Prodhimi i fidanëve të pemëve dhe hardhisë

PËRMBAJTJA 

Prodhimi i Fidanëve të Pemëve Frutore dhe Hardhisë 

I. KAPITULLI I PARË 

Prodhimi i fidanëve te pemëve frutore dhe hardhisë.................................................... 4 

1. Kushtet ekologjike për kultivimin e mollës ............................................................... 4 

1.1 Klima si faktor per prodhimin e fidanave ................................................................. 4 

1.2.Toka si faktor për prodhimin e fidanave .................................................................. 6 

1.3.Punimi i tokës dhe plehërimi ..................................................................................10 

II. KAPITULLI I DYTË 

1. Fidanishtja ................................................................................................................ 13 

1 .1.Ngritja e fidanishtes .............................................................................................. 13 

1.2.Shartesore ose fidanishte të vitit të parë .............................................................. 18 

1.3.Shartesorja e vitit të dytë ....................................................................................... 23 

1.4.Shartesorja e vitit të tretë ...................................................................................... 25 

1.5. Qarkullimi bujqësor ne fidanishte ........................................................................ 31 

III. KAPITULLI I TRETË 

1. Prodhimi fidanave me farë ..................................................................................... 34 

1.1.Teknologjia e nxjerjes së farës dhe ruajtja e tyre deri në mbjellje ........................ 34 

1.2. Tharja e farërave ................................................................................................... 35 

1.3. Konstatimi i mbijshmërisë së farërave ................................................................ 36 

1.4. Shtratifikimi i farërave ......................................................................................... 37 

1.5. Mbjellja e farërave dhe shërbimet agroteknike pas mbjelljes ............................. 39 

1.5.1Thellësia e mbjelljes së farërave ......................................................................... 42 

1.5.2.Përcaktimi i parametrave për mbjellje .............................................................. 43 

IV. KAPITULLI I KATËRT 

1. Prodhimi i fidanave me pjesë vegjetative ................................................................ 49 

1.1 Shumëzimi me kamza ........................................................................................... 50 

1.2.Shumëzimi me copa ............................................................................................... 51 

1.3.Shumëzimi me copa të gjelbërta ........................................................................... 53 

1.4.Shumëzimi me përpajë .......................................................................................... 59 

1.4.1.Shtimi me përpajë të zakonëshme ..................................................................... 60 

1.4.2.Shtimi me përpajë kineze ................................................................................... 61 

1.4.3.Shtimi me mbathje ose shtimi me përpaje vertikale me mbathje ..................... 62 

1.5.Shumëzimi me loze ............................................................................................... 61 

1.6.Bimët e prodhuara nëpërmjet shtimit “in vitro” ................................................... 62 

V KAPITULLI I PESTË 

1. Kultivimi i fidanave të shartuar ............................................................................... 65 

1.1. Përgatitja e nënshartesës për shartim ................................................................. 65 

1.2.Nënshartesat kryesore të specieve frutore ........................................................... 71 

1.2.1.Nënshartesat e species së mollës ....................................................................... 71 

2


1.2.2Nënshartesat për specien e dardhës .................................................................. 76 

1.2.3.Nënshartesa vegjetative Ftoi MA ...................................................................... 77 

1.2.4.Nënshartesat e species së ftoit .......................................................................... 78 

1.2.5.Nënshartesat e species së pjeshkës .................................................................. 78 

1.2.6.Nënshartesat e species së kajsisë ..................................................................... 80 

1.2.7.Nënshartesat e species së qershisë dhe vishnjës ............................................. 81 

1.2.8.Nënshartesat e species së kumbullës ............................................................... 82 

1.2.9.Nënshartesat e species së bajamës .................................................................. 84 

1.2.10.Nënshartesat e species së arrës ...................................................................... 84 

1.2.11.Nënshartesat e species së hurmës ................................................................... 85 

1.2.12 .Nënshartesat e species së lajthisë .................................................................. 85 

1.2.13.Nënshartesat e species së mushmullës dimërore ........................................... 86 

1.2.14Nënshartesa e fikut ............................................................................................ 86 

1.2.15.Nënshartesat e species së shegës .................................................................... 86 

1.3.Përgatitja e nënshartesës për tu shartuar me syth ............................................ 86 

1.3.1.Koha dhe mënyrat kryesore të shartimeve ........................................................ 88 

1.3.2.Shartimi me syth ................................................................................................ 88 

1.3.3.Shartimi me syth të zgjuar ................................................................................. 94 

1.3.4.Shartimet me kalem .......................................................................................... 96 

VI KAPITULLI I GJASHTË 

1. Shtimi i hardhise ..................................................................................................... 107 

1.1.Shtimi hardhisë me farë ose me rrugë seksuale ................................................ 107 

1.2.Shtimi hardhisë me rrugë vegjetative ................................................................. 109 

1.3.Etapat e rritjes së shartesës ................................................................................. 119 

1.4.Parimet mbi të cilat mbështetet shartimi ............................................................ 123 

1.5.Prodhimi i hardhive me shartim .......................................................................... 128 

1.5.1.Prodhimi i fidanave të shartuar në tavolinë ....................................................... 132 

3

I. KAPITULLI I PARË 

I. KAPITULLI I 

PRODHIMI I FIDANEVE TE 

PEMEVE FRUTORE DHE 

HARDHISE 

1. Kushtet agroteknologjike per 

prodhimin e fidanëve frutore 

1.1. Klima si faktor për prodhimin e 

fidanëve 

Tërësia e faktorëve të mjedisit të 

jashtëm të nevojshëm për bimët e reja 

në fidanishte si temperatura drita, 

lagështia, toka lëndët ushqyese që ajo 

përmban përbëjnë faktoret ekologjikë. 

Mjedisi i kultivimit të fidanave të 

pemëve frutore , në vartësi të 

vendndodhjes së fidanishtes dhe 

shtrirjes gjeografike ka karakteristika 


Prodhimi i fidanëve te pemëve frutore dhe hardhisë 

1. Kushtet ekologjike për kultivimin e mollës 

1.1. Klima si faktor per prodhimin e fidanave 

1.2.Toka si faktor për prodhimin e fidanave 

1.3.Punimi i tokës dhe plehërimi 

të përcaktuara dhe realisht të 

qëndrueshme. Rritja dhe zhvillimi i 

fidanëve të pemëve frutore që kushtet e 

mjedisit të jenë të favorëshme dhe të 

përshtatëshme gjatë gjithë jetës së 

fidanave. Fidanat frutorë kërkojnë 

qënien e përbashkët të të gjithë 

faktorëve mjedisor si dritën , 

temperaturën, ujin, ajrin, lëndët 

ushqyese.Të gjithë këta faktor nuk 

veprojnë veçmas njëri tjatrit por në 

kompleks. Asnjë nga faktorët e lartë 

përmëndur nuk mundet të 

zëvëndësojnë njëri tjetrin por 

pamjaftueshmëria e njërit prej 

faktorëve mundet të plotësohet deri në 

një farë mase.Faktorët jetësor në 

përgjithësi ndahen në dy kategori: 

4


Faktorët kozmik ku përfshihen faktori dritë, temperaturë, lagështi dhe ajri me të 

gjithë përbërësit e tij.Të gjithë këta faktor përfshihen në faktorët klimatik. 

Faktorët toksor ku përfshihen toka me gjithë përbërësit e tij, ujin dhe ajrin. 

Njohja mirë e kërkesës së fidanave 

frutor për këta faktor është një nga 

kushtet për para vendosjes dhe ngritjes 

së fidanishtes frutore për të prodhuar 

fidana të specieve të ndryshme të 

pemëve frutore. 

Faktori dritë ka një ndikim të madh në 

jetën e fidanave të pemëve frutore. Në 

prani të dritës bima e re e porsa mbirë 

nga fara fillon procesin e fotosintezes, 

përvetësimi i i gazit karbonik, dhe 

formimi i lëndës organike në gjethet e 

reja të porsa formuara. Faktori dritë 

shpejton rritjen dhe zhvillimin e 

mëtejshëm të filizit te ri (si të bimës së 

re të rrjedhur nga fara njëkohësisht 

edhe të filizit të dalë nga sythi i 

shartuar. Shumica e specieve të 

pemëve frutore janë bimë dritëdashëse 

kërkesë që duhet të meret në 

konsideratë për fidanishten. 

Ngritja e fidanishteve në vënde ku 

intensiteti i dritës është e pa 

mjaftueshme influencon në mënyrë 

negative në drejtim të rritjes së 

fidanave, të intensitetit të fotosintezës, 

bima çfaq shënja të zbehjes së 

klorofiles në gjethe, llastarët zgjasin 

ndërnyjat dhe mbeten të gjelbërt, 

fidanat piqen me vonesë. Njohja e mirë 

e kërkesave për ndriçim diellor për 

speciet e ndryshme të pemëve frutore 

ndihmon për përcaktimin e saktë të 

vëndit të specieve në fidanishte, në 

ekspozicionin e vendosjes së tyre. 

Nga të gjithë faktorët e përmëndur me 

sipër rëndësinë më të madhe ka dhe 

temperatura, dritë, lagështia, era, etj.) 

ku midis tyre rolin vendimtar e ka 

temperatura. 

Temperatura –studiohet në të gjithë 

treguesit e saj, ecuria e saj gjatë vitit në 

lidhje të ngushtë ne fazat e zhvillimit të 

bimës.Është e domozdoshm të njihen 

kufijtë e temperaturës minimale dhe 

maksimale , kohën kur ndodhin këto si 

dhe rastisdjet e jashtëzakonëshme të 

temperaturës sidomos asaj nën kufirin 

e qëndrueshmërisë së bimës.Në veçanti 

duhen studiuar dhe përcaktuar me 

kujdes për grupin e kulturave 

subtropikale të cilat janë më të 

ndjeshme. 

Bima e re e ndjen më tepër se bima e 

rritur veprimin e temperatures së ulët 

nën O O C, për faktin se indi mekanik 

është i pa formuar ( pjekur) mirë.Për 

prodhimin e fidanave të kulturave 

subtropikale, si fiku, hurma, shega, 

nespula e tj. Duhet të zgjidhen vënde 

me klimë të butë, ku temperatura të 

mos zbresë më tepër se 4- 5 O C nën 

zero, ndërsa llojet me qëndrueshmëri të 

lartë ndaj temperaturës, kultivohen 

edhe në zona të ftohta si p.sh. molla, 

kumbulla, arra, gështenja, lajthia, që 

mundet të durojne deri ne 15-20 O C. 

nën zero. 

5

Temperaturat e ulta pengojnë rritjen 

normale të fidanit.Gjithashtu ndikim 

negativ e ushtrojnë dhe temperaturat 

shumë të larta.Vëndet ku ndodhin 

ngricat e herëshme në vjeshtë dhe 

vonë në pranverë nuk janë të 

përshtatëshme, pasi fidanat, duke mos 

qënë të përgatitur për rastin e parë, kur 

indi mekanik nuk është pjekur 

plotësisht, si dhe në rastin e dytë nga 

luhatja e temperaturës, fillon herët 

vegjetacionin, fidani dëmtohet nga 

veprimi i temperaturës së ulët, pasi për 

gjithë vitin nuk mundet të regullohet. 

Studiohet dhe përcaktohen të gjithë 

faktorët klimatik si intensiteti i dritës, 

sasia e rreshjeve, veprimi i erës, 

mjergullës, breshërit etj, si 

shpërndahen ato gjatë gjithë vitit dhe 

rastisjet. 

Veprimi i elementëve të klimës 

studjohet për një periudhë kohe në jo 

më pak se 20 vjet, duke marë të 

dhënat nga institucionet 

metereologjike. 

Vëndi duhet të zgjidhet i tillë që të 

paksojë në minimum dëmët nga 

faktorët klimatik të disfavorshëm dhe 

të mënjanojnë shpenzimet për 

mbrojtjen nga temperaturat e ulta. 

Pas studimit dhe të faktorëve klimatik 

e toksor për zonën e dhënë kur ato 

janë optimale për llojet e fidanave që 

do të prodhohen kalohet në vendosjen 

e pjesëve të ndryshme të fidanishtes në 

teritorin e caktuar. 


1.2.Toka si faktor për prodhimin e 

fidanave 

Pemët frutore kanë kërkesa relativisht 

të larta për tokën. Pavarësisht se këto 

bimë kanë një sistem rrënjor mjaft të 

zhvilluar dhe të aftë për t’u rritur sa më 

thellë në tokë dhe me aftësi të larta për 

të asimiluar lëndët ushqimore dhe ujin, 

përsëri kultivimi me destinacionin 

prodhimin e fidanave, përzgjedhja e 

tokes ka rëndësinë e vet. 

Plotësimi i nevojave me fidana frutorë 

të cilësisë së lartë për të mbjellë 

pemtore të reja dhe për të shkurtuar 

afatin e hyrjes në prodhim të pemëve të 

reja kërkon në të njëjtën kohë dhe 

ngritjen e fidanishteve nbi baza të 

drejta teknike dhe shkencore në kushte 

të përshtatëshme klimateriko tokësore 

për të prodhuar fidana të 

shëndetësheëm, të pastërt nga 

sëmundjet dhe dëmtuesit, brënda 

standarteve shtetërore. 

Fidana me zhvillim të mirë dhe në 

kohën e duhur meren vetëm kur 

plotësohen kushtet e duhura për llojin e 

dhënë dhe zbatohen në kompleks 

shërbimet agroteknike. 

Përcaktimi i vëndit, për ngritjen e 

fidanishtes frutore bëhet mbi disa 

kritere të cilat duhet të meren në 

konsideratë për të patur rezultate 

pozitive në drejtim të prodhimit të 

fidanave cilësor. Në këtë rast duhet te 

meren në konsideratë dhe të vlerësohen 

për zonën ku mendohet të ngrihet 

fidanishtja: 

a.faktorët klimaterik, 

b.faktorët tokësor. 

c.struktura e fidanave që mendohet te prodhohen. 

d.teknologjia që do të përdoret në prodhimin e fidanave, burimi i ujit per ujitje.. 

e.kulturat që do të përfshihen në qarkullimin bujqësor. 

f.afati i qëndrimit të fidanave. 

g.nënshartesat që do të prodhohen dhe do të përdoren . 

gj.organizimi i teritorit me pjesët përbërëse të fidanishtes. 

6

Në përcaktimin e vëndit ku mendohet 

të ngrihet fidanishtja meren në 

konsideratë edhe gjëndja e bimësisë 

spontane dhe e atyre të kultivuara, 

ecuria e tyre. 

Zgjedhja e tokës ku do të ngrihet 

fidanishtja studiohet në kompleks nga 

përbërja mekanike, përbërja fizile, 

përbërja kimike, niveli i ujrave 

freatike, ph tokës etj. 

Toka dhe nëntoka ka rëndësi për 

zhvillimin e fidanave. Quhet tokë 

ideale dhe e përshtatshme për ngritjen 

e fidanishtes kur në përbërjen e saj ka: 

rërë 50%, argjil 25%, gëlqere 15%, dhe 

humus 10%. Toka duhet të jetë e 


freskët në periudhën e verës, të mos 

mbajë ujë në dimër. Toka deri në 

thellësinë 80 cm duhet të ketë 1-2 gr N 

dhe P205 të asimilueshem në 100 gr 

tokë, 0,4 gr K20. Toka duhet të jetë e 

shkrifët dhe jo kompakte. PH duhet të 

jetë lehtësisht acit ose neutral (5,5-7,5). 

Nëntoka duhet të jetë sëpaku deri në 

thellësinë 1,5 m e shkrifët dhe e 

përshkueshme nga uji. Po kështu edhe 

ujrat nëntoksore nuk duhe të jenë më 

pak se 1,5 m. Për vlerësimin e një toke 

duhet të bazohemi në të dhenat e 

analizave kimike që duhet ti bëhet 

ngastrës ku mendohet që të ngrihet 

fidanishtja. 

Tabela 1. Të dhënat mbi nivelet e elementëve kimik që duhet të ndodhen në tokë 

Pjelloria Lënda organike Azoti total Fosfori asimilushëm Potasi kembyeshëm 

natyrale % 

% % 

% 

Në toka me përmbajtje rëre deri në 60 % 

Varfër 0,5- 0,8 Nën 0,8 Nën 7 Nën 85 

Normal 0,8-1,3 0,8-1,2 7-11 85-120 

Pasur 1,3-2 1,2-1,6 12-15 121-150 

Shume pasur Mbi 3 Mbi 2 Mbi 15 Mbi 151 

Ne toka me përbërje mekanike të mesme 

Varfër 1-1,5 Nën 1 Nën 9 Nën 100 

Normal 1,5-2 1-1,6 7-17 101-150 

Pasur 2-3 1,6-2 18-26 151-180 


Në toka me përmbajtje argjile deri në 60 % 

Varfër 1-1,5 Nën 1,2 Nën 11 Nën 120 

Normal 1,5-2 1,2-1,6 11-21 120-180 

Pasur 2-3 1,6-2 22-30 181-220 


Sipërfaqja e destinuar për ngritjen e 

fidanishtes duhet të jetë e rafshtë me 

një pjerësi jo më të madhe se 

5%.Sipërfaqet me pjerësi më të madhe 

se 5 % vështirësojnë kryerjen e 

proceseve të mekanizuara, 

7

vështirësojnë sigurimin e lagështisë së 

nevojëshme per fidanat, rit proceset e 

erozionit në toke.Toka duhet të jetë e 

shkrifët, pjellore, e thellë, me nëntokë 

te punueshme, e pastërt nga barërat e 

këqia, nga dëmtues të ndryshëm që 

dëmtojnë fidanat. 

Tokat më të përshtatshme janë ato 

pjellore, të thella, me përbërje fizike 

sub-argjilore të mesme, me thellësi 

ujrash nëntokesore jo me pak se 1,5 m, 

të përshkueshme nga ujrat e reshjeve 

dhe me një sistem kullimi dhe ujitjeje 

të përmirësuar mirë. Gjithashtu 

këshillohet që toka e zgjedhur për 

fidanishte, duhet të jetë me një 

konfiguracion të rregullt, mundësisht e 

sheshtë, me qëllim që të lejoi 

mekanizimin e proçeseve të punës 

gjatë shërbimeve agroteknike. 

Figura 1.1. Niveli i pjellorisë së tokës 

në bazë të përmbajtjes së lëndës 

organike në tokë 


Figura 1. 2. Niveli i pjellorisë së tokës 

në bazë të përmbajtjes së lëndëve zotike 

në tokë 

Tokat me taban të cekët me thellësi të 

shtresës aktive deri në 50 cm 

konsiderohen jo efektive përfidanishte. 

Figura 1.3. Niveli i pjellorisë së tokës 

në bazë të përmbajtjes së lëndëve 

fosforike në tokë 

Fidanishtja nuk mundet të ngrihet në 

toka argjilore, të papershkueshme, të 

ftohta, që pendojnë ose vështirësojnë 

kryerjen e punimeve dhe të 

shërbimeve, që pengojnë rritjen 

zhvillimin e mikroorganizmave. 

8

Figura 1. 4. Niveli i pjellorisë së tokës 

në bazë të përmbajtjes së lëndëve 

potasike në tokë 

Dhe që influencojnë negativisht në 

zhvillimin e sistemit rrënjor të 

fidanave. Njekohësisht dhe tokat 

shumë të lehta ranore nuk janë të 

përshtatëshmë me qënë se janë të 

varfra e të thata dhe për tu regulluar 

duan shumë plehëra dhe ujë. Në këto 

kushte vështirësohet nxjerja e fidanave 

me buke dheu për të gjitha speciet që e 

kanë të nevojëshme nxjerjen e 

rrënjëve me bukë dheu, sistemi rrënjor 

zhvillohet shumë në thellësi dhe gjërësi 

por është më pak i veshur me rrënjë 

veshëse. 

Në toka të rënda sistemi rrënjor nuk 

zhvillohet mirë, punimet e tokës dhe 

shkulja e fidanave bëhet me 

vështirësi,sistemi rrënjor dëmtohet 

gjatë shkuljes, vegjetacioni i fidanave 

vazhdon deri vonë në vjeshtë gjë që 

rezikon dëmtimin nga ngricat e 

herëshme ne vjeshtë. 

Toka më e mirë për fidanishte është ajo 

me përbërje mekanike sub - argjilore e 

mesme, e shkrifët, me taban të thellë, e 

ajrosur, e freskët dhe e pasur me lëndë 


ushqyese.Ujrat nëntokësore duhet të 

jenë nën 1 deri në 1,5 m thellësi, për 

pemtoren mëmë për marjen e kalemave 

apo të farërave nën 2- 2,5 m 

thellësi.Kur janë mbi këto limite meren 

masa për drenazhim të sipërfaqes. 

Për sa i përket aciditetit tokat më të 

mira janë ato me ph neutral ose pak 

acid. 

Rëndësi të madhe për të prodhuar 

fidana cilësor dhe në kohë ka edhe 

kundrejtimi i fidanishtes.Kur 

fidanishtja ngrihet në zona të ftohta 

ekspozicioni më i mirë i tokës është ai 

nga jugu,dhe jug perëndimi,ndërsa për 

zonat e ngrohta ekspozicioni më i 

preferuar per fidanishtet është ay nga 

veriu dhe veri perëndimi. Në vëndin ku 

do të ngrihet fidanishtja duhet të 

sigurohet uji për ujitjen e fidanave 

sidomos ne kohën e kryerjes së 

shartimeëve i cili siç thuhet mban “ me 

lëng” bimën,ndihmon në ngjitjen e 

komponentëve te shartimit.Teprica e 

lagështise është ë dënshme si në dimër 

njëkohësisht edhe në periudhën e 

verës. 

Figura 1.5. Farë e pjeshke e mbirë 

9

Kur fidanat ujiten me tepricë rriten 

shumë por kanë sistem rrënjor të dobët 

dhe kur mbillen në vënde të thata në 

shumicën e rasteve kanë zënje të ulët 

dhe rritje të vonuar.Kur toka mban 

shumë lagështi duhet marë masa për ta 

kulluar atë me anë te drenazhimit për 

të evituar asfiksimin e rrënjëve. 

Vëndi për fidanishte duhet të zgjidhet 

me kujdes, sidomos për sa i përket 

sigurimit të fuqisë puntore, rrugëve 

nacionale për lëvizjen e mjeteve, 

sigurimit të ujit për ujitje etj. 

Pastrimi i vëndit, konsiston në heqjen e 

bimëve , ferrave, gurëve, trungjeve, etj, 

dhe ky proces duhet të bëhet me mjete 

mekanike dhe me krahë nëse janë 

sipërfaqe të vogla. Disiplinimi i 

sistemimit të rrjetit kullues dhe ujitës, 

konsiston në largimin e ujrave të 

tepërta të reshjeve dhe uljen e ujrave 

nëntokësore me qëllim që ato të jenë 

në thellësinë më poshtë se 1,5 m. Nëse 

uji qëndron mbi këtë nivel, ai ndikon 

në frenimin e zhvillimit të sistemit 

rrënjor dhe bimët vuajne nga teprica e 

lagështirës. Për këtë qëllim hapen 

kanalet kulluese ose bëhet drenazhimi. 

Gjithashtu punohet në sigurimin e 

sistemit të ujitjes, përfshirë këtu 

kanalet e treta, të dyta dhe ato të para 

ujitëse. 

Sistemimi sipërfaqësor konsiston në 

këto drejtime:Në tokat e sheshta me 

pjerrësi natyrale nga 0-5 0 , duhet bërë 

nivelimi sipërfaqësore me qëllim që 

toka të jetë me sa më pak disnivelime. 

1.3.Punimi i tokës dhe plehërimi 

Konsiston në punimin e sipërfaqes së 

tokës qilizëm në thellësinë e 70-120 

cm. Ky proçes realizohet me mjetet e 


punimit të thellë të tokës në thellësinë 

nga 100-120 cm. Qilizma mundet të 

realizohet edhe me krah. Në këte rast 

thellësia e kryerjes së qilizmës mundet 

të shkojë deri në 80 – 100 cm.Teknika 

e kryerjes së qilizmës është e thjeshtë. 

Në fundin e parcellës hapet një kanal 

me gjërësi 100 cm dhe me thellësi 80 

deri në 100 cm .Shtresa e parë e dheut 

në thellësi deri 50 cm hidhet në njërën 

anë të kanalit të hapur dhe shtresa e 

dytë prej 50 cm hidhet në anën tjetër. 

Në krah të këtij kanali fillohet e hapet 

kanali tjatër me gjërësi 100 cm dhe 

shtresa e parë prej 50 cm hidhet në 

fundin e kanalit të hapur.Shtresa e dytë 

prej 50 cm hidhet mbi dheun e hedhur 

në fundin e kanalit të pare.Në këtë 

mënyrë ne kemi mbushur kanalin e 

parë duke ndëruar shrtresat e tokës 

duke vëne ne fillim shtresën më aktive 

të tokes dhe mbi të shtresën më pak 

aktive.Kjo mënyre të vepruari 

vazhdohet deri në përfundim të të 

gjithë parcellës së planifikuar për tu 

bërë qilizëm Në tokat me taban jo të 

thellë qelizmat bëhen me ceket me 

qëllim që pjesa me humus të mos 

përzihet me shkëmbin amnor. Fundi 

është mire të shkrifterohet me mjete 

motorrike shkriftëruese nëntokesore. 

Koha më e mirë e punimit të parë të 

tokës është vera gjatë muajve korrik e 

gusht). 

10

Figura 1.6. Kryerja e qilizmes me mjete 

mekanike 

Figura 1.7.Punimi tokës me krah 


Figura 1.8. Punimi tokës me mekanik 

Figura 1.10. Një ngaster e përgatitur 

për fidanishte 

Figura 1.9. Kontrolli i thellësisë së 

punimit 

Rekomandohet që para punimit të 

thellë të tokës, rekomandohen të 

përdoret 500-600 kv/ha pleh organik, 

6-8 kv/ha lëndë aktive P2O5, dhe 4-5 

kv/ha lëndë aktive K2O kryesisht në 

formën e sulfatit të potasit. Punimet 

përgatitore konsistojnë në krijimin e 

një shtrati të shkrifët për mbjelljen e 

copave, farërave si në vijë fidanishte 

direkt por edhe në farishte. 

11

Pyetje 


1. Flisni për rolin e prodhimit të fidanëve të pemëve frutore dhe 

hardhisë në zhvillimin e frutikulturës. 

2. Cilat janë kushtet ekologjike për kultivimin e mollës? 

3. Cili është roli i klimës si faktor per prodhimin e fidanave? 

4. Cili është roli i tokës (vendi ku themelohet fidanishtja) në prodhimin e 

fidanëve ? 

5. Si realizohet punimi i tokës? Cilat janë mënyra e punimit të tokës? 

6. Si dhe kur bëhet plehërimi i ngastrave? 

12

II. KAPITULLI I DYTË 

1. Fidanishtja 

1 .1.Ngritja e fidanishtes 

1.2.Shartesore ose fidanishte të vitit të pare 

1.3.Shartesorja e vitit të dytë 

1.4.Shartesorja e vitit të tretë 

1.5. Qarkullimi bujqësor ne fidanishte 

KAPITULLI II 

1. Fidanishtja 

1 .1.Ngritja e fidanishtes 

Organizimi i teritorit ku do të ngrihet 

fidanishtja e prodhimit të fidanave të 

pemëve frutore dhe të hardhisë është 

një tërësi masash organizative me anë 

të të cilave arrihet një shfrytëzim sa më 

efektiv i tokës për të prodhuar fidana 

me cilësi të lartë dhe kosto të ulët. 

Pas përcaktimit të sipërfaqes ku do të 

ngrihet fidanishtja e prodhimit të 

fidanave të pemëve frutore dhe të 


Vëndi ku bëhet mbjellja e nënshartesave, ku kryhet shartimi si dhe kultivimi i 

fidanave frutore deri në kohën e shkuljes për tu mbjellë në vëndin e përhershëm në 

pemtore quhet shartesore. 

hardhisë është e domosdoshme që 

toka të jetë me një pjerësi jo më të 

madhe se 3-5 0 në të kundërt duhet të 

ndërhyet në zbutjen e pjerësisë deri në 

këtë masë. Sipërfaqet me pjerësi mbi 6 

0 

nuk rekomandohen për të ngritur 

fidanishten pasi vështirësohen shumë 

kryerja e proçeseve të punës me 

mekanike, favorizohet erozioni. 

13

E rëndësishme është zgjedhja e tokës 

për fidanishten nga ana e përbërjes 

mekanike. Tokat më të përshtatëshme 

për ngritjen e fidanishtes janë tokat 

subargjilore të mesme.Pas përcaktimit 

të sipërfaqes është e nevojëshme që 

tokës ti kryhet një livelim sipërfaqësor 

për të eleminuar të gjitha depresionet 

që mundet të ketë. Në mbështetje të të 

dhënave agropedologjike të tokës 

meren masa për përmirësimin e 

strukturës së tokës, kryerjen e 

drenazhimit, ndërtimin e sistemit të 

ujitjes dhe të kullimit nëpërmjet 

ndërtimit të një rrjeti kullues e ujitës 

për të gjithë sipërfaqen e fidanishtes. 

Mbështetur mbi një planimetri të hartur 

mbi skemë vendosjen e fidanishtes, 

sipërfaqja ndahet në ngastra me 

madhësi të ndryshme në formë katrore 

ose katërkëndëshe me anë të rrugëve 

dhe kanaleve.Ne planimetri 

planifikohen sipëfaqet që do të zënë 

farishtja dhe shtretërit, sipërfaqja që do 

të shërbejë si coptore, sipërfaqja që do 

të shërbejë për mbjelljen e 

nënshartesave të ndryshme me synimin 

që të riten sa më shumë proçeset e 

mekanizuara të punës për të kursyer 

krahun e punës si dhe për të ulur deri 

në një farë mase nivelin e shpenzimeve 

gjë që influencon në koston e 

prodhimit të fidanave.Gjatesia e 

ngastrave nuk duhet te behen me te 

gjata se 30-40 m pasi veshtiresohen 

ujitjet. 

Fidanishtja duhet te shfrytezohet ne 

menyre sa me intensive. Per kete 

qellim ndarja e fidanishtes duhet te 

behet sa me i drejte dhe efektiv. 


Madhësia e ngastrave dhe numri i tyre 

varet nga niveli i prodhimit të 

fidanave frutorë, nga mundësia e 

shfrytëzimit të materialeve mbjellëse 

nga burime të tjera si sigurimi i sasisë 

së nevojëshme të farërave të ndryshme, 

sigurimi i sasisë së nevojëshme të 

filizave të nënshartesave të ndryshme, 

të sigurimit të copave vegjetative që 

përdoren për nënshartesa ose të 

materialit gjenetik të mbishartesave që 

në këto raste mundet të shfrytezohen 

koleksionet kombetare të ngritura 

pranë qëndrave kërkimore shkencore 

ku kultivarët e specieve të ndryshme 

janë të testuar, burimi i nëneshartesave 

vegjetative klonale që përdoren si 

nënshartesa për speciet e ndryshme 

frutore. 

Ngritja e një fidanishte duhet të 

shoqërohet me një plan vendosje ku në 

të të përfshihen të gjithë elementet e 

një fidanishteje. Kështu në fillim 

përcktohet vëndi ku do të 

përqëndrohen ambjentet për manipulimin 

dhe shtratifikimin e farërave, 

dhoma për kryerjen e proceseve të 

ndryshme si seleksionimin e materialit 

amballazhimin e tij, rruajtjen e 

materialit, ambjente teknologjike siç 

mundet të jetë rasti i prodhimit të 

fidanave të hardhisë që kërkon salla 

shartimi, dhoma të shtratifikimit të 

shartesave, dhoma të kallusimit të 

shartesave, dhoma të kalitjes se 

fidanave, ambjente për përgatitjen e 

materialit për tu shartuar ose ambjente 

freskimi të materialit (vaska për 

banjëzimin e materialit) etj. 

Pas këtyre përcaktohet vëndi dhe 

sipërfaqja që duhet të zërë farishtja, 

coptorja, shartesorja me vite sipas 

14

natyrës së prodhimit të fidanave si dhe 

parcellat e pemeve mëmë për 

sigurimin e farërave, parcellën e 

bimëve mëmë për prodhimin e 

copave (nënshartesat vegjetative që 

përdoren për prodhimin e copave 

vegjetative), si dhe vëndi ku do të 

mbillen bimët mëmë me kultivarët e 

fisnikëruar. 

Shpesh fidanëritësit shfrytezojne 

burimin e sigurimit të farërave për 

prodhimin e nënshartesave nga bimë të 

Në forma orientuese mundet të themi 

se në totalin e sipërfaqes së fidanishtes 

70 % e zë toka e shartesores ndërsa 

diferenca shërben për elementet e tjerë 

të saj si sipërfaqja e farishteve dhe e 

shtretërve, sipërfaqja e coptores, 

sipërfaqja e pemtores për prodhimin e 

copave vegjetative, rrugët, kanalet, 

ambjentet e nevojëshme sociale etj. që 

përfshihen në planimetri . 

Fidanishtet zakonisht zënë sipërfaqe 

relativisht të vogla dhe madhësia e tyre 

varet nga sasia dhe struktura e fidanave 

që është planifikuar të prodhohet. Nga 

1 ha fidanishte zakonisht mund të 

prodhohen rreth 30-40 mije fidana 

frutore ose 60 mijë fidana hardhije. 


vjetra me një prodhimtari të mirë, që i 

kanë të evidentuara cilësitë e mira si 

nënshartes dhe që i dinë vëndndodhjet 

e tyre . Në të tilla raste edhe sipërfaqja 

e pjesëve të fidanishtes si ajo për 

ngritjen e pemtoreve mëmë për 

sigurimin e farërave, pemtorja mëmë 

për sigurimin e nënshartesave 

vegjetative, pemtorja mëmë me 

kultivarë të testuara mundet të mos 

përcaktohen në sipërfaqen e 

fidanishtes. 

Për përcaktimin e sipërfaqes së fidanishtes në tëresi duhet të kihen parasysh këta 

tregues: 

-Struktura dhe sasia e fidanave që do të prodhohet për do specie. 

-Teknologjia që do të përdoret në prodhimin e fidanave dhe nënshartesat që 

do të përdoren. 

-Koha e qëndrimit të fidanit në fidanishte. 

-Toka që do të nevoitet për qarkullim. 

Ne mënyre orientuese po japim disa 

norma që duhet të kihen në 

konsideratë gjatë ngritjes së 

fidsanishtes. 

Në 1 ha shartesore mbillen 40.000 deri 

në 41 000 copa të nënshartesave 

vegjetative ose filiza prej të cileve 

përftohen 20-25.000 fidanë standard. 

Për të mbjellë 1 ha shartesore 

kërkohet të mbillen 0,2 ha farishte 

pasi në 0,1 ha farishte sigurohen rreth 

25.000 deri në 30 000 filiza nnshartese. 

Për të realizuar mbjelljen e farishtes 

prej 0,2 ha ( për të siguruar farën e 

nevojshme për të mbjellë 0, 2 ha 

farishte me farore kërkohet të kemi 

0,1deri në 0,12 ha pemëtore me bimët 

mëma të egra si dhe 0,15 deri në 0,2 

ha me bimët mëma për 

15

ërthamorët.Në rastin e përdorimit të 

copave vegjetative si nënshartesa për 

të mbjellë 1 ha shartesore kërkohet të 

kemi 0,4 deri në 0,5 ha pemtore me 

bimët mëmë për sigurimin e copave 

pasi nga 1 ha sigurohen rreth 100.000 

copa. 

Për të realizuar shartimet e 

nënshartesave nevoiten një sasi e 

konsiderueshme kalemash që duhet të 

sigurohen nga bimët mëmë të 

kultivarëve të fisnikëruar. Për të 

shartuar me syth të fjetur për 1 ha 

shartesore kërkohen 10.000 deri në 

13.000 kalema duke llogaritur se nga 

një kalem përdoren 4 deri në 5 

sytha.Nga një bimë mëmë për 

kultivarët e fisnikëruar merem 

zakonisht 50 -60 kalema që në këtë 

mënyrë për realizimin e shartimeve 

për 1 ha fidanishte nevoiten 200 bimë. 

Mbështetur mbi këto të dhëna 

orientuese për 1 ha shartesore të vitit 

të parë kërkohet të kemi rreth 0,2 ha 

farishte, 3 ha pemtore mëmë. 

Në shartesore mundet të mbillen filiza 

të cilët kanë ardhur si rezultat i 

mbjelljes së farërave të specieve të 

ndryshme në farishte ose të mbjelljes 

se farës direkt në vijë fidanishte. 

Materiali mundet të ketë edhe 

prejardhje nga rrënjezimi i copave 

vegjetative të prodhuara dhe të 

përftuara nga bimët mëma të shtimit 

vegjetativ. Ky material do t’i 

nënshtrohet procesit të shartimit me 

mbishartesat e dëshiruara, të cilat janë 

siguruar nga bimët mëma, si individë 

më të mirë. Periudha nga shartimi e 

deri në përgatitjen e plotë të fidanit, 

kalon nëpërmjet shartesores e cila për 

pemëve frutore nga natyra dhe veçorite 


biologjike të tyre mundet të zgjasë nga 

2 deri në 3 vjet. 

Për të përcaktura sipërfaqen që duhet 

për të ngritur një fidanishte duhet të 

kihet parasysh : 

Të përcaktohet sasia e fidanave që do 

të prodhohet e ndarë dhe me strukturë 

speciesh. 

Të përcaktohet struktura e 

nënshartesave që do të përdoren si dhe 

mënyra e mbjelljes së tyre ( mbjellja 

me farë në farishte apo mbjellja e 

farës direct ne vijë fidanishte apo me 

copa vegjetative). 

Të pëcaktohet koha e qëndrimit në 

fidanishte të fidanit në mbështetje të 

teknologjisë së kultivimit që do të 

aplikohet si dhe sasia e sipërfaqes së 

shartesores së vitit të parë që do të 

mbillet cdo vit ( kjo në vartësi të planit 

të shartimeve që planifikon për të 

prodhuar) 

Mbi bazën e këtyre të dhënave nxiret 

nevoja për sipërfaqen e nevojëshme 

për farishte, sipërfaqen e nevojëshme 

për sigurimin e copave vegjetative, për 

sipërfaqen e nevojëshme për bimët 

mëmëa për sigurimin e farërave, të 

copave si dhe të sipërfaqes së bimëve 

mëma për të kultivarëve të fisnikëruar 

për sigurimin e kalemave duke i 

llogaritur të veçanta per çdo specie. 

Meret në konsideratë edhe sipërfaqja 

që do të shërbejë për qarkullimin e 

fushave . 

Fidanëritësi duhet te kujdeset në 

aritjen e rezultateve sa më të mira në 

të gjitha hallkat e prodhimit të fidanave 

për të bërë të mundur shfrytëzimin 

intensive tëipërfaqes për të prodhuar 

një sasi të caktuar fidanash me një 

sipërfaqe të caktuar. 

16

Shartesorja është vëndi ku realizohet mbjellja e nëshartesave, shartimi dhe 

kultivimi i fidanave të ndryshëm frutor deri në kohën e shkuljes së fidanave për tu 

dërguar dhe për tu mbjellë në blloqet definitive. 

Në shartesore mbillen filizat e prodhuara nga mbirja e farërave ose e copave të 

rrënjëzuara me metodën vegjetative, të cilët do të shërbejnë si nënshartesa dhe me 

pas do t’i nënshtrohen procesit të shartimit. Në këtë sektor futen edhe filizat e 

ardhura nga mbirja e farërave hibride të cilët nuk do ti nënshtrohen procesit të 

Sot shartimit, me avancimin por do të e rriten teknikave deri sa të të reja, formohen farërat si ose fidan mbillen brënda direkt kushteve në të shartesore standartit. ose 

mbillen direkt në vazo ose qeska plastike dhe aty bëhet edhe shartimi i tyre. 

Për Sipas të eleminuar kohës së përgatitjes rastet e infektimit së fidanit kryesisht shartesorja nga përbëhet sëmundjet nga: e ndryshme, këshillohet 

që toka e 

Shartesore 

fidanishtes 

e 

të 

vitit 

qarkullohet 

të parë 

në çdo 4-6 vjet. 

Shartesorja e vitit të dytë 

Shartesore të vitit të tretë 

1 A A A D 

2 3 B B B D 

5 C C C D 

Figura 2.1.Skeme e thjeshtë e një fidanishteje 

1.Objekte sociale e teknologjike 

2.Shtreter te 

3.Siperfaqe per farishte 

4.Siperfaqe per bimet meme 

5.Siperfaqe planifikuar per coptore 

A.Shartesore e vitit te pare e ndare ne ngastra sipas sasise qe fidanave te 

planifikuar per prodhim. 

B.Shartesore e vitit te dyte e ndare ne ngastra sipas sasise qe fidanave te 


C.Shartesore e vitit te trete. e ndare ne ngastra sipas sasise qe fidanave te 


D.Fusha qarkullimi e ndare ne ngastra sipas nevojes per plotesimin e qarkullimit.

1.2. Shartesore ose fidanishte të vitit të parë 

Parcella e përcaktuar për mbjelljen e 

nënshartesave ose të farërave për 

speciet që përdoret mbjellja në vijë 

fidanishtë në bazë edhe të skemave të 

qarkullimit duhet të përgatitet për 

mbjellje me qëllim sigurimin e 

kushteve të përshtatëshme dhe të mira 

Parcella e përgatitur në këtë mënyrë 

dhe e gateshme për mbjellje 

parcellohet në ngastra më të vogla dhe 

me dimensione dhe sipërfaqe të 

barabartë. 


Shartesorja ose fidanishtja e vitit të parë është parcella ku do të mbillen filizat e 

prodhuara në farishte ose parcella që do të mbillen farërat direkt në vijë fidanishte 

dhe shartimi i tyre do të bëhet brënda vitit. 

për të garantuar zënjen e 

nënshartesave ose mbirjen e farërave 

dhe për të patur një zhvillim sa më të 

mirë gjatë vegjetacionit si të pjesës 

mbitoksore dhe asaj nëntoksore. 

Për shartesoren e vitit të parë duke patur parasysh se fidani mundet të qëndroj për 

dy ose tre vjet në të njëjtin vënd kërkon të realizohen punime të thella qilizëm 

ose ½ qilizëm. 

Punimi i thellë do të këshillohet të ralizohet në periudhën e verës gjatë muajve 

korrik gusht por në pa mundësi është e mirë që të kryhet 2 muaj përpara mbjelljes 

së filizave. Realizimi i plugimit në periudhën e verës bëhet me qëllim luftimin në 

maksimum të barërave të këqia si dhe përmirësimin e strukturës së tokës, 

përmirësimin e cilësive fizike e kimike te tokes, ritjen e përshkueshmërise se ujit 

dhe te depërtimit të nxetësisë. 

Plugimi i dytë (ose frezimi) duhet të bëhet rreth një javë para mbjellje se 

nënshartesave. 

Përpara punimit të thellë rekomandohet të përdoret 400-600 kv/ha pleh stalle i 

dekompozuar. Përpara këtij punimi hidhet edhe sasia e planifikuar e plehrave fosforike 

në masën e 7-9 kv/ha si dhe e plehrave potasike në masën 4-6 kv/ha. 

Pas përfundimit të shpërndarjes së plehrave kryhet plugimi i thellë. Në rastin e mbjelljes 

së nënshartesave në vjeshtë punimet përgatitore konsistojnë në kryrjen e punimeve të 

dyta në thellësi 26-30 cm, vazhdohet me diskime e frezime, deri në atë masë sa të 

krijohet një shtrat i përshtatshëm për mbjelljen e nënshartesave. 

E rëndësishme është që nënshartesat e 

një specie të mbillen radhë njëra pas 

tjetrës dhe në përfundim të një specie 

fillohet me specien tjetër. Ruajtja e 

kësaj radhe lidhet edhe me radhën e 

shërbimeve që kërkojnë gjatë 

periudhës së vegjetacionit për të patur 

18

lehtësi në kryerjen e shërbimeve 

kryesisht të ujitjeve, trajtimeve 

fitosanitare etj. 

Pas përcaktimit të ngastrave bëhet 

piketimi i rrjeshtave.Në fillim 

përcaktohen distancat e mbjelljes që do 

të përdoren për mbjelljen e 

nënshartesave ose të farës direct në 

shartesore e cila është në vartësi të 

species, të periudhës që do të 

qëndrojnë fidanat në fidanishte, që do 

të përdoret, të teknologjisë së 

kultivimit të fidanave me kurorë të 

formuar në shartesore ose jo, të 

shkallës së mekanizimit etj. Në rastin e 

prodhimit të fidanave të specieve 

farore si molla, dardha, ftoi ku fidani 

do të trajtohet një vjeçar pa kurore 

distancat e mbjelljes aplikohen 70 – 80 

cm hapsira ndërmjet rrjeshtave dhe 

20-25 cm hapsira e bimëve brënda 

rrjeshtit, ndërsa kur fidanat e mollës, 

dardhës do të trajtohen dy vjeçare me 

kurorë të formuar atëhere distancat do 

të jenë 80-90 cm hapsira ndërmjet 

rrjeshtave dhe 30-35 cm hapsira 

ndërmjet bimëve brënda rrjeshtit. 

Përpara mbjelljes bëhet piketimi i 

parcellës ku për këtë përgatitet 

shënjuesi ose markeri me shënjat që 

përcakton disatancën ndërmjet 

rrjeshtave. Ky mundet të përgatitet me 

litar duke vënë shënja me bojë në 

distancën e përcaktuar, mundet të 

përdoret spango me shënja të njëjta në 

vartësi të distancave ose mundet të 

përdoren edhe markere të bërë me tel 

xingato me trashësi 1,8 mm duke vënë 

shënja në distancat e kërkuara. Në dy 

rastet e para të përdorimit të litarit ose 

të spangos nuk jep rezultate të mira 

pasi lagia e litarit dh e spangos nga 


vesa shkakton largimin e hapsirës e 

shënuara ndërsa kur thahen ngushtohen 

këto hapsira . Markeri me i volitshem 

eshte ay me tel me gunga. 

Bërja e markerit ka rëndësi të veçantë 

pasi mos respektimi i hapsirave 

ndërmjet rrjeshtave vështirëson 

kryerjen e shërbimeve agroteknike e 

kryesisht ato të planifikuara me mjete 

mekanike. Për të bërë një marker 

veprohet në këtë mënyrë: 

Mbi një dërrasë ngulen gozhde në 

distancë ndërmjet tyre sa distanca 

ndërmjet rrjeshtave. Numri i gozhdëve 

të ngulura varet nga gjatësia e dërrasës. 

Gozhdët pasi i ngulim në dërrase u 

presim kokat. 

o o o o o o 

Dërrasa me gozhdët e ngulura me 

distancën që parashikohet të vendosen 

rrjeshtat ndërmjet tyre 

Marim telin xingato me gjatësi sa është 

gjër ësia e parcellës që do të 

piketohetë, e lidhim fillesën e telit në 

një hu të bërë me majë. Në një 

distance prej 40 – 50 cm nga huri 

përdredhim telin në gozhdën e parë, e 

shtrime telin në gozhdën e dytë dhe e 

përdredhim, e shtrime telin përsëri në 

gozhdën e tretë dhe e përdredhim. Ky 

veprim përsëritet deri sa të krijohen te 

gjitha nyjet në të gjithë gjatësinë e telit. 

Në përfundim lidhim përsëri një hu me 

majë si në fillimin e telit. Në këtë 

mënyrë kemi bërë një shënjues ose 

marker që përcakton distancat e 

hapsirës së rrjeshtave. 

19

Piketimi fillon në krye ose fillimin e 

parcellës. Për të patur rrjeshta të drejtë 

dhe paralel me buzët e parcellës në 

fillim në cepin e parcellës ndërtohet 

këndi i drejtë me anë të trekëndëshit 

me brinjë 3,4,5 m. 

Paralel me fillimin e parcellës shtrime 

telin me gunga që përfaqëson distancën 

ndërmjet rrjeshtave. Nga ana e 

jashtëme e telit në gungat e formuara 

vendosim piketa. Si plotësojme kryet e 

parcellës me piketa të cilat 

përfaqësojnë fillimet e rrjeshtave 

veprojmë edhe ne fundin e parcellës 

duke e plotësuar me piketa. 

. 

Në këtë mënyrë kemi vendosur 

ekstremet e rrjeshtave. Për të 

përcaktuar pozicionin e nensharesave 

se ku do të mbillen me ndihmen e një 

spangoje lidhim iketën e parë në 

fillimin e parcllës me piketën e parë në 

fundin e parcellës. Ky është rrjeshti i 

parë.Nëe rastin e përgatitjes së tokës 

qilizëm mbjellja e filizave mundet të 

bëhet me kunj por qe mundet të bëhet 

edhe me kanal. Pas mbjelljes së 

rrjeshtit të parë spostohet spngua si në 

fillimin e parcellës në piketën e dytë 

njëkohësisht edhe fundi i spangos 

vendoset në piketën e dytë duke 

ndërtuar në këtë mënyrë rrjeshtin e 

dytë. Kjo punë vazhdon deri në 

përfundimin e të gjithë parcellës. 

Koha e mbjelljes së nënshartesave sic e 

kemi thënë edhe më lart mundet të 

realizohet në vjeshtë në muajt nëntor – 

dhjetor për zonën e ulët dhe bregdetare 

ose në fillim të pranverës për zonën e 

ftohtë. Mbjelljet e pranverës janë më 

pak rezultative e cila pasqyrohet në për 


qindjen e ulët të zënjes së 

nënshartesave, si dhe në zhvillimin e 

sistemit rrënjor me dobësi që 

reflektohet në zhvillimin e dobët 

vegjetativ edhe të pjesës mbitoksore. 

