br />
Гарні, гарні бульбу з печы,<br />
Кладзі ў торбу ды за плечы.<br />
Кладзі ў торбу ды нясі,<br />
Толькі болей не прасі.<br />
Буль-буль-буль-буль-буль...<br />
— З такой песняй жыць весялей, — сказаў Чыпаліна і пачаў<br />
падпяваць:<br />
Буль-буль-буль-буль...<br />
— А цяпер ты праспявай сваю песеньку, Чыпаліна, —<br />
папрасіў Бульбінка.<br />
Хлопчыка-цыбульку не трэба было доўга прасіць. Ён звонка<br />
заспяваў:<br />
Я — вясёлы Чыпаліна.<br />
Нарадзіла мама<br />
Там, дзе спеюць апельсіны,<br />
I лімоны, і масліны,<br />
Фігі — гэтаксама.<br />
Пра мяне даўно вы чулі.<br />
Скажа вам апратка:<br />
Я Цыбульскаму — дзядулі,<br />
Я Цыбульскаму — дзядулі<br />
Унучак — Цыбулятка.<br />
— Эх, шкада, Бульбінка, не паказаў я табе Італіі, сваіх<br />
братоў, — сказаў, скончыўшы спяваць, Чыпаліна. — А можа<br />
яшчэ заспяваем?
— Хопіць! — раззлавана крыкнуў боцман. — Хутчэй вастры<br />
нож, — павярнуўся ён да кока.<br />
— Зараз, — адказаў той, а сам, скарыстаўшы хвіліну, калі<br />
боцман пачаў зазіраць у катлы, каб паглядзець, што там<br />
смачнае гатуецца, міргнуў хлопчыкам, паказваючы на<br />
прачыненыя дзверы.<br />
Хлопчыкі адразу ж усё зразумелі і кінуліся бегчы. Кок<br />
пачакаў, а потым, нібы спахапіўшыся, ірвануўся да дзвярэй.<br />
— Куды вы, стойце...<br />
На парозе кок спатыкнуўся, — знарок, зразумела, — і<br />
грымнуўся на палубу. Боцман, які бег ужо за кокам, наляцеў на<br />
яго і таксама ўпаў.<br />
А хлопчыкі ўжо несліся па палубе.<br />
— Нас выратуюць дэльфіны, — крыкнуў Чыпаліна. —<br />
Скачы, Бульбінка, у мора.<br />
Дэльфіны пачулі галасы і падплылі бліжэй да карабля.<br />
Калі боцман з лаянкай і крыкам і з вялікім гузам на лбе<br />
з'явіўся на палубе, Бульбінка і Чыпаліна ўжо сядзелі верхам на<br />
дэльфінах, якія плылі з хуткасцю пагранічных катэраў.<br />
— Паспрабуй цяпер дагані нас, — даляцела да боцмана.<br />
Боцман толькі заскрыгатаў зубамі.
Хлопчыкі на дэльфінах падплылі да скалістага берага.<br />
— Мы, здаецца, заблудзіліся. Схадзіце, разведайце, чыя<br />
там зямля, — сказаў стары дэльфін хлопчыкам. — Калі вас<br />
дрэнна прымуць, бяжыце сюды. Мы будзем чакаць.<br />
Бераг быў бязлюдны і сумны. Узабраўшыся на высокую<br />
гару, хлопчыкі ўбачылі ў даліне дзяўчынку і казу з казлянятамі.<br />
Каза і казляняты скублі траўку, а дзяўчынка збірала кветкі.<br />
— Пойдзем, спытаем, дзе мы, — сказаў Бульбінка.<br />
— Не, — адказаў Чыпаліна. — Абодвум ісці небяспечна.<br />
Заставайся тут. Я зараз.<br />
Пакуль Чыпаліна падыходзіў да дзяўчынкі, яна сабрала<br />
цэлы букет.<br />
— Дзень добры, цудоўная сіньярыта, — прывітаўся весела<br />
Чыпаліна.<br />
— Дзень добры, сіньёр Чыпаліна. Як ты трапіў сюды?<br />
— Вельмі проста, на дэльфінах.<br />
У дзяўчынкі былі чорныя валасы і чорныя, як спелыя<br />
вішанькі, вочкі. Але апранута яна была вельмі бедна.<br />
