نفی گفتمان جنسیت‌محور؛ واپس‌گرایی یا رهایی‌بخش

‏«نفی گفتمان جنسیت ‏مجممجحور؛ واپس گرابىیبىی یا رهابىیبىی ‏بجببجخش؟»‏
به قلم شیما رضابىیبىی
نقدی بر مبنتبنن ‏«فمینیسم به کجا می رود»‏ نوشته امبنیبنن قضابىیبىی
‏*توضیح:‏ ابتدا نوشته امبنیبنن قضابىیبىی و در ‏بىپبىی آن نقد شیما رضابىیبىی بر این نوشته را خواهید خواند.‏

فمینیسم به کجا می رود؟
امبنیبنن قضابىیبىی
سالهللهھاست که من نظریات فمینیسبىتبىی ‏مجممجختلف را مطالعه می
کنم،‏ انبوه سخنان صحیح و غلط،‏ مطالبات به حق و به
ناحق در این نظریات مشاهده می شود،‏ ‏همھهممه اینها را می
توان در هر جنبشی دید،‏ اما در ‏بهنبههایت،‏ مهم این است
که یک جنبش اجتماعی و سیاسی برمنبای یک نظریه
منسجم استوار شود و ویژگی یک نظریه منسجم،‏
داشبنتبنن اصول مشخص است.‏ مطالعه نظریات فمینیسبىتبىی ما را به چنبنیبنن اصول منسجمی ‏بمنبممی رساند
شاید تنها در یک چبریبرز و آنکه حقوق انسابىنبىی به جنسیت مرتبط نیست و هرکسی صرف نظر از هر
جنسیت و ‏بمتبممایل جنسی که داشته باشد،‏ باید از حقوق برابری برخوردار باشد.‏ اما وقبىتبىی پا از این
فراتر می گذار ‏بمیبمم،‏ فمینیسم در پرا کندگی و ملغمه ای نامعلوم گم می شود و اصولىللىی که
پشتوانه یک نظریه منسجم باشد به دست ‏بمنبممی دهد.‏
مسلم است که چبریبرزی به نام یک نظریه منسجم فمینیسبىتبىی وجود ندارد و فمینیسم در واقع
فقط یک جنبش است و مانند هر جنبشی دستخوش تغبریبررات تاربجیبجخی چه در نظریه و چه در
عمل است.‏ این البته دستمایه ای شده است تا ‏مجممجخالفبنیبنن حقوق زنان و یا ‏مجممجحافظه کاران و مربجتبججعبنیبنن
مذهبىببىی،‏ با ابجیبججاد یک تصویر کاریکاتوری از فمینیسم،‏ هرچه دلشان ‏بجببجخواهد بگویند و البته هرچه
بگویند،‏ قطعا زنابىنبىی پیدا خواهند شد که نقد آبهنبهها به ایشان وارد باشد.‏ مسئله ساده است:‏ وقبىتبىی

نظریه و اصول منسجمی وجود نداشته باشد،‏ مدافعبنیبنن و ‏مجممجخالفبنیبنن هرچه بگویند درست به نظر
می رسد و البته فقط درست به نظر می رسد.‏
وقبىتبىی فمینیست های موج دوم،‏ شروع کردند به تلاش برای درک ساختارهای زیرین در پشت
نابرابری جنسی،‏ البته پرا کندگی و اختلاف نظر پیدا شد،‏ اما مشکل این نیست.‏ ‏همھهممزمان رسانه
ها و مردم عامی شروع کردند به ابجیبججاد یک تصویر کاریکاتورگونه و مضحک از فمینیسم.‏ به
این ترتیب،‏ در عمل،‏ در فرهنگ توده ای،‏ به اصلاح خودمان سلیطه بودن،‏ به تصویری کلیشه
ای از یک زن فیمینیست تبدیل شد.‏ بسیاری از زنان عامی،‏ واقعا این را باور کردند که