Përpara mbjelljes nënshartesat 

përgatiten për mbjellje. Në mbjellje 

përdoren nënshartesa të 

shëndetëshme.Ato duet të kenë një 

sistem rrënjor të zhvilluar mirë, të kenë 

pjesën mbitoksore të freskët dhe me 

sytha te mirë. Përpara mbjelljes bëhet 

prerja e sistemit rrënjor duhe e 

shkurtuar deri në 1/3 e gjatësisë së 

tyre, eleminohen rrënjët të cilat 

mundet të kenë dëmtime mekanike si 

të thyera ose të shqyera gjatë shkuljes, 

ato që mundet të jenë kalbur të cilat 

kanë ngjyrë kafe në krahasim me 

nënshartesat e rregullta që kanë një 

sistem rrënjor të bardh te freskët dhe 

vital. Njëkohësisht bëhet edhe prerja e 

pjesës mbitoksore në gjatësi 15-20 cm 

duke bërë edhe një pastrim në rast se 

ka edhe të degezime anësore. 

Sistemi rrënjor përpara mbjelljes 

trajtohet me solucion bajgë e argjil i 

cili ndihmon në lidhjen më të mirë të 

sistemit rrënjor me tokën, nxit daljen e 

rrënjeve të reja etj. 

Thellësia e mbjelljes së nënshartesave 

bëhet në thellësinë që kanë patur në 

farishte. 

Mbjellja mundet të bëhet në disa 

mënyra.Ajo mundet të realizohet me 

mjete mekanike ose me krahë. 

Në aplikimin e mbjelljes së 

nënshartesave me dorë mbjellja 

mundet të bëhet disa mënyra të cilat 

janë mbjellja me kanale, mbjellje me 

20

kunj si dhe mbjellja me gropë të 

veçant për çdo bimë. 

Mbjellja me kunj mundet të aplikohet 

në rastin kur tokës i është bërë qilizmë, 

është përdorur sasia e nevojeshme e 

plehrave organike dhe minerale dhe 

gjëndja e saj është shumë e 

përshtatëshme për aplikimin e 

mbjelljes me kunj. 

Në këtë gjëndje shtrihet spangua duke 

bashkuar piketat e para në fillim të 

parcellës me atë të fundit të parcellës. 

Në drejtim të spangos së shtrirë ngulim 

kunjat mbjellës që shërbejnë për 

hapjen e brimave dhe vendosim 

nënshartesën në brimën e hapur, në 

largësinë e percaktuar( 20 -25 cm ) dhe 

bëjmë ngjeshjen përsëri me kunjin 

mbjellës duke e ngulur përsëri 5-7 cm 

larg bimës dhe duke shtyrë dheun në 

drejtim të bimës në mënyrë që dheu të 

bëjë një puthitje te mirë të bimës. 

Ngjeshja e bimës duhet të bëhet e 

puthitur mirë për të krijuar një lidhje të 

sistemit rrënjor me tokën. 

Mbjellja me kanal është një mënyrë e 

aplikueshme dhe më rezultativja për 

kushtet e vëndit tonë.Për brinjë 

spangos së shtrirë në drejtim të rrjeshtit 

hapet një kanal me thellësi 20-25 cm 

dhe gjërësi sa gjërësia e belit. Mbjellja 

e nënshartesave bëhet me ndihmën e 

dy puntorëve. Njëri puntor radhit 

nënshartesat në kanal duke ruajtur 

drejtimin, thellësinë e mbjelljes dhe 

puntori i dytë hedh dhe të shkrifët mbi 

rrënjët e nënshartesës duke realizuar 


një ngjeshje të lehtë për të realizuar 

kontaktin e mirë të rrënjëve me tokën, 

deri në mbushjen dhe nivelimin e 

kanalit. Pas përfundimit të mbjelljes 

mundet të realizohet një korigjim i 

pjesës mbitokesore duke i radhitur ato 

bimë qe devijojnë nga drejtimi i 

rrjeshtit. 

Mënyra tjetër është ajo e mbjelljes me 

anë të gropave e cila konsiderohet e 

mirë por me që distancat e mbjelljes 

janë të afërta vështirësohet shumë 

aplikimi i saj. 

Pas përfundimit të mbjelljes 

pavarësisht nga mënyra e përdorur për 

mbjellje, për të realizuar një kontakt të 

mirë të sistemit rrënjor me tokën si dhe 

për të patur rezultate të mira në zënie 

këshillohet kryerja e ujitjes brënda 

ditës për materialin e mbjellë. 

Në shartesoren e vitit të parë kryhen 

shumë shërbime agroterknike të cilat 

kanë qëllim krijimin e kushteve sa më 

optimale në tokë për të ritur për 

qindjen e zënjeve të nënshartesave, të 

ndihmojnë në rritjen dhe zhvillimin e 

tyre në mënyrë që të bëhet e mundur 

aritjen e standarteve për tu shartuan me 

syth të fjetur gjatë muajve gusht - 

shtator, për të patur një lëkurë të 

lëmuar dhe elastike që të mund të 

veçohet lirisht nga druri gjatë 

shartimeve, të ketë një lëvizje të mirë 

të linfës, të kryhet një shartim me 

lehtësi dhe si rezultat të kemi nivel 

zëniesh të shartimeve në nivele të 

kënaqëshme. 

21

Figura 2.2. Shartesore vitit pare ne 

vegjetacion 

Shkrifërimi i tokës është një nga 

proceset që bëhet gjatë periudhës 

vegjetative me qëllim pastrimin e 

sipërfaqes nga barërat e këqia të cilat 

bëhen konkurente me filizat, ruajtjen e 

lagështisë në tokë. Shkelja e tokës 

gjatë kryerjes se punëve duke filluar që 

nga piketimi si dhe gjatë mbjelljes së 

nënshartesave bën të domosdoshëm 

të ndërhyet në shkrifërimin e 

saj.Punimi i tokës pas përfundimit të 

mbjelljes në një thëllësi 17-20 cm në 

hapsirën ndërmjet rrjshtash dhe 12-15 

cm në afërsi të nënshartesave të 

mbjelle me një kujdes për të mos 

tronditur bimët e porsa mbjella. 

Shkrifërimi nëpërmjet përdorimit të 

kultivatorëve me mjete mekanike apo 

të tërhequr me kafshë ose përdorimi i 

krahut të punës nëpërmjet kryerjes së 

prashitjeve kryhen sipas nevojës dhe 

gjëndjes së bimëve dhe infeksioni në 

tokë. Kryerja e shkrifërimeve në 

intervale 15-20 ditësh është një 

shërbim i domosdoshëm. Kujdes duhet 


të tregohet edhe në hapsirën ndërmjet 

bimëve i cili duhet të pastrohet nga 

barërat e këqia me dorë si dhe 

shkrifërimin me kujdes për të mos 

lëvizur bimët e porsa zëna. Trajtimi i 

sipërfaqes me herbicide selektive është 

një masë e përdorëshme për luftimin e 

barërave të këqia. 

Një influencë pozitive në drejtim të 

rritjes, zhvillimit e sidomos në rritjen 

e për qindjes së zënjeve të shartimeve 

është sigurimi i lagështisë optimale në 

tokë, sidomos në shtresën e shtrirjes së 

sistemit rrënjor deri në thellësin 50 cm 

e cila duhet të jetë në nivelin e 80-85 

% të kpacitetit ujor të tokës për 

lagështi. 

Për sigurimin e lagështisë së 

nevojeshme gjatë vegjetacionit kryhen 

ujitje sipas kërkesës dhe nevojës së 

bimëve ndërsa 20 – 25 ditë përpara 

fillimit të shartimeve është e 

domosdoshme të bëhet një ujitje 

përfundimtare për të rritur aktivitetin e 

lëvizjes së limfës, gjë që ndihmon në 

veçimin e lëkurës me lehtësi nga druri, 

ndihmon në aktivizimin e kambiumit, 

mbylljen e plagës duke realizuar një 

përqindje të lartë në zënjen e 

shartimeve. 

Po në këtë kohë fidanëritësi duhet të 

bëjë dhe përgatitjen e nënshartesës .Në 

raste së gjatë vegjetacionit është bërë 

mbathja e nënshartesave duhet të bëhet 

zbulimi i tyre duke bërë dhe pastrimin 

e pjesës së mbuluar të nënshartesës me 

një leckë të lagur. Në rastin kur 

nënshartesat nuk kanë qënë të 

mbathura bëhet pastrimi i degëzimeve 

që mundet të kenë dalë tek 

nënshartesa në lartësinë nga sipërfaqja 

22

e tokës deri në 20 cm lartësi me qëllim 

që deri në momentin e kryerjes së 

shartimit bima të ketë mundësi të 

realizojë mbylljen e plagëve. Në rast se 

bimët nuk janë pastruar nga degëzimet 

nuk rekomandohet që të bëhet heqja e 

tyre në momentin e kryerjes së 

shartimit pasi influencon në uljen e 

përqindejes së zënjeve pasi plagët e 

shkaktuara pengojnë kallusimin në 

pikën e shartimit. 

Figura 2.3.Nënshartesë e përgatitur për 

shartim 

1.3.Shartesorja e vitit të dytë 

Pas përfundimit të shartimit kontrolllit 

të zënies të kryerjes së rishartimeve për 

nënshartesat që nuk kanë zënë 

shartimet bima afrohet në periudhën e 

dimrit dhe përgatitet për tu futur në 

fazën e qetsisë dimërore. 

Fillimi i vegjetacionit në pranverën e 

ardhëshme shartesorja e vitit të parë, 

fidanat e shartuar në gusht shtator te 

një viti më parë por që nuk kanë celur 

por janë në gjumë, futen në vitin e 


dytë duke u emërtuar fidanishte e vitit 

të dytë. 

Në fidnishten e vitit të dytë kryhen një 

sërë shërbimesh agrotekike që kanë për 

qëllim krijimin e kushteve optimale 

për rritjen e mirë të fidanit. 

Fillimi i vegjetacionit në fidanishten e 

vitit të dytë çfaqet me zgjimin e 

sythave në tërësinë e fidanit duke 

përfshirë edhe zgjimin e sythit të 

vendosur gjatë shartimit të kryer që 

përfaqëson mbishartesën. Në këtë 

moment është e rëndësishme që 

fidanrritësi të ndërhyjë për të detyruar 

fidanin që të çele sythi i mbishartesës. 

Proçesi i parë i punës është prerja e 

pjesës së nënshartesës mbi sythin e 

mbishartesës. Prerja realizohet në dy 

mënyra. 

Njëra mënyrë e prerjes ajo që aplikohet 

edhe më shumë është prerja mbi syth 

.Kjo mënyrë prerje realizohet duke 

hequr pjesën e nënshartesës mbi sythin 

e mbishartesës duke bërë një prerje 1- 

1,5 cm mbi syth në mënyrë të pjerrët 

në anën e kundërt të sythit. Kjo mënyrë 

prerje realizohet në ato zona ku nuk 

ëka erëra të forta të cilat mundet të 

shkaktojnë edhe thyerjen e filizit të ri 

të shpërthyer nga sythi. Kjo prerje 

eleminon lidhjen e filizit të ri për ti 

dhënë mundësi të zhvillohet drejt, për 

të evituar thyerjet që mundet të 

ndodhin si rezultat i erërave që mundet 

të fryjnë ose nga qëndrimi i shpëndeve 

mbi filizin e njomë e të ri. 

Mënyra e dytë është prerja e pjesës 

mbi pikën e shartimit duke e lënë mbi 

syth një pjesë të nënshartesës me një 

gjatësi në rreth 10-12 cm . Kjo pjesë e 

23

lënë në këtë mënyrë do të shërbejë për 

të lidhur filizin e ri të njomë e për ta 

drejtuar rritjene tij në fillim të 

vegjetacionit, për ta mbrojtur nga 

dëmtimet mekanike ose të erërave që 

mundet të fryjnë në zonë. 

Ky operacion i kryer në njërën nga 

mënyrat e përmenduara me lart vë në 

dispozicion të pjesës së mbetur ( të një 

pakice sythash) sasira të larta lënde 

rezerve që shkaktojnë shpërthim edhe 

të sythave të nënshartesës.Në këtë 

situatë e domozdoshme është që gjatë 

vegjetacionit të bëhet heqja e të gjithë 

filizave të shpërthyer nga nënshartesa 

si dhe lidhja e filizit të mbishartesës 

pas pjesës së nënshartesës së lënë. 

Heqja e filizave përsëritet shpesh gjatë 

periudhës së vegjetacionit. Gjatë kësaj 

periudhe e rëndësishme është mbajtja e 

sipërfaqes së tokës e pastërt nga 

barërat e këqia të cilat bëhen 

konkurente për fidanin e ri si në 

drejtim të kërkesave për lagështi edhe 

për lëndë ushqyese. 

Kryrja e ujitjeve për mbajtjen e 

laëgshtisë në nivelet e kërkuara, 

kryerja e shkrifërimeve për të lehtësuar 

depërtimin e ngrohtësisë në tokë në 

nivelin e shtrirjes së sistemit rrënjor,si 

dhe për të lehtësuar shkëmbimin e 

gazrave dhe për të ruajtur lagështin 

janë shërbimet më të rëndësishme gjatë 

periudhës së vegjetacionit. Numri i 

shkrifërimeve varion nga kushtet 

klimatike dhe ujitjet që 

aplikohen.ëZakonisht fidanishtes së 

vitit të dytë i kryhen 4 deri në 6 

shkrifërime. Me ritjen e mbishartesës 

shkriferimet mundet të kryhen edhe me 

mjete motorike.Thellësia e tyre shkon 

nga 10 deri në 12 cm. 


Në shartesoren e vitit të dytë bëjmë 

edhe plehrimet suplementare kryesish 

me plehrat azotike të cilat përdoren 

zakonisht në dy deri ne tre duat të 

shoqëruara dhe me prashitje. Pleherimi 

i fundit nuk duhet të bëhet më von se 

fundi i qershorit për të mos stimuluar 

vazhdimin e rritjes vegjetative epër të 

ndihmuar që fidani të piqet plotësisht. 

Prerja e pjesës së nënshartesës të lënë 

mbi pikën e shartimit është një proçes i 

cili duhet bërë brnëda muajit qershor 

me qëllim që bima të ketë mundësi të 

mbyllë plagën e shkaktuar nga prerja 

dhe heqja e saj. 

Pastrimi nga mbeturinat që krijohen 

gjatë prerjes së nënshartesës është një 

proces pune që kërkon kujdes gjatë 

nxjerjes jashtë parcellës për të mos 

dëmtuar filizat e mbishartesës. 

Sipas natyrës së trajtimit të fidanave në 

fidanishten e vitit të dytë mundet të 

punohet për të formuar kurorën e 

ardhëshme të bimës së re. Zakonisht 

sot fidanëritesit i tregëtojnë fidanat me 

kurorë të pa formuar për tja lënë 

fermerit që do të krijojë ngastra ta 

krijoj vetë formën që dëshiron ti japë 

bimës së re. Në këtë rast fidanëritesi 

punon në fidanishten e vitit të dytë që 

të arijë të formojë një fidan të 

fuqishëm dhe të drejtë. 

Në rastin kur në fidanishten e vitit të 

dytë do të krijohet kurora atëhere 

fidanëritesi lastarin kryesor e le te 

rritet lirisht ndersa deget e 

parakoheshme qe mundet te kenë 

shpërthyer i pincon në 4 – 5 gjethe. 

24

Pas përcaktimit të tipit të kurorës si 

dhe të lartësisë së saj fidanëritësi 

përgatit një kallam në masën e lartësisë 

së trungut duke i shtuar edhe 10- 15 

cm ( psh 60 cm lartësia e kurorës i 

shtohet dhe 10-15 cm, hapsirë kjo që 

do të zënë degët skeletore) kallami 

përgatitet me gjatësi 70-75 cm. hapsirë 

që planifikon 5-6 sytha ku do të japin 

degët e para skeletore). 

Në mbështetje të zhvillimit të fidanave 

në 10 ditorin e parë të muajit qershor 

për zonën e ngrohtë dhe nga fundi i 

muajit për zonën e ftohtë realizon 

prerjen e fidanit në lartësinë e 

përcaktuar sipas gjatësisë qe i ka 

përgatitur kallamin. Prerja bëhet që 

sythi i fundit të shohë nga drejtimi i 

kundërt i kryerjes së shartimit dhe me 

pjerësi nga ana e sythit të fundit. Pas 

shkurtimit të fidanit në lartësinë e 

formimit të kurorës në bimë kemi një 

shpërthim i bujshëm të sythave anësor 

ku nga ato të majës përzgjidhen rreth 

4-5 llastarë që do të shërbejnë për 

degët e para skeletore ndërsa të tjerat 

më poshtë shkurtohen në masën e 3-5 

gjetheve, me qëllim ntrashjen e 

kërcellit. Nga fundi i Gushtit këto të 

fundit hiqen plotësisht duke lënë vetëm 

degëzimet që do të na japin degët e 

para skeletore të kurorës së ardhëshme. 

Pas këtyre veprimeve, kryesisht fidanat 

e bërthamorëve janë të gatshëm për t’u 

shkulur dhe për t’u mbjellë në 

pemëtore. Ndërsa ato të faroreve, 

arroreve, agrumeve, ullirit, kalojnë në 

shartesorën e vitit të tretë. Gjatë 

vegjetacionit një kujdes tregohet në 

drejtim të kryerjes së shërbimeve 

agroteknike për të mbajtur sipë faqen 

të pastërt nga barërat e këqia, të 


mbajtjes së tokës të shkrifët, të 

sigurimit të lagështise së nevojëshme 

në tokë nëpërmjet kryerjes së ujitjeve 

me qëllim rritjen e fidanit në kushte 

optimale. Një kujdes duhet të tregohet 

edhe në drejtim të trajtimeve 

fitosanitare për të patur fidana të 

shëndetëshëm dhe të pastërt. 

1.3. Shartesorja e vitit të tretë 

Janë fidanat që vinë nga fidanishtja e 

vitit të dytë. Zakonisht në këtë vit në 

fidanishte vazhdojnë fidanat e e 

farorëve, (molla, dardha,) fidanat e 

agrumeve, fidanat e species së arres 

dhe fidanat e gështenjës. Në 

shartesoren e vitit të tretë, punohet për 

të përfunduar formimin e kurorës te 

nisur që në vitin e dytë. Gjatë 

vegjetacionit degët e ardhëshme të 

kurorës lihen të rriten lirisht. Si edhe 

në rastin e fidanishtes së vitit të dytë 

edhe në këtë rast shërbimet 

agroteknike synojnë në kryerjen e 

prashitjeve, luftimin e barërave të 

këqia, kryerjen e ujitjeve, kryerjen e 

plehërimeve suplementare, spërkatjet 

kundër sëmundjeve dhe dëmtuesve të 

ndryshëm të pemëve frutore. Kryerja 

me rigorozitet i shërbimeve 

agroteknike pasqyrohet në prodhimin 

e fidanave frutor konform standarteve. 

Pemtorja mëmë e nënshartesave 

gjenerative 

Për të siguruar sasinë e nevojëshme të 

farërave për prodhimin e nëshartesave 

të ndryshme të specieve frutore është e 

rëndësishme krijim i pemtoreve me 

bimet mëmë për sigurimin e 

farërave.Përllogaritja e nevojave për 

bimë mëmë mbështetet mbi strukturën 

e shartimeve që duhet të bëhet. Në 

25

praktikën e gjërë nuk aplikohet ngritja 

e pemtores me bimët mëmë të 

specieve të ndryshme për prodhimin e 

farërave. 

Sot është kufizuar përdorimi i 

nënshartesave gjenerative për kushtet e 

ndërtimit të pemtoreve, për kushtet 

klimatiko toksore, për zgjtjen e 

periudhës së rinisë dhe hyrjes me 

vonesë në prodhim te fidanave me 

nenshartesë gjenerative etj 

Në praktikën e prodhimit të fidanave 

me nënshartesë gjenerative është 

ndjekur një praktikë e përzgjedhjes në 

krahina të ndryshme për specie të 

ndryshme të pemëve frutore të bimëve 

të cilat përdoren si burim për sigurimin 

e farërave. Kështu eksperienca shumë 

vjeçare ka bërë që për specien e 

mollës të grumbullohet fara nga molla 

e egër e pyllit në zonat tipike të 

kultivimit të saj, të dardhës të 

grumbullohet fara e dardhulkës ose e 

goricës në zonat tipike të rritjes së tyre, 

për farën e kumbullës të grumbullohet 

fara e mirabolanës së verdhë me pjekje 

të vontë etj. Në këto raste është 


eleminuar mbjellja e bimëve mëmë për 

prodhimin e farërave . 

Figura 2.4. Bimë mëmë për marje të 

farërave 

26

Pemëtorja mëmë e nënshartesave 

vegjetative 

Kohët e fundit në vend të 

nënshartesave të prodhuara nëpërmjet 

mbirjes së farërave, po përdoren 

gjerësisht nënshartesat vegjetative të 

ardhura nga rrënjëzimi i pjesëve 

vegjetative. Puna sistematike me 

nënshartesat vegjetative ka nisur që në 

fillimet e këtij shekulli. 

Një punë sistematike per krijimin e 

nënshartesave te mollës është bërë ne 

stacionin e East Mallingut ne Angli ku 

janë seleksionuar 16 tipe nënshartesash 


vegjetative për specien e mollës të 

cilat identifikohen me shkronjat EM 

dhe me numrat romak EM I, EM II, 

EM III, deri në EM XVI. 

Me punën e më vonshme të këtij 

stacioni u seleksionuan dhe u 

zgjodhën 27 nënshartesa të tjera të 

cilat u studiuan dhe u klasifikuan sipas 

fuqisë së rritjes duke u etiketuar me 

numra arab M 1,M 2,M 3, deri në M 

27. 

Studimet e më vonshme në stacionin e 

East Malling veçuan 15 nënshartesa 

vegjetative që paraqesin një rezistence 

ndaj morrit të përgjakshëm duke i 

emërtuar Malling-Merton që u 

emërtuan me shkronjën MM 101,MM 

102 deri në MM 115. 

Përdorim në praktikë i këtyre 

nënshartesave veçoi si më të 

përshtatshmet numrat MM 104, MM106 

( më e përhapura në bote), MM109 dhe 

MM 111. 

Bimët e prodhuara me nënshartesa që 

vinë nga rrënjëzimi i pjesëve vegjetative, 

kanë aftësinë të japin bimë me rritje të 

shpejtë, me kurorë të reduktuar, me 

kohë të shkurtër të futjes në prodhim të 

plotë duke ruajtur shume mirë aftësitë 

gjenetike të mbishartesës, etj. 

27

Pemtorja mëmë e kultivarëve të 

fisnikëruar 

Për realizimin e prodhimit të fidanave 

frutorë të specieve të ndryshme perve 

komponentit të nënshartesës ku burim 

mundet të jenë filizat e rjedhur nga 

mbirja e farërave ose individe te 

rrjedhur nga rrënjëzimi i nënshartesave 

me mënyrë vegjetative komponenti i 

dyte dhe më i rendesishmi qe do te 

perfaqesoje bimen e ardheshme eshte 

mbishartesa. Ato perfaqësojne individ 

me vlera te larta ekonomike te 

preferuara. Per kete ne fidanishte ne 

perberej te saj duhet te perfshihet edhe 

siperfaqja e bimeve meme te kultivuara 

qe do te perdoren si burim per prodhim 

materiali per shartim. 

Ne kete aspekt per te realizuar nje pune 

te sukseseshme pemtorja meme per 

sigurimin e materialit te mbisharteses 

duhet te te jete mbjelle me material te 


Figura 2.5. Bimë mëmë lajthie 

kontrolluar si nga ana gjenetike ashtu 

edhe nga ana fitosanitare. Mbajtja 

pastert nga ana fitosanitare realizohet 

nepermjet testimeve te here pas 

hereshme qe i kryhet bimeve mema ne 

laboratoret e testimit fitosanitar.Ne 

rastet e paraqitjes se shenjave infektive 

atehere bimet i nenshtrohen 

shendetesimit deri sa testimi te 

rezultoje pozitiv.Llogaritja e numrit te 

bimeve qe mendohet te sherbejne per 

sigurimin e kalemave varet dhe 

perllogaritet ne baze te sasise se 

fidanave qe duam te 

prodhojme.Perpara ngritjes se 

pemtores me bemet mema per cdo 

specie qe do te prodhohen fidana 

percaktohet struktura e kultivareve e 

mbi kete baze percaktohet edhe numri i 

bimeve mema. 

Sherbimet agroteknike per bimet 

mema te planifikuar per sigurimin e 

kalemave nuk ndryshon nga sherbimet 

28

e nje pemtoreje te zakoneshme.Ne kete 

rast bemet mema duhet te kene nje 

ngarkes më të vogël prodhimi dhe të 

aplikohet një krasitje me rende per te 

stimuluar nxjerjen e kalemave . 

Bimet meme te ,mbjella duhet te 

shoqerohen me nje skem te mbjelljes 

Farishtja 


Figura 2.6. Bime mëme e kultivuar 

se tyre , ku te ihet rradha e vensosjes se 

kultivareve, numri i bimeve per cdo 

kultivar me qellim ruajtjen e pastertise 

varietore ne momentin e marjes se 

materialit per shartim. 

Është ajo pjesë e fidanishtes që përdoret për mbjelljen e farërave kryesisht të 

specieve farore për të prodhuar nënshartesa. 

Mbjellja e farërave zakonisht bëhet në vllaja të ftohta, në shtretër të nxehtë, ose në 

serra. Nga 1 m 2 farishte të faroreve mund të merren rreth 25-30 filiza farore ose 

rreth 25-30 mijë filiza për 1000 m 2 . 

29

Figura 2.7. Fare e mbjelle ne farishte me shpërndarje 

Figura 2.8. Fare e mbjelle ne farishte me rreshta. 


30

Capëtorja 


Është ajo pjesë e fidanishtes që përdoret për mbjelljen e copave për prodhimin e 

nënshartesave vegjetative por që përdoret edhe për prodhimin e fidanëve për ato specie të 

cilat shumëzohen me copa si fiku, ftoi,shega, lajthia etj. 

Figura 2.9. Copa shege të rrënjëzuara në capëtore 

1.5. Qarkullimi bujqësor ne fidanishte 

Në pjesët përbërëse të fidanishtes futen dhe ngastrat, fushat që shërbejnë për bërë 

qarkullimin bujqësor. Ky eviton mbjelljen e të njëjtës kulturë në të njëjtin vend 

(parcelë) për disa vjet rresht. 

Kultivimi për disa vjet rresht në të njëjtën tokë shkakton: lodhjen e tokës” si rrjedhim, 

fidanët pakësojnë zhvillimin e tyre dhe paraqesin shenja degjenerimi ose prekje në 

masë nga dëmtues dhe sëmundje, ku bëhen burim infeksionesh për fidanët e tjerë. 

Sot për të gjitha speciet frutore egzistojnë nënshartesa vegjetative . 

Përdorimi i këtyrë nënshartesave kanë edhe anë negative të cilat mundet të rjeshtohen si 

jetëgjatësia e shkurtër e bimëve, kërkojnë toka të të pasura në elementë ushqyes, kërkojnë 

toka të shkrifta dhe të thella,zhvillojnë një sistem rrënjor te cekët e për pasojë kërkojnë toka 

të ujitëshme etj. 

31

Veç kësaj kultivimi i fidanëve në të 

njëjtin vend për disa vjet me radhë 

shpie në varfërimin e tokës nga lëndët 

ushqyese, prishjen e strukturë së tokës. 

Për të evituar lodhjen e tokës duhet 

ndërruar kulturat frutore ndërmjet tyre 

p.sh. pas kulturave farore mbillen 

bërthamoret. Në veçanti toka 

përmirësohet në strukturë dhe 

pasurohet me lëndë ushqyese, duke 

mbjellë kultura barishtore (sidomos 

përmirësuese, leguminozet), për 

qarkullim për një periudhe 1 deri në 3 

vjet. 

Në të njëjtin vend kultura duhet të vijë 

pas tre – katër vjetësh. 


Lodhja e tokës vjen nga faktorë të ndryshëm ndërmjet të cilëve janë: 

a. Mungesa e lëndëve ushquese sidomos e mikroelementëve dhe ndryshimet në 

vetitë fizike të tokës 

b. Infeksioni në masë nga parazitët shtazor si nematodat, veçanërisht 

(Pratylenchus rantspenet) të cilët e kanë bazën nga kultivimi i bimëve në të njëjtin 

vënd për shumë vjet 

c. Grumbullimi i lëndëve helmuese të grumbulluar nga rrënjët 

ç. Prania në tokë e parazitëve bimor ( kërpudhave) dhe e formave virusale 

Si skemë orientuese për farishten mundet të përdoret: 

Ndër kulturat barishtore që 

përmirësojnë strukturën e tokës dhe 

pjellorinë e saj ( sidomos me azot) 

është jonxha, kulturat e tjera 

leguminoze dhe perimet me përjashtim 

të lakrës. Koha që do të qëndrojë 

kultura dhe skemat që do të përdoren 

janë të ndryshme. Ato varen nga koha 

që do të qëndrojë fidani në fidanishte 

dhe mundësitë që ka ekonomia. 

Lodhja e tokës e shkaktuar nga 

infeksionet e parazitëve, përveç 

qarkullimit bujqësor mundet të 

mënjanohet edhe me përdorimin e 

fumigandëve që ndahen në fumigandë 

nemacid dhe fungicid. 

Skema A 

Në vitit e I, II, III mbillet me jonxhë. Në vitin e IV, V, VI mbillen filizat dhe 

quhet shartesore e vitit të parë, shartesore e vitit të dytë dhe shartesore e vitit të 

tretë 

Skema B 

Në vitit e I, II, III mbillet me jonxhë. Në vitin e IV, V, mbillen filizat të 

kulturave bërthamore dhe quhet shartesore e vitit të parë dhe shartesore e vitit të 

dytë për bërthamoret 

Skema C 

Në vitit e I, II, mbillet me kultura perimore, Në vitin e III farishte , Ne vitin e IV 

farishte bërthamore 

Kur nuk ka mundësi të zbatohet qarkullimi për arsye të sipërfaqes së kufizuar të 

prodhimit të fidanave toka e fidanishtes duhet të ndërohet ne çdo 4-5 vjet. 

32

Pyetje: 

1. Si realizohet themelimi i fidanishtes? 


2.Si themelohet dhe cilat janë shërbimet të cilat kryhen në 

fidanishten e vitit të pare? 

3. Cilat janë shërbimet të cilat kryhen në fidanishte në vitin e dytë? 

4.Cilat janë shërbimet dhe praktikat bujqësore që realizohen në 

shartesoren e vitit të tretë? 

5. Cili është roli i pemtores mëmë të nënshartesave gjenerative? 

6. Cili është roli i Pemtores mëmë të nënshartesave vegjetative? 

7. Cili është roli i pemtores mëmë të kultivarëve të fisnikëruar? 

8. Çështë farishtja dhe coptorja, për cfarë shërbejnë ato? 

9. Cilët janë faktorët që cojnë në lodhjen e tokës? 

10. Pse realizohet qarkullimi bujqësor dhe si ndikon ai në 

përmirësimin e cilësisë së tokave? 

33

III. KAPITULLI I TRETË 

1. Prodhimi fidanave me farë 

KAPITULLI III 

1. Prodhimi fidanëve me farë 

1.1. Teknologjia e nxjerrjes së 

farës dhe ruajtja e tyre deri në 

mbjellje 

Farërat që përdoren për prodhimin e 

filizave merren nga bimët mëma që 

janë përcaktuar që më parë ose që 

mundet të jenë mbjellë si bimë mëmë 

në fidanishte. Zakonisht për sigurimin 

e burimit të sasisë së farërave që 

nevojiten për prodhimin e filizave fara 

që do të shërbejë për këtë punë merret 

në rrethe ku bimët e specieve që do të 

shërbejnë si burim për farë kanë pjekje 


1.1.Teknologjia e nxjerjes së farës dhe ruajtja e tyre deri në mbjellje 

1.2. Tharja e farërave 

1.3. Konstatimi i mbijshmërisë së farërave 

1.4. Shtratifikimi i farërave 

1.5. Mbjellja e farërave dhe shërbimet agroteknike pas mbjelljes 

1.5.1Thellësia e mbjelljes së farërave 

1.5.2.Përcaktimi i parametrave për mbjellje 

të vonët, zgjidhen bimë të 

shëndetshme, me prodhim të bollshëm 

dhe të përvitshëm. Kështu nga molla e 

egër, mollçinka, farërat merren nga 

bimë që kanë prodhimtari të lartë dhe 

si fare të bollshme. Te bërthamoret si 

kumbulla e egër, farërat më të mira 

merren tek nga mirabolana e verdhë 

me pjekje të frutave sa më vonë. Nga 

qershia e egër, shfrytëzohen llojet e 

qershive që kanë frutat me ngjyrën të 

kuqe në të çelur dhe në fazën e pjekjes 

së plotë. 

Në përgjithësi frutat për të gjitha 

speciet merren në periudhën e pjekjes 

teknike ose pjekjes së plotë. Frutat e 

34

vjelura shtrohen në shtresa 30 – 40 cm 

ku lihen për një periudhë kohe deri sa 

të fillojë fermentimi por më asnjë rast 

temperatura nuk duhet ti kalojë më 

shumë se 30- 40 grade C pasi kemi 

dëmtime të fuqisë mbirëse dhe pasi 

konstatohet se fermentimi ka avancuar 

dhe tuli është zbutur duke krijuar në 

këtë mënyrë një masë në formën e 

qullit ose të peltes. Në këtë kohë 

frutat vendosen në një govatë dhe 

shtypen Kjo masë e përfituar në këtë 

mënyrë kalohet në sita të posaçme në 

vartësi të madhësisë së farëravë. Ky 

veprim vazhdohet deri sa e gjithë 

masa të ketë kaluar nëpër sitë dhe mbi 

sitë të ketë mbetur vetëm fara. 

Veçimi i farërave nga frutat mundet të 

realizohet edhe me anën e përdorimit 

te gazit sulfuror. Kjo mënyrë e të 

nxjerrit të farërave kërkon që frutat të 

vendosen në arka dhe të futen në një 

dhomë ku të mbyllet në mënyrë 

hermetike. Në brendësi të dhomës 

vendoset një mangallë me qymyr ku 

mbi mangallë me anë të një gypi hidhet 

për tu djegur 3 – 4 kg squfur për një 

sasi prej 10 kv frutash. Dhoma 

rekomandohet të mbahet e mbyllur për 

rreth 20 – 25 orë. Pas kësaj kohe 

dhoma hapet ajroset mirë dhe pastaj 

merren frutat e futura në arka të cilat 

nën veprimin e gazit sulfuror janë 

zbutur në mënyrë të njëtrajtshme sikur 

të jenë pjekur në temperatura të larta. 

Nxjerrja e farave veprohet si dhe në 

rastin që vepruam më parë ku frutat i 

qenë nënshtruar fermentimit. 

1.2. Tharja e farërave 


Tharja e farërave ka një rëndësi të 

madhe dhe të veçantë për ruajtjen e 

fuqisë mbirëse. Kështu farërat 

shpëlahen disa herë me ujë të pastër 

dhe të rrjedhshëm. E gjithë sasia e 

farës së përftuar në këtë mënyrë hapet 

për tu tharë mbi një beze në vende të 

hijezuara në një shtresë të hollë në 

rreth 1 cm. Farërat përzihen disa herë 

në ditë për të ndihmuar në tharjen e 

tyre sa më mirë. Pas tharjes dhe 

pastrimit nga mbeturina dhe lëndë të 

huaja të cilat nuk duhet të kalojnë më 

shumë se 1-2 % , ndërsa niveli 

lagështisë të mos i kalojë më shumë 

se 15-16 % për farërat e faroreve dhe 

18-22 % për farërat e specieve 

bërthamore farërat futen në qese ku 

shënohet lloji i farës, pesha, treguesit e 

cilësisë së farës për fuqi mbirëse, 

pastërti dhe vendoset në rafte për tu 

ruajtur deri në momentin e 

shtratifikimit në rastin kur farërat do të 

mbillen në pranverën e vitit të 

ardhshëm ose deri në momentin e 

mbjelljes në farishte ose në vijë 

fidanishte në vjeshtë gjatë muajve 

nëntor dhjetor. 

Farërat sipas specieve kanë treguesit 

cilësor të tyre që dallohen edhe në 

pamje të jashtme. Kështu farat e 

shëndetshme janë me një ngjyre tipike 

të species, me një madhësi uniforme. 

Sasia e frutave që nevojitet për të 

siguruar farën është e ndryshme për 

speciet ndryshme të pemëve frutore . 

Kështu për të siguruar 1 kg farë molle 

nevojiten rreth 100-120 kg mollëçinke, 

për të prodhuar 1 kg farë dardhulke 

nevojiten 100 – 130 kg fruta gorice 

ose dardhe të egër, ndërsa për te 

prodhuar i kg farë pjeshke nevojitet 

35

25-30 kg fruta pjeshke, për të 

prodhuar 1 kg farë kumbulle nevojiten 

10 15 kg fruta , për të prodhuar 1 kg 

farë qershie nevojiten 10 kg fruta, për 

të prodhuar 1 kg farë mëzhdrave 

nevojiten 10-15 kg fruta mëzhdrave, 

për të prodhuar 1 kg farë kajsie 

nevojiten deri në 10 kg fruta, për të 

prodhuar 1 kg farë hurme nevojiten 6- 

8 kg fruta. Në realitet këto janë norma 

orientuese dhe që janë në vartësi të 

raportit tul bërthamë në kultivarët e 

ndryshme të pemëve frutore. Në këtë 

Në një kampion prej 100 fara të marrë 

në mënyrë të përzier nga kontingjenti i 

farës që disponohen futen në ujë për 20 

- 24 ore. Nxirren nga uji hiqet 

mbulesa e farës me kujdes pa dëmtuar 

kotiledonet e sidomos embrionin. Në 

këtë gjendje farat trajtohen me 

indikokarminë të përgatitur në raport 1: 

500 ose 1: 1000 me ujë distile për 2-3 


gjendje fara futen në thasë bezeje me 

peshë 25 – 40 kg dhe para vendosjes 

së tyre në vende te mbrojtura dhe të 

freskëta. Farërat duhet t’ju nënshtrohen 

analizave laboratorike. 

1.3. Konstatimi i mbijshmërisë së 

farërave 

Për të patur një dijeni të plotë për 

cilësinë e farës së përftuar ajo i 

nënshtrohet provave laboratorike. 

Nëpërmjet kryerjes së analizave arrihet të nxirren këto tregues: 

a. Pastërtia e farës, 

b. Fuqia mbirëse 

c. Pesha e 1000 farërave. 

Cilësia e farërave mundet të përcaktohet me disa mënyra e konkretisht: 

- nga shenjat e jashtme, 

-me anë të ngjyrosjes, 

-me anë të mbirjes artificiale. 

Mënyra e parë e përcaktimit të cilësisë së farërave varet nga gjendja e 

kotiledoneve, nga ngjyra e tyre të cilat duhet të kenë një ngjyrë të bardhë. Lëkura 

duhet të ketë ngjyrën karakteristike të species. Në qoftë se fara shtypet me gurë ajo 

nuk duhet të thërrmohet por duhet të shtypet. Farat e shëndetshme zakonisht janë 

më të rënda dhe kur i fusim në ujë ato fundosen. 

Mënyra tjetër në përcaktimin e cilësisë së farës bazohet në aftësinë që kanë qelizat 

e vdekura të embrionit të ngjyrosen më shpejt se qelizat e gjalla. Kjo metodë 

kërkon trajtimin e farës me indikokarminë 

orë. Pas kësaj farërat nxirren shpëlahen 

dhe vendosen mbi një letër thithëse 

dhe analizohen. Farat e shëndetshme 

nuk ngjyrosen ndërsa farat e dobëta 

ngjyrosen me ngjyrë blu. Mbi bazën e 

rezultateve nxjerrim fuqinë mbirëse të 

farës ose përcaktojmë sasinë e farës së 

shëndetshme. 

36

Specia Koha pjekjes frutave Koha shtratifikimit të farës 

Dardha Tetor 10 dite pas nxjerrjes 

Molla Tetor 10 dite pas nxjerrjes 

Pjeshka Gusht shtator Tetor 

Qershia Qershor korrik Korrik 

Kajsia Gusht Gusht 

Kumbulla butë Gusht Gusht 

Kumbulla egër Korrik Korrik 

Arra Shtator Tetor 

Lajthia Shtator Tetor nëntor 

Gështenja Tetor Tetor nëntor 

Nespola Maj Nuk shtratifikohet 

Mushmolla Tetor Nëntor 

Tabela 3.1. Koha pjekjes dhe e shtratifikimit (A. Morettini) 

Mënyrë tjetër dhe me e sigurt për 

treguesin e fuqisë mbirëse është dhe 

prova e mbirjes së farërave. Për këtë 

merret një kampionaturë fare nga sasia 

e farës së nxjerrë , zhvishet dhe 

vendoset mbi një letër thithëse të lagur 

në një pjatë pjetri. Mbulohet me një 

letër tjetër thithëse të lagen dhe 

vendosen ne termostat në një 

temperaturë në 20 -23 gradë C për 15- 

20 ditë. Nxirren dhe analizohen farërat 

e mbira. 

Në këtë mënyrë fara mbahet në vende 

të thata dhe në një temperaturë 

konstante rreth 15 0 C. Lagështira e ajrit 

nuk duhet të kalojë mbi nivelet 60- 

65%. Para vendosjes në fara duhet të 

dezinfektohet me preparate kundër 

dëmtuesve dhe sëmundjeve 

kërpudhore. Teprica e lagështirës apo 

thatësira më e madhe, bën që farërat të 

humbin se tepërmi fuqinë mbirëse. 

1.4. Shtratifikimi i farërave 

Farërat e specieve të ndryshme të 

pemëve frutore nga vjelja deri në 

momentin e mbirjes në vartësi të llojit, 

të kushteve të ruajtjes dhe të 

shtratifikimit kalojnë një periudhë më 

të gjatë ose më të shkurtër qetësie ose 

gjumi fiziologjik gjatë të cilit bëhet 

edhe plotësimi i pjekurisë. 

Përpara se të fillojë mbjellja e farërave 

është e domosdoshme që ato të 

përgatitet për mbjellje. 

Trajtimi i farërave përpara mbjelljes 

mundet të bëhet me disa mënyra. 

Mënyrat mekanike të përgatitjes së 

farërave për mbjellje përdoren 

kryesisht për farërat që kanë një 

mbulesë të fortë dhe kjo mënyrë 

konsiston ne thyerjen e mbulesës. Kjo 

mënyrë teknikisht është e aplikueshme 

por në praktikën e gjërë të mbjelljes së 

farërave për prodhimin e filizave nuk

përdoret pasi ka vështirësi në të 

aplikuar pasi shkakton dëmtime të 

kotiledoneve dhe të embrionit të farës. 

Figura 3.1. Shtratifikimi i farërave me 

përzierje dhe me shtresa 


Mënyrë tjeter për përgatitjen e farës 

për mbjellje është dhe mënyra kimike e 

cila konsiston në përdorimin e 

preparateve kimike që veprojnë mbi 

mbështjelljen e fortë të farërave. 

Përdorimi i sodës kaustike është një 

lëndë që shërben për trajtimin e 

farërave të specieve bërthamore dhe 

arrore. Në një solucion të sodës 

kaustike me përqendrim 10 -12 % 

për 16-20 orë, mbështjellja e fortë e 

farërave të bërthamoreve dhe arroreve 

shkatërrohet. Qëndrimi më i gjatë në 

këtë përqendrim mundet të shkaktojë 

dëmtime të kotiledoneve dhe të 

embrionit të farës. Për të evituar 

dëmtimin e tyre duhet që farat e futura 

në këtë solucion të kontrollohen herë 

pas here. Me gjithë atë edhe kjo 

mënyrë përgatitje farë nuk është e 

përdorshme. 

Fara është e domosdoshme të 

shtratifikohet në rërë lumi (jo deti 

sepse përmban kripë) të lagur dhe 

me raport 1 pjesë farë dhe 3 pjesë 

rërë. Farërat e qershisë, mëzhdravës, 

kumbullës, pjeshkës, zerdelisë, 

Figura 3.2. Zgjatja e periudhës së 

kajsisë, etj, duhet të shtratifikohen 

mbirjes farërave të ndryshme në 

menjëherë pas heqjes nga frutat. 

pemët frutore ne ditë 

Madje në teknologjinë e sotme, 

farërat e arrës, pjeshkës, kajsisë, etj, 

mund të mbillen direkt në farishtë pa 

bërë shtratifikimi e tyre. 

38 

Mënyra më praktike dhe më e 

thjeshtë për përgatitjen e farës për 

mbjellje është shtratifikimi i saj.

Farërat e shtratifikuara janë gati për t’u 

mbjellë vetëm atëherë kur rreth 20- 

30% e tyre të kenë mugulluar (filluar 

mbirjen). Farërat e mollës, ftoit dhe të 

dardhës duhet të shtratifikohen për 90- 

110 ditë. Farërat e pjeshkës, kajsisë, 

bajames, qershisë, etj, duhet të 

shtratifikohen për 160-180 ditë. Farërat 

e kumbullës, mëzhdravës, etj, duhet të 

Për të prodhuar një kg farë sipas llojeve të 

pemëve frutore duhet një sasi frutash si vijon: 

Mollë të egra 100-130 kg; 

Dardha të egra 90-120 kg; 

Qershi të egra 10-14 kg; 

Mezhdrava 8-10 kg; 

Kumbulla të egra 12-17 kg; 

Kajsi/zerdeli 10-12 kg; 

Pjeshka 17-35 kg; 

Hurma 5-8 kg; 

Mani 80-100 kg, etj. 

1.5. Mbjellja e farërave dhe 

shërbimet agroteknike pas mbjelljes 

Për të patur sukses në prodhimin e 

filizave si nga ana cilësore por edhe me 

shpenzime të ulëta, duhet të 

përqendrohet vëmendja në tre drejtime 

kryesore: 

Së pari të përzgjedhim tokën e 

përshtatshme për mbjelljen e farërave 

dhe ta përgatisim mirë atë. 

Së dyti të mbjellim farëra të një cilësie 

të lartë dhe në kohën optimale të 

mbjelljes së tyre. 

Së treti të përdorim një agroteknikë 

gjithë vjetore për të realizuar 

prodhimin e filiza standard dhe cilësor. 

shtratifikohen për 150-160 ditë; të 

arrës 100 ditë, etj. Pas mbarimit të 

periudhës së shtratifikimit farërat 

mbillen direkt në farishte ose për arrën, 

bajamen, pjeshkën dhe kajsinë mundet 

të mbillen direkt në shartesoren e vitit 

të parë ose në qese plastike ose kartoni 

në rastin e prodhimit të fidanëve me 

qese ose vazo, etj. 

Përgatitja e tokës dhe mbjellja e farës 

në farishte janë kushtet vendimtare nga 

të cilat varet suksesi i prodhimit të 

farëfilizave në farishte dhe më vonë në 

fidanishte. 

Për ngritjen e farishteve duhet të 

zgjidhen toka të shëndosha me 

strukturë të shkrifët, me përbërje 

subargjlore të mesme në të lehtë, të 

kulluara, të thella, me ujërat freatike 

mbi 2 m thellësi, të pasura me lëndë 

ushqyese, me një ekspozicion të 

përshtatshëm, të mbrojtura nga erërat 

dhe të ekspozuara për një periudhë të 

gjatë të ditës nën rezet e diellit dhe me 

burimin e ujit për ujitje.

Toka e përcaktuar për ngritjen e 

farishtes punohet në vjeshtë me një 

thellësi 31- 40 cm. Përpara punimit në 

sipërfaqen e saj hidhet 500-600 kv/ ha 

pleh i dekompozuar bagëtie i shoqëruar 

me 8-10 kv/ ha plehra fosforike dhe 5- 

8 kv / ha plehra potasike. 

Në rastin e mbjelljes së farërave në 

vjeshtë punimi kryhet 2-3 muaj përpara 

mbjelljes ndërsa kur mbjellja do të 

realizohet në pranverë punimi 

rekomandohet të bëhet në tetor – 

nëntor dhe të lihet i hapur me qëllim që 

të veprojnë mbi të faktorët atmosferik 

gjatë periudhës së dimrit. 

Përpara mbjelljes së farërave si në 

rastin e mbjelljes së tyre në vjeshtë apo 

do të mbillen në pranverë e 

rëndësishme është përgatitja e tokës 

përpara mbjelljes në mënyrë të tillë që 

të krijohet një shtrat i përshtatshëm për 

mbjelljen dhe mbirjen e farërave. Këto 

punime përgatitore konsistojnë në 

punimet e cekëta në një thellësi 21-25 

cm për të përmbysur farërat e barërave 

të këqija që mundet të kenë mbirë apo 

të farërave të barërave të këqija që 

kanë rënë në tokë. Punimet e tjera 

konsistojnë në shkrifërimet e tokës deri 

në krijimin e një shtrati të 

përshtatshme për mbjelljen e farave. 

Në këtë mënyrë toka është e gatshme 

për tu piketuar për të ngritur vllajat. 

Vllajat ngrihen me përmasa 1,5 – 1,7 

m gjerësi (e mundshme për të kryer 

shërbimet nga të dy anët e vllajës pa 

shkelur në brendësi të saj) dhe 15-20 

m gjatësi. Drejtimi i gjatësisë së 

vllajave duhet të jetë në drejtim të 

pjerrësisë së tokës me qëllim lehtësimi 

te kryerjes se ujitjeve si dhe në rastin e 


reshjeve të shumta të ketë mundësi që 

vllaja të kullojnë me lehtësi. 


pemëve frutore mundet të mbillen në 

dy periudha, në vjeshtë dhe në 

pranverë. 

Aplikimi i mbjelljes së farërave në 

vjeshtë paraqet disa avantazhe e 

konkretisht: 

Mbjellja në vjeshtë i afrohet më shumë 

biologjisë së mbirjes biologjike të 

farërave të specieve të ndryshme të 


Aplikimi i mbjelljes së farës në 

periudhën e vjeshtës lehtëson punën që 

duhet bërë për shtratifikimin e farës 

por këtë periudhe fara e kalon në tokë. 

Mbjellja e farërave në vjeshtë 

favorizohet kryesisht në zonën e ulët 

bregdetare ku dimri është i butë. 

Kjo mbjellje përveç këtyre anëve 

pozitive mundet të themi se paraqet 

edhe anë negative. 

