10 Chủ đề Công Phá các loại Bài Tập môn Hóa Học lớp 10, 11, 12 - Tập 1 (Phiên bản 2019)

https://twitter.com/daykemquynhon 

https://daykemquynhonofficial.wordpress.com 

www.facebook.com/daykem.quynhon 

https://daykemquynhon.blogspot.com 

KIẾN THỨC CƠ BẢN: 

Nguyên tử 

CHƯƠNG 1: CẤU TẠO NGUYÊN TỬ - PHÂN TỬ - ION 

http://daykemquynhon.ucoz.com 

Nơi bồi dưỡng kiến thức Toán - Lý - Hóa cho học sinh cấp 2+3 / 

Diễn Đàn Toán - Lý - Hóa Quy Nhơn 1000B Trần Hưng Đạo Tp.Quy Nhơn Tỉnh Bình Định 

Hạt nhân nguyên tử 

Líp vá : electron mang ®iÖn tÝch ©m 

 

Proton mang ®iÖn tÝch d¬ng 

H¹t nh©n 

 

Notron kh«ng mang ®iÖn 

Trong đó, số electron bằng số proton. 

Hạt nhân nguyên tử bao gồm proton mang điện tích dương và nơtron không mang điện. Hai hạt này 

có khối lượng xấp xỉ gần bằng nhau: 

m 1,6726.10 kg;m 1,6749.10 kg 

p 

27 27 

n 

Hạt nhân có khối lượng rất nhỏ nhưng hầu hết khối lượng nguyên tử tập trung ở hạt nhân do khối lượng 

31 

của electron lớp vỏ không đáng kể ( m 9,1.10 kg ) 

e 

Nhận xét: Khối lượng nguyên tử xấp xỉ bằng khối lượng nguyên tử và bằng tổng khối lượng của proton 

và noton. 

Số khối 

A là số khối, N là số nơtron và P là số proton. 

A N Z 

Lưu ý: Mối quan hệ giữa proton và nơtron trong hạt nhân (áp dụng cho các đồng vị bền tương ứng với 

Z 82) 

Z N 1,52Z 

STYDY TIP: Để việc tính toán thuận tiện, đôi khi ta lấy con số 1,52 thành 1,5 bài toán không thay đổi gì 

quá nhiều. 

Đồng vị 

Là những nguyên tố của cùng một nguyên tố hóa học, nghĩa là có cùng số proton p nhưng số khối khác 

nhau (cùng Z khác A 

N khác nhau) 

Ví dụ: Cho 2 đồng vị: 

p 17 p 17 

 

 

Cl n = 18 (75%) vµ Cl n = 20 (25%) 

e 17 

 

 

e = 17 

35 37 

17 

17 

DIỄN ĐÀN TOÁN - LÝ - HÓA 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Nguyên tử khối trung bình (kí hiệu A ): Trong tự nhiên hầu hết các nguyên tố hóa học đều có nhiều 

đồng vị nên phải lấy nguyên tử khối trung bình của hỗn hợp đồng vị tính theo tỉ lệ phần trăm của mỗi 

đồng vị: 

Khèi lîng hçn hîp çc ®ång vÞ 

A A x A x ... A x 

Tæng sè nguyª n tö ®ång vÞ 

1 1 2 2 n n 

MỌI YÊU CẦU GỬI VỀ HỘP MAIL DAYKEMQUYNHONBUSINESS@GMAIL.COM 

HOTLINE : +84905779594 (MOBILE/ZALO) 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN 

Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú 

Trang 1/23 

www.facebook.com/daykemquynhonofficial 

www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial








Trong đó: 

A 

1;A 2;...;An 

x 

1; x 

2;...; xn 

(với x1 x 

2 

... xn 

100% 1). 

là số khối của các đồng vị tương ứng với tỉ lệ phần trăm số lượng đồng vị 

Chú ý: Nếu nguyên tố có 2 đồng vị thì ta có công thức A A1x A 

2(1 x) 

B. PHƯƠNG PHÁP GIẢI CÁC DẠNG BÀI TẬP ĐIỂN HÌNH 

Gọi số p,n,e trong nguyên tử lần lượt là Z, N, E (nguyên dương) 

Công thức cần ghi nhớ 

Z = E 

Tổng số hạt (S) = Z + N + E = 2Z + N 

Số hạt mang điện là: Z+E = 2Z 

Số hạt không mang điện: N 

Dạng 1: Bài tập cơ bản về các hạt cơn bản cấu tạo nên nguyên tử 

Nếu bài toán cho dữ kiện về tổng số hạt và một vài yếu tố khác thì ta giải theo 2 cách sau: 

Với đồng vị bền ( 20 Z 80 ) hoặc S 60 thì ta có Z N 1,52Z hay 

Với đồng vị bền ( 1 Z 20 ) hoặc S 60 thì ta có Z N 1,22Z hay 

S S 

Z 

3,52 3 

S S 

Z 

3,52 3 

Nếu bài toán cho 2 dữ kiện là tổng số hạt và tổng số hạt nhân mang điện, không mang điện thì lập các 

phương trình và giải bình thường. 

Nếu bài cho tổng số hạt và biết số N lớn hơn số Z không nhiều hay hơn 1,2 đơn vị, ta có thể tính Z bằng 

cách lấy tổng số hạt trong nguyên tử chia 3. Lấy Z chính là số nguyên sát dưới kết quả vừa tính được. 

Nếu bài toán cho số hạt trong ion thì ta vẫn gọi số p,n,e trong nguyên tử của nó là Z, N, E. Sau đó tính số 

hạt electron trong ion đó theo E và điện tích của ion: 

a 

Với ion là A thì có số electron bằng E – a. 

b 

Với ion là B thì có số electron bằng E + b. 

STUDY TIP: Nếu bài toán cho số hạt trong 1 phân tử gồm nhiều nguyên tố khác loại hoặc ion đa nguyên 

tử thì ta sẽ gọi số p, n, e trong mỗi loại nguyên tử đó là Z, N,E, Z', N ',E ' sau đó tiến hành lập các phương 

trình đưa về phương trình 4 ẩn. 

Dạng 2: Các bài tập cơ bản liên quan tới đồng vị 

Nếu bài toán cho phần trăm các đồng vị yêu cầu xác định nguyên tử khối trung bình hoặc ngược lại thì ta 

áp dụng công thức tính nguyên tử khối trung bình để tính 

Nguyên tử khối trung bình 

Nguyên tử A có các đồng vị 

Chú ý: - 

x 

1, x 

2,..., xn 

A 

1,A 2,...,An 

tương ứng lần lượt với tỉ lệ số lượng đồng vị là x 

1, x 

2,..., xn 

M 

A 

A x A x ... A x 

 

x x ... x 

1 1 2 2 n n 

1 2 n 


cũng có thể tương ứng là số lượng các đồng vị. 

x 

+ Nếu 

1, x 

2,..., xn 

1 

thì công thức (*) trở thành: 

M A1x1 A2x 2 

... Anxn 

+ Nếu x , x ,..., x 100% thì công thức (*) trở thành: 

1 1 2 2 n n 

1 2 n 

M 

(*) 

A x A x ... A x 

100 





Trang 2/23 










Nếu bài toán cho nguyên tử khối trung bình và phần trăm đồng các đồng vị yêu cầu tính số khối của các 

đồng vị thì ta căn cứ vào giả thiết lập hệ giải các ẩn A 

1 

, A 

2.... 

Nếu bài toán yêu cầu tính phần trăm khối lượng đồng vị trong hợp chất thì ta là các bước như sau: 

Xác định nguyên tử khối trung bình của các nguyên tố và phần trăm các đồng vị. 

