WiT 3_2019 (43) promo

IDEX 2019 ❙ ZIMA F-35 ❙ ARKTYCZNE PATROLOWCE
Wojsko
i Technika
3/2019
Marzec
CENA 12,99 zł
w tym 5% VAT
INDEKS 407445
ISSN 2450-1301
WWW.ZBIAM.PL
BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ
Missile Defense
Review 2019
W styczniu Departament Obrony
Stanów Zjednoczonych opublikował
„Missile Defense Review”, czyli
przegląd obrony (przeciw)rakietowej.
Ten jawny dokument opisuje kierunek
rozwoju amerykańskich systemów
przeciwbalistycznych obrany przez
administrację prezydenta
Donalda Trumpa.
str. 12
W West Point
o czołgach
W styczniu na stronie internetowej
Akademii Wojskowej Stanów Zjednoczonych
w West Point ukazał się
interesujący artykuł, prezentujący
poglądy oficera US Army na mobilność
amerykańskich pojazdów
w kontekście obecnego pola walki.
Niedługo później opublikowano
polemikę wobec tych poglądów.
Str. 20

Nie trać czasu, Zamów PRENUMERATĘ już dziś
Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej
www.zbiam.pl lub wpłać należność na konto bankowe
nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976
Atrakcyjna cena, w tym dwa numery gratis!
Pewność otrzymania każdego numeru
w niezmiennej cenie
E-wydania dostępne są
na naszej stronie oraz
w kioskach internetowych
Wojsko i Technika:
cena detaliczna 12,99 zł
Prenumerata roczna: 130,00 zł
Lotnictwo Aviation
International:
cena detaliczna 14,99 zł
Prenumerata roczna: 150,00 zł
Wojsko i Technika Historia + numery specjalne:
cena detaliczna 18,50
Prenumerata roczna: 185,00 zł
Morze:
cena detaliczna 14,99 zł
Prenumerata roczna: 150,00 zł
Skontaktuj się z nami: office@zbiam.pl
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
Biuro: ul. Bagatela 10/19 00-585 Warszawa

W styczniu Departament Obrony
Stanów Zjednoczonych opublikował
„Missile Defense Review”, czyli
przegląd obrony (przeciw)rakietowej.
Ten jawny dokument opisuje kierunek
rozwoju amerykańskich systemów
przeciwbalistycznych obrany przez
administrację prezydenta
Donalda Trumpa.
W styczniu na stronie internetowej
Akademii Wojskowej Stanów Zjednoczonych
w West Point ukazał się
interesujący artykuł, prezentujący
poglądy oficera US Army na mobilność
amerykańskich pojazdów
w kontekście obecnego pola walki.
Niedługo później opublikowano
polemikę wobec tych poglądów.
w tym 5% VAT
INDEKS 407445
ISSN 2450-1301
Spis treści
Vol. V, nr 3 (43)
MARZEC 2019, NR 3.
Nakład: 14 990 egzemplarzy
IDEX 2019 ❙ ZIMA F-35 ❙ ARKTYCZNE PATROLOWCE
Wojsko
i Technika
3/2019
Marzec
CENA 12,99 zł
WWW.ZBIAM.PL
BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ
12 28
Missile Defense
Review 2019
str. 12
W West Point
o czołgach
Na okładce: Samochód opancerzony
Nimr Ajban 440A 4x4 z zamontowanym systemem
antydronowym chińskiej firmy Shen Zhou
Ming Da High Technology Co Ltd.
Fot. Miroslav Gyűrösi.
Redakcja
Andrzej Kiński – redaktor naczelny
andrzej.kinski@zbiam.pl
Adam M. Maciejewski
adam.maciejewski@zbiam.pl
Tomasz Grotnik – redaktor działu morskiego
tomasz.grotnik@zbiam.pl
Kamil Ł. Mazurek
kamil.mazurek@zbiam.pl
Korekta
Monika Gutowska, zespół redakcyjny
Redakcja techniczna
Wiktor Grzeszczyk
Stali współprawcownicy
Piotr Abraszek, Jarosław Brach,
Marcin Chała, Jarosław Ciślak, Robert Czulda,
Maksymilian Dura, Miroslav Gyűrösi,
Jerzy Gruszczyński, Bartłomiej Kucharski,
Hubert Królikowski, Mateusz J. Multarzyński,
Andrzej Nitka, Łukasz Pacholski, Paweł Przeździecki,
Maciej Szopa, Tomasz Szulc, Tomasz Wachowski,
Michal Zdobinsky, Gabor Zord
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
ul. Bagatela 10 lok. 19, 00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można składać
bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2019
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne
rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami
sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności
za treść zamieszczonychogłoszeń i reklam.
Więcej informacji znajdzieszna naszej nowej stronie:
www.zbiam.pl
www.facebook.com/wojskoitechnika
Str. 20
Spis treści WiT Marzec 2019
Nowości z armii świata
Andrzej Kiński, Bartłomiej Kucharski, Kamil Ł. Mazurek,
Łukasz Pacholski str. 5
Plan Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP na lata
2017–2026 podpisany
Kamil Ł. Mazurek str. 9
Missile Defense Review 2019
Adam M. Maciejewski str. 12
Oficerowie US Army o potrzebach pola walki
– pojazdy i ich dostosowanie do aktualnych potrzeb
Bartłomiej Kucharski str. 20
Salon IDEX 2019 cz. 1
Miroslav Gyűrösi str. 28
China International Aviation & Aerospace Exhibition 2018
cz. 4 Wozy bojowe, obrona przeciwlotnicza i sprzęt
wojsk lądowych
Tomasz Szulc str. 36
Łączność wojskowa w erze cyfrowej
– relacja z konferencji MDC 2019
Kamil Ł. Mazurek str. 48
Nowości z sił powietrznych świata
Łukasz Pacholski str. 50
Powrót do przeszłości, czyli modernizacja Mi-24
Łukasz Pacholski str. 52
Zimowy letarg? Nie w przypadku F-35 Lightning II
Łukasz Pacholski str. 54
Najnowsze odmiany Dassault Rafale cz. 2
Marek Łaz str. 58
Nowości z flot wojennych świata
Tomasz Grotnik str. 68
HMAS Attack – strategiczne partnerstwo zawarte
Łukasz Pacholski str. 70
Arktyczny patrol
Marcin Chała str. 72
Zmiany na globalnym rynku okrętowym a stocznie europejskie
Antoni Pieńkos str. 78
58 72
4 Wojsko i Technika • Marzec 2019
www.zbiam.pl