Mbjellja e farërave në periudhën e 

vjeshtës shpesh pasohet me dëmtime të 

farërave në rastet e dimrave me ulje të 

temperaturave dhe me reshje të 

shumta. 

Zakonisht në aplikimin e mbjelljeve të 

vjeshtës përdoret më shumë normë farë 

gjë që është e kushtueshme. Afati i 

mbjelljes së farërave të pemëve të 

ndryshme frutore për zonat e ulëta dhe 

bregdetare është muaji nëntor dhe 

dhjetor. 

Mbjellja në periudhën e pranverës 

është shumë e përdorshme kryesisht 

40

për zonat me një klimë të ftohtë që 

shoqërohet me dimër të ftohtë ku 

temperaturat shpesh bien nën 0 0 C, 

dhe me reshje të shumta. Mbjellja në 

pranverë në të tilla zona siguron një 

mbirje të shpejtë dhe uniforme. Afati 

më i përshtatshëm i mbjelljes se 

farërave është muaji mars- prill. 

Ndërsa ato specie që kanë fuqi mbirëse 

të ulët si hurma, arra, pjeshka, bajamja, 

etj, pasi hiqen nga frutat mbillen direkt 

në farishte. 


pemëve frutore mbillen në dy mënyra, 

të cilët janë: 

Fara mbillet në farishte ku i shërbehet 

për gjatë gjithë periudhës një vjeçare 

dhe në përfundim të fazës së 

vegjetacionit prodhohen farefilizat e 

gatshëm për tu mbjellë në vitin e 

ardhshëm në fidanishte, ose që mundet 

të trapiantohen në vazo ose qeska në 

rastin e kultivimit në vazo. Kjo 

mënyrë mbjellje më shumë përdoret 

për speciet e mollës, dardhës, 

pjesërisht të qershisë dhe të Kumbullën 

të cilat kanë farëra të imta si dhe një 

rritje të kufizuar në vitin e parë. Kjo 

mënyrë mbjellje kërkon përgatitjen e 

tokës me vllaja. 

Fara ne vllaja mund të mbillet me 

shpërndarje në të gjithë sipërfaqen e 

vllajës gjë që nuk aplikohet pasi 

pengon kryerjen e shërbimeve 

agroteknike gjate vegjetacionit, 

përdoret më shumë sasi fare dhe nuk 

prodhohen filiza cilësor. 

Në praktikën e prodhimit të fidanëve 

me nënshartesë farëfiliz për speciet 


bërthamore përdoret mbjellja direkt në 

vijë fidanishte. 

Në këtë rast ngastra e përcaktuar për 

mbjelljen e farërave direkt në vijë 

fidanishte përgatitet si edhe për vllajën 

që në vjeshtë me përdorimin e plehrave 

organike dhe minerale , me punimet 

përgatitore në fillim të pranverës deri 

në krijimin e një shtrati të 

përshtatshëm për mbjelljen e farërave. 

Përpara mbjelljes ngastra piketohet në 

distanca 60 – 90 cm hapësirë ndërmjet 

rreshtash, hapësirë kjo e kushtëzuar 

nga shkalla e mekanizimit që do të 

përdoret, nga fuqia e zhvillimit të 

specieve të ndryshme. Drejtimi i 

rreshtave do të jetë në të njëjtin drejtim 

edhe të pjerrësisë për të ndihmuar në 

kullimin dhe në kryerjen e ujitjeve. Pas 

piketimit në ndihmën e një spango që 

shtrihet në drejtim të rreshtit shënohet 

rreshti duke hapur një vijë në 

thellësinë e mbjelljes së farës. Kjo vijë 

mundet të hapet me krah ku punëtori 

me anë të shatit shënon vijën në 

thellësinë e përcaktuar, por mundet të 

hapet edhe me mjete mekanike si me 

kultivator. Fara në vijën e hapur 

hidhet në formë zinxhiri. 

Në të dyja rastet mbjellja e farërave 

bëhet me dorë. 

Sipas praktikës mënyra e parë ka 

rezultate më të mira, sepse farëfilizat 

që mbillen ne vije fidanishte 

presupozohet që është një material i 

përzgjedhur dhe i seleksionuar dhe i 

një trajtshëm. Gjithashtu kjo metodë ka 

dhe një kosto më të ulët. 

41

Ndërsa mbjellja e farës direkt në vijë 

fidanishte kushton më pak, por sasia e 

farës së shpenzuar është më e madhe. 

Njëkohësisht përdorimi i mbjelljes së 

farërave direkt në vijë fidanishte ka si 

anë negative mbirjen jo uniforme të 

farërave, ato zhvillojnë një sistem 

rrënjor boshtor gjë që vështirëson 

punën në shkuljen e fidanëve dhe 

shpesh fidanët dalin me sistem rrënjor 

të dëmtuar duke pakësuar numrin e 

fidanëve të prodhuar për njësinë e 

sipërfaqes duke influencuar në koston 

e prodhimit. 

Për të realizuar prodhim fidanësh në 

sasi dhe brenda standardeve të duhura 

është e domosdoshme që të bëhen disa 

përllogaritje të cilat konsistojnë në këto 

drejtime: 


Nevojat për sipërfaqe farishtash. 

Nevoja për farëra të specieve të 

ndryshme të pemëve frutore që do të 

përdoren për prodhimin e farëfilizave 

për nënshartesa. 

Sasia e farërave që do të duhet për të 

përmbushur prodhimin e farëfilizave 

për nënshartesa për speciet e 

planifikuara. 

Për të bërë një planifikim sa më real të 

sasisë së farërave që do të na duhet për 

të mbjellë është e domosdoshme të 

dihen edhe disa tregues që janë 

orientues në përcaktimin e normave të 

ndryshme. 

Nr. Lloji i farës Nr farërave në 1 kg Në farishte kg Në vijë fidanishte kg 

1 Mollë 19.000-20.000 4-5 -- 

2 Dardhë 19.000-20.000 5-6 -- 

3 Pjeshkë 200 -- 80-90 

4 Kajsi 500 -- 60-80 

4 Kumbull 2.200 30-35 40-50 

5 Qershi 2200 25-30 -- 

6 Mezhdravë 2.500 20-25 -- 

7 Vishnjë 2.200 30-35 -- 

8 Bajame 300 -- 50-60 

9 Arrë 100 -- 100-110 

1.5.1. Thellësia e mbjelljes së 

farërave 

Fara duhet të mbulohet në jo me shumë 

se 1,5 – 2 cm trashësi me dherishte ose 

humus të parapërgatitur dhe të situr. 

Ndërsa mbjellja në vazo apo qeska 

plastike bëhet me dorë ose me makina 

Tabela 3.2 Norma e farës per 1000 m 2 

të posaçme dore dhe nëse kushtet e 

ambientit ku janë të vendosur vazot 

ose qeskat plastike, sigurojnë kushte 

optimale për mbirje, atëherë afati i 

mbjelljes së farërave mund të 

përshpejtohet. Fidanët e prodhuara 

direkt nëpër vazo apo qeset plastike të 

42

parapërgatitura, kanë avantazhet më të 

mira pasi kur ato mbillen në vendin e 

fidanishtes, e vazhdojnë vegjetacionin 

pa strese të ndjeshme. 

1.5.2. Përcaktimi i parametrave për 

mbjellje 

Pas përgatitjes së vllajave sipërfaqja e 

tyre ujitet lehtë me lagëse (ose 

shihedhesa) me qëllim që të sigurohet 

lagështia e nevojshme në tokë. Pas 2-3 

ditëve bëhet thyerja e kores që mundet 

të jetë krijuar gjatë ujitjes mbi 

sipërfaqen e vllajave dhe nivelohet. 

Pas përfundimit të nivelimit të tokës 

bëhet ngjeshja e lehtë e sipërfaqes së 

tokës me anë të një dërrase. Farëra 

duhet të mbillet me rreshta me gjerësi 

20-25 cm njëra nga tjetra. 

Bërja e rreshtave realizohet me anë të 

një dërrase të gjerë 70-80 cm ku të 

jenë ngulur gozhda në largësinë 

ndërmjet tyre sa gjerësia e rreshtave. 

Dërrasa montohet në një bisht dhe 

tërhiqet në mënyrë të tillë që të 

krijohen rreshtat e hedhjes së farës në 

të gjithë gjatësinë e vllajës së 

përgatitur. Farërat hidhen zinxhirë 

njëra pas tjetrës. Përpara hedhjes së 

farërave në vijat e bëra mundet të 

shtrohet një shtresë rëre e lagur lumi 

dhe mbi të hidhen farërat. Shpesh në 

mbjelljen e farërave përdoret edhe 

rëra që ka qenë e përdorur për 

shtratifikimin e tyre. 

Farërat mbulohen me dherishte (një 

pjesë pleh i kalbur ose humus pylli 

dhe 1 pjesë rërë lumi) në trashësi nga 3 

cm për farërat e imta deri në 5 cm për 

farërat e mëdha. Për të patur rezerva në 

prodhimin e filizave zakonisht shtohet 

rreth 10-15% e sipërfaqe e farishtes. 


Mbulimi i farërave në rresht bëhet me 

formën e një kurrizi në drejtimin e 

rreshtit. Për të evituar zbulimin e farës 

nga faktorët klimatik e kryesisht të 

reshjeve që mundet të bien gjatë 

periudhës fillestare deri në momentin e 

mbirjes së tyre. 

Për të patur rezultate pozitive në 

drejtim të prodhimit cilësor dhe sasior 

të filizave për njësinë e sipërfaqes e 

rëndësishme është kujdesi që duhet të 

tregohet në drejtim të kryerjes së 

shërbimeve agroteknike siç mundet të 

jenë prishja e kores së tokës, 

prashitjen, tharja e barërave të këqija, 

rrallimet, plehërimet dhe kujdesi ndaj 

infeksioneve të ndryshme nga parazitë 

dhe sëmundje. 

Prishja e kores që mundet të krijohet 

nga ujitjet e kryera apo nga reshjet e 

rëna është nje proçes i rëndësishëm që 

duhet të vlerësohet. Kjo realizohet 

zakonisht përpara mbirjes së farërave, 

përpara se ato të shpërthejnë mbi 

sipërfaqen e tokës. 

Për të ndihmuar që farërat të 

shpërthejnë mbi sipërfaqen e tokës në 

rastet kur toka ka krijuar një kore , 

thyerja realizohet me anë të një dërrase 

ku në të janë të ngulura gozhdë ku 

majat e gozhdëve të dalin mbi 

sipërfaqen e dërrasës rreth 1 deri në 

1,5 cm. Kësaj dërrase i vendoset një 

bisht vegle dhe ngjishet mbi 

sipërfaqen e tokës me një kujdes për të 

mos dëmtuar farërat që mundet të 

kenë shpërthyer dhe që ndodhen nën 

korren e krijuar por vetëm për të thyer 

koren e sipërfaqes së tokës. 

43

Figura 3.3. Mënyra të mbjelljes së farës në 

farishte 

Figura 3.4. Mënyra të mbjelljes së farës në 

vijë fidanishte 

Mbjellja me rreshta e farërave në 

farishte na ndihmon për të kryer në të 

prashitjen dhe shkrifërimin e 

sipërfaqes ndërmjet rreshtave. Prashitja 

ose shkrifërimi i hapësirës ndërmjet 

rreshtash fillon kur filizat kanë arritur 

një gjatësi 5-6 cm. Thellësia e 

shkrifërimit të tokës nuk duhet ti kalojë 

5-6 cm dhe e rëndësishme është që të 

bëhet kujdes për të mos tronditur 

sistemin rrënjor të filizave të porsa 

mbira. 

Me intervale 10 – 15 ditore kryhen 

shkrifërimet e tjera në vartësi të 

shkallës së infeksionit nga barërat e 

këqija, nga gjendja e shkrishmërisë së 

tokës, në vartësi dhe të ujitjeve ose 

reshjeve të shiut të rëna. Numri i


shkrifërimeve mundet të shkojnë nga 7 deri në 10 të tilla. 

E rëndësishme është gjendja e 

lagështisë në tokë e cila sigurohet gjatë 

vegjetacionit të filizave nëpërmjet 

kryerjes së ujitjeve. Kujdes tregohet në 

fillim të pranverës që në momentin e 

mbjelljes e cila është e nevojshme për 

të vene në dispozicion të farës 

lagështinë e nevojshme pasi farërat e 

nxjerra nga shtratifikimi dhe mbjellja 

në farishte duhet të shoqërohet me një 

lagështi të përshtatshme në tokë me 

qëllim që farërat të vazhdojnë 

aktivitetin e mbirjes që kanë filluar që 

në shtratifikim. 

Mungesa e lagështisë në këtë moment 

është fatale se shkakton tharjen e 

farërave të porsa mbira ose të 

provokuar për mbirje. Ujitjet e para 

rekomandohet të bëhet me shihedhje 

ndërsa ujitjet e më vonshme me rritjen 

e filizave mundet të bëhet me 

shihedhje ose edhe me përmbytje të 

vllajave. Në mungesë të pajisjeve për 

shihedhje shpesh përdoret ujitja me 

pjatë. Në këtë rast në kanalet ndarëse 

të vllajave lëshohet uji, dhe zakonisht 

ujitjet bëhen mbas perëndimit te diellit 

me qellim që toka të thithen e një 

pjate ose llamarine të bërë në formën e 

pjatës hidhet uji mbi vllajë. Ujitjet 

duhet të sigurojnë një lagështi 

uniforme deri në nivelin e shtrirjes së 

sistemit rrënjor të filizave. 

Mbjellja e farërave në farishte është 

realizuar duke e hedhur farën në 

rrjesht në formë zinxhiri prandaj pas 

mbirjes së farërave doemos duhet të 

veprohet për rralimin e tyre. Rallimi i 

parë i filizave bëhet kur farërat kanë 

nxjerë mbi sipërfaqen e tokës dy 

gjethet e vërteta duke hequr filizat e 

dobët e dukë lënë ata më të 

shëndoshët. Në këtë rast distanca 

ndërmjet filizave duhet të jetë 2-3 cm. 

Përpara fillimit të rrallimit 

rekomandohet të kryhet një ujitje për të 

lehtësuar shkuljen e filizave të dobët 

dhe për të mos tronditur sistemin 

rrënjor të filizave që do të qëndrojnë. 

Në këtë rast filizat që hiqen edhe 

mundet të shfrytëzohen për mbjellje në 

vëndet e dobta ose mundet të mbillen 

në kubik. Pas një periudhe 15 – 20 

ditësh pas rrallimit të parë kryhet 

rrallimi i dytë duke hequr gjithnjë 

filizat që kanë një zhvillim të kufizuar, 

ruhet distanca ndërmjet filizave që do 

të mbetet në 5 deri 7 cm për speciet 

farore dhe 3 deri në 4 cm për speciet 

bërthamore. 

Sigurimi i elementëve ushqyes në këtë 

periudhe është domosdoshmëri 

sidomos për farëfilizat e mollës, të 

dardhës e kryesisht për elementin e 

azotit. 

Plehrat azotike si dhe plehu i freskët i 

stallës i përdorur i tretur në ujë gjatë 

ujitjes së farishtes është një masë e 

aplikueshme. Plehrat azotike mundet të 

përdoren edhe me shpërndarje në 

hapësirën ndërmjet rreshtave dhe te 

përmbysen me anë të prashitjes. Koha 

e hedhjes së dozave të azotit pas 

rrallimit të parë dhe pas rrallimit të 

dytë. 

Kryerja e shërbimeve agroteknike, 

kujdesi që duhet treguar në drejtim të 

luftimit të infeksioneve nga sëmundjet 

dhe dëmtuesit e ndryshëm ndihmon në 

arritjen e rezultateve pozitive në 

45

drejtim të prodhimit të filizave të 

shëndetshëm dhe standard. 

Në fund të periudhës së vegjetacionit 

dhe rënies natyrale të gjetheve, filizat 

duhet të kenë arritur nje lartësi nga 70 

deri në 80 cm dhe me nje trashësi nga 

6 deri në 9 mm mbi qafën e rrënjës si 

dhe pjesa më e madhe e kërcellit të jetë 

e pjekur, të ketë marrë ngjyrën 

karakteristike të species. 

Shkulja e filizave të prodhuar në 

farishte kryhet me një herë pas rrëzimit 

të gjetheve. Dhe sidomos nitrifikimet 

të ndërpriten në fillim te muajit gusht. 

Rrëzimi i gjetheve ndihmohet edhe me 

uljen e temperaturave dhe rënien e 

ngricave të para të dimrit. Në rastet kur 

vjeshta vazhdon me kushte të 

përshtatshme për zhvillimi mundet të 

aplikohet edhe heqja me dorë e 

gjetheve përpara shkuljes se tyre. 

Prania e gjetheve në filizat e shkulur 

shkakton transpirim të madh gjë që 

dëmton gjendjen e filizit. 

Shkulja e filizave të nënshartesave 

bëhet në kohë të mire, pa reshje, me 

diell dhe pa ngrica dhe erëra te ftohta. 

Zakonisht shkulja në sipërfaqe të vogla 

bëhet me krah me anë të belit me dy 

punëtorë. 

Punëtori hap një kanal me thellësi në 

vartësi të zhvillimit të sistemit rrënjor 

pra rreth 30 cm dhe me gjerësi sa 

gjerësia e belit paralel me rreshtin dhe 

10 cm larg rreshtit të filizave duke 

treguar një kujdes për të mos dëmtuar 

sistemin rrënjor të filizave. Nga ana e 

kundërt e rreshtit punëtori i dytë ngul 

belin në distance 10-12 cm (distancë 


që korrespondon me mesin e hapësirës 

ndërmjet rreshtave) larg rreshtit të parë 

perpendikular dhe shtyn filizat në 

drejtim të kanalit. Në këtë kohë 

punëtori tërheq filizat me kujdes duke 

shkundur dheun dhe duke i sistemuar 

në buzë të kanalit e duke i bërë një 

shtratifikim provizor sistemit rrënjor 

për të evituar qëndrimin e tyre në 

kontakt me rezet e diellit. Në 

përfundim të ditës së punës filizat 

grumbullohet dhe bëhet seleksionimi 

i tyre. Në cilësinë e parë futen ato filiza 

ku diametri në qafën e e rrënjës të jenë 

për speciet farore nga 6-9 mm si dhe 

sistemi rrënjor të ketë 3 rrënjë 

skeletore, në cilësinë e dytë futen 

filizat që kanë trashësinë në qafën e 

rrënjës nga 4 deri në 6 mm me 3 rrënje 

skeletore. 

Ndërsa për speciet bërthamore dhe 

agrumet në cilësinë e parë duhet të 

futen filizat me diametër në qafën e 

rrënjës nga 4 deri në 6 mm dhe me 3 

rrënjë skeletore, ndërsa në cilësinë e 

dytë futen filizat që kanë një trashësi 

në qafën e rrënjës nga 3.5 deri në 4 

mm dhe po me 3 rrënjë skeletore. 

Filizat e shkulura nga farishtja pas 

klasifikimit lidhen në tufa me nga 50 

copë cilësia e parë dhe 100 copë cilësia 

e dytë etiketohen sipas llojeve dhe 

shtratifikohen në rastin që do të 

përdoren për tu mbjellë në pranverë 

ose transportohen në parcelën e 

shartesores së vitit të parë ku mundet të 

mbillen direkt për zonën e ngrohtë ose 

mundet të bëhet një shtratifikim deri 

në momentin e mbjelljes. 

Për të realizuar ruajtjen e filizave deri 

në momentin e mbjelljes është e 

këshillueshme shtratifikimi i tyre ose 

46

uajtja në dhoma frigoriferike në 

temperaturë 3-4 0 C. 

Shtratifikimi i filizave bëhet në vende 

të freskëta, të kulluara, larg rrugëve të 

kalimit ose qendrave të banimit me 

qëllim ruajtjen e tyre nga dëmtimet e 

ndryshme. 

Vendi i përcaktuar për shtratifikim 

rekomandohet të jetë me ekspozicion 

nga ana e veriut pasi ndihmon në 

zgjatjen e periudhës së qetësisë të 

filizave. Në fillim hapet një kanal në 

thellësi 30 cm dhe gjerësi 25 cm 

.Drejtimi i kanalit mundësisht të jete 

lindje perëndim. Faqja jugore e kanalit 

ose faqja që sheh nga ana e veriut të 

jetë në forme skarpate me një kënd 

rreth 40 – 45 0 me qëllim që tufat e 

filizave të mbështeten mbi këtë 

sipërfaqe duke marrë një qëndrim të 

pjerrët në rreth 45 0 pjerrësi. 

Thellësia e shtratifikimit të filizave 

rekomandohet 15-20 cm. Tufat 

vendosen të ngjitur njëra me tjetrën në 

mënyrë të ngjeshur duke lënë sa më 

pak hapësirë ndërmjet tyre. Paralel me 

tufat e vendosura në këtë mënyrë në 

kanalin e parë, hapet kanali i dytë duke 

hedhur dheun mbi tufat e filizave të 

vendosura dhe bëhet ngjeshja e dheut 

sa më mirë në mënyrë që të realizojmë 

një izolim sa më të mirë të sistemit 

rrënjor. 

Kjo mënyrë shtratifikimi vazhdon deri 

në përfundimin e shtratifikimit të të 

gjithë materialit të shkulur. Në rastet 

kur ka material të disa specieve ndarja 

ndërmjet tyre bëhet me kanale dhe 

vendosen etiketa. Pas përfundimit të 

shtratifikimit mundet të përdoret edhe 


një ujitje e lehtë e cila ndihmon në 

izolimin e rrënjëve sa më mirë. Vendi 

rrethohet me tel gabian për të evituar 

çdo dëmtim të mundshëm. 

Në praktiken e gjere te prodhimit te 

fidanëve për disa specie aplikohet 

edhe mbjellja direk e farës ne vije 

fidanishte. 

Në praktikën e gjerë përdorimi i farës 

tek hardhia përdoret vetëm në rastin e 

përftimit të bimëve të reja nëpërmjet 

mbirjes së farës. Bimët e reja të 

përftuara nga mbirja e farërave nuk 

ruajnë dhe nuk trashëgojnë cilësitë e 

bimës mëmë nga është marrë fara për 

shkak se: 

-Gjatë mbirjes së farës dhe përftimit të 

individit të ri ndodhin shpërthime të 

karakteristikave dhe të veçorive 

varietore si rezultat i natyrës 

heterozigote të farës së rrushit të cilat 

shfrytëzohen në kryqëzimet e 

ndryshme. 

-Individët e dalë nga fara kalojnë të 

gjitha etapat e zhvillimit individual ku 

në etapën embrionale dhe atë të rinisë 

bimët janë shumë plastike duke 

ndryshuar bazën e tyre trashëguese 

shumë nga veçoritë e bimës mëmë nga 

është marrë fara. Këto ndryshime 

bëhen edhe më shumë evidente në sajë 

të influencës edhe të faktorëve të 

jashtëm ambiental ku këta faktorë janë 

të ndryshëm të krahasuar me faktorët 

ambiental që ka kaluar bima mëmë në 

fazën embrionale dhe të rinisë së saj. 

Në këtë mënyrë bima e re do të 

manifestoj karakteristika të reja të cilat 

nuk kanë ngjashmëri me tiparet e 

bimës nga është marrë fara. 

47

Sot kjo mënyrë shtimi gjen përdorim 

kryesisht në krijimin e kultivarëve të 

rinj nëpërmjet përdorimit të 

Pyetje 


hibridizimit seksual si dhe në shtimin e 

formave të egra me qëllim përdorimin 

e tyre si nëmsha. 

1. Prodhimi i fidanëve me farë ndryshimet me ato që prodhohen 

vegjetativisht. 

2. Përshkruani teknologjinë e nxjerrjes së farave që do të shërbejnë 

për shtimin e fidanëve? 

3. Si bëhet ruajtja e farave të nxjerra deri në mbjelljen e tyre? 

4. Mënyrat e tharjes së farërave? 

5. Si bëhet konstatimi i mbijshmërisë së farërave? 

6. Si realizohet shtratifikimi i farërave? 

7. Si bëhet mbjellja e farërave dhe cilat janë shërbimet agroteknike 

pas mbjelljes së tyre? 

8. Sa duhet te jetë thellësia e mbjelljes së farave dhe cilat janë 

parametrat kryesorë (ndikimi i tyre) që ndikojnë në mbirjen e tyre? 

48

IV. KAPITULLI I KATËRT 

1. Prodhimi i fidanave me pjesë vegjetative 

1.1. Shumëzimi me kamza 

1.2. Shumëzimi me copa 

1.3. Shumëzimi me copa të gjelbërta 

1.4. Shumëzimi me përpajë 

1.4.1. Shtimi me përpajë të zakonëshme 

1.4.2. Shtimi me përpajë kineze 

KAPITULLI IV 

1. Prodhimi i fidanëve me pjesë 

vegjetative 

Shtimi i pemëve frutore në praktikën e 

gjerë mbështetet në rrugën e shtimit 

vegjetativ. Nëse nëpërmjet 

seleksionimit dhe përzgjedhjes së 

vazhdueshme, është arritur të merret 

një formë bimore me veti të 

stabilizuara dhe që plotëson të gjitha 

kërkesat e destinacionit të kultivimit, 

atëherë për ti ruajtur këto veti në brezat 

e tjerë në fidanë, duhet që pjesët 

vegjetative të kësaj forme bimore, të 

mund të shumëzohen nëpërmjet 


1.4.3. Shtimi me mbathje ose shtimi me përpaje vertikale me 

mbathje 

1.5. Shumëzimi me loze 

1.6. Bimët e prodhuara nëpërmjet shtimit “in vitro” 

mënyrave të ndryshme të shumëzimit 

me anë të pjesëve vegjetative të po asaj 

forme bimore apo individi. 

Shtimi vegjetativ është e vetmja 

mënyrë kryesore që praktikohet në 

fidanishtet frutore për prodhimin e 

fidanëve frutore. Kjo mënyrë në 

ndryshim nga mënyra e shtimit me anë 

të farës ose mënyra seksuale, individët 

e rinj që përftohen në rastin e shtimit 

me rrugë vegjetative ruajnë të gjitha 

cilësitë dhe karakteristikat e bimës nga 

është marrë. 

49

Mënyrat kryesore të shumëzimit të 

pemëve frutore janë: 

Shumëzimi me kamza. 

Shumëzimi me copa. 

Shumëzimi me përpajë horizontale dhe 

përpaje vertikale. 

Shumëzimi me loze. 

Shumëzimi “in vitro”. 

Mënyrat e prodhimit të fidanëve me 

anë të pjesëve vegjetative të 

rrënjëzuara. 

1.1. Shumëzimi me kamza 

Është një mënyrë e shtimit të pemëve 

frutore që përdoret për ato specie të 

cilat kanë aftësi të rrënjëzojnë me 

lehtësi dhe të formojnë shumë sytha 

mitak në qafën e rrënjëve siç është 

fiku, shega, lajthia, molla, disa 

dardhë, ftoi, rrushi, ulliri etj. Kamzat 

janë filiza të cilët dalin nga sythat 

mitak që ndodhen në qafën e rrënjëve 

të bimëve. 

Dalja e bimëve të reja nga kamzat 

stimulohet edhe nga dëmtimet që 

pëson bima mëmë gjatë kryerjes së 

punimeve në tokë. Në fillim kamzat 

ushqehen nga bima mëmë por me 

kalimin e kohës dhe me formimin e 

sistemit rrënjor të tyre ato thithin nga 

toka ujin dhe kripërat minerale pa 

shkëputur lidhjet me bimën mëmë. Në 

vartësi të fuqisë së bimës mëmë dalin 

një numër i konsiderueshëm 

këmbëzash por që në pemët në 

prodhim lënia e tyre në përgjithësi 

reflektohet me një dobësim të bimës 


mëmë, të uljes së prodhimtarisë si dhe 

bimët e rrjedhura nga gungat nuk 

arrijnë të plotësojnë cilësitë e plota të 

një bime të re konform standardeve. 

Bimët e reja të rrjedhura nga kamzat 

shkëputen nga bima mëmë kur ato 

futen në periudhën e qetësisë së plotë. 

Ato mundet të shkëputen nga bima 

mëmë gjatë gjithë kësaj periudhe deri 

në pranverë me fillimin e lëvizjes së 

lëngjeve dhe me fillimin e zgjimit të 

bimëve. Bimët e reja që merren nga 

bimët mëma duhet të nxirren me 

kujdes duke mos i shkaktuar plagë 

bimës mëmë . Sipërfaqja rreth bimës 

mëmë hapet me kujdes për të mos 

dëmtuar bimët e reja dhe me ndihmën 

e një brisku ( kize) ose me ndihmën e 

gërshërëve krasitëse priten në mënyrë 

që të përftojmë një sistem rrënjor sa 

më të bollshëm dhe të zhvilluar. I 

gjithë materiali i përftuar seleksionohet 

në mbështetje të standardeve, filizat 

lidhen në tufa dhe etiketohet. 

50

Figura 4.1. Shumëzimi me kamza 

Ky material mundet të mbillet direkt 

në vendin e përhershëm ose mundet të 

mbillet një vit në vijë fidanishte për tu 

fuqizuar më mirë dhe për të formuar 

një bimë të shëndetshme. 

1.2. Shumëzimi me copa 

Rruga e shtimit me anë të copave është 

një nga mënyrat kryesore dhe më e 

aplikueshmja në fidanishtet tona për 

prodhimin e nënshartesave ose të 

fidanëve të rrënjëzuar për speciet që 

shumohen me këtë mënyrë dhe që nuk 

kanë nevojë për shartim si për speciet e 

ftoit, fikut, manaferrave të butë, disa 

kultivarë mollësh, dardhash, 

kumbullash, mani, etj. Në vartësi të 

shkallës së pjekurisë së pjesës 

vegjetative copës ose kalemit që do të 

përdoret për rrënjëzim këtë mënyrë e 

kemi: 

� Shumëzimi me copa të 

drunjëzuara 

� Shumëzim me copa të gjelbërta 


Është mënyra më e aplikueshme, më e 

thjeshta dhe mënyra më ekonomike e 

prodhimit të nënshartesave ose të 

fidanëve për speciet e përmendura më 

lart që shumëzohen me copa. Kjo 

mënyrë aplikohet në ato specie bimore 

që kanë aftësinë të nxjerrin rrënjë të 

reja mitake të cilët shërbejnë për të 

formuar sistemin rrënjor. Copat e reja 

njëvjeçare kanë aftësi më të lartë 

rrënjëzimi. 

Gjatësia e copave varet nga kushtet e 

rrënjëzimit dhe konsiston në prerjen e 

copave në gjatësi të ndryshme: Me një 

gjatësi 12-15 cm për kushtet e 

rrënjëzimit në mjedise të mbrojtura. 

Dhe me gjatësi 30-50 cm për rastet e 

rrënjëzimit në kushtet e fushës së 

hapur. 

Copat priten nga degët njëvjeçare të 

bimëve mëma. Prerja bëhet gjatë gjithë 

fazës së qetësisë dimërore ose herët në 

pranverë para se të ketë filluar zgjimi 

ose lëvizja e lëngjeve limfatikë ose të 

ketë filluar fryrja e sythave. Në këtë 

rast mundet të kombinohet marrja e 

copave edhe gjatë kryerjes së krasitjes 

që i bëhet bimëve mëmë. 

Kalemat merren nga degë të shëndosha 

dhe të pastra nga sëmundjet dhe 

dëmtuesit e ndryshëm të pemëve. Ato 

duhet të jenë të pjekura plotësisht. Me 

të këshillueshme janë kalemat që 

merren nga pjesa e bazës deri në pjesën 

e mesit të kalemit njëvjeçarë. Ato të 

majës nuk këshillohen të merren, sepse 

janë të pa pjekura mirë dhe përqindja e 

zënieve është shumë e ulët. Diametri i 

copave duhet të mos jetë nën 8 mm 

dhe jo mbi 20 mm, sepse në të kundërt 

51

vështirësohet zënia e tyre. Pas prerjes 

copat lidhen në tufa me nga 50 

copëshe, etiketohen me treguesit për 

specien përkatëse dhe, për kultivarin. 

Për t’i ruajtur kalemat deri në 

momentin e mbjelljes në fushë, ato 

vendosen horizontalisht në rërë të lagët 

me një trashësi rreth 10 cm. 

Temperatura e vendit të ruajtjes deri në 

momentin e mbjelljes në fushë, duhet 

të jetë rreth 4 -5 0 C dhe rëra të mbahet 

gjithmonë e njomë. Mbjellja në 

fidanishte bëhet pasi temperatura e 

tokës në thellësinë 10 – 15 cm të jetë 

mbi 11 0 C. Në temperatura më të ulët, 

përqindja e zënieve është e ulët. 

Toka përgatitet duke e pluguar thellë 

qysh në periudhën e verës, duke u 

shoqëruar me përdorimin e 400 deri 

në 600 kv/ha plehra organike të 

dekompozuar, 7 deri në 9 kv/ha plehra 

fosforike. Me përfundimin e plugimit 

parcelës duhet ti ndërtohet sistemi i 

kullimit me qëllim që gjatë periudhës 

së dimrit të evitohet gërryerja e tokës, 

të ketë mundësi të kullojë duke larguar 

me lehtësi yjrat sipërfaqësore dhe ato 

nëntokësore. 

Në fillim të pranverës në rritjen e 

temperaturave bëhen punimet 

përgatitore të tokës me qëllim krijimin 

e një shtrese të përshtatshme për 

rrënjëzimin e copave. Bëhet piketimi i 

parcelës mbështetur mbi distancat e 

vendosura për mbjelljen e tyre. 

Mbjellja bëhet duke përdorur kunja të 

posaçme dhe kalemat vendosen në 

thellësi të atillë sa mbi tokë të ngelin 

vetëm dy sythe. Pas mbjelljes me që 

toka është ngjeshur mundet të kryhet 

një punim i cekët ose një prashitje deri 

në një thellësi 12 – 15 cm duke 


treguar kujdes për të mos shkaktuar 

lëvizjen e copave të mbjella. 

Pas shpërthimit të sythave të lënë mbi 

sipërfaqen e tokës bëhet tharja duke 

hequr njërën nga lastarët dhe duke lënë 

atë që është më i zhvilluari, që është 

në pozicion më të sipërm, me qëllim që 

të stimulohet rritja e tij. Shërbimet e 

tjera agroteknike konsistojnë në 

mbajtjen pastër të sipërfaqes së tokës 

nga barërat e këqija të cilat bëhen 

konkurrente të lagështisë dhe të 

elementeve ushqyes në tokë. Luftimi i 

tyre kryhet nëpërmjet prashitjeve që i 

bëhet bimëve por mundet të përdoren 

edhe herbicide selektive duke ulur në 

këtë mënyrë nivelin e shpenzimeve. 

Figura 4.2. Shtim me copa 

Sigurimi i lagështisë së nevojshme 

bëhet nëpërmjet kryerjes së ujitjeve të 

cilat mundet të kryhen me brazda 

ndërmjet rreshtave ose duke 

impjantuar sisteme ujitje me pika ose 

me shihedhje që përdorimi i këtyre 

metodave sjell kursim të shpenzimeve, 

sigurimin e lagështisë në toke në 

52

mënyrë cilësore duke përdorur norma 

minimale të sasive të ujitjeve për 

njësinë e sipërfaqes. 

Kryerja e ujitjes së parë me njëherë pas 

mbjelljes së copave është e 

domosdoshme për të realizuar 

bashkimin e dheut pas copave të 

mbjella. Gjatë vegjetacionit numri dhe 

intervali i ujitjeve varet nga kushtet 

atmosferike, gjendja e lagështisë në 

tokë dhe gjendja fiziologjike e bimëve 

në momentet e veçanta të periudhës së 

vegjetacionit. 

Prashitjet zakonisht bëhen pas ujitjeve, 

duke u shoqëruar me plehra azotike. 

Mbajtja e tokës e shkrifët përqendron 

lagështinë e tokës në shtresën e 

shpërndarjes së sistemit rrënjor, 

ndihmon në depërtimin e ngrohtësisë, 

ndihmon në shkëmbimin e gazrave në 

tokë dhe garanton një përqindje të 

lartë të zënieve. 

Me qëllim që numri i zënieve të jetë 

më i lartë, copat që do të shërbejnë për 

rrënjëzim, mund të trajtohen me 

solucione hormonale që stimulojnë 

rrënjëzimin. Materiali i përbërë nga 

copat zhytet në solucionet stimulative. 

Ky stimulant shërben për daljen e 

fillesave të rrënjëve adventive e cila 

siguron një përqindje më të lartë zënie. 


Figura 4. 3. Copave të rrënjëzuara 

1.3. Shumëzimi me copa të gjelbërta 

Aplikohet në shtimin e pemëve frutore 

kryesisht me copa të gjelbërta dhe 

është një mënyrë ku rrënjëzimi 

realizohet në mjedise të mbrojtura. 

Rezultatet më të mira rrënjëzimi 

realizohen kur mbjella e copave të 

gjelbërta bëhet në periudhën Shtator – 

Tetor por që mundet të aplikohet edhe 

në fillim të pranverës në muajt Mars- 

Prill-Maj. 

Është vërtetuar se në rritjen e aftësisë 

rrënjëzuese të copave që vihen në 

rrënjëzim në kushtet e mjediseve të 

mbrojtura, krahas përdorimit të 

hormoneve stimuluese, auksinave, një 

rol vendimtar në rrënjëzim kanë edhe 

temperatura e tokës ose e substratit, si 

dhe lagështia ajrore. Kjo metodë 

rrënjëzimi e materialit në mjedise të 

mbrojtura ka gjetur përdorim të gjerë 

kryesisht në prodhimin e fidanëve të 

53

ullirit duke shkurtuar periudhën e 

përfitimit të fidanit të krahasuar me 

metodën klasike të prodhimit të 

fidanëve me mënyrën e përdorimit të 

shartimit. 

Metoda e prodhimit të fidanëve me 

nebulizim mundet të ndahet në tre 

faza: 

Ne fazën e parë është rrënjëzimi i 

copave të gjelbërta të vendosura në 

kushte rrënjëzimi në substrat. Për 


realizimin e rrënjëzimit të copave është 

e nevojshme mbjellja e tyre në bango 

rrënjëzimi. 

Bangua e rrënjëzimit është shtrati që i 

krijohet copës për të rrënjëzuar. 

Parimi kryesor i bangos është sigurimi 

dhe mbajtja në mënyrë konstante në 

substrat i një temperature nga 22 deri 

në 24 0 C që arrihet në sajë të disa 

pajisjeve të posaçme për ngrohjen 

bazale. 

Figura 4.4. Pamje e banges se 

rrënjëzimit te fidanëve Figura 4.5. fidanë te mbjelle ne bango 

rrënjëzimi 

54


Me qëllim rritjen e përqindjes së rrënjëzimeve duhet të aplikohet trajtimi i pjesës 

fundore të copave me solucione të tretësirave hormonale. Lëndët hormonale rrënjë 

formuese më të përdorshme janë: 

-Acidi nafta-lenacitik (ANA), 

-Acidi beta-indolilacetik. 

-Acidi gama-indolil butirik (IBA) 

Përqëndrimi i tyre bëhet sipas recetave të rekomanduara. P.sh., hormoni Acidi gamaindolil 

butirik, përdoret me një përqëndrim rreth 2500-4000 (p.p.m) pjesë për miljon. 

Për të gjetur se gram hormon me 50% lëndë aktive mund të përdoret për 100 litra ujë 

me një përqëndrim të caktuar psh, në 3000 ppm, mënyra e përllogaritjes është si vijon: 

Duhet të dimë se për një solucion me përqendrim 1 ppm, do të thotë se në 1 000 litra 

uje (= 1 000 litra uje X 1000 gr = 1 000 000 gr ujë) duhen X gram lëndë hormonale. 

Për të llogaritur sasinë e gramëve të hormonit që duhen për 100 litra ujë, shumëzohet 

sasia e lëndës, hormonit, që këshillohet me 10 (sasia e ujit 10 x 100 litra ujë) dhe 

shuma që del pjesëtohet me % e lëndës aktive të hormonit. 

Kështu n.q.s një hormon përmban 48% lëndë aktive dhe duhet ta përdorim atë në 

përqendrim 2 000 ppm, atëherë për të gjetur se sa gr lëndë hormonale duhet për të 

tretur në 100 litra ujë, bëjmë llogaritjen 2 000 ppm x 10 = 20 000 ppm : 48 % e l.ak. të 

hormonit = 416 gr. Pra për të formuar një solucion me 2000 ppm në 100 litra ujë, 

nevojiten 416 gr lëndë hormonale. Për të prodhuar jo më 100 litra ujë por 10 litra ujë 

atëherë vlera e 416 pjesëtohet me 10, ose 41.6 gr lëndë hormonale. Nëse duam vetëm 

1 litër solucion, atëherë 416 pjesëtohet me 100 dhe sasia e hormonit për 1 litër 

solucion duhet të jetë 4.16 gr, e kështu me radhë. 

Mjedisi, substrati ku janë vënë për rrënjëzim, duhet të jetë i njomë dhe pa tepricë 

lagështie, ndërsa lagështia ajrore duhet të jetë e lartë rreth 100%. Kjo rregullohet duke 

shtuar në ajër lagështi në formë mjegulle nëpërmjet shihedhesave mjegullues të cilët 

veprojnë në mënyrë të komanduar në mbështetje të nivelit të lagështisë në ajër duke 

sprucuar rreth 5-10 sekonda në çdo 15-20 minuta. Gjatë natës mjegullimi ndërpritet. 

Gjithashtu ndriçimi diellore, sidomos në fazat e para, duhet të jetë i pranishëm gjatë të 

gjithë ditës. 

Temperatura e ajrit duhet të jetë 18-22 0 C. Zakonisht në kushte të tilla, duke mbajtur 

parametrat e përcaktuar të regjimit të temperaturës së ajrit dhe të bangos, të regjimit të 

lagështisë ajrore dhe asaj bazale, të ndriçimit, rrënjëzimi zakonisht fillon pas 18-20 

ditësh dhe përfundon pas një periudhe nga 60 deri në 70 ditë. Përdorimi i dozave te 

ndryshme te stimulanteve ka efekte të ndryshme ne nivelin e rrënjëzimit të copave si 

në drejtim të numrit të rrënjëve, të gjatësisë së rrënjëve. 

55

Studimet e kryera ne I.U.A. Vlore kanë 

nxjerrë shumë tregues në drejtim të 

përqendrimit të stimulanteve. Kështu 

grafikët tregojnë mbi përqindjet e 

rrënjëzimit, numrin mesatar të rrënjëve 

si dhe gjatësia e rrënjëve në vartësi të 

përqendrimit të lëndëve stimulatore. 

Figura 4.6. Fidan i rrënjëzuar ne bango 

Pas kësaj periudhë fidanët e rrënjëzuar 

kaliten me temperatura konstante rreth 

15-20 0 C, për rreth dy javë dhe hiqen 

nga serra. Filizat e rrënjëzuar hiqen 

me kujdes dhe mbillen në vazo 

plastike, ose qeska të mbushura me 

dherishte të përgatitur dhe mbahet për 

3-5 muaj. Gjatë kësaj periudhe 

shërbimet agroteknike konsistojnë në 

sigurimin e lagështisë së nevojshme 

nëpërmjet ujitjeve të cilat duhet të 

kryhet mundësisht me pika duke 

ndihmuar në këtë mënyrë që fidani të 

mundet të krijoje lidhje të sistemit 

rrënjor me dherishten në vazo ose 

qeske e vendosura. 

100 

% 

80 

60 

40 

20 

0 

Perqindja e rrenjezimit te cv. 

te ullirit 

Figura 4.7. Niveli i shkallës së 

rrënjëzimit të disa kultivar ullinjsh 

me doza të ndryshme përqendrimi 

hormonesh 

6 

4 

2 

0 

Numri mesatar i rrenjeve 

KONTR IBA 

1000 

IBA 

3000 

Figura 4.8. Niveli i numrit të 

rrënjëve te disa kultivar ullinjsh me 

doza te ndryshme përqendrimi 

hormonesh 

IBA 

5000 

K 

O 

NT 

R

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

cm 

Gjatesia e rrenjeve te para 

KONTR.IBA 1000IBA 3000IBA 5000 

Figura 4.9. Niveli i gjatësisë së 

rrënjëve te disa kultivar ullinjsh me 

doza te ndryshme përqendrimi 

hormonesh 

Figura 4.10. Koleksioni bimëve mëmë 


Gj… 

Figura 4.11. pamje e bimës mëmë nga 

merren copat 

Figura 4.12. Bimë mëmë për marrje 

copash 

Figura 4.13. Pamje të përgatitjes së 

copave 

57

Figura 4.14. Pamje e bangos së 

rrënjëzimit 

Figura 4.15. Bango e rrënjëzimit e 

mbjelle 


Figura 4.16. Pamje të fidanit të 

rrënjëzuar 

Figura 4.17. Trajtimi fidanave të 

rrënjëzuar 

58

Figura 4.18. Fidan i gatshëm për 

mbjellje në vendet definitive 

1.4. Shumëzimi me përpajë 

Kjo mënyrë shtimi është nga më të 

vjetrat dhe që është përdorur në kohë 

përpara për shtimin e hardhisë në 

kushte natyrale. Shumëzimi i fidanëve 

me anë të përpajnave bëhet në ato 

forma bimore, që kanë aftësinë të 

rrënjëzojnë lehtë. Një nga këto është 

mani, ftoi, disa kultivarë mollësh, 

dardhash , dhe hardhinë. Ndryshe kjo 

metodë është quajtur metoda 


“industriale” e shumëzimit të fidanëve. 

Më e suksesshme kjo metode rezulton 

kur aplikohet për format bimore që 

kanë aftësi të lartë rrënjëzuese. Aftësia 

rrënjëzuese e pemëve frutore, shpjegohet 

me vetë veçoritë bio-morfologjike 

të ndërtimit anatomit kryesisht të 

pjesëve një vjeçare. 

Zona e kambiumit është e pajisur me 

qeliza me të mëdha, të shtypura dhe të 

zgjatura, të cilat në kushte të 

përshtatshme temperature, të pranisë së 

oksigjenit dhe të lagështirës, kanë 

aftësi jashtëzakonisht të larta të 

transformohen në rrënjë adventive. 

Gjatë periudhës së qetësisë bimët që 

do të përdoren për shtim me anë të 

përpajës përzgjidhen që në 

vegjetacionin e një viti më parë duke 

bërë të mundur që nga bima të 

trajtohen për tu zhvilluar dy deri në 

tre lastar të cilët do të na shërbejnë 

për shtim. 

Gjatë vegjetacionit këta lastarë lihen të 

rriten lirisht duke u hequr vetëm 

sqetulloret. Në pranverën e vitit të 

ardhshëm në drejtim të lastarëve 

hapen kanale. Në fund të kanaleve 

duhet të hidhet një sasi dherishte cila 

përgatitet duke përzier pleh organik të 

kalbur me dhe të shkrifët në raport 

4:1. Përpara fillimit të bymimit të 

sythave, lastarët përkulen me kujdes që 

të mos thyhen apo plasariten dhe 

shtrihen mbi sipërfaqen e dherishtes së 

hedhur në fundin e kanalit. 

Kjo metoda shtimi ka disa mënyra: 

a. shtimi me përpajë të zakonëshme 

b. shtimi me përpajë kineze. 

c. shtimi me mbathje. 

59

1.4.1. Shtimi me përpajë të 

zakonshme 

Për shtimin me përpajë të zakonshme 

hapen kanale në drejtim të lastarëve të 

lënë për tu shumëzuar por gjithnjë 

kanalet hapen në brendësi të rreshtit 

me qëllim të mos pengojnë kryerjen e 

shërbimeve agroteknike e kryesisht ato 

që bëhen me mjete mekanik. Në këtë 

rast thellësia e kanaleve është nga 15 

deri në 20 cm. 

Figura 4.19. Pamje e shtimit me 

perpaje 

Lastarët shtrihet në gjatësinë e kanalit 

në mënyrë të tillë që maja e rritjes së 

lastarit të mbetet mbi sipërfaqen e 

tokës. Kanali mbushet me dhe të 

shkrifet dhe ngjishet për të krijuar një 

kontakt në të gjithë gjatësinë e lastarit 

të përkulur dhe të shtrirë në kanal. 

Pranë majës së lastarit që është lënë 

mbi sipërfaqe e tokës vendoset një 

piketë. Gjatë gjithë vegjetacionit bimës 

mëmë i shërbehet për të patur një 

zhvillim të fuqishëm. Në fund të 

vegjetacionit bima e përftuar ka një 

sistem rrënjor të vetin. 


1.4.2. Shtimi me përpajë kineze 

Figura 4.20. Pamje e shitmi kinez 

Teknika e përdorur për këtë mënyrë 

shtimi është po thuaj se e njëjtë me 

shtimin me përpaje vertikale me 

ndryshimin se në këtë rast nga çdo syth 

i lastarit të përkulur merret një bimë e 

vetme. Për këtë mënyrë kanali për 

shtrirjen e lastarit hapet në një thellësi 

10 cm. Lastari shtrihet në fundin e 

kanalit dhe fiksohet në tokë me anë të 

disa kërrabave. 

Për të stimuluar shpërthimin e rrënjëve 

shpesh herë aplikohen gërvishtje të 

lehta në lëkurë pranë sythave. Mbi 

lastarin e shtrirë hidhet dhe i shkrifët 

duke realizuar një ngjeshje e duke 

formuar një kurriz të lehtë. Gjatë 

periudhës së vegjetacionit filizave të 

shpërthyer mbi sipërfaqe u bëhet 

mbathje dhe shkrifërime. Në vjeshtë në 

përfundim të periudhës së vegjetacionit 

bëjmë zbulimin e përpajës, bëhet 

veçimi i çdo bime më vete. Bimët e 

përftuara seleksionohen, ato të cilësisë 

së parë mundet të mbillen direkt në 

vendin e përhershëm ose bimët e 

60

dobëta mbillen në vijë fidanishte me 

qëllim fuqizimin e tyre. 

1.4.3. Shtimi me mbathje ose shtimi 

me përpaje vertikale me mbathje 

Kjo mënyrë shtimi përdoret gjerësisht 

për prodhim fidanësh kryesisht të 

shegës, ftoit, lajthisë, si dhe të 

nënshartesave vegjetative të mollës, 

dardhës, ftoit. 