Khèi lîng ®ång vÞ 

Tính phần trăm đồng vị: % khối lượng đồng vị 

.100% 

ph©n tö khèi hîp chÊt 

Cụ thể, nguyên tố X có nguyên tử khối là A, đồng vị X 1 của nguyên tố X có số khối là A 1 và phần trăm 

số lượng của đồng vị X 1 là x 1 % thì phần trăm khối lượng của đồng vị X 1 trong hợp chất A B C là: 

a.x %.A 

a.x %.A 

1 1 1 1 

%m 

x 1(AaBbC c ) 

.100% 

.100% 

MAaBbC 

a.A b.B c.C 

c 

Bài toán tìm số hợp chất được tạo thành bởi các đồng vị của 2 nguyên tố 

a b c 

Bài toán tổng quát: Nguyên tố X có a đồng vị. Nguyên tố Y có b đồng vị. Trong tự nhiên có thể có bao 

nhiêu phân tử X Y cấu tạo từ các đồng vị trên. 

Cách giải: 

n 

m 

Đối với chương trình đại học thì ta thường hay gặp các phân tử XY;X2Y;XY2 

Trường hợp 1: XY 

Khi đó ta có số phân tử là: a.b 

Trường hợp 2: X2Y 

Phương pháp 1: Liệt kê (với phân tử có số lượng các nguyên tử thì đơn giản nhưng với những phân tử có 

những phân tử lớn thì quá trình diễn ra phức tạp, tốn thời gian và dễ sai) 

Phương pháp 2: Sử dụng toán tổ hợp xác suất 

Số cách chọn 2 đồng vị của X trong số a đồng vị là: 

Số các chọn 1 đồng vị của Y là : b 

Gièng nhau : a çch chän 

2 

 

Cã 

2 

a 

Ca 

çch chän 

Kh¸c nhau : C 

a 

çch chän 

2 

Số phân tử X2Y 

được tạo thành từ các đồng vị của X và Y là: (a + C ).b a 

Trường hợp 3: Tương tự trường hợp 2. 

STUDY TIP: Với các bạn đang học lớp 10 chưa được học phần tổ hợp xác suất thì các bạn có thể làm 

theo phương pháp liệt kê hoặc tạm hiểu và nhớ công thức với cách ẩn 

Đối với máy tính Fx-570Es PLUS hoặc Fx-570 VN PLUS: a_SHIFT_+_2 

Đối với máy tính Fx-500:a_nCr_2 

VÍ DỤ MINH HỌA 

2 

C a 

trên máy tính như sau: 

Bài 1: Một nguyên tử của nguyên tố X có tổng số hạt cơ bản (e; p ; n) là 95. Xác định nguyên tử X biết 

rằng X có số khối chia hết cho 5. 


Lời giải 

Theo bài ra ta có Z E N 95 2Z N 95 N 95 2Z 

Mặt khác có 

52 2Z Z Z 31,67 

Z N 1,52N 

 

 

52 2Z 1,52Z Z 26,98 





Trang 3/23 










Số khối của X chia hết cho 5 nên ta có: 

Xét 

Xét 

Xét 

Z 27 A 68 

Z 28 A 67 

Z 29 A 66 

(loại) 



Xét Z 30 A 65 (thỏa mãn) X là Zn 

Xét 

Z 31 A 64 


Chú ý: Đối với các dạng toán có 20 Z 82 giá trị của Z thường giới hạn trong khoảng xác định với 

hiệu hai đầu mút lớn hơn 1 nên Z sẽ nhận nhiều giá trị vì vậy ta phải dựa vào dữ kiện bài toán cho để loại 

các trường hợp không đúng. 

Bài 2: Một nguyên tử của nguyên tố X có tổng số hạt cơ bản (e; p ; n) là 52. Xác định nguyên tử X. 

Lời giải 

S S 

Do S 60 nên áp dụng công thức Z . Ta có 16,149 Z 17,333 Z 17 

. Vậy Z là Cl. 

3,22 3 

Bài 3: Nguyên tử R có tổng số hạt cơ bản là 34 trong số hạt mang điện nhiều gấp 1,833 lần số hạt không 

mang điện. Xác định kí hiệu nguyên tử của nguyên tử R. 

Theo giả thiết ta có: 

Lời giải 

2Z N 34 Z 11 

 

A 1112 23 

2Z 1,833N N 12 

R là Na. Vậy kí hiệu nguyên tử của R là: 

23 

Na 11 

Bài 4: Nguyên tử của nguyên tố X có tổng số hạt cơ bản (p; n; e) là 58 trong đó số hạt mang điện tích âm 

ít hơn số hạt mang điện là 1. Nguyên tố X là: 

Lời giải 

Trong nguyên tử X, số hạt mang điện tích âm bằng số hạt mang điện tích dương. 

Do đó ta có 

2Z N 58 Z 19 

 

. Vậy X là K (Z=19). 

N Z 1 N 20 

Nhận xét: Với bài tập trắc nghiệm, các bạn có thể không cần phải trình bày các bước giải như trên mà có 

thể suy luận nhanh ra đáp án như sau: 

Theo đề ra ta có: N – E = 1 khi đó giá trị của Z (hoặc E) và N là gần bằng nhau. 

Khi đó ta tính trung bình cộng số hạt mỗi loại trong nguyên tử X: 

58 19,33 19 

3 

Vì Z và N gần bằng nhau và Z nhỏ hơn nên ta lấy giá trị của Z là số nguyên nhỏ hơn gần nhất với giá trị 

trung bình cộng vừa tính được. Suy ra Z 19 

X là K 

STUDY TIP: 


+) Khi lấy giá trị nguyên của Z phải lấy giá trị nguyên gần nhất với kết quả tính được. 

+) Với bài toán này ta hoàn toàn có thể áp dụng phương pháp 1 và 2 để giải nhưng so với phương pháp 3 

thì mất thời gian hơn vì vậy trong khi làm bài tập việc đầu tiên chúng ta cần làm là quan sát và tìm những 

gì đặc biệt để định hướng phương pháp thích hợp. 

Bài 5: Nguyên tử nguyên tố X có tổng số hạt cơ bản (n, p, e) là 40. Ion 

hơn số hạt không mang điện là 4. Xác định nguyên tố X 

3 

X 

có số hạt mang điện tích âm ít 





Trang 4/23 










Lời giải: 

S S 

Cách 1: Áp dụng công thức: Z 12, 42 Z 13 Z 13 

3,22 3 

Vậy X là Al. 

Cách 2: Ion 

3 

X 


được hình thành khi nguyên tử X mất đi 3 electron. Nên: 

2Z N 4 Z 13 

 

X là Al 

N (Z 3) 4 N 14 

Cách 3: Nhận thấy N (Z 3) 4 N Z 1 

Tương tự Bài 4 ta có: 

Bài 6: Trong phân tử 

40 13,333 Z 13 . Vậy X là Al. 

3 

M X có tổng số hạt cơ bản (p, n, e) là 140, trong đó số hạt mang điện nhiều hơn số 

2 

hạt không mang điện là 44 hạt. Số khối của M lớn hơn số khối của X là 23 hạt. Tổng số hạt p, n, e trong 

nguyên tử M nhiều hơn trong nguyên tử X là 34 hạt. Công thức phân tử của 

Gọi 

M X 

A. K 2 O B. Rb 2 O C. Na 2 O D. Li 2 O 

Z, N, E, Z', N ', E ' 

Lời giải 

lần lượt là số p, n, e có trong nguyên tử M và X ta có 

Trong phân tử M X có tổng số hạt p, n, e là 140: 

2 

2(Z E N) Z' E N ' 2(2Z N) 2Z' N ' 140 

(1) 

Số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 44 hạt: 

2(Z E) Z' E ' 2N N ' 4Z 2Z' 2N N ' 44 

Số khối của M lớn hơn số khối của X là 23: Z N Z' N ' 23. 

Tổng số hạt p, n, e trong nguyên tử M nhiều hơn trong nguyên tử X là 34 hạt: 

Từ (1); (2); (3); (4) ta có: 

2Z N 2Z' N 34 

2(2Z N) 2Z' N ' 140 

(1) 

4Z 2Z' 2N N ' 44 (2) 8Z 4Z' 184(1 4) Z 19 

 

Z + N - Z'- N' = 23 (3) Z Z' 11(4 3) Z' 8 

 

2Z + N - 2Z'- N' = 34 (4) 

M là Kali và X là O 

Vậy công thức phân tử cần tìm là K 2 O 

(4) 

2 

(2) 

là: 

Đáp án A. 