— Для каго цудоўная сіньярыта назбірала кветак?<br />
— О, гэта вялікі сакрэт, — сказала дзяўчынка сумна. — Але<br />
табе, Чыпаліна, гэтую сваю тайну я магу адкрыць. Там, у<br />
зарасніку, ёсць магіла. У ёй пахаваны мой дзед і рускі салдат.<br />
Яны разам змагаліся за волю Іспаніі і загінулі. Для іх я і збіраю<br />
кветкі.<br />
— Дык гэта іспанская зямля?<br />
— Так, гэта бедная, заняволеная фашыстамі зямля, —<br />
адказала дзяўчынка. — Уцякай адсюль, Чыпаліна. Фашысты<br />
цябе не любяць. Яны спалілі кніжку пра твае прыгоды.<br />
— А каб яны даведаліся, што я не адзін тут, а з сябрам<br />
Бульбінкай?<br />
— А хто ён такі?<br />
— О, ён вельмі цікавы хлопчык.<br />
— Адкуль ён?<br />
— З краіны-партызанкі, сінявокай Беларусі.<br />
— З Савецкага Саюза?<br />
— Так. Хадзем, я цябе з ім пазнаёмлю.<br />
— Гэта небяспечна. Хутчэй ідзіце адсюль, пакуль не<br />
прыйшлі фашысты. А кветкі аддай свайму сябру. Скажы — ад<br />
Кармэн. Прыязджайце да нас, калі Іспанія будзе вольная.<br />
Бульбінка з прыемнасцю прыняў кветкі, якія прыслала яму<br />
маленькая сіньярыта. Але даведаўшыся, для каго яна іх збірала,<br />
сказаў цвёрда:
— Кветкі я павінен пакласці на магілу герояў.<br />
I толькі калі хлопчыкі разам выканалі гэты пачэсны<br />
абавязак, яны вярнуліся да таго месца, дзе іх чакалі верныя<br />
дэльфіны.<br />
Яны паплылі, а на гары стаяла дзяўчынка Кармэн. Чорнымі,<br />
як спелыя вішанькі, сумнымі вочкамі яна доўга глядзела ім<br />
услед.<br />
— Ну, гэтую мясцовасць я добра ведаю, — сказаў стары<br />
дэльфін, падплываючы да берага, — Францыя. Шчаслівай дарогі<br />
вам, хлопчыкі!<br />
— А ты не вернешся, Чыпаліна, з намі ў Італію? — спытаў<br />
маладзейшы дэльфін.<br />
— Потым, як праводжу Бульбінку ў Парыж.<br />
— Ну, тады шчаслівай вам дарогі, — яшчэ раз пажадаў<br />
стары дэльфін.<br />
— Дзякуем, дэльфіны! — адказалі хлопчыкі.<br />
— А цяпер што будзем рабіць? — спытаў Бульбінка, калі<br />
дэльфіны зніклі ў моры.<br />
— Усякую справу трэба пачынаць з добрай песні, — сказаў<br />
Чыпаліна і пачаў маляваць на пяску круг сонца.<br />
Хай заўжды будзе сонца...<br />
Песню пачуў рыбак. Папыхкваючы трубкай, ён падышоў да<br />
Бульбінкі і Чыпаліна.<br />
— Якія цудоўныя хлопчыкі! — сказаў рыбак. — Цябе я,<br />
здаецца, ведаю. Ты з Італіі. А ты адкуль, маленькі?<br />
— Адкуль жа можа быць Бульбінка, як не з Беларусі! —<br />
засмяяўся хлопчык.<br />
— Беларусі? Дай я пацісну табе руку, хлопчык. Я там<br />
партызаніў на Палессі. Давалі мы з беларускімі хлопцамі чосу<br />
фашыстам. А яшчэ спявалі песню пра бульбу. Вось толькі словы<br />
забыў, смешныя такія.<br />
Гарні, гарні бульбу з печы, —<br />
пачаў Бульбінка.<br />
— Вось, вось, заспявай, калі ласка.<br />
— Заспяваем, ці што, Чыпаліна?<br />
— Заспяваем.<br />
I яны, прытупваючы, пачалі спяваць, а рыбак прысеў на<br />
камень і слухаў.