Bimët e destinuare për këtë qëllim 

mbillen në distanca 1 - 1,5 m rreshti 

nga rreshti dhe 0.6-0,8 m hapësirë 

ndërmjet bimëve brenda në rresht. 

Në fillim të pranverës bimët në moshë 

2-3 vjeçare të cilat kanë formuar një 

sistem rrënjor, dhe që kanë krijuar dhe 

një kurorë priten 6-7 cm mbi 

sipërfaqen e tokës. Me fillimin e 

vegjetacionit nga sythat fjetës të pjesë 

së mbetur pas prerjes shpërthejnë filiza 

të cilët kur arrijnë një lartësi 15 cm 

bëhet rrallimi i tyre duke lënë një 

numër që varet nga gjendja 

shëndetësore e bimës, agroteknika që 

do të përdoret por gjithnjë numri i 

filizave të lënë nuk duhet ti kalojë më 

shumë se 5 deri në 8 të lastarë kur 

bima është në moshën fillestare të 

prodhimit dhe që mundet të shkojë deri 

në 20 lastar kur bimët kane arritur në 

një rritje të plotë dhe të fuqishme. Pas 

rrallimit bëhet mbathja e parë e tyre me 

dhe të shkrifët. 


Figura 4.21. Shtimi me mbathje 

Mbathja e dytë bëhet kur filizat të 

kenë arritur një gjatësi 25 cm. dhe më 

vone bëhet mbathja e tretë. Gjatë 

periudhës së vegjetacionit kryhen 

shërbime në drejtim të mbajtjes së 

tokës të shkrifëruar, të pastër nga 

barërat e këqija, në sigurimin e 

lagështisë së nevojshme në tokë. 

Ujitjet shoqërohen me pleh të freskët 

stalle në formë sherbeti, përdorimi i 

plehrave minerale sidomos azotiket 

ndihmojnë në rritjen e filizave dhe në 

formimin e zhvillimin e një sistemi 

rrënjor të fuqishëm të tyre. Në 

përfundim të periudhës së vegjetacionit 

pas rrëzimit të gjetheve dhe të futjes së 

bimëve në fazën e qetësisë bëhet 

largimi i dheut me kujdes duke nxjerrë 

sistemin rrënjor të lastarëve të 

rrënjëzuar. Me anë të një kize ose të 

gërshërës bëhet veçimi i tyre nga bima 

mëmë. 

Në praktikë kjo mënyrë shtimi e 

reduktuar në një degë të veçantë 

aplikohet në agrume duke u emërtuar 

shtimi me hinge për shkak të hingës që 

formohet në vendin ku do të rrënjëzojë 

dega. Dega që duam të shkëputet nga 

bima mëmë si një bimë më vete në 

61

fillim të vegjetacionit në pjesën bazale 

të saj i bëhet një unaze duke i dëmtuar 

lëkurën. 

Nën këtë unaze mbështjellim një 

material të fortë siç mundet të jetë një 

fletë llamarine ose një copë letër 

katrama duke e bërë si hinkë me një 

gjatësi 15 deri 20 cm dhe me një 

gjerësi në fillim me rreth 10 -15 cm. E 

gjithë hapësira e hinkës brenda 

mbushet me dherishte të përgatitur në 

raportet e dhëna dhe më lart. 

Gjatë vegjetacionit bimës i shërbehet 

në drejtim të sigurimit të lagështisë së 

nevojshme duke e ujitur disa herë gjatë 

periudhës vegjetative. Në fund të 

vegjetacionit mundet të kontrollohet 

mbi gjendjen e sistemit rrënjor të 

formuar e mbi këtë nivel bëhet veçimi i 

bimës së fituar duke bërë prerjen nën 

nivelin e hinkës duke na dhënë në këtë 

mënyrë një bimë të re të ngjashme me 

bimën mëmë. Kjo bimë e re mundet të 

hiqet nga hinka dhe të vendoset në 

vazo. 

1.4. Shumëzimi me loze 


Figura 4.22. Shtimi me loze 

Kjo mënyre aplikohet me tepër te 

luleshtrydhja. Llastunjat janë zgjatimet 

njëvjeçare te luleshtrydhes qe 

formohen ne sqetullën e gjetheve ne 

rozetën e bimës tek qafa e rrënjës. Ne 

gjatësinë e tyre llastunjat kane nyje qe 

kur bien ne kontakt me sipërfaqen e 

tokës ne kushte te përshtatshme 

lagështie ato mbijnë duke lëshuar 

rrënje ne anën e poshtme te tyre qe 

depërton ne toke dhe ne pjesën e 

sipërme formojnë një bime te re e cila 

është e ngjashme me bimën mëme. 

Lastunjat zakonisht zhvillohen pas 

heqjes se frutave gjate periudhës se 

vërës. Ne vartësi te gjendjes 

shëndetësore te bimës mëme varet 

edhe numri i bimëve te reja. Ne 

praktiken e gjere te shumëzimit te 

luleshtrydhes bimët mëma mbillen ne 

parcela te veçanta ne rreshta nga 0,8 

deri ne 1 m ndërsa hapësira ndërmjet 

bimëve ne brendësi te rreshtit nga 35 

deri ne 40 cm. Bimëve mëma nuk u 

lihet prodhimi dhe sasia e lastunjave qe 

u lihet shkon nga 5 deri ne 6 lastunja 

me dy bime për çdo lastunje. 

62

Figura 4.23. Bimë mëmë 

luleshtrydhe që përdoren për 

shtimin me loze 


1. 6. Bimët e prodhuara nëpërmjet 

shtimit “in vitro” 

Është mënyra e shtimit industrial të 

pemëve frutore në kushte laboratorike. 

Kjo metodë mbështetet në përdorimin 

e eksplanteve bimore të vendosura në 

mjedise ushqyese të përgatitura, në 

kushte të kontrolluara të temperaturës, 

ndriçimit, lagështisë. Meristema e vënë 

në këto kushte jep shumë lastarë të 

cilët veçohen dhe vendosen në mjedis 

ushqimor të ri. 

Shtimi in vitro kalon në disa etapa që janë: 

Sigurimi i materialit meristematik, dhe sterilizimi i tij. 

Përgatitja e tereneve ushqyese dhe sterilizimi i tyre. 

Mbjellja e meristemave në terenet ushqyese për shumëzim. 

Ndarja dhe mbjellja e filizave në terene të tjera ushqyese për rrënjëzim dhe 

rrënjëzimi i tyre. 

Mbjellja e filizave të rinj në qeska plastike për të vazhduar rrënjëzimin dhe për të 

dhënë individet e vëvë për shumëzim. 

Kjo metodë ka këto avantazhe: 

-Shtim shumë të shpejtë dhe në një kohë shumë të shkurtër të formës bimore të 

dëshiruar; 

- Në një sipërfaqe të vogël merren një sasi tepër e madhe bimësh. Në 1m 2 shtrat 

mund të merren rreth 20-25 mijë bimë/pasardhës; 

- Shtim pa ndërprerje gjatë të gjithë vitit; 

- Shtim i formave bimore nëpërmjet copave të rrënjëzuara pa qenë nevoja e 

shartimeve; 

- Sigurohen bimë sterile dhe absolutisht të pastërta nga bakteriozat, virozat dhe 

sëmundjet e tjera kriptogamike; 

- Sigurohet një kosto shumë e ulët prodhimi; 

- Krijon mundësinë e marrjes së materialit të pastër nga mëmat, nëpërmjet 

përzgjedhjes së tyre nga individët më të mirë, etj. 

63

V KAPITULLI I PESTË 

1. Kultivimi i fidanave të shartuar 


1.1. Përgatitja e nënshartesës për shartim 

1.2. Nënshartesat kryesore të specieve frutore 

1.2.1. Nënshartesat e species së mollës 

1.2.2. Nënshartesat për specien e dardhës 

1.2.3. Nënshartesa vegjetative Ftoi MA 

1.2.4. Nënshartesat e species së ftoit 

1.2.5. Nënshartesat e species së pjeshkës 

1.2.6. Nënshartesat e species së kajsisë 

1.2.7. Nënshartesat e species së qershisë dhe vishnjës 

1.2.8. Nënshartesat e species së kumbullës 

1.2.9. Nënshartesat e species së bajamës 

1.2.10. Nënshartesat e species së arrës 

1.2.11. Nënshartesat e species së hurmës 

1.2.12 . Nënshartesat e species së lajthisë 

1.2.13. Nënshartesat e species së mushmullës dimërore 

1.2.14. Nënshartesa e fikut 

1.2.15. Nënshartesat e species së shegës 

1.3. Përgatitja e nënshartesës për tu shartuar me syth 

1.3.1. Koha dhe mënyrat kryesore të shartimeve 

1.3.2. Shartimet me kalem 

1.3.3. Shartimi me syth të zgjuar 

1.3.2. Shartimi me syth 

64

KAPITULLI 5 

1. Kultivimi i fidanëve të 

shartuar 

1.1. Përgatitja e nënshartesës për 

shartim 

Për prodhimin e fidanave frutor të 

pemëve ose të hardhisë në fidanishtet 

frutore rruga kryesore është mënyra e 

kombinuar që konsiston në bashkimin 

e dy komponentëve vegjetativ brenda 

llojit me anë të mënyrës së shtimit 

vegjetativ (shartimit) ku komponenti i 

shartimit që përfaqëson sistemin 

rrënjor të ardhshëm të bimës si dhe të 

një pjese të trungut quhet nënshartesa. 

Nënshartesa që përdoret për prodhimin 

e fidanëve frutor në pemët frutore 

mundet të ketë prejardhje nga fara ose 

nga një pjesë vegjetative, ndërsa pjesa 

tjetër mbitokësore e cila përfaqësohet 

nga kurora e bimës së ardhshme 

përfaqëson kultivarin e ardhshëm që do 

të prodhojmë. 

Nënshartesa me gjithëse nuk ndikon në 

trashigimin e mbishartesës ajo në një 

farë mase ndikon në cilësit e bimës së 

përftuar në drejtim të fuqisë së rritjes, 

influencon në kohën e futjes në 

prodhim të bimës së re të përftuar, 

ndikon në hershmërine e pjekjes së 


frutave si dhe influencon në 

produktivitetin e tij. 

Përdorimi i nënshartesave të ndryshme 

zgjeron përshtatshmërinë ekologjike të 

llojeve të pemëve frutore duke i 

përshtatur në kushte të ndryshme 

klimatike e tokësore. Zgjedhje e drejtë 

e nënshartesës së përdorur sjell 

reagime pozitive në drejtim të 

qëndrueshmërisë së bimëve të 

përftuara ndaj faktorëve stresant 

klimatik si ndaj thatësirës, ose 

lagështisë së tepërt në tokë, të 

reagimeve ndaj niveleve të ndryshme 

të aciditetit në përmbajtjen e tokës, të 

qëndrueshmërisë ndaj nivelit të 

kripërave në tokë etj. 

Nënshartesa paraqet një pjesë të 

rëndësishme të trupit të bimës që është 

sistemi rrënjor i saj. Nëpërmjet saj 

sigurohet lidhja e mbishartesës me 

tokën, furnizimi i bimës me ujë e 

kripërat minerale të tretura në të. 

Madhësia e sistemit rrënjor, karakteri i 

shpërndarjes së tij në gjerësi dhe 

thellësi të tokës, raporti ndërmjet 

rrënjëve skeletore dhe atyre veshëse, 

raporti ndërmjet pjesës ajrore (kurorës) 

dhe pjesës nëntokësore (rrënjëve) 

varen nga veçoritë biologjike të 

nënshartesës e të mbishartesës, moshës 

së pemës, kushteve tokësore dhe 

nivelit të agroteknikës së përdorur. 

65


Që të ketë rezultate pozitive dhe sa më të mira në drejtim të rritjes, zhvillimit 

dhe prodhueshmëri të pemëve të dy komponentët që përbëjnë bimën e re 

duhet të plotësojnë disa cilësi: 

Të kenë një përshtatshëmri të mirë ndaj kushteve mjedisore ku do të 

kultivohen. 

Të realizojë një zënje të shpejtë si në fidanishte po ashtu edhe në vëndin e 

përherëshme në pemtore kur të mbillen. 

Komponentët të kenë një ngjitje të mirë ndërmjet tyre në vëndin e 

bashkimit dhe të mos paraqesin mospërputhshmëri qoftë kjo e 

menjëherëshme ose edhe më e vontë. 

Të zhvillojë një sistem rrënjor të fuqishëm dhe të ketë një shtrirje të 

madhe si në thellësi njëkohësisht edhe në gjërësi duke shfrytëzuar një 

hapsirë të madhe toke, 

Në momentin e bashkimit të të dy komponentëve të ketë një lëngsheri të 

mjaftueshme, të veçohet lëkura me lehtësi nga druri në momentin e 

kryerjes së shartimit. 

Të njihen anomalit që çfaqin shumë specie me nënshartesat e përdorura si 

p.sh shartimi i qershisë mbi nënshartesë vishnjë në fillimet e jetës bima e re 

nuk paraqet shqetësime por me kalimin e viteve vërehet 

mospërputhshmëria e tyre ku mbishartesa merr një zhvillim të fuqishëm në 

një kohë që nënshartesa mbetet me një zhvillim të kufizuar e për rjedhojë 

furnizimi i bimës se re me lëndë ushqyese është i kufizuar, pengohet 

vazhdimësia e rritjes së mbishartesës, ku nën veprimin e faktorëve 

klimatik por edhe të faktorëve të tjerë shkaktohet shqyerja e pemës. 

66

Figura 5.1. Mospërputhshmëria e dy 

komponentëve te shartimit 

Figura 5.2. Raste të 

mospërputhshmërisë në moshë të 

vjetër 

Edhe në specien e dardhës manifestohen 

fenomene të mospërputhshmërisë 

së disa kultivarëve të shartuar 

mbi nënshartesë ftoi e kryesisht të ftoit 

Anger. Në këtë rast kultivarët si 

Uilliams, Butira Xhifar, Xhentil 

Bianko, Klementino të shartuara mbi 

nënshartesa e ftoit Anger nuk kanë 

përputhshmëri të mirë në pikën e 

shartimit duke realizuar një lidhje të 

dobët ndërmjet tyre me pasoja në të 

ardhmen e fidanit. Në këtë rast për të 

evituar këtë fenomen që çfaqin këta 

kultivarë rekomandohet përdorimi i 

shartimit me ndërmjetës ku mbi 

nënshartesën e ftoit Anger shartohet 

një kultivar i cili ka përputhshmëri të 

mirë me ftoin dhe mbi këtë kultivar 

shartohen kultivarët e lart përmendur. 


Figura 5.3. Raste të 

mospërputhshmërisë në moshë të re 

Një faktor që influencon në drejtim të 

realizimit të një ngjitje sa më të mirë të 

të dy komponentëve është dhe aftësia 

thithëse e lëndëve minerale nga toka. 

Në këtë rast fuqia thithëse duhet të jetë 

e barabartë ndërmjet komponentëve 

ose më e lartë ajo e mbishartesës që në 

këtë rast edhe ngjitja ndërmjet 

komponentëve realizohet më e mirë. 

Në rastin kur mbishartesa ka fuqi 

thithëse më të ulët se nënshartesa si në 

rastin kur shartohet kultivari Passa 

Krasana me një fuqi thithje 12,7 

atmosferë zhvillohen shumë më pak 

kur shartohet mbi ftua që ka një fuqi 

thithëse të lëndëve minerale nga toka 

me rreth 17 atmosferë. 

Sipas vlerësimit të disa treguesve të marë në konsideratë nënshartesat i 

klasifikojmë në: 

- nënshartesa të egra 

- nënshartesa gjysëm të egra 

- nënshartesa të rjedhura nga mbjellja e farërave të pemëve të kultivuara 

Sipas fuqisë së rritjes që zhvillojnë nënshartesat e specieve të ndryshme të 

pemëve frutore i klasifikojmë në: 

67


Figura 5.4. Grupimi i nënshartesave sipas fuqisë se rritjes 

Sipas mënyrës së shumimit 

nënshartesat grupohen në: 

nënshartesa gjenerative 

(nënshartesa që shumohen me 

anë të farës), 

nënshartesa vegjetative.( 

nënshartesa që shtohen me 

copa vegjetative) 

Të dyja tipet e nënshartesave të 

përdorshme kanë cilësitë e tyre 

pozitive dhe negative. 

68

Nënshartesat e rrjedhura nga fara 

manifestojnë këto veçori pozitive: 

Zhvillojnë një sistem rrënjor shumë të 

fuqishëm që depërton në thellësi të 

tokës dhe që përshtaten shumë mirë 

për toka të thata që shtrihen në zonën 

kodrinore dhe malore. Një zhvillim i 

tillë në thellësi të sistemit rrënjor bën 

që bima të shfrytëzojë rezervat ujore 

që ndodhen në shtresat e thella të tokës 

dhe të mos e ndjejë mungesën e 

lagështisë në tokat e thata për një 

periudhë të gjatë kohe veçanërisht edhe 

kur shoqërohet me kushte të 

disfavorëshme të motit. Bimës së re i 

jep një zhvillim të mirë e të bujshëm, i 

siguron asaj një jetëgjatësi dhe 

njëkohësisht një prodhimtari të lartë. 

Ndër anët negative të këtyre 

nënshartesave të rrjedhura nga farërat 

është se farërat nuk ruajnë cilësitë e 

bimës mëmë nga është marrë fara dhe 

në disa raste shfaqin shenja të 

paqëndrueshmërisë së tyre ndaj 

kushteve mjedisore. Bimët e përftuara 

nga shartimi i tyre mbi këto 

nënshartesa zhvillojnë një kurorë 

shumë të madhe që për rrjedhojë 

kërkojnë edhe hapësirë më të madhe në 

vendin e përhershëm të mbjelljes, duke 

ulur numrin e rrënjëve për njësi të 

sipërfaqes dhe për rrjedhojë edhe 

prodhimtarinë për njësi të sipërfaqes, 

rritja e madhësisë së kurorës që 

përftohet në përdorimin e këtyre 

nënshartesave vështirësojnë në një 

shkallë të konsiderueshme kryerjen e 

shërbimeve agroteknike e kryesisht 

shërbimet që i bëhen bimës në kurorën 

e saj si krasitjet, trajtimet kundër 

parazitëve dhe sëmundjeve të 


ndryshme si dhe vështirësojnë vjeljen 

e prodhimit. 

Përdorimi i këtyre nënshartesave 

influencon edhe në zgjatjen e 

periudhës së rinisë së bimës së re. 

Bimët me nënshartesë me prejardhje 

nga fara zakonisht hyjnë vonë në 

prodhim. 

Përdorimi i këtyre nënshartesave për 

prodhimin e fidanëve të pemëve të 

ndryshme frutore vështirëson shumë 

punën edhe në fidanishte sidomos të 

shkuljes së tyre ku kjo vështirësi është 

më e madhe në rastet e mbjelljes së 

farës direkt në vijë fidanishte. 

Përdorimi i mbjelljes së farës direkt në 

vijë fidanishte (që përdoret kryesisht 

për speciet bërthamore si kumbulla, 

kajsia, pjeshka e deri diku qershia) dhe 

i specieve arrore (arra, gështenja, 

bajamja) vështirësohet procesi i 

shkuljes për efekt të zhvillimit të një 

sistemi rrënjor boshtor të filizave të 

rrjedhura nga këto fara, si dhe të 

dëmtimit të sistemi rrënjor gjatë 

procesit të shkuljes së fidanëve duke 

ulur cilësinë e fidanëve dhe duke rritur 

koston e prodhimit të tyre. 

Përdorimi i nënshartesave vegjetative 

ka një seri anësh pozitive e 

konkretisht: 

Përdorimi i këtyre nënshartesave bën 

që të përftohen fidanë me një kurorë të 

reduktuar në përmasa, bimët e reja të 

hyjnë shumë më shpejt në prodhim 

krahasuar me nënshartesat me 

prejardhje nga fara, shtohet numri i 

bimëve për njësi të sipërfaqes për 

shkak të reduktimit të përmasave të 

69

kurorës, prodhimi për njësi të 

sipërfaqes është më i lartë. 

Duke patur një kurorë të reduktuar 

lehtësohen shërbimet agroteknike që i 

bëhen pemëve kryesisht mbi kurorë si 

trajtimet fitosanitare, kryerja e 

operacioneve të gjelbërta, krasitja 

dimërore, si dhe vjelja e prodhimit. 

Ndër anët negative të përdorimit të 

nënshartesave vegjetative është se 

jetëgjatësia e bimëve është më e 

shkurtër, bimët zhvillojnë një sistem 

rrënjor të kufizuar dhe jo të fuqishëm i 

cili shtrihet në një nivel të cekët nën 

sipërfaqe e tokës, kërkojnë toka të 

pasura me lëndë ushqyese dhe me 

taban të thellë, kërkojnë një 

agroteknikë të lartë kultivimi. 

Sot mundet të themi se është bërë një 

punë e mirë në drejtim të krijimit të 

nënshartesave të reja duke krijuar tipe 

nënshartesash për kufizim e rritjes së 

kurorës, të përshpejtimit të futjes në 

prodhim të bimëve të reja, të rritjes së 

numrit të bimëve për njësi të 

sipërfaqes, për nënshartesë me sistem 

rrënjor të fuqishëm dhe të pastër nga 

viruset. 


Figura 5.5. Blloqe intensive te 

kultivimit te mollëve 

Përdorimi i nënshartesave me 

prejardhje nga fara ose vegjetative 

bëhet sipas kërkesave që ka tregu në 

përshtatje dhe me kushtet klimatiko 

tokësore. Duhet të kihet në konsideratë 

se në toka të thata, me taban të cekët, 

në terene kodrinore dhe malore, në 

kushte të pa ujitshme, në toka të 

varfëra me elementë ushqyes në 

mungesë të lagështisë duhet të 

përdoren bimët me nënshartesë të 

rrjedhur nga fara ndërsa kur kushtet 

janë të favorshme në toka të 

shëndosha, të thella, të ujitshme, të 

pasura me lëndë ushqyese përdorimi i 

nënshartesave vegjetative është e 

rekomandueshme. 

1.2. Nënshartesat kryesore të 

specieve frutore 

1.2.1. Nënshartesat e species së 

mollës 

Si nënshartesë të mollës përdoren 

kryesisht ato të gjinisë malus si molla e 

70

egër (Malus silvestris Mill), farërat e 

mollës së kultivuar ( Malus domestica) 

si dhe nënshartesat vegjetative. 

Molla e egër e pyllit ( Malus silvestris 

Mill) është nënshartesë e përdorur për 

mollën. Nënshartesa e rrjedhur nga 

farërat e mollës së egër të pyllit ose siç 

quhet edhe mollçinkë zhvillon një 

sistem rrënjor të fuqishëm që depërton 

thellë në tokë. 

Figura 5.6. mollçinkë 

Kultivarët mbi këtë nënshartesë 

zhvillojnë një sistem të fuqishëm, 

paraqesin përputhshmëri të plotë mbi 

këtë nënshartesë, bimët futen me 

vonesë në prodhim por rrojnë për një 

periudhë më të gjatë që shkon nga 70 

deri në 100 vjet duke dhënë prodhim 

të mira. Nuk përshtatet mirë në toka të 

lagura, me ujërat freatikë të cektë, por 

jep rezultate të mira në toka të thata. 

Molla e butë (Malus domestica) Për 

nënshartesë mundet të përdoren edhe 

farërat e kultivarëve të mollëve ku në 

disa vënde përbëjnë dhe burimin 

kryesor të sigurimit të farës për 

nënshartesë të mollës. Përdorimi i 

farërave të kultivarëve të butë si 


nënshartesë për mollën paraqesin 

karakteristika që zhvillojnë një kurorë 

të mir, gjejnë përshtatshmëri në 

përgjithësi në toka të shkrifta, pjellore, 

të pasura në elementë ushqyes. 

Në toka shumë të lagura e ujërat 

freatik në afërsi të sipërfaqes sikundër 

edhe në toka të thata nuk shkojnë. 

Kanë një prodhimtari të mirë dhe hyjnë 

relativisht herët në prodhim. 

Vitet e fundit krijimi i pemtoreve 

intensive me mollë, me reduktim të 

sipërfaqes për një bimë, për reduktim 

të madhësisë së kurorës, me një numër 

të madh bimësh për njësinë e 

sipërfaqes ka bërë që të përdoren 

nënshartesat vegjetative me rritje të 

reduktaur. 

Një punë sistematike për krijimin e 

nënshartesave të mollës është bërë në 

stacionin e East Mallingut në Angli ku 

janë seleksionuar 16 tipe nënshartesash 

vegjetative për specien e mollës të 

cilat identifikohen me shkronjat EM 

dhe me numrat romak EM I, EM II, 

EM III, deri në EM XVI. Me punën e 

më vonshme të këtij stacioni u 

seleksionuan dhe u zgjodhën 27 

nënshartesa të tjera të cilat u studiuan 

dhe u klasifikuan sipas fuqisë së rritjes 

duke u etiketuar me numra arab M 

1,M 2,M 3, deri në M 27. 

Studimet e më vonshme në stacionin e 

East Malling veçuan 15 nënshartesa 

vegjetative që paraqesin një rezistence 

ndaj morrit të përgjakshëm duke i 

emërtuar Malling-Merton që u 

emërtuan me shkronjën MM 101,MM 

102 deri në MM 115. 

71

Përdorim në praktikë i këtyre 

nënshartesave veçoi si më të 

përshtatshmet numrat MM 104, 

MM106 ( më e përhapura në botë), 

MM109 dhe MM 111. 

Sipas fuqisë së rritjes këto nënshartesa 

klasifikohen: 

-Nënshartesa me rritje shumë të vogël. 

-Nënshartesa me rritje të vogla. 

-Nënshartesa me rritje mesatare. 

-Nënshartesa me rritje të fuqishme. 

-Nënshartesa me rritje shumë të 

fuqishme. 

Në nënshartesat e vlerësuara me rritje 

shumë të vogël i japin bimës së re një 

rritje shumë të kufizuar me një kurorë 

që shkon nga 2 deri në 3 m lartësi, që 

futen shumë herët në prodhim. 

Në këtë grup futen nënshartesat: 

Nënshartesa vegjetative M 27 

(Malling 3431) Është nënshartesa 

vegjetative me rritje më të kufizuar e 

krahasuar me M 9. Kjo nënshartesë 

përdoret për krijimin e pemëtoreve 

shumë intensive të cilat nga mbjellja 

shumë e dendur emërtohen dhe 

“pemëtore livadh” pasi përdoren 

shumë bimë për njësi të sipërfaqes. 

Krijimi i këtyre pemëtoreve kërkon 

investime të mëdha por hyrja në 

prodhim që në vitin e dytë , realizimi i 

rendimenteve të larta bën që investimi 

i kryer për ngritjen e tyre të shlyhet 

dhe të sigurojë një prodhimtari 

rentabël. 


Figura 5.7. Rrënjëzimi i 

nënshartesës M 27 

Është një nënshartesë që shumëzohet 

me lehtësi në fidanishte duke dhënë 

lastar me një bujshmëri mesatare deri 

në të fuqishme.Kultivarët e shartuar 

mbi këtë nënshartesë kanë një 

përputhshmëri të mirë. Bimët kanë një 

zhvillim më të dobët se ato të shartuara 

mbi M 9.Kjo nënshartesë kërkon toka 

me pjellori të lartë, zhvillon një sistem 

rrënjor të dobët dhe të cekët për këtë 

arsye kërkon sistem mbështetës gjë që 

shton shpenzimet e investimit. Për të 

përmirësuar sistemin rrënjor të saj 

aplikohet shartimi me lart dhe mbjellja 

në vëndin e përhershëm bëhet më 

thellë . 

Në vëndin e shartimit në disa raste 

mundet të çfaqen të fryra të cilat nuk 

janë shumë të theksuar dhe nuk 

përbëjnë problem për bimën në tërësi. 

Bima është mjaft prodhuese, futet 

shumë herët në prodhim. Mbjellja në 

toka jo të përshtatëshme reflektohet në 

prodhimtarinë dhe cilësinë e frutave të 

cilët mbeten të vegjël. Mbjellja në 

72

pemtoret intensive kjo nënshartesë nuk 

para nxjer kamëza. 

Nënshartesa vegjetative M 9. Është 

seleksionuar herët dhe është 

nënshartesa më e përdorëshme për 

grupin e nënshartesave me fuqi rritje 

me bujshmëri të dobët. Kultivarët e 

mollës të shartuar mbi këtë nënshartesë 

hyjnë shumë shpejt në prodhim po 

thuaj që në vitin e dytë duke dhënë 

rendimente të larta që në vitet e para të 

jetës. 

Kultivarët e shartuar mbi këtë 

nënshartesë manifestojnë një 

prodhimtari të përvitëshme, me fruta 

cilësor si për nga madhësia dhe 

uniformioteti, duke marë një ngjyrë të 

pamshëme tërheqëse për tregun. 


nëshartesë përshpejtojnë pjekjen, dhe 

zgjasin periudhën e konsumit të frutave 

ku mundet të ruhen mjaftë mirë për një 

periudhë më të gjatë. Kjo nënshartesë 

jep një sistem rrënjor që zhvillohet 

ceket në tokë si dhe manifeston një 

rrënjëzim të dobët për këtë arsye 

blloqet e mbjella me këtë nënshartesë 

kërkojnë sistem mbështetës ose 

individal por në zona ku ka erëra 

sistemi mbështetës duhet të jetë i 

kombinuar edhe me vendosje të telit 

horizontalisht për të ndihmuar lidhjen e 

kurorës. 

Të dhënat nga praktika e gjërë ka 

treguar se kjo nënshartesë në shumë 

raste nuk ka përputhshmëri të mirë me 

shumë kultivarë mollësh ku në pikën e 

shartimit paraqet një gungë mjaft të 

theksuar .Si nënshartesë në pemtoren 

mëmë shtohet shumë mirë me përpaje. 

Kur bimët mëmë janë në prodhimtari 


të plotë mundet të realizohet deri në 

100 mijë copa të rrënjëzuara për ha të 

një cilësie të mirë.vKjo nënshartes 

edhe në blloqet e mbjella çfaq 

dukurinë e nxjerjes së kamëzave gjë që 

shton shërbimet dhe angazhimin e një 

fuqie puntore për eleminimin e tyre, 

pasi influencon edhe në dobësimin e 

bimës. 

Kjo nënshartesë ka një ndjeshmëri 

ndaj temperaturave të ulta por një 

rezistencë ndaj thatësirës. Nënshartesa 

M 9 ka veti për një adaptim në terene 

të ndryshme tokash por që preferon më 

shumë tokat e thella, të përshkueshme, 

të shkrifta dhe me një lagështi 

optimale. Kultivarët e shartuar mbi 

këtë nënshartesë mbillen në blloqe me 

dëndësi rrjeshtash që shkojnë nga 3,5 

deri në 4 m ndërsa dëndësia brënda 

rrjeshtit luhatet nga 1 deri në 2,5 m. 

Nënshartesa vegjetative M 26. Edhe 

kjo nënshartesë bën pjesë në grupin e 

nënshartesave me bujshmëri të dobët. 

Kjo nënshartesë në dallim me 

nënshartesat e tjera të këtij grupi ka 

veçori të zgjimit me vonesë në 

pranverë dhe të përfundimit me herët 

të vegjetacionit në vjeshtë gjë qe e bën 

këtë nënsharetsë më rezistente ndaj 

temperaturave të ulta e krahasuar me 

nënshartesat e të njëjtit grup. Kjo veti e 

bën këtë nënshartesë të ketë një 

përhapje më gjërësisht edhe në rajone 

me temperatura të ulta. 

Karakterizohet nga një sistem rrënjor i 

zhvilluar dobët dhe i shtrirë cekët në 

sipërfaqe te tokes prandaj edhe per 

kete nenshartese shartimi duhet te 

kryhet ne nje lartesi 25- 30 cm mbi 

sipërfaqen e tokës duke bërë të 

73

mundur mbjelljen me thëllë në vëndin 

e përherëshëm . Realizimi i një 

mbjellje më të thellë ndikon në 

eleminimin e daljes së kamëzave, 

stabilizon bimën edhe në rendimente të 

larta duke ndihmuar në zhvillimin e 

sistemit rrënjor më në thellësi të tokës. 

Mbjellja e kultivarëve me këtë 

nënshartesë shoqerohet edhe me 

sisteme mbështetëse kryesisht në 

rajone që manifestojë erëra te forta. 

Përdorimi i kësaj nënshartese është i 

kufizuar në tipet e tokave të lagta, dhe 

me strukturë të rëndë. Edhe kjo 

nënshartesë manifeston formimin e një 

gunge në pikën e shartimit të 

ngjajëshme si edhe tek nënshartesa M 

9. Kultivarët e shartuar mbi 

nënshartesën M 26 frutifikojnë shumë 

herët dhe japin prodhime të bollëshme 

dhe të përvitëshme ku rendimenti është 

në vartësi edhe të dëndësisë së 

mbjelljes. 

Figura 5. 8. Prodhimi realizuar i 

kultivarit Golden Delicious mbi tre 

nenshartesa 

Siç shihet edhe nga paraqitja grafike të 

përdorimit të nënshartesave me 

bujshmëri të dobët të M 9, M 26 dhe 


të M106 me rritjen e numrit të bimëve 

për njësi të sipërfaqes rritet edhe 

rendimenti por kuptohet që në këtë rast 

kihet parasysh edhe influenca e 

faktorëve të tjerë. Rritja e numrit të 

bimëve për nënshartesën M 106 mbi 

2000 bimë rendimenti fillon të bjerë 

pasi kjo nënshartesë grupohet në ato 

me një zhvillim mesatare. 

Të dhënat e vëna në provë të 10 

kultivareve mbi nënshartesën M.26 të 

mbjella me distanca 5 m hapsirë 

ndërmjet rrjeshtave dhe 2,5 m hapsira e 

bimëve brënda rrjeshtit mbështetur 

edhe në sasinë e prodhimtarisë së 

realizuar për bimë konkludohet se në 

përgjithësi kultivarët nuk kanë zhvillim 

të njëjtë e për këtë arsye kërkojnë të 

aplikohen distanca të diferencuara për 

të rritur sipërfaqen ushqyese optimale 

për çdo bimë. 

Ndër nënshartesat vegjetative me një 

zhvillim mesatar renditen këto 

nënshartesa: MM 106, MM 104, 

MM111 

Nënshartesa vegjetative MM 106. 

Është një nënshartesë vegjetativ e 

mollës me një përhapje dhe përdorim 

të gjerë. Përhapja e kësaj nënshartese 

vjen si rezultat i disa vetive pozitive që 

manifeston dhe konkretisht është një 

nënshartesë që gjen një përdorim të 

gjerë për mbjelljet e dendura, 

manifeston një sistem rrënjor të 

zhvilluar mirë si dhe manifeston një 

rrënjëzim të lehtë. Të gjithë kultivarët 

e mollës të shartuar mbi këtë 

nënshartesë paraqesin një 

përputhshmëri të mirë. Kultivarët mbi 

këtë nënshartesë kanë një prodhimtari 

të lartë për njësi të sipërfaqes, të 

rregullta dhe me një cilësi të lartë të 

74

frutave. Kjo nënshartesë nuk ka nevojë 

për mbështetës me përjashtim kur 

mbillet në zona që kanë erëra të forta 

dhe të shpeshta ku në këto raste është e 

nevojëshme ndërtimi i një sistemi 

mbështetës. Tregues tjetër pozitiv i 

kësaj nënshartesë është edhe rezistenca 

që paraqet ndaj temperaturave të ulta. 

Figura 5.9. Rrënjëzimi i 

nënshartesës M 106 

Kjo nënshartesë gjen një aplikim të 

gjërë kryesisht për kultivarët spur ( që 

paraqesin një zhvillim të kufizuar) të 

mollëve, por që përshtatet edhe për 

kultivarët standard të mollës por që 

duhet të mbillen me distanca më të 

mëdha. 

Nënshartesa vegjetative MM 104. 

Është një nënshartesë që ka një 

përdorim të kufizuar për shkak të 

cilësive jo të kënaqshme që paraqet e 

krahasuar me MM 106.Ka vështirësi 

në rrënjëzim, nuk nxjër kamza. 

Nënshartesa vegjetative MM 111 Është 

një nënshartesë tjetër për specien e 

mollës qëe karakterizohet me një 


zhvillim mesatar, me një sistem rrënjor 

të zhvilluar dhe të fuqishëm për këtë 

arsye nuk kërkon sisteme mbështetëse 

në pemtore. Kjo nënshartesë paraqet 

një rezistencë të lartë ndaj 

temperaturave të ulta, përshtatet 

njëkohësisht si për toka të rënda 

njëkohësisht edhe për toka të thata. 

Krahasuar me nënshartesat e tjera të 

këtij grupi kjo veçohet për një zhvillim 

më të fuqishëm, që në këtë rast 

përdorimi i kësaj nënshartese për 

kultivarët e mollës që kanë një rritje të 

fuqishme influencon negativisht në 

nivelin e prodhimtarisë, duke realizuar 

rendimente të ulta. Distancat e 

mbjelljes të bimëve me këtë 

nënshartesë janë në kufijtë e 4,5 deri 

në 4,8 m hapësira ndërmjet rreshtave 

dhe nga 2,3 deri në 4,5 m hapësira 

ndërmjet bimëve brënda rreshtit. 

Kombinimi i kësaj nënshartese me 

kultivar të tipit spur si dhe me kultivar 

me fuqi më të dobët jep rezultate të 

larta. 

1.2.2. Nënshartesat për specien e 

dardhës 

Si nënshartese të species së dardhës 

për prodhimin e fidanave frutore 

përdoren nënshartesat gjenerative 

(kryesisht nënshartesat e rrjedhura nga 

mbirja e farërave) si dhe nënshartesat 

vegjetative (të rrjedhura nga rrënjëzimi 

i pjeesëve vegjetative). 

Nënshartesat më të përhapura dhe të 

përdorëshme për dardhën janë dardha e 

egër e pyllit (Pyrus communis) ,gorica 

(Pyrus amygdaliformis ), si dhe një 

numër nënshartesash vegjetative. 

Dardha e egër (Pyrus communis) është 

një nënshartes e përdorëshme gjërësish 

për dardhën. Në sajë të vetive që 

75

manifeston përdoret gjërësisht si 

nënshartesëe për kultivarët e 

fisnikëruar të dardhës e krahasuar me 

përdorimin e nënshartesave 

vegjetative. Dardha e egër ose siç thiret 

në vëndin tonë dardhulka manifeston 

një bimë me kurorë shumë të zhvilluar 

që mundet të arijë deri në 20 m lartësi, 

me një frut të vogël në formë dardhe 

me ngjyra të ndryshme ku konsumi i 

frutit bëhet pas pjekjes së plotë të tij. 

Bimët mbi këtë nënshartesë marin një 

zhvillim shumë të madh, jetojnë shumë 

që shkon deri në 150 – 200 vjet. Bimët 

paraqesin qëndrueshmëri ndaj 

faktorëve stresant si ndaj thatësirës po 

ashtu edhe ndaj temperaturave të ulta. 

Kjo nënshartesë tregon një 

qëndrueshmëri të lartë ndaj 

përmbajtjes së lartë të gëlqeres në tokë, 

krahasuar me nënshartesat e tjera 

vegjetative që përdoren. 

Anë negative kjo nënshartesë paraqet 

shfaqien e polimorfizmit të theksuar në 

farishte. Njëkohësisht farat kanë një 

mbirje jo uniforme. Zhvillon një sistem 

rrënjor boshtor prandaj kërkojnë 

trapiantimin e farëfilizave për të 

ndërprerë rritjen e rrënjës në thellësi, 

Paraqet një ndjeshmëri ndaj tokave të 

rënda . 

Përdorimi dardhuklës si nënshartesë 

për dardhën ka treguar se ka një 

përputhshmëri të mirë në përgjithësi 

me të gjithë kultivarët e fisnikëruar të 

dardhës. Në disa raste për disa kultivar 

përdorimi i kësaj nënshartese ndikon 

negativisht në cilësinë e frutave për 

këtë arsye nuk përdoret. 


Gorica (Pyrus amygdaliformis ) është e 

përdorshme si nënshartesë për dardhën 

në sajë të vetive që manifeston. Gorica 

si nënshartesë përdoret kryesisht për 

toka tëe thata, paraqet një 

përputhshmëri të mirë në përgjithësi 

me të gjithë kultivarët e fisnikëruar 

.Për shkak të kufizimit të zhvillimit të 

kurorës bimët mundet të mbillen në 

disatanca më tëe reduktuara. 

Figura 5.10. Nënshartesa e gorices 

mbjelle ne vazo 

Kultivimi i dardhës në mënyrë 

intensive gjithnjë e më shumë po gjen 

përdorin si nënshartesë vegjetative 

specia e ftoit. Përdorimi i ftoit si 

nënshartesë vegjetative siguron që 

bimët të përshpejtojnë hyrjen në 

prodhim, të kenë një kurorë të 

reduktuar e krahasuar me bimët mbi 

nënshartesa nga fara. Kultivarët e 

dardhëve të fisnikëruar realizojnë 

prodhime më të larta, japin fruta më të 

mëdha dhe me një shije më të mirë . 

76

1.2.3. Nënshartesa vegjetative Ftoi 

MA 

Njihet edhe si nënshartesa e ftoit 

Anger I cili ka një përdorim të gjërë. 

Sot mbi këtë është punuar duke veçuar 

shumë klone me veti të përmirësuara 

në të gjitha drejtimet. 

Nënshartesa e ftoit anger ka një rritje 

të dobët deri në mesatare. Bimët mëmë 

japin llastarë shumë të fuqishëm që 

kanë një ngjyrë të erët kafe me 

lenticela të shumta gjatë gjithë 

gjatësisë së tyre me formë të 

rumbullakët dhe ngjyrë të kuqe në 

portokalli. 

Ftoi Anger ka një rrënjëzim të lartë dhe 

mundet të shtohet edhe me përpaje. 

Zhvillon një system rrënjor shumë të 

dëndur që shtrihet deri në 1 m thellësi 

në rastin e mbjelljes në toka të thella, 

të kulluara, të pasura .Si bimë mëmë 

për prodhimin e filizave përdoret 

shtimi me mbathje ku ka rezultate më 

të larta. 

Shpesh kultivarët e dardhës të mbjellë 

me këtë nënshartesë kërkojnë edhe një 

sistem mbështetës kryesisht në rajone 

të cilat manifestojnë gjatë vegjetacionit 

korente erërash si dhe kur mbillen në 

kushte të ujitëshme. Kjo nënshartesë 

ka një ndjeshmëri ndaj tokave 

gëlqerore që në rastet e një përmbajtje 

të lartë të gëlqeres në tokë kur ph 

sillet rreth vlerave 8 - 8,3, bimët të 

manifestojnë shënja kloroze. Po ashtu 

kjo nënshartesë nuk i përshtatet edhe 

tokave të thata por edhe ato shumë të 

rënda. 


Preferon toka të thella, fresketa, me një 

lageshti mesatare dhe mbështetur me 

një agroteknikë të regullt. 

Figura 5.11. Rrenjezimi i 

nenshartesa e ftoit MA 

Përdorimi i kësaj nënshartese për disa 

kultivarë të fisnikëruar të dardhës 

paraqet një mospërputhshmëri të lartë 

por në këto raste aplikohet një shartim 

i ndërmjetëm duke vendosur mbi ftua 

një kultivar që ka përputhshmëri dhe 

mbi të vendoset kultivari i cili paraqet 

mospërputhshmëri me ftoin amger. Si 

distancë për mbjellje të kultivarëve të 

fisnikëruar të shartuar mbi ftoin anger 

përdoren 4 m hapësirë ndërmjet 

rreshtave dhe nga 1 deri në 3 m 

hapësirë ndërmjet bimëve brenda 

rreshtit dhe kjo është në vartësi të 

sistemit të kultivimit. 

Për kushtet tona agroekologjike 

përdorimi i nënshartesës së ftoit Anger 

(ftoi MA) si nënshartesë vegjetative 

në sajë të rezultateve shumë të mira që 

ka treguar deri më sot mbetet një nga 

nënshartesat më kryesore dhe më të 

përdorshme për dardhën. Sot stacionet 

eksperimentale po punojnë për krijimin 

77

e kloneve të nënshartesave vegjetative 

kryesisht nga ftoi për dardhën. 

1.2.4. Nënshartesat e species së ftoit 

Rallë mundet të përdoren nënshartesa 

gjenerative për ftoin dhe në këtë rast 

mundet të përdoren farërat e kultivarit 

të ftoit të i Vranjës ose të ftoit të 

Florinjtë. 

Në pemëtarinë bashkëkohore si 

nënshartesë për specien e ftoit përdoret 

nënshartesa vegjetative Ftoi MA i cili 

është përshkruar si nënshartesë për 

dardhën. 


pjeshkës 

Për specien e pjeshkës përdoret një 

numër i madh nënshartesash të cilat 

kanë origjinë gjenerative dhe 

vegjetative. Si nënshartesa pjeshke 

mundet të përdoren gjerësisht pjeshka, 

bajamja, kumbulla, hibridi bajame x 

pjeshkë, i kumbullës dhe kajsisë e 

pjeshkës dhe bajames. 

Nënshartesat gjenerative të pjeshkës 

Një përdorim të gjerë dhe të 

suksesshëm në përdorimin si 

nënshartesë se pjeshkës është vetë 

pjeshka e egër (Prunus Persica), 

pjeshka e vreshtave ( Prunus persica 

var vulgaris), farëfilizat e dala nga 

kultivarët e vete pjeshkës, farëfilizat e 

kumbullës të bajames, të kajsisë etj. 

Nënshartesa e pjeshkës së egër 

Nuk është dhe shumë e përhapur në 

vendin tonë 

Nënshartesa e pjeshkës së vreshtave. 

Zakonisht është e përhapur në zona të 


kultivuara. Karakterizohet nga një 

zhvillim mesatar me një prodhimtari të 

lartë të frutave, madhësia e frutave e 

vogël, njëkohësisht edhe fara e vogël. 

Pjeshka e vreshtave mundet të jetë tul 

verdhë por ekzistojnë edhe forma me 

tul të bardhë. Në përgjithësi janë 

shklesa ( fara veçohet lirisht nga 

tuli).Sot për sot është nënshartesa 

kryesore gjenerative e pjeshkës. 

Manifeston një përputhshmëri të lartë 

me mbishartesën , me të gjithë 

kultivarët e ndryshem të pjeshkës së 

kultivuar. Parapëlqen toka të lehta, të 

kulluara, të shkrifëruara dhe me 

përmbajtje të gëlqeres ne tokë deri në 4 

%. Dhe paraqet një rezistencë ndaj 

thatësirës. Nuk shkon në toka të rënda, 

të pa ajrosura, të ftohta. 

Figura 5.12. Nënshartesa e pjeshkës 

e rrjedhur nga fara 

Ka fuqi mbirëse të lartë dhe aftësi të 

ruaj fuqinë mbirëse deri në katër vjet. 


nënshartesë hyjnë shpejt në prodhim,, 

jetojnë deri në 20 vjet në vartësi të 

kushteve dhe të agroteknikes së 

përdorur. Nuk nxjerr fundak. Në 

shumë vende të botës përdoren si 

78

nënshartesë edhe farëfilizat e rrjedhura 

nga farërat e kultivarëve të fisnikëruar 

dhe konkretisht të kultivarit Elberta. Si 

dhe farërat e shumë kultivarëve 

industrial si Champion, Halehaven, 

Golden Queen etj. 

Nënshartesa e kumbullës është e 

aplikueshme për kultivarët e pjeshkës. 

Kjo nënshartesë përdoret për toka të 

rënda dhe me lagështi të theksuar, të 

ngjeshura dhe të ftohta. Shkon mirë 

dhe në toka me përmbajtje të gëlqeres 

mbi 7 %. Kultivarët e pjeshkës të 

shartuar mbi kumbull kanë një zhvillim 

më të kufizuar, por që influencon në 

hershmërinë e prodhimit. Si 

nënshartesa të kumbullës mundet të 

përdoren kumbulla e egër, kumbulla e 

gardheve. 

Nënshartesat vegjetative të pjeshkës 

Nënshartesat vegjetative në përgjithësi 

sot po gjejnë një përdorim të gjerë në 

prodhimtarinë e fidanëve të pjeshkës 

dhe nektarinës në sajë të vetive 

trashëguese të cilësive në mënyrë të 

njëtrajtshme. Sot për pjeshkën ka një 

numër të konsiderueshëm nënshartesa 

vegjetative ku më të rëndësishmet jane: 

Hibridi bajame x pjeshkë GF 677, 

kumbulla Juliana GF 655, kumbulla 

Damas GF 1869 etj. 


Figura 5.13. Nënshartesa GF 677 

dhe zhvillimi i sistemit rrënjor ne 

thellësi dhe gjerësi 

Nënshartesa vegjetative GF 677 është 

një nënshartesë hibride e vetme dhe 

kryesore për pjeshkën shumë 

rezultateve. Karakterizohet nga një 

zhvillim i bujshëm i krahasuar me 

nënshartesat gjenerative të pjeshkës. 

Ka një përputhshmëri të mirë me të 

gjithë kultivarët e pjeshkës dhe të 

nektarinës. Shkon mirë në toka të 

thella, të kulluara, pjellore, të shkriftë 

por mundet të mbillet edhe në toka 

disi të rënda dhe me lagështi. Zhvillon 

një sistem rrënjor të zhvilluar mirë në 

thellësi dhe në gjerësi. 


kajsisë 

Edhe për kajsinë përdoren nënshartesa 

gjenerative dhe nënshartesa 

vegjetative. Kajsia ka një numër të 

madh kërkesash ndaj nënshartesave si 

në drejtim të përputhshmërisë, të 

jetëgjatësisë, të prodhimtarisë, të 

dukurisë së tharjes së bimëve, të 

kërkesave të ndryshme ndaj tokës dhe 

klimës. Sot për kajsinë nuk ka 

79

nënshartesë universale që ti përshtatet 

kushteve të ndryshme klimatike, 

tokësore, përputhshmërisë etj. 