Polityka obronna
Plan Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP
na lata 2017–2026 podpisany
Kamil Ł. Mazurek
28 lutego w Dowództwie Generalnym
Rodzajów Sił Zbrojnych minister obrony
narodowej Mariusz Błaszczak podpisał
jeden z najważniejszych dokumentów
planistycznych Wojska Polskiego – „Plan
Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych
RP na lata 2017–2026 r.” Dokument
zakłada wydatkowanie w tym okresie
185 mld PLN. Obejmuje programy
dla wszystkich rodzajów sił zbrojnych,
a szczególny nacisk kładzie na pozyskanie
samolotu wielozadaniowego
nowej generacji (Harpia), obronę przeciwlotniczą
krótkiego zasięgu (Narew)
i śmigłowce uderzeniowe (Kruk).
Fotografie w artykule: MON, US Army, USAF,
Lockheed Martin, MW Indii.
Po odprawie szefa MON z kadrą dowódczą SZ
RP odbyło się spotkanie z mediami, podczas
którego Mariusz Błaszczak wskazywał na to, że
nowy PMT ma w sumie budżet aż o 55 mld PLN większy
aniżeli poprzedni, obejmujący lata 2013–2022 (i to
przed jego korektą), co uznane zostało zarówno za
szansę, jak i wyzwanie dla rozwoju zdolności obronnych
Wojska Polskiego. Minister ocenił, że zawarte
w dokumencie programy modernizacyjne odzwierciedlają
wyzwania, przed jakimi stoją SZ RP, m.in.
wzmocnienie wschodniej flanki, m.in. poprzez sformowanie
18. Dywizji Zmechanizowanej. Z jego polecenia
„co do zasady” nowoczesny sprzęt będzie
kierowany właśnie tam.
Minister Błaszczak podkreślił, że nowy PMT jest
logiczną kontynuacją poprzednich dokumentów
opracowanych przez obecne kierownictwo resortu
obrony i rząd, tj. przyjętych w czerwcu ubiegłego
roku przez Radę Ministrów „Szczegółowych kierunków
przebudowy i modernizacji technicznej Sił
Zbrojnych na lata 2017–2026” oraz później, już na poziomie
MON, w listopadzie „Programu Rozwoju Sił
Zbrojnych na lata 2017–2026”. Zapewnił, iż w sposób
zdecydowany i skuteczny będzie zmieniał oblicze
Wojska Polskiego i dążył do wyposażenia go w nowoczesny
sprzęt. PMT będzie swoistą „mapą drogową”
do realizacji tego celu. Jednocześnie minister
Błaszcak wskazał, iż jego kolejnym, acz powiązanym
z tym dokumentem celem, jest zwiększenie liczebności
Wojska Polskiego.
Z kolei dla szefa Sztabu Generalnego WP gen.
broni Rajmunda Andrzejczaka najważniejszym efektem
nowego PMT ma być dostarczenie nowych
zdolności do rażenia przeciwnika. Podkreślił on, że
Konferencja prasowa ministra obrony narodowej Mariusza Błaszczaka i szefa Sztabu Generalnego WP gen. broni
Rajmunda Andrzejczaka po podpisaniu Planu Modernizacji Technicznej SZ RP na lata 2017–2026. Obaj panowie wskazywali
na wagę tego dokumentu dla rozwoju Sił Zbrojnych RP.
we wszystkich programach przewija się kwestia rażenia,
czyli skuteczność operacyjna dla dowódców
pododdziałów, oddziałów i związków taktycznych,
a także najważniejszy z punktu widzenia strategicznego
element, czyli odstraszanie. Jako główne elementy
tego priorytetu wymienił m.in. zakup bezzałogowych
wież do wozów bojowych, systemu
rakietowego HIMARS, a także przeciwpancernych
pocisków kierowanych Spike.
Programy PMT 2017–2026
Chociaż sam PMT jest dokumentem niejawnym, to
jak wynika zarówno z wypowiedzi min. Błaszczaka
i opublikowanego na stronie internetowej MON dokumentu
„Plan Modernizacji Technicznej do 2026 r.
Wybrane zadania”, resort obrony wylicza w nim 16
kluczowych dla obronności państwa programów
modernizacyjnych.
Harpia – pozyskanie 32 samolotów wielozadaniowych
nowej generacji, mających wprowadzić nową
jakość do działań powietrznych. Nowe samoloty
mają operować w środowisku antydostępowym
i sieciocentrycznym oraz współpracować z siłami
powietrznymi państw sojuszniczych. Warto zaznaczyć,
że w dokumencie znajdującym się na stronie
MON mowa jest o „samolocie nowej generacji” bez
uszczegółowienia, o którą generację chodzi. Jest to
różnica w porównaniu do słów min. Błaszczaka, który
wskazywał kilkakrotnie na „samolot 5. generacji”.
Narew – planuje się pozyskanie baterii przeciwlotniczych
zestawów rakietowych krótkiego zasięgu,
zdolnych do zwalczania m.in. bezzałogowych statków
powietrznych i pocisków rakietowych. MON
planuje znaczące wykorzystanie krajowego przemysłu
obronnego przy realizacji programu i transfer
technologii obejmujący m.in. produkcję pocisków
rakietowych.
Kruk – program pozyskania nowoczesnych śmigłowców
uderzeniowych dla lotnictwa wojsk lądowych.
Cyber.mil – pozyskanie krajowych narzędzi i oprogramowania,
które pozwolą na realizację skutecznych
operacji w cyberprzestrzeni. W ramach tego
programu planuje się wdrożenie polskich technologii
kryptograficznych. Jako główne podmioty do
współpracy wymieniono Polską Grupę Zbrojeniową
S.A. i spółkę Exatel S.A. Całość programu ma być
warta 3 mld PLN.
Wisła – dostawy przeciwlotniczych i przeciwrakietowych
zestawów rakietowych średniego zasięgu.
28 marca 2018 r. podpisano umowę na realizację
I etapu tego programu.
Pustelnik – program pozyskania lekkich, niewymagających
skomplikowanego szkolenia, zestawów
przeciwpancernych pocisków kierowanych wraz
z amunicją.
Regina – wdrożenie w Wojskach Lądowych 155 mm
dywizjonowych modułów ogniowych zwiększających
zdolność wsparcia ogniowego na szczeblu taktycznym.
Chodzi o pozyskanie kolejnych, prócz już
zamówionych, modułów dywizjonowych. Jako wykonawcę
wskazuje się Hutę Stalowa Wola S.A.
Rak – kontynuacja zakupu kompanijnych modułów
ogniowych 120 mm moździerzy samobieżnych. Produkcją
tego sprzętu zajmuje się konsorcjum firm
HSW S.A. i Rosomak S.A.
Homar – w ramach tego programu planuje się pozyskanie
dywizjonowych modułów wieloprowadnicowych
wyrzutni rakietowych M142 HIMARS, które będą
w stanie razić cele oddalone o do 75 lub do 300 km.
Międzyrządową polsko-amerykańską umowę o wartości
ok. 1,58 mld PLN dotyczącą zakupu sprzętu
pierwszego dywizjonu podpisano w lutym br.
Miecznik – program pozyskania nawodnych okrętów
obrony wybrzeża, które mają zastąpić wycofywane
www.zbiam.pl Marzec 2019 • Wojsko i Technika 9

Polityka obronna
Adam M. Maciejewski
17 stycznia 2019 r. Departament Obrony
Stanów Zjednoczonych opublikował
„Missile Defense Review”, czyli przegląd
obrony (przeciw)rakietowej. Ten jawny
dokument opisuje kierunek rozwoju
amerykańskich systemów przeciwbalistycznych
obrany przez administrację
prezydenta Donalda Trumpa.
Przegląd, choć ogólnikowy, jest
ciekawy, gdyż pozwala ocenić rezultaty
rozwoju amerykańskich systemów
przeciwbalistycznych z perspektywy
dwóch dekad. A także potwierdza
– raczej w niezamierzony sposób – prawdziwe
intencje i wybiórczość
Waszyngtonu w podejściu do przestrzegania
traktatów rozbrojeniowych
z epoki zimnej wojny.
Fotografie w artykule: US MDA, US DoD,
US Navy/Mass Communication Specialist 1 st Class
Jeremy Starr, Lockheed Martin, CCTV.
Missile Defense Review 2019 (MDR) jest
interesujący też z wielu innych, drobniejszych
powodów. Choćby dlatego, że jest
to pierwszy dokument tej rangi podpisany przez
obecnie urzędującego, nowego sekretarza obrony
Patricka M. Shanahana, który zastąpił w styczniu Jamesa
Mattisa. Jednak MDR w większości musiał powstać
jeszcze pod kierownictwem poprzednika.
Natomiast zamieszanie wokół rezygnacji lub zwolnienia
Jamesa Mattisa, jak zapewne interpretuje to
obecny gospodarz Białego Domu, prawdopodobnie
opóźniło publikację MDR. W paru miejscach rzucają
się w oczy sformułowania odnośnie planowanych
działań (testy, produkcja itd.) w 2018 r., i który
choć minął, to MDR nie zawiera żadnych informacji
odnośnie realizacji tych zamierzeń, a nawet wskazówek,
czy w ogóle spróbowano dotrzymać terminów.
Tak jakby MDR był kompilacją materiałów powstających
przez dłuższy czas.
Nie będziemy skupiać się na sprawach politycznych,
zasygnalizowanych już na wstępie artykułu.
Choć MDR jest nimi przepełniony. W zasadzie jest
to bardziej uzasadnienie polityki zbrojeń Stanów
Zjednoczonych, niż raport z przebiegu rozwoju poszczególnych
systemów. Dlatego przywołamy najciekawsze
użyte przez autorów MDR argumenty.
Obrona także poprzez atak
Pentagon zaznacza, że ogłoszony MDR wynika
z założeń „National Defense Strategy” (NDS) z 2017
oraz 2018 r., i jest zgodny z wytycznymi ubiegłorocznego
„Nuclear Posture Review” (NPR). Jest to
w zasadzie prawda. Z NPR 2018 wykorzystano nawet
część infografik odnośnie czterech państw,
które Waszyngton uważa za swoich adwersarzy.
MDR 2019 powstał: […] aby przeciwdziałać rosnącemu
zagrożeniu rakietowemu ze strony państw
Missile Defense Review 2019
Obecnie podstawą amerykańskiego systemu obrony przeciwbalistycznej są pociski serii SM-3 (na zdjęciu SM-3
Block IB odpalany z krążownika USS Lake Erie) systemu Aegis Afloat/Ashore. Najnowsza wersja SM-3 Block IIA ma
być w tym roku użyta do próbnego zestrzelenia pocisku międzykontynentalnego. Dalszy rozwój SM-3 może być
związany z powodzeniem programu MKOV.
zbójeckich i rewizjonistycznych mocarstw dla nas,
naszych sojuszników i partnerów, wliczając w to pociski
balistyczne i manewrujące oraz hipersoniczne.
Słownictwo i gramatyka tego zdania – niczym
z przemówień tow. Wiesława lub George’a W. Busha
– jest na tyle urocza, że nie odmówiliśmy sobie
cytatu. Zresztą cały MDR jest napisany takim
językiem. Oczywiście „państwa zbójeckie” (ang.
rouge states) to Islamska Republika Iranu i Koreańska
Republika Ludowo-Demokratyczna, natomiast
„rewizjonistyczne mocarstwa” (revisionist
powers) to Federacja Rosyjska i Chińska Republika
Ludowa.
Ale zostawmy język politycznej propagandy na
boku, gdyż MDR 2019 zawiera o wiele bardziej
przykuwające uwagę stwierdzenia. Już na wstępie
mamy wyłożone explicit verbis przeciwko komu
skierowany jest program amerykańskiej obrony
przeciwbalistycznej – Rosji i Chinom. Rosyjscy politycy
(i chińscy zapewne też) mają w końcu satysfakcję,
że jakiś amerykański dokument rządowy potwierdza
ich formułowane od lat zarzuty odnośnie
12 Wojsko i Technika • Marzec 2019
www.zbiam.pl