STUDY TIP: Đối với dạng này thì ta thường sẽ lập được bốn phương trình với bốn ẩn khác nhau nếu 

không có phương pháp giải thì sẽ mất rất nhiều thời gian vì vậy để giải nhanh hệ 4 ẩn này ta nên làm theo 

các bước sau: 


+ Đưa phương trình (1) và (2) về hệ phương trình hai ẩn rồi giải cụ thể ở bài này là đưa về 2 ẩn 2Z + Z’ 

và 2N + N’. Tương tự phương trình (3) và (4) ta cũng đưa về hệ 2 ẩn Z- Z’ và N – N’. 

+ Cộng trừ các phương trình (1); (2) và (3); (4) để đưa về hệ phương trình 2 ẩn Z và Z’. 

Bài 7: Anion 

2 

X có tổng số hạt cơ bản là 50, trong nguyên tử X thì số hạt mang điện nhiều hơn số hạt 

không mang điện là 16. Cấu hình electron của 


2 

X 

là: 



Trang 5/23 


www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial 

DẠY KÈM QUY NHƠN OFFICIAL ST&GT : Đ/C 1000B TRẦN HƯNG ĐẠO TP.QUY NHƠN








2 6 

2 4 

5 1 

2 4 

A. [Ar]3s 3p 

B. [Ne]3s 3p 

C. [Ar]3d 4s 

D. [Ar]3s 3p 

Lời giải 

Một bài tập khá đơn giản, dễ dàng nhận thấy đây là dạng bài toán (2): 

+ Gọi số p, n, e trong nguyên tử lần lượt là Z, N, E (nguyên dương) 

2 

+ Anion X có tổng số hạt cơ bản là 50: 

Z E P 2e 2Z N 2 50 2Z N 48 

+ Trong nguyên tử X thì số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 16: 2Z N 16 

Từ đó ta có: 

2Z N 48 Z 16 

 

 

2Z N 16 N 16 

Cấu hình electron của X là: [Ne]3s 2 3p 4 

X là S 

2 

Vậy cấu hình electron của S là [Ne]3s 2 3p 4 

Đáp án A. 

Bài 8: Nguyên tử của 1 nguyên tố X có tổng số hạt cơ bản (proton, nơtron, electron) là 82 hạt. Trong đó 

hạt mang điện nhiều hơn hạt không mang điện là 22 hạt. Nguyên tố X là: 

A. Fe B. Cr C. Al D. Cu 

Với dạng bài toán này thì ta có thể giải theo 2 cách: 

Cách 1: Áp dụng công thức: 

Lời giải 

S S 

Z ta có 23,43 Z 27,33 

3,5 3 

+ Với Z 24 N 34 ( 24.2 34 22 loại) 


+ Với Z 26 N 30 ( 26.2 30 22 nhận) 


Vậy 

Z 26 X là Fe 

Cách 2: Gọi số p, n, e trong nguyên tử lần lượt là Z, N, E (nguyên dương) 

+ Nguyên tử của nguyên tố X có tổng số hạt cơ bản (proton, nơtron, electron) là 82 hạt: 2Z N 82 

+ Hạt mang điện nhiều hơn hạt không mang điện là 22 hạt: 2Z N 22 


Đáp án A. 

2Z N 82 Z 26 

 

 

2Z N 22 N 30 

X là Fe 

Nhận xét: Đây chỉ là bài tập đơn giản giúp ta nắm vững nền tảng, linh hoạt trong việc sử dụng phương 

pháp để giải các bài tập khó và phức tạp hơn. 

So với cách giải 1 thì cách giải 2 nhanh và tiết kiệm thời gian hơn so với cách 1 do không phải xét các 

trường hợp. Vì vậy tùy từng bài toán; từng trường hợp để sử dụng phương pháp hợp lí tiết kiệm thời gian 

cho những câu khó hơn. 


Bài 9: Hợp chất A được tạo thành từ ion M + và X 2- có tổng số hạt là 116, trong A số hạt mang điện nhiều 

hơn số hạt không mang điện là 36. Mặt khác số khối của ion M + nhỏ hơn số khối của ion X 2- là 12. Tổng 

số hạt trong ion M + ít hơn trong ion X 2- là 17. Vậy A là: 

A. Rb 2 S B.Li 2 S C. Na 2 S D. K 2 S 





Trang 6/23 










Cách 1: Gọi 

thành từ ion M + và X 2- . 

Do đó A có dạng là M2X 

Lời giải 

Z, N, E, Z', N ', E ' lần lượt là số p, n, e có trong nguyên tử M và X. Hợp chất A được tạo 

+ A có tổng số hạt là 116 nên 

2(Z E N) Z' E ' N ' 4Z 2Z' 2N N ' 116 

+ Trong A số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 36: 

2(Z E) Z' E ' (2N N ') 4Z 2Z' (2N N ') 36 

+ Số khối của ion M + lớn hơn số khối của ion X 2- là 7: 

(Z' 2 N') (Z N1) 12 (Z' Z) (N' N) 9 

+ Tổng số hạt trong ion M + ít hơn trong ion X 2- là 17: 

Từ (1), (2), (3), (4) ta có: 

(2Z' N ' 2) (2Z N 1) 172(Z' Z) (N ' N) 14 

4Z 2Z' 2N N ' 116(1) 

4Z 2Z' (2N N ') 36(2) 8Z 4Z' 152(1 2) Z 11 

 

(Z' Z) (N ' N) 9(3) Z Z' 5(4 3) Z' 16 

 

2(Z' Z) (N ' N) 14(4) 

Do đó M là Na và X là S A là Na 2 S. 

Cách 2: Từ (1) và (2) (ở Cách 1) ta có: 4Z 2Z' 76 

Đến đây ta chỉ việc thử đáp án để nhanh chóng tìm ra đáp án không cần thiết phải xét thêm 2 dữ kiện còn 

lại. 

Cách 3: Quan sát đáp án ta nhận thấy cả bốn đáp án đều chứa S ( Z N 16 

) 

Do đó X 2- là S 2- . Suy ra A là M 2 S 

2(2Z N) 48 116 2Z N 34 

(5) 

+ Phương án 1: Sử dụng dữ kiện tiếp theo để tìm M: 

Từ dữ kiện (2) ta có: 4Z 32 2N 16 36 4Z 2N 20 (6) 

Từ (5), (6) ta có Z 11 

và N 12 

M là Na 

+ Phương án 2: Sử dụng phương pháp (1) để tìm M: 

Ta có 

S S 

Z 10,56 Z 11,33 

M là Na. 

3, 22 3 

(1) 

(3) 

(2) 

(4) 

Đáp án C. 

Nhận xét: Một bài toán với 3 cách giải khác nhau cho ta thấy được tầm quan trọng của việc quan sát 

trong giải nhanh các bài tập hóa học. Ngoài kiến thức nền tảng nắm chắc các bạn cần luyện thêm kỹ năng 

quan sát và thử đáp án. Điều đó sẽ giúp ích cho các bạn nhiều trong việc giải nhanh các bài tập tính toán. 


Câu 10: Tổng số proton, nơtron, electron trong phân tử MX 3 là 196, trong đó số hạt mang điện nhiều hơn 

số hạt không mang điện là 60. Khối lượng nguyên tử của X lớn hơn của M là 8. Tổng số hạt (p, n, e) trong 

X - nhiều hơn trong M 3+ là 16. Vậy M và X lần lượt là: 

A. Al và Cl B. Cr và Cl C. Cr và Br D. Al và Br 

Lời giải 





Trang 7/23 










Định hướng 1: Giải theo phương pháp lập hệ: 

Gọi 

Z, N, E, Z', N ', E ' lần lượt là số p, n, e có trong nguyên tử M và X ta có: 

Theo giải thiết ta có 

2Z 6Z' 3N N ' 196(1) 

2Z 6Z' (3N N') 60(2) 

 

(Z' Z) (N' N) 8(3) 

 

2(Z' Z) (N' N) 12(4) 

4Z 12Z' 256(1 2) Z 13 

 

 

Z Z' 4(4 3) Z' 17 

M và X là Al và Cl 

Định hướng 2: Liệu có cách nào giải nhanh hơn không? Quan sát thấy từ dữ kiện “Tổng số proton, 

nơtron, electron trong phân tử MX 3 là 196” ta có thể tìm tổng số hạt trung bình từ đó có thể loại dần các 

đáp án sai: 

196 

Ta có: SM 

3SX 

196(5) S 49 

1 

3 

Ta thấy tổng số hạt của Clo và Brom đều lớn hơn 49 

Do đó M phải có tổng số hạt bé hơn 49 M chỉ có thể là Al. 