— А куды вы цяпер? — спытаў рыбак, калі хлопчыкі<br />
скончылі.<br />
— Нам у Парыж трэба. Адтуль Бульбінка паедзе ў свой<br />
край, а я ў свой.<br />
— Дык вунь фургон стаіць. Ён павязе рыбу на рынак.<br />
Хадзем.<br />
Рыбак пасадзіў хлопчыкаў у кошык з рыбай, зачыніў<br />
дзверцы машыны, і тая рушыла.<br />
Бульбінка не заўважыў, як прыехалі на рынак: заснуў па<br />
дарозе. I трэба ж было здарыцца такому: якраз, калі Бульбінка<br />
заварушыўся і пачаў аглядацца, дзе яго сябар, да кошыка<br />
падышоў нейкі чалавек і ўскрыкнуў:<br />
— О, Бульбінка! Ці не з Беларусі ты часам?<br />
— Палесся, — узрадаваўся Бульбінка: незнаёмы гаварыў<br />
па-беларуску.<br />
— О, дык і я ж адтуль. А як ты сюды трапіў?<br />
— Спачатку я трапіў у піянерскі лагер. А адтуль з<br />
італьянскім хлопчыкам…<br />
— Ты піянер? — Твар у незнаёмца непрыязна скрывіўся.<br />
— Не, я не піянер яшчэ, але абавязкова буду ім…<br />
— Ну, гэта мы пабачым, — сказаў незнаёмы і, згробшы<br />
Бульбінку, сунуў яго ў кішэню паліто.<br />
— Хто вы, дзядзька? — піснуў Бульбінка з кішэні.<br />
— Многа будзеш ведаць… Сядзі і маўчы. Яшчэ пагаворым…
«Пра што ён будзе са мной гаварыць? Чаму ён жыве тут, а<br />
не на Палессі?» — думаў Бульбінка.<br />
Доўга невядомы чалавек хадзіў па рынку, потым некуды<br />
ехаў на аўтобусе, заходзіў у магазіны, у адным з іх купіў нож, а<br />
ў другім бясшумны пісталет. Бульбінку ён прыціснуў рукой,<br />
такой жа валасатай, як і ў боцмана, і не даў хлопчыку і галавы<br />
высунуць, каб агледзецца.<br />
Нарэшце незнаёмы зайшоў у нейкі дом, зняў у калідоры<br />
паліто і пастукаў у дзверы.<br />
— Калі ласка, даўно чакаем, — пачулася ў адказ. «Пабеларуску<br />
гавораць, — здзівіўся Бульбінка. — Трэба паслухаць».<br />
Ён выскачыў з кішэні, падбег да дзвярэй і прыклаў да шчыліны<br />
вуха.<br />
— Зайздрошчу табе, Альберт. Ты ляціш на Палессе.<br />
Неўзабаве задыхаеш родным паветрам.<br />
— Не зайздросьце, панове. Я не ведаю, як мне там будзе…<br />
«Дык вось хто гэты незнаёмы… Альберт! — падумаў<br />
Бульбінка. — Ён збіраецца на Палессе? Што яму там трэба,<br />
здрадніку?»<br />
— Затое, калі ты вернешся, Альберт, будзеш мець вялікія<br />
грошы.<br />
— Калі вярнуся, — уздыхнуў Альберт. — Са мной тут<br />
Бульбінка, панове, — дадаў ён.<br />
— Што ты кажаш! таго часу, панове, як пакінулі родны<br />
край, мы забылі пах бульбы…<br />
— Гэта хлопчык Бульбінка. Ён гаворыць па-беларуску. З<br />
Палесся. Нядаўна адтуль і шмат можа расказаць з таго, што нас<br />
цікавіць, асабліва мяне.<br />
— Давай яго сюды, на допыт.<br />
— Трэба спяшацца, — адказаў Альберт. — Да адыходу<br />
цягніка ў Мюнхен засталося дзве гадзіны. Толькі давайце<br />
падумаем, як лепш да Бульбінкі падысці. Бо ён амаль піянер…<br />
Можа заўпарціцца… Я ведаю, у час вайны з іх скуру здымаў.<br />
Маўчалі…<br />
— Вось што, панове, трэба яму даць цукерак і сказаць: «Мы<br />
няшчасныя эмігранты, сумуем па Радзіме».<br />
«Ну, паны мне не таварышы, — рашыў Бульбінка і падаўся<br />
да выхада. Што ж цяпер рабіць? — уздыхнуў хлопчык,<br />
апынуўшыся на парыжскіх вуліцах. — Дзе мой сябар Чыпаліна?»
А Чыпаліна ў гэты момант гаварыў тое ж: «Дзе мой сябар<br />
Бульбінка? Пэўна, заблудзіўся. Ён жа не ведае Парыжа».<br />
Дзве гадзіны бегаў Чыпаліна па вуліцах вялікага шумнага<br />
горада. Паспрабуй знайсці іголку ў стозе сена!<br />
«Падымуся я на Эйфелеву вежу. Адтуль відаць увесь<br />
Парыж».<br />
Чыпаліна ўжо аднойчы з Марселіна падымаўся на Эйфелеву<br />
вежу.<br />
«Вось бы апынуцца тут разам з Бульбінкай!» — Чыпаліна<br />
разглядаў Парыж з вышыні. I раптам — якое шчасце!..<br />
— Піф! Любы Піф! — загукаў Чыпаліна.<br />
Ля вежы бег маленькі сабачка. Ён спыніўся і падняў галаву.<br />
— Хто мяне кліча?<br />
— Гэта я, Чыпаліна, — пачаў крычаць і махаць рукамі<br />
хлопчык-цыбулька.<br />
— Віват, мой сябар! — Піф кінуўся падымацца на вежу.<br />
Чыпаліна пачаў спускацца яму насустрач. «Піфа ведае ўвесь<br />
Парыж, і Піф ведае ўсе плошчы, вуліцы і завулкі Парыжа. У яго<br />
цудоўны нюх. Піф знойдзе Бульбінку».<br />
— Што ў цябе здарылася? — спытаў Піф.<br />
— Дапамажы, калі ласка, знайсці Бульбінку. Гэта цудоўны<br />
хлопчык!<br />
— Ты з ім браўся за рукі?<br />
— Канечне.