Nënshartesat gjenerative të kajsisë. 

Si nënshartesë gjenerative të kajsisë 

mundet të përdoren farërat e kajsisë, 

farërat e zerdelisë, farërat e pjeshkës së 

vreshtave si dhe farërat e kumbullës 

së egër etj. 

Përdorimi i nënshartesës gjenerative të 

vetë kajsisë manifeston një 

përputhshmëri të mirë me kultivarët e 

fisnikëruar të kajsisë. Kjo nënshartesë 

përdoret për toka të lehta skeletore dhe 

pjellore. Nuk para pëlqen tokat e 

rënda e me lagështi të tepërt. Bimët 

hyjnë shpejt në prodhim që në vitin e 

katërt pas mbjelljes duke dhënë 

rendimente të larta dhe cilësore. 

Për shumëzimin e saj përdoret fara nga 

frutat e vegjël të kajsisë së zakonshme. 

Nënshartesa gjenerative e zerdelisë 

është një nënshartesë e përdorshme 

për kultivarët e kajsisë. Në përgjithësi 

kjo nënshartesë paraqet përputhshmëri 

të mirë me të gjithë kultivarët e kajsisë, 

preferohet për toka të freskëta, të 

thella, pjellore, por mundet të mbillet 

dhe në toka skeletore të pa ujitshme. 

Bima ka një zhvillim mesatar hyn 

shpejt në prodhim dhe prodhon mirë 

për çdo vit. Farërat e zerdelisë kanë një 

mbijshmëri uniforme. Për kajsinë 

mundet të përdoret si nënshartesë edhe 

kumbulla e egër por shpesh 

manifeston tharje të bimëve të rritura 

si pasojë e mospërputhshmërisë dhe 

vegjetacionit të zgjatur qe i jep bimës. 

Mos përputhshmëria mundet të 

mënjanohet në me përdorimin e 


shartimit të dyfishtë ku si ndërmjetës 

mundet të përdoret kultivari i 

kumbullës Stanley me një shartimi të 

paktën të kryet në mbi 100 cm lartësi 

nga toka. 

Si nënshartesa vegjetative për kajsinë 

janë në përdorim disa klone vegjetative 

të kumbullës si GF 31, Marina GF 8- 

1, GF 1380, Mariana 2624 etj. 


qershisë dhe vishnjës. 

Edhe për këto dy specie si nënshartesa 

përdoren nënshartesa gjenerative dhe 

vegjetative. 

Nënshartesat gjenerative të qershisë 

dhe vishnjës. Si nënshartesa 

gjenerative për qershinë dhe vishnjën 

përdoren gjerësisht nënshartesa 

mëzhdrave, qershia e egër, vishnja, si 

dhe farërat nga kultivarë qershish të 

kultivuara. Qershia e egër (Prunus 

Avium) është nënshartesa më e 

përdorshme e qershisë dhe e vishnjës. 

Kjo nënshartesë zhvillon një sistem 

rrënjor të fuqishëm të zhvilluar në 

thellësi dhe më shumë në gjerësi 

sistemi rrënjor i qershisë së egër i 

kalon kufijtë e projeksionit të kurorës. 

Figura 5.14. Pamje e qershisë së egër 

80

Si nënshartesë jep rezultatet të mira ne 

toka të thella, të shkriftë, me lagështi 

mesatare, me ujra nëntokësor në nivele 

mesatare. Nuk shkon në toka alkaline 

dhe ato të thata. Farërat e qershisë së 

egër kanë një periudhë të gjatë 

jarovizimi kështu rekomandohet që pas 

nxjerrjes nga fryti përpara se të 

shtratifikohen mundet të mbahen për 

24 – 30 orë në ujë dhe pastaj të 

shtratifikohen. Shtratifikimi i 

menjëhershëm siguron një mbirje të 

suksesshme. Si nënshartesë ka 

përputhshmëri me kultivarët e 

fisnikëruar si të qershisë po ashtu dhe 

të vishnjës. Bimët mbi këtë 

nënshartese hyjnë relativisht më vonë 

në frutifikim. 

Mëzhdrava (Prunua Mahaleb) zhvillon 

një sistem rrënjor të fuqishëm që 

deperton thellë në tokë duke 

manifestuar një qëndrueshmëri ndaj 

thatësirës. Nënshartesa e mëzhdravës 

është e ndjeshme ndaj lagështirës së 

madhe në tokë, nuk preferon tokat e 

rënda, të lagta pasi vuan nga asfiksia. 

Preferon toka të lehta, të shkrifta e të 

thata. 

Figura 5.15. Pamje e nënshartesës se 

Mëzhdravës 


Me kultivarët e vishnjës manifeston një 

përputhshmëri të mirë ndërsa me disa 

kultivarë qershish paraqet mospërputhshmëri 

të mirë. Bimës i jep një rritje 

e zhvillim mesatar, hyjnë shpejt në 

prodhim dhe japin prodhime të 

bollshme dhe cilësore. Jetëgjatësia e 

bimës është me e shkurtër e krahasuar 

me nënshartesën e qershisë së egër. 

Figura 5.16. Pamje 

mospërputhshmërisë se qershisë mbi 

mëzhdrave 

Nënshartesat vegjetative. 

Sot njihen një numër i nënshartesave 

vegjetative për qershinë dhe vishnjën 

që janë: F 12/1, Kolt F 4/13, 

mëzhdrava St.64. 

Nënshartesa vegjetative Kolt është një 

nënshartesë me një përdorim të gjerë 

si për qershinë dhe për vishnjën në sajë 

të lëtshmërisë së shtimit të saj, të 

përputhshmërisë së mirë që manifeston 

me të gjithë kultivarët e fisnikëruar të 

qershisë dhe vishnjës. Shtimi I saj 

bëhet i lehtë me copa kur përdoren 

lëndë stimulsante për rrënjëzim si p.sh 

IBA 0,05 %.Në pemëtoret mëmë nuk 

jep kamëza. Parapëlqen tokat me 

81

lagështi, tokat e thella dhe të freskëta. 

Nuk pëlqen tokat e thata skeletore. 


kumbullës 

Për kultivimin e kumbullës përdoren 

gjerësisht nënshartesat gjenerative si 

dhe ato vegjetative. 

Ndër nënshartesat gjenerative më të 

përdorshme për kumbullën është 

kumbulla e egër. Përveç kumbullës së 

egër si nënshartesë gjenerative 

përdoret edhe kumbulla e rëndomtë ( 

Prunus domestica), kumbulla e 

gardheve (P.insitita) si dhe kulumbria 

(P.Spinosa) 

Kumbulla e egër (Prunus cerasifera 

Ehrh) është një nga nënshartesat më të 

përdorura. Si nënshartesë 

karakterizohet nga shumë veti pozitive 

siç mundet të përmendim: 

Farërat e kumbullës së egër kanë një 

mbijshmëri të lartë, me një 

përshtatshmëri të mirë në të gjitha mbi 

këto zonat ku kultivohet kumbulla. 

Paraqet një përputhshmëri të lartë me 

të gjithë kultivarët e kumbullës së 

fisnikëruar duke u dhënë atyre një 

rritje dhe zhvillim të mirë me një 

prodhueshmëri të lartë , të stabilizuar 

dhe cilësore. Ka aftësi të përshtatet në 

tipe të ndryshme tokash në sajë të një 

sistemi rrënjor të fuqishëm që zhvillon. 


Figura 5. 17. Pamje e frutave qe 

shërbejnë për sigurimin e farës se 

kumbullës 

Bimët e kultivarëve të ndryshëm mbi 

këtë nënshartesë hyjnë në prodhim të 

plote në vitin e 4 dhe 5. Është një nga 

nënshartesat më të përdorshme edhe 

për speciet e tjera bërthamore edhe pse 

puna seleksionuese për veçimin e 

kloneve vazhdon. Nënshartesat e tjera 

si kulumbria për shkak të 

polimorfizmit të theksuar, për shkak të 

vështirësisë së mbirjes së farërave kjo 

nuk gjen përdorim si nënshartesë. 

Në shumë vende të botës nënshartesë 

për kumbullën mundet të përdoren 

edhe pjeshka kryesisht për kumbullat e 

grupit Kino – Japonez. Si nënshartesë 

pjeshka ka përputhshmëri në një 

shkallë të kënaqshme. 

Përdorimi i kajsisë si nënshartesë për 

kumbullën ka pak vlera kryesisht në 

përdorimin në toka me një ph bazik. 

Nënshartesat vegjetative për 

kumbullën . 

Në mbështetje të zhvillimit që merr 

bima mbi këto nënshartesa ato 

klasifikohen: 

82

Nënshartesa vegjetative me zhvillim të 

dobët. 

Nënshartesa vegjetative me zhvillim 

mesatar. 

Nënshartesa vegjetative me zhvillim të 

fuqishëm. 

Në grupin e nënshartesave me rritje të 

dobët per kumbullën kemi:. 

Nënshartesa vegjetative Krosje Kjo 

nënshartesë për kumbullën karakterizohet 

nga një rritje e kufizuar. Në 

përgjithësi shtohet lehtë me anë të 

copave të drunjëzuara ndërsa shtimi i 

saj me përpajë paraqet vështirësi në 

rrënjëzim. Paraqet një mospërputhshmëri 

me shumë nga kultivarët e 

fisnikëruar të kumbullës. 

Nënshartesa GF 655 është një klon i 

kumbullës Juliana. Kjo nënshartesë ka 

nga një sistem rrënjor të zhvilluar mirë, 

ka një përputhshmëri të mirë me të 

gjithë kultivarët e fisnikëruar të 

kumbullës. Bimët mbi këtë nënshartesë 

kanë një zhvillim mesatar në të madh, 

hyjnë më herët në prodhim, japin 

prodhime të larta dhe cilësore. Shtohet 

lehtë me copa të drunjëzuara. Në 

pemëtore nga bimët dalin fundake. 

Nënshartesa vegjetative Sen Zhylien 

Edhe kjo nënshartesë karakterizohet 

nga një rritje mesatare, me shumicën e 

kultivarëve të kumbullës ka një 

përputhshmëri të mirë. Bimët mbi këtë 

nënshartesë manifestojnë një rritje dhe 

zhvillim mesatar, hyjnë herët në 

frutifikim dhe që shoqërohen me 

rendimente të larta dhe cilësi të lartë të 

frutave. Si nënshartesë rrënjëzon me 

lehtësi . Kjo nënshartesë mundet të 


mbillet edhe në toka të rënda dhe 

acide. 


bajames 

Kultivarët e fisnikëruar të bajames 

shtohen me rrugë vegjetative si dhe me 

rrugë gjenerative. Si nënshartesë 

gjenerative për bajamen përdoren 

farëfilizat e rrjedhur nga mbirja e 

farërave të bajames së hidhur, por 

mundet të përdoren edhe farërat e 

bajames së zakonshme, të kumbullës, 

të pjeshkës dhe të kajsisë. 

Nënshartesa e bajames së hidhur ( 

Prunus Amygdalis). 

Si nënshartesë e përdorur për bajamen 

është nënshartesa më e përhapur, që 

paraqet një përputhshmëri me të gjithë 

kultivarët e fisnikëruar të bajames. 

Shkon mirë në toka të thata, skeletore. 

Edhe farëfilizat e rrjedhura nga 

bajamet e kultivuara të cilat kanë një 

uniformitet në mbirje dhe në zhvillim 

përdoren si nënshartesa për bajamen. 

Këto nënshartesa preferojnë toka me 

përmbajtje disi më të lartë të gëlqeres 

në tokë që luhatet ndërmjet kufijve 12- 

18 %. 

Figura 5. 18. Nënshartesa e bajames 

se hidhur 

83

Farëfilizat e rrjedhura nga pjeshka 

përdoren si nënshartesa kryesisht për 

toka të lehta me lagështi, me 

përmbajtje të gëlqeres në kufijtë e 4- 5 

%. Bimët e kultivarëve të fisnikëruar të 

bajames mbi këto nënshartesa hyjnë 

më shpejt në prodhim, japin prodhime 

më të qëndrueshme por çfaqin shenja 

të prekjes nga viruset pasi nënshartesat 

e pjeshkës kanë ndjeshmëri. Këto 

nënshartesa preken edhe nga 

nematodet. 

Nënshartesat vegjetative të bajames. 

Në fidanishte shtimi me rrugë 

vegjetative nuk aplikohet për bajamen 

por si nënshartesa të përdorshëm 

mundet të rendisim: Hibridin GF 677, 

Mariana GF 8-1 dhe Mariana 2624. 


arrës. 

Për arrën në praktike si nënshartesë 

gjenerative përdoren arra e zakonshme 

(Juglans Regia) si dhe farërat e arrës së 

zezë (Juglans nigra). 

Përdorimi i nënshartesave të rrjedhura 

nga farërat e arrës së zakonshme ka 

qënë burimi kryesor i shtimit të arrës 

në vëndin tonë. Frutat e arrës së 

zakonëshme përzgjidhen nga bimë të 

shëndetshme, me një zhvillim mesatar 

të kurorës e të dallueshme për një 

prodhimtari të lartë. Përzgjidhen fruta 

që të jenë tip gungëse (fara që thyhen 

me vështirësi dhe thelbi nuk veçohet 

nga gujada). Aftësia mbirës e farërave 

të arrës ruhet për një vit. Periudha e 

zgjimit zgjat nga 80 deri në 100 ditë. 

Thellësia e mbjelljes së farës është 5-6 

cm e cila varet nga kushtet e gjendjes 


së farës, nga gjendja e tokës, klimës 

etj. 


hurmës 

Si nënshartesa më të përdorshme për 

hurmën është hurma e egër ( 

Diospyrus lotus). Kjo nënshartesë ka 

një sistem rrënjor të zhvilluar, fibroz 

dhe elastik. Kjo veti e sistemit rrënjor 

të farëfilizave të hurmës bën që gjatë 

shkuljes nga farishtja të mos 

dëmtohen. 

Bima është e qëndrueshme ndaj 

temperaturave të ulta, i përshtatet të 

gjitha tipeve të tokave duke përfshirë 

edhe tokat e rënda dhe të lagta. Kjo 

nënshartesë si e vetmja për kultivarët e 

hurmës ka një përputhshmëri të lartë, 

bima fillon frutifikimin në vitin e 5 - 6 

pas mbjelljes në vendin e përhershëm. 

Bima ka një prodhueshmëri të 

përvitshme dhe të lartë. 

Figura 5.19. Fryti hurmës se egër 

Bima në kushte të zakonshme 

mbështetur me një agroteknikë jeton 

gjatë. 

84

1.2.12 . Nënshartesat e species së 

lajthisë 

Lajthia mundet të shumëzohet me 

rrugë gjenerative si dhe me rrugë 

vegjetative. Në shtimin me rrugë 

gjenerative përdoren filizat e përftuara 

nga farërat e lajthisë së zakonshme 

(Corylus avellana). 

Figura 5. 20. Lajthia e zakonshme 

Shumëzimi me rrugë gjenerative i 

lajthisë nuk para përdoret por në raste 

të aplikimit farërat duhet të zgjidhen 

nga bimë të shëndosha, prodhuese, 

dhe me fruta cilësor te lajthisë së pyllit. 

Farërat e grumbulluara shtratifikohen 

në rërë dhe mbahen në një temperaturë 

0 0 C. Zgjimi i farës bëhet për 100 – 

120 ditë. 

Shumëzimi me lehtësi i lajthisë me 

rrugë vegjetative bën që mënyra 

gjenerative të mos gjejë përdorim 

(Vetëm në rastet e krijimit të 

kultivarëve të rinj). Aftësia e species së 

lajthisë për tu rrënjëzuar bën që 

shumëzimi i saj të bëhet me këtë 

mënyrë. 

Teknika e prodhimit të fidanëve të 

rrënjëzuar është e njëjtë me teknikën e 

shtimit me përpajë. 



mushmollës dimërore 

Si nënshartesë të mushmollës dimërore 

përdoren nënshartesat gjenerative 

(kryesisht nënshartesat e rrjedhura nga 

mbirja e farërave) si dhe nënshartesat 

vegjetative (të rrjedhura nga rrënjëzimi 

i pjesëve vegjetative). 

Nënshartesat e dardhës së egër ose siç 

quhet e dardhuklës për mushmollën 

dimërore manifeston një 

mospërputhshmëri të lartë e për pasojë 

nuk gjen përdorim. Mushmolla 

dimërore mundet të shartohet mbi 

farëfilizat e rrjedhura nga farërat e 

vodhëzës, nga farëfilizat e rrjedhura 

nga farërat e ftoit që në këto raste 

bimët kërkojnë toka të thella, pjellore, 

me strukturë të mirë dhe të lagështa. 

Prej nënshartesave vegjetative për 

kultivimin e mushmollës dimërore 

mundet të gjejë një përdorim të gjerë 

ftoi MA i cili ka një përputhshmëri të 

lartë me kultivarët e mushmollës, jep 

rendimente të kënaqshme dhe ka një 

jetëgjatësi të madhe. 

1.2.14. Nënshartesa e fikut 

Si dhe të gjithë speciet e tjera frutore 

edhe fiku ka dy mënyra të shtimit atë 

gjenerative e cila përdoret vetëm në 

rastet e krijimit të kultivarëve të rinj si 

dhe rrugën e shtimit vegjetativ e cila 

është kryesorja në prodhimin e bimëve 

të fikut. 

Në përdorimin e kësaj mënyre më e 

aplikueshmja është shtimi me copa të 

drunjëzuara. Kjo metodë shtimi është 

përshkruar në teknikën e shtimit të 

85

pemëve frutore me copa të 

drunjëzuara. Një formë tjetër e 

përdorshme në mënyrë të kufizuar 

është shartimi i fikut me dollap. 


shegës 

Edhe specia e shegës sikundër fiku ka 

dy rrugë të shtimit të saj ku shtimit 

me farë është e pa aplikueshme. 

Shtimi vegjetativ i shegës ka disa 

mënyra si shtimi me copa, shtimi me 

kamza, shtimi me shartim. 

Mënyra më e përdorshme është shtimi 

me kamza dhe shtimi me copa të 

drunjëzuara të cilat janë të shpjeguara 

në teknikat e shtimit vegjetativ të 


1. 3. Përgatitja e nënshartesës për 

tu shartuar me syth 

Operacioni më i rëndësishëm në 

shartesore është ai i bashkimit të dy 

komponentëve e konkretisht vendosja 

e komponentit të mbishartesës që 

përfaqësohet nga kultivari që ne 

dëshirojmë të shumojnë mbi 

nënshartese që ka origjinë nga fara ose 

nga copa vegjetative. 

Përpara fillimit të shartimeve e 

rëndësishme është përpilimi i një 

programi ku në të të përfshihet sasia 

totale e shartimeve që do të kryhet, 

struktura e kultivarëve që do të shtohen 

sipas specieve. Përcaktohen bimët 

mëmë që do të shërbejnë për marrjen e 

kalemave. Përllogaritet sasia ditore që 

duhet të realizohet për të përmbyllur 

totalin e shartimeve brenda kohës 

optimale. 


Gjithashtu bëhet inventari i 

nënshartesave që disponohen i cili 

kushtëzon edhe strukturën e 

kultivarëve dhe të specieve që do të 

shartohen, sigurohet baza e nevojshme 

materiale si brisqet e shartimit, 

gërshërët krasitëse, gritë për prefjen e 

thikave të shartimit, shara dore, rafje 

për lidhjen e shartimeve, mastiçi i 

nevojshëm për ato specie që përdoret 

shartimi me kalem, kova per mbajtjen 

e kalemave, valixhe frigoriferike për 

transportimin e kalemave nga 

vendndodhja në fidanishte kur 

distancat janë të gjata, parafinë në 

rastin e prodhimit të fidanëve të 

hardhisë. Njëkohësisht merren masa 

për rregullimin dhe sistemimin e të 

gjitha ambienteve që do të shërbejnë 

për kryerjen e shartimeve. 

Përpara fillimit të shartimeve bëhen 

kurse kualifikimi me shartuesit. 

Hartohet grafiku i fillimit dhe i 

përfundimit të shartimeve. Në këtë 

grafik duhet të merren në konsideratë 

veçoritë biologjike të specieve të 

ndryshme që do të shartohen e 

konkretisht shartimi duhet të fillojë në 

fillim me specie bërthamore si 

kumbulla, kajsia, pjeshka, pasi këto 

specie ndërpresin më shpejt lëvizjen e 

ligjeve limfatik në vjeshtë në rastin e 

shartimit me syth të fjetur, të qershisë 

dhe vishnjës kur këto mundet të 

shartohen në pranverë me kalem dhe 

vazhdohet me farorët ku fillohet me 

dardhën, ftoin, e vazhdohet me 

mollën. 

Përpara fillimit të operacionit të 

shartimit punohet për të përgatitur 

nënshartesë që të jetë e gatshme për tu 

shartuar. Krahash kryerjes së 

86

shërbimeve agroteknike gjatë 

vegjetacionit e rëndësishme është që 

në momentin e shartimit gjendja e 

nënshartesave të jetë: 

E gjithë sipërfaqja e tokës së 

shartesores së vitit të parë 

(nënshartesat që do të përdoren për tu 

shartuar) të jetë e pastër nga barërat e 

këqija dhe e shkrifëruar. Për këtë 

arsye 15 – 20 ditë përpara fillimit të 

shartimit për të garantuar dhe një 

lëngëzim të mirë të limfës së 

nënshartesave rekomandohet kryerja e 

një ujitje. 

Pas përfundimit të ujitjes me lejimin e 

futjes në parcelë rekomandohet të 

bëhet një prashitje duke hequr dhe 

barërat e këqija me qëllim që e gjithë 

sipërfaqja e shartesores të jetë e pastër. 

Gjatë kësaj periudhe bëhet edhe 

pastrimi i nënshartesës nga filizat që 

mundet të kenë shpërthyer në trupin e 

saj duke patur nënshartesa të pastërta 

deri në një lartësi 15- 20 cm nga toka 

hapësirë kjo ku do të realizohet edhe 

shartimi. Në këtë mënyrë nënshartesat 

janë të gatshme për tu shartuar. 


Figura 5. 21. Nënshartesë e pastruar 

dhe e gatshme për shartim 

1.3.1. Koha dhe mënyrat kryesore të 

shartimeve 

Në bashkimin e komponentëve 

përdoren shumë mënyra por në 

praktikën e prodhimit të fidanëve 

përdoren më pak se 10 mënyra. Për 

lehtësi praktike llojet e ndryshme të 

shartimeve janë të grupuara duke 

marrë parasysh faktorë të ndryshëm. 

Sipas shkallës së pjekurisë së 

komponentëve ato klasifikohen: 

1. Shartim me copa të gjelbërta. 

2. Shartim me copa të pjekura. 

Shartimi me copa të pjekura përbën 

mënyrën kryesore të prodhimit të 

fidanëve. Në këtë metodë shtimi sipas 

mënyrës së bashkimit emërtohen: 

a. Shartimi me afrim - kur të dy 

komponentët nuk shkëputen nga bima 

mëmë deri sa të lidhen (ngjiten) në 

vendin e bashkimit. 

87

. Shtimi me pjesë të shkëputura - 

sipas organit që përdoret për 

mbishartesë emërtohet: 

1. Shartimi me syth. 

2. Shartimi me kalem. 

1.3. 2. Shartimi me syth 

Është mënyra më e aplikueshme në 

teknikën e prodhimit të fidanëve të 

pemëve frutore. Kjo është metoda 

kryesore që përdoret në fidanishte duke 

përjashtuar shtimin e ullirit si dhe te 

disa specieve të dru frutoreve që shtimi 

i tyre bëhet me anë të shartimit me 

kalem. 

Kjo metodë ka disa anë pozitive ndaj 

shartimit të pemëve me kalem. 

a. Shtimi i pemëve me anë të 

shartimit me syth gjen 

përdorim në të gjithë pemët 

frutore ( përjashtim bën këtu 

hurma, qershia, gështenja,) si 

pjeshka, kajsia, molla, dardha, 

kumbulla, ftoi, arra, etj. 

b. Shtimi i pemëve frutore me 

shartimin me syth është një 

metode e thjeshtë dhe e 

aplikueshme me lehtësi. 

c. Gjatë aplikimit të operacioneve 

për shartimin shkaktohen plagë 

të lehta të cilat bima i mbyll me 

lehtësi. 

d. Kjo metodë realizon përqindje 

të larta zënie që shkon deri në 

80-90 % dhe që realizimi i saj 

shpenzon me pak ditë pune 

duke i prodhuar fidanët me një 

kosto më të ulët. 

Shartimi me syth jep rezultate më të 

mira kur kryhet mbi filizat një vjeçar 


dhe me një trashësi ne vendin e 

kryerjes së shartimit (15 – 20 cm mbi 

sipërfaqen e tokës) mbi 6 mm dhe nën 

20 mm, por që nuk përjashtohen edhe 

raste kur kjo metodë shartimi përdoret 

edhe kur nënshartesa i kalon këto 

përmasa . Aplikimi i kësaj mënyrë 

shtimi dhe periudha kur kryhet 

eliminon mbajtjen dhe shtratifikimin e 

kalemit për një kohë të gjatë, por që 

materiali përdoret brenda ditës. 

Në vartësi të kohës së kryerjes dhe të 

periudhës së zgjimit të sythit shartimin 

me syth e kemi: 

a. Shartim me syth të fjetur që kryhet 

pa ardhur në fundin e periudhës së 

vegjetacionit. ( Muaji gusht - shtator 

periudha më e përshtatshme e kryerjes 

s tij). 

Kjo mënyrë emërtohet shartim me syth 

të fjetur pasi sythi i vendosur në 

nënshartesë pasi realizohet ngjitja nuk 

çel por qëndron në gjendje të fjetur 

deri në fillimin e vegjetacionit të vitit 

të ardhshëm. 

b. Shartim me syth të zgjuar që kryhet 

pa filluar zgjimi i pemëve frutore që 

përkon në muajin prill (kur ka filluar 

lëvizja e lëngjeve limfatike). Ky lloj 

shartimi quhet shartim me syth të 

zgjuar pasi sythi i vendosur në 

nënshartesë pasi ka ngjitur ne 

nënshartesën, çel pas 15 – 20 ditësh në 

vartësi të kushteve klimaterike duke na 

dhënë bimën e re. 

c. Shartimi i qershorit është një 

mënyrë që aplikohet dhe quhet 

shartimi i qershorit për shkak të kohës 

kur kryhet. 

88

Për realizimin e shartimit me syth të 

fjetur kalemat nga do të nxirren sythat 

që do të përdoren për shartim merren 

nga lastarë me vegjetacion të po të 

njëjtit vit. Marrja bëhet brenda ditës ku 

realizohet edhe shartimi ndërsa për 

shartimin me syth të zgjuar kalemat 

merren të pjekur plotësisht , në fund të 

periudhës së vegjetacionit dhe që duhet 

të ruhen për një periudhë 2- 3 mujore 

deri në momentin e përdorimit për 

shartim. 

Shartimi me syth sipas mënyrës së 

nxjerjes së sythit mundet të kryhet me 

disa mënyra: 

a. Shartimi në formën e germës T. 

b. Shartimi me dollap. 

c. Shartimi me unaze. 

Shartimi me syth në formën e germës 

T është mënyra më e thjeshtë dhe më e 

praktikume në teknologjinë e 

prodhimit të fidanëve. Realizimi këtij 

shartimi kalon në katër momente të 

cilat janë: 

a. Momenti i parë 

Zgjedhja e një vendi të përshtatshëm 

në nënshartesën 15-20 cn lartësi nga 

toka që do të shartohet. Zgjedhja e 

vendit është e mira të zgjidhet në 

brendësi të rreshtit për të mbrojtur 

sythin gjatë vegjetacionit nga dëmtimet 

e mundshme gjatë kryerjes së 

shërbimeve agroteknike. Bëhet prerja e 

lëkurës së nënshartesës në fillim në 

gjatësinë e nënshartesës p me nje 

gjatësi rreth 3 cm, pastaj në fillimit e të 

prerës bejmë një prerje tërthore duke 

formuar në këtë mënyrë germën T me 

kokën e T-së të drejtuar nga ana e 

lartme e nënshartesës lart. 


Figura 5. 22. Pastrimi i 

nënshartesës, formimi i prerjes në 

formën e germës T dhe hapja e 

lëkurës 

b. Momenti i dytë 

Nxjerrja e sythit bëhet me anën e një 

brisku të zakonshëm shartimi dhe të 

mprehur mirë. Prerja fillon rreth 1,2 

cm nën sythin që do të hiqet dhe me 

kujdes ulet poshtë duke marrë sythin 

pa e dëmtuar dhe me pak pjesë 

drunore, atë që përmban vetë sythi dhe 

nëse merret shumë pjesë druri atëherë 

përqindja e zënieve është shumë e ulët, 

dhe vazhdohet me prerjen deri në 1.8 

cm mbi sythit. 

89

Sythi duhet të mbajë shumë pak 

elemente të drurit, sepse nëpërmjet saj 

krijohet mundësia e zënies sepse ajo 

pak shtresë kambiumi, pjesa më 

regjenërative e kërcellit, që ndodhet të 

sythi shërben për tu bashkuar me 

shtresën e kambiumit që ndodhet nën 

lëkurë te nënshartesa. Sythat e hequra 

për shartim vendosen menjëherë në një 

copë pëlhurë të lagur pambuku me ujë, 

me qëllim që ato të mos dehidratohen. 

Sasia e sythave të hequra duhet të 

konsumohen brenda ditës. 

Figura 5.23. Momente nga nxjerrja e 

sythit 


Figura 5.24. Nxjerrja e sythit nga 

kalemi 

c. Momenti tretë 

Me anën e pjesën se prapme të briskut 

të shartimit bëhet shqitja e lëkurës nga 

pjesa e drunjtë, me kujdes që ajo të 

mos dëmtohet. Me pas vendoset sythi 

duke e futur në fillim nga sipër nga 

prerja horizontale dhe më tej shtyhet 

lehtësisht drejt e deri në fund, aq sa 

nuk shkon më. Pjesa e lëkurës së 

mbetur te sythi sipër prerjes 

horizontale pritet horizontalisht dhe 

futet në brazdën e prerjes horizontale 

të T, me qëllim që sythi të nivelohet 

me prerjen e nënshartesës. Pas 

vendosjes së sythit dhe para fillimit të 

lidhjes, bëhet dezinfektimi i sythit të 

shartuar me solucion lëngu bordulez në 

1% me anë të një furçe. 

90

Figura 5. 24. Vendosja e sythit në 

nënshartesë 

e. Momenti i katërt 

Lidhja fillohet nga poshtë lart me 

qëllim qe lidhja të bëhet e fortë dhe uji 

i shiut të mos depërtojë në brendësi të 

shartimit. Gjatë lidhjes sythi nuk duhet 

mbuluar por të lihet i zbuluar duke 

krijuar një gjysmë hënëze nga ana e 

sythit. Më pas i gjithë sythi dhe lidhja 

lyhen me parafinë me anë të një furçeje 

tjetër, me qëllim që të eliminohet futja 

e ujit dhe anasjelltas tharja e ujit nga 

dehidratimi i sythit. Shartimi nuk 

duhet të bëhet në kohë me shi dhe 

duhet evituar orët nxehta të mesditës. 

Koha më e mirë është kryerja e 

shartimeve herët në mëngjes dhe 

pasdite vonë. 


Figura 5.25. Lidhja e sythit pas 

vendosjes në nënshartesë 

Verifikimi i zënies së sythit bëhet 

rreth 20 - 23 ditë pas kryerjes së 

shartimit dhe në këtë rast bëhet edhe 

lirimi i rafjes ose duke e zgjidhur atë 

ose duke e prerë nga ana e pasme e 

shartimit. Verifikimi i zënies së 

shartimit bëhet me anë te kontrollit të 

bishtit të gjethes që është në sythin e 

vendosur në nënshartesë. Në rast se me 

një prekje të lehtë të tij ai rrëzohet me 

91

njëherë dhe gjendja e sythit është e 

gjelbërt themi se shartimi ka zënë. Në 

rastin kur ngjyra e sythit është e errët 

dhe bishti i nxirë dhe nuk shkëputet 

themi se shartimi nuk ka zënë dhe 

duhet përsëritur. 

Figura 5.26. Verifikimi i zënies së 

shartimit 


Një rëndësi për të patur sukses në 

shartime përben dhe mjetet që 

përdoren për shartim si thika, gërshëra, 

lidhëset dhe mastiçi në rastin e 

shartimit me kalem. 

Figura 5. 27. Vegla të ndryshme për 

kryerjen e shartimit 

Këto pajisje duhet të mbahen në 

gjendje të mirë, të jenë të pastërta, të 

mprehura mirë dhe të dezinfektohen 

herë pas herë me solucione të 

ndryshme dezinfektuese. Arsyeja përse 

ato duhet të jenë sa më të mprehura, 

është se ato gjatë operacioneve të 

prerjes të dëmtojnë sa me pak inde të 

gjalla dhe ta lënë sa më pastër pjesën e 

prerë nga indet e dëmtuara. 

92

Lidhëset 

Në të shumtën e llojeve të shartimeve, 

përdoren lidhjet. Materiali lidhës duhet 

të sigurojë shtrëngimin e duhur, as të 

mos ngurtësohet as të mos zgjerohet 

nga ndikimi i temperaturave të 

mjedisit. Ato duhet të sigurojnë një 

lidhje dhe një zgjidhje të lehtë. 

Materialet lidhëse janë rafiet, lidhëse 

kërpi, lëvore shelgu, lloje plastike 

(gomë, celofan, polietileni, etj). Rafia 

formohet nga lëvorja e palmës 

tropikale (Sagus taedinera). Sot po 

përdoren gjerësisht materiale lidhëse 

speciale plastike ku në një kg të këtij 

materiali mund të lidhen rreth 6000 – 

7000 shartesa. 

Mastiçet 

Përdoren domosdoshmërisht në 

shartimet me çarje. Ato duhet të kenë 

vetinë të shpërndahen lehtë mbi 

sipërfaqen e shartuar, t’i mbulojnë sa 

më mirë plagët e krijuara. Qëllimi 

është eliminimi i kontakteve me indet e 

freskëta të zbuluara nga kushtet e 

disfavorshme si temperaturat e 

jashtme, avullimi i ujit, drita direkte e 

diellit, si dhe infektimi nga sëmundjet 

dhe dëmtuesit e ndryshëm dhe ajo që 

ka rëndësi më shumë është që mastiçet 

të mos pengojnë rritjet që vijnë pas 

zënies së komponentëve shartues. 

Mbulimi me mastiçe siguron një 

kallusim të mirë të komponentëve të 

shartimit. 

Kohët e fundit po prodhohen mastiçe 

industriale të cilët përmbajnë lëndë 

hormonale dhe ndihmojnë në zënien e 

shpejtë të komponentëve. Në praktikë 

ekzistojnë dy lloje mastiçesh: mastiçe e 


ngrohtë dhe mastiçe e ftohtë. Një nga 

mastiçet e ngrohta përgatitet në këtë 

mënyrë. Dyllë blete 65 gr, shtohet 

terpentinë 65 gr , shtohet zift (serë 

Selenice) 32 gr , shtohet dhjame 16 gr 

dhe të gjitha së bashku shkrihen në 

zjarr të ngadaltë. Kur ftohet aq sa e 

duron dora e njeriut, mund të përdoret 

gjatë shartimit. Një formë tjetër mastiçi 

i ngrohte është: Zift 1000 gr shtohet 

vaj bimor 700 grushtohet hi zjarri 200 

gr dhe zihen e përdoren po si në 

mënyrën e sipërme. Ndërsa një mastiç i 

ftohte përgatitet në këtë mënyre: 

merren 500 gr kolofan i shtohet 1000 

gr vaj ulliri si dhe shtohet 2500 gr 

parafine dhe përzihen duke formuar një 

masë të shkrifët dhe të ngjitshëm. 

1.3.3. Shartimi me syth të zgjuar 

Shartimi me syth të zgjuar bëhet në 

fillimin e lëvizjes së lëngjeve, e cila 

fillon nga fillimi i muajit Mars për 

zonën e ngrohtë dhe nga mesi i muajit 

Prill për zonën e ftohtë. Me anë të 

kësaj metodë mund të vazhdohet deri 

në fundin e muajit Qershor. Shartimet 

e mëvonshme rrezikohen të mos zënë, 

sepse temperaturat rriten dhe sasia e 

zënieve është e ulët. Por edhe nëse 

arrijnë të zënë, lastarët e dala nga 

sythet e shartuara kanë mundësi të mos 

piqen dhe të dëmtohen gjatë ngricave 

të dimrit. 

Me qëllim që sythat të mos jenë të 

çelura në kohën e shartimit, kalemat 

mund të merren menjëherë pas rënies 

së gjetheve në vjeshtë, ose edhe para se 

bimët të futen në fillimin e lëvizjes së 

lëngjeve. Kalemat duhet të merren nga 

degët e shëndosha, njëvjeçare, 

93

plotësisht të pjekura, të pastra nga 

sëmundjet dhe dëmtuesit dhe të kenë 

nga rreth 8-12 sytha. Llogaritet që nga 

çdo kalem të shfrytëzohen 4-8 sytha 

ose për çdo një shartim të llogariten të 

përdoren rreth 1,5 sytha. Kalemat e 

prerë lidhen në tufa me rreth 25-50 

copë së bashku u vihen etiketa ku 

shënohet emri i kultivarit dhe specia, 

dërgohen nëpër vendet e shtratifikimit. 

Shtratifikimi bëhet menjëherë në rërë 

të lagur me qëllim që kalemat të ruhen 

të freskëta deri në momentin e 

shartimit. 

Temperatura e ruajtjes nuk duhet të 

kalojë nën dhe mbi 5 0 C . 

Fazat e shartimit me syth janë: 

Prerja e mbishartesës kryhet në një 

lartësi nga 25-30 cm nga sipërfaqja e 

tokës. 

Prerja e lëkurës të nënshartesës në 

formë të germës T; 

Bëhet nxjerrja e sythit si në rastin edhe 

të shartimit me syth të fjetur. 

Vendosja e sythit te pjesa e lëkurës së 

prerë në formë T të nënshartesës. 

Lidhja sythit, dezinfektimi i tij dhe 

lyerja me parafine; 

Zgjidhja e materialit lidhës, pas zënies; 

Lidhja e lastari në mbishartesës me 

pjesën e kërcellit të mbishartesës mbi 

pikën e shartimit; 

Prerja e nënshartesës mbi pikën e 

shartimit dhe vendosja e lidhja e hurit 

mbështetës. 

a. Nxjerrja e sythit 

Nxjerrja e sythit bëhet me anën e një 

brisku të zakonshëm shartimi dhe të 

mprehur mirë. Prerja fillon rreth 1,2 

cm nën sythin që do të hiqet dhe me 

kujdes ulet poshtë duke marrë sythin 

pa e dëmtuar dhe me pak pjesë 


drunore, atë që përmban vetë sythi dhe 

nëse merret shumë pjesë druri atëherë 

përqindja e zënieve është shumë e ulët, 

dhe vazhdohet me prerjen deri në 1.8 

cm mbi sythit. 

Sythi duhet të mbajë shumë pak 

elemente të drurit, sepse nëpërmjet saj 

krijohet mundësia e zënies sepse ajo 

pak shtresë kambiumi ,pjesa më 

rigjenërative e kërcellit, që ndodhet të 

sythi shërben për tu bashkuar me 

shtresën e kambiumit që ndodhet nën 

lëkurë te nënshartesa. Sythat e hequra 

për shartim vendosen menjëherë në një 

copë pëlhurë të lagur pambuku me ujë, 

me qëllim që ato të mos dehidratohen. 

Sasia e sythave të hequra duhet të 

konsumohen brenda ditës. 

b. Prerja e lëkurës në formën e 

germës T të nënshartesa 

Në fillim nënshartesa pritet në lartësinë 

25-30 cm nga sipërfaqja e tokës. 

Diametri i nënshartesës nuk duhet të 

jetë më pak se 15 mm. Në rreth 12 – 15 

cm mbi sipërfaqen e tokës, fillon të 

bëhet prerja e lëkurës në formën e 

gërmës T. Vendi i prerjes duhet të jetë 

në ndërnyjën ndërmjet dy sythave dhe 

me drejtim nga Veriu ose Veri- 

Perëndimi me qëllim që të evitohet 

rrezatimi direkt nga dielli. Brisqet e 

shartimit duhet të jenë të mprehura 

shumë mirë me qëllim që prerja të jetë 

sa më e drejtë dhe pa brazda. Nëse 

gjatë prerjeve ngelin brazda, atëherë 

përqindja e zënieve është e ulet. 

Në fillim bëhet prerja horizontale me 

kujdes që brisku të presë vetëm 

lëkurën së bashku me shtresën e 

kambiumit të nënshartesës dhe te mos 

prese pjesën drunore (ksilemen). 

94

Gjatësia e prerjes horizontale duhet të 

bëhet sa më e vogël (me qëllim që të 

ndihmohet zënja) në rreth 1,2 -1,4 cm. 

Nëse pjesa e drurit pritet me thellë se 

shtresa e kambiumit, atëherë rrezikohet 

mos zënia e sythit. Me pas brisku 

vazhdon me prerjen vertikale të lëkurës 

deri në gjatësinë rreth 1.5 – 1.8 cm. 

c. Vendosja e sythit dhe lidhja 

Me anën e pjesën se prapme të briskut 

të shartimit bëhet shqitja e lëkurës nga 

pjesa e drunjtë, me kujdes që ajo të 

mos dëmtohet. Me pas vendoset sythi 

duke e futur në fillim nga sipër nga 

prerja horizontale dhe më tej shtyhet 

lehtësisht drejt e deri në fund, aq sa 

nuk shkon më. Pjesa e lëkurës së 

mbetur te sythi sipër prerjes 

horizontale pritet horizontalisht dhe 

futet në brazdën e prerjes horizontale 

të T, me qëllim që sythi të nivelohet 

me prerjen e nënshartesës. Pas 

vendosjes së sythit dhe para fillimit të 

lidhjes, bëhet dezinfektimi i sythit të 

shartuar me solucion lëngu bordulez në 

1% me anë të një furçe. 

Lidhja fillohet nga poshtë lart me 

qëllim qe lidhja të bëhet e fortë dhe uji 

i shiut të mos depërtojë në brendësi të 

shartimit. Gjatë lidhjes sythi nuk duhet 

mbuluar por të lihet i zbuluar duke 

krijuar një gjysmë hënëze nga ana e 

sythit. Më pas i gjithë sythi dhe lidhja 

lyhen me parafinë me anë të një furçeje 

tjetër, me qëllim që të eliminohet futja 

e ujit dhe anasjelltas tharja e ujit nga 

dehidratimi i sythit. Shartimi nuk 

duhet të bëhet në kohë me shi dhe 

duhet evituar orët nxehta të mesditës. 

Koha më e mirë është kryerja e 

shartimeve herët në mëngjes dhe 

pasdite vonë. 


d. Zgjidhja dhe lidhja e lastarit të 

mbishartesës me pjesën e 

nënshartesës mbi pikën e shartimit 

Sasia e ditëve për zënie varet nga 

gjendja e bimës, cilësia e shartimit, 

temperaturat dhe lagështira e ajrit apo 

e tokës, etj, dhe ky proces mund të 

zgjasë nga 15-20 ditë. Kur lastari pas 

zënies ka arritur lartësinë rreth 12-15 

cm, me anë të briskut të shartimit bëhet 

prerja e nyjës lidhëses të lidhëses dhe 

me kujdes bëhet heqja e materialit 

lidhës. Pas zgjidhjes lastari, lidhet me 

pjesën e kërcellit të mbetur të 

nënshartesës (rreth 12-15 cm) mbi 

pikën e shartimit. Kjo bëhet me qëllim 

që lastari i mbishartesës i njome të 

ruhet nga dëmtimet e mundshme gjatë 

shërbimeve agroteknike që do të 

kryhen në vazhdimësi. 

Gjatë vegjetacionit kur lastari i njomë 

ka filluar të drunjëzohet bëhet prerja e 

copës së nënshartesës që ka shërbyer 

për lidhjen e lastarit ë mbishartesës në 

rreth 1-2 cm mbi pikën e shartimit me 

pjerrësi nga ana e kundërt e lastarit me 

qëllim që ujerat e reshjeve të mos 

dëmtojnë pikën e shartimit dhe bazën e 

mbishartesës. Më pas pranë lastarit të 

mbishartesës vendoset huri dhe me pas 

kryhet lidhja e lastarit me qëllim që 

mbishartesa të ruhet nga dëmtimet dhe 

fidani të qëndrojë vertikalisht drejt. 

1.3.4. Shartimet me kalem 

Në këtë kategori shartimesh përfshihen 

një numër shartimesh që kryhen në 

pemët frutore ku mbishartesa 

përfaqësohet nga një kalem me trashësi 

6-7 mm dhe qe mban në vetë vetë 2-3 

sytha. 

95

Kjo mënyrë shartimi përdoret në 

fidanishtet e pemëve frutore për 

prodhimin e fidanëve të specieve të 

kumbullës, të hurmës, të qershisë në 

disa raste, të mollës, të ullirit, të arrës 

dhe të hardhisë. Zakonisht përdoret 

për të ulur deficitet e krijuara nga 

përqindja e ulët e zënieve të shartimit 

me syth. Kjo mënyrë përdoret edhe kur 

nënshartesa ka kaluar trashësinë e 

standardit. Kjo metodë e shartimit 

bëhet vetem atëhere kur nënshartesa të 

ketë hyrë në periudhën e fillimit të 

lëvizjes së lëngjeve. 

Sigurimi i materialit të mbishartesës 

bëhet gjatë periudhës së qetësisë 

relative ëte bimëve. Kalemat merren si 

edhe në rastin e shartimit me syth të 

zgjuar. Ato duhet të shtratifikohen në 

rërë të lagur dhe të mbahen në gjendje 

gjumi deri në momentin e përdorimit të 

tyre për shartim. Kalemat mundet të 

mbahen edhe në dhoma frigoriferike në 

kushte temperature dhe lagështie të 

përcaktuar. 

Shartimin me kalem e kemi disa llojesh. 

Shartimi me kalem me çarje 

Shartim me kalem nën lëkurë 

Teknika e shartimit me kalem me çarje 


Shartimi me kalem me çarje nuk 

aplikohen në fidanishte pasi kjo formë 

shartimi aplikohet kur trashësia e 

nënshartesës është disa herë me e 

madhe se e kalemit (mbishartesës), gjë 

që kjo diference trashësie në fidanishte 

nuk rezulton. 

Figura 5.28. Shartimi me kalem me 

çarje diametrale 

Bima të cilën duam ta shartojmë me 

kalem më të çarë në fillim të periudhës 

së vegjetacionit kur sa po fillojnë 

lëvizja e lëngjeve limfatik pritet 

horizontalisht në lartësi 15-20 cm nga 

toka. Prerja realizohet me anën e 

sharrës krasitëse. Pas prerjes plaga e 

shkaktuar duhet të pastrohet ( të 

lëmohet) me thikë shartimi ose me kizë 

në mënyrë që të krijojmë një sipërfaqe 

të lëmuar. 

Rreth 6-7 cm poshtë prerjes bëjmë një 

lidhje të fortë të nënshartesës me rrafje 

për të penguar çarjen e më tejshme të 

nënshartesës. Me anën e thikës çarëse 

mbi prerjen e bërë dhe të lëmuar me 

96

isk bëjmë çarjen tërthore në një 

thellësi 3-4 cm. Në vendin ku kemi 

bërë çarjen e nënshartesës në mesin e 

saj vendosim një pykë druri thane të 

përgatitur më parë. Vendosja e pykës 

lehtëson vendosjen e kalemave në 

hapësirën e krijuar nga çarja e 

nënshartesës. Pas kësaj punëtori 

përgatit kalemin. 

Kalemat e siguruara për realizimin e 

shartimit me kalem nxirren nga 

shtratifikimi ose nxiren nga dhoma e 

konservimit ku janë nënë për tu ruajtur 

gjatë periudhës së dimrit deri në 

momentin e përdorimit të tyre për 

shartim. Kalemi përgatitet në këtë 

mënyrë. Zgjidhen kalemat e mirë 

ruajtur, përcaktohen dy sythat që do të 

përdoren nga kalemi dhe mbi sythin e 

dytë bëjmë prerje në mënyrë të pjerët 

nga ana e kundërt e sythin në një 

lartësi 2-2,5 cm. Pjesa e gjuhëzës bëhet 

e gjatë sa dyfishi i trashësisë së 

kalemit dhe ku njëra faqe të jetë nën 

sythin e poshtëm. Prerja e kalemit dhe 

përgatitja e gjuhëzës të bëhet me një 

prerje të vetme, të jetë e rrafshët me 

një plan me qëllim që kur të vendoset 

në të çarën e nënshartesës të ketë një 

përputhshmëri të të gjithë sipërfaqes së 

gjuhëzës së krijuar. 

Në fillim vendoset kalemit më i 

trashë, pasandaj vendoset kalemi i 

dytë. Të dy kalemat duhet të vendosen 

në mënyrë të tillë që të ketë një 

përputhje të kambiumit të të dy 

komponentëve. Në rastin kur kalemi 

është më i hollë atëherë kalemi 

vendoset në mënyrë të tillë që lëkura e 

kalemit të jetë 1-2 mm më brënda se 

lëkura e nënshartesës. Pas vendosjes së 

dy kalemave dhe të jemi siguruar për 


vendosjen e rregullt të tyre boshllëkun 

e mbetur ndërmjet kalemave të 

vendosur mbushet me copa palce të 

bimëve të ndryshme (palca e kërcellit 

të misrit mundet të jetë një material i 

mirë për mbushjen e hapësirës 

ndërmjet dy kalemave). 

Pas kësaj heqim lidhësen që kishim 

vendosur poshtë çarjes së nënshartesës 

për të mos lejuar çarjen në thellësi të 

nënshartesës. Për të evituar ekspozimin 

në diell dhe në atmosferë të pjesëve të 

prera, për të evituar avullimin ose 

depërtimin e ujit si të kalemave të 

mbishartesës dhe të nënshartesës bëhet 

lyerja me mastiç. Për të mbrojtur 

kalemat nga dëmtimet e mundshme 

nga zogjtë gjatë lidhjes së shartimeve 

vendosin një thupër në formë harku i 

cili të jetë me lart se kalemat. 