Wozy bojowe
Oficerowie US Army o potrzebach pola walki
– pojazdy i ich dostosowanie do aktualnych potrzeb
Bartłomiej Kucharski
W styczniu na stronie internetowej
Akademii Wojskowej Stanów
Zjednoczonych w West Point
(United States Military Academy
at West Point) ukazał się interesujący
artykuł, prezentujący poglądy oficera
US Army na mobilność amerykańskich
pojazdów w kontekście obecnego
pola walki. Niedługo później
opublikowano tamże tekst będący
polemiką wobec tych poglądów.
Ilustracje w artykule: US Army, GDLS, BAE Systems,
US Marine Corps, Achates Power,
Meggit Defence, Rafael, Boston Dynamics.
Autorami obu artykułów są czynni oficerowie
US Army, aczkolwiek bardzo różniący
się w swych poglądach. Na pierwszy rzut
oka może to dziwić, ale wiele wyjaśniają różne doświadczenia
życiowe – autor pierwszego artykułu,
kpt. Harrison (Brandon) Morgan, służył co prawda
na Bliskim Wschodzie (jako dowódca plutonu broni
wsparcia w Iraku podczas operacji Inherent Resolve),
ale później został przeniesiony do Europy do
2 nd ABCT, gdzie służył podczas operacji Atlantic Resolve
w Atlantic Resolve Mission Command Element
Liaison na Litwie. Obecnie pełni funkcję brigade
battle captain (oficer taktycznego centrum
operacyjnego batalionu, nadzorujący podoficerów
odpowiedzialnych za obserwowanie przebiegu
starcia; biorący także udział w planowaniu działań).
Polemikę z nim podjął kpt. Kevin Zhang,
podczas operacji Spartan Shield dowódca plutonu
Kapitan Harrison Morgan należy do tych oficerów US Army, którzy zwracają uwagę na problemy wynikające z rosnącej
masy wozów bojowych – czołg podstawowy M1A2C waży już około 70 t.
czołgów i oficer operacyjny w 4-10 CAV (4. szwadronie
10. pułku kawalerii) ze składu 3. ABCT, później
służył w Republice Korei (w 1-8 CAV, 2. ABCT, na podobnym
stanowisku jak kpt. Morgan), gdzie obecnie
dowodzi kompanią kawalerii. Obydwaj ukończyli
West Point (odpowiednio w 2013 i 2012 r.). Ich
artykuły były często komentowane, stanowią też
ciekawy przyczynek do dyskusji o przyszłości wozów
bojowych US Army, tym bardziej, że… poglądy
żadnego z nich nie wpisują się ściśle w programy
modernizacyjne amerykańskich wojsk lądowych,
stanowiąc miejscami dość ostrą – choć nie bezpośrednią
– ich krytykę.
„Lekko, mobilnie i wiele – przemyślenia
o przyszłości pancerza”
Punkt wyjścia dla artykułu Morgana, opublikowanego
3 stycznia 2019 r., stanowi teza o rosnącej
Problem rosnącej masy, niekorzystnie wpływającej także na zużycie pojazdów czy ich walory trakcyjne, dotyczy również
innych wozów bojowych US Army.
masie amerykańskich wozów bojowych, zwłaszcza
czołgów. I rzeczywiście, z generacji na generację
wozy bojowe stają się coraz cięższe: o ile M4
Sherman w końcowym okresie II wojny światowej
ważył ok. 30 t, to M1 Abrams już 54,5 t, zaś najnowszy
jego wariant – M1A2C – około 70 t. Według
Morgana, podczas działań w Iraku duża masa amerykańskich
wozów bojowych nie była przeszkodą,
z racji suchego klimatu, specyfiki terenu i prowadzenia
działań przede wszystkim w oparciu o sieć
dróg łączących główne ośrodki miejskie. Zupełnie
inne wymagania stawia przed US Army obecna
koncepcja operacji wieloaspektowej (Multi-Domain
Operation), której teatrem działań może być
w szczególności Europa Środkowo-Wschodnia
i Azja Wschodnia. Zdaniem autora szczególnie niekorzystna
dla amerykańskich wojsk lądowych sytuacja
występuje w Europie. Po pierwsze, US Army
nie dysponuje już w Europie kilkoma dywizjami, jak
w czasach zimnej wojny, lecz zaledwie kilkoma
brygadowymi zespołami bojowymi, w dodatku
zazwyczaj obecnymi tam rotacyjnie. Oznacza to,
w razie eskalacji kryzysu, konieczność dostarczenia
posiłków z USA. Także transport na miejscu, w Europie,
może być zdaniem Morgana problematyczny.
Jako przykład podaje tzw. przesmyk suwalski,
mityczne wąskie gardło NATO – istnieją tylko dwie
drogi łączące Polskę z Litwą (i dalej z Łotwą oraz
Estonią), z czego tylko jedna może bezproblemowo
zapewnić przerzut ciężkich wozów bojowych.
Sam przesmyk, z racji niewielkiej szerokości, będzie
łatwy do zablokowania przez przeciwnika, choćby
ogniem artylerii. Podobnie transport kolejowy ma
być, zdaniem Morgana, wyzwaniem, z racji różnej
szerokości torów w Polsce i w postsowieckich
20 Wojsko i Technika • Marzec 2019
www.zbiam.pl

Przemysł obronny
Miroslav Gyűrösi
W dniach 17–21 lutego w stolicy
Zjednoczonych Emiratów Arabskich Abu
Zabi odbyła się po raz czternasty jedna
z najważniejszych światowych imprez
wystawienniczych sektora obronnego
i bezpieczeństwa International Defence
Exhibition (IDEX) 2019.
Salon IDEX 2019 cz. 1
Fotografie w artykule: Miroslav Gyűrösi,
Lockheed Martin.
Organizatorzy przedsięwzięcia nadali mu
jubileuszowy charakter, ponieważ od
pierwszej wystawy IDEX w ubiegłym
roku upłynęło 25 lat. IDEX-owi towarzyszyła także,
po raz kolejny, specjalizowana wystawa morska
NAVDEX (Naval Defence Exhibition).
Z racji ulokowania w jednym z najważniejszych
z punktu widzenia militarnego, gospodarczego
i finansowego, a od pewnego czasu także innowacji
oraz nowych technologii, regionów świata,
IDEX zawsze miał ambicje by wyróżniać się spośród
podobnych światowych wystaw, a jego organizatorzy
zawsze starali się, by zaliczany był do
„segmentu premium”. A że wśród państw położonych
na Półwyspie Arabskim i w jego sąsiedztwie
na nowe uzbrojenie dla sił zbrojnych i wyposażenie
służb porządku publicznego wydaje się całkiem
sporo, stąd oferta salonu w Abu Zabi zwykle
jest bardzo bogata, choć przede wszystkim ukierunkowana
na rynki bogatych państw Zatoki Perskiej.
IDEX pokazuje dobitnie, jak poważnie władze
ZEA traktują sektor obronności i bezpieczeństwa
oraz jak konsekwentnie dążą do budowy własnych
zdolności produkcyjnych i badawczo-rozwojowych
w tej sferze.
Skala wystawy jest ogromna i robi wrażenie
nawet na stałych bywalcach paryskiego Eurosatory
czy wielkich zachodnich salonów lotniczych,
stąd do omówienia nawet głównych nowości tegorocznego
IDEX-u nie wystarczy pojedynczy
artykuł. W pierwszej części naszej relacji skupimy
się na wozach bojowych i pojazdach wojskowych,
systemach artyleryjskich, a także obronie
przeciwlotniczej. Do niektórych z pewnością
wrócimy w odrębnych materiałach w kolejnych
numerach „Wojska i Techniki”.
Fińska Patria zaprezentowała kołowy wóz bojowy AMV XP 8×8 z wieżą Leonardo Defence Systems HITFACT ze
120 mm armatą gładkolufową L/45 o zredukowanym odrzucie.
Lokalny przemysł
Przed dwoma laty gorącą nowością wśród kołowych
wozów bojowych był Rabdan 8×8, który
powstał we współpracy firm z ZEA i Turcji. W tym
roku dwa takie pojazdy – w konfiguracji seryjnej
– uczestniczyły w pokazie dynamicznym, a kolejny
prezentowany był na ekspozycji statycznej.
Wszystkie były wyposażone w wieże zdemontowane
z bojowych wozów piechoty BMP-3.
Tegoroczną nowością w tej kategorii wozów
bojowych był prototyp EDM1 (Engineering Development
Model) pojazdu Wahash prezentowany
w stoisku firmy Calidus z emiratu Abu Zabi. Powstały
dwa prototypy pojazdu (EDM1 i EDM2),
które są dziełem specjalistów z ZEA i ich partnerów
z Republiki Południowej Afryki. Projekt zainicjowano
w 2017 r., a obecnie jego autorzy deklarują
pomyślne zakończenie badań odporności
balistycznej i przeciwminowej.
Wahash ma samonośną konstrukcję i kadłub
ukształtowany w taki sposób by zapewniał jak
największy poziom ochrony przed ostrzałem
i wybuchami. Elementy zawieszenia i układu
Nowy kołowy bojowy wóz piechoty Rabdan 8×8 Sił Zbrojnych ZEA z wieżą przejętą z BMP-3. Goście wystawy
mogli zapoznać się z trzema takimi pojazdami – dwa codziennie brały udział w pokazie dynamicznym, zaś trzeci
wystawiony był w stoisku tureckiej firmy Otokar.
jezdnego zamontowano na zewnątrz kadłuba, co
z jednej strony zwiększa odporność tego ostatniego
na wybuchy, ale także ułatwia naprawy
w warunkach polowych. Pojazd w układzie 8×8
ma długość 8,5 m, szerokość 3,2 m i wysokość do
stropu 2,7 m. Prześwit wynosi 450 mm. Twórcy
pojazdu deklarują masę bojową Wahasha na
32 100 kg (masa własna ok. 22 t, dodatkowe osłony
balistyczne i przeciwminowe zapewniające
odporność na poziomie 4 STANAG 4569A/B,
trzech członków załogi i ośmiu żołnierzy desantu,
wieża BMP-3, amunicja, paliwo, zachowana zdolność
pływania), przy czym ładowność ma sięgać
7500 kg. Chroniona przestrzeń wewnątrz ma objętość
13,5 m³. Podczas swej premiery Wahash został
wystawiony z ukraińską wieżą bezzałogową
BM-3 Szturm.
Napęd zapewnia silnik wysokoprężny Scania
DI13 o mocy maksymalnej 540 kW/735 KM,
współpracujący z automatyczną skrzynią biegów
ZF 7 AP 2600 SP i skrzynią rozdzielczą Katsa
MKAT100539. Jak wspomniano, pojazd został
przystosowany do pływania, a napęd w wodzie
zapewniają mu dwa pędniki wodnostrumieniowe
TDTS T900.
Bazowy 2. poziom ochrony balistycznej można
zwiększyć poprzez montaż opancerzenia dodatkowego
do poziomu 4 STANAG 4569A, także system
dodatkowych osłon podwozia umożliwia
zwiększenie stopnia ochrony przeciwminowej do
poziomu 4A/B wg STANAG 4569B.
Wahash ma dwie przednie osie kierowane, zaś
w opcji jest wykonanie także z czwartą osią kierowaną,
co ma przełożyć się na wzrost manewrowości
i zmniejszenie promienia skrętu. Ten ostatni parametr
wynosi 23 m w wersji z dwoma osiami
kierowanymi, zaś z trzema zmniejsza się do 18 m.
28 Wojsko i Technika • Marzec 2019
www.zbiam.pl