Піф абнюхаў яго рукі.<br />
— Не будзем губляць часу. Заставайся тут, назірай, а я<br />
пабягу шукаць след Бульбінкі.<br />
Бульбінка ўжо страціў надзею знайсці Чыпаліна і сам<br />
распытваў дарогу на вакзал.<br />
— А навошта вам, месье, вакзал? — здзівіўся тоўсты<br />
гандляр.<br />
— Хачу ехаць.<br />
— Куды?<br />
— Да сяброў у Мюнхен, — назваў Бульбінка горад, які ў<br />
гэтую хвіліну быў у яго памяці.<br />
— А грошы? Ёсць?<br />
— Няма, — паціснуў плячыма Бульбінка.<br />
— Ха-ха-ха, — зарагатаў гандляр. — Ён хоча ехаць у<br />
Мюнхен без грошай. Ха-ха-ха-ха!<br />
«Што тут смешнага?» — Бульбінка пайшоў далей ад<br />
магазіна. Яго дагнаў стары знаёмы, хлопчык Жан. У час размовы<br />
з гандляром ён стаяў збоку і хваляваўся.<br />
— Пачакай, Бульбінка…<br />
— Жан? Вось дык сустрэча…<br />
— Для майго гаспадара толькі той чалавек, які мае грошы.<br />
Я мала зарабляю. Але я табе дам крыху грошай на дарогу. —<br />
Жан сунуў у кішэню Бульбінкі паперку. — А да вакзала<br />
знойдзеш дарогу? Не? Пойдзеш прама, потым звернеш налева, а<br />
там спытаеш. Ну, бывай, хлопчык, пабягу, а то заўважыць<br />
гаспадар, што я марную час, і прагоніць мяне з работы. Як<br />
шкада, што не магу з табой пагуляць, як у лагеры…<br />
— Бывай, Жан!<br />
Стала весялей. «Сяброў не забываюць! — падумаў<br />
Бульбінка і прыбавіў хады. — Але навошта мне той Мюнхен? —<br />
спахапіўся праз некаторы час. — Мне трэба экспрэс Парыж —<br />
Масква».<br />
I тут пачуў побач:<br />
— Гаў, гаў..<br />
— Ой, хто гэта?<br />
— Я — Піф. Сябар Чыпаліна. А сябар майго таварыша —<br />
мой сябар.<br />
— А дзе Чыпаліна? — спытаў Бульбінка.<br />
— Ён папрасіў, каб я знайшоў цябе. А хто ў Парыжы зробіць<br />
гэта лепш? Я — усім вядомы Піф.
— А я зусім невядомы, — адказаў Бульбінка. — Як ты мяне<br />
знайшоў?<br />
— Хто ж яшчэ можа каго знайсці, калі не я! Толькі што<br />
сказаў Чыпаліна пра цябе, і вось я з табой…<br />
— А мяне дзесьці на Палессі ўспамінаюць дзед і баба. Я ж<br />
блукаю па свеце, — апусціў галаву Бульбінка.<br />
— Нічога, мы табе дапаможам вярнуцца на радзіму.<br />
I ўсё было б добра. Пайшоў бы Бульбінка разам з Піфам<br />
праз увесь Парыж, узняўся б на Эйфелеву вежу, і разам яны<br />
дзівіліся б на прыгажосць Парыжа, а потым пасадзілі б сябры<br />
Бульбінку ў вагон экспрэса Парыж — Масква.<br />
Аж тут Бульбінка зірнуў убок і заўважыў трох мужчын.<br />
— Піф, — шапнуў Бульбінка, — сярод гэтых людзей<br />
чалавек, які разлучыў мяне з Чыпаліна. Схаваемся, яны ідуць<br />
сюды.<br />
Бульбінка і Піф шмыгнулі за стары каштан.<br />
— О-о, гэта нядобрыя людзі, — пацягнуўшы носам паветра,<br />
сказаў Піф. — У нас у Францыі не любяць гітлераўскіх<br />
паслугачоў.<br />
— Адкуль ты ведаеш, што яны здраднікі?<br />
— Я фашыстаў пазнаю адразу.<br />
— Піф, я ведаю — гэта нядобрыя людзі. Адзін з іх, Альберт,<br />
збіраецца ляцець з Мюнхена на Палессе…<br />
— Усё ясна, — сказаў Піф. — Сядай з імі ў вагон і не<br />
спускай з іх вачэй. Але трэба купіць білет.<br />
— У мяне ёсць грошы. Мне даў іх Жан.<br />
— Цудоўна.<br />
— Толькі шкада, я не развітаўся з Чыпаліна.<br />
— А я тут, — пачуўся голас Чыпаліна. Бульбінка лыпнуў<br />
вейкамі.<br />
— Не верыш? Можаш мяне ўшчыпнуць.<br />
— Я веру, мне так прыемна, што мы зноў разам.<br />
— У нас мала часу, — занепакоена паглядзеў па баках Піф.<br />
— Бульбінка ад'язджае.<br />
— Чаму так раптоўна? Мы не пагулялі на развітанне. Піф<br />
шапнуў нешта на вуха Чыпаліна.<br />
— А-а-а, — сказаў Чыпаліна. — Тады іншая справа.<br />
Утрох яны пабеглі на вакзал, купілі білет. Засталася яшчэ<br />
рэшта.<br />
— Што з ёю рабіць? — спытаў Чыпаліна, бо ён браў білет у<br />
касе.<br />
— Купіць цукерак, — прапанаваў Піф.
