Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Jędrzej Korbal<br />
Czołgi rozpoznawcze TKS<br />
Narodziny legendy<br />
Czołgi rozpoznawcze nazywane powszechnie tankietkami stanowią jeden z kamieni<br />
milowych w historii polskiej broni pancernej. Powstałe jako udoskonalony wariant<br />
angielskich pierwowzorów Carden-Loyd czołgi TK-3 oraz TKS były, jak można dziś<br />
przypuszczać, maksymalnym możliwym do osiągnięcia technicznym rozwinięciem tego<br />
typu wozu. Choć, z racji braku wieży, przez niektórych badaczy i pasjonatów, uznawane<br />
za niepełnowartościowe, polskie „czołżki” stały się bezsprzecznie głównym składnikiem<br />
pancernego potencjału II Rzeczpospolitej. Liczebnie wyraźnie przewyższając czołgi<br />
Vickers i 7TP wozy rodziny TK cieszyły się opinią sprzętu prostego w obsłudze, niezawodnego<br />
i mimo niewielkich gabarytów groźnego dla przeciwnika.<br />
Jak powstał polski czołg-legenda czyli TKS? Wydawać<br />
by się mogło, że w literaturze przedmiotu znajdziemy<br />
przynajmniej kilka wyczerpujących to zagadnienie opracowań,<br />
koncentrując swój wysiłek badawczy już tylko na detalach<br />
lub kwestiach drugoplanowych. Okazuje się jednak,<br />
że ogólnodostępne publikacje powielają w zasadzie bezwiednie<br />
znane od kilkudziesięciu lat fakty, czasem tylko i to najczęściej<br />
w charakterze ciekawostki, dodając kilka nowych<br />
informacji. Chlubnym wyjątkiem od tej reguły są artykuły autorstwa<br />
wieloletniego kierownika Muzeum Polskiej Techniki<br />
<strong>Wojsko</strong>wej p. Mirosława Zientarzewskiego, który w oparciu<br />
o muzealny egzemplarz czołgu TKS podjął się próby odtworzenia<br />
jego historii. Dziś możemy pójść krok dalej i korzystając<br />
z szerszej kwerendy archiwalnej zdecydowanie rozwinąć znane<br />
już opracowania omawiając drobiazgowo niemal każdy rok<br />
funkcjonowania czołgów TKS w strukturach WP.<br />
Rok 1933<br />
Geneza historii polskiego „czołżka” sięga początku lat trzydziestych<br />
ubiegłego wieku, kiedy to paradoksalnie walcząc<br />
ze skutkami wielkiego kryzysu gospodarczego, WP jednocześnie<br />
podejmowało starania dotyczące rozbudowy i ulepszenia<br />
krajowego potencjału pancernego. Jedną z pierwszych<br />
wskazówek mówiących o formalnym rozpoczęciu prac<br />
4<br />
nad następcą czołgu TK-3 jest wydane jeszcze w 1932 r. zamówienie<br />
nr 285/32. Później, na mocy rozkazu Departamentu<br />
Zaopatrzenia Inżynierii (DepZaopInż.) MSWojsk. z 27 stycznia<br />
1933 r. została zawarta umowa nr 443/32-33.Panc dotycząca<br />
dostawy próbnej partii zmodernizowanych czołgów w ilości<br />
20 sztuk z blachami żelaznymi z terminem dostawcy ustalonym<br />
na 1 września tego roku. 4 marca 1933 r. kierownictwo<br />
<strong>Wojsko</strong>wego Instytutu Badań Inżynierii (WIBI) przesłało<br />
do szefa DepZaopInż. oraz kierownictwa Państwowych Zakładów<br />
Inżynierii (PZInż.) tymczasowe warunki techniczne<br />
nr 3026 na „Lekki czołg szybkobieżny T.K.” informując równocześnie,<br />
że stosowny zestaw nowych rysunków został już<br />
do PZInż. wysłany. 1 kwietnia 1933 r. na terenie Warsztatów<br />
Doświadczalnych PZInż. dokonano odbioru dwóch czołgów<br />
modelowych z silnikami Fiat 122 Jednym z nich był czołg TKS<br />
z żelaznym pancerzem określany jako „prototyp T.K.S.” prace<br />
nad nim ukończono 14 marca 1933 r. Pierwszy TKS był jednak<br />
hybrydą wielu rozwiązań, głównie dlatego, że podstawą<br />
Czołg TKS w trakcie prób terenowych. Wóz przystosowany do montażu peryskopu obracalnego posiada już trzy otwory (tuleje)<br />
do sygnalizacji tarczami Słupskiego.
Change language