Shartimi me kalem me çarje kryq. 

Kjo mënyrë shartimi është e njëjta si 

edhe shartimi me të çarë diametrale 

por në këtë rast përdoret kur 

nënshartesa është e një trashësie më të 

madhe Për të realizuar këtë shartim 

teknika është e njëjtë me teknikën e 

përdorur në shartimin me kalem me të 

çarë diametrale por në këtë rast çarja 

bëhet dy herë diametralisht kryq njëra 

mbi tjetrën duke e ndarë nënshartesën 

në katër pjesë të barabarta. Kalemat 

përgatitet njësoj si edhe për rastin e 

shartimit me të çare diametrale në 

formë pile. Të gjitha veprimet e tjera 

kryhen si edhe te shartimi me kalem 

me të çarë diametrale. 

Shartimi me kalem në formë 

trekëndëshi 

97

Është një formë shartimi me kalem që 

aplikohet në ato specie që lëkura 

veçohet me shumë vështirësi. Kalemi 

për kete shartim përgatitet duke i bërë 

dy prerje gjatësore në mënyrë të atillë 

që të takohen brinjët njëra me tjetrën 

në mënyrë të atillë që formojnë një 

brinjë ku pyka merr formën e një 

piramide. Sythi qëndron në anën e 

kundërt të prerjeve që formojnë 

brinjën. Në mënyrën e përgatitjes së 

kalemit përgatitet dhe nënshartesa 

duke bërë një prerje sa gjatësia dhe 

gjerësia e kalemit në mënyrë të tillë që 

kalemi i vendosur tek nënshartesa të 

ketë një përputhje të lëkurës. Pas 

vendosjes së kalemit realizohet lidhja e 

tij pas nënshartesës duke filluar nga 

poshtë e në vazhdim lart. Pas 

përfundimit dhe të lidhjes pjesët e 

prera që janë në kontakt me faktorët 

atmosferik lyhen me mastiç. 

Figura 5.29. Shartimi me kalem anësor 

Kjo mënyrë shartimi mundet të 

përdoret edhe në fidanishte me qenë se 


është e thjeshtë në të aplikuar. Mundet 

të përdoret edhe në bimë të rritura. 

Më e aplikueshme është kur 

nënshartesa është me një diametër 25- 

30 mm. Me anën e briskut në një 

pjerrësi 30 - 35 0 bëhet një prerje 

tërthore në një thellësi 20 mm. Kalemi 

përgatitet në formë pyke ose 

trekëndëshi dhe vendoset në të çarën e 

bërë të nënshartesës. Shartimi mundet 

të lidhet por mundet të lihet edhe pa u 

lidhur pasi prerja e nënshartesës e 

mban të mbërthyer . 

Shartimi me kalem me fron 

Është i njëjti shartim që aplikohet me 

kalem nën lëkurë por në këtë rast 

kalemit në përfundim të prerjes 

anësore i bëhet një prerje tërthore 2-3 

mm duke krijuar një fron mbështetës 

në këtë mënyrë. Vendosja e kalemit 

bëhet si edhe tek shartimi me kalem 

nën lëkurë , realizohet lidhje e tij e 

shtrënguar duke filluar nga poshtë e në 

vazhdim lart. Pas përfundimit dhe të 

lidhjes së komponentëve të shartimit të 

gjitha pjesët e prera që janë në kontakt 

me ajrin, me diellin lyhen me mastiç. 

Shartimi me kalem në kurorë 

Kjo formë shartimi aplikohet në ato 

raste kur duam të ndërtojmë kultivarin, 

kur duam të ripërtërijmë ose të 

zëvendësojmë ndonjë degë të pemës së 

rritur. Aplikohet në degët skeletore me 

një nga mënyrat e shartimit me kalem. 

Teknika është e njëjtë si dhe për 

shartimin me kalem me çarje të 

pjesshme ose diametrale. 

98

Figura 5. 30. Pamje nga shartimi me 

kalem ne kurore 

Shartimi me kalem nën lëkurë 

Është një praktikë e aplikueshme si në 

fidanishte edhe në bimët e rritura. 

Kalemat e shtratifikuara pasi hiqen nga 

vendi i ruajtjes, zgjidhen segmentet më 

sytha më të mirë dhe këto segmente 

priten me dy sytha. Gjatësia e prerjes 

sipër sythit të dytë duhet të jetë rreth 

1,5cm. Ndërsa niveli i prerjen nën 

sythin e parë duhet të jetë 4-5 cm 

gjatësi, me qëllim që kalemi me dy 

sytha të ketë vend të mjaftueshëm për 

t’u futur të nënshartesa. Nga pjesa e 

kundërt e sythit të poshtëm, paralelisht 

me të fillon prerja e kalemit me një 

pjerrësi të atillë që prerja të jetë e 

drejtë (në formë pyke me një anë) dhe 

ta përshkojë trashësinë e kalemit me 

një pjerrësi të tillë që gjatësia e saj të 

jetë rreth 2,5-3 cm. 


Figura 5. 31. Pamje e mënyrë se si 

realizohet shartimi 

Çdo devijim në gjatësinë e prerjes, e 

vështirëson kontaktin e mirë të kalemit 

me nënshartesën. Arsyeja se perse 

prerja fillon në anën e kundërt të sythit 

të parë, është se në afërsi të sythit 

ndodhet pjesa më e madhe e shtresës së 

kambiumit e cila ka aftësi rigjeneruese 

dhe i siguron kalemit më shumë 

mundësi zënieje. 

Pjesa e pa prerë (ana e kundërt e 

pjerrësisë së kalemit), nuk i hiqet 

lëkura por kalohet me tehun e briskut 

duke i hequr vetëm shtresën e jashtme 

të lëkurës (kutikulën e epidermës) deri 

sa të dalë pjesa me jeshile (indi 

sfungjeror), e cila ndihmon në shtimin 

e sipërfaqes së kontaktit të pjesës së 

brendshme të lëkurës se nënshartesës, 

me atë të mbishartesës. Kjo rrit 

sipërfaqen takuese dhe sa më e madhe 

99

të jetë sipërfaqja e kontaktit, aq më e 

madhe është mundësia e zënies. 

Vendosja e kalemit bëhet te lëkura e 

çarë e nënshartesës, pasi lëkura e 

nënshartesës të shqitet lehtë me anën e 

kundërt të briskut të shartimit. Kalemi 

shtyhet lehtësisht deri në fundin e 

çarjes, aq sa niveli i sipërm i prerjes së 

kalemit të jetë paralel me sythin e parë 

i cili është me pozicion nga jashtë 

kalemit dhe paralel me skajin e prerë të 

nënshartesës. Pastaj bëhet 

dezinfektimi, lidhja dhe parafinimi 

ashtu siç është shpjeguar në rastin e 

shartimit me syth. 

Pas mbarimit të shartimit, bëhet afrimi 

i dheut në forme kupole duke lënë 

sythin e fundit të kalemit zbuluar. Pas 

8-10 ditësh fillon zgjimi i sythit të 

sipërm. Kur lastari i dalë nga sythi të 

ketë arritur lartësinë 12-15 cm, bëhet 

zbulimi i pikës së shartimit, bëhet 

zgjidhja e saj dhe dheu afrohet përsëri 

rreth pikës së shartimit. Në afërsi të 

lastarit vendoset huri mbështetës, me 

qëllim që ta mbrojë atë nga shqyerjet 

dhe lastari të rrijë vertikalisht drejt. 

Shartimi me kalem me afrim ose 

bashki ose ne forme ure. Është një 

mënyre shartimi qe është përdorur 

prej kohesh duke vërejtur ketë 

fenomen ne bime te ndryshme qe pa 

ndërhyrjen e njeriut konstatoheshin 

dege te ngjitura. Zakonisht kjo menyre 

shtimi aplikohet ne rastet e formimit te 

kurorave te detyruara per te plotesuar 

boshllëqet ne rastet e krijimit te këtyre 

kurorave ose ne rastet per vendosjen e 

qarkullimit te linfes ne ato bime kur 

vërehen dëmtime te lëkurës se trungut 


te pemes ose te degeve kryesore te 

trasha. 

Kjo forme shartimi aplikohet ne dy 

forma: 

Shartimi me afrim me menyre te 

thjeshte 

Shartimi me afrim me menyre te 

permiresuar. Nje forme e shartimit me 

afrim eshte edhe shartimi ne forme ure. 

Figura 5. 32. Mënyra e shartimit me 

afrim (shartimi ne forme ure) 

Nxjerrja e fidanëve, seleksionimi, 

ambalazhimi dhe transportimi 

Shkulja e fidanave bëhet pasi kanë 

rënë gjethet dhe bimët të kenë hyrë në 

fazën e qetësisë se plotë. Shkulja e 

fidanave është procesi përfundimtar i 

një pune të gjatë. Fidanat në 

momentin e shkuljes mundet të jenë të 

moshës një, dy ose tre vjeçare në 

mbështetje të ekologjisë së përdorur. 

Gjatë vegjetacionit kryhen dy deri në 

tre kontrolle për të saktësuar pastërtinë 

e kultivarëve që janë shartuar. Në këtë 

100

ast verifikimi bëhet në mbështetje të 

skemës së ndërtuar gjatë kohës së 

kryerjes së shartimeve, për kultivarët 

që janë përfshirë në skemen e 

shartimeve dhe specialistët e 

institucionit përkatës (Entit Shtetëror i 

Farërave dhe Fidanëve) bën 

verifikimin e pastërtisë sipas 

strukturave të zbatuara gjatë shartimit. 

Njëkohësisht gjatë verifikimit të 

pastërtisë bëhet edhe parashikimi i 

sasisë që mundet të prodhohet. Përpara 

fillimit të shkuljes merren një seri 

masash, si përgatitet vendi i 

shtratifikimit, llogaritet sasia e 

fidanëve që parashikohet të prodhohet 

dhe përcaktohet një detyrë ditore e 

shkuljes për ta përfunduar këtë proces 

sa më mirë dhe sa më shpejt. 

Koha më e mirë për fillimin e shkuljes 

së fidanëve është periudha që bima 

futet në fazën e qetësisë dhe bima ti 

ketë rrëzuar gjethet. Prania e gjetheve 

në bimët pas shkuljes influencon 

negativisht mbi të duke vazhduar 

transpirimin ku bima e re largon sasira 

të konsiderueshme uji e për pasojë 

humb tugorin e që mundet të shkaktoj 

tharje. Njëkohësisht prania e gjetheve 

favorizon zhvillimin e sëmundjeve 

kërpudhore ne sajë të lagështisë dhe të 

temperaturave të favorshme që 

krijohen në praninë e tyre. 

Në rast se gjethet nuk kanë rënë dhe 

shkulja e fidanëve duhet të bëhet 

mundet të përdoren preparate të cilat 

ndihmojnë në rrëzimin e gjetheve pa 

dëmtuar bimën e re. Ky trajtim është 

mirë të bëhet 15-20 ditë përpara 

fillimit të shkuljes së fidanëve. 

Shkulja e fidanëve mundet të kryhet 

me krah ose edhe me mjete mekanike 


duke përdorur plugjeve special të cilet 

realizojnë shkuljen e fidanit dhe lënien 

e tyre në tokë sikur të jenë të 

shtratifikuar (fidanët mundet të 

qëndrojnë në këtë mënyrë. Për një 

kohë të gjatë pa u dëmtuar sistemi 

rrënjor i tyre. 

Shkulja e fidanëve me krah realizohet 

me pjesëmarrjen e dy punëtorëve me 

anë te belit. Në këtë rast beli mundet të 

jetë bel apostafat për shkuljen e 

fidanëve (Bel lluk i cili realizon futjen 

në tokë deri në një thellësi 40 cm). Në 

rastin e shkuljes së fidanëve me bel, 

paralel me drejtimin e rreshtit hapet një 

kanal 30-40 cm thellësi, dhe të gjërë sa 

një gjërësi beli ( zakonisht 20-25 cm). 

Në anën tjeter të rreshtit punëtori i dytë 

e ngul belin në një largësi 20 -25 cm 

nga bimët e rreshtit dhe e shtyn belin e 

ngulur me gjithë dheun dhe bimët në 

drejtim të kanalit. Punëtori që është i 

pozicionuar nga ana e kanalit tërheq 

fidanët duke realizuar shkëputjen e 

tyre nga toka duke mos i dëmtuar 

rrënjët. Fidanët e shkulur 

grumbullohen për tju nënshtruar 

klasifikimit, etiketimit, lidhjes së tyre 

në tufa dhe dërgohen në vendin e 

përcaktuar për tu shtratifikuar. 

Shkulja e fidanëve mundet të bëhet 

edhe me mjete mekanike me anën e 

plugjeve të posaçëm të cilët hyjnë në 

një thellësi 40 cm (nën hapësirën ku 

shtrihet sistemi rrënjor i bimeve), bën 

spostimin e tyre duke shkëputur rrënjët 

nga toka por duke i lënë fidanët në 

mënyrë të mbuluar rrënjët sikur të jen 

të shtratifikuara. Punëtorët pas kalimit 

të plugut me një tërheqje të lehtë 

realizojnë shkëputjen e fidanëve nga 

toka, bëjnë grumbullimin e tyre, 

101

seleksionimin, etiketimin dhe dërgimin 

në vendin e përcaktuar për tu 

shtratifikuar. 

Në përgjithësi të gjitha speciet 

gjethërënëse (speciet që në periudhën e 

qetësisë janë pa gjethe shkulen pa 

bukë dheu ndërsa të gjitha speciet që 

edhe gjatë periudhës së qetësisë kanë 

gjethe shkulja e tyre realizohet në 

mënyrë të tillë që sistemi rrnjor të jetë 

i mbështjellë me bukë dheu. 

Klasifikimi i fidanave bëhet në 

mbështetje të normave të përcaktuara 

nga shteti për cilësinë e tyre. 

Klasifikimi i fidanave bëhet në dy 

kategori duke marrë në konsideratë 

disa tregues të rëndësishëm që janë: 

-Lloji i nënshartesës së përdorur dhe 

origjina e saj me prejardhje nga fara 

ose nga pjesë vegjetative. 

-Lartësia dhe trashësia e fidanit 5 cm 

mbi pikën e shartimit. 

-Numri dhe gjatësia e rrënjëve 

kryesore, ngjyra e tyre. 

-Numri dhe gjatësia e degëve skeletore 

në rastin e prodhimit të fidanëve me 

kurorë të formuar. 

-Gjatësia e fidanit në rastin e prodhimit 

të tij pa kurorë të formuar. 

Të gjithë këta tregues janë të veçantë 

për specie të veçanta. 

Gjatë klasifikimit të fidanave një 

vëmendje i kushtohet edhe gjëndjes 

fitosanitare të tyre. Të gjithë fidanat 

me shënja të prekjes nga sëmundje ose 

me shënja dëmtimesh nga parazitë të 

cilët mundet të jenë edhe objekt 

karantinor, veçohen dhe asgjësohen për 

të evituar përhapjen e tyre në fushë të 

gjërë. Ky kontroll bëhet nga ana e 

specialistëve të mbrojtjes së bimëve të 


cilët pajisin fidanërritësin me një 

certifikatë fitosanitare për pastërtinë e 

materialit të prodhuar. 

Fidanët e cilësisë së dytë të cilët janë të 

pastër nga ana fitosanitare rimbillen në 

vijë fidanishte për tju shërbyer edhe 

një vit për tu fuqizuar. Përpara 

shtratifikimit të fidanëve ata mundet të 

dezinfektohen për tu mbrojtur nga 

infeksione të ndryshme që mundet të 

ndodhin gjatë periudhës së 

shtratifikimit. 

Shtratilikimi i fidanëve është një 

proces që realizohet për të ruajtur dhe 

mbrojtur fidanët nga momenti i 

shkuljes e deri në kohen që mbillen në 

vendin e përhershëm. 

Kur shtratifikimi do të bëhet jashtë në 

natyrë në fillim zgjidhet një vënd që të 

jetë i përshtatshëm për shtratifikimin e 

fidanave. Vëndi duhet të jetë i kulluar, 

vënd i sheshtë, larg rrugë kalimeve të 

bagëtive ose të njerëzve që mundet të 

ketë premisa për tu dëmtuar. Në 

drejtim të pjerësisë së tokës që është 

zgjedhur për tu shtratifikuar hapet një 

kanal me thellësi 30-40 cm ku njëra 

ane e kanalit të ketë një pjerrësi 

(skarpate) me rreth 40 - 45 0 . Në këtë 

krah hidhet edhe dheu duke krijuar 

skarpatën e duke i dhënë lartësinë dhe 

pjerrësinë e duhur kanalit. 

Fidanët e lidhur në tufa sipas specieve 

dhe kultivarëve radhiten në kanal duke 

i vendosur njëri pas tjetrës dhe duke i 

mbuluar sistemin rrënjor me dheun e 

kanalit të dytë që hapet për të 

shtratifikuar rreshtin e dytë. Fidanët 

me dhe mbulohen deri më 10-15 cm 

mbi pikën e shartimit. Pas përfundimit 

të shtratifikimit të një kultivari lihet 

102

një hapsirë boshe ose vendoset një 

tabele. 

Me përfundimin e kultivarëve të një 

specie që e rekomandueshme është të 

jen më një rresht më vete, fillohet me 

kultivarët e specieve të tjera. Në 

përfundim mundet të ndërtohet edhe 

nje skemë e vendosjes së specieve dhe 

e kultivarëve për të mos u ngatërruar 

gjatë shkuljes dhe shpërndarjes së tyre 

për në vendin e mbjelljes. Shtratifikimi 

i çdo specie dhe e kultivarëve duhet të 

jenë ë veçuar nga speciet e tjera kjo 

për të ruajtur pastërtin dhe për të mos 

bërë gabime në kohën e shpërndarjes 

së materialit mbjellës në fushë të gjerë. 

E rëndësishme është që pas 

përfundimit të shtratifikimit e gjithë 

sipërfaqja të ujitet me shihedhje me 

qëllim që të realizohet një izolim i 

mirë i sistemit rrënjor. Pas përfundimit 

edhe të këtij procesi vendi rrethohet 

me tel gabian për të evituar çdo të pa 

pritur. 

Ambalazhimi dhe transportimi i 

fidanëve është një detyrë e cila duhet të 

vlerësohet për të ruajtur fidanët nga 

dëmtimet e mundshme e që mundet të 

jenë me pasoja të rënda. Në vartësi të 

largësisë së transportimit të fidanëve 

për në vëndin e përhershëm të 

mbjelljes varet edhe përgatitja e tyre, 

në se është e nevojshme të 

ambalazhohen ose jo dhe duke marrë 

masa për sigurimin e materialeve të 

nevojshme kur kërkohet 

amballazhimi i tyre. Në këto raste e 

rëndësishme është edhe kushtet e 

mjetit që do të bëjë transportimin e 

fidanave për në destinaconin e 

përcaktuar. 


Ambalazhimi i fidanave mundet të 

bëhet me disa mënyra. Në rastin kur 

fidanat nuk janë të lidhur në tufa dhe 

destinacioni i mbjelljes është me një 

distancë të afërt, atëhere ato mundet 

të transportohen të pa ambalazhuar por 

detyrimisht mjeti transportues duhet të 

jetë i mbuluar. Mundet që në mjetin e 

caktuar për të transportuar fidanat të 

përdoret kashtë të lashtash duke e 

shtruar dyshemen e mjetit me një 

shtresë 10 -15 cm dhe mbi të të 

shtrijmë fidanat në mënyrë të pjerët 

duke i vendosur ato palë palë. Sistemi 

rrënjor mbulohet përsëri me një shtresë 

kashte. 

Në rastin kur fidanët do të 

transportohen në një distancë të largët, 

ambalazhimi i fidanave duhet të bëhet 

me doemos duke mbuluar sistemin 

rrënjor të tyre. Në këtë rast veprohet në 

këtë mënyrë. 

Në vëndin e shtratifikuar të fidanave 

hapim një gropë ku madhësia e saj 

është në vartësi të madhësisë së 

sistemit rrënjor të pemëve qe janë 

lidhur në tufa. 

Në fundin e gropës në mënyrë kryq 

shtrijmë materialin lidhës ku anët e të 

cilit duhet të dalin mbi nivelin e gropës 

së hapur. Ky material lidhës (që 

mundet të jetë tel bari, spango, 

materiale plastike që përdoren për 

lidhje etj) do të shërbejë për lidhjen e 

ambalazhit mbrojtës të sistemit rrënjor 

që do të përdoret. 

Mbi këto materiale lidhëse vendosim 

materialin që do të përdorim për 

mbështjelljen e rrënjëve (që mundet të 

jetë fletë polietileni, kashtë thekre 

103

copa bezeje e trashë etj). Vendosim 

rrënjet e pemeve brënda gropës mbi 

këto materiale dhe bëjmë mbështjelljen 

dhe lidhjen e e rrënjëve. Në rastin kur 

transporimi i materialit do të jetë për 

një kohë të gjatë atëhere përpara se të 

bëhet lidhja, në brendësi të sistemit 

rrënjor futet byk i lagur, mysh ose 

Pyetje: 

1. Si bëhët përgatitja e nëshartesës për Shartim? 


torfë). Në këtë rast bëhet mbështjellja 

edhe e pjesës ajrore me material 

mbrojtës si thasë etj. 

Transportimi i fidanëve evitohet në 

kohë të keqe me ngrica, me erëra të 

ftohta dhe të forta. 

2. Pse nënshartesa duhet të ketë përpuethshmëri me mbishartesën? 

3. Si klasifikohen nënshartesat? 

4. Si klasifikohen nënshrtesat e mollës sipas shkallës së rritshmërisë së tyre 

dhe cilat janë nënshartesat kryesore të Mollës? 

5. Cilat janë nënshartesat kryesore të kulturës së dardhës dhe të ftoit? 

6. Cilat janë nënshartesat kryesore të pjeshkës dhe të kajsisë? 

7. Cilat janë nënshartesat kryesore për kulturat e kajsisë, vishnjës dhe 

kumbullës? 

8. Cilat janë nënshartesat kryesore për kulturat e bajames, hurmës, dhe 

lajthisë? 

9. Cilat janë nënshartesat kryesore për kulturat e mushmollës dimërore, fikut 

dhe shegës. 

10. Si bëhet përgatitja e nëshartesës për tu shartuar me syth? 

11. Cila është koha më e përshtashme për të realizuar shartimet dhe cilat jën 

mënyrat kryesore të shartimit? 

104

KAPITULLI VI 

1. SHTIMI I HARDHISE 


Hardhia shtohet nëpërmjet dy rrugëve: 

a.Shtimi i hardhisë me rrugë seksuale ( shtimi me anë të farës) 

b.Shtimi i hardhisë me rrugë vegjetative. 

1.1. Shtimi hardhisë me farë ose me 

rrugë seksuale 

Në praktikën e gjërë të shtimit të 

hardhisë përftimi i bimëve të reja 

nëpërmjet mbirjes së farës nuk gjen 

përdorim. Bimët e reja të përftuara nga 

mbirja e farërave nuk ruajnë dhe nuk 

trashëgojnë cilësitë e bimës mëmë nga 

është marë fara për shkak se: 

- Gjatë mbirjes së farës dhe përftimit të 

individit të ri ndodhin shpërthime të 

karakteristikave dhe të veçorive 

varietore si rezultat i natyrës 

heterozigote të farës së rrushit. 

- Individët e dalë nga fara kalojnë të 

gjitha etapat e zhvillimit individual ku 

në etapën embrionale dhe atë të rinisë 

bimët janë shumë plastike duke 

105

ndryshuar bazën e tyre trashëguese 

shumë nga veçoritë e bimës mëmë nga 

është marë fara. Këto ndryshime bëhen 

edhe më shumë evidente në sajë të 

influences edhe të faktorëve të jashtëm 

ambjental ku këta faktorë janë të 

ndryshëm të krahasuar me faktorët 

ambjental që ka kaluar bima mëmë në 

fazën embrionale dhe të rinisë së saj. 

Në këtë mënyrë bima e re do të 

manifestoj karakteristika të reja të cilat 

nuk kanë ngjashmeri me tiparet e 

bimës nga është marë fara. 

Sot kjo mënyrë shtimi gjen përdorim 

kryesisht në krijimin e kultivarëve të 

rinj nëpërmjet përdorimit të 

hibridëzimit seksual si dhe në shtimin 

e formave të egra me qëllim 

përdorimin e tyre si nënshartesa. 

Nxjerrja e farës, rruajtja dhe 

përgaditja për mbjellje. 

Fara e planifikuar për tu mbjellë duhet 

të nxiret në fazën e pjekjes së rrushit. 

Fara e rrushit e ruan aftësinë mbirëse 

për rreth tre vjet. Mbirje të lartë 

realizohet nga ato fara që janë të 

pjekura plotësisht. Për këtë farën e 

fusim në ujë dhe të gjithë farat të cilat 

bien në fund të enës konsiderohen fara 

të pjekura ,të plota ndërsa fara që 

qëndron në sipërfaqe të ujit nuk 

rekomandohet të mbillet pasi ajo 

rezulton me fuqi mbirëse shumë të ulët 

dhe për këtë arsye veçohet. 

Fara e konsideruar e plotë dhe e 

regullt pas nxjerjes nga kokrrat e 

rrushit shpëlahet shumë herë me ujë të 

pastërt dhe të rrjedhëshëm dhe 

vendoset për tu tharë në anbjente të 

hijezuara dhe të mbrojtura. Fara 


shtrohet mbi letër thithese në shtresa të 

holla dhe në hije për disa ditë me radhë 

deri në tharjen e saj. Pas tharjes farën e 

vendosim në qeska bezeje dhe rruhet 

në vënde të freskëta dhe të errëta. 

Mbjellja e farës zakonisht bëhet në 

fillim të pranverës. 

Një muaj përpara se të mbillet fara 

duhet të provokohet për mbirje, të 

bëjmë një zgjim të saj. 

Zgjimi i farës realizohet nëpërmjet 

shtratifikimit të sajë në rërë lumi të larë 

dhe të lagët.Temperatura e ambjentit 

në këtë rast duhet të jetë mbi 15 ° C . 

Mbajtja në këtë mënyrë në regjim 

optimal lagështie, temperature dhe 

drite fara duhet të filloj të mbijë 

(dallohet shpërthimi i embrionit) pas 

një muaji. Fara në gjëndje të porsa 

mbirë mundet të mbillet në ambjente 

të mbyllura ( në serrë duke i vënë në 

arka) ose direkt në fushë të hapur në 

farishte të posaçme. 

Krahas përgaditjes së farës për zgjim 

punohet edhe në drejtim të përgaditjes 

së farishtes Zakonisht farishtet 

ndërtohen në vënde të kulluara, larg 

rrugëve të kalimit të bagëtive ose edhe 

të njerëzve me qëllim mbrojtjen nga 

dëmtimi, afër burimit të ujit për 

ujitje.Toka e planifikuar për ngritjen e 

farishtes punohet gjatë periudhës së 

vjeshtës me një thellësi mbi 50 cm , e 

shoqërua me përdorimin e plehrave 

organike në masën 500 kv/ha, të 

plehrave fosforike në doza 6-8 Kv/ ha, 

të plehrave potasike në doza 4-6 

Kv/ha. 

Në fillim të pranverës toka punohet 

përsëri duke luftuar barërat e këqia që 

106

mundet të kenë mbirë, ose permbysjen 

e farërave të cilat mundet të jenë mbi 

sipërfaqe,bëjmë shkrifërimin e saj si 

dhe nivelimin. Bëhet piketimi i 

vllajës me përmasa zakonisht 1,3 deri 

në 1,5 m gjërësi dhe 6 -8 m gjatësi, 

kjo në vartësi të sasisë së farës që do të 

mbillet. Vllaja zakonisht bëhet e 

ngritur me qëllim evitimin e lagështisë 

së tepërt nga toka. Pas ngritjes së 

vllajës bëjmë përsëri një korigjim të 

sipërfaqes si në drejtim të shkrifërimit 

dhe të nivelimit të saj dhe pas kryerjes 

së këtyre proceseve bëjmë ngjeshjen e 

vllajës më qëllim që mbulimi i farës të 

bëhet në një thellësi uniforme. 

Mbjellja mund të bëhet me 

shpërndarje në të gjithë sipërfaqen por 

mënyra më e mirë këshillohet mbjellja 

në rrjeshta me 1 deri në 1,2 m largësi 

ndërmjet rrjeshtave në drejtim të 

gjatësisë së vllajës dhe duke e hedhur 

farën në formë zinxhiri në 

rrjesht.Thellësia e mbjelljes nuk duhet 

të kalojë më shumë se 2-2,5 cm. 

Pas përfundimit të mbjelljes dhe të 

ngjeshjes së tokës kryhet një ujitje e 

imët për të siguruar lagështinë e 

nevojëshme në afërsi të farës. 

Provokimi i farës për zgjim, krijimi i 

kushteve të përshtatëshme temperature, 

lagështie dhe drite në farishte mbirja e 

farës mundet të zgjas 8 – 10 ditë 

ndërsa në rast se fara nuk është e 

përgaditur për mbjellje ( nuk është 

provokuar për mbirje) mbirja e farës 

mundet të fillojë pas më shumë se 30 – 

35 ditë. 


Pas mbirjes së farës kryerja e 

shërbimeve agroteknike duhet të 

synojë në mbrojtjen e bimëve tëreja 

nga vrugu, në mbajtjen e tokës të 

shkrifët dhe të pastërt nga barërat e 

këqia. Përdorimi i pleherimit të 

lëngshëm gjatë periudhës se 

vegjetacionit në dy ose tre duar duke 

filluar me dorën e parë kur bimët e reja 

të arijnë në lartësinë e 25-30 cm dorën 

e dytë pas 20-25 ditë dhe të tretën pas 

20 ditëve. 

Përdorimi i elementëve ushqyes në 

formë të lëngshëm rit në mënyrë të 

ndjeshme efektivitetin e përdorimit të 

tyre. Si doza orientuese për një dynym 

mundet të përdoren plehra organike 5- 

6 kv, plehra azotike 6-7 kg, plehra 

potasike 3-4 kg dhe fosforike 6-8 kg. E 

rëndësishme është edhe kujdesi që 

duhet të tregohet me drejtim të 

mbështetjes së bimëve të reja. Për këtë 

gjatë periudhes së vegjetacionit për çdo 

filiz vendoset një kallam mbështetës 

pas së cilit lidhet bima e re. Në këtë 

mënyrë në fund të vegjetacionit bima e 

re duhet të ketë një rritje vegjetative në 

rreth 2 m gjatësi dhe të ketë zhvilluar 

një sistem rrënjor me rreth 1,5 m 

thellësi. 

E njëjta praktike ndiqet edhe gjatë vitit 

të dytë e të tretë duke shtuar kujdesin 

për bimët e reja.Në këtë periudhë fillon 

edhe puna studimore në drejtim të 

veçimit të individëve me tipare të 

veçanta sipas treguesve të përcaktuar 

në metodike. 

107

Figura 6.1. Fara e rrushit e mbirë 

1.2. Shtimi hardhisë me rrugë 

vegjetative 

Kjo mënyrë shtimi konsiston në 

krijimin e individeve të rinj nga pjesë 

të ndryshme të shkëputura ose jo nga 

bima mëmë e hardhisë (copa të 

gjelbërta, llastarë, sytha etj). Bima e 

hardhisë nuk shtohet me copa rrënjesh 

pasi në to nuk gjënden sytha vegjetativ. 

Këto pjesë të bimës së hardhisë të 

vëna në kushte të përshtatëshme 

lagështie, temperature, drite dhe 

ushqimi japin individë të rinj të 

ngjajshëm me bimën nga janë 

shkëputur. 

Rruga vegjetative e shtimit të hardhisë 

përmbledh shumë mënyra në vetë vete 

si shtimi vegjetativ i hardhisë me copa 


të cilat mundet të jenë me gjethe ose pa 

gjethe, por në praktikë shtimi me 

përpaje si dhe rruga më e përdorëshme 

e shtimit të hardhisë ajo me shartim. 

Kjo rrugë shtimi e hardhisë 

shfrytëzohet në sajë të aftësive të larta 

rigjeneruese të sistemit rrënjor të 

hardhisë dhe të pjesës mbitoksore. 

Rezultatet e larta në shtimin e hardhisë me rrugë vegjetative varen nga disa kushte si: 

-Aftësia e lartë e copave të planifikuar për rrënjëzim. 

-Vënia në kushte të përshtatëshme temperature, lagështie dhe drite e pjesëve për 

rrënjëzim. 

-Prania e sythave vegjetativ në pjesën që do të përdoret për shumëzim. 

Aftësia rrënjëzuese e copave varet nga një seri faktorësh të brëndëshëm dhe të jashtëm e 

konkretisht: 

-Nga karkateristikat e veçanta që kanë kultivaret e hardhisë për rrënjëzim. 

-Nga mosha biologjike e materialit të vënë për shumëzim. 

-Nga stadi i pjekurisë së materialit. 

-Nga lënda rezervë që mban materiali që do të rrënjëzohet. 

-Nga kushtet e përshtatëshme të ngrohtësisë . 

-Nga kushte të favorëshme të ajrimit. 

-Nga mundësia e përdorimit të lëndëve stimulante për rrënjëzim. 

Shtimi i hardhisë me rrugë vegjetative përmbledh në vetë vete tre mënyra : 

a.Shtimi me përpajë. 

b.Shtimi me copa. 

c.Shtimi me shartim. 

108

- 

Shtimi i hardhisë me përpajë 

Kjo është një nga mënyrat më të vjetra 

të përdorura për shtimin e hardhisë. 

Kjo mënyrë e shtimit të hardhisë ka 

qënë shumë e përhapur përpara se të 

çfaqej filloksera për plotësimin e 

boshllëqeve në vreshta si dhe për 

ripërtritjen e vreshtave të vjetër. 

Kjo mënyrë shtimi mbështetet në 

vendosjen për rrënjëzim të një pjese 

vegjetative të bimës mëmë dhe të pa 

shkëputur nga ajo. Kjo pjesë 

vegjetative mundet të jetë një 

sharmendë e cila kultivohet gjatë 

vegjetacionit me qëllim për tu përdorur 

në vjeshtë për të përftuar një bimë të re 

në afërsi të bimës mëmë. Shkëputja e 

bimës së re të rrënjëzuar nga bima 

mëmë do të bëhet pas një viti, ose duke 

përdorur unazimin e përpajës me tel 

gjë e cila me ntrashjen e sharmendës së 

rrënjëzuar realizohet edhe shkëputja 

nga bima mëmë. Aplikimi i kësaj 

forme shtimi vegjetativ është rezultativ 

në saje të ushqimit në vitin e parë të 

bimës së re edhe nga bima mëmë. 

Kjo mënyrë shtimi ka anë 

negative: 

Dobëson bimën mëmë në vitet e 

para për ngarkesën e madhe të 

sythave që ka. 

Frenon rritjen e sistemit rrënjor të 

bimës mëmë për shkak të 

aktivizimit të sistemit 


Shtimi me përpajë 

Kjo mënyrë përdoret kryesisht për 

zëvëndësimin e boshllëqeve që munde 

të kemi në vreshtë. Hardhitë nga të 

cilat do të përdoret përpaja duhet të 

jenë të shëndetëshme, të fuqishme, të 

kenë tregues të lartë prodhueshmërie, 

të jenë të pastërta nga sëmundje 

virusale e bakteriale. 

Gjatë vegjetacionit bimës i lihet një 

sharmendë të zhvillohet lirisht 

mundësisht i dalë nga cungu. Në 

drejtim të rrjeshtit të hardhive në 

fillim të pranverës hapet një kanal me 

përmasa 30-40 cm gjërësi dhe mbi 50 - 

60 cm thellësi deri në vëndin ku do të 

dalë bima e re. 

109

Fundi i kanalit punohet me bel në 

thellësi 20 – 25 cm ku në të të jetë 

hedhur edhe një sasi e konsiderueshme 

plehu organik i kalbur i përzier me 

plehrat e tjerë mineral si fosfatiket, 

potasiket dhe duke e mbushur me dhe 

të shkrifët kanalin deri në gjysmën e 

thellësisë. 

Sharmenda e planifikuar shtrihet në 

gjatësi të kanalit duke nxjerë majën e 

saj në vëndin e përcaktuar të bimës së 

re, bëhet mbulimi i sharmendës dhe 

ngjeshja e tokës në mënyrë që të 

realizojmë një puthitje të mirë të 

sharmendës me tokën. Ngulim një 

piketë në vëndin ku del maja e 

sharmendës. 

Hiqen të gjithë sythat duke filluar nga 

baza e sharmendës e deri në pikën e 

futjes së saj në tokë. Mundet të 

rekomandohet lidhja , shtërngimi i 

sharmendës me një tel i cili bën 

shkëputjen e bimës mëmë nga 

sharmenda si rezultat i rritjes së ssj në 

trashësi.Teli i përdorur në këtë mënyrë 

shërben si unazë shkëputëse duke 

frenuar kalimin e lëndës së përpunuar 

në drejtim të bimës mëmë por në të 

njëjtën kohë lejon kalimin e ujit dhe të 

kriprave minerale nga bima mëmë në 

drejtim të bimës së re. Gjatë periudhës 

së vegjetacionit bimës së re të formuar 

i kryhen të gjitha shërbimet njësoj si 

edhe bimëve të tjera. 


Figura 6.2. pamje e Shtimit me perpaje 

-Shtimi me përpajë kineze 

Kjo mënyrë shtimi është e njëjtë me 

përpajën e zakonëshme me ndryshim 

se për çdo syth në përpajën kineze 

përftohet një bimë e veçantë. Kjo 

formë përdoret zakonisht kur kemi 

kultivar të cilët janë defiçitare, kur 

kanë aftësi të ulët rrënjëzuese. Nga 

bima mëmë si edhe në rastin e përpajës 

së zakonshme shfrytëzohet një llastar i 

lënë për këtë qëllim. Në drejtim të 

rrjeshtit hapim një kanal me thellësi 25 

– 30 cm duke e shkrifëruar fundin e 

kanalit. Hedhim në kanal pleh organik 

të përzier me plehrat potasike, plehrat 

fosforike dhe mbushim kanalin duke e 

lënë pa mbushur rreth 5-6 cm. Shtrimë 

sharendën në gjatësi të kanalit në 

thellësi 5-6 cm dhe e mbulojmë me 

dhe të shkrifët. 

Me fillimin e vegjetacionit do të kemi 

shpërthimin e sythave duke na dhënë 

filizat e rinj. Gjatë kësaj periudhe kur 

filizat të kenë aritur gjatësinë e rreth 

15 deri 30 cm bëhet një mbathje e tyre 

me kujdes deri në 7 – 8 cm lartësi. 

Gjatë vegjetacionit bimëve të reja u 

110

shërbehet njësoj si edhe bimëve të 

tjera. Në vjeshtë ose në fillim të 

pranverës së ardhëshme bëhet hapja e 

kanalit dhe ndarja e bimëve duke 

përftuar bimë të reja për çdo ndërnyje. 

Figura 6.3. Pamje nga shtimi me 

metoden me perpaje kineze 

-Shtimi me përpajë të gjelbërt 

Edhe kjo formë e shtimit të hardhisë 

bazohet në aftësitë që ka copa e 

gjelbërt e bimës të nxjerë rrënjë kur e 

vënë në kushte të përshtatëshme drite, 

ngrohtësie, dhe lagështie. Kjo 

realizohet gjatë muajit qershor - korrik, 

në kohën kur llastarët kanë fituar një 

farë pjekurie, elasticiteti. Rezultatet 

janë të kënaqëshme kur kushtet janë të 

favorëshme. 

Shtimi hardhisë me copa 

Është një mënyrë e shtimit të shpejtë të 

bimës së hardhisë. 

Ka qënë mënyra e vetme e shtimit të 

sipërfaqeve të mbjella me vreshtë para 

shumë kohësh si mënyra me e lehtë 


më e thjeshtë dhe më ekonomike e 

shtimit të hardhisë dhe zgjerimit të 

sipërfaqeve të mbjella me këtë kulturë. 

Me anë të kësaj mënyre shtimi 

përftohen bimë të ngjajshme me bimën 

mëmë nga është shkëputur copa . 

Figura 6. 4. Shtimi i hardhisë me 

copa 

Në vartësi të gjëndjes së copës që vihet 

për tu rrënjëzuar kemi shtim të 

hardhisë me copa të gjelbërta dhe me 

copa të drunjëzuara ose gjysëm të 

drunjëzuara. Në vartësi të gjatësisë së 

copës që vendos për tu rrënjëzuar, të 

numrit të sythave , copat mundet të 

jenë të shkurtra kur gjatësia e tyre 

përfshin në vetë vete një syth. 

Figura 6.5. Copë e shkurtër 

111

Kjo mënyrë shtimi përdoret në rastet 

kur kultivari që duam të shtojmë është 

i rrallë, nuk ka material të bollshëm 

biologjik për ta përdorur për shtim me 

mënyra të tjera. Copa me një syth 

përgatitet duke bërë prerje mbi dhe 

nën syth në rreth 2 cm . Në këtë 

mënyrë vendosja e kësaj cope në 

kushte të përshtatëshme temperature, 

lagështie e ushqimi do të përftohet një 

individ i ngjajshëm me bimën mëmë 

nga është marë sythi. Zakonisht në këtë 

rast mbjellja bëhet në arka me 

dherishte të përgatitur dhe e ambjente 

të mbrojtura (sera ) me qëllim 

përftimin e një rrënjëzimi 100 % të 

materialit të vënë përtu shumëzuar. 

Shtimi i hardhisë me copa të 

zakonëshme konsiston në aplikimin me 

copave të gjata. Gjatësia e copave 

varjon nga 40 – 50 cm deri në 100 cm 

duke përfshirë në to nga 7 deri në 25 

sytha. Në tokat skeletike të varfra, të 

lehta, të thata gjatësia e copave duhet 

të jetë mbi 60 e deri në 100 cm sipas 

traditës për zona të veçanta. Në rastet e 

mbjelljes së hardhive në toka të thella, 

të shkrifta, të pasura mundet të 

përdoren bimë të përftuara nga shtimi 


me copa ku gjatësia e copës të jetë deri 

në 50 cm. 

Sot përdorimi i kësaj metode shtimi 

nuk aplikohet për shkak të prekjes së 

bimëve të rrjedhura me ketë mënyrë 

shtimi nga filloksera. Kjo mënyrë e 

shtimit të hardhisë përdoret kryesisht 

në vreshtin mëmë antifillokserik dhe 

në përdorimin e copave për shartim. 

Copat që do të përdoren për rrënjëzim 

në rastin e nënshartesave 

antifillokserike ose të copave që do të 

përdoren për shartim duhet të priten 

gjatë periudhës së qetësisë. 

-Nxjerja dhe përgatitja e copave të 

buta, (sharmendat) 

Përpara prerjes së copave që do të 

përdoren për shtim me anë të shartimit, 

gjatë periudhës së vegjetacionit 

punohet për evidentimin e bimëve 

mëmë që do të shërbejnë për material 

shumzimi ku në këtë rast bëhet 

etiketimi i bimëve me kultivarin e 

planifikuar të bimëve të 

shëndetëshme, me prodhueshmëri të 

lartë, pa infeksione nga sëmundje 

112

virusale dhe kërpudhore. Këto bimë 

me një pastërti varietore 100 % duhet 

të përbëjnë vreshtin mëmë të butë i cili 

duhet të krijohet pas disa vitesh rrjesht 

të një pune seleksionuese dhe 

përzgjedhëse. 

Copat e destinuara për shtim me anë 

të shartimit duhet të nxiren gjatë 

periudhës së qetësisë dimërore 

përpara fillimit të qarjes së hardhisë, 

duke shfrytëzuar kushtet e mira të 

motit si në ditët me diell, pa ngrica dhe 

erëra. Copat duhet të jenë të pjekura, të 

pa dëmtuara nga agjentet atmosferik, 

me një diametri ndërmjet kufijve 6 dhe 

12 mm trashësi dhe me një gjatësi 80 

deri 100 cm gjatësi kjo që favorizon 

ruajtjen e lagështisë të sharmëndës, 


Figura 6. 6. Pergatitja sharmendave dhe shtratifikimi i tyre 

eleminon humbjet e materialit 

(sythave). 

Copat e prera në këtë mënyrë 

(sharmendat) pastrohen nga 

përdredhëset lidhen në tufa 100 copësh 

duke realizuar tre lidhje dhe neë 

mënyrë të tillë që fundet e 

sharmendave të jenë të vendosura në 

një plan të barabartë, u vihet etiketa e 

kultivarit përkatës dhe dërgohen në 

vëndin e përcaktuar për tu ruajtur deri 

në momentin e përdorimit të tyre. 

-Përcaktimi i shkallës së pjekurisë së 

sharmendave. 

Sharmendat duhet të jenë të pjekura. 

Shkalla e pjekurisë së sharmendave përcaktohet në shumë mënyra të ndryshme 

mbi bazën e vlerësimit të disa treguesve të cilët janë: 

a.Ngjyra e sharmendave të pjekura është uniforme, karakteristike për kultivarin. Në 

gjatësinë e sharmendës nuk duhet të ketë njolla të errta që nuk janë tipike të 

kultivarit. 

b.Baza e bishtit të gjethes në sharmendë duhet të jetë e lëmuar dhe e veshur me një 

shtresë tape të hollë dhe të lëmuar. 

c.Trajtimi me tretësirë jodi me konçentracion 1-3 % . 

Në rastin kur sharmendat janë të 

pjekur përmbajtja e amidonit është e 

lartë dhe gjatë trajtimit me solucion 

jodi do të ngjyroset në blu violetë, por 

edhe kjo metodë nuk është dhe shumë 

e sakt pasi përmbajtja e amidonit në 

sharmendë në faza të ndryshme të 

gjëndjes së saj është e ndryshe për 

shkak të shndërimit të tij në sheqer. 

-Ruajtja e sharmendave deri në 

momentin e shartimit. 

Afati i rajtjes së materialit që do të 

përdoret për shumëzim varjon nga 

koha e përgatitjes së këtij materiali. 

Kur koha e përgaditjes së materialit 

është në fillim të periudhës së qetësisë 

koha e ruajtjes së materialit do të jetë e 

gjatë, ndërsa kur materiali do të 

përgatitet në fund të periudhës qetësisë 

afati i ruajtjes reduktohet. 

Përcaktimi i kohës së përgatitjes së 

materialit varet edhe nga kushtet 

113

klimaterike të zonës ku është vreshti 

mëmë që do të shërbej për nxjerjen e 

materialit. E rëndësishme është ruajtja 


e freskisë së sharmendave deri në 

momentin e përdorimit të tyre. 

Copat ose sharmendat mundet të 

ruhen në dy mënyra: 

-Së pari ato mundet të ruhen deri në momentin e përdorimit në dhoma frigoriferike 

me një regjim të caktuar temperature në kufijt 2-4° C dhe një regjim lagështie të 

caktuar me qëllim që sharmendat të vazhdojnë zhvillimin e tyre normal të 

proceseve fiziologjike që ndihmojnë në rritjen e aftësisë kallusuese ose të aftësive 

rrënjëzuese. 

-Së dyti ruajtja e sharmendave mundet të realizohet edhe në ambjente të hapura 

duke zgjedhur vënde të kulluara dhe të sheshta, me ekspozicion nga veriu, të 

mbrojtura nga erërat. Mbi sipërfaqen e planifikuar për shtratifikimin e materialit 

hidhet një shtres prej 5-6 cm rëre e larë lumi me një lagështi mbi 10-15 %. 

Sharmendat e lidhur në tufa, të etiketuara vendosen mbi këtë shtresë rërë duke 

mundësuar izolimin e fundeve të sharmendave me ajrin nëpërmjet izolimit të tyre 

me rërë. 

Ruajtja e sharmendave mund të 

realizohet edhe në transhe ose në 

gropa. Në këtë rast dimensionet e 

transhesë varen nga sasia e materialit 

disponibël që do të përdoret për 

shartim. Transheja ose gropa hapet me 

nje thellesi 60-80 cm,në vënde të 

kulluara, të freskëta dhe të mbrojtura 

nga erërat. Edhe në këtë rast në fundin 

e gropës shtrohet një shtresë rëre lumi 

me lagështi 10-15 %. Mbi këtë shtresë 

vendosen në mënyrë të shtrirë tufat e 

lidhura dhe të etiketuara duke vendosur 

fundet e sharmendave të puthitura 

njëra me tjetrën. Bëhet izolimi tufave 

me një shtresë rërë. Pas izolimit 

vendosen tufat në shtresën e dytë 

njësoj si në shtresën e parë dhe mbi 

këtë hidhet rërë përsëri duke bërë 

izolimin e tyre. 

Kjo praktikë vazhdohet për gjithë 

sasinë e sharmendave që janë 

përgatitur për tu përdorur për shartim. 

Në përfundim bëhet izolimi trashesë 

ose gropës me rërë dhe mbi të hidhet 

dhe në formë kurizi me qëllim izolimin 

ndaj ambjentit dhe për të penguar 

depertimin e ujit të rreshjeve gjatë 

periudhës që do të ruhen deri në 

momentin e përdorimit. Anash trashese 

ose gropës hapet një kanal kullues për 

të evituar depertimin e ujit në brëndësi 

të gropës. 

-Përgatitja e copave antifilokserike 

dhe mënyrat e ruajtjes së tyre. 

Edhe ky material sikundër sharmendat 

përgatiten gjatë periudhës së qetësisë. 

Praktika shumvjeçare ka përcaktuar si 

kohë më te përshtatëshme është muaji 

janar - shkurt, në ditë me diell e pa 

reshje, pa ngrica, pa erëra. Fillimisht 

bëhet zgjidhja e tufave që janë të 

lidhura ne sistenim mbështetës tek 

telat. Pas zgjidhjes nga telat e sistemit 

mbështetës realizohet prerja e 

materjalit nga cungu i bimës duke lënë 

cepa mbi cung me 2-3 sytha në te. 