Từ (5) ta suy ra S X = 52. Vậy X là Cl. 

Đáp án A. 

Phân tích: Định hướng đầu tiên khi đọc xong đề bài toán là lập hệ 4 ẩn sau đó chuyển về 2 ẩn để tìm số 

hiệu nguyên tử của các chất từ đó tìm ra hợp chất cần tìm. Nhưng ngoài cách đó liệu ta có thể nhìn vào 

đáp án để tìm chất không? Quan sát thấy đáp án gồm 4 chất hoán đổi vị trí cho nhau vì vậy ta chưa thể 

xác định được chất nào. Vậy có các nào để từ 4 đáp án ta có thể suy ra nhanh đáp án không? 

Bài 11: Hợp chất MX 2 được tạo từ ion M 2+ và X - có tổng số hạt cơ bản (p, n, e) là 186, trong đó số hạt 

mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 54 hạt. Biết số hạt e trong ion M 2+ nhiều hơn trong ion X - 

là 6 hạt và số khối của ion M 2+ gấp 1,6 lần số khối của ion X - . Nhận xét nào sau đây về hợp chất MX 2 là 

đúng? 

A. Phản ứng được với dung dịch AgNO 3 trong NH 3 dư thu được kết tủa. 

B. Hợp chất MX 2 là muối axit, trong dung dịch làm quỳ tím chuyển thành màu hồng. 

C. Hợp chất MX 2 là chất điện li yếu. 

D. Trong phản ứng oxi hóa khử, MX 2 chỉ đóng vai trò là chất oxi hóa. 

Lời giải 

Bài toán không đơn thuần chỉ là tìm ra chất mà còn tích hợp cả kiến thức về tính chất hóa học của các 

chất. Nếu tìm được chất mà không nắm chắc tính chất hóa học của chất đó thì quá trình tìm chất trở nên 

vô nghĩa. Vì vậy để làm được bài này các bạn cần phải nắm chắc kiến thức về tính chất hóa học của các 

chất. 

Gọi Z, N, Z', N ' lần lượt là số proton, nơtron của M và X. 



2Z 4Z' N 2N ' 186(1) 

 

(2Z 4Z) (N 2N ') 54(2) 

 

(Z 2) (Z' 1) 6(3) 

 

 

Z N 2 

1,6(4) 

 

Z' N ' 1 





Trang 8/23 







4Z 8Z' 240((1) (2)) 

 

Z Z' 9(3) 

Z 26 

Từ (1) + (2) và (3) ta có: 

Z' 17 

M là Fe và X là Cl. 




Vậy hợp chất cần tìm là FeCl 2 

Xét các đáp án: 

A: Đúng: kết tủa là AgCl 

B: Sai: Dung dịch muối FeCl 2 không làm thay đổi màu quỳ tím 

C: Sai: FeCl 2 là chất điện li mạnh 

D: Sai: FeCl 2 vừa thể hiện tính oxi hóa vừa thể hiện tính khử do Fe ở trạng thái oxi hóa trung gian 

STUDY TIP: 

Đáp án A. 

+ So với cách giải 1 thì cách giải 2 nhanh hơn rất nhiều cách 2 chỉ tầm khoảng 20s là có thể suy nhanh ra 

đáp án. Vì vậy các bạn cần rèn luyện kỹ năng tự đặt câu hỏi và giải quyết vấn đề đặt ra, có như vậy thì các 

bạn mới có thể luyện cho mình các kỹ năng tư duy, giải nhanh. 

+ Để làm được cách 2 nhanh chóng ngoài kĩ năng ra các bạn cần phải nắm chắc số hiệu nguyên tử; số 

khối của các chất. 

Bài 12: Hợp chất H có công thức là MA x , trong đó M chiếm 46,67% về khối lượng. M là kim loại, A là 

phi kim thuộc chu kì 3. Trong hạt nhân M có số hạt notron hơn số hạt proton là 4, trong hạt nhân của A có 

số proton và số notron bằng nhau. Tổng số proton trong 

MA x 

là 58. Hai nguyên tố M và A là: 

A. Fe và S. B. Cr và Si C. Cr và S D. Fe và Si 

Lời giải 

ZM NM 

M chiếm 46,67% về khối lượng: 0,4667 

Z N (Z N ).x 

M M A A 

Tổng số proton trong MA x là 58: ZM x.ZA 

58 

Từ đề bài ta có hệ 

ZM 

NM 

0,4667(1) 

ZM N 

M 

(ZA N 

A 

).x 

 

ZM 

x.ZA 

58(2) 

NM 

ZM 

4(3) 

 

NA 

Z 

A 

(4) 

Quan sát – phân tích: Hệ 5 ẩn gồm 4 phương trình không thể giải thông thường để tìm nghiện vì ta cần 

phải rút gọn nghiệm: Phương trình (2) chứa ẩn Z M và x. Z A từ phương trình (1); (3); (4) ta có thể đưa về 1 

phương trình chứa 2 ẩn Z M và x. 

Z 

A 

Đưa về hệ phương trình 2 ẩn. 


Ta đưa được về hệ sau 

M là Fe nên x sẽ nhận giá trị từ 1 đến 3. 

Từ x.Z A = 32 ta có các giá trị của Z A 

ZM 

x.ZA 

58 

 

ZM 

26 

2ZM 

4 

M là Fe 

 

0,4667 x.ZA 

32 

2ZM 

4 2Z 

A.x 

 

 





Trang 9/23 







X 1 2 3 

Z A 32 (loại) 16 (A là S) 10,667 (loại) 




Vậy H là FeS 2 

Đáp án A. 

Phân tích: Bài toán trở nên phức tạp hơn khi đề bài chưa cho biết chỉ số x. Vậy làm thế nào để xác định 

được x là một câu hỏi được đặt ra? Và chúng ta phải giải quyết nó như thế nào? 

Ban đầu đọc đề ta chưa thể hình thành ý tưởng do đề bài chưa cho chỉ số x. Vậy việc đầu tiên là ta sẽ tóm 

tắt bài toán bằng các phép tính sau đó quan sát để tìm ra mấu chốt vấn đề. 

Câu 13: Cho hợp chất X có công thức phân tử là M x R y trong đó M chiếm 52,94% về khối lượng. Biết x + 

y = 5. Trong nguyên tử M số nơtron nhiều hơn số proton là 1. Trong nguyên tử R có số nơtron bằng số 

proton. Tổng số hạt proton; electron và nơtron trong X là 152. Tổng số hạt proton có trong X là: 

A. 46. B. 50 

C. 52 D. 60 

M chiếm 52,94% về khối lượng: 

+ Theo giả thiết ta có 

Lời giải 

(ZM N 

M 

).x (ZM N 

M 

).x 9 

0,5294 1,125 (1) 

(Z N ).x (Z N ).y (Z N ).y 8 

M M R R R R 

x y 5(2) 

NM 

ZM 

1(3) 

 

NR 

Z 

R 

(4) 

 

x.(NM 2Z 

M 

) y.(NR 2Z 

R 

) 152(5) 

Quan sát – phân tích: Để tìm câu trả lời cho bài toán ta chỉ cần xác định được 4 ẩn x; y; Z 

M; ZR 

Vì vậy ta sẽ tìm cách khử các ẩn không cần thiết bằng cách thế phương trình (3) và (4) lầ lượt vào phương 

trình (1) và (5): 

Thế (3) và (4) vào phương trình (1) ta được: 


x.(2ZM 

1) 9 

(6) 

y.2Z 8 

Quan sát – phân tích: Ba phương trình (2); (6); (7) với 4 ẩn 

để tìm nghiệm. 