ستایش از زنانگی،‏ دفاع و پشتیبابىنبىی و غبریبررت داشبنتبنن نسبت به زنان،‏ دفاع از تبعیض های مثبت،‏
دفاع از ویژگی هابىیبىی که فرهنگ مسلط به زنان نسبت می دهد،‏ ‏همھهممگی یک فعالیت فمینیسبىتبىی
واقعی است.‏ آبجنبجچه در نظریه جدی و واقعی بود،‏ در عمل و توسط فرهنگ عامیانه و البته
بسیاری از زنان،‏ به رفتار هیسبرتبرریک مضحک و ‏بىببىی معنا تبدیل شد.‏
فمینیست لیبرببررال،‏ در این لودگی و سطحی نگری راه افراط رفت.‏ آبهنبهها با تبدیل کردن مشارکت
سیاسی و اجتماعی زنان،‏ به شاخص و معیاری برای توابمنبممندی زنان،‏ به ‏بجتبججلیل از بسیاری از
رهبرببرران سیاسی زن پرداختند که در واقع،‏ بسیاری از ابهنبهها مانند تاچر هیولاهای خوش آشامی
بیش نبودند.‏ این در اصل به معنای مشارکت زنان در ستم است و نه هیچ چبریبرز دیگری.‏
فمنیست های رادیکال،‏ در ابجیبججاد این تصویر مضحک پرخاشگر از زنان فمینیست،‏ عمدا یا سهوا
تاثبریبررگذار بودند.‏ بسیاری از ‏جمحجمماقت ها و رفتارهای نابجببجخردانه که زنان طی قرون پذیرفته اند،‏
توسط آنان تبدیل شد به هویت زنان و از آن دفاع شد.‏ برای مثال،‏ برخی ادعا کردند که چبریبرزی
به نام اندیشه متفاوت زنان وجود دارد.‏ به جای تشویق کردن زنان،‏ به اندیشیدن،‏ ‏جمحجمماقت و

ناعقلانیت را ‏بجتبجحت عنوان اندیشه زنانه ستودند.‏ عقلانیت،‏ جنسیت ‏بمنبممی شناسد.‏ به طور کل
عقلانیت،‏ ‏بمنبممی تواند برچبریبرزی به جز خودش استوار باشد،‏ در غبریبرر این صورت دیگر عقلانیت
نیست.‏ ا گر اندیشه ای به جنسیت فرد وابسته باشد،‏ دیگر اندیشه نیست،‏ بلکه نابجببجخردی ‏مجممجحض
است.‏ درست ‏همھهممانطور که بگوییم اندیشه ای به نژاد،‏ ملیت و فرهنگ وابسته باشد.‏ عقلانیت و
استدلال صحیح برای ‏همھهممگان صحیح است صرف نظر از هر جنسیت،‏ نژاد،‏ طبقه و قومیت و هر
گونه ویژگی پوزیتیویسبىتبىی.‏
برخی از فمینیست های رادیکال،‏ تا آبجنبججا پیش رفتند که قلم را حبىتبىی ‏بمنبمماد مردانه خواندند و یا
خطی فکر کردن ‏(مثلا پیشرفت خطی)‏ را نوع روش تفکر مردانه دانستند و تفکر زنانه را دایره
ای و چرخشی.‏ این گونه ‏بمنبممادسازی های مضحک،‏ خلاف عقلانیت است.‏ عقلانیت ‏بمنبممی تواند
ویژگی ببریبرروبىنبىی بپذیرد.‏ شرط عقلانیت این است که ‏همھهممه چبریبرز را به موضوع شناخت خود تبدیل
کند و ا گر چبریبرزی شرط عقلانیت باشد،‏ پس دیگر آن عقلانیت ‏بجنبجخواهد بود.‏
فمینیست های روان شناس،‏ از اساس پذیرفتند که زنان و مردان از ‏همھهممان دوران کودکی راه
