ud#40 (25655)

РЕДАКТОРЛЭН КЫЛЫЗ
УЖПУМ
2
¹ 40 (25655)
2018-òž àð 29-òž êóàðòîëýçü
Улӟоз-а «Берыктон луд»?
Ìàðèÿ ÅÌÅËÜßÍÎÂÀ
Шудоесь но
шудтэмесь
Ìàðèÿ ÅÌÅËÜßÍÎÂÀ
Êóàðòîëýçå òóæãåñ
íî øóäî íî øóäòýì
àäÿìèîñ âûïóñêíèêú¸ñ,
äûð.
Øóäîåñü, ìàëû êå øóîíî
óëîíëýí ýøøî îãåç
ë¸ãåòýç îðò÷åìûí, òîäîíâàëàí
áàñüòýìûí, íîø
øóäòýìåñü, ìàëû êå øóîíî
àçÿä ýêçàìåíú¸ñ íî
óëîí ñþðåñ áûðú¸í.
11-òž êëàññîçü òîí òåïëèöàûñü
ïîìèäîð êàäü
áóäžñüêîä. Àíàé-àòàåí,
ìóëòýñ ñþëìàñüêîíú¸ñòýê.
Íî ñî 11 àð áåðå, óëîíýç
ðîñ-ïðîñ àäœûëûòýê,
ïðîôåññèÿ áûðú¸íî ëóý,
âàëàíû, êèí ëóîä àçüëàíÿç.
Ìè äûøåìûí îäžã
ñöåíàðèéëû: øêîëà - óíèâåðñèòåò
- óæ - ñåìüÿ -
íûëïèîñ - ïåíñèÿ. Ñîèí
èê àñüìåîñ ñî íîðìàÿ óëûíû
âûðèñüêîìû.
Íîø âûïóñêíèêëýñü
ìûëêûäçý àëè þà àé, ñî
óç êóòñêû âåðàíû, êûŸå
ñî ìќçìîç øêîëàåçëýñü
ÿêå êûŸå øóìïîòûñà òàòûñü
êîøêîç. Ñî êóòñêîç
í¸ðãåòûíû ÅÃÝ ïóìûñåí.
Òðîñýçëýí, ñî àááðåâèàòóðàåç
êûëûñà, èñòåðèêà
êóòñêå. Ìàëû? Ìàëû êå
øóîíî 11-òž êëàññûí äûøåòñêèñü
àäÿìè ìàëïà,
ÅÃÝ-ëýñü êûøêûò òà óëîíûí
íîìûð ќâќë øóûñà.
Ìóêåò ñÿìåí ëóûíû íî
óã áûãàòû, êóêå êîòüêóä
óðîêûí äûøåòžñü îäžã
ïîë êå íî âåðàëîç: êûçüû
òž òà òîäîí-âàëàíú-
¸ñûíûäû ÅÃÝ-äýñ ñ¸òûíû
ìåäžñüêîäû, íîêûò÷û
äûøåòñêûíû ïûðåìäû óç
ëóû. Íî, ýøú¸ñ, âàëàëý,
ÅÃÝ-åç òž òîäàäû óä âàéûëý!
Òž øêîëàäýñ, ýøú¸ñòýñ,
óðîêú¸ñòû, ïåðåìåíàîñòû
òîäàäû âàéûëîäû.
Ìîí àëè îçüû âåðàñüêî
íè, íîø òîäý âàë, êûŸå
11-òž êëàññûí äûðúÿì
à÷èì êûøêàñüêî âàë.
Íîø è÷è áàëë ëþêàé êå?
Âñ¸! Óëîí áûðèç. Àëè ñåðåì
ïîòý. Íî óíèâåðñèòåòûí,
áåðïóìåòž êóðñëû
ìàòýãåñ âóèñüêîä êå, íîø
èê ïóøêàä ñàéêà ñî ÅÃÝ
ñèíäðîì. Øêîëà áåðå òîí
òîäžñüêîä, óíèâåðñèòåò
âàíü íà øóûñà, íîø âóç
áåðå ìàð? Äàñü âàëýêòîí
íîêèí óã ñ¸òû íè.
Ëûäœå, äûð, òàå áûäý
âóýì ìóðò íî ìàëïà, êûŸå
ìè øóçèåñü íà. Íîø ìà
êàðîä? Àäÿìè ñþëìàñüêûòýê
óã áûãàòû. Íîø
áќðûñü åãèò äûðçý ÿðêûò
áó¸ëú¸ñûí àñëûç ñóðåäàìûñü
óç äóãäû.