Thế (7) vào (6) ta được 

R 

152 x.3Z x 

3 

M 

x.3ZM x y.3ZR 152 y.Z 

R 

 

(7) 

x; y; x.Z ; y.Z 

x.(2ZM 

1) 9 x.(2ZM 

1) 

3 456 7x 

ZM 

 

152 x.3ZM 

x 8 152 x.3ZM 

x 4 17x 

2. 

 

3 

x y 5 và x 5 . Mặt khác x nguyên x nhận các giá trị 1, 2, 3, 4 

Ta có bảng sau: 

M 

M 

ta nghĩ ngay đến biện luận 






Trang 10/23 







x 1 2 3 4 

Z M 26,4 13 8,53 6,29 




Cặp nghiệm thỏa mãn: x = 2 và 

Z 13 

M là Al 

Thay x và Z M vào (7) và (2) ta tìm được y =3 và 

M 

Z 8 R là Oxi 

Do đó hợp chất X là Al 2 O 3 tổng số proton trong X là 13.2 + 8.3 = 50 

R 

Đáp án B. 

Phân tích: Đây là một bài hóa khó dành cho những bạn muốn đạt điểm 10 trong đề thi đại học. Bài toán 

trở nên khó khăn hơn rất nhiều khi ta chưa xác định được 2 chỉ số x và y. 

Khi chưa có định hướng nào để giải bài này thì việc đầu tiên chúng ta nên làm là biểu diễn bài hóa ra các 

phương trình sau đó quan sát phân tích để tìm hướng giải quyết. 

Bài 14: Hợp chất Z được tạo nên từ cation X + và anion Y - , mỗi ion đều do 5 nguyên tử của 2 nguyên tố 

phi kim tạo nên. Biết tổng số proton trong X + là 11 và trong Y - là 47. Hai nguyên tố trong Y 3- thuộc 2 chu 

kỳ kế tiếp nhau trong bảng tuần hoàn và có số thứ tự cách nhau 7 đơn vị. Phát biểu nào sau đây về hợp 

chất M là sai: 

A. Phân tử khối của Z là 1 số lẻ 

B. Trong hợp chất Z chỉ chứa hai loại liên kết ion và liên kết cộng hóa trị 

C. Z phản ứng được với dung dịch NaOH 

D. Hợp chất Z phản ứng được với dung dịch AgNO 3 tạo kết tủa màu trắng 

Lời giải 

Bài toán không còn đơn giản khi không chỉ dừng lại ở hợp chất do 2 ion đơn thuần tạo nên mà nó đã được 

mở rộng ra ion gồm nhiều nguyên tố tạo thành (như 

2 2 

CO ;SO ; NH ; NO ...). Vì vậy để giải quyết được 

3 3 4 3 

bài toán này việc đầu tiên chúng ta cần làm là lần lượt tìm ra được các ion giống như 1 bài hóa tìm hợp 

chất do 2 ion đơn thuần tạo nên. 

Tìm cation X + : Ta sẽ làm một bài hóa nhỏ: “Hợp chất X do 5 nguyên tố phi kim loại tạo nên, biết rằng 

tổng số proton trong X là 11. Tìm X” 

+ Để cho dữ liệu gồm tổng số proton và tổng số nguyên tố tạo nên vì vậy ta sẽ nghĩ ngay đến trị số proton 

11 

trung bình từ đó ta có: Z 2,2 Phải có 1 nguyên tố có số proton bé hơn 2 Chỉ có thể là H (do 

5 

He là khí hiếm) 

Gọi X là AH y theo giả thiết ta có: 

Vậy X + NH 

là 

4 

y 4 

ZA 

y 11 

ZA 

7 

(thỏa mãn). 

Tìm anion Y 3- : Tương tự ta cũng sẽ làm bài hóa nhỏ sau: “Hợp chất Y do 5 nguyên tố phi kim thuộc 2 chu 

kỳ kế tiếp trong bảng tuần hoàn và có số thứ tự cách nhau 7 đơn vị tạo nên. Biết rằng tổng số proton trong 

Y là 47. Tìm Y” 


Cách 1: Tương tự chúng ta cũng sẽ khai thác trị số proton trung bình: 

Do đó phải có 1 nguyên tố có số proton nhỏ hơn 9,4 (chu kỳ 2 hoặc 1). 

47 

Z 9, 4 

5 















Mặt khác theo giả thiết ta có 2 nguyên tố phi kim tạo nên Y thuộc 2 chu kỳ liên tiếp 

Hai nguyên tố đó thuộc chu kỳ 2 và chu kỳ 3. 

Chu kỳ 3 có các phi kim Si(14); P(15); S(16); 17 (Cl) 

Từ đó ta suy ra được các cặp là (Si – N); (P – O); (S – F). 

Dễ dàng nhận thấy cặp thỏa mãn là (P – O) với ion 

B 

Cách 2: Gọi Y là 

aM b(ZM Z 

B) 

Từ giả thiết ta có: 

a b 5(1) 

 

aZb 

bZM 

47(2) 

 

ZB 

ZM 

7(3) 

3 

PO 

4 

Ta có hệ phương trình 4 ẩn 3 phương trình nên nghĩ ngay đến phương pháp biện luận. 

Thế (1) và (3) vào phương trình 2 ta được 

aZ M 

(7 Z 

M 

)(5 a) 47 5Z M 

7a 12 

(với 0 a 5 ) 

x 1 2 3 4 

Z M 2,6 5,2 6,6 8 

3 

Z 

Do đó a = 4; Z M = 8 thỏa mãn 

B 

15 Y 3 

PO 

là 

4 

. 

Vậy Z là (NH 4 ) 3 PO 4 từ đó ta có: 

A: Đúng: Phân tử khối của Z là 133 

NH 3 4 4 

B: Đúng: Trong Z chỉ chứa liên kết ion (giữa và PO ) và liên kết cộng hóa trị (giữa N và H; giữa P 

và O) 

C: Đúng: Z chứa ion NH nên Z phản ứng được với NaOH theo phương trình 

NH OH NH H O 

 

4 3 2 

4 

D: Sai: Z phản ứng được với AgNO 3 tạo kết tủa Ag 3 PO 4 (màu vàng) 

Đáp án D. 

Nhận xét: Đây là một trong những dạng bài tập khó dành cho những bạn đặt mục tiêu 9-10 trong kì thi 

đại học. Thực tế thì với bài này ban đầu khi vừa đọc xong đề ta có thể đoán ngay được cation ở đây NH 

4 

vì trong chương trình hóa học phổ thông ta chỉ có duy nhất 1 cation mà được tạo nên từ các nguyên tố đó 

là 

NH . Vì vậy nếu gặp lại dạng toán này thì chúng ta có thể suy ra ngay cation và để chắc chắn thì 

4 

chúng ta có thể thử lại giả thiết. 

63 

Bài 15: Trong tự nhiên Cu có hai đồng vị là chiếm 73% và . Tính nguyên tử khối trung bình 

của nguyên tố Cu. 

Cu 65 

Cu 

29 29 


Lời giải 

Áp dụng công thức: A A1x A 

2(1 x) ta có ACu 

63.0,73 65.(1 0,73) 63,54 

Chú ý: Nếu bài toán yêu cầu ngược lại thì ngoài cách viết ra công thức thay số và giải ẩn x thì ta có thể 

áp dụng phương pháp đường chéo để giải (đối với bài toán 2 đồng vị): 












a : M 

b : M 

1 

2 

M 

M 

M 

2 

1 

M 

M 

a M2 

M 

 

b M M 

1 




A 

Bài 16: Trong tự nhiên nguyên tố Cl có 2 đồng vị: 1 A 

và chiếm 75%. Nguyên tử khối trung bình 

của nguyên tố Clo là 35,5. Biết rằng 


37 

Vậy hai đồng vị của clo là và . 