متفاوبىتبىی را می روند.‏ پس جهان زنان و مردان برای ‏همھهممیشه متفاوت می شود و هیچ گونه
عقلانیت مشبرتبررکی ورای جنسیت ‏بمنبممی تواند مبنای رفتار فردی و ساختارهای اجتماعی باشد.‏ این
حرف مضحک است.‏ ‏بمتبممامی کار عقلانیت بشری این است که از این ‏مجممجحدودیت های روابىنبىی،‏
طبیعی و غریزی و هرچه اسمسسممش را می گذارید فراتر برود.‏ انسان را مغبون ‏بجتبججربه روابىنبىی کودکی
دانسبنتبنن،‏ به معنای ‏بهتبههی کردن انسان از عقلانیت است.‏ فمینیست های روان کاو،‏ مانند پیش
فرضیات فروید از این تصور غلط رتحنتحج می برد که گو ‏بىیبىی تنها نقش ‏بمتبممدن،‏ ‏مجممجحدودیت است.‏ چنبنیبنن
نیست.‏ عقلانیت ا کتسابىببىی است اما صرفا کارکرد اعمال ‏مجممجحدودیت ندارد.‏

به این قهرمان سازی پوشالىللىی از یک زن توابمنبممند،‏ شخصیت ساختگی دیگری مانند ‏همھهممجنسگرا
نبریبرز اضافه شد.‏ مسئله ساده است:‏ ما قرار است به چنان برابری حقوفىقفىی و مبرنبرزلت انسابىنبىی برابری
برسیم که زن بودن یا ‏همھهممجنسگرا بودن،‏ ‏مجممجحلی از اعراب نداشته باشد تا انسابهنبهها هیچ ‏مجممجحدودیبىتبىی
در شکوفابىیبىی خویشبنتبنن به خاطر جنسیت و ‏بمتبممایل جنسی شان احساس نکنند.‏ اما قرار نیست زن
بودن و ‏همھهممجنسگرا بودن،‏ خود به هویت تبدیل شود و ‏بمتبممامی هم و غم یک فرد و ‏بمتبممامی
رفتارهایش را چنبنیبنن هویت ساختگی هدایت کند.‏ قرار است ‏همھهممجنسگرا بودن آبجنبجچنان عادی
شود که دیده نشود،‏ نه اینکه کسی به آن افتخار کند یا هرکسی کوچکبرتبررین حرفىففىی به وی زند،‏
سریعا وی را به ‏همھهمموفوبیک بودن یا زن ستبریبرز بودن متهم کند و با هویت ساختگی اش سنگری
پرخاشگر علیه دیگران بسازد.‏
در ‏مجممجحیط آ کادمی انبوهی از مقالات درباره زنان،‏ نقش زنان و تاثبریبرر زنان در انواع و اقسام ‏مجممجحیط
های اجتماعی و سیاسی و فرهنگی،‏ نوشته می شود.‏ ‏همھهممه اینها،‏ فاقد یک نظریه منسجم و یک
اصول صحیح عقلابىنبىی هستند.‏
در سطح فرهنگ عامه،‏ وضع به مراتب افتضاح تر است.‏ هر ابلهی می تواند به خاطر زن بودن،‏
ادعا کند که فمینیست است گو ‏بىیبىی می داند درباره چه چبریبرز صحبت می کند.‏ ‏بمتبممامی این ها نشانه
ای است از عدم عقلانیت.‏ بشریت امروزی عقلانیت را رد کرده است.‏ در گذشته،‏ مردم
عقلابىنبىی تر نبودند اما آن را رد ‏بمنبممی کردند یا صربجیبجحا با آن ‏مجممجخالف نبودند.‏ امروزه اتفاق عجیبىببىی
افتاده است:‏ کسابىنبىی پیدا شده اند که صربجیبجحا عقلانیت را رد می کنند.‏

نفی گفتمان جنسیت ‏مجممجحور؛
واپس گرابىیبىی یا رهابىیبىی ‏بجببجخش؟
شیما رضابىیبىی