Przemysł obronny
China International Aviation
& Aerospace Exhibition 2018
Tomasz Szulc
Salon w Zhuhai miał być w zamyśle
organizatorów wystawą i miejscem
pokazów sprzętu lotniczego, technologii
kosmicznych, ale także uzbrojenia.
To ostatnie było przez kilka lat
reprezentowane głównie przez systemy
przeciwlotnicze, artylerię rakietową
sprzęt radiolokacyjny. Naśladowano
w ten sposób inne światowe imprezy
o lotniczej orientacji – Le Bourget,
Farnborough, MAKS. W ostatnich latach
w ekspozycji jest jednak coraz więcej
typowego sprzętu wojsk lądowych:
artylerii lufowej, wozów bojowych,
pojazdów wojskowych i broni strzeleckiej.
Ubiegłoroczna wystawa nie była
pod tym względem wyjątkiem.
Fotografie w artykule Internet.
Cz. 4 wozy bojowe, obrona przeciwlotnicza
i sprzęt wojsk lądowych
W
Zhuhai tradycyjnie już pojawia się
dużo nowinek z dziedziny obrony
przeciwlotniczej. Można byłoby
uznać to za nadrabianie trwających kilka dziesięcioleci
opóźnień w tej sferze, gdyby nie fakt, że
łączna liczba ujawnionych w ciągu ostatnich kilku
lat systemów i zestawów przeciwlotniczych
nie tylko przekracza potrzeby największych nawet
sił zbrojnych, ale i liczbę podobnego uzbrojenia
opracowywanego w tym samym czasie na
całym świecie! Jest to więc kolejny obszar,
Lekki czołg VT-5, przyjęty na uzbrojenie ChALW jako Typ 15.
w którym Chiny zostały dotknięte „przekleństwem
urodzaju”.
Obrona przeciwlotnicza
W ubiegłym roku największą nowością – dosłownie
i w przenośni – był zestaw samobieżny JRVG-1,
opracowany wspólnie przez Jiangsu Automation
Research Institute, Zhengzhou Electromechanical
Engineering Research Institute (CSIC) i Yangzhou
Marine Electrical Instruments Institute. Jest to 76 mm
samobieżna armata przeciwlotnicza na nośniku kołowym.
Chińczycy skopiowali w ten sposób koncepcję
włoskiego zestawu Oto Melara Draco. Nawet
wybór uzbrojenia w postaci armaty okrętowej powtarza
tamto rozwiązanie. Chińskim konstruktorom
nie udało się jednak zredukować masy
komponentów okrętowej armaty PJ-26 w stopniu
wystarczającym do zainstalowania całości na typowym
nośniku. Wskutek tego trzeba było go skonstruować
od podstaw. Nowe podwozie BK-9003S
ma układ pięcioosiowy (10×10), choć kształt kadłuba
pojazdu odpowiada transporterom 8×8.
Takie rozwiązanie, czyli wydłużenie kadłuba i dodanie
jednej pary kół, nie jest niczym oryginalnym
– z powodzeniem zrealizowano je np. ćwierć wieku
temu w przypadku jeszcze wówczas szwajcarskiej
Piranhii 10×10. Chiński pojazd waży podobno
32 t, ma długość 9,4 m i jest napędzany silnikiem
o mocy 330 kW/450 KM. Załogę stanowią trzy osoby:
kierowca, dowódca i celowniczy.
Lufę armaty umieszczono w modnym ostatnio,
zewnętrznym szkielecie usztywniającym. Na wieży
został zainstalowany blok przyrządów optoelektronicznych,
najwyraźniej przeznaczony do precyzyjnego
śledzenia celu i ścianowa antena radaru wykrywania
celów. W ulotce informacyjnej podano,
Samobieżne działo przeciwlotnicze JRVG-1 kalibru 76 mm.
JRVG-1 z anteną stacji radiolokacyjnej w położeniu roboczym.
36 Wojsko i Technika • Marzec 2019
www.zbiam.pl