Цукерак на рэшту далі нямнога, усяго чатыры. Падзялілі па<br />
адной. А што зрабіць з чацвёртай?<br />
— Перадайце яе Жану, — папрасіў Бульбінка. — I скажыце<br />
яму, хай прыязджае да нас зноў на лета ў Крыжоўку. I ты,<br />
Чыпаліна, і ты, Піф.<br />
Абвясцілі пасадку, і Піф дакладна ўстанавіў, у які вагон селі<br />
трое мужчын.<br />
— Сядай непадалёку ад іх і слухай уважліва, — параіў Піф,<br />
— а потым дзейнічай, як складуцца абставіны.<br />
— Добра, Піф, — падзякаваў Бульбінка.<br />
— Твой сябар — мой сябар, твой вораг — наш агульны<br />
вораг, — сказаў Піф.<br />
— Так яно і ёсць, — пацвердзіў Чыпаліна.
Цяжка было развітвацца з сябрамі, але яшчэ цяжэй<br />
непрыкметна прашмыгнуць у купэ, дзе сядзелі здраднікі,<br />
забрацца на верхнюю паліцу і не дыхнуць, не чыхнуць, а<br />
слухаць і заўважаць.<br />
Той, каго называлі Альбертам, сядзеў пасярэдзіне і панура<br />
слухаў сваіх часовых спадарожнікаў.<br />
— Дакументы ў цябе добрыя, — пачаў адзін з іх,<br />
папраўляючы на носе акуляры, — нічога не бойся. Парашут і<br />
рацыю схавай у лесе. Ідзі смела да людзей, распытвай пра ўсё і<br />
пасылай нам данясенні.<br />
— Добра, — уздыхнуў Альберт. — Шкада толькі, Бульбінка<br />
ўцёк. Я з яго б выціснуў патрэбныя звесткі. Усё ж было б<br />
лягчэй…<br />
— Нікуды ён ад нас не ўцячэ. Зловім…<br />
— Не забывай, што за працу табе будуць адкладваць грошы<br />
ў банку. I не абы-якія. Нешта атрымаем і мы.<br />
«Ах вы, нягоднікі!» — ледзь не крыкнуў Бульбінка, але ў<br />
час прыкусіў язык.<br />
Хлопчык абураўся, абураўся, слухаючы здраднікаў, пакуль<br />
нарэшце, стомлены, не заснуў. Толькі заплюшчыў вочы, паплылі<br />
сцэны сну. Вось ён ціхенька дастае з кішэні паліто здрадніка<br />
пісталет і крычыць:<br />
— Рукі ўгору!<br />
Здраднікі паднялі рукі, дрыжаць. Альберт, заікаючыся,<br />
просіць:<br />
— Бульбінка, ты ж, барані божа, не націсні на спуск, бо<br />
пісталет страляе.<br />
— Ведаю, давялося адзін раз стрэліць.<br />
— Не губі нас, Бульбінка, — моліць другі здраднік. — Мы ні<br />
ў чым не вінаватыя.<br />
— Не вінаватыя? А што вы рабілі, калі гітлераўскія<br />
акупанты душылі беларускі народ?<br />
— А што мы там рабілі? Мы нічога не рабілі. Мы баяліся<br />
немцаў і слухаліся іх. Што загадвалі, тое і рабілі.<br />
— А потым?<br />
— А потым уцякалі з гітлераўцамі на захад, бо ўжо баяліся<br />
сваіх людзей.<br />
— А цяпер?<br />
— Слухаем тых, хто дае нам грошы, бо трэба жыць.<br />
— Асцярожна, Бульбінка, — зноў моліць Альберт, — не<br />
націсні на спуск.