در متبىنبىی با عنوان ‏«فمینیسم به کجا
می رود»‏ نویسنده با در کنار هم قرار دادن
‏بمتبممام انتقادابىتبىی که گاه صرفاً‏ به اقلیبىتبىی از
فمینیست ها وارد است و بدون آن که مراد
از عقلانیت پرتکرار در مبنتبنن را روشن کند،‏
کوشیده تا خواننده را قانع سازد که
فمینیسم به انکار عقلانیت می گراید و از
این رو نالازم است.‏ من معتقدم چنبنیبنن
‏بجتبجحلیلی صحت ندارد و پیش و بیش از
‏بجتبجحلیل های موشکافانه،‏ عناصر حاضر در مبنتبنن ‏(از ‏جمججممله نادیده انگاشبنتبنن روند تکوین اندیشه ها،‏
ناچبریبرزسمشسممردن دستاوردهای مبارزات مستقل زنان،‏ فقدان جامع نگری،‏ ارجاعات درهم و برهم و
آشفته و ربجیبجخبنتبنن نقد و نفی،‏ توهبنیبنن و ‏بمتبممسخر،‏ کلی گو ‏بىیبىی و جزمیت در ظرفىففىی به نام ‏بجتبجحلیل)‏ است که
غبریبرربجتبجخصصی و نادرست بودن چنبنیبنن نتیجه گبریبرری ای را مشخص می کند.‏ در نقد پیش رو،‏ از
پرداخبنتبنن به تک تک ادعاهای مطرح شده و نقد زبان و رویکرد نویسنده به آن ‏(که بسیار
جای تأمل دارد)‏ صرف نظر می کنم و می کوشم تا با توضیح برخی از پیش فرض ها و ادعاهای
حاضر در مبنتبنن،‏ بدیلی برای نتیجه گبریبرری درباره ی فمینیسم به دست دهم.‏

١. آشفتگی یا تکبرثبرر؟
‏همھهممان گونه که اختلاف نظرها و تعارضات موجود در آراء متفکران سوسیالیست،‏ لیبرببررالیست یا
آنارشیست سخن گفبنتبنن از سوسیالیسم،‏ لیبرببررالیسم یا آنارشیسمی که اصول مشخص و واحدی
دارد را دشوار می کند،‏ اختلاف نظر در میان فمینیست ها نبریبرز توصیف فمینیسم را دشوار
می ‏بمنبمماید اما ناممممممکن خبریبرر.‏ در حقیقت تنوع یا آبجنبجچه که از آن به عنوان آشفتگی فمنیسم یاد
می شود به هیچ وجه اختصاصی به این مکتب ندارد.‏ در واقع از آبجنبججا که این تقسیم بندی ها در
تلاش برای جا دادن نظریات متفکران متعدد ‏بجتبجحت عنوان واحدی هستند،‏ گاه به شدت متنوع
و متفرق به نظر می رسند.‏ در عبنیبنن حال نظریات متعدد در هر مکتب حول ‏مجممجحور عنصر
وحدت ‏بجببجخشی می گردند که تشتت آراء حاضر در آن،‏ سخن گفبنتبنن از مفهوم کلی آن مکتب را
نفی ‏بمنبممی کند.‏ از سوی دیگر،‏ زمابىنبىی که تنها تعداد اندکی اصول و ادرا ک کلی وجود دارد که
جنسیت زدگان در هر طبقه،‏ فرهنگ یا نژاد با آن ها موافق اند،‏ چگونه می توان در ‏بىپبىی فمینیسم
واحدی بود که دعاوی یا توصیه های واحدی داشته باشد؟ امروز از فمینیسم ها سخن گفته
می شود و این هویت های ‏بجببجخش ‏بجببجخش شده ی فمینیسم یکی از منابع غبىنبىی بینش فمینیسبىتبىی اند که