Przemysł obronny
Kamil Ł. Mazurek
W dniach 31 stycznia – 1 lutego br.
w warszawskim hotelu Marriott
odbyła się cykliczna międzynarodowa
specjalistyczna konferencja „Mobile
Deployable Communications”.
W dwunastym już, zorganizowanym
przez brytyjską firmę SMI Group Ltd,
wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele
sił zbrojnych, administracji publicznej,
organizacji międzynarodowych i
przedsiębiorstw z kilkudziesięciu państw.
Patronem medialnym MDC był
miesięcznik „Wojsko i Technika”.
Fotografie Kamil Ł. Mazurek.
Dwudniową konferencję otworzył i prowadził
płk Grzegorz Szmit z Zarządu Kierowania
i Dowodzenia P-6 Sztabu Generalnego
WP, a składała się ona z trzech głównych elementów
– ponad 20 prezentacji firm, przedstawicieli służb
łączności sił zbrojnych różnych państw i reprezentantów
organizacji międzynarodowych; dwóch sesji
panelowych; a także dyskusji w specjalnie wydzielonej
do tego części hotelu, gdzie sponsorzy
MDC mieli również swoje stoiska promocyjne.
Odnośnie wspomnianych prezentacji, wśród
podmiotów, których przedstawiciele mieli swoje
wystąpienia należy wymienić: Sztab Generalny
WP; Generalną Dyrekcję ds. Uzbrojenia (DGA) Ministerstwa
ds. Sił Zbrojnych Republiki Francuskiej;
Sztab Generalny Sił Zbrojnych Rumunii; Federalne
Biuro ds. Wyposażenia, Technologii Informacyjnych
i Wsparcia (BAAINBw) Ministerstwa Obrony
Republiki Federalnej Niemiec; Siły Zbrojne Królestwa
Belgii; Departament Obrony Kanady; Korpus
Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych czy
Dowództwo Operacji Specjalnych NATO. Z kolei
do najciekawszych prezentacji przedsiębiorstw
zaliczyć można te wygłoszone przez przedstawicieli:
Airbus, General Dynamics Mission Systems,
ViaSat, Comtech Systems, a także wspólną prezentację
Base Camp Connect i REDCOM.
W zorganizowanej w Warszawie konferencji Mobile Deployable Conference 2019 wzięło udział ok. 150 uczestników
z kilkunastu państw, zarówno przedstawicieli wojska, przemysłu, organizacji międzynarodowych, jak i mediów.
Łączność wojskowa w erze cyfrowej
– relacja z konferencji MDC 2019
Drugim elementem konferencji były sesje panelowe,
w których uczestniczyli przedstawiciele sił
zbrojnych, NATO i Sztabu Wojskowego Unii Europejskiej.
Pierwszy panel, zatytułowany „Europejska
łączność strategiczna i taktyczna”, odnosił się do
kwestii współdziałania pomiędzy ośrodkami wojskowymi
Unii Europejskiej i Sojuszu Północnoatlantyckiego,
interoperacyjności grup bojowych
w Europie Środkowej i Wschodniej, zapewnienia
bezpiecznego przesyłania danych, a także planów
zwiększenia harmonizacji wymagań i roli przemysłu
w tym zakresie. Drugi z paneli dotyczył tematu
mobilnych systemów łączności w operacjach taktycznych
i dominowały w nim kwestie tworzenia
sieci komunikacyjnych we wspólnych operacjach
bojowych, kompatybilności terminali z nowym
systemem łączności satelitarnej, zapobieganiu paraliżowi
komunikacyjnemu w wyniku ataków informatycznych,
a także optymalizacji przyszłego systemu
wojskowej łączności mobilnej.
Biorąc pod uwagę mnogość prezentacji i poruszanych
tematów nie sposób wymienić w krótkiej
Oprócz wystąpień i paneli na MDC 2019 istniała możliwość zapoznania się z produktami firm-sponsorów. Oprócz dużych
podmiotów, jak np. Airbus czy General Dynamics Mission Systems, wystawili się też mniejsi gracze, np. Thuraya.
relacji wszystkich kwestii omawianych podczas
MDC 2019, jednak większość mówców odnosiła się
do kilku spraw, które wydaje się, iż obecnie dominują
w problematyce wojskowych systemów łączności
mobilnej, tj. koncepcji federacyjnych sieci łączności
w misjach; bezpieczeństwa danych; równowagi
między bezpieczeństwem przesyłanych informacji,
ich dostępnością, a łatwością w użytkowaniu; zastosowania
sztucznej inteligencji i sieci neuronowych
w wojskowej łączności; redundancji platform i sposobów
łączności, w szczególności w warunkach
bojowych; możliwości wykorzystania pasm komercyjnych
w wojskowej łączności; koncepcji otwartej
architektury łącznościowej i problemu hierarchiczności;
uniwersalnego interfejsu dla żołnierzy; a także
interoperacyjności w łączności pomiędzy sojusznikami,
a także różnymi rodzajami wojsk.
W sumie w konferencji wzięło udział ok. 150 uczestników
reprezentujących kilkanaście państw, głównie
z Europy, ale także Stanów Zjednoczonych i Kanady.
Sponsorami wydarzenia byli z kolei zarówno giganci
branży zbrojeniowej i telekomunikacyjnej: Airbus,
General Dynamics czy Viasat, jak również mniejsze
firmy, obecne głównie na rynkach zachodnich,
a chcące zaprezentować swoje możliwości, ofertę
w Polsce, i szerzej – w Europie Środkowej: Blackned,
Comtech Systems, Global Infrastructure & Security
Solutions, Hytec Inter, Thuraya, a także wspomniane
już Base Camp i REDCOM. MDC 2019 jako konferencja
wysoce specjalistyczna, przeznaczona głównie
dla osób zawodowo zajmujących się tematyką wojskowej
łączności, stwarzała również dogodną przestrzeń
dla networkingu, za co należą się słowa uznania
organizatorom. Możliwość wymiany poglądów
i doświadczeń pomiędzy uczestnikami również
poza głównym obiegiem, na sali konferencyjnej, stanowiła
mocną stronę wydarzenia i była przyczyną
pojawienia się na niej licznego grona specjalistów
branży łączności wojskowej.
n
48 Wojsko i Technika • Marzec 2019
www.zbiam.pl

Wiropłaty wojskowe
Powrót do przeszłości, czyli modernizacja Mi-24
Według oficjalnych danych w połowie 2018 r. Siły Zbrojne RP dysponowały 28 śmigłowcami bojowymi Mi-24D i W.
Łukasz Pacholski
Wydawać się mogło, że problem
modernizacji śmigłowców bojowych
Mil Mi-24D/W eksploatowanych
w Siłach Zbrojnych RP przestał
być aktualny po fiasku w 2003 r.
międzynarodowego programu
mającego objąć wiropłaty państw
Grupy Wyszehradzkiej. Nic bardziej
mylnego, po latach, 21 stycznia
2019 r., Inspektorat Uzbrojenia MON
opublikował zaproszenie do udziału
w dialogu technicznym dotyczącym
modernizacji śmigłowców
właśnie tego typu.
Fotografie w artykule: Andrzej Kiński,
Jakub Rozentalski, Mirosław Wasielewski.
Według treści ogłoszenia, dialog ma
zostać przeprowadzony w okresie lipiec–wrzesień
2019 r., który to czas
może ulec wydłużeniu w przypadku nieuzyskania
zadowalających rezultatów. Podmioty zainteresowane
udziałem mogły składać deklaracje
udziału w przedsięwzięciu do 8 lutego br. Swoje
zgłoszenia do Inspektoratu Uzbrojenia nadesłało
aż 15 podmiotów z całego świata: MBDA UK
Ltd., Paramount Aerospace Systems (PTY) Ltd.,
Megmar Logistics & Consulting Sp. z o.o., Elbit
Systems Ltd. Advanced Technology Center, Israel
Aerospace Industries Ltd., LOM Praha Trade
s.s., Aselsan Elektronik Sanayi ve Ticaret A.S., Polska
Grupa Zbrojeniowa S.A., Green Aviation Sp.
z o.o. (reprezentant Motor Sicz), IBCOL Polska Sp.
z o.o., Elbit Systems EW and SIGINT – Elisra Ltd.,
SCAT Security Consulting and Training, BAE Systems
Inc., SAAB Technologies Poland Sp. z o.o. i
Roketsan A.S. Po weryfikacji wybrane podmioty
otrzymają szczegółowe zapytanie o informację
(RFI), która ma objąć następujące zagadnienia:
systemy uzbrojenia, łączności, ochrony, identyfikacji,
nawigacji i walki radioelektronicznej.
Ważnym wymogiem postawionym przez Inspektorat
Uzbrojenia są kompetencje w sferze
obsług, napraw i modyfikacji bądź modernizacji
śmigłowców Mi-24D/W. Powyższy zapis ma pozwolić
na ograniczenie listy do kilku podmiotów
krajowych i zagranicznych. Wspomniane
ogłoszenie otwiera drogę do spekulacji odnośnie
spojrzenia decydentów na potrzeby Lotnictwa
Wojsk Lądowych i braku perspektyw na
szybki zakup śmigłowców bojowych nowej generacji
w ramach programu Kruk, którego faza
analityczno-koncepcyjna rozpoczęła się jeszcze
latem 2014 r. Choć program ten ujęty został w
Planie Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych
RP na lata 2017–2026, to szczegóły na temat
jego obecnego zakresu i planowanego harmonogramu
pozostają nieznane.
Tak szeroki zakres prac zaplanowanych
w przypadku Mi-24 może wskazywać na chęć
dość gruntownej modernizacji tych leciwych
wiropłatów, włącznie z ich dozbrojeniem
w uzbrojenie kierowane. Te ostatnie może objąć
ciężki pocisk przeciwpancerny (projekt Karabela)
bądź lekkie pociski, powstałe na bazie
rakiet niekierowanych wyposażonych w blok
naprowadzania na odbite światło laserowe.
Oczywiście, nie można wykluczyć, że wiedza
zebrana na etapie dialogu technicznego skutecznie
wybije z głów urzędników pomysł
o szeroko zakrojonej modernizacji, choćby już
po analizie relacji koszt–efekt (wzorem choćby
decyzji odnośnie „modyfikacji”, a nie „modernizacji”
czołgów T-72M1).
Mi-24D/W w Wojsku Polskim
Pierwsze cztery śmigłowce Mi-24D trafiły do Wojska
Polskiego w 1978 r., dostawy maszyn reprezentujących
wersję D kontynuowano w 1981 r. (9),
1982 r. (5), 1983 r. (6), 1984 r. (7) i zakończono
w 1985 r. (2). W 1986 r. dostarczono 16 zmodernizowanych
maszyn Mi-24W, a w 1991 r. jeszcze jedną,
w zamian za śmigłowiec utracony w 1987 r.
jeszcze w okresie obowiązywania gwarancji. Śmigłowiec
z numerem 956 stał się ostatnim fabrycznie
nowym śmigłowcem tej klasy, który zasilił
Wojsko Polskie.
W grudniu 1994 r. Polska otrzymała w prezencie
od Republiki Federalnej Niemiec 18 Mi-24D,
które wcześniej służyły w Narodowej Armii Ludowej
NRD, dostarczonych pomiędzy grudniem
1994 a lutym 1995 r. 16 z nich trafiło po remoncie
do eksploatacji w pułku w Pruszczu Gdańskim.
Opracowane na przełomie lat 60. i 70. sowieckie
maszyny, pomimo swoich niezaprzeczalnych atutów,
już w chwili wprowadzenia do linii miały także
liczne braki, które skutecznie ograniczały ich możliwości
operacyjne. Można wśród nich wymienić
przestarzałe uzbrojenie wersji D, brak optoelektronicznych
systemów obserwacji i celowania czy
mało zaawansowane środki łączności. Większość
tych braków zidentyfikowano na przełomie wieków
i uruchomiono program Pluszcz, zakładający
gruntowną modernizację Mi-24D/W. Miał to być
projekt międzynarodowy, a swoje maszyny do zunifikowanego
standardu, poza Polską, zamierzali
zmodernizować także Czesi, Słowacy i Węgrzy.
W grę wchodziło zrealizowanie prac na ok. 100 maszynach.
Z tego też względu wzbudził on spore
zainteresowanie światowych liderów rynku, oferujących
pakiety modernizacyjne do tych wiropłatów.
Ostatecznie program Pluszcz upadł w 2003 r.
– wśród powodów był brak porozumienia partnerów
co do zakresu modernizacji, a także zmiana
kierunków modernizacji technicznej Wojska Polskiego,
choć ostatni cios przedsięwzięciu zadali
Rosjanie, proponując Czechom zakup fabrycznie
nowych Mi-35.
Wraz z rosnącą liczbą żołnierzy biorących udział
w misjach zagranicznych w Iraku i Afganistanie, do
służby poza Polską zaczęto kierować także śmigłowce.
Wśród nich znalazły się także Mi-24D/W,
które wspierały oba kontyngenty. Udział w misjach
ekspedycyjnych unaocznił decydentom
wcześniejsze zaniedbania – brak precyzyjnych
52 Wojsko i Technika • Marzec 2019
www.zbiam.pl