ИВОРЪЁС
Яратоно
удмурт кыл
Ìàêñèì ÀÃÀÔÎÍÎÂ
30-òž èíâîæîå Êåç ¸ðîñûñü
«Æèâèöà» ýòíîêîìïëåêñûí
«ßðàòîíî
óäìóðò êûë» ëàãåðü
êóòñêîç. Òàÿç àðûí ñî
3-òžçý ðàäúÿñüêîç.
Ëàãåðüûí óäìóðò êûëýç
äûøåòûíû áûãàòî âàíü
ìûëêûä êàðèñü¸ñ. Òàÿç àðûí,
Óäìóðòèûñü ñÿíà, çàÿâêàîñ
Ìîñêâàûñü, Êàçàíüûñü, Íàáåðåæíûå
×åëíûûñü âóýìûí
èíè, îçüû èê ìûëêûä êàðèñü¸ñ
ïќëûí êóíãîæ ñüќðûí
óëžñü óäìóðòú¸ñ íî âàíü.
- Òóý ìè äàñÿìû òóíñûêî
ïðîãðàììà, - âåðà ëàãå-
D
ÀÉÍÎ
Òðîñ äûð Ÿîæå âèñ
êàðûñà, íîø èê
ëþêàñüêûëžç «Áåðûêòîí
ëóä» - êûëûñü
êûëý áåðûêòžñü¸ñëýí
óäìóðò êëóáçû. Âåðàñüêîí
ìûížç áåðûêòîí
óæëýí óæïóìú¸ñûç
ñÿðûñü. Óæðàä «íåêîíôåðåíöèÿ»
øóûñà
ïóñúåìûí âàë.
- «Áåðûêòîí ëóä» êûëäûòýìûí
âàë óäìóðò êûëý
áåðûêòžñü¸ñòû ëþêàí ïîííà,
òðîñ àðú¸ññý ñîîñ óäìóðò
ó÷êèñü-ëûäœèñü äîðû
âóòòûëžçû øâåä, ôèí, ìàäüÿð
íî ìóêåò êèíîîñòû,
êíèãàîñòû íî êîìèêñú¸ñòû,
- ïóñéèç óäìóðò àçüâåòëžñü
Àëåêñåé Øêëÿåâ.
Íî áåðëî äûðå êëóá ÷óñîìèç,
óæú¸ñ óã àäœèñüêî íè,
âóíýòžñüêèç íè, êó áåðëîçý
óäìóðò êûëûí ó÷êèìû øâåä
ÿ íåìåö êûëûñü áåðûêòýì
êèíîåç.
2 ÷àñ èíòûå, íåêîíôåðåíöèÿ
3 íî šûíû ÷àñ Ÿîæå îðò-
÷èç. Íî îäžã ìèíóòýç íî ïàéäàòýì
ќé âàë: âàíü êûëú¸ñ
èíàç óñüêûòýìûí âàë.
- Øóã áåðûêòûíû àçüâûë
âàêûòýç âîçüìàòžñü
òåêñòú¸ñòû, - óäìóðò êûëûñü
ôèíý áåðûêòîí ïóìûñåí
âåðà åãèò äûøåòžñü
Ýñà-Þññè Ñàëìèíåí. - Îòûí
òóæ òðîñ ôðàçåîëîãèçìú¸ñ
êóòžñüêî. Êûëñÿðûñü, Ã. Âåðåùàãèíëýí
«Òóêòàø» âåðîñàç
âàíü «àçüïàë ñýðåã»
(«òќðî ñýðåã») êûëòý÷åò, ôèí
êûëûí òàçüû óã âåðàñüêî,
ñîèí èê êóëý ëóý íèìûñüòûç
âàëýêòîí ñ¸òûíû. Áåðûêòîíëû
òóæãåñ êàï÷èåí ñ¸òñêî
À. Îêèëýí íî Ê. Ãåðäëýí
ïðîèçâåäåíèîññû.
Ìàäüÿð äûøåòžñü Æîôèÿ
Ñèðàêè àíàé êûëàç áåðûêòý
«Äîíäû áàòûð» óäìóðò ýïîñýç.
Ñåêûò, ïå, éќòý óäìóðò
ñè¸í-þîíú¸ñòû áåðûêòûíû.
Ìàòûñü äûðå óæåç ìàäüÿð
ëûäœèñü êèå âóîç íè.
Âåðàñüêèç íà Áîãäàí Àíôèíîãåíîâ.