114

Tufat e prera nxiren në krye të 

parcellës dhe përgaditen. Krasitësit i 

përcaktohet një masë për gjatësinë e 

copës ku për standartet e vëndit tonë 

kjo gjatësi duhet të jete 40 cm plus 

minus 2 cm, njëkohësisht krasitësi 

paiset edhe me një kalibër matës i cili 

mundet të përgatitet nga një copë 

kompesatë ku të jane bërë dy brima, 

njëra me dimension 6 mm dhe brima 

tjetër me 12 mm që janë standartet 

për trashësinë e copave që do të 

përdoren për shartim. 

Në fillim bëhet prerja në bazën e 

copës me një gjatësi 2-3 cm nën syth, 

ndërsa maja llogaritet në bazë të 

gjatësisë të ketë hapsirë më të gjatë 

mbi nyjen e fundit me qëllim që 

shartuesi të ketë mundësi të realizojë 

prerjen mbështetur edhe në gjatësin e 

përcaktuar. 


Gjatë përgatitjes se materialit 

eleminohen të gjitha copat të cilat 

mundet të rezultojnë të dëmtuara, me 

plagë mekanike, të shtrëmbëruarat, të 

pa pjekura, të dyshimta për infeksione 

të ndryshme nga sëmundje ose 

dëmtues duke përzgjedhur materjal të 

pastërt dhe standart. 

Rekomandohet që materjali i përgatitur 

brënda ditës duhet të shtratifikohet me 

qëllim që të eleminohet veprimi 

negative i faktorëve të jashtëm në 

drejtim të uljes së cilësisë së materjalit. 

Për të ritur cilësinë e ruajtjes së 

materjalit mundet të aplikohet edhe 

përgatitja e copave me përmasa më të 

mëdha të cilat shkojnë me 2 ose 3 herë 

shumfishim e gjatësisë standart ku në 

këtë rast ato mundet të jenë 100 ose 

150 cm të gjata ku në këtë rast veprimi 

i faktorëve të jashtëm ninimizohet në 

maksimum. 

Materjali i përgatitur mundet të ruhet deri në momentin e përdorimit në disa 

mënyra: 

-Ruajtja në dhoma frigoriferike me temperaturë të përcaktuar në 1-3° C dhe me 

lageshti mbi 90 % është mënyra më e mirë.Tufat e përgatitura, të lidhura në 100 

copëshe në tre vënde me tel, të etiketuar me emrin e nëshartesës vendosen në këto 

dhoma me parametrat e përcaktuar dhe konservohen në këtë mënyrë deri në kohën 

e përdrimit për tu shartuar. 

-Ruajtja e materialit në gropa ose trashe. Kjo metodë është e njëjtë me praktikën që 

u shpjegua më lart për shtratifikimin e sharmendave në gropa ose trashe dhe të 

izoluara me rërë të lagur lumi. 

Kjo mënyrë mundet të aplikohet edhe në ambjente të mbyllura si depo, hangar por 

në këtë rast rekomandohet materjali të vendoset nga ana veriore e depos ose 

hangarit me qëllim vonimin e qarjes si rezultat i ngrohjes së ambjentit nën efektin e 

rezeve të diellit. 

115

Figura 6.7. Ruajtja e copave 

antifillokserike të shtratifikuara në rërë 

C. Shtimi i hardhisë me shartimit 

Shumëzimi i bimëve në vetëvete është 

një veçori biologjike që manifestojnë 

ato dhe që shfrytëzohet në praktikën e 

gjërë për të përfituar homolog të 

ngjajshëm me bimën mëmë nga ku 

është marë materiali. Në vreshtari 

shumëzimi i hardhive me anë të 

shartimit është metoda kryesore në 

prodhimin e fidanave. 

Një fidan i shartuar përbëhet nga dy 

pjesë ku pjesa e sipërme ose 

mbishartesa është bima për të cilën ne 

dëshirojmë të përftojmë në të ardhmen 

ndërsa pjesa e poshtëme nënshartesa 

është pjesa e sistemit rrënjor të bimës 

së ardhëshme. Rëndësia e shumëzimit 

të bimëve qëndron pikërisht në 

veçorite biologjike që ato manifestojnë 

prandaj njohja e biologjisë së 

zhvillimit të tyre, e mekanizmit të 

shumëzimit si dhe e faktorëve që 

influencojnë mbi këtë proçes është një 

domozdoshmëri. 

-Parimet mbi të cilat mbështetet 

shartimi 

Shkatërimi i sipërfaqeve të mbjella me 

vreshta pas çfaqes së fillokserës bëri të 

domosdoshme gjetjen e rrugëve për 


zgjerimin e sipërfaqeve por 

njëkohësisht edhe gjetjen e mundësisë 

për mbrojtjen e këtyre sipërfaqeve të 

mbjella nga filloksera. Kështu 

prodhimi i fidanave të shartuar 

antifillokserik u bë një praktike e 

zakonëshme dhe e domozdoshme për 

vreshtarinë e çdo vëndi në botë. 

Përdorimi i materialit mbjellës të 

shartuar garantonte një prodhimtari të 

rregullt me gjithë se bima e përftuar 

nga shartimi përbëhet nga dy 

komponentë botanikisht të ndryshëm 

që janë mbishartesa dhe nënshartesa. 

Kërkimet e shumta e të pa reshtura që 

janë bërë në drejtim të prodhimit të 

fidanave të shartuar kanë përcaktuar 

edhe një sërë parimesh që duhet të 

meren në konsideratë dhe që duhet të 

mbështetet operacioni i shartimit dhe 

realizimi i bashkimit të të dy 

komponentëve pjesmarës në shartim. 

Krijimi i qelizave të reja menjëherë 

pas lidhjes së indeve në kontakt i cili 

përbën kushtin themelor për ngjitjen e 

indeve të rinj të përbërsave në shartim. 

Në shartimet e realizuara me pjesë të 

drunjëzuar si në rastin e shartimit në 

vëndin e përherëshëm ose dhe në 

shartimin në tavolinë ngjitja e 

komponenteve të mbishartesës me 

nënshartesën realizohet në sajë të 

qelizave të reja ( kallusi) që krijohen 

në pikën e kontaktit. 

Kallusi në vetë vetë është një 

formacion organik që krijohet si 

rezultat i ndarjes së qelizave pas 

prerjes me anë të briskut për të bërë 

përputhshmërinë e të dy 

komponentëve.Tek hardhija të gjitha 

116

qelizat e drurit një vjeçar si të 

nënshartesës antifillokserike në rastin e 

prodhimit të fidanave të shartuar si dhe 

në rastin e shartimit të bimëve të vjetra 

në vëndin e përherëshëm, edhe të 

mbishartesës janë të afta të reagojnë 

ndaj ngacmimeve të plagosjes. 

Këto qeliza të ngacmuara realizojnë 

një ndarje shumë intensive duke 

krijuar për një kohë shumë të shkurtër 

një ind parenkimatik që fillimisht është 

shumë i lëngshëm me rreth 80-90 % 

lagështi dhe që çfaqet mbi sipërfaqet e 

prera dhe që me kalimin e kohës 

mbulon të gjithë sipërfaqen duke 

krijuar edhe një unazë rrethore me 

ngjyrë të bardhë. 

Në shartimin e gjelbërt bashkimi 

realizohet me anë të kontaktit të 

drejtëpërdrejtë të indeve të kambiumit. 

Në këtë rast nuk vërehet formimi i 

kallusit. Pas bashkimt indi i 

kambiumit shtohet me shpejtësi dhe 

formon indin lidhor i cili shkatëron 

shtresën izoluese të qelizave të vdekura 

nga prerja dhe vendos lidhjen e 

drejtëpërdrejtë të enëve përcjellëse të 

nënshartesës me enët e mbishartesës. 

Në shartimin e gjelbërt në realizimin e 

ngjitjes së të dy komponentëve marin 

pjesë të gjitha indet e kryesisht indi i 

kambiumit, indi parenkimatik, indi i 

ksilemës si dhe indi i parenkimës 

palcore. 

Në rastim e shtimit të hardhisë me anë 

të shartimit me pjesë të drunjëzuara në 

ngjitjen e komponenteve marin pjesë 

indi i kambiumit dhe indi parenkimatik 

palcor. 


Dihet se në shartim marin pjesë organe 

dhe pjesë me prejardhje të ndryshme 

pra ndërtimi është me natyrë 

heteroplazmatike fakt ky që sjell edhe 

pasoja të ndryshme. 

Me qënë se indet e të dy pjestarëve të 

shartimit kanë volume të diferencuar 

indesh përciellëse, karakteristika të 

ndryshme në strukturën e indeve si dhe 

ndryshime të tjera në zonën e shartimit 

ndodhin modifikime të mëdha e të 

ndryshme. Sipas natyrës këto 

ndryshime janë ndryshime të karakterit 

anatomik dhe ndryshime të karakterit 

fiziologjik. 

Në shartimin me copat të drunjëzuara 

për shumë arësye të njohura ngjitja e 

komponentëve nuk del e përsosur. 

Prerjet jo të pastëreta të realizuara, 

mbetjet e pjesëve të thata brënda 

zonës së ngjitjes, ritmet e shpejta të 

formimit të indit të kallusit i favorizuar 

nga kushtet e temperaturës dhe 

lagështisë, volumi i ndryshëm i enëve 

bëjnë që kambiumi në sipërfaqen e 

pikës së kontaktit të të dy 

komponentëve të ketë vështirësi. Në 

piken e bashkimit përveç vështirësisë 

së kombinimit të enëve përçuese 

vërehet edhe një dukuri ku kemi edhe 

ndryshime në dimensionet e këtyre 

enëve. 

Ndryshimet e përmëndura më lart të 

karakterit anatomik sjellin në vetëvete 

edhe ndryshime të natyrës fiziologjike 

si krijimin e vështirësive të qarkullimit 

të ujit dhe lëndëve minerale nga 

sistemi rrënjor në drejtim të pjesës 

vegjetative të kurorës dhe e kundërta e 

qarkullimit të lëndëve organike të 

përpunuar që lëvizin nga pjesët e 

117

kurorës poshtë në drejtim të sistemit 

rrënjor të bimës. 

Krijimi deformimeve gjatë procesit të 

ngjitjes së komponentëve në shartim 

reflektohet me deformime edhe të 

enëve përçuese, duke krijuar 

përdredhje të këtyre enëve, zvoglim të 

volumit të tyre që për pasojë sjell 

vështirësi në qarkullimin e ujit dhe të 

lëndëve minerale të tretura në të. Në 

këtë situatë furnizimi me ujin dhe 

kriprat minerale të tretuara në të të jetë 

më i frenuar dhe si pasojë mbishartesa 

dhe të gjitha organet e saja mbitoksore 

për gjatë gjithë periudhës së jetës të 

furnizohet me vështirësi dhe të ketë me 

pak ujë e kripra minerale të tretura në 

të. Kjo situatë e vështirë në furnizimin 

e pjesës mbitoksore pasqyrohet 

negativisht më von pas shartimit në 

etapën e ngjitjes së komponentëve ose 

në vreshtë kryesisht në vitet me 

thatësirë të theksuar. Hardhia mundet 

të thahet në vitet e para në rast se nuk 

sigurohet uji në sasira të duhur. 

Edhe qarkullimi i lëndëve ushqyese të 

përpunuara prej mbishartesës jep 

ndikimet e veta tek nënshartesa e cila 

furnizohet me dobët. Sipas shkallës së 

ndryshimeve anatomike furnizimi me 

asimilate mundet të bëhet i dobët ose i 

bollshëm kjo në vartësi të përdredhjes 

së enëve përçuese në pikën e ngjitjes. 

1.3. Etapat e rritjes së shartesës 

Kjo etapë përfshin në vetëvetë kohen 

nga momenti i shartimit e deri në 

momentin kur të dy komponentet 

pjesëmarës në shartim krijojnë një 

lidhje komunikimi të ndërsjelltë 

ndërmjet tyre .E gjithë kjo periudhë 


përmbledhet në tre etapa të 

rëndësishme. 

Formimi i kallusit 

Siç u përmend edhe më sipër krijimi i 

qelizave të reja menjëherë pas lidhjes 

së indeve në kontakt përbën kushtin 

themelor për ngjitjen e indeve të rinj 

të përbërsave në shartim. Ngjitja e 

komponentëve të mbishartesës me 

nënshartesën realizohet në sajë të 

qelizave të reja 

( kallusi) që krijohen në pikën e 

kontaktit . 

Figura 6. 8. Etapat e formimit te 

kallusit 

Kallusi krijohet si rezultat i ndarjes së 

qelizave pas prerjes që realizojmë me 

anë të briskut për të bërë 

përputhshmërinë e të dy 

komponentëve. Tek hardhija të gjitha 

qelizat e drurit një vjeçar janë të afta të 

reagojnë ndaj ngacmimeve të 

plagosjes. Këto qeliza të ngacmuara 

realizojnë një ndarje shumë intensive 

duke krijuar për një kohë shumë të 

shkurtër një ind parenkimatik shumë të 

lëngshëm fillimisht me rreth 80-90 % 

lagështi dhe që çfaqet mbi sipërfaqet e 

prera dhe që me kalimin e kohës 

mbulon të gjithë sipërfaqen duke 

krijuar edhe një unazë rrethore me 

118

ngjyrë të bardhë. Në këtë rast nuk 

vërehet formimi i kallusit. 

Pas bashkimit indi i kambiumit 

shtohet me shpejtësi dhe formon indin 

lidhor i cili shkatëron shtresën izoluese 

të qelizave të vdekura nga prerja dhe 

vendos lidhjen e drejtëpërdrejtë të 

enëve përcjellëse të nënshartesës me 

enët e mbishartesës. 

Ngjitja e komponentëve 

Ngjitja realizohet kur kalluset e të dy 

planeve të pjerta të prera si të 

nënshartesës dhe të mbishartesës bien 

në kontakt me njëri tjetrin. Gjatë 

operacionit të realizimit të prerjes një 

pjesë e qelizave dëmtohen, shtypen e 

për pasojë thahen, më pas oksidohen 

duke formuar së fundmi një shtresë të 

vdekur izoluese të qelizave. Që të 

realizohet kallusimi i të dy pjesëve të 

komponentëve të vënë në kontakt 

duhet të realizohet pikërisht çarja e 

kësaj pjese izoluese. 

Që të realizohet një ngjitje e mirë 

është e domosdoshme që indet e 

kallusimit në sipërfaqen e prerë të 

formohet njëkohësisht për të dy 

komponentet.Ky faktor vendimtar në 

rritjen e kallusimit të shartesave është i 

favorizuar edhe nga një seri faktorësh 


të tjerë siç mund të jenë temperatura 

dhe lagështia ajrore e ambjentit të 

kallusimit dhe e materialit 

shtratifikues, gjëndja shëndetësore dhe 

gjëndja e tugorit në materialet që 

përdoren për shartim. 

Komunikimi i lidhjeve të enëve 

përcjëllese të komponenteve 

Realizimi i lidhjeve të enëve 

përcjellëse të komponentëve 

pjesemarës në shartim ralizohet 

nëpërmjet çfaqes dhe funksionimit të 

zënjes së bashkimit në pjesën e 

brendshme. Kjo lidhje e vendosur 

ndërmjet dy komponentëve paraqet 

shpesh vështirësi që reflektohen në 

pengesë të qarkullimit të ndërsjelltë të 

lëndëve ushqyese dhe kriprave 

minerale nga nënshartesa në 

mbishartesë dhe e kundërta. Kur kjo 

lidhje është maksimalisht e vështirë 

reflekton në gjëndjen shëndetësore 

negativisht të hardhisë dhe e kundërta. 

Në bashkejetesën e komponentëve 

përbërës të një fidani hardhie ndikojnë 

disa faktorë e konkretisht : 

a. Faktorët anatomo – fiziologjik 

Në këtë grup faktorësh më të 

rëndësishëm në mardhënjet ndërmjet 

komponentëve pjesemarës në shartim 

do të përmëndim : 

· Afiniteti: 

Në rastin e aplikimit të shtimit të hardhisë me anë të shartimit një rëndësi mer 

afiniteti. Me termin afinitet kuptojmë shkallën e afërsisë që duhet të kenë 

nënshartesa me mbishartesën e cila shprehet me funksionimin sa më normal të 

bimës së shartuar, të sigurimit të një periudhe jetese sa më të gjatë e shoqëruar 

me një prodhimtari të lartë të përvitëshme e cilësore, me një qëndrueshmëri të 

lartë ndaj faktorëve stresant. Afiniteti konsiderohet i lartë kur të dy komponentët 

plotësojnë kërkesat jetësore të njëri tjetrit në shkallën më të lartë, kur 

bashkëjetojnë dhe prodhojnë për një periudhë kohe të gjatë. Afiniteti 

konsiderohet i dobët ndërmjet komponentëve si të nënshartesës dhe 

mbishartesës kur bimët faqin tendenca të një prodhimtarie të ulët, faqin 

tendenca të një zhvillimi të kufizuar, tharje të pjesëve vegjetative dhe këto 

dukuri vijnë e thellohen me kalimin e viteve deri në tharje të plotë të bimëve. 

· Stadi i pjekurisë së komponentëve pjesemarës në shartim 

Edhe stadi i pjekurisë së materialit të komponentëve që do të përdoren në 

shartim luan një rol në cilësin dhe përqindjen e prodhimit të fidanave cilësor. 

Kështu materiali konsiderohet i pjekur kur ka ngjyrën tipike të kultivarit, ka në 

119

Trashësia e komponentëve të 

shartimit. 

Është një dukuri tjetër e rëndësishme 

që ka një influencë të madhe në 

rezultatet përfundimtare të prodhimit të 

fidanave. Provat e bëra kanë vërtetuar 

se trashësia e materialit të përdorshëm 

për shartim duhet të jetë me një 

trashësi ndërmjet kufijve 6 deri në 12 

mm. Nën dhe mbi këtë kufi materiali 

nuk duhet të përdoret për shartim. 

Rezultate të mira nga vrojtimet e bëra 

kanë nxjerr përfundime së përmasat e 

copave në kufijtë e 7 deri në 11 mm 

trashësi ngjiten më mirë në pikën e 

shartimit dhe japin fidana të rregullt. 

b. Faktorët teknike 

Krahas faktorëve anatomo-fiziologjik 

të përmendur më lart ndër faktorët që 


influencojnë në bashkëjetesën e 

komponentëve një rol të dorës së parë 

luajnë edhe ata teknik e konkretisht: 

Puna përgaditore e komponentëve 

përpara shartimit. 

Përgatitja e materialit të nënshartesës 

dhe mbishartesës, ruajtja e tyre në 

kushtet të larta teknike janë faktori 

bazë në rezultatin pozitiv të shartimit. 

Rruajtja e materialit në vëndet e 

shtratifikimit në kushte të një lagështie 

optimale është shumë e rëndësishme 

për të mbajtur në kufijt optimal 

lagështin fiziologjike të 

materialit.Trajtimi përpara shartimit 

për rritjen e lagështisë fiziologjike 

nëpërmjet zhytjes në ujë për një 

periudhë të caktuar kohe është një 

faktor vendimtar përpara sharimit. 

Është vërtetuar se materiali i 

120

nënshartesës fiton lagështin 

fiziologjike për një periudhë më të 

gjatë kohe të qëdrimit në ujë e 

krahasuar me materialin e mbishartës. 

Realizimi i prerjeve të lëmuara, të 

fresketa dhe të pastra. 

Për të patur një ngjitje të mirë të të dy 

komponentëve një rëndësi mer edhe 

procesi i prerjes. Realizimi i prerjeve të 

lëmuar, të pastërta dhe të freskëta 

kryhen kur brisku i shartimit është i 

mprehur mirë, ambjenti i shartuesit 

është i mbrojtur nga dielli dhe era. 

Respektimi i dimensioneve të prerjes 

ndaj sythit. 

Është e rëndësishme që gjatë procesit 

të shartimit si nënshartesa dhe 

mbishartesa duhet të kenë të njëjtat 

përmasa në trashësi. Kombinimi i 

drejtë i trashësisë së tyre influencon 

pozitivisht në ritjen e përqindjes së 

zënjës. Rekomandohet që prerja e 

mbishartesës të bëhet nga ana e sythit. 

Realizimi i i puthitjes dhe i shtërngimit 

të komponentëve. 

Për të patur rezultate të një kallusimi të 

mirë dhe të shëndoshë është e 

domosdoshme që komponentët e 

shartimit të jenë plotësisht të puthitur 

duke mos krijuar hapsirë dritë ndërmjet 

tyre dhe të jenë të shtërnguar. Duke 

respektuar në mënyrë rigoroze faktorët 

teknik të përmëndur me lart arihet të 

realizohet një puthitje dhe një 

shtërngim të mirë të komponentëve 

duke krijuar mundësit e përshpejtimit 

të lidhjeve ndërmjet tyre. 

c. Faktorët ekologjik 


Efekti i faktorëve biologjik e teknik të 

përmendur më lart do të jetë pozitiv 

kur respektohen edhe faktorët 

ekologjik. 

Temperatura 

Është ndër faktorët më të rëndësishëm 

në proçesin e kallusimit. Eksperienca e 

ka treguar se temperatura më e 

përshtatëshme për proçesin e 

kallusimit është ndërmjet kufijve 24-26 

0 C .Rritja e temperaturës mbi këtë 

nivel është vërtetuar se përshpejton 

proçesin e formimit të kallusit, 

përftohet një kallus i bujshëm duke 

krijuar edhe fryrje në pikën e shartimit 

duke ulur cilësinë e shartimit ndërsa 

ulja e temperaturës nën këto kufij 

vonon proçesin e formimit të 

kallusimit. 

Lagështia 

Është një ndër faktorët që influencon 

pozitivisht ose ngativisht në proçesin e 

kallusimit. Faktori lagështi duhet të 

jetë prezent si në materialin e vënë për 

kallusim njëkohësisht edhe në tallashin 

ku janë shtratifikuar shartesat dhe në 

ambjentin e dhomës së kallusimit. 

Përmbajtja e lartë e lagështisë në arkat 

e kallusimit, në tallashin e shtratifikimit 

të shartesave influencon 

negativisht në vështirësinë e ajrimit të 

sharteseve, të depërtimit të nxehtësisë, 

favorizon zhvillimin e sëmundjeve 

kërpudhore e sidomos të kalbëzimit të 

sythave. Edhe në rastin e një lagështie 

nën nivelin optimal kemi frenim të 

formimit të indit të kallusit, tharje të 

shartesave .Lagështia ajrore në 

ambjentet e kallusimit duhet të jetë në 

masën 65 - 85 % ndërsa lagështia në 

121

arkat e tallashit duhet të jetë në kufijt 

70 – 75 %. 

· Ajrimi 

Është një faktor i cili influencon në 

proçesin e kallusimit. Nëpërmjet 

ajrosjes së shtresës së mbulesës së 

shartesave ndërpritet zhvillimi i 

bakterjeve të kalbëzimit të sythave. 

-Përputhshmënria dhe 

mospërputhshmëria e komponentëve. 

Me shfaqien e fillokserës në Europe 

dhe të shkatërimit të sipërfaqeve të 

mbjella me vreshta, prodhimi i 

fidanave të shartuar antifillokserik u bë 

një praktikë e zakonëshme dhe e 

domozdoshme për zhvillimin e 

vreshtarisë. Përdorimi i materialit 

mbjellës të shartuar do të garantonte 

një prodhimtari të rregullt me gjithëse 

bima e përftuar nga shartimi përbëhet 

nga dy komponentë botanikisht të 

ndryshëm që janë mbishartesa dhe 

nënshartesa. 

1. 4. Parimet mbi të cilat mbështetet 

shartimi 

Kërkimet e shumta e të pa reshtura që 

janë bërë në drejtim të prodhimit të 

fidanave të shartuar kanë përcaktuar 

edhe një sërë parimesh që duhet të 

miren në konsideratë dhe që duhet të 

mbështetet operacioni i shartimit dhe 

realizimi i bashkimit të të dy 

komponentëve pjesmarës në shartim. 

Një parim mbi të cilin mbështetet 

përftimi i fidanave me anë të shartimit 

është aftësia që kanë indet e gjalla të 

komponentëve që marin pjesë në 

shartim të ripërtrihen duke vendosur 

lidhje të ndërsjellta me anë të indit të ri 

“kallusit”. 


Qelizat e indeve të reja kanë veti për tu 

ngjitur me anë të kallusit, kur ato vijnë 

në kontakt me njëra tjetrën dhe 

diferencohen me inde të specializuara. 

Kjo veti buron nga që kanë 

organizmat e gjalla bimore krijojnë 

formacione të reja në sipërfaqen e 

plagëve, ose në aftësitë që kanë disa 

organe (ose pjesë të tyre) për të 

vazhduar funksionet edhe pas 

shkëputjes nga bima mëmë. 

Krijimi i qelizave të reja menjëherë 

pas lidhjes së indeve në kontakt i cili 

përbën kushtin themelor për ngjitjen e 

indeve të rinj të përbërsave në shartim. 

Në shartimet e realizuara me pjesë të 

drunjëzuar si në rastin e shartimit në 

vëndin e përherëshëm ose dhe të 

shartimit në tavolinë qelizat e reja 

krijohen në kontaktin e sipërfaqeve të 

prera duke formuar indin e ri kallusin i 

cili realizon njëkohësisht edhe 

bashkimin e indeve të dy 

komponentëve (nënshartesëmbishartesë). 

Me fjalën kallus kuptojmë çdo lloj 

informacioni organik që krijohet si 

rezultat i ndarjes së qelizave pas 

ngacmimit të tyre me anë të plagosjes. 

Tek hardhija të gjitha qelizat e drurit 

një vjeçar (sharmendës) janë të afta të 

reagojnë ndaj ngacmimeve të 

plagosjes. 

Në shartimet e gjelbërta bashkim 

realizohet me anë të kontaktit të 

drejtpërdrejtë me anë të indeve të 

kambiumit. Në këtë rast nuk vërehet 

formimi i kallusit. Pas bashkimt indi i 

kambiumit shtohet me shpejtësi dhe 

formon indin lidhor i cili shkatëron 

shtresën izoluese të qelizave të vdekura 

122

nga prerja dhe vendos lidhjen e 

drejtepërdrejtë të enëve përcjellëse të 

nënshartesës me enët e mbishartesës. 

-Nxjerja dhe përgatitja e copave të 

buta për shartim (sharmendat) 

Përpara prerjes së copave që do të 

përdoren për shtim me anë të shartimit, 

gjatë periudhës së vegjetacionit 

punohet për evidentimin e bimëve 

memë që do të shërbejnë për material 

shumzimi ku në këtë rast bëhet 

etiketimi i bimëve me kultivarin e 

planifikuar të bimëve të 

shëndetëshme, me prodhueshmëri të 

lartë, pa infeksione nga sëmundje 

virusale dhe kërpudhore. Këto bimë 

me një pastërti varietore 100 % duhet 

të përbëjnë vreshtin mëmë të butë i cili 

duhet të krijohet pas disa vjet rrjesht të 

një punë seleksionuese dhe 

përzgjedhëse. 

Copat e destinuara për shtim me anë 

të shartimit duhet të nxiren gjatë 

periudhës së qetsisë dimërore përpara 

fillimit të qarjes së hardhisë, duke 

shfrytëzuar kushtet e mira të motit si 

në ditët me diell, pa ngrica dhe erëra. 

Copat duhet të jenë të pjekura, të pa 


dëmtuara nga agjentet atmosferik, me 

një diametër ndërmjet kufijve 6 dhe 12 

mm trashësi dhe me gjatësi 80 deri 

100 cm kjo që favorizon ruajtjen e 

lagështisë të sharmendës, eleminon 

humbjet e materialit ( sythave).Copat e 

prera në këtë mënyrë (sharmendat) 

pastrohen nga perdredhest lidhen në 

tufa 100 copësh duke realizuar tre 

lidhje dhe në mënyrë të tillë që fundet 

e sharmendave të jenë të vendosura në 

një nivel të barabartë, u vihet etiketa e 

kultivarit përkatës dhe dërgohen në 

vëndin e përcaktuar për tu ruajtur deri 

në momentin e pëdorimit të tyre. 

-Përcaktimi i shkallës së pjekurisë së 

sharmendave. 

Copat ose sharmendat e destinuara për 

tu përdorur për shtim me anë të 

shartimit duhet të jenë të 

shëndetëshme, pa plagë mekanike dhe 

infeksione të ndryshme nga sëmundje 

dhe dëmtues. Sharmendat duhet të jenë 

të pjekura. Shkalla e pjekurisë së 

sharmendave përcaktohet në shumë 

mënyra të ndryshme mbi bazën e 

vlerësimit të disa treguesve të cilët 

janë: 

a.Ngjyra e sharmendave të pjekura është uniforme, karakteristike për 

kultivarin. Në gjatësinë e sharmendës nuk duhet të ketë njolla të errta që nuk janë 

tipike të kultivarit. 

b.Baza e bishtit të gjethes në sharmendë duhet të jete e lëmuar dhe e 

veshur me një shtrese tape të hollë dhe të lëmuar. 

c.Trajtimi me tretësirë jodi me konçentracion 1-3 % në rast se sharmenda e pjekur 

përmban rezerva të larta të amidonit gjatë trajtimit me do të ngjyroset në blu 

violetë, por që edhe kjo metodë nuk është dhe shumë e sakt pasi prania e 

amidonit në sharmendë në faza të ndryshme të gjëndjes sëe sharmendës është e 

ndryshe për shkak të shndërimit të tij në sheqer. 

123

-Ruajtja e sharmendave deri në 

momentin e shartimit 

Afati i rajtjes së materialit që do të 

përdoret për shumëzim varjon nga 

koha e përgaditjes së këtij materiali. 

Kur koha e përgaditjes së materialit 

është në fillim të periudhës së qetësisë 

koha e ruajtjes së materialit do të jetë e 

gjatë, ndërsa kur materiali do të 

Copat ose sharmendat mundet të ruhen në dy mënyra: 

përgaditet në fund të periudhës qetësisë 

afati i ruajtjes reduktohet. Përcaktimi i 

kohës së përgaditjes së materialit varet 

edhe nga kushtet klimaterike të zonës 

ku është vreshti mëmë që do të shërbej 

për nxjerjen e materialit. E 

rëndësishme është ruajtja e freskisë së 

sharmendave deri në momentin e 

përdorimit të tyre. 

Së pari ato mundet të ruhen deri në momentin e përdorimit në dhoma frigoriferike 

me një regjim të caktuar temperature në kufijt 2-4° C dhe një regjim lagështie të 

caktuar me qëllim që sharmendat të vazhdojnë zhvillimin e tyre normal të 

proceseve fiziologjike që ndihmojnë në rritjen e aftësisë kallusuese ose të 

aftësive rrënjëzuese. 

Së dyti ruajtja e sharmendave mundet të realizohet edhe në ambjente të hapura 

duke zgjedhur vënde të kulluara dhe të sheshta, me ekspozicion nga veriu,të 

mbrojtura nga erërat. Mbi sipërfaqen e planifikuar për shtratifikimin e materialit 

pasi pastrohet nga barërat e këqia hidhet një shtres prej 5-6 cm rërë lumi me njëë 

lagështi mbi 10-15 %. Sharmendat e lidhur tufa, të etiketuara vendosen mbi këtë 

shtrese rëre duke mundësuar izolimin e fundeve të sharmendave me ajrin 

nëpërmjet mbulimit me rërë . 

Ruajtja e sharmendave mund të realizohet edhe në transhe ose në gropa. Në këtë 

rast dimensionet e transhesë varen nga sasia e materialit disponibël që do të 

përdoret për shartim.Transheja ose gropa hapet në vënde të kulluara, të fresketa 

me një thellësi 60-80 cm,.Edhe në këtë rast në fundin e gropës shtrohet një shtresë 

rëre lumi me lagështi 10-15 %. Mbi këtë shtresë vendosen në mënyrë të shtrirë 

tufat e lidhura dhe të etiketuara duke vendosur fundet e sharmendave të puthitura 

njëra me tjetrën Bëhet izolimi i tufave me një shtrese rëre.


-Përgaditja e copave antifilokserike dhe mënyrat e ruajtjes. 

Edhe ky material sikundër sharmendat 

përgatiten gjatë periudhës së qetsisë. 

Praktika shumvjeçare ka përcaktuar si 

kohë më të përshtatëshme muajin 

janar shkurt. Përgatitja bëhet në ne 

ditë me diell e pa reshje, pa ngrica, pa 

erëra. 

Fillimisht bëhet zgidhja e tufave që 

janë të lidhura në tel. Pas zgidhjes 

realizohet prerja e materjalit nga cungu 

i bimës duke lënë cepa mbi cung me 

një gjatësi ku të ketë 2-3 sytha në të 

.Tufat e prera nxiren në krye të 

parcellës dhe përgatiten. 

Krasitësit i përcaktohet një masë për 

gjatësinë e copës ku për standartet e 

vëndit tone kjo gjatësi duhet të jetë 40 

cm plus minus 2 cm ,njëkohësisht 

paiset edhe me një kalibër matës për të 

përcaktuar trashësinë e copave. 

Ky kalibër mundet të përgatitet nga 

një copë kompesatë ku në të janë bërë 

dy brima, njëra me diametër 6 mm dhe 

tjetra me 12 mm. që janë standartet për 

trashesinë e copave që do të përdoren 

për shartim. Në fillim bëhet prerja në 

bazën e copës me një gjatësi 2-3 cm 

nën syth, ndërsa maja llogaritet në bazë 

të gjatësisë të ketë hapsirë më të gjatë 

mbi nyjen e fundit me qëllim që 

shartuesi të ketë mundësi të realizojë 

prerjen mbështetur edhe në gjatësin e 

përcaktuar. 

Gjatë përgatitjes së materialit 

eleminohen të gjitha copat që janë të 

dëmtuara, me plagë mekanike, të 

shtrëmbëruara, të pa pjekura, të 

dyshimta për infeksione të ndryshme 

nga sëmundje ose dëmtues duke 

përzgjedhur materjal të drejtë, të 

pastërt dhe standart. 

Rekomandohet që materjali i përgatitur 

brënda ditës duhet të shtratifikohet me 

qëllim që të eleminohet veprimi 

dehidratimit .nën efektin e faktorëve të 

jashtëm në drejtim të uljes së cilësisë 

së materjalit. Për të ritur cilësinë e 

ruajtjes së materjalit mundet të 

aplikohet edhe përgatitja e copave me 

përmasa me të madha të cilat shkojne 

me 2 ose 3 herë shumfishim e gjatësisë 

standart ku në këtë rast ato mundet të 

jenë 100 ose 150 cm të gjata. Përgatitja 

e copave me këtë gjatësi minimizon 

125

veprimin e faktorëve te jashtem në 

maksimum. 

Materjali i përgatitur mundet të ruhet 

deri në momentin e përdorimit në disa 

menyra: 

-Ruajtja në dhoma frigoriferike me 

temperature të përcaktuar në 1-3° C 

dhe me lagështi mbi 90 % është 

mënyra më e mirë.Tufat e përgatitura, 

të lidhura në tufa 100 copëshe në tre 

vënde me tel, të etiketuar me emrin e 

nëshartesës vendosen në këto dhoma 

me parametrat e përcaktuar dhe 

konservohen në këtë mënyrë deri në 

kohën e përdrimit për tu shartuar. 

-Ruajtja e materialit në gropa ose 

trashe. Kjo metode është e njëjtë me 

praktikën që u shpjegua më lart për 

shtratifikimin e sharmendave në gropa 

ose trashe dhe të izoluara me rërë të 

lagur lumi. 

Kjo mënyrë mundet të aplikohet edhe 

në ambjente të mbyllura si depo, 

hangar por në këto rast rekomandohet 

materjali të vendoset nga ana veriore e 

depos ose hangarit pasi kjo anë është 

më e freskët dhe influencon në 

vonimin e zgjimit të copave. 


1.5. Prodhimi i hardhive me shartim 

Egzistojnë disa metoda shtimi me 

shartimit tek hardhia e konkretisht : 

a. Shartim me kalem me të çarë. 

Shartim me kalem me të çarë të 

thjeshtë 

Shartim me të çarë të plotë 

Shartim me të çarë të plotë ne formë 

shpatulle 

b. Shartim me syth 

c. Shartim me pjesë të gjelbërt. 

d. Shartim me kopulim (anglez) që 

ka dy forma: 

Shartim në vëndin e përherëshëm 

Shartim anglez në tavolinë 

Shartim me kalem me të çarë të 

thjeshtë 

Ka qënë një metodë e përdorur 

gjërësisht në vreshtari. Kjo mënyrë 

shartimi sikundër edhe në pemët 

frutore përdoret në rastin kur ndërmjet 

komponenteve që marin pjesë në 

bashkim të kenë diferenca në trashësi, 

Figura 6. 9. Shartim me te care te 

thjeshte 

126

kur duam të ndërojmë kultivarin e 

hardhisë për shkaqe të ndryshme të 

kultivarit të më parëshëm. 

Përpara aplikimit të shartirmit me të 

çarë bëhet përgatitja e bazës materiale 

që do të përdoret gjatë shartimit. 

Shartimi me të çarë tek hardhia mundet 

të aplikohet mbi qafën e rrënjës ose 

edhe mbi sipërfaqe të tokës. Në këtë 

rast lartësia mbi nivelin e tokës varet 

nga gjëndja e cungut ku vendoset të 

bëhet shartimi. Në përgjthësi në rastet 

kur shartimi do të behet mbi qafën e 

rrënjës veprohet: 

Një deri në dy javë përpara se të 

kryejmë shartimin hardhisë i zbulohet 

qafa e rrënjës deri në një thellësi 15-20 

cm nën sipërfaqen e tokës bëhet prerja 

e cungur me sharre krasitese, lëmohet 

vëndi i prerë me një thikë të mprehtë 

dhe lihet në këtë mënyrë për rreth një 

javë me qëllim që hardhia të “qajë”dhe 

të mos ndikojëe negativisht në mos 

zënien e shartimit. 

Bimët e prera vrojtohen dhe kur 

konstatohet se rrjedhja e lëngjeve 

linfatik është ndërprerë bëhet shartimi. 

Në fillim bëhet një lidhje e shtërnguar 

me rrafje 5-6 cm poshtë prerjes me 

qëllim që kur të veprojmë për të bërë 

çarjen diagonale kjo të mos shkaktoj 

shqyerje me të thellë se 4-5 cm thellësi 

. Pas çarjes vendoset një pykë 

ndëermjet pjesëve të ndara nga çarja e 

bërë me qëllim që të dy hapsirat të jenë 

të hapura dhe të lehtësohet vendosja e 

kalemave. Kalemi që do të vendoset në 


të çarën e nënshartesës ose kalemat kur 

parashikohen të vihen dy të tillë duhet 

të kenë një trashësi 8-10 mm dhe të 

kenë 2 sytha të regullt. 

Nën sythin e poshtëm bëhen dy prerje 

në mënyrë të kundërt të sipërfaqeve 

duke formuar kështu një gjuhëzë të 

hollë dhe të gjatë rreth 3-4 cm. 

Vendosja e kalemave bëhet në mënyrë 

që sythi i poshtëm të jetë nga jashtë 

ndërsa lëkura e mbishartesës të 

përputhet me atë të nënshartesës ose të 

jetë 2 mm më brënda nënshartesës. Pas 

vendosjes së kalemave shpesh nuk ka 

nevojë për tu lidhur pasi kalmat 

mbahen të shtërnguar në hapsirën e 

çarjes. 

Pjesët e zbluara mundet të parafinosen 

dhe mbulohen me dhe të shkrifet deri 

në 2-3 cm mbi mbishartesë dhe në 

këtë mënyrë nënshartesa qëndron e 

fresket. Shartimi realizohet gjatë 

muajve mars – prill kjo e kondicionuar 

edhe nga faktorët klimaterik. 

Shërbimet konsistojnë në sigurimin e 

lageshtisë së nevojëshme, luftimin e 

barërave të këqia, mbajtjen e tokës së 

shkrifët si dhe në luftën kundër 

sëmundjeve. 

-Shartim me të çarë të plotë 

Ky lloj shartimi aplikohet në rastet kur 

trashësitë e të dy komponenteve janë të 

njëjta. Ky lloj aplikohet në vreshta me 

moshtë të re 2-3 vjeçare. 

Në fillim të pranverës hardhitë 

zbulohen në një thellësi 10-15 cm, 

pastrohen dhe bëhet prerja në nivelin e 

sipërfaqes së tokës ose më poshtë saj, 

lihet për një periudhë që hardhia te 

127

“qaje”të rrjedhë lëngjet. Çarja bëhet 

në mesin e nënshartesës me një thellësi 

3 - 4 cm. 

Figura 6. 10. Shartim me të çarë të 

plotë 

Mbishartesa përgatitet me dy sytha në 

formë gjuhëze e hollë me një gjatësi aq 

sa është realizuar edhe çarja e 

nënshartesës.Vendosja e mbishartesës 

bëhet në mënyrë të tillë që lëvoret e të 

dy komponentëve të ketë një 

përputhshmëri të mirë.Pas vendosjes së 

mbishartesës bëhet lidhja e shartimit 

pasandaj bëhet mbulimi me dhe të 

shkrifet i pikes se shartimit .Ky shartim 

ka rezultate të kënaqëshme por si 

pasoje e difekteve në ngjitje, në mos 

konsolidimit të enëve percuese, me 

kalimin e viteve çfaq çregullime të 

mëdha të cilat sjellin si pasojë edhe 

tharjen e bimës. 

-Shartim me të çarë të plotë ne 

formë shpatulle 

Edhe ky shartim bëhet njësoj si edhe të 

tjerët. Vetëm nënkëtë rast prerja e 

mbishartesës bëhet në formë pyke me 

një pjesë të sheshtë si një mbështetëse 

nga të dy anët. Kjo mënyrë e 

përgatitjes së kalemit me dy 


mbështetëse shton sipërfaqen e kontatit 

të lëvores dhe mban më të mbështetur 

kalemin mbi nënshartesë. 

Figura 6.11. Shartim me të çarë të 

plotë ne formë shpatulle 

-Shartimi me syth 

Edhe kjo mëyrë shartimi ka dy forma 

sipas kohës së kryerjes së shartimit 

shartimin me syth të zgjuar që bëhet 

gjatë muajve maj – qershor dhe 

shartimin me syth të fjetur qëe 

realizohet në muajin gusht. 

Si teknike shartimi është e njëjtë me 

atë të aplikuar në pemët dru frutore.Për 

të realizuar nxjerjen e sythit llastarit të 

zgjedhur për nxjerjen e sythit i bëhet 

një prerje tërthore prej 1 cm nën syth 

dhe 1,5 cm mbi syth. Duke filluar nga 

ana e sipërme e sythit bëjmë një prerje 

me anë të briskut në thellësi deri në 

indin drunor duke e vazhduar prerjen 

nën lëvore dhe nxjerim sythin së 

bashku me një pjesë të shtratit të tij. 

Pjesa e shtratit të sythit dallohet 

lehtësisht se ka ngjyrë të gjelbërt ku 

dallohet indi krijues. 

128

Tek nënshartesa bëhet një prerje e në 

formën e gërmës T , hapen buzët dhe 

vendoset sythi i nxjerë nga kalemi i 

mbishartesës. 

Figura 6. 12. Shartimim me syth 

Pas vendosjes së sythit realizojmë 

lidhjen e shtërnguar me qëllim që të 

realizojmë një puthitje të mirë 

ndërmjet sythit dhe nënshartesës. 

Shartimi me syth të fjetur i cili bëhet 

gjatë muajit gusht është po thuaj se i 

njëjtë vetëm se në këtë rast sythi nuk 

zgjohet por ri i fjetur deri në fillimin e 

vegjetacionit të vitit të ardhëshëm. 

-Shartimi i gjelbërt 


Në praktikë njihen disa frma të 

shartimit të gjelbërt tek hardhia 

Një nga mënyrat e shartimit të gjelbërt 

tek hardhia është ajo me gjuhëzë të 

thjeshtë. Në këtë rast hardhia që do të 

shartohet pastrohet nga llastarët e 

tepërt duke i lënë 2 deri ne 3 llastarë 

gjithësej. Llastari i caktuar për tu 

shartuar dhe që do të luaj rolin e 

nënshartesës i hiqen gjethet dhe 

sqetullorët, i hiqen edhe sythat e 

ardhshëm dimërorë. 

Ky llastar pritet në formë pile nga ana 

e kundërt e sythit. Prerja duhet të bëhet 

në nyjen e 3 ose të 4 të saj dhe me një 

pjerësi 40 – 45 0 .Në të njëjtën kohë 

dhe mënyrë përgatitet edhe 

mbishartesa e cila duhet të ketë të 

njëjten trashësi me nënshartesën 

(llastarin e përgatitur të bimës). 

Mbishartesa duhet të jetë me një syth. 

Mbi syth ndërnyja duhet të jetë e plotë 

dhe me gjithë diafragmën me qëllim 

pengimin e avullimit dhe të tharjes së 

sythit. Në pjesën e poshtëme të sythit 

të mbishartesës prera bëhet në mesin e 

ndërnyjës, gjethja hiqet për gjysëm 

ose edhe fare duke lënë bishtin e saj. 

Nuk rekomandohet që për syth të 

mbishartesës të përdoren sytha që kanë 

dhënë sqetullor por sytha të gatëshëm 

për të shpërthyer. 

129

Figura 6. 13. Shartimi i gjelbërt 

Pjesa më e mirë e mbishartesës 

konsiderohet pjesa e llastarit që sa po 

ka filluar drunjëzimin. Në këtë mënyrë 

bëjmë vendosjen e sythit të 

mbishartesës në pjesën e prerë të 

nënshartesës në mënyrë që të 

realizojmë një përputhje të mirë të të 

dy komponenteve. Bëjmë lidhjen e tyre 

me material plastik. 

Koha e kryerjes së shartimit është 

muaji maj deri në gjysmën e muajit 

qershor për zonat e ulta bregdetare 

dhe gjate gjysmes se qershorit per 

zonen vitikle. Shartimi të realizohet në 

orët e para të mëngjezit dhe të 

mbazditës duke eleminuar orët e 

nxehta të ditës. Dy tre orë pas kryerjes 

së shartimit në rast se mbi sythin e 

vendosur vërehen bulëzime uji themi 

se shartimi është bërë mirë dhe 

komponentet kanë një përputhje të 

saktë dhe ka filluar sythi të furnizohet 

me lënde nga nënshartesa. 

Në përgjithësi këto shartime nuk 

gjejnë aplikimin e duhur në praktikën e 

gjërë pasi koha e kryerjes përkon në 

periudhën e nxehtë të verës dhe që 

nuk mundet të realizohet ruajtja e 


materialit për një kohë të gjatë në 

gjëndje të freskët. 

1.5.1. Prodhimi i fidanave të 

shartuar në tavolinë 

a.shartimi në tavolinë (ose shartimi 

anglez, ose shartimi me kopulim). 

b. shartimi në vëndin e përhershme 

duke përdorur shartimin 

anglez,shartimin me kalem me çarje të 

pjesëshme ose të plotë si dhe 

shartimin me syth.Në këtë rast 

mbishartesa është në stadin e 

drunjëzuar. 

Shartimi në tavolinë 

Prodhimi i fidanave të shartuar të 

hardhisë në tavolinë kalon nëpër këto 

tri hallka: 

a.Shartimi në tavolinë 

b.Formimi i kallusimit në dhomat e 

kallusimit ose në shtertër. 

c.Rrënjëzimi i shartesave në 

fidanishte dhe prodhimi i fidanave të 

shartuar. 

a.Shartimi i fidanave në tavolinë 

-Përgatitja e nënshartesave dhe e 

shartesave për shartim. 

Disa ditë përpara fillimit të procesit të 

shartimit tufat e nënshartesave nxiren 

nga shtratifikimi, kontrollohet gjëndja 

shëndetësore e tyre dhe futen ne vaskat 

e ujit për të fituar tugorin e humbur 

gjatë periudhës së shtratifikimit. Copat 

e nëshartesave duhet të qëndrojnë në 

këtë mënyrë në ujë deri sa ato të fitojnë 

130

lagështinë fiziologjike. Kjo vërehet kur 

mbi prerjet tërthore që i bëjmë copave 

uji del në forme bulash. 

Zakonisht copat lihen në ujë për rreth 

24-30 orë , ndërsa kur copat nga 

shtratifikimi nxiren në një gjëndje të 

thatë lihen në ujë për një periudhe më 

të gjatë se 30 orë. Pas fitimit të 

lagështisë së nevojëshme copat nxiren 

nga uji dhe dërgohen në vëndin e 

shpëlarjes me ujë të rrjeshshëm dhe me 

presion. Kjo është një masë e 

domosdoshme për tu bërë pasi prania e 

grimcave të rërës në copat e hardhisë 

shkakton prishjen e tefit të briskut të 

shartimit e nuk krijon prerje të 

lëmuara. 

Pas shpëlarjes mirë të copave ato 

vendosen në bangon e freskimit ku 

puntorët bëjnë përgatitjen e copave 

për tu shartuar.Copat priten 2 mm nën 

diafragmën, bëhet heqja e 

përdredhëseve, e sythave në rastet kur 

copat janë të pa t”harura në vreshtin 

antifillokserik dhe dërgohen në 

tavolinen e shartuesit. Kur kemi 

nënshartesa të prera me gjatësi 100 dhe 

150 cm bëhet ndarja e tyre në copa 

standart 40 plus minus 2 cm dhe 

klasifikohen për shartim copat që janë 

mbi mbi 6 mm deri në 12 mm. Copat 

nën dhe mbi këto dimensione nuk 

futen për tu shartuar. 

-Përgatitja e mbishartesës për 

shartim 

Pas përgatitjes së copave të 

nënshartesës bëhet përgatitja e 

mbishartesës. Sharmendat pas prerjes 

në vreshtë janë shtratifikuar për tu 

ruajtur deri në momentin e shartimit. 


Në momentin e shartimit nxiren nga 

shtratifikimi kultivari i planifikuar për 

tu shartuar dhe përgatiten. Dy ditë 

përpara se të filloj shartimi sharmendat 

përgatiten duke ndarë sythet më vëte. 