Samoloty bojowe
Zimowy letarg? Nie w przypadku F-35 Lightning II
Łukasz Pacholski
Wielozadaniowy samolot bojowy
5. generacji Lockheed Martin F-35
Lightning II budził, budzi i będzie
budzić emocje jeszcze przez wiele lat.
Ma to związek z kwestiami dotyczącymi
jego rozwoju, kosztów programu,
eksportu czy też bieżącej eksploatacji
i zastosowania bojowego. To wszystko
powoduje, że już w tym roku nie
brakuje nowych wydarzeń związanych
z tym programem, które zasługują
na szersze omówienie na łamach
„Wojska i Techniki”.
Fotografie w artykule: Lockheed Martin,
USAF, Mike Hanna.
Ze względu na mnogość wątków, które muszą
zostać poruszone, ich prezentacja została
uszeregowana kontynentami – F-35 jest
już bowiem produktem globalnym, który ma szansę
na wiele lat zdominować rynek wielozadaniowych
samolotów bojowych świata zachodniego.
Europa
10 stycznia Ministerstwo Obrony Zjednoczonego
Królestwa ogłosiło, że samoloty Lockheed Martin
F-35B Lightning II Royal Air Force osiągnęły wstępną
gotowość operacyjną. Brytyjskie lotnictwo wojskowe
jest piątą formacją lotniczą, która dotąd podała
do wiadomości taką decyzję (po USAF, USMC, Hel
HaAwir i Aeronautica Militare). Uroczystość miała
miejsce w bazie lotniczej Marham, w której stacjonuje
dziś dziewięć samolotów tego typu, należących
do 617. Dywizjonu RAF. W ciągu najbliższych
lat F-35B mają stać się jednym z dwóch podstawowych
samolotów bojowych RAF – obok maszyn
Eurofighter Typhoon – wypełniając lukę po wycofywanych
właśnie samolotach uderzeniowych Panavia
Tornado GR.4. Na przestrzeni najbliższych miesięcy
brytyjskie Lightningi II mają operować głównie
z baz lądowych. Dopiero w przyszłym roku planowane
jest ich pełne przystosowanie do bazowania
617. Dywizjon RAF, pierwszy przezbrojony w F-35B, osiągnął wstępną gotowość operacyjną na początku stycznia
2019 r., w kolejnych miesiącach tego roku jednostka zwiększy stan samolotów i ma rozpocząć intensywne szkolenie,
także nad kontynentalną Europą.
na lotniskowcach, także z racji trwającego szkolenia
pilotów i personelu technicznego. Z tego też
względu w pierwszy rejs operacyjny HMS Queen
Elizabeth, zaplanowany na wodach Morza Śródziemnego
oraz Oceanu Indyjskiego i Pacyfiku, wyruszy
z samolotami USMC na pokładzie.
Stacjonujące w Marham F-35B mają już za sobą
pierwsze ćwiczenia z sojusznikami – Amerykanami
i Francuzami. W tym roku, w miarę dostaw kolejnych
maszyn, planowane jest rozszerzenie przedsięwzięć
szkoleniowych, głównie o udział w ćwiczeniach
nad kontynentalną Europą. W styczniu
RAF formalnie dysponował 16 F-35B. Dziewięć stacjonuje
w Marham, a pozostałe znajdują się w Stanach
Zjednoczonych, gdzie są wykorzystywane
do szkolenia oraz w procesie badań i rozwoju.
25 stycznia okazało się, że nowym kierunkiem
promocji F-35 na Starym Kontynencie stała się
Szwajcaria. Władze tego kraju opublikowały listę oferentów,
które wraz ze swymi rządami (formuła G2G),
złożyły wstępne oferty dotyczące sprzedaży wielozadaniowych
samolotów bojowych nowego pokolenia.
W przeciwieństwie do poprzedniej procedury,
zakończonej unieważnieniem planów zakupu JAS-
-39E/F Gripen w 2014 r., Lockheed Martin wystawił do
walki o szwajcarskie zamówienie swój najnowszy
Dopiero w 2020 r. planowane jest pełne przystosowanie brytyjskich F-35B do bazowania na lotniskowcach.
Z tego też względu w pierwszy rejs operacyjny lotniskowiec HMS Queen Elizabeth wyruszy z samolotami
USMC na pokładzie.
produkt, czyli F-35A. Zapotrzebowanie oszacowano
na maksymalnie 40 samolotów, a wybór dostawcy
ma nastąpić w połowie 2020 r. Ważnym elementem
wyboru mają być próby operacyjne, a także ocena
możliwości taktyczno-technicznych, zaoferowany
system wsparcia logistycznego czy też propozycje
kooperacji z lokalnym przemysłem. W przypadku
F-35 próby na terytorium Szwajcarii zaplanowano na
czerwiec.
Bieżący rok to także znaczne przyspieszenie
programu F-35A dla Holandii. Do końca ubiegłego
roku Koninklijke Luchtmacht miał dwie maszyny,
które służyły do badań, natomiast na liniach montażowych
w Fort Worth i Cameri prowadzono prace
nad montażem operacyjnych samolotów.
Pierwszy z nich (AN-3) został formalnie przekazany
30 stycznia br. W ciągu kolejnych tygodni w Fort
Worth oblatano pięć holenderskich F-35A (ostatni
21 lutego) – są to wszystkie maszyny dla tego użytkownika,
które zostaną zmontowane w Stanach
Zjednoczonych. Od egzemplarza AN-8 wszystkie
będą już dostarczane z Cameri. Dotychczas Holendrzy,
pomimo zapowiedzi medialnych, nie zdecydowali
się na ogłoszenie rozszerzenia kontraktu na
F-35 ponad 37 już zamówionych egzemplarzy.
Azja
Wielkimi krokami zbliża się dzień, kiedy F-35A trafią
na stałe na Półwysep Koreański. Co wiąże się
z zaplanowanym na marzec przelotem do macierzystej
bazy pierwszych dwóch maszyn dla Sił
Powietrznych Republiki Korei. Łącznie Seul
w marcu 2014 r. zamówił 40 samolotów – dotychczas
Lockheed Martin wyprodukował sześć, które
stacjonują w bazie Luke, gdzie wykorzystywane są
do szkolenia. Pierwsi południowokoreańscy piloci
trafili do Stanów Zjednoczonych pod koniec 2017 r.,
natomiast pierwsze loty wykonali w lipcu 2018 r.
Według aktualnych planów, co miesiąc do Republiki
Korei mają trafiać dwa F-35A. Ich przeloty będą
54 Wojsko i Technika • Marzec 2019
www.zbiam.pl