برجسته کردن دامنه ی اختلافات فکری موجود در آن ها برای ‏بىببىی اعتبار نشان دادن این مکتب
خود جلوه ای از نگاه انکارآمبریبرز نسبت به زنان است.‏
٢. جنگیدن در میدان نبرببرردهای چندجانبه
فمینیسم بیش تر یک جنبش اجتماعی،‏ فرهنگی و سیاسی تلقی شده و این امر تا حدودی
واقعی است.‏ ا گر فمینیسم را جنبشی بدانیم که در ‏بىپبىی اعاده ی حیثیت از هویت اجتماعی،‏
فرهنگی و سیاسی زنان است،‏ فعالیت های زنان در این راستا ضرورتاً‏ خصلبىتبىی مبارزابىتبىی و
ا کتیویسبىتبىی به خود می گبریبررد.‏ یعبىنبىی از سو ‏بىیبىی مبارزه ی زنان یک مبارزه ی اجتماعی برای شناخت
و دست یافبنتبنن به یک ‏«ما»ی اجتماعی و کسب هویت برای ‏«بودن»‏ است.‏ از سوی دیگر
کنش های زنان معطوف به ‏«به یادآوردن خود»‏ و تثبیت حافظه از طریق مکتوب ‏بمنبممودن
موقعیت و تارتحیتحخ شفاهی زنان است.‏ و در دیگر سو،‏ فعالیت زنان جهت کسب مشروعیت برای

خروج از حوزه ی خصوصی و مبدل شدن به سوژه ی سیاسی در حوزه ی عمومی ست.‏ به این
ترتیب جنس خواسته های زنان،‏ مبارزات زنان را در پیوند با مبارزات سیاسی،‏ کارگری،‏
آزادی خواهانه،‏ صلح طلبانه و ‏مجممجحیط زیسبىتبىی قرار می دهد.‏ بنابراین زنان در تلاش برای کسب
هویت با قدرت،‏ افکار عمومی و سنت و ‏بهنبههادهای مستقر درافتاده اند.‏ اما هنگامی که علم به
انقیاد زنان قوت می ‏بجببجخشد،‏ مطالبات زنان بدون طرح اندازی نظری و کسب مشروعیت علمی
‏ممممممکن نیست.‏ بنابراین زنان از سو ‏بىیبىی مشغول مبارزه ی گوشت و پوست و استخوابىنبىی در میدان اند
و از سوی دیگر باید در آ کادمی با طمأنینه و روحیه ی سرد نظری به نظریه پردازی مشغول
شوند.‏ اینجاست که به زعم برخی،‏ زنانِ‏ میدان تصویری از ‏«سلیطه های فمینیست»‏ را به ‏بمنبممایش
می گذارند که فاقد پشیتبابىنبىی علمی ونظری و ‏«عقلابىنبىی»‏ اند و زنان آ کادمی فمینیست های ‏بىببىی عملی
خوانده می شوند که هیچ ‏«کار واقعی « و ‏«عقلابىنبىی»‏ از پیش ‏بمنبممی برند.‏
٣. نظریه ی فمینیسبىتبىی
کاریکاتور سازی از فمینیسم به علت آبجنبجچه ‏«فقدان یک نظریه ی منسجم»‏ خوانده می شود و
وارد بودن ادعاهای ‏مجممجخالفان و موافقان به طیفی از زنان،‏ اختصاصی به فمینیسم ندارد و از این
رو مسأله ای تازه نیست.‏ ا گر فرض کنیم سایر مکاتب از یک نظریه ی منسجم برخوردارند،‏ در
میان سوسیالیست ها،‏ آنارشیست ها،‏ لیبرببررالیست ها،‏ رمانتیسیست ها نبریبرز کسابىنبىی را خواهیم یافت که
دو گزاره ی ضد و نقیض در مورد آنان صادق باشد.‏ بنابراین علت این کاریکاتورسازی بیش از
