شکست صندوق سنت

More documents

Recommendations

Info

‏بمنبممایشنامه های اوست که در سال های اخبریبرر بارها چه در سالن دانشگاه ها با اجراهابىیبىی آماتور و چه بر روی صحنه های نیمه حرفه ای تئاتر با توجهی موشکافانه تر،‏ قدم گذاشته است.‏ از ‏بمنبممایشنامه خوابىنبىی ها تا برداشت هابىیبىی آزاد را از سر گذرانده و بارها مورد توجه منتقدان و پژوهشگران قرار گرفته است.‏ چه از این ‏بمنبممایش خوسمشسممان بیاید و چه به مذاقمان خوش نیاید،‏ چهارصندوق اثر مهمی در تارتحیتحخ ادبیات ‏بمنبممایشی ایران است.‏ ‏بمنبممایشنامه ای که در وا کنش به تغیبریبررات ساختار اجتماعی،‏ سیاسی و اقتصادی دهه ی ۴٠ نوشته شد،‏ وابسته به هیچ برهه ی تاربجیبجخی مشخصی نیست،‏ چرا که خود را در بند نشانه های تاربجیبجخی و جزئیات سیاسی مشخصی ‏بمنبممی کند و می تواند به راحبىتبىی سایه اش را بر سرزمبنیبنن های زمانه ی دیگری بگسبرتبرراند.‏ از طرفىففىی از آن جهت که به نوعی به شیوه ی سبک های سنبىتبىی ‏بمنبممایش ایران نگاشته شده؛ یعبىنبىی صندوق بازی،‏ ریشه در تارتحیتحخ و فرهنگ ‏بمنبممایش در ایران دارد.‏ از آبجنبججا ‏بمنبممایش چهارصندوق نسبت به دیگر آثار این ‏بمنبممایشنامه نویس بیشبرتبرر از ‏همھهممه غرق در دریای ‏بمنبممادها و ‏سمسسممبل هاست که به طور مشخص لازمان و لامکان است،‏ ‏بمنبممایشی ‏سمسسممبولیسبىتبىی ست که از یک طرف تنه ای به سیاست می زند و از طرف دیگر شانه به شانه ی یک ‏بمنبممایش ایرابىنبىی خود را معرفىففىی می کند.‏ از قضا به دلیل کمبرتبررین مبریبرزان دستورات صحنه و پیشنهادات نویسنده برای اجرا،‏ بیشبرتبرر از هر ‏بمنبممایش دیگری از بیضابىیبىی پذیرای نظرات کارگردان است.‏ با این حال ‏بمنبممایش چهارصندوق از جهات بسیاری دچار ضعف است.‏ در وهله ی اول،‏ این ‏بمنبممایش ‏همھهممچون ‏بمتبممام آثار ‏سمسسممبولیسبىتبىی،‏ ‏بجتبجحلیلی تقلیل گرایانه از وضعیت است.‏ دقیقا به دلیل این ساده سازی بیش از حد به وضعیت های سیاسی و اجتماعی بیشماری در جوامع ‏مجممجختلف نزدیک است و در عبنیبنن حال ‏بجتبجحلیل قابل اتکابىیبىی از هیچکدام نیست.‏ در چنبنیبنن آثار ‏سمسسممبولیسبىتبىی گفتمان ها،‏ روایت ها،‏ زبان،‏ نبریبرروهای متضاد،‏ برهم کنش ها و ‏بمتبممام پارادابمیبمم های تاثبریبررگذار یک وضعیت در چند ‏بمنبمماد خلاصه می شوند.‏ هر ‏بمنبمماد در آن واحد باید چند طیف متفاوت از عناصر اجتماعی و سیاسی از چندین وضعیت موجود را بر صحنه به ‏بمنبممایش درآورد.‏ هرچه ‏بمنبممادها کمبرتبرر و خلاصه تر شوند،‏ بیشبرتبرر در ورطه ی کلی گو ‏بىیبىی گرفتار شده،‏ بیشبرتبرر ‏«به هدر»‏ می روند و نشان از عمق کمبرتبرر اثر خواهند داشت.‏ برای مثال در ‏بمنبممایش چهارصندوق،‏ قرمز ‏بمنبمماد بازار است.‏ او هم یک تاجر خرده پاست،‏ هم ‏بمنبمماینده ی بازار از پایبنیبنن ترین رده تا بالاترین ها،‏ هم یک دلال و هم یکی از مهره های اصلی وضعیت اقتصادی.‏ زرد از آن هم اوضاعش بدتر است.‏ او روشنفکر است؛ یک انقلابىببىی ‏مجممجحافظه کار،‏ در عبنیبنن حال خوش فکر و توأمان عالمللمم ‏بىببىی عمل.‏ هم مسبب اصلی حضور مبرتبررسک است و هم در عبنیبنن حال تئوریسبنیبنن نابودی اش!‏ از ‏همھهممه بدتر اما سیاه است.‏ سیاه مهمبرتبررین جامانده از سبک ‏بمنبممایش صندوق بازی در ‏بمنبممایش چهارصندوق است.‏ ‏همھهممچون ‏بمتبممام نقش های سیاه در ‏بمنبممایش های ایرابىنبىی نوکری طناز است.‏ اما در ‏بمنبممایشی که در اوج تغیبریبررات اجتماعی کشور نوشته شده،‏ ‏همھهممزمان ‏جمحجممال و کارگر هم هست.‏ او نقشی مهم تر از سیاه در ‏بمنبممایش ایرابىنبىی دارد.‏ صرفا با ‏جمحجمماقتش قرار نیست ‏بجببجخنداند و در این طنازی حقیقبىتبىی را برای رضایت