— Баішся? А ляцець зноў шкодзіць нашым людзям табе не<br />
страшна?<br />
— Чаму не страшна? Але грошы добрыя даюць. Не палячу<br />
я, паляціць нехта іншы, а грошы прападуць.<br />
— Ах вы, агідныя стварэнні, — не вытрымаў Бульбінка і<br />
націснуў на спуск. Стрэлу няма. Яшчэ раз… Страх знікае з<br />
твараў у здраднікаў, і яны пачынаюць рагатаць.<br />
Бульбінка расплюшчыў вочы. У купэ аж цёмна ад дыму. На<br />
століку бутэлька віна, здраднікі п'юць і рагочуць. Альберт<br />
пстрыкае запальнічкай, прыкурвае новую цыгарэту.<br />
Бульбінка зноў засынае.<br />
Нехта лізнуў Бульбінку ў твар.<br />
Хлопчык прачнуўся. Міргнуў раз, другі і, не верачы сваім<br />
вачам, пачаў праціраць іх. Зноў расплюшчыў — тое ж самае.<br />
— Хоць сто разоў працірай вочы — не паможа. Гэта не сон.<br />
Я цябе лізнуў.<br />
— Піф, ты сапраўды?<br />
— Я, Бульбінка.<br />
— Як ты тут апынуўся?<br />
— Ускочыў на хаду. Мы рашылі з Чыпаліна, што табе будзе<br />
цяжка аднаму.<br />
— А на паліцу як?<br />
— А па гэтых сходках… Скок, скок… Бульбінка зірнуў уніз.<br />
— А дзе тыя трое?<br />
— Выходзяць з вагона. Мы ўжо ў Мюнхене.<br />
— О-о, дык трэба спяшацца, — спахапіўся Бульбінка.<br />
— Не турбуйся, я знайду іх.<br />
След прывёў да змрочнага вялікага гмаху. На вокнах<br />
першага паверха чарнелі жалезныя краты.<br />
Піф абнюхаў ручку дзвярэй і вярнуўся да Бульбінкі, які<br />
застаўся за рогам дома.<br />
— Яны там.<br />
— Што гэта за будынак?<br />
— Відаць, нейкая ўстанова.<br />
— Што будзем рабіць?<br />
— Трэба чакаць.<br />
Непрыемная гэта справа — чакаць. Ды яшчэ невядома,<br />
колькі.<br />
— Былі б цукеркі, хутчэй бы час ішоў, — пажартаваў з Піфа<br />
Бульбінка.
— Ёсць яшчэ адна цукерка, — сказаў Піф. — Але ж яе трэба<br />
перадаць Жану.<br />
— Гэта тая цукерка?<br />
— Але. Калі ж я мог убачыць Жана?<br />
— Добра, што ты са мной, Піф. Без цябе я не даў бы рады.<br />
Памаўчалі, паглядаючы з-за рога дома на дзверы.<br />
— Бульбінка, — абазваўся нясмела Піф, — дазволь мне<br />
з'есці цукерку Жана. Дам і табе дробачку.<br />
— Дазваляю, — махнуў рукой Бульбінка. — Жану я вышлю,<br />
як вярнуся на Радзіму, беларускіх цукерак.<br />
— Спадзяюся, і мяне не забудзеш, — сказаў Піф, з<br />
прыемнасцю разгортваючы паперку.<br />
— Не забуду. I Чыпаліна таксама.<br />
Піф пахрумстаў цукеркай, потым пакруціў у лапах паперку<br />
ад яе, абнюхаў і сунуў у рот.<br />
— Вельмі люблю цукеркі.<br />
Нарэшце дзверы адчыніліся. На ганак выйшлі чацвёра<br />
мужчын.<br />
— Першых трох я ведаю: той лыпаты — Альберт. А вось хто<br />
чацвёрты?<br />
Падышла бліскучая чорная машына…<br />
— Нам нічога не застаецца рабіць, як толькі прычапіцца<br />
ззаду. Зможаш?<br />
— Пастараюся, — адказаў Бульбінка.<br />
Зачыніліся дзверцы ў машыне, Бульбінка і Піф выскачылі з-<br />
за рога і хуценька ўладкаваліся на заднім буферы машыны.<br />
Так праехалі яны кіламетраў сто.<br />
Ля доміка каля лесу машына спынілася. Чацвёра выйшлі з<br />
машыны, накіраваліся ў дом.<br />
— Лезь на дрэва, Бульбінка, паглядзі, што яны там будуць<br />
рабіць.<br />
Галінкі раслі густа, і ўзлезці на дрэва было няцяжка.<br />
— Ну, што бачыў? — спытаў Піф, калі Бульбінка спусціўся<br />
ўніз.<br />
— Альберт надзявае парашут… У ста метрах ад доміка<br />
стаіць самалёт.<br />
— Ты павінен зайсці ў самалёт першы. Пайшлі. Дзверы ў<br />
самалёт былі адчынены, і сходні падрыхтаваны.<br />
— Бывай, Піф.