Ñîëýí áåðûêòîíý
ñþðåñýç êóòñêèç œó÷ íî
àíãëè êûðœàíú¸ñ áîðäûñåí
- ñîîñòû óäìóðò êûëý áåðûêòûêóç,
Áîãäàíëû òóíñûêî
ïîòûëžç àíãëè, œó÷ íî
óäìóðò êûëú¸ñûñü îãâûëëåì
êóàðàîñòû, êûëú¸ñòû
óò÷àíû. Àëèãåñ, ïå, Òàòàðñòàíûí
áèãåð êûëý «Ãàððè
Ïîòòåðåç» áåðûêòžëëÿì.
Ñîèí ñýðåí âîòýñûí ñûŸå ñåðåìåñ
ñóðåäú¸ñ íî âåòëî íè:
«Ãàððè Ïîòòåð íî äàðû Òàòàðñòàíà».
Òàëýñü àäœåì êàðûñà,
Áîãäàí óäìóðò êûëý
áåðûêòýì «Ãàððè Ïîòòåð è
ôèëîñîôñêèé êàìåíü» êèíîåç.
×åáåðëûêî ïðîèçâåäåíèîñòû
áåðûêòîí ñÿðûñü ìàëïàíú¸ñûíûç
ëóäýç çîë ãûðèç
Äàðàëè Ëåëè. Êûëáóðú-
¸ñòû áåðûêòûêó, îäíî èê-à
êûëáóð÷è ëóîíî? Àâòîðëýñü
ãîæúÿñüêîí ìàíåðçý êåëüòîíî
ÿêå ïðîèçâåäåíèëýñü
ïóøòðîññý ãèíý áåðûêòîíî?
Þàíú¸ñ òðîñ, êîòüêóäžçëû
êîòüêóä áåðûêòžñüëýí àñëàç
âàëýêòîíýç. Êûçüû ïóñéèç
Äàðàëè Ëåëè, êûëûñü
êûëý áåðûêòîí àíàé êûëýç
ðåç ðàäúÿñü Åâãåíèÿ Ëåêîìöåâà.
- Äûøåòñêèñü¸ñ
ïîííà îðò÷îçû ëåêöèîñ, ñåìèíàðú¸ñ,
ìè òîäìàòîì ñîîñòû
óäìóðò êóëüòóðàåí.
Áàäœûì ñàêëûê âèñúÿñüêîç
óéïàë ¸ðîñú¸ñûí óëžñü óäìóðòú¸ñëû.
Ñîîñ ìèëåì ëàãåðüûí
þðòòžñüêîçû.
Êîòüêóä àðå ñÿìåí èê,
äîðàìû âóîçû òóíñûêî àäÿìèîñ.
Èòàëèûí óëžñü Ëàðèñà
Øèðîáîêîâà ïèíàëú¸ñ
ïîííà ëûäœîíú¸ñ îðò÷ûòîç,
Ìîñêâàûñü Îëüãà Àëåêñàíäðîâà
«Òðè ñâàäåáíûõ íàïåâà»
ìîíîñïåêòàêëüçý âîçüìàòîç,
ôðàíöóç íûëêûøíî
Åâà Òóëóç êàìñüќð óäìóðòú¸ñëýí
ñÿì-éûëîëú¸ññû
ñÿðûñü ìàä¸ç. Îçüû èê âóûëîçû
ýòíîôóòóðèñò Ìåíÿòü
íî, àññý áåðûêòžñåç íî çîë
óçûðìûòý.
Çýì íî, áåðûêòîí óæ ñÿðûñü
âåðàñüêîíú¸ñ äûðûíäûðûí
ëќïòûëî âó âûëý. Óäìóðòú¸ñ
ïќëûí òà óæåí âûðèñü
àäÿìèîñ ќæûò, øóî àñüñýîñ
áåðûêòžñü¸ñ. Ñîîñ òðîñãåñ
ìåä ëóîçû øóûñà, êóëý
îðò÷ûòúÿíû âîæâûëúÿñüêîíú¸ñ,
ôåñòèâàëü¸ñ íî ñî
ïîðìà óæðàäú¸ñ. Îäžã êûëûí
âåðàñà: ëќïêûòúÿíî
áåðûêúÿñü¸ñòû! Íî óæ èíòûûñüòûç
óã âûðœû. Êûëåì
àðûí «Êåíåø» æóðíàë
ãîæúÿñüêèñü¸ñ êóñïûí
êîíêóðñ ðàäúÿç âàë. Ñîëýí
íûðûñåòž åìûøú¸ñûç ñÿðûñü
âåðàñüêûêó, êîòûðåñ
šќê ñüќðûí äýìëàí ÷óçúÿñüêèç:
îéäîëý òàò÷û ïûðòîìû
âûëü íîìèíàöèÿ - áåðûêòîí.