آن که ظاهراً‏ فقدان یک نظریه ی منسجم باشد،‏ ریشه در نگاه ‏بىببىی باور نسبت به زنان دارد.‏
گذشته از آن که عمر کوتاه پژوهش ها در حوزه ی زنان و جنسیت ) از دهه ی 70 میلادی)‏ تا
کنون کارنامه ی قابل دفاعی را در خصوص نظریه پردازی و ‏بجتبجحلیل علمی ارائه می دهد،‏ نباید از
نظر دور داشت،‏ مادامی که عقلانیت و ‏«اصول صحیح عقلابىنبىی»‏ را در میان آراء نظریه پردازان
مرد جنسیت زده جستجو کنیم،‏ ‏همھهممه ی آبجنبجچه ‏مجممجحصول اندیشه ی زنان است،‏ فاقد عقلانیت است.‏
زیرا آن چه شناخت شناسی علمی و عقلابىنبىی دانسته می شود،‏ مشروعیت خود را از رسم و
سنت،‏ اقتدار نرینه و اقتدار عقل سلیم کسب می کند و به این ترتیب به شکل نظام مندی

امکان شناساننده بودن زنان را حذف می کند.‏ انبوه مقالات و پژوهشهای زنان و درباره ی
زنان،‏ به جرم انگاری خشونت علیه زنان منجر شد ) در این امر به ویژه فمینیست های
رادیکال پیشتاز بودند)‏ و آ گاهی تازه ای از سویه ی کریه شرایط زنان پدید آورد،‏ مشارکت
زنان در سپهر عمومی را مطالعه کرد،‏ نظریات و پژوهش های زنان را بازیابىببىی ‏بمنبممود و به این ترتیب
جنسیت زدابىیبىی در علم را آغاز کرد و نشان داد که زنان در طی قرون تنها ‏«پذیرا و مولد
رفتارهای نابجببجخردانه و ‏جمحجمماقت»‏ نبوده اند بلکه ‏همھهممواره در رده ی متفکران،‏ تارتحیتحخ سازان،‏
دانشمندان،‏ کارگران،‏ انقلابیون و مصلحان نبریبرز قرار داشته اند.‏ و در این برشناسابىیبىی،‏ گذشته از
عملکرد و نتیجه،‏ آبجنبجچه واجد اهمھهممیت است توانابىیبىی و تلاش زنان در شکافبنتبنن ساختارهای مردمجممجحور
و سربرآوردن به عنوان سوژه ای قادر به تفکر و عمل مستقل است.‏
۴. فراجنسیبىتبىی یا جنسیت زد گی؟
به نظر می رسد فمینیست ها بر سر برکنده شدن جنسیت از ‏بمتبممام ساحت ها و وجوه زندگی بشر
اتفاق نظر داشته باشند.‏ اما این امروز و به ویژه به شیوه ای که مطلوب واپس گرایان نبریبرز هست،‏
یعبىنبىی نفی گفتمان جنسیت ‏مجممجحور،‏ آن هم با استفاده از واژگان فمینیسبىتبىی علیه فمینیسم یعبىنبىی
جنسیت زده خواندن نگاهی که امور را از صافىففىی جنسیت می گذراند،‏ نه تنها ‏مجممجحقق ‏بجنبجخواهد شد،‏
بلکه خطابىیبىی ست که ستم را تشدید و به واپس گرایان مشروعیت می ‏بجببجخشد.‏ بس دور به نظر
می رسد که فراروی از جنسیت،‏ به ویژه در دوره ی کنوبىنبىی،‏ با ‏بىببىی اعتنابىیبىی صرف به جنسیت ‏مجممجحقق
شود.‏ چرا که ‏بىببىی اعتنابىیبىی به جنسیت،‏ ‏بجنبجخست به معنای خارج ‏بمنبممودن جنسیت از حوزه ی شناخت