Бульбінка пабег да самалёта, а Піф дачакаўся, пакуль туды<br />
падышоў яшчэ адзін пасажыр. Тыя, хто праводзіў, пажадалі<br />
Альберту мяккай пасадкі і шчаслівага вяртання, і самалёт<br />
узняўся.<br />
Тым часам Бульбінка не спускаў вачэй з Альберта.<br />
Дыверсант сядзеў пануры і маліўся.<br />
— Падрыхтавацца да высадкі.<br />
Здраднік перажагнаўся і падышоў да дзвярэй. Бульбінка —<br />
за ім.<br />
— Скачы, — загадаў лётчык.<br />
Альберт патаптаўся на месцы і раптам праваліўся.<br />
Бульбінка скочыў за ім. Праз хвіліну ён сядзеў на купале<br />
парашута і ўглядаўся ўдаль, бо пачынала ўжо світаць.<br />
Парашутыст апусціўся на палянку. Бульбінка пачакаў,<br />
пакуль парашут ляжа на зямлю, паціху споўз і падаўся у лес.<br />
Схаваўшыся за елкай, пачаў сачыць. Альберт пагасіў<br />
парашут і, накульгваючы, стаў яго згортваць.<br />
— Вось няшчасце, я, здаецца, вывіхнуў нагу, — прамармытаў<br />
ён, азіраючыся, як воўк.<br />
Раптам зашамацела сухое лісце. Бульбінка азірнуўся.<br />
«Няўжо пагранічнік?» Нікога не відаць, а лісце шамаціць.<br />
Бульбінка прыгледзеўся: Вожык.<br />
— Што ты тут робіш?<br />
— Мышэй лаўлю.<br />
— Мышэй… Вунь глядзі, які пацук ходзіць. Вось каго трэба<br />
злавіць.<br />
— Хто гэта?<br />
— Парушальнік граніцы.<br />
— Трэба паведаміць на заставу, — сказаў Вожык.<br />
— Лепш я пайду да дзеда… Да яго, здаецца, бліжэй. Вожык<br />
папярэдзіў:<br />
— Калі спаткаеш Лісу або Зайца, нічога ім не расказвай.<br />
Ліса — хітрая, а Заяц — балбатун.<br />
— Добра, — згадзіўся Бульбінка і пабег.<br />
I трэба ж было здарыцца: амаль ля самага двара Бульбінка<br />
стрэў Лісу.<br />
— Бульбінка, Бульбінка, — завіляла яна хвастом, — дзе ты<br />
быў? Я цябе даўно не бачыла.<br />
— З таго часу, як з'ела гуску… — сказаў хлопчык.
— Ой, я пра тую гуску даўно забылася. Усё думала: «Дзе ж<br />
наш Бульбінка?»<br />
— Каб прагуляцца да куратніка…<br />
— А што, я з ахвотай, — вільнула хвастом Ліса.<br />
— Няма ў мяне часу, — адказаў Бульбінка.<br />
— Ой, які ты стаў важны.<br />
— Паразумнеў, свет пабачыў, — адказаў Бульбінка.<br />
— А ведаеш, што я цябе магу ўзяць сілай і панесці? На<br />
шчасце, у гэты момант на ганак выйшаў ляснік.<br />
Бульбінка кінуўся да дзеда, а Ліса вільнула хвастом, і след<br />
яе прастыў.<br />
Убачыўшы Бульбінку, ляснік моцна ўзрадаваўся.<br />
— А дарагі ты наш хлопчык Бульбінка, дзе ж ты быў столькі<br />
часу? Бабуля! Бульбінка знайшоўся!<br />
— Ціха, дзеду, — перапыніў яго Бульбінка, — у лесе шпіён.<br />
Пойдзем у хату.<br />
— Шпіён? Адкуль ён мог узяцца?<br />
— З неба, на парашуце.<br />
— Выдумляеш.