Êûçüû øóèç òîäîñ-
÷è Âåðà Ïàíòåëååâà, êîìèîñëýí
áåðûêòýì óæú¸ñûí
àëüìàíàõú¸ññû ïîòàëî, íîø
óäìóðòú¸ñëýí òàŸååç ќâќë.
Íî òà äûðëû òîäìî ëóèç:
«Êåíåø» áåðûêòîí óæú¸ñòû
êîíêóðñý óç êóòû. Êûçüû
âàëýêòî ðåäàêöèûí,
Âàë¸ð, êûðœàñü Ñâåòà Ðó÷êèíà,
ñóðåäàñü, ñêóëüïòîð
Êàñèì Ãàëèõàíîâ íî ìóêåòú¸ñûç.
«БиГерд» форум
Ìàðèÿ ÅÌÅËÜßÍÎÂÀ
Òàòàðñòàíûñü óäìóðòú¸ñëýí
àâòîíîìèçû
òóý íî áàñüòžñüêå
åãèòú¸ñëû «ÁèÃåðä»
ôîðóìåç ðàäúÿí áîðäû.
Êóðèñüêîíú¸ñòû
áè÷àëî íè.
28-òž èíâîæîûñåí 1-òž
ïќñüòîëýç¸çü Òàòàðñòàíûñü
Áàëòàñè ¸ðîñûí åãèòú¸ñòû
ïќñü íóíàëú¸ñ âèò¸! Ôîðóì 4
ќðúÿ óæàëîç: òâîð÷åñòâî, äèçàéí,
ýòíîáëîãèíã, ñïîðò.
«Áåðûêòîí ëóä» êëóáëýí êåíåøîíýç.
áåðûêòžñü¸ñ Ÿåìûñü êóòî
êûŸå êå êûëûñü œó÷ êûëý áåðûêòýì
òåêñòýç, êûëñÿðûñü,
êîìèûñü œó÷å áåðûêòýìçý.
Ìóêåò ëàñÿíü, áåðûêòîí
óæú¸ñòû äóíúÿíû íî ñåêûòãåñ
- óãî îðèãèíàëçý òîäûíû
óç ëóû. Âàëàìîí èíè: äóíúÿñü
âûëý 2 ïîëýñ óæ óñå: íûðûñü
òåêñòëýñü îðèãèíàëçý
ëûäœîíî, ñîáåðå - áåðûêòýì
óæåç. Ñî ñÿíà, êîíêóðñýç
ðàäúÿñü¸ñëû éûð âèñ¸í:
øåäüòîíî óê ïќðòýì êûëú¸ñòû
óìîé òîäžñü-âàëàñü àäÿìèåç.
- Íî ìîí îñêèñüêî, òà íîìèíàöèåç
óëœûòûíû ëóîç
øóûñà. Êûëñÿðûñü, êóíãîæ
ñüќðûñü ќíåð÷èîñòû ќòüûñà,
- ïóñúå Äàðàëè Ëåëè.
Óæðàä îðò÷èç, íî óëœèçû-à
áåðûêòžñü¸ñ? Àäœîì
èíè, ñžçüûëîçü óëûñà.
Ñîêó «Áåðûêòîí ëóä» íîø
èê áåðûêòžñü¸ñòû áóðä óëàç
ëþêàíû ìàëïà.
«ÁèÃåðä» êûêåòžçý îðò÷å.
Òàÿç àðå ñîå óëîñêóñïî ëûäúÿíû
ëóîç, óãîñü òàò÷û, Òàòàðñòàíûñü
ñÿíà, Óäìóðòèûñü,
Áàøêèðèûñü, Ìîñêâàûñü,
Ñàíêò-Ïåòåðáóðãûñü íî
Êèðîâûñü óäìóðòú¸ñ âóîçû.
- Ìè ìàëïàñüêîìû
áàäœûì ôëåøìîá äàñÿíû, -
âåðà ôîðóìëýí îäžãåç ðàäúÿñåç
Àííà Ñàìñîíîâà. - Îò÷û
100 ïàëà àäÿìè ïûðèñüêîç.
Âûëü äèçàéí ќðûí áûäýñ
àðò-îáúåêò ïóêòžñüêîç. Ìè
òðîñ òóíñûêî óæðàäú¸ñ äàñÿñüêîìû,
ìќçìûíû äûð óç
ëóû.
Ôîðóìå ïûðèñüêîí ïîííà
êóðèñüêîí êåëÿíî, ñî ñÿðûñü
ïûð-ïî÷ãåñ òîäûíû
ëóý «ÂÊ îíòàêòåûñü» «Óäìóðòû
Òàòàðñòàíà» îãèíûñü.