Samoloty bojowe
Najnowsze odmiany Dassault Rafale cz. 2
Marek Łaz
Rozgrywające się w wielu częściach
świata działania bojowe, w tym operacje
lotnicze, odbywają się zazwyczaj
w ramach konfliktów asymetrycznych.
Przede wszystkim stosowane jest w nich
uzbrojenie klasy „powietrze–ziemia”,
zarówno w postaci konwencjonalnych
bomb, jak również broni kierowanej
laserowo lub korygowanej satelitarnie.
Wkrótce sytuacja ta może jednak ulec
zmianie, choćby ze względu
na powstające samoloty 5. generacji,
rozwój środków walki elektronicznej
i konieczność skoncentrowania się
na broni kierowanej optoelektronicznie
(w tym laserowo) z racji możliwości
zakłócenia przez przeciwnika sygnałów
nawigacji satelitarnej. W działaniach
tego typu bierze udział również Francja
– samodzielnie i w koalicji z innymi
państwami. Okazało się, że w wielu
aspektach wyposażenie francuskiego
lotnictwa odbiegało od ideału i dopiero
aktualnie wprowadzana modernizacja
podstawowego samolotu bojowego,
jakim jest Dassault Rafale, pozwoli
dostosować się w pełni do warunków
współczesnego pola walki.
Fotografie w artykule: Dassault Aviation/Anthony
Pecchi/V. Almansa/Katsuhiko Tokunaga/Alex
Paringaux, Thales/Eric Raz, Ministère des armées,
MBDA, MBDA UK, EMA, SIRPA Air/Cyril Amboise,
Armée de l’air, Marine nationale.
Przy wykorzystaniu nowych bądź zmodernizowanych
systemów pokładowych, wyposażenia
i uzbrojenia samolot Rafale w odmianie
F3-R stanie się pełnowartościowym „koniem
roboczym” francuskiego lotnictwa strategicznego,
wojskowego i morskiego. W pełni będzie zasługiwał
na miano, jakim określano go od chwili rozpoczęcia
projektowanie – „avion omnirôle”.
Rafale F3-R w konfiguracji myśliwskiej z podwieszonym uzbrojeniem w postaci kierowanych pocisków rakietowych
„powietrze-powietrze” średniego zasięgu MICA IR/ER, dalekiego zasięgu Meteor oraz trzema zbiornikami
paliwa o pojemności po 1250 l.
Rafale standard F3-R – nowe możliwości
bojowe
Cechą charakterystyczną i najważniejszą programu
wprowadzenia standardu F3-R są dwa
aspekty: integracja pocisku kierowanego „powietrze–powietrze”
dalekiego zasięgu MBDA
Meteor i zasobnika celowniczego Thales TALIOS.
Bez wątpienia systemem rewolucyjnym, który
uczynił z samolotu Rafale pełnowartościowy samolot
myśliwski jest, wprowadzony do uzbrojenia
właśnie wraz z F3-R, pocisk rakietowy „powietrze–powietrze”
dalekiego zasięgu Meteor klasy
BVRAAM (Beyond Visual Range Air-to-Air Missile),
naprowadzany przez pokładową stację radiolokacyjną
Thales RBE2 AA z anteną AESA. Jego
zastosowanie zrewolucjonizuje możliwości
Rafale w zakresie walki powietrznej, ponieważ
Meteor pozwoli Rafale zwalczać cele w odległości
ok. 100 km (MICA EM ok. 50 km).
Projekt zakupów na 2018 r. przewidywał dostawę
69 pocisków tego typu dla francuskich sił
zbrojnych, a projekt budżetu na 2019 r. PLF 2019
(Projet de loi de finances) mówi o zamówieniu 60
i dostawie 31 sztuk.
Drugą cechą wyróżniającą F3-R jest możliwość
przenoszenia nowego zasobnika celowniczo-nawigacyjnego
TALIOS firmy Thales. Wcześniej samoloty
Rafale korzystały z zasobników Damoclès,
ale w ramach programu modernizacyjnego zdecydowano
o wyposażeniu Rafale w nowy zasobnik,
początkowo znany pod nazwą PDL-NG (Pod
de désignation laser nouvelle génération). Niedługo
po ogłoszeniu decyzji o kwalifikacji wariantu
F3-R, Generalna dyrekcja ds. Uzbrojenia (DGA)
w komunikacie opublikowanym 19 listopada
2018 r. poinformowała również o kwalifikacji zasobnika
celowniczego TALIOS. Zadaniem zasobnika
jest prowadzenie rozpoznania, identyfikacja
celów powietrznych i naziemnych, a także wskazywanie
i podświetlanie celów, umożliwiające
użycie uzbrojenia kierowanego laserowo.
Zasobnik został wyposażony w wysokiej rozdzielczości
czujniki telewizyjne i termowizyjne,
układy stabilizacji pola widzenia i linii celowania,
a zdolności przetwarzania obrazu zapewniają
identyfikację celów w misjach „powietrze–powietrze”,
jak i przy atakowaniu celów naziemnych
w każdym warunkach pogodowych, zarówno
w dzień, jak i w nocy. TALIOS ma również możliwości
NTISR (Non-Traditional Information, Surveillance
and Reconnaissance), a więc pozwala na
prowadzenie rozpoznania, przekazując zgromadzone
informacje w czasie rzeczywistym innym
użytkownikom, co ułatwia współdziałanie pomiędzy
załogą Rafale a oddziałami naziemnymi.
Według Thalesa kwalifikację przeszedł również
system wsparcia eksploatacji zasobnika, czyli zarówno
inteligentne zarządzanie sprzętem, jego
serwisem (Smart Fleet), tak aby zapobiec potencjalnym
awariom w trakcie misji i zwiększyć
58 Wojsko i Technika • Marzec 2019
www.zbiam.pl

Okręty wojenne
Jak ostatecznie będą wyglądały okręty podwodne typu Attack, na razie nie wiadomo. Ich szczegółowy projekt dopiero powstanie. Na razie są one przedstawiane
identycznie, jak francuskie Suffreny.
Łukasz Pacholski
11 lutego w Canberze odbyła się
uroczystość podpisania porozumienia
o partnerstwie strategicznym (Strategic
Partnering Agreement) w realizacji
programu budowy okrętów podwodnych
typu Attack dla Royal Australian Navy.
Stronami umowy są: rząd Związku
Australijskiego i francuski państwowy
koncern stoczniowy Naval Group.
Ten pierwszy reprezentowany był przez
premiera Scotta Morrisona
i ministra obrony Christophera Pyne’a,
zaś przedstawicielami drugiej strony
byli minister sił zbrojnych Republiki
Francuskiej Florence Parly i Hervé
Guillou, prezes zarządu Naval Group.
Ilustracje w artykule: Naval Group, RAN.
HMAS Attack – strategiczne
partnerstwo zawarte
Umowa określa zasady współpracy między
oboma stronami przy realizacji programu
SEA 1000, dotyczącego budowy serii okrętów
podwodnych, przeznaczonych do zastąpienia
jednostek typu Collins. Program zakłada pozyskanie
dla Royal Australian Navy (RAN) 12 okrętów
typu Attack, a wraz z tym przekazanie Australii nowych
rozwiązań technicznych i zaawansowanych
technologii produkcyjnych w celu uzyskania przez
nią pełnej autonomiczności w zakresie budowy
serii jednostek, skutkującej powstaniem bezpośrednich
i pośrednich miejsc pracy w Australii,
a także możliwością długoterminowego planowania
obciążenia przemysłu z tego tytułu. Dzięki
temu australijskie firmy zaangażowane w program
SEA 1000 będą mogły inwestować w zdolności
potrzebne do wspierania ich udziału w pracach
konstrukcyjnych, a później serwisowych
i modernizacyjnych. Pomimo że jednostki zostaną
zbudowane przez lokalny przemysł, dostawcą
know-how i know-why będzie Naval Group.
Lutowe porozumienie jest konsekwencją decyzji
z 26 kwietnia 2016 r., kiedy to ówczesny australijski
premier Malcolm Turnbull ogłosił wybór
DCNS (obecnie Naval Group) jako preferowanego
dostawcy okrętów podwodnych nowego pokolenia.
W pokonanym polu zostały oferty: niemieckiego
holdingu stoczniowego thyssenkrupp Marine
Systems (typ 216) i japońskiego koncernu Mitsubishi
Heavy Industries (typ Sōryū). Japończycy, ze
względu na wsparcie polityczne własnego rządu
i przetestowaną jednostkę będącą przedmiotem
oferty, na dodatek operującą na tym samym
akwenie i w podobnych warunkach co okręty
RAN, byli uznawani za faworytów. Niemniej ich
ofertę odrzucono ze względu na brak doświadczenia
w sferze, kluczowego dla Australijczyków,
transferu technologii, zaś niemiecką z powodu
braku doświadczenia tkMS w projektowaniu dużych
okrętów podwodnych klasy oceanicznej.
W ramach programu SEA 1000 Francuzi zaoferowali
projekt Shortfin Barracuda Block 1A. Bazuje
on – w pewnym uproszczeniu – na konstrukcji
wielozadaniowych okrętów z napędem jądrowym
typu Suffren (Barracuda), budowanych dla Marine
nationale. Jednostki serii Attack będą jednymi
z największych konwencjonalnych okrętów podwodnych
na świecie. W praktyce określono już
wstępne wymiary okrętów i zakończono studium
wykonalności projektu. Prace te zrealizowano we
Francji przy udziale inżynierów australijskich. Według
obecnie dostępnych, choć uogólnionych,
danych ich wyporność nawodna ma sięgać 4500 t,
długość całkowita 97 m, zaś szerokość 8,8 m. Załogi
będą liczyły do 60 osób, a autonomiczność
oszacowano na 80 dni.
13 grudnia 2018 r., dowódca RAN wadm. Mike
Noonan, ogłosił że pierwszy nowy okręt otrzyma
nazwę HMAS Attack i od niego cały typ będzie
znany jako Attack. Mają one zastąpić sześć jednostek
typu Collins, których projekt na przełomie lat
80. i 90. XX w. dostarczył szwedzki Kockums, a ich
budowę w latach 1990–2003 zrealizowała państwowa
stocznia Australian Submarine Corporation
Pty Ltd. z Osborne na przedmieściach Adelaide.
Globalna wartość programu Attack ma sięgać
50 mld AUD. Kwota ta obejmuje przygotowania
do budowy i samą budowę oraz koszty serwisowania
i utrzymania w linii tuzina okrętów. Jest to
najdroższy i najbardziej kompleksowy program
modernizacji technicznej Australijskich Sił Obrony.
Wejście do służby prototypu przewidziano na początek
lat 30., a cała seria ma powstać do 2050 r.
Długa droga
Dwa lata pomiędzy wyborem dostawcy a podpisaniem
porozumienia o partnerstwie strategicznym
poświęcono na zacieśnienie więzów kooperacyjnych.
Pierwszą umowę podpisano 6 czerwca 2016 r.,
kiedy to zawarto porozumienie o współpracy
70 Wojsko i Technika • Marzec 2019
www.zbiam.pl