Cl 2 

Cl 

17 17 

A A 2 . Xác định 2 đồng vị của Clo. 

1 2 

Lời giải 

A1 A2 2 A1 

37 

 

 

A 1.(1 0,75) A 

2.0,75 35,5 A2 

35 

Cl 35 

Cl 

17 17 

63 

Bài 17: Trong tự nhiên đồng có 2 đồng vị là và , trong đó đồng vị chiếm 27% về số 

nguyên tử. Xác định phần trăm khối lượng của 

bằng 16. 

Cu 65 

Cu 65 

Cu 

29 29 29 

63 

Cu 29 

trong phân tử Cu 2 O biết rằng nguyên tử khối của Oxi 

Lời giải 

Nguyên tử khối trung bình của đồng là: 65.0, 27 63.(1 0, 27) 63,54 

Phân tử khối của Cu 2 O là: 2.63,54 16 143,08 

63 

Phần trăm khối lượng của Cu 29 

trong phân tử Cu 2 O là: 

2.63.0,73 .100% 64,29% 

143,08 

Bài 18: R có 2 loại đồng vị là R 1 và R 2 . Tổng số hạt trong R 1 là 54 hạt và trong R 2 là 52 hạt. Biết R 1 

chiếm 25% và R 2 chiếm 75%. Tính khối lượng nguyên tử trung bình của R 

R 1 , R 2 đều có tổng số hạt bé hơn 60 

Nếu áp dụng công thức 

R 1 : 

R 2 : 

54 54 

3,22 3 

S S 

Z ta có: 

3,22 3 

R 17 

1 

Z 16,77 Z 18 

 

2 

 

R 18 

52 52 

Z 16,14 Z 17,33 R 

2 

17 

3,22 3 

AR 

37 

 

 

AR 

35 

2 

1 

 

R 0,75.35 0, 25.37 35,5 

ZR 

Z 

Mà R 1 và R 2 là 2 đồng vị 

1 R 

17 

2 

Lời giải 


STUDY TIP: Đối với dạng bài tập này ta chỉ cần áp dụng công thức 1 cho đồng vị chứa tổng số hạt ít 

nhất để tìm Z từ đó suy ra luôn Z của đồng vị còn lại. 

1 2 3 

16 17 18 

Bài 19: Trong tự nhiên H có 3 đồng vị: H, H, H . Oxi có 3 đồng vị O, O, O . Hỏi có bao nhiêu loại 

phân tử được tạo thành từ các loại đồng vị trên: 

A. 3 B. 16 C. 18 D. 9 




Lời giải 

Trang 13/23 











Viết lại phân tử H 2 O thành 

nước: 

H O H 

2 nguyên tử H liên kết với 1 nguyên tử Oxi để tạo nên phân tử 

+ Số cách chọn nguyên tử Oxi là: 3 cách chọn tương ứng với 3 đồng vị 16; 17; 18. 

+ Số cách chọn 2 nguyên tử H là: 

có 6.3 = 18 phân tử nước được tạo thành 

2 

3 C 6 cách chọn ( 11;2 2;3 3;1 2;1 3;2 3) 

3 

Đáp án C. 

Bài 20: Trong tự nhiên, nitơ có 2 đồng vị bền là và 14 N ; 15 N ; oxi có 3 đồng vị bền là 16 O ; 17 O và 18 O . 

Hỏi có bao nhiêu loại phân tử đioxit có khối lượng phân tử bằng với ít nhất 1 loại khác trong tổng số các 

phân tử được tạo ra bởi các đồng vị trên: 

A. 2. B. 4. C. 6. D. 8 

Lời giải 

Ta có phân tử đioxit được tạo bởi nguyên tố N và O cóc ông thức phân tử là NO 2 . 

+ Số cách chọn nguyên tử N: có 2 cách chọn 

2 

+ Số cách chọn nguyên tử O: có 3 

C 3 

= 6 cách chọn 

Có tổng số 12 loại phân tử 

Phân tích: Trong tổng số 12 loại phân tử này sẽ có những phân tử có phân tử khối bằng nhau vậy số loại 

phân tử khối chắc chắn sẽ ít hơn 12. Làm thế nào để tìm số loại phân tử khối? Phân tử khối sẽ bị giới hạn 

bởi 2 giá trị min và max. Do 14, 15 và 16, 17, 18 là các số tự nhiên liên tiếp nên tổng số giá trị trong đoạn 

đó sẽ là số loại phân tử khối. 

Ta có 14 16.2 M 15 18.2 46 M 51 

M có tất cả 6 giá trị là 46, 47, 48, 49, 50 và 51 

12 loại phân tử chỉ có 6 giá trị phân tử khối vậy sẽ có 12 – 6 = 6 loại phân tử có phân tử khối trùng với ít 

nhất là 1 phân tử còn lại trong tổng số 12 loại phân tử. 

Đáp án C. 

Phân tích: Đầu tiên, ta sẽ nghĩ đến việc liệt kê tất cả sau đó tìm số loại phân tử có phân tử khối trùng 

nhau nhưng chỉ có 1 – 2 phút thì điều này là không thể. Liệu có cách giải nào khác nhanh hơn không? Với 

dạng toán này vừa đọc hết đoạn đầu ta sẽ nghĩ là đề bài sẽ hỏi có bao nhiêu phân tử đioxit được tạo thành. 

Vậy liệu đề có đòi hỏi mình cái này không? Nếu sử dụng phương pháp liệt kê thì chúng ta cũng phải tính 

được nó. Vì vậy bước đầu ta sẽ làm với bài toán đơn giản là có bao nhiêu phân tử đioxit được tạo thành. 

D. BÀI TẬP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG 

Câu 1: Đồng có 2 đồng vị 63 Cu (chiếm 69,1% tổng số đồng vị) và 65 Cu . Nguyên tử khối trung bình của 

Cu là: 

A. 64,000 (u) B. 63,542 (u) C. 64,382 (u) D. 63,618 (u) 

Câu 2: Nguyên tố Cu có nguyên tử khối trung bình là 63,54 có 2 đồng vị X và Y, biết tổng số khối là 

128. Số nguyên tử đồng vị X bằng 0,37 số nguyên tử đồng vị Y. Vậy số khối của X và Y lần lượt là 


A. 65 và 67 B. 63 và 66 C. 64 và 66 D. 63 và 65 

Câu 3: Nguyên tố Bo có 2 đồng vị 11 B (x 1 %) và (x 2 %). M 10,8 

. Giá trị của x 1 % là: 

10 B 

B 

A. 80% B. 20% C. 10,8% D. 89,2% 





Trang 14/23 










16 O 

17 O 

Câu 4: Trong tự nhiên oxi có 3 đồng vị (x 1 %), (x 2 %), (4%), nguyên tử khối trung bình của oxi 

là 16,14. Phần trăm đồng vị 16 O và 17 O lần lượt là: 

18 O 

A. 35% và 61% B. 90% và 6% 

C. 80% và 16% D. 25% và 71% 

Câu 5: Một nguyên tố X có 3 đồng vị A 1 

X (79%), A2 

X (10%), A 3 

X (11%). Biết tổng số khối của 3 đồng 

vị là 75, nguyên tử khối trung bình của 3 đồng vị là 24,32. Mặt khác số nơtron của đồng vị thứ 2 nhiều 

hơn số nơtron đồng vị 1 là 1 đơn vị. A1, A2, A3 lần lượt là: 

A. 24; 25; 26 B. 24; 25; 27 

C. 23; 24; 25 D. 25; 26; 24 

Câu 6: Một nguyên tử X có tổng số hạt p, n, e bằng 40. Trong đó tổng số hạt mang điện nhiều hơn tổng 

số hạt không mang điện là 12 hạt. Số khối của nguyên tử X là: 

A. 13 B. 40 C. 14 D. 27 

Câu 7: Nguyên tố X có 2 đồng vị X 1 và X 2 . Đồng vị X 1 có tổng số hạt là 18. Đồng vị X 2 có tổng số hạt là 

20. Biết rằng phần trăm các đồng vị như nhau, các loại hạt trong X 1 bằng nhau. Nguyên tử khối trung 

bình của X là: 

A. 15 B. 14 C. 12 D. ĐA khác 

Câu 8: Cho 5,85 gam muối NaX tác dụng với dung dịch AgNO 3 dư ta thu được 14,35 gam kết tủa trắng. 