است.‏ به عبارت دیگر چگونه ‏ممممممکن است به ساختارهای درهم تنیده ی جنسیبىتبىی اجازه ی
عیان شدن ندهیم و در عبنیبنن حال با آن مقابله کنیم؟ این ‏همھهممان میدان دادن به نظم یک سویه
و تک جنسیبىتبىی و هم سو ‏بىیبىی با واپس گرابىیبىی ست.‏ باربارا بلوم جرم شناس فمینیست می گوید
جنسیت زدگی اغلب آبجنبججا شایع است که چبریبرزی از نظر جنسیبىتبىی خنبىثبىی اعلام می شود،‏ چون در
واقع مرد ‏مجممجحور است.‏ به کار گبریبرری رویکرد فمینیسبىتبىی در علم بر این سخن مهر تأیید می زند.‏

۵. زنان از آینده می آیند
‏«قرار است به مرحله ای برسیم که انسان بودن شرط لازم و کافىففىی برای دستیابىببىی به برابری و
مبرنبرزلت باشد»،‏ اما در عبنیبنن حال قرار نیست که تنها یک جنس ما را به سوی این مرحله سوق
دهد،‏ بلکه مشارکت ‏بمتبممامی هویت ها برای رسیدن به آن ضروری است.‏ و برای آنان که مرد
دگرجنسگرا نیستند تا جهان را زیر پای خود حس کنند،‏ به ‏مجممجحض مواجهه با جهابىنبىی که بر مبنای
جنسیت ساخت یافته،‏ مسأله ای بنیادی تر پدیدار می شود و آن شناخت خود است.‏ انسان برای
فراموش کردن خود ابتدا باید به ‏بجنبجحو اساسی مطمبنئبنن باشد که خود را یافته است.‏ در مورد زنان
گفته اند که در حال شدن اند و دارند از راه می رسد،‏ این امر به ‏بجنبجحوی برای ‏بمتبممامی شق های
هویت جنسی و جنسیبىتبىی صادق است.‏ و ترس از مواجهه با آن،‏ ترس از آینده ای است که
نبریبرروهای خاموش در آن به صدا درمی آیند.‏
۶. عقلانیت یا مردانه اندیشی؟
البته عقلانیت فاقد جنسیت است و تا کید و اثبات این امر اغلب دستاورد کسابىنبىی ست که ‏«ابله»،‏
‏«هیسبرتبرریک»،‏ ‏«مضحک»،‏ ‏«لوده»‏ و ‏«پرخاشگر»‏ خوانده می شوند.‏ گذشته از آن،‏ مسأله بر سر
تعریف و گسبرتبرره ی عقلانیت است.‏ آیا آن چه زنان می اندیشند نبریبرز عقلابىنبىی ست؟ امروز تنها
واپس گرایان به چنبنیبنن پرسشی نه خواهند گفت و پاسخ مثبت به این معناست که زنان ‏«هم»‏
می توانند عقلابىنبىی بیاندیشند و در کنار مدعیان ‏همھهممشگی عقل سلیم،‏ مردان،‏ قرار بگبریبررند.‏ اما
بررسی مصادیق نشان می دهد،‏ که این اغلب پرابلماتیک های مردان و پاسخ های مردان به آن
است که معیار عقلانیت در نظر گرفته می شود و زنان تنها هنگامی که در این قالب می اندیشند
و در ‏بىپبىی پاسخ به سوالات مردان درباره ی جهان و درباره ی زنان برمی آیند،‏ در حیطه ی امر
عقلابىنبىی پذیرفته می شوند و ‏همھهممانطور که در مبنتبنن پیشبنیبنن گفته شد هر چه جز آن نابجببجخردانگی و
‏جمحجمماقت منظور می شود.‏