Okręty wojenne
To nie fotomontaż. W takich warunkach w rejonie Grenlandii operują duńskie patrolowce arktyczne zbudowane przy udziale polskich stoczni. Na zdjęciu Ejnar Mikkelsen.
Marcin Chała
Podczas zimnej wojny Arktyka stanowiła
naturalny bufor oddzielający dwa
zantagonizowane supermocarstwa.
Wraz z jej zakończeniem i związanymi
z tym zmianami w układzie
geopolitycznym, ten jeden z najbardziej
niedostępnych i niegościnnych rejonów
globu został zapomniany na ponad
dekadę. Od początku obecnego wieku
możemy jednak zauważyć stopniową
i konsekwentną zmianę tego trendu.
Obecnie bowiem, w związku
z ocieplaniem się klimatu, a co za tym
idzie, cofaniem się pokrywy lodowej
oraz zmniejszaniem jej grubości, obszar
ten staje się coraz bardziej atrakcyjny,
przede wszystkim z ekonomicznego
punktu widzenia.
Ilustracje w artykule: Troels Sundwall/Søværnet,
Kystvakten, Irving Shipbuilding,
Admirałtiejskije Wierfi.
Arktyczny patrol
Gra toczy się nie tylko o złoża paliw kopalnych,
metali czy kamieni szlachetnych, janego”
przejścia przez Kanał Sueski.
Europy (nawet o 40%) w porównaniu do „klasyczkie
skrywa dno Oceanu Arktycznego Istotną i zarazem sporną kwestią jest status prawny
Arktyki, który nigdy nie został uregulowany
(ostrożne szacunki agencji United States Geological
Survey z 2006 r. podają, że może się tam znajdować
od 13 do nawet 22% światowych zapasów sunku do tego regionu stosuje się natomiast dwa
umową międzynarodową czy konwencją. W sto-
ropy naftowej, do 30% gazu ziemnego, a także rozwiązania, które w praktyce zapewniają stabilizację
– tzw. teorię morza pełnego (według której
klatratu metanu, bogate zasoby rzadkich metali
oraz znaczne pokłady innych złóż naturalnych, w rejonie Arktyki obowiązuje wolność żeglugi, tak
w tym diamentów), ale i znacznie łatwiejszy dostęp
do alternatywnych szlaków żeglugowych: rozwiązanie, po raz pierwszy zaproponowane przez
jak na pełnym morzu) i teoria sektorów. To drugie
Północnej Drogi Morskiej oraz, wytyczonego Kanadę w 1925 r., de facto podzieliło koło podbiegunowe
pomiędzy pięć państw leżących nad brze-
wzdłuż wybrzeży Kanady, tzw. przejścia północno-zachodniego.
Trzecią, wciąż dostępną w bardzo
ograniczonym zakresie i jedynie w eskorcie go z sektorów jest biegun północny, a granicami
giem Oceanu Arktycznego. Wierzchołkiem każde-
ciężkich lodołamaczy, jest przebiegająca dokładnie
przez biegun północny, transpolarna droga pokrywające się z granicami lądowymi danego
bocznymi linie poprowadzone wzdłuż południków
morska (w 2010 r. dostępna była zaledwie przez 10 państwa. Jedynym państwem, które leży w tym obszarze,
a którego nie uwzględniono w podziale, jest
dni). Wykorzystanie tych, do niedawna nieosiągalnych
lub wymagających asysty lodołamaczy szlaków,
umożliwia znaczne skrócenie rejsu z Azji do z Królestwem Danii, które w jej imieniu
Islandia. Była wówczas bowiem w unii personalnej
prowadziło
72 Wojsko i Technika • Marzec 2019
www.zbiam.pl

Przemysł obronny
Czy zmiana polityki eksportu uzbrojenia jest w stanie uczynić z Japonii istotnego gracza na rynku okrętowym? Rozbudowa rodzimej marynarki na pewno będzie dalej napędzać
rozwój stoczni i firm kooperujących.
Zmiany na globalnym rynku
okrętowym a stocznie europejskie
Antoni Pieńkos
Jeszcze kilkanaście lat temu pozycja
europejskiego sektora stoczniowego
na międzynarodowym rynku budowy
okrętów wydawała się trudna
do podważenia. Jednak zbieg kilku
czynników, m.in. transferu technologii
w ramach programów eksportowych
czy geograficznego rozłożenia wydatków
na nowe okręty i zapotrzebowania
na nie spowodował, że chociaż możemy
nadal mówić o tym, iż kraje europejskie
są liderami branży, to jednak widać
coraz mocniejsze kwestionowanie tego
stanu rzeczy przez nowych graczy.
Fotografie w artykule: Mitsubishi Heavy
Industries, Hyundai Heavy Industries,
Naval Group, Internet.
Sektor budowy nowoczesnych okrętów bojowych
jest bardzo nietypowym segmentem
światowego rynku uzbrojenia, co wynika
z kilku przesłanek. Po pierwsze – co może
wydawać się dosyć oczywiste, ale jednocześnie ma
ważne konsekwencje – łączy w sobie dwie specyficzne
branże, znajdujące się zwykle pod silnym
wpływem władz państwowych – przemysły zbrojeniowy
i stoczniowy. W obecnych realiach za
realizację programów okrętowych najczęściej
odpowiedzialne są wyspecjalizowane koncerny
stoczniowe skupione na produkcji specjalnej (np.
Naval Group), grupy stoczniowe o mieszanej produkcji
(np. Fincantieri) lub grupy zbrojeniowe, mające
w swoim składzie również stocznie (np. BAE
Systems). Ten trzeci model staje się powoli najbardziej
popularny na świecie. W każdym z tych wariantów
rola stoczni (rozumianej jako zakład odpowiedzialny
za budowę i wyposażenie platformy)
maleje kosztem firm odpowiedzialnych za integrację
systemów elektronicznych i uzbrojenia.
Po drugie proces projektowania i budowy nowych
jednostek cechuje się dużymi kosztami jednostkowymi,
długim okresem od decyzji o pozyskaniu
do wprowadzenia do służby (ale też
odpowiednio długim okresem późniejszej eksploatacji)
i szerokim kompetencyjnie spektrum
zaangażowanych w cały proces podmiotów gospodarczych.
Dla zobrazowania tej sytuacji warto
przytoczyć przykład znanego programu francusko-włoskich
fregat typu FREMM, gdzie koszt jednostkowy
okrętu to ok. 500 mln EUR, czas od położenia
stępki do wejścia do służby to mniej
więcej pięć lat, a wśród zaangażowanych w program
firm wskazać można takich gigantów przemysłu
zbrojeniowego jak: Leonardo, MBDA czy
Thales. Prawdopodobny czas służby okrętów
tego typu to jednak co najmniej 30–40 lat. Podobne
cechy znajdziemy także w innych programach
pozyskania wielozadaniowych bojowych okrętów
nawodnych – w wypadku jednostek podwodnych
te wskaźniki mogą być jeszcze wyższe.
Czynione powyżej uwagi odnoszą się w głównej
mierze do okrętów bojowych, a jedynie
w mniejszym stopniu do jednostek pomocniczych,
zabezpieczenia logistycznego i bojowego,
chociaż szczególnie te dwie ostatnie grupy
w ostatnich latach przeszły znaczącą przemianę
78 Wojsko i Technika • Marzec 2019
www.zbiam.pl