Nguyên tố X có hai đồng vị 35 X (x 1 %) và 37 X (x 2 %). Vậy giá trị của và lần lượt là: 

A. 25% và 75% B. 75% và 25% 

C. 65% và 35% D. 35% và 65% 

Câu 9: Trong phân tử M 2 X có tổng số hạt p, n, e là 140, trong đó số hạt mang điện nhiều hơn số hạt 

không mang điện là 44 hạt. Số khối của M lớn hơn số khối của X là 23. Tổng số hạt p, n, e trong nguyên 

tử M nhiều hơn trong nguyên tử X là 34 hạt. Công thức phân tử của M 2 X là 

A. K 2 O B. Rb 2 O C. Na 2 O D. Li 2 O 

Câu 10: Trong phân tử MX 2 có M chiếm 46,67% về khối lượng. Hạt nhân M có số nơtron nhiều hơn số 

proton là 4 hạt. Trong nhân X số nơtron bằng số proton. Tổng số proton trong phân tử MX 2 là 58. Công 

thức phân tử của MX 2 là 

A. FeS 2 B. NO 2 C. SO 2 D. CO 2 

Câu 11: Nguyên tử của nguyên tố R có tổng số hạt p, n, e bằng 18 và tổng số hạt không mang điện bằng 

trung bình cộng của tổng số hạt mang điện. Vậy số electron độc thân của nguyên tử R là 

A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 

Câu 12: R có tổng số hạt p, n, e bằng 34, hiệu số hạt nơtron và electron là 1. Số e độc thân của R là: 

A. 3 B. 4 C. 2 D. 1 

Câu 13: Tổng số hạt p, n, e của một nguyên tử bằng 155. Số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang 

điện là 33. Số khối của nguyên tử đó là: 


A. 108 B. 148 C. 188 D. 150 

Câu 14: Tổng số hạt p, n, e của một nguyên tử bằng 40. Đó là nguyên tử của nguyên tố nào sau đây? 

A. Ca B. Ba C. Al D. Fe 

Câu 15: Nguyên tử X có tổng số hạt p, n, e là 52 và số khối là 35. Số hiệu nguyên tử của X là 

A. 17 B. 18 C. 34 D.52 





Trang 15/23 










Câu 16: Nguyên tử X có tổng số hạt p, n, e là 34 và số khối là 23. Số lớp và số e lớp ngoài cùng lần lượt 

là 

A. 3 và 1 B. 2 và 1 C. 4 và 1 D. 1 và 3 

Câu 17: Cho 10 gam ACO 3 tác dụng với dung dịch HCl dư thì thu được 2,24 lít khí CO 2 (đktc). Cấu hình 

electron của A là (biết A có số hạt proton bằng số hạt nơtron) 

A. 1s 2 2s 2 2p 6 B. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 

C. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 4 D. [Ar]4s 2 

Câu 18: Oxi có 3 đồng vị với hàm lượng phần trăm số nguyên tử tương ứng cho như bảng dưới. 

Đồng vị 

Nguyên tử khối trung bình của Oxi bằng 

16 

O 17 

O 18 

O 

8 8 8 

% 99,757% 0,038% 0,205% 

A. 16,00436 B. 15,99938 

C. 16,00448 D. 15,99925 

Câu 19: Tổng số hạt mang điện trong anion 

XY 

2 

3 

bằng 82. Số hạt proton trong hạt nhân nguyên tử X 

nhiều hơn số hạt proton trong hạt nhân nguyên tử Y là 8 hạt. Số hiệu nguyên tử của X,Y lần lượt là 

A. 16 và 8. B. 15 và 7. C. 14 và 8. D. 17 và 9. 

Câu 20: Hai nguyên tử X và Y có tổng số hạt cơ bản proton, nơtron, electron là 142. Trong đó tổng số hạt 

mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 142. Trong đó tổng số hạt mang điệm nhiều hơn số hạt 

không mang điện là 42. Tỉ lệ số proton của ion X 2+ và Y 3+ ion là 10/13. Ở trạng thái cơ bản số electron 

độc thân của nguyên tử X và ion Y 3+ lần lượt là 

A. 2 và 3 B. 0 và 4 C. 0 và 5 D. 2 và 4 

Câu 21: Hợp chất A được tạo từ cation M 2+ và anion X 2- . Tổng số hạt trong A là 84. Trong A số hạt 

mang điện lớn hơn số hạt không mang điện là 28 hạt. Số hạt mang điện trong ion M 2+ lớn hơn số hạt 

mang điện trong ion X 2- là 20. Xác định chất A: 

A. CaO B. MgS C. CuS D. MgO 

Câu 22: Tổng số proton, nơtron, electron trong phân tử XY 2 là 96. Số khối của nguyên tử Y bằng 0,6 lần 

số proton của nguyên tử X. Số khối của nguyên tử X nhiều hơn số hạt mang điện của Y là 28. Y là 

A. Cl (Z=17) B. C (Z=6) 

C. S (Z=16) D. F (Z=9) 

Câu 23: Tổng số proton, nơtron và electron trong nguyên tử X bằng 1,4375 lần số hạt mang điện của 

nguyên tử Y. Tổng số proton, nơtron, electron trong nguyên tử Y bằng 1,6 lần số hạt mang điện của 

nguyên tử X. Tổng số nơtron trong 1 nguyên tử X và 1 nguyên tử Y bằng số hạt mang điện của Y. Tỉ lệ số 

hạt mang điện giữa X và Y là 

A. 15:16 B. 16:15 C. 2:5 D. 5:2 


Câu 24: Tổng số proton, nơtron và electron trong nguyên tử X bằng 3,75 lần số hạt mang điện của 

nguyên tử Y. Tổng số proton, nơtron, electron trong nguyên tử Y bằng 0,65 lần số hạt mang điện của 

nguyên tử X. Tổng số nơtron trong 1 nguyên tử X và 1 nguyên tử Y bằng 1,875 lần số hạt mang điện của 

Y. Tỉ lệ số hạt mang điện giữa X và Y là 

A. 15:16 B. 16:15 C. 2:5 D. 5:2 





Trang 16/23 










35 

Câu 25: Clo có 2 đồng vị và với nguyên tử khối trung bình của clo là 35,4846. Phần trăm khối 

Cl 37 

Cl 

17 17 

37 

lượng trong NaClO 3 (với và ) là: 

Cl 23 

Na 16 

O 

17 11 8 

A. 8,42% B. 23,68% C. 24,90% D. 10,62% 

Câu 26: Trong phân tử 

MA y 

, M chiếm (1550/63)% khối lượng. Số proton của M bằng 1,5 lần số nơtron 

của A. Số proton của A bằng 0,5625 lần số nơtron của M. Tổng số nơtron trong MA y là 66. Số khối của 

MA y là: 

A. 202 B. 88 C. 161 D. 126 

Câu 27: Trong tự nhiên đồng vị 

37 Cl 

chiếm 24,23% số nguyên tử clo. Nguyên tử khối trung bình của clo 

bằng 35,5. Thành phần phần trăm về khối lượng của 37 Cl có trong HClO 4 là (với 1 Cl , 16 O ): 

A. 9,82%. B. 8,65%. C. 8,56% D. 8,92% 

Câu 28: Trong thiên nhiên, hiđro có 3 đồng vị với số khối lần lượt là 1, 2, 3 và oxi có 3 đồng vị có số 

khối lần lượt là 16, 17, 18. Số loại phân tử H 2 O tối đa có thể hình thành từ các đồng vị trên là: 

A. 12 B. 27 C. 18 D. 24 

Câu 29: Hiđro có nguyên tử khối là 1,008. Hỏi có bao nhiêu nguyên tử của đồng vị 

2 

H 1 

trong 1ml nước 

(cho rằng trong nước chỉ có hai đồng vị 1 H và 2 H ). Biết rằng d 1g / ml và nguyên tử khối của oxi là 

16. 