Preërja bëhet duke hequr dy sythat e 

bazs të cilët kanë qënë në prani të 

rërës, dhe sythat e tjerë priten në 

mënyrë që pjesa e ndërnyjes nga ana e 

poshtme e sythit të jetë e gjatë ndërsa 

pjesa mbi syth pritet në largëësi 2 cm. 

mbi syth. Gjatë prerjes së tyre bëhet 

eleminimi i sythave të dëmtuar, ata që 

nuk plotësojn standartet e trashësisë. 

Sythat e prerë në këtë mënyrë futen në 

fuçi me ujë për rreth 10 -12 orë. Pas 

kësaj sythat janë të gatshmëm të 

përdoren për tu shartuar.Nxiren nga uji 

e së bashku me copat e nënshartesës 

vendosen në tavolinën e shartuesit për 

tu shartuar. 

-Teknika e shartimit 

Shartimi mundet të realizohet me anë 

të briskut të shartimit nga puntor të 

specializuar ose mundet të realizohet 

me makina shartuese të posaçme. 

Shartimi me dorë me anë të briskut 

të shartimit 

Shartuesi që ka nëë tavolinën e punës 

materialet që do të shartohen zgjedh 

një copë nënshartese, kontrollon 

gjatësinë e saj në bazë të një shënje që 

ka vendosur në tavolinën e punës, 

përcakton vëndin e prerjes me gjatesi 

40 plus minus 2 cm. Në pjesën e 

sipërme bëhet një prerje tërthore në 

formë pile. Prerja duhet të realizohet 

me një kalim të briskut të shartimit. 

131

Pas prerjes sipërfaqja duhet të ketë 

formë vezake ku gjatësia e të cilës 

duhet të jetë 1,5 herë me e madhe se 

gjërësia ose prerja të realizohet me një 

kënd 42-45 0 . 

Për të plotsuar një prerje të lëmuar 

prerja fillon me pjesën fundore të 

briskut duke e tërhequr atë rëmbimthi 

nga e majta në të djathtë. Kështu 

realizimi i prerjes bëhet me gjithë 

tehun e briskut dhe me një rrshqitje të 

vetme duke krijuar sipërfaqen e rafshtë 

dhe t lëmuar.Në rastin kur prerja e parë 

nuk del e pastërt shartuesi e përsërit të 

njëjtin veprim për të realizuar një 

prerje të dytë të rafshte dhe të lëmuar 

pak poshtë prerjes së parë me qëllim që 

të ruaj edhe gjatësine e copës. Pas 

kësaj shartuesi krijon gjuhëzëen e 

nënshartesës. Për të formuar nj gjuhëz 

të qëndrueshme prerja fillon pak mbi 

palcën e copës. 

Figura 6. 14. Mënyra e prerjes 

Thellësia e prerjes së gjuhëzës duhet të 

jetë sa gjysma e gjatësisë tërthore. 

Gjatë prerjes për të formuar gjuhëzën 

brisku duhet ti jepet drejtim në thellësi 


të copës, drejt gjoksit t ëshartuesit dhe 

me një tërheqie të briskut nga e majta 

në të djathtë,vazhdon dhe duke të 

tërhequr thikn nga ana e tij. Në këtë 

mënyrë copës së nënshartess i është 

krijuar dhe gjuhëza me kushte 

favorizuese për një lidhje tëë mirë me 

mbishartesën. 

Pas formimit të gjuhëzës copa kalohet 

në dorën tjetër. Zgjedh në tavolinën e 

punës një syth që të ketë përmasat e 

trashësisë së nënshartesësr. Prerja e 

mbishartesës realizohet në të njëjtën 

mënyrë si u realizua prerja dhe 

gjuhëza e nënshartesës. Mbishartesa e 

përgatitur në këtë mënyrë vendoset me 

kujdes në nënshartese duke përputhur 

gjuhëzat në mënyrë të plotë, 

shtërngohen në drejtim të njëra tjetrës 

deri në mbulimin e sipërfaqeve të 

prera. Në këtë mënyrë shartesa është e 

përfunduar.Nga ky bashkim kërkohet 

që lëvoret e të dy komponenteve të 

jenë të përputhura plotësisht, gjuhëzat 

të mos kenë çarje, të jenë të 

shtërnguara mirë dhe pa hapsira drite 

ndërmjet tyre. 

Gjatësia e përgjithëshme e shartesës 

pas përfundimit duhet ti përshtatet 

standarteve në fuqi. Sythat e 

mbishartesës duhet të jenë të 

shëndoshëe dhe të aftë për të dhënë 

llastar. Në raste kur komponentet nuk 

kanë përputhje në trashësi ndërmjet 

tyre lejohet të përdoret mbishartesë më 

e hollë se nënshartesa. Në këtë rast 

lëvorja e nënshartesës duhet të puthitet 

mirë nga njëra anë e saj. Nuk duhet të 

përdoren mbishartesa më të trasha se 

nënshartesa. 

Mënyra tjeter e realizimit të shartimit 

është kryerja e saj me anë të makinës 

132

shartuese. Sot ekonomitë që prodhojnë 

fidana të shartuara hardhie janë paisur 

me makina shartuese që kanë 

rendimente të larta në shartim. Parimi i 

funksionimit të makinave shartuese 

është mbi bazën e realizimit të prerjeve 

të konfiguracioneve të ndryshme si tip 

omega, krehër etj. 

Në fillim bëhet prerja e mbishartesës. 

Me realizimin e prerjës së 

mbishartesës, thika mban mbishartesën 

në prefsen e saj. Pas kësaj vendoset 

copa e nënshartesës në 

vëndmbështetjen e makinës dhe 

veprohet për prerjen e saj. Në këtë 

mënyrë realizohet prerja e 

nënshartesës si dhe bashkimin i saj me 

mbishartesën njëkohësisht. Në këtë 

mënyrë makina shartuese ka bërë 

prerjen dhe bashkimin e 

komponentëve. 

Puntorët që realizojnë shartimin 

vazhdojnë pa ndërprerje shartimin. Një 

puntor mër dhe kontrollon shartimet 

për cilësinë e realizimit të shartimit 

dhe kryen parafinimin e tyre në rastet 

kur shartesat parafinohen.. Pas 

parafinimit shartesat kalojnë në 

shtratifikim. 

Koha e shartimit 

Afati i kryerjes së shartimit varet 

shumë nga mënyra e kallusimit që do 

të aplikohet, por zakonisht afati më i 

favorshëm është fundi i muajit shkurt 

dhe fillimi i muajit mars. Fillimi i 

shartimit përcaktohet nga kohëzgjatja e 

kallusimit dhe mundësitë për mbjelljen 

në fidanishte. 


Shtratifikimi i shartesave 

Qe të realizohet ngjitja e plotë e dy 

komponentëve të shartimit pas 

realizimit të shartimit duhet që 

shartesat të vihen në kushte të 

përshtatëshme per tu kallusuar. 

Shartesat vendosen në arkat e 

kallusimit. Radhitja e shartesave në 

arka quhet shtratifikim. Arkat e 

shtratifikimit janë prej druri me 

përmasa 60 x 60 x 50 cm. Arka nga 

siper nuk ka kapak dhe janë të paisur 

me doreza për të lehtësuar mbajtjen 

dhe transportimin e tyre. 

Mundet të përdoren edhe arka ku një 

faqe naësore të tyre të jetë e 

zmontueshme mpër të lehtësuar 

procesin e shtratifikimit të shartesave 

brënda arkës. Arkat janë të përbëra 

nga ristele të holla dërrase me qëllim 

që të jenë të lehta dhe të ketë mundësi 

të depërtoj me lehtësi ngrohtësia në 

brëndësi të saj.Një arke e tille merr nga 

750 deri në 800 shartesa. 

Figura 6. 15. Shtratifikimi 

shartesave në arkat e kallusimit 

Përpara shtratifikimit të shartesave 

përgatitet tallashi. Si tallash zakonisht 

përdoret tallashi i sharrës i dalë nga 

133

sharrimi i drurit të pishës.Tallashi sitet 

duke hequr mbeturinat e derrasës dhe 

mbeturinat e tjera të forta.Tallashi në 

këtë mënyrë i pastruar përgatitet për të 

fituar lagështinë e nevojëshme.Tallashi 

ujitet me ujë deri në masën ku të ketë 

mbi 75 % lagështi. Kontrolli i 

përmbajtjes së lagështisë bëhet duke 

marë një sasi tallashi në dorë dhe duke 

vepruar me shtërngimin e tij ndërmjet 

gishtit të madh dhe gishtit drejtues. 

Nga ky veprim i kryer në këtë mënyrë 

në hapsirën ndërmjet gishtave vduhet 

të dallohet bulëza uji. Në rast se uji 

rjedh kjo tregon që pranija e tij në 

tallash është në nivele të lartë dhe 

atëhere del e nevojëshme të shtohet 

tallash i thatë për të paksuar sasinë e 

ujit deri në masën që gjatë provës të 

dallohen bulat e ujit. Edhe në rastin e 

kundërt kur gjatë shtërngimit të 

tallashit nuk ka shënja bulëzash uji 

atëhere shtohet sasija e ujit deri kur 

gjatë provës të dallohen lehtësisht bulat 

e ujit.Gjatë përgatitjes së tallashit 

mundet të përdoren preparate kimike 

për të luftuar infeksionet e ndryshme 

që mundet te çfaqen gjatë procesit të 

kallusimit siç mundet të jetë kalbëzimi 

i sythave. 

Shtratifikimi ishartesave bëhet nga 

puntorë të specializuar për këtë proces. 

Në fillim shtratifikuesi shtron fundin e 

arkës me një shtresë tallashi prej 4-5 

cm të ngjeshur me anë të këmbëve në 

mënyrë të njëtrajtëshme. Pas kësaj 

shtratifikuesi e kthen arkën me grykë 

nga ana e tij . Shtron anën e poshtëme 

të arkës përsëri me tallash me një 

trashësi deri në 6-7 cm duke e liveluar 

dhe ngjeshur me dorë, vendos tallash 

dhe në dy faqet anësore të arkës. 


Për të mbajtur një drejtim të kokave të 

mbishartesës përpara fillimit të shtrimit 

të shartesave shartuesi vendos në fillim 

të arkës një dërrasë udhëzues me 

gjërësi 10 cm dhe me gjatësi 2 cm më e 

shkurtër se gjërësia e arkës dhe që 

mbahet në këtë pozicion me ndihëmën 

e nje pyke.Shtratifikuesi merr shartesat 

dhe fillon e rradhit mbi shtresën e 

tallashit duke filluar nga e djathta në te 

majtë. 

Kokat e mbishartesës vendosen në 

mënyre të tillë që të mbështeten në 

dërrasën e vendosur në fillim të arkës 

duke mbajtur kështu të gjitha kokat e 

shartesave në një nivel. Pas 

përfundimit të radhitjes së shtresës së 

parë me rreth 50-60 shartesa hidhet 

tallash mbi to deri në mbulimin e 

tyre.Vendoset tallash edhe në faqet 

anësore si dhe në radhën e parë.Lëvizet 

dërrasa në po të njëjtsn largssi dhe 

fillohet rradhitja e shtresës së dytë të 

shartesave. 

Pas përfundimit të radhitjes së shtresës 

së dytë vazhdohet me shtresën e tretë e 

kështu me radhë deri në mbushjen e 

tërë arkës. Krahas shtrimit të 

shartesave vendoset tallash dhe në 

faqet anësore të arkës. Në përfundim të 

shtratifikimit të shartesës së fund të 

shartesav mbetet nje hapsirë prej 6-7 

cm e cila mbushet me tallsh. 

Me ndihmën e një lopate dërrase të 

posaçme që kanë shartuesit fusin 

tallash ndërmjet shartesave dhe faqes 

së arkës deri sa kjo hapsirë të mbushet 

deri tek kokat e shartesave.Ngrihet 

arka në pozicioni e regullt korigjohen 

anët e arkës me tallash duke e ngjeshur 

tallashin me anë të lopatës së dërrasës 

134

duke mos prekur shartesat. Pas 

mbylljes së anëve hidhet tallash mbi 

kokat e shartesave me një trashësi 6 - 8 

cm. 

Arkës i vendoset një etiketë ku 

shënohet numri i shartesave, 

nënshartesa e përdorur, kultivari i 

shartuar, data e shtratifikimit si dhe 

emri i shartuesit. 

Arka e përfunduar në këtë mënyrë 

është e gatëshme për tu dërguar në 

dhomën e kallusimit. 

Kallusimi 

Arkat e mbushura me shartesat 

dërgohen në dhomat e kallusimit. 

Shartesat e vendosura në arkat e 

posaçme për të kaluar në të procesin e 

kallusimit. Arkat pasi bëhet 

shtratifikimi i shartesave nuk është e 

mira të qëndrojnë në ambjente të 

zakonëshme për një periudhë 3-4 

ditore sepse influencon në ujjen e 

përqindjes së kallusimit. Në këtë 

mënyrë mbushja e sallës së kallusimit 

nuk duhet të zgjasë më shumë se 3-4 

ditë. Pas mbushjes së sallës 

temperaturat në ditët e para brënda në 

sallë duhet të arijnë deri në 30 -31 0 C 

me qëllim që i gjithë ambjenti të fillojë 

të ngrohet. 

Në ditën e tretë e më pas temperatura 

ulet në 26-27 0 C Mbajtja e kësaj 

temperature gjatë gjithë periudhës së 

kallusimit të shartesave pas 15 - 16 

ditësh shartesat dalin me një ngjitje të 

mirë dhe të rregullt. Gjatë kësaj 

periudhe e rëndësishme është edhe 

mbajtja e regjimit të lagështisë në 

kufijt e 80 – 85 %. Në javën e parë pas 

mbylljes së dhomës së kallusimit një 


herë në ditë është e nevojëshme ajrosja 

e dhomës për 10 -15 minuta. 

Gjatë kësaj periudhe mbahet nën 

kontroll regjimi i temperaturës dhe i 

lagështisë. Në raste të uljes së 

lagështisë në sallë rekomandohet 

spërkatja me ujë me anë të pompave të 

shpine ose vendosjen e thasëve të 

lagur pranë sobave të ngrohjes me 

qëllim ngritjen e nivelit të lagështisë në 

dhomat e kallusimit dhe e kundërta kur 

në sallën e kallusimit niveli i lagështisë 

është mbi parametrat e caktuar atehëre 

në sallë vëndosen arka me gëlqere të 

pa shuar që ndihmon në uljen e nivelit 

të lagështisë. Një kujdes tregohet edhe 

ndaj gjëndjes së tallashit në arka. 

Në rast se tallashi në arka ka filluar të 

thahet bëhet spërkatja me ujë me 

pompat spërkatëse. Në rastet kur 

tallashi ka zënë kore në sipërfaqen e 

tij duhet të bëhet shkrifrimi me anën e 

gishtave duke bërë kujdes për kokat e 

shartesave Shpesh ndodh që tallashi i 

arkave të ketë lagështi më të madhe 

dhe për të regulluar regjimin e 

lagështisë në tallashin e arkave bëhet 

zëvëndësimi i tallashit të njome me 

tallash të thatë. Mbajtja me rigorozitet i 

parametrave të caktuara bëjnë 

tëmundur që në javën e parë ketë një 

lëngëzim te mirë të shartesave 

Regjimet e temperaturave , treguesit e 

lagështisë duhet të jenë të monitoruara 

24 orë në 24 orë . 

Në sallën e kallusimit mbahen 

shënime për çdo tre orë duke i 

pasqyruar të dhënat në bllokun e 

shënimeve që ndodhet në sallën e 

kallusimit. Shërbim tjetër që duhet të 

bëhet në sallën e kallusimit është dhe 

135

lëvizja e arkave të kallusimit. Ne javën 

e dytë arkat që kanë qënë në afërsi të 

sobës ndërohen me arkat që kanë qënë 

në periferi. Njëkohësisht arkat që kanë 

qënë në brëndësi të rrjeshtit nxiren në 

fillim të rrjeshtimit.Arkat e katit të 

sipërm ndërojnë vëndin me arkat e 

katit të poshtëm dhe anasjelltas. 

Pas 7-8 ditësh në shartesat verëhen 

shënjat e para të formimit të kallusit. 

Brënda disa ditësh zhvillimi i kallusit 

mer përmasa të mëdha. Përfundimi i 

kallusimit të shartesave arihet kur në 

zonën e shartimit dallojmë një unazë të 

plotë kallusimi dhe sythat kanë filluar 

të fryhen ose janë gati për të 

shpërthyer. Këto janë shënjat e plota 

të përfundimit të kallusimit që me një 

regjim të regullt të parametrave ndodh 

pas 14 - 15 ditësh të ndezjes së sobës 

në sallën e kallusimit. Në këtë gjëndje 

fiken sobat, hapen dritaret dhe dyert 

dhe lihen në këtë mënyrë për 1-2 ditë 

për të përafruar kushtet me ambjentin e 

jashtëm. 

Pas kësaj arkat nxiren përjashta për të 

plotësuar kalitjen e tyre duke u 

vendosur në hangare të mbuluar ose 

me salla të freskëta dhe të ndriçuara. 

Arkave ju hiqet shtresa e tallashit e 

ndodhur mbi kokat e shartesave me 

kujdes për të mos shkaktuar thyerjen e 

sytheve që mundet të kenë filluar të 

shpërthejnë ose kanë shpërthyer. 

Kallusimi i shartesave mundet të 

realizohet edhe në mënyra të tjerat më 

të thjeshta .Shartesat shtratifikohen në 

shtretër të ftohtë të mbuluar me 

plazmas ku për ngrohje të shartesave 

do të shërbejë energjia diellore. Kjo 

metodë kërkon që shartimi të fillojë me 


von pasi proçesi i kallusimit me këtë 

mënyrë zgjat rreth 1 muaj e më shumë 

në vartësi të kushteve diellore që është 

gjatë periudhës së kallusimit të 

shartesave. 

Për ndërtimin e shtratit zgjidhet një 

vënd i kulluar, i ndriçuar gjatë gjithë 

ditës. Piketohet shtrati me gjërësi 1,5 

deri në 1,7 m me qëllim që të kryhen 

me lehtësi shërbimet e nevojëshme mbi 

shtrat, ndërsa gjatësia varjon nga 

disponibiliteti i shartesave që do të 

realizohen. Shtrati mundet të 

ndërtohet mbi sipërfaqe të tokës ose 

mundet te ndërtohet në toke. 

Thellësia e shtratit duhet të jetë 25-30 

cm..Pas hapjes së shtratit me përmasat 

e më sipërme në fundin e ti shtrohet 

rërë lumi e pastert me një trashësi 15- 

20 cm. dhe rreth 1 m në drejtim të 

gjatësisë së shtratit. .Puntori që do të 

bëjë shtratifikimin e shartesave fillon e 

vendos ato në mënyrë pingule duke i 

ngulur në rërë por pa takuar thundra e 

shartesës në tokë.Radhitja e shartesave 

bëhet në mënyrë të tillë duke lënë 

hapsira ndërmjet tyre. 

Pasi mbush hapsirën që është shtruar 

me rërë bëhet mbulimi i të gjithë 

shartesave me tallash të përgatitur si 

dhe për rastet e tjera të shtrastifikimit 

duke bëre izolimin anësor në fillim dhe 

pastaj mbush të gjithë hapsirën 

ndërmjet shartesavë. Puntori gjatë 

radhitjes së shartesave duhet të tregojë 

kujdes për të mbajtur kokat e 

shartesave në një nivel kjo për të 

lehtësuar shërbimet që kryhen gjatë 

periudhës së kallusimit mbi sipërfaqen 

e shartesave. 

136

Mbi kokat e shartesave hidhet një 

shtresë tallashi me trashësi 6-8 cm. Pas 

përfundimit të kësaj pjese vazhdohet 

me pjesën tjetër dhe kështu me radhë 

deri në përfundimin e shtratit. E mirë 

është që edhe pas mbulimit të kokave 

të shartesave me tallash duhet të bëhet 

mbulimi i shtratit me plasmas.vpër të 

përftuar nngrohtësi gjatë kohës që 

vazhdon shtratifikimi. 

Në përfundim të shtratit bëhet mbulimi 

me plazmas duke izoluar të gjithë 

shtratin. Që plasmasi të mos 

mbështetet mbi tallash vendosen harqe 

prej thupra shelgu mbi shtat dhe mbi 

to vendoset plasmasi. Plasmasi bllokon 

tërësisht shtratin duke bërë një izolin 

të mirë. Rreth shtratit hapet një kanal 

kullues për të evituar depërtimin e 

ujrave në brëndësi të shtratit. Edhe në 

këtë rast mbahet shënime mbi sasine 

ditore të shtratifikuar, nënshartesat e 

përdorura, dhe në rastin kur shtrati nuk 

mbushet me të njëjtin kultivar 

vendosen shënja dalluese për fillimin e 

kultivarit tjetër. 

Edhe për këtë metodë kallusimi duhet 

të meren masa për të evituar ndonje 

rast të uljes së temperaturave që 

mundet të ndodhin shpesh.Në këto 

raste rekomandohet futja në hapsirën e 

shtratit mangallave me prush sidomos 

në orët e vonta të natës ku dhe ulja e 

temperaturave është më e ndjeshme. Si 

në sallat e kallusimit edhe në 

kallusimin e shartesave në shtretër 

mbahen shënime mbi parametrat e 

temperaturave dhe të lagështisë. 

Mbajtja e regjimit të temperaturës dhe 

të lagështisë në parametrat e 

përcaktuara bën që kallusimi i 


shartesave në shtrat të filloj pas 12 -15 

ditësh. Në ditët e nxehta temperatura 

në shtrat mundët të ngrihet shumë .Në 

këto raste është e domosdoshme hapja 

e shtratit për të ulur temperaturat e 

larta dhe për të realizuar dhe një ajrim 

të shtratit.Kur tallashi mbi kokat e 

shartesave rezulton të jetë i thatë 

aplikohet spërkatja me uje me pompa 

shpine deri sa lagështia të arijë në 

pjesën e tallashit të njomur. Në ditën e 

20 fillohet dhe paksohet shtresa e 

tallashit mbi shartesat duke treguar 

kujdes për të mos dëmtuar kokat e 

shartesave. Mungesa e lageshtisë bën 

që sperkatjet me ujë me anë ptë 

ompave spërkatëse të aplikohen po 

thuaj së çdo 2 ditë. Kallusimi në këto 

kushte realizohet brënda një muaji. 

Kur kallusimi i shartesave konstatohet 

se ka përfunduar bëhet heqja e 

plasmasit, paksimi i shtresës së 

tallashit mbi kokat e shartesave dhe 

shartesat në këtë mënyrë bëjnë dhe 

kaliten. 

Sot proçesi i kallusimit po kërkon 

rrugë të reja për të ulur shpenzimet dhe 

për të patur rezultate më të mira në 

drejtim të kallusimit të shartesave. 

Ndërtimi i shtretërve të ftohtë të 

kallusimit brënda në sera diellore 

ndihmon shumë në rezultatet e aritjeve 

të parametrave të dëshiruara sidomos 

të temperaturës.në përftimin e 

shartesave të kallusuar me me pak 

shpenzime. 

137

Shartesorja 

Shartesorja është vëndi ku shartesat e 

kallusuara mbillen për tu 

rrënjëzuar,por në shartesore mundet 

të mbjellim dhe copa antifillokserike 

ose copa të kultivareve për tu 

rrënjëzuar dhe në këtë rast fidanishtja 

emërtohet coptore. 

Prodhimi i fidanave të shartuar të 

hardhisë përveç infrastrukturës së 

shpjeguar më lart kërkon edhe një 

hapsirë toke ku do të bëhet e 

realizueshme rrënjëzimi i shartesave të 

kallusuara. Për këtë tokat e fidanshtes 

duhet të jenë toka të kulluara, të thella, 

të freskëta, të pasura me lëndë 

ushqyese, të ujitëshme në çdo kohë. 

Mirë është që tokat përveç këtyre 

cilësive të zgjidhen edhe në vënde ku 

nuk ka vesë të dëndur e cila bëhet 

shkak për zhvillimin e sëmundjeve 

kerpudhore që dëmtojnë bimët e reja të 

fidanave të hardhisë. 

Përpara mbjelljes parcella duhet të 

livelohet dhe të parcelohet. Praktika ka 

treguar se gjatësia e parcellave ( që në 

këtë rast është edhe gjatësia e 

bilonave) nuk duhet të jetë më e gjatë 

se 25 m për shkak të realizimit të një 

ujitje ideale duke mos krijuar lagështi 

të tepërt në parcellë por njëkohësisht 

edhe për të mos krijuar mungesë të saj 

gjatë kryerjes së ujitjeve. 

Parcellat e fidanishtes së hardhisë 

duhet të jenë të barabarta në madhësinë 

e tyreNë fidanishte duhet të ketë edhe 

sipërfaqe disponibël për qarkullim 

bujqësor pasi praktika ka treguar se 

mbjellja tre vjet rrjesht në të njëjtën 

parcellë ndikon negativisht në cilësinë 


e rrënjëzimit dhe në sasinë e fidanave 

të rrënjëzuar. 

Toka në fillim e caktuar për 

fidanishten e hardhisë duhet të punohet 

me një thellësi 60 -80 cm gjatë verës, 

në pa mundësi në vjeshtë. Plehrohet j 

me 400-600 kv/ha pleh organik i 

kalbur ,7-10 kv/ha plehra fosforike. 5-7 

kv/ha plehra potasike të shpërndara 

përpara punimit. Gjatë periudhës së 

dimrit parcella duhet të jetë e 

kompletuar me kanale kullues me 

qëllim mbajtjen e parcellës në gjëndje 

të kulluar gjatë dimrit. Në fillim të 

pranverës parcella i nënshtrohet 

punimeve përgatitore për të krijuar një 

shtrat të mirë për mbjelljen dhe 

rrënjëzimin e shartesave. 

Përpara fillimit të mbjelljes parcella 

parcelohet ku siç u përmend gjatësia e 

saj nuk duhet të kalojë të 25 m ndërsa 

gjërësia është në vartësi të gjërësisë së 

parcellës.Pas parcelimit bëhet piketimi 

për ngritjen e bilonave. Bilonat duhet 

të kenë drejtim lindje perëndim por 

njëkohësisht edhe në drejtm të 

pjerësisë së parcellës. 

Në rastin e mbjelljes së shartesave me 

plasmas me lente bëhet piketimi i 

lenteve.Në këtë rast distancat ndërmjet 

lenteve duhet të jetë 80 cm lentja nga 

lentja. Në rastin e mbjelljes me 

mënyrën klasike atëhere distanca 

ndërmjet rrjeshtave varet nga shkalla e 

mekanizimit por që shkon nga 0,8 deri 

në 1,1 m.Për mbjelljen e shartesave 

puna organizohet me grupe pune me 

tre puntore. 

Pas përcaktimit të rrjeshtit fillohet e 

punohet me bel drejtimi i rrjeshtit me 

138

një thellësi 25-30 cm.Dheu i belit të 

parë nxiret jashtë ndërsa beli i dytë 

punohet dhe shkriferohet në vënd. 

Mbi këtë hedhim sasinë e llogaritur të 

plehrave organike dhe minerale të cilat 

përzihen mire me dheun e lënë në 

vënd. Kanali i hapur me shtresen e 

fundit i përzier me plehrat do të 

vendosen shartesat. ëfillim vendoset 

dërrasa mbjellëse brënda në kanal me 

faqen e shënuar për disatancat e 

vendosjes së bimëve në rrjesht duhet të 

jetë nga an e jashteme e kanalit. 

Fidanat vendosen 6-7 cm larg njëra 

tjetrës (shënja të cilat janë të shënuara 

në dërrasën mbjellëse) në pozicion 

vertikal. E rëndësishme është që gjatë 

vendosjes së shartesave kokat e 

mbishartesës duhet të rradhiten në 

mënyrë të till që të jenë në një nivel 

nga sipërfaqja e tokës si dhe drejtimi i 

sythave të jetë nga një drejtim. 

Shartesat ngulen në shtratin e kanalit të 

hapur, hidhet dhe i shkrifëtnë fundin e 

shartesave dhe realizohet një ngjeshje 

me këmbë Vazhdohet të hidhet dhe 

dhe të ngjishet deri sa i gjithë dheu i 

dalë nga kanali të rivendoset në kanal 

dhe sipërfaqja të dalë e rafshtë. 

Mbjellja konsiderohet e regullt kur 

gjatë tërheqies që i bëhet shartesës për 

ta shkulur ngan toka të jetë e vështirë 

shkulja dhe shartesa të jetë e 

shtërnguar mirë pas tokës.Mbjellja 

vazhdon me rrjeshtin tjetër me të 

njëjten mënyrë deri në përfundimin e 

parcellës. 


6. 16. Mbjellja me kanale dhe 

krijimi i bilonave 

Pas përfundimit të punës ditore 

realizohet një ujitje mundësisht e 

lokalizuar në drejtimin e rrjeshtit për të 

ndihmuar nxjerjen e ajrit nga shartesat 

dhe për të krijar një lidhje më të mirë 

të shartesave me tokën.. Kjo mënyrë 

mbjellje kërkon që pas përfundimit të 

mbjelljes të bëhet mbathja e 

shartesave duke bërë mbulimin e 

shartesës me dhe të shkrifët, të përzier 

me rërë ose tallash me një trashësi mbi 

kokën e shartesës me 3-4 cm. 

Në shartesore aplikohen edhe teknika 

të tjera mbjellje shartesash.Në rastin 

kur për shartesat do të përdorim 

parafinimin ato në shartesore mbillen 

të zbuluara. 

Sot prodhimi i fidanave të shartuar të 

hardhive bëhet me parafinim. Pas 

përfundimin të shartimit pjesa e 

mbishartesës me një pjesë të vogël të 

nënshartesës futen në parafinë. 

Parafina përgatitet në këtë mënyrë. 

Parafina është një përzierje e parafinës 

(qiri) me kollofat. 

Në fillim në një enë metalike shkrimë 

parafinën deri sa të tretet. Në 

139

parafinën e tretur hedhim kollofan 300 

gr për 10 litra parafinë dhe përzihet 

ngadalë deri sa kollofani të tretet. Pas 

tretjes së kollofanit hiqet kova nga 

zjarri dhe lihet të ftohet deri në 60 0 C 

ose për të provuar në se parafina është 

e gatëshme për të parafinuar shartesat 

provohet duke futur gishti i vogël 

brënda në parafinë për 2 – 3 sekonda 

dhe pastaj gishti futet në ujë të ftohtë 

menjëherë. Në rast se gishti e ndjen 

nxehtësine e parafinës ajo lihet akoma 

deri sa gishti të mos e ndjeje nxehtësin. 

Në këtë rast themi se parafina është e 

përgatitur për të bërë parafinimin e 

shartesave pa pësuar dëmtime të sythit. 

Shartesat e kontrolluar për cilësi 

shartmi futen në kovën e parafinës 

deri në nivelin e 3-4 cm me thellë së 

pika e shartimit dhe me një herë 

nxiren nga parafina dhe futen në një 

kovë me ujë të ftohminimizuar nxehjen 

e shartesës nën efektin e nxehtësisë së 

parafinës. 

Teknika e mbjelljes së shartesave të 

parafinuara mundet të jetë njesoj si 

edhe për rastin e spjeguar më lartë por 

ngritja e bilonit duhet të bëhet deri në 

nivelin e parafinimit. Në këtë rast koka 

e shartimit (mbishartesa e parafinuar) 

lihet mbi sipërfaqe të bilonit. Kjo 

mënyrë mbjellje kursehet punë sepse 

bilonat bëhen më të vegjël dhe 

rendimenti i punës është më i madh. E 

rëndësishme është mbajtja e drejtimit 

të shartesave të mbjella brënda në 

rrjesht si dhe lartësia e mbishartesave 

nga toka duhet të jetë e barabartë për të 

gjithë shartesat. Mbjellja e shartesave 

mundet të bëhet edhe me kunj. Pasi 

toka është punuar, plehruar, niveluar 

është bërë edhe piketimi i rrjeshtave 


shtrihet spangua që tregon drejtimin e 

rrjeshtit të parë. 

Te udhezuar nga spangua me ndihmen 

e nje kunj hekur te bere posacerisht per 

mbjelljen e shartesave bnë drejtim të 

spangos së shtrirë bejmë një brimë në 

tokë me anë të kunjit të hekurit. Në 

brimën e hapur vendosim shartesën 

me nj thellësi deri ne ne 2/3 e saj te 

ngulur ne toke dhe 1/25 cm të futur në 

tokë.Pjesa tjetër mbetet mbi sipërfaqen 

e tokës. 

Me anenë e kunjit bëjmë ngjeshjen e 

shartesës duke e ngulur atë afër 

shartesës në mënyrë të pjerët deri në 

thellësinë e mbjelljes dhe e shtymë 

kunjin në drejtim të shartesës duke 

shtërngojmë dheun pas saj. Keshtu 

vazhdohet mbjellje me radhe.Kjo 

menyre mbjellje kerkon ujitjen me e 

ngjeshur dheun pas shaetesës.Me nje 

here pas mbjelljes per te realizuar 

izolimin e shartese me token bëhet nje 

ujitj e lokalizuar vetëm në shartesë. 

Një mënyrë tjetër mbjellje është edhe 

mbjellja me bilona të mbuluara me 

plasmas të zi.Në këtë metodë e gjithë 

teknologjia është e njëjtë vetëm se 

sipërfaqja e fidanishtes pasi bëhen 

bilonat ato mbulohen me plasmas të zi 

.Në këtë metodë shkurtohen në 

maksimum kryerja e shërbimeve 

agroteknike si shkrifërimet, luftimi i 

bareërave të këqia. 

Mbjellja e shartesave në kuti kartni 

ose qeska plastike është edhe kjo një 

mënyrë. Shartesat pas parafinimit të 

tyre vendosen në kuti kartoni ose qeska 

plastike me permasa 15-18 cm gjatësi 

dhe 6-8 cm gjërësi. Kutitë ose qeskat 

140

mbushen me një përzierje dherishte e 

përbërë nga dhe i shkrifët, rërë, pleh i 

dekomozuar që të gjithë në raporte të 

barabarta ndërmjet tyre. Përpara 

mbjelljes shartesat parafinosen në 25- 

30 cm dhe mbillen në kutitë e kartonit 

ose në qeskat e pasmasit. 

Ky material i mbjellë në këtë mënyrë 

vendosen në sera diellore me një 

temperaturë 22-23 0 C dhe me lagështi 

75-85 % për një periudhë 4-5 javore. 

Gjatë kësaj kohe shartesat bëjnë 

rrënjëzimin dhe zhvillimin e regullt të 

llastarit nga sythi i mbishartesës. N 

këtë mënyrë fidanat janë të gatëshëm 

për tu mbjelle në fidanshte ose edhe në 

vëndin e përherëshëm. 

Një mënyrë tjetër mbjellje është edhe 

mbjellja me bilona të mbuluara me 

plasmas të zi. 

Shërbimet agroteknike pas mbjelljes së 

shartesave në fidanishte. 

Kryerja e shërbimeve agroteknike në 

nivele të larta në fidanishte garanton 

rrënjëzim të suksesëshëm dhe prodhim 

të fidanave sasior dhe cilësor. Sa më të 

regullta dhe në kohën e duhur të 

kryhen shërbimet në fidanishten e 

hardhisë aq edhe më të larta do të jenë 

rezultatet. Sot ka ekonomi private ku 

niveli i prodhimit të fidanave cilësor i 

kalon kufijtë e 65-70 % fidana të 

cilësisë së parë. 

Ujitja është proçesi kryesor në 

fidanishte. Me një herë pas mbjelljes së 

parcellës duhet të kryhet ujitja. Në 

shumë raste ujitja shoqëron mbjelljen e 

shartesave në fidanishte .Ujitja bën 

lidhjen e shartesës së mbjellë me 

tokën, siguron lagështinë e nevojëshme 


për shartesën duke shpejtuar 

rrënjëzimin dhe rritjen e mbishartesës. 

Ujitja e parë dhe e dytë mundet të 

bëhet edhe me anë të markuçit duke 

ujtur bimën në bilon ndërsa me 

garantimin e zënies së shartesave 

ujitjet mundet të bëhen me rrjedhje e 

lirë ndërmjet bilonave. 

Gjatë periudhës së vegjetacionit 

kryhen 5-6 ujitje kjo në vartësi të 

nivelit të lagështisë në tokë dhe 

rrëshjeve të mundëshme që mundet të 

bien gjatë periudhës së verës. Ujitjet 

është mirë të shoqërohen edhe me 

përdorimin e plehrave organike të 

freskëta të tretura në ujë. Në muajin 

gusht ujitjet ndërpriten me qëllim për 

të mos penguar pjekjen e llastarit të ri 

të mbishartesës dhe të mos zgjatet 

vegjetacioni deri vonë në vjeshtë. 

Thyerja e kores dhe prashitjet janë 

proçesë të përherëshme që kryhen në 

fidanishte. Kur shartesat janë mbjellë 

me bilona të mbuluar kokat e 

mbishartesës e rëndësishme është 

kujdesi që duhet të tregohet për 

thyerjen e saj me qëllim që të 

lehtësohet dalja e llastarit të ri. Gjatë 

thyerjes së korës e cila mundet të 

realizohet me dorë bëhet edhe 

regullimi i bilonit dhe i shtresës së 

dheut që është hedhur mbi kokat e 

mbiashartesës Pas rënjes së shirave ose 

pas ujitjeve toka zë kore, fillojnë të 

dalin barërat e këqia. 

Kryerja e prashitjeve njëkohësisht edhe 

luftimi i barërave të këqia eshte kujdesi 

qe duhet të tregohet.Gjatë kryerjes së 

shkrifërimeve me krah ose me mjete 

mekanike, e rëndësishme është mbajtja 

e bilonave të pa prishur. Numri i 

141

prashitjeve gjatë vegjetacionit është në 

vartësi të gjëndjes së tokës dhe të 

ujitjeve që kryejmë. Zakonisht në 

fidanishte numri i prashitjeve mundet 

të shkojë nga 8 deri në 10 të tilla. 

Përveç pleherimit bazë që është 

përdorur në përgatitjen e tokës e 

rëndesishme është përdorimi i plehrave 

suplementare gjatë periudhës 

vegjetative. Dozat e përdorimit të 

plehrave varet nga pjelloria e tokës nga 

sasia e plehrave bazë të përdorur gjatë 

përgatitjes së tokës, nga gjëndja e 

bimëve dhe agroteknika e përdorur. Si 

doza orienturese mundet të përdorim 

plehra azotike 4-6 kv/ha, të hedhur në 

tre duar duke filluar nga fillimi i 

shpërthimit të sythit e në vazhdim gjatë 

vegjetacionit të fidanit. 

Nuk rekomandohet pleherimi pas 

muajt gusht me qëllim për të mos 

penguar pjekjen e fidanit dhe mos 

zgjatjen e vegjetacionit deri vonë në 

vjeshtë. 

Prerja e rrënjëve ose “zverdhja” është 

nje proçes me rëndësi që kryhet në 

fidanishten e hardhisë. Gjatë 

zhvillimit vegjetativ të shartesës 

konstatohet dalja e llastarëve të egër 

nga nënshartesa si dhe e rrënjëve nga 

mbishartesa dhe nënshartesa. Shënjat 

e daljes së tyre çfaqen që në kohën e 

kallusimit, por që zhvillohen edhe në 

fidanishte dhe që vazhdojne dhe në 

vreshtë në vëndin e përherëshëm. 

Prania dhe zhvillimi i tyre sjell 

shqetësime në jetën dhe zhvillimin e 

fidanit e për pasoj prishen ekujlibrat e 

ndërsjelltë të nënshartesës e 

mbishartesës që sjellin si pasojë 

frenimin e zhvillimit, dobësimin e 


bimës deri në tharjen e mbishartesës 

dhe të kthimit të hardhisë së butë në 

një hardhi të egër antifillokserike. 

Një fenomen të till e ndeshim edhe në 

vreshtat e mbjellë ku gjen në të bimë të 

egra antifillokserike si rezultat i tharës 

së mbishartesës dhe zhvillimit të 

nënshartesës. Heqja në kohën e duhur 

në shartesore të të gjithë rrënjëve dhe 

të filizave të nënshartesës është një 

proçes delikat dhe shumë i 

rëndësishëm për tu kryer. Gjatë 

vegjetacionit mundet të kryhen 3-4 

zverdhje. Për relizimin e zverdhjes 

zbulohet fidani duke prishur bilonin 

dhe me anë të briskut ose të gërshërës 

bëhet prerja e filizave të dala nga 

nënshartesa si dhe e të gjithë rrënjëve 

të dala nga nën e mbishartesa deri në 

nyjen e dytë të nënshartesës. Pas 

përfundimit bëhet ringritja e bilonit. 

Në zverdhjen e fundit që korespondon 

nga gushti nuk bëhet më ngritja e 

bilont por sipërfaqja e fidanishtes lihet 

e sheshtë pa bilona. 

Luftimi i sëmundjeve dhe dëmtuesve 

është një masë e rëndësishme që duhet 

te vlerësohet në fidanishte.Ndër 

sëmundjet më të perhapura në 

fidanishte janë vrugu dhe hiri ndërsa 

për dëmtues mundet të jenë zhuzhaku 

i majit, krimbi i murrëm dosëza dhe 

krimbi tel. 

Luftimi i vrugut fillon që në fillimin e 

vegjetacionit të ri të mbishartesës kur 

gjethet e reja janë në një madhësi 3-4 

cm. Trajtmi i parë mundet të bëhet me 

Ridomil plus, me doze 0,3 - 0,4 % (300 

– 400 gram Ridomil plus në 100 litra 

ujë).Trajtimet përdoren në çdo 7-8 ditë 

142

në vartësi të rreshjeve të rëna, të 

ujitjeve të kryera, të gjëndjes së vesës 

në zonën e fidanishtes. Trajtimet 

rekomandohet të bëhen të kombinuara 

me preparate të ndryshme duke i 

arternuar. 

Gjatë muajit korrik – gusht në 

fidanishte kryhet edhe një aprobim ose 

një verifikim i pastërtisë së kultivarëve 

të shartuar. 

Gjatë marjes së sharmendave është 

cilësuar që ato meren në vreshta me 

një pastërti varietore 100 %, por 

qëllon që në vreshtë me të njëjtin 

kultivar të mund të ketë edhe bimë me 

kultivarë të tjerë. Marja e kalemave 

nga kultivarë e tjerë sjell përzierjen e 

kultivarit në fidanishte i cili reflektohet 

edhe në vreshtin e ri. Shpesh shohin në 

vreshtat e mbjelle që nuk ka një 

pastërti varietore si rjedhojë i pa 

papastërtisë së fidanave në fidanishte. 

Për të realizuar këtë proçes gjatë 

muajit korrik – gusht kryhet një 

kontroll i imtësishëm i të gjithë 

fidanishtes. Kjo realizohet në 

mbështetje të njohjes së mirë të 

karakteristikave të kultivarëve 

kryesisht nëpërmjet tpit të gjethes, 

konusit të rritjes, të pranisë së 

pushëzimit ne konusin e rritjes ose mbi 

gjethe. Gjatë vegjetacionit 

kontollohen parcellat rrjesht me rrjesht 

e bimë më bimë dhe kur hasen bimë të 

cilat kanë karakteristika të ndryshme 

me ato të kultivarit që është shartuar 

ajo bimë etiketohet ( lidhet me nje 

lidhese, spango, leckë) me qëllim që 

kur të bëjmë shkuljen e fidanave të 

gjithë ato fidana që rezultojnë të 


shënuara në këtë mënyrë veçohen dhe 

azgjësohen. 

Shkulja e fidanit është proçesi i fundit 

dhe kurorëzimi i të gjithë punës një 

vjeçare të bërë.Përpara fillimit të 

shkuljes së fidanave sigurohet baza 

materiale, veglat për shkulje, etiektat, 

materiali lidhes etj. 

Shkulja mundet të bëhet me krah me 

anë të belit ose me traktor me anë të 

plugjeve special. 

Për shkuljen me bel veprohet në këtë 

mënyrë. Në anën e jashtëme të rrjeshtit 

të fundit ose të parin e parcellës në 

një distance 10-15 cm larg rrjeshtit 

hapet një kanal me thellësi 40 -50 cm. 

Me një largësi 10-15 cm nga bima në 

anën tjetër të rrjeshtit ngulim belin në 

po këtë thellësi dhe e shtyjmë belin me 

gjithë bimët në drejtim të kanalit. Një 

puntor i dytë i kap fidanat në pjesën e 

nënshartesës dhe i tërheq duke i 

shkëputur nga toka. Në rast se fidanat 

në këtë mënyrë dalin më vështirësi 

atehëre duhet të thëllohet edhe mëë 

dhe ngulja e belin në anën tjetër të 

rrjeshtit me qëllim që maja e belit të 

shkojë nën nivelin e zhvillimit të 

rrënjëve. Fidanat e shkulur 

grumbullohen dhe shtratifikohen 

përkohësisht për të mos qëndruar nën 

ndikimin e faktorëve atmosferik me 

rrënjë përjashta. 

Në përfundim të ditës, fidanat e 

shkulur seleksionohen duke u ndarë në 

dy cilësi. Fidanat e cilësisë së parë 

vendosen në tufa 25 copë , lidhen 10- 

15 cm poshtë pikës së shartimit dhe 

mbi rrënjët .Mundet të bëhet edhe një 

lidhje e tretë e degeve të mbishartesës 

143

kur ato janë shumë të 

zhvilluara.Vendoset etiketa ku 

shënohet cilësia e fidanave, 

nënshartesa e përdorur, kultivari i 

shartuar, viti i prodhimit, firma ose 

ekonomia prodhuese.Tufat e fidanave 

të klasifikuara dhe të gatëshme për tu 

tregtuar çohen në magazina dhe 

shtratifikohen. Fidanat e cilësisë së 

dytë lidhen në tufa me nga 50 fidana, 

lidhen edhe këto njësoj, etiketohen dhe 

dërgohen në vëndin e shtratifikimit për 

tu rimbjellë vitin e ardhshëm me 

qëllim fuqizimin dhe aritjen e 

standartit të fidanave të regullt. 

Shtatifikimi i fidanave. 

Eshtë një proçes që duhet të tregohet 

kujdes pasi nga cilësia e shtratifikimit 

varet shumë dhe freskia e fidanit dhe 

rezultati në zënje në vëndin e 

përhershëm.Fidanat mundet të ruhen 

në dhoma frigoriferike, ose të 

shtratifikohen në ambjente të 

mbrojtura. 

Vëndi i zgjedhur për të shtratifikuar 

fidanat duhet të jetë një vënd me 

ekspozicon nga veriu me qëllim që të 

vonojë çeljen e fidanave, të jetë një 

vënd i kulluar, i sheshtë, larg rrugë 

kalimit të gjësë së gjallë për të evituar 

Pyetje 


1. Cilat janë mënyrat e shtimit të Hardhisë? 

çdo dëmtim të mundshëm.Në fillim 

hapet një kanal me thellësi 40 -50 

cm.Dheun e hedhin në njërin krah të 

kanalit .Në krahun që është hedhur 

dheu krijohet një skarpatë me qëllim 

që të mbështeten tufat e hardhive dhe 

të jenë në mënyrë të pjerët.Vendosen 

tufat njëra pas tjetrës në mënyrë të 

shtërnguar. 

Mbi rrënjët hidhet dheu i kanalit të 

dytë duke bërë dhe ngjeshjen e dheut 

pas rrënjëve të hardhive në mënyrë të 

tillë që të zvoglohet sa të jetë e mundur 

hapsira boshe ndërmjet tufave. Pas 

përfundimit të shtratifikimit mundet të 

bëhet një ujitje e të gjithë vëndit të 

shtratifikimit me qëllim eleminmin 

boshllëqeve që mundet të jenë krijuar 

gjatë shtratifikimit dhe izolimin e 

sistemit rrënjor të fidanave.Materiali 

mundet të shtratifikohet edhe në 

ambjente të mbyllura duke përdorur 

rërë lumi të lagur për shtratifikim. 

Shtratifikimi i materialit duhet të 

bëhet i veçantë për kultivarë dhe 

nënshartesa të veçanta të 

përdorura.Për çdo shtratifikim 

vendosen tabela me emrin e kultivarit 

dhe nëenshartesën e përdorur. 

2. Si bëhet shtimi hardhisë me rrugë vegjetative? 

3. Cilat janë etapat (hapat) e rritjes së shartesës? 

4. Përmendi cilat janë parimet mbi të cilat mbështetet 

shartimi i hardhisë? 

5. Si bëhet prodhimi i hardhive me shartim 

144

Literature për materialin e Prodhimit te fidanëve 

Literatura e përdorur 


1. Anali dell Instituto Esperimentale, Per la fruticultura Vol 7 1980 

2. Baldini E., La cualita del material vivaistica, (Terra e Vitta Nr.38 199 

3. Beci Z.,Cici A., Puka T. Frutikultura e përgjithshme, (dispencë 1983) 

4. Bollgarskaja pomologia, Volumi I I-re 1960 

5. Bollgarskaja pomologia, Volumi II-te 1960 

6. Caruso S, La scelta del portinnesto Rev.Terrae Vitta Nr.38 1997. 

7. Cici A., Molla dhe dardha, 1965 

8. Gjeta Z., Shega 2004 

9. Pemëtaria Nr.16 2004 

10. FAO-ALB-ITA, Pemëtaria praktike, 2007 

11. .Kafazi N., Seleksionimi dhe eksperimentimi, Shkencor ne pemëtari 1980 

12. Morettini A., Fruticultura generale e special, 1970 

13. Norman F,Childrers, Modern Fruit Science 1986. 

145


14. Rivista della ortifruticultura italiana, 1982 

15. Selimi J., Leksione te frutikulturës se përgjithshme dhe special 1971 

16. Shqau L,Osmani R, Selimi J, Pemëtari e përgjithshme, V.1. 1989 

17. Shqau L,Osmani R, Selimi J, Pemëtari e përgjithshme, V.2.1989 

18. FAO-ALB-ITA, Vreshtaria praktike 2007 

19. Zajmi A., Pemëtaria speciale, Nr 1 1997 

20. Winkler A, General Viticulture 1974 

146

Prodhimi i fidanëve të pemëve dhe hardhisë

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?