— Не выдумляю, дзеду. Ён пашкодзіў сабе нагу… Бульбінка<br />
хацеў расказаць, што ён за парушальнікам граніцы сочыць<br />
даўно, але пабаяўся: дзед тады зусім не паверыць яму.<br />
— Кажаш, вывіхнуў нагу… Тады ён сюды прыйдзе<br />
лячыцца… Ну, добра. Я пайду на заставу, а ты, старая, прымі<br />
няпрошанага госця ветліва, пачастуй блінамі. А потым запрасі<br />
адпачыць.<br />
— А мне што рабіць? — спытаў Бульбінка.<br />
— Ты ўсё, што трэба, зрабіў, заставайся з бабуляй. Дзед<br />
ускінуў на плячо ружжо і пайшоў на заставу.<br />
Праз гадзіну з лесу выйшаў чалавек і ў нерашучасці<br />
спыніўся. Ён не ведаў, што за ім назіраюць з акна леснічоўкі.<br />
— Гэта ён, бабуля, парушальнік, — шапнуў Бульбінка. Той<br />
самы Альберт, які ўцёк за мяжу.<br />
— Адкуль ты ведаеш?<br />
— Потым раскажу, бабуля. Усё раскажу…<br />
— Во крумкач, не так сабе ён сюды прыляцеў.<br />
Баба захвалявалася, узяла вядро з вадой і выйшла на<br />
ганак.<br />
— Добры дзень, — прывітаўся парушальнік і нават<br />
пажартаваў: — Вось добра, з поўным сустракаеце…<br />
— Нясу вось, скаціну напаіць, — збянтэжылася баба.<br />
— А хто жыве ў гэтай хаце? — спытаў Альберт, асцярожна<br />
набліжаючыся да ганка.<br />
— Хто жыве? Вядома, хто жыве ў лесе, — ляснік.<br />
— А ён дома?<br />
— Не, пайшоў на абход.<br />
— А тут дзе-небудзь недалёка ёсць яшчэ якая хата?<br />
— Няма. Вакол — лес і лес.<br />
— А людзі ў вас бываюць?<br />
— Рэдка. Часам грыбнік ці паляўнічы зойдзе.<br />
— Ды так можна і здзічэць тут.<br />
— А ў нас ёсць радыё. Бачыце, антэна. Песні слухаем,<br />
музыку. А вы адкуль?<br />
— Грыбы я збіраў у лесе, ды нагу пашкодзіў.<br />
— Ой, якое няшчасце! А дзе ж вашы грыбы?<br />
— Пакінуў кошык у лесе. Цяжка несці…<br />
— А што мы стаім!.. Заходзьце ў хату. У мяне ў печы чыгун<br />
з гарачай вадой. Налью вам у карыта, папарыце нагу, можа і<br />
пройдзе.
— Вось дзякую. Дык, кажаце, вы тут жывяце толькі з<br />
дзедам? — перапытаў госць.<br />
— Толькі з дзедам. Есці хочаце? Дранікамі магу<br />
пачаставаць.<br />
— Дранікамі? З найвялікай прыемнасцю. Даўно ўжо не еў.<br />
— Жывяце ў Беларусі і не ясце дранікаў? — здзівілася баба.<br />
— А хто іх там у горадзе пячэ! — спахапіўся Альберт. Ён<br />
зморшчыўся, нібы ад болю, але больш дзеля таго, каб<br />
перамяніць гутарку.<br />
— Дык што, спачатку будзеце есці ці нагу парыць?<br />
— Спачатку паласуюся блінамі, — адказаў госць.<br />
— Ну, няхай, — згадзілася баба і падала бліны. Госць<br />
накінуўся на іх, як воўк. Ён цмокаў губамі, хваліў:<br />
— Вось гэта блінкі. Вось гэта блінкі…<br />
I тады, калі яго рука з відэльцам пацягнулася па апошні<br />
блінец, прыйшоў ляснік.<br />
— Вось і дзед, — сказала баба.<br />
— Вельмі прыемна, — госць працягнуў руку лесніку. Але<br />
той, замест прывітання, наставіў на яго дубальтоўку.<br />
— Рукі ўгору! У ствале куля на дзіка.<br />
Няпрошаны госць падняў рукі. Вочы ў яго акругліліся,<br />
здавалася, што яны вылезуць.<br />
— Дзядуля, — не вытрымаў Бульбінка і высунуўся з-за<br />
коміна печы, — у яго ў кішэні зброя…<br />
— Баба, абшукай яго кішэні, — загадаў дзед.<br />
Баба пачала правяраць кішэні Альберта, але зброі не<br />
знайшла. Выняла толькі грыбны нож.<br />
— Ну, бачыце, як брэша, — сказаў Альберт, зірнуўшы<br />
воўкам на Бульбінку.<br />
— Была, дзядуля, зброя, была. Схаваў, відаць, у лесе. Але<br />
Вожык ведае, дзе.<br />
— Якая зброя? У мяне дакументы. Можаце праверыць…<br />
— Падробленыя ў яго дакументы, дзядуля. Я ўсё ведаю.<br />
Гэта Альберт…<br />
— Альберт? — здзівіўся дзед. — Чуў я пра такога здрадніка,<br />
хоць ні разу не бачыў…<br />
— Выдумляе ён. Не Альберт я, а Іван. У мяне сапраўдныя<br />
дакументы.<br />
— Нічога, у Лядах засталіся жывыя сведкі. Яны скажуць,<br />
Альберт ты ці Іван.<br />
Альберт апусціў галаву.
— Ідзі, — загадаў дзед, паказваючы на дзверы. Здраднік<br />
выйшаў на ганак, а насустрач яму з лесу — два пагранічнікі.<br />
— Ну, цяпер, залётны саколік, пяройдзеш на турэмныя<br />
харчы, — усміхнулася баба.<br />
— Свой кошык у лесе з грыбамі забяры, мусье Альберт… —<br />
крыкнуў, выскачыўшы на ганак, Бульбінка.<br />
Здраднік толькі заскрыгатаў зубамі.