شاید زنان به گونه ای دیگر می اندیشند برای آن که از زاویه ی مغفول دیگری می نگرند.‏ البته
شکی در ضرورت یک مبارزه ی رهابىیبىی ‏بجببجخش برای ‏بمتبممامی افراد ‏بجتبجحت ستم نیست،‏ اما ‏بمتبممام آحاد

‏بجتبجحت ستم ‏بجتبججربه ی یکسابىنبىی ندارند.‏ بنابراین اتفاقاً‏ زن بودن،‏ سیاه بودن،‏ ترنس بودن ‏(و ‏بمتبممامی
پاره های هویت)‏ ‏«هم»‏ در کنار سرکوب و ستم ویژگی منحصر به فردی به قلم،‏ تفکر و زیست
افراد می ‏بجببجخشد.‏ در فرهنگی که به صورت نظام مند صدای زنان و دیگر به حاشیه راندشدگان
را خاموش و از آن ارزش زدابىیبىی می کند،‏ تنها درک ها و ‏بجتبجحلیل های نصفه نیمه و وارونه از واقعیت
تولید خواهد شد.‏ زنان پدیده های بسیاری را ‏بجتبججربه می کنند که فکر می کنند نیاز به توضیح
دارند ‏(مثلاً‏ این که چرا خطر کردن جان به طرز بارزی مببنیبنن کنش انسابىنبىی دانسته می شود،‏ ولىللىی
به دنیا آوردن انسان تنها به مبرنبرزله ی امری صرفاً‏ طبیعی مورد توجه قرار می گبریبررد)‏ و عدم تأ کید
بر آن،‏ به معنای طرح نشدن و شناخته نشدن،‏ نه تنها در راستای ابجتبجحاد در مسبریبرر یک مبارزه ی
رهابىیبىی ‏بجببجخش نیست بلکه در یک نگاه وسیع تر چه بسا آسیب زا باشد.‏ شناخت تکبرثبرر در ‏بجنبجحوه ی
ادرا ک ستم ‏(هرچند که بتوان یک علت واحد برای ‏همھهممه ی انواع ستم قائل شد)‏ دست کم
این امکان را به فرد،‏ به ویژه مدعیان ‏بجتبجحلیل می دهد،‏ که در کنار نگاه عمیق،‏ به شرط وجود،‏
دیدی جامع نگر و فرا گبریبرر را نبریبرز به کار گبریبررند.‏ فمینیسم دست کم به دلیل حرکت در مسبریبرر بلند
کردن صداهای سا کت شده به سوی روشبىنبىی می رود.‏
٧. آبجنبجچه در نقد فمینیسم باید دید
در این مبنتبنن فمینیسم را در مفهوم جامع آن،‏ که در برگبریبررنده ی ‏بمتبممامی فمینیسم هاست مراد
کردم و معتقدم به رغم انتقادابىتبىی که گاه به آن وارد و گاه نیست،‏ در گوشه و کنار جهان قادر
به آزاد کردن نبریبرروهابىیبىی ست که برای ساخبنتبنن جهابىنبىی متفاوت ضروری ست.‏ جنبش ها و اندیشه ها و
رویکرد ها در ‏بهنبههایت در روند کلی خود قابل ارزشیابىببىی و قضاوت اند.‏ نباید از نظر دور داشت که
بسیاری از اموری که امروز برای ما بدبهیبههی می ‏بمنبمماید ‏(نظبریبرر جرم انگاری خشونت جنسی،‏ برملا
کردن زبان جنسیت زده،‏ مشارکت مردان در فرزندپروی)‏ روزی خواست های ‏«غبریبرر عقلابىنبىی»‏
فمینیست های رادیکال بودند.‏ فمینیسم نظبریبرر بسیاری از مکاتب از نقد بری نیست،‏ اما چنبنیبنن رد
‏بىببىی قید و شرط و مضحک خواندن آن هر نقدی را ‏بىببىی ارزش می کند.‏
٢۴ اسفند ١٣٩٧