‏بمتبمماشاچی از چنگ پادشاه یا ظالمللممی در آورد.‏ او در عبنیبنن حال باید یک مهره ی اصلی انقلاب ‏بمنبممایش چهارصندوق نبریبرز باشد.‏ یک معبرتبررض یاغی ست که در شرایطی نظرات مهمی داده و ذکاوت به خرج می دهد و در صحنه هابىیبىی از ‏بمنبممایش یک اجمحجممق ‏بمتبممام عیار است که فریب شعارهای شخصیت روشنفکر را می خورد.‏ در ‏لحللححظه ی آخر سیاه که به ‏بجتبجحریک روشنفکر صندوقش را شکسته منتظر است تا روشنفکر نبریبرز مثل او به شعارهای انقلابىببىی شان جامه عمل بپوشاند و صندوقش را بشکند.‏ اما روشنفکر چنبنیبنن ‏بمنبممی کند.‏ چه وجه تشابه جالبىببىی ست با کاری که بیضابىیبىی با سیاه می کند.‏ بیضابىیبىی نبریبرز در مقام نویسنده سیاه را بر آن داشته که صندوقش را بشکند و از بند نقشی که سالیان سال است که ‏بمنبممایش ایرابىنبىی به او سبرپبررده ببریبررون بیاید و در قالبىببىی فراتر از یک سیاه صندوق بازی ظاهر شود،‏ اما در ‏بهنبههایت بیضابىیبىی هم ‏همھهممچون روشنفکر پای عمل که می رسد صندوق فکر شعار زده اش را نسبت به جایگاه سیاه ‏بمنبممی شکند.‏ بیضابىیبىی از این دیدگاه نگاهی ‏همھهممچون یک روشنفکر طبقه ی متوسطی به طبقه ی فرودست دارد.‏ او مردم این طبقه را عامی و دنباله روی وعده های توخالىللىی روشنفکران جامعه اش می بیند.‏ کسابىنبىی که قربابىنبىی در باغ سبرببرز نشان دادن روشنفکران دهه ی ۴٠ شده اند.‏ این نگاه تقلیل گرایانه ‏همھهممراه با ترجمحجممی به قشر فرودست است که باعث می شود شخصیت سیاه ‏بمنبممایش چهارصندوق ببنیبنن آسمسسممان و زمبنیبنن معلق ‏بمببمماند.‏ یکی دیگر از نشانه های ضعف چهارصندوق خالىللىی شدن ‏بمتبممام شخصیت ها از وجوه ‏مجممجختلف انسانیت است.‏ مسئله ای که اهل فن به آن تیپ سازی می گویند.‏ کارا کبرتبرر های ‏بمنبممایش از آن جهت که ‏بمنبمماینده ی خیل عظیمی از اقشار جامعه به علاوه ی دیالکتیک های توده ها و طبقات اجتماعی اند،‏ از فردیت تا جای ‏ممممممکن خالىللىی شده اند.‏ احساساتشان باسمسسممه ای است و هیچ بازیگری ‏بمنبممی تواند آن ها را باورپذیر اجرا کند.‏ وقبىتبىی یکی از کارا کبرتبرر ها می ترسد ‏مجممجخاطب ‏همھهممراه او این ترس را ‏بجتبججربه ‏بمنبممی کند،‏ بلکه در وضعیبىتبىی منطقی با مقداری اغماض می پذیرد که شخصیت ‏«باید»‏ در این ‏لحللححظه ببرتبررسد.‏ عشق،‏ ترحم و عطوفت نبریبرز به کلی از کل جهان ‏بمنبممایش حذف شده اند.‏ در چنبنیبنن شرایطی ‏بمنبممایشنامه ی چهارصندوق به راحبىتبىی کارا کبرتبرر های دست ساز خودش را قضاوت می کند؛ زرد به وکالت ‏بمتبممام طیف های ‏مجممجختلف روشنفکران جامعه ی ایران در ‏بهنبههایت ‏مجممجحافظه کاری ترسوست،‏ قرمز تاجری فرصت جو و خائن،‏ سبرببرز خشکه مذهبىببىی ریا کار و سیاه زجمحجممت کشی عامی و قربابىنبىی.‏ در این میان مبرتبررسک هم از این ساده سازی در امان نیست.‏ او ‏بمنبمماینده ی ‏بمتبممام لایه های قدرت است.‏ در نگاهی کلی هم دولت است،‏ هم قدرت فرادست دولت.‏ هم عروسک است و هم دسبىتبىی که عروسک را می گرداند.‏ هم پلیس است و هم هژموبىنبىی حکومبىتبىی.‏ در صفحه ی شطرتحنتحج او هم قرار است شاه باشد،‏ هم وزیر،‏ هم اسب و هم قلعه!‏ با این ‏همھهممه من تصور می کنم هوسمشسممندانه ترین و باذکاوت ترین نقطه ی ‏بمنبممایش ‏لحللححظه ی رویارو ‏بىیبىی جدا گانه ی شخصیت های ‏بمنبممایش است با مبرتبررسک.‏ آبجنبججاست که تضادهای قدرت و جامعه تا حدی
Page 1: شکست صندوق سنت به م
Page 5 and 6: عینکی فانبرتبرزی و
Page 7: ‏بمنبممایش مبرتبر

شکست صندوق سنت

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?