A. 3,01.10 23 . B. 6,02.10 23 

C. 5,35.10 20 D. 2,67.10 20 

Câu 30: Một hỗn hợp gồm 2 đồng vị có nguyên tử lượng trung bình là 31,1 đvC, với tỉ lệ mỗi đồng vị là 

90% và 10%. Tổng số các hạt trong 2 đồng vị là 93 và số hạt không mang điện bằng 0,55 lần số hạt mang 

điện. Tổng số nơtron có trong 2 đồng vị là: 

A. 31 B. 32 C. 33 D.34 

H O 

HƯỚNG DẪN GIẢI CHI TIẾT 

1.D 2.B 3.A 4.B 5.A 6.D 7.D 8.B 9.A 10.A 

11.D 12.D 13.A 14.C 15.A 16.A 17.D 18.C 19.A 20.C 

21.A 22.B 23.A 24.D 25.C 26.D 27.D 28.C 29.C 30.B 

Câu 1: Đáp án D 

Nguyên tử khối trung bình của Cu: 

Câu 2: Đáp án B 

63.69,1% 65.(100% 69,1%) 

M 

63,618(u) 

100% 

Chọn số lượng nguyên tử Y là 100 thì số lượng nguyên tử X là 37. 


Gọi số khối của X là A thì số khối của Y là (128 – A). 

Do đó nguyên tử khối trung bình của Cu là: 

Vậy số khối của X và Y lần lượt là 65 và 63. 

Câu 3: Đáp án A 


37A 100(128 A) 

M 63,54 A 65 

37 100 

2 



Trang 17/23 











Theo giải thiết đề bài ta có hệ: 

x1 

x2 

100( 

V × B chØ cã 2 ®ång vÞ) 

 

x1 

80 

11x1 10x 

 

2 

 

M 10,8 

x2 

20 



Theo giả thiết đề bài ta có hệ: 

x1 x2 

4 100( 

V × O chØ cã 3 ®ång vÞ) 

 

x1 

90 

16x1 17x2 

18.4 

 

M 16,14 

x2 

6 



 

 

A1 A2 A3 

75 

A1 

24 

 

79A1 10A2 

11A3 

 

M 24,32 A2 

25 


A3 

26 

 

 

p b»ng nhau 

A2 - A 

1 

= 1 v × 

 

n h¬n kÐm nhau 1 


Vì trong nguyên tử X, số electron bằng số proton nên tổng số hạt trong nguyên tử X là: 

2Z N 40(1) 

Mặt khác, tổng số hạt mang điện nhiều hơn số hạt không mang điện là 12 nên: 2Z N 12 

(2) 

Từ (1) và (2) suy ra: 


Z 13 

A Z N 27 

N 14 

Vì phần trăm các đồng vị bằng nhau nên mỗi đồng vị chiếm 50%. 

Vì các loại hạt trong X 1 bằng nhau và X 1 có tổng số hạt (gồm p, n, e) là 18 

18 

Nên trong X 1 có Z N1 

6 

3 

X 2 có 

A1 Z N1 


2Z N2 20 N2 

8 

A2 Z N2 

14 

Vậy nguyên tử khối trung bình của X là: 


Có phản ứng: NaX AgNO3 AgX NaNO3 

Nhận thấy: 1 mol AgX nặng hơn 1 mol NaX là 

Do đó số mol NaX tham gia phản ứng là: 

12.50% 14.50% 

M 

13 

100% 


(108 – 23) = 85 (gam) 

14,35 5,85 

n 

NaX 

nAgX 

 

0,1 

85 

(mol) 





Trang 18/23 










5,85 

MNaX 

58,5 23 X 58,5 X 35,5 

0,1 

x1 x2 


 

x1 

75 

35x1 37x 

2 

 

 

35,5 x2 

25 



Gọi số proton, notron của M và X lần lượt là Z M , N M , Z X và N X . Vì trong nguyên tử hay phân tử thì đều 

có tổng số proton bằng tổng số electron nên ta có: 

2(2ZM N 

M 

) (2ZX N 

X 

) 140 ZM 

19 

(4ZM 2Z 

X 

) (2NM N 

X 

) 44 NM 

20 

 

 

(ZM N 

M 

) (ZX N 

X 

) 23 ZX 

8 

 

(2ZM N 

M 

) (2ZX N 

X 

) 34 

NX 

8 

M : K 

K2O 

M : O 

Nhận xét: Với bài này, khi quan sát các đáp án ta dễ dàng nhận thấy X là O. Khi đó các bạn có thể tìm 

nhanh đáp án bằng cách thay nhanh số proton và số notron của O và một trong các giả thiết của đề bài để 

tìm ra M. 

Câu 10: Đáp án A 

Gọi số proton, notron của M và X lần lượt là Z M , N M , Z X và N X . 

Vì khối lượng của electron rất nhỏ so với khối lượng của proton và khối lượng của notron nên khối lượng 

của nguyên tử tính gần đúng là số khối của nguyên tử đó. Khi đó theo giả thiết đề bài ta có hệ sau: 

 

Z 

N 

0, 4667 Z 26 

M M 

M 

(ZM N 

M 

) 2(ZX N 

X 

) 

 

M 

 

NM 

ZM 

4 

 

 

X 

 

ZX 

N 

 

X 

 

X 

 

ZM 

2ZX 

58 

 

 

M : Fe 

FeS 

X :S 

Câu 11: Đáp án D 

2 

N 30 

Z 16 

N 16 

Vì trong nguyên tử số hạt electron bằng số hạt proton nên trong R có số hạt proton, notron và electron lần 

lượt là Z, N và Z. 

Theo giả thiết đề bài ta có: 

2Z N 18 

 

Z 6 

Z Z 

N 

N 6 

2 


Khi đó cấu hình electron của R là 1s 2 2s 2 2p 2 . 

Do đó số electron độc thân của R là 4. 


Gọi số hạt proton, notron, electron của R là Z, N và Z. 





Trang 19/23 










Theo giả thiết đề bài ta có hệ: 


 

 

N Z 1 N 12 

Khi đó R có cấu hình electron là 1s 2 2s 2 2p 6 3s 1 . 

Do đó số electron độc thân của R là 1. 


Gọi số proton, notron và số electron của nguyên tử đó là Z, N và Z. 

2Z N 155 Z 47 

 

A Z N 108 

2Z N 33 N 61 

Câu 14: Đáp án C 

Theo giả thiết ta có 2Z N 40 

Mà 

Z N 1,52Z 

nên 3Z 2Z N 3,52Z 

3Z 40 3,52Z 11,36 Z 13,33 

Z 

12 là Mg 

 

Z 

13 là Al 


Có hệ 

2Z N 52 Z 17 

 

 

Z N 35 N 18 


Có hệ 


 

 

Z N 23 N 12 

Khi đó X có cấu hình electron là 1s 2 2s 2 2p 2 3s 1 . 

Vậy số electron ngoài cùng của X là 1 và số lớp electron của X là 3. 


Có phản ứng: ACO3 2HC1 ACl2 CO2 H2O 


nACO n 

3 CO 

0,1 M 

2 ACO 

100 A 40 

3 

0,1 

Vì A có N = Z và Z + N = 40 nên Z = 20 

Khi đó cấu hình electron của A là 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 2 . 


Áp dụng công thức 





A x A x A x 

A 


1 1 2 2 n n 

ta có: 

2Zx 6ZY 2 82 Zx 

16 

 

 

Zx Zy 8 Zy 

8 


2ZX 2ZY NX NY 

142 ZX 

ZY 

46(1) 

 

 

2ZX 2ZY NX 

NY 

42 NX 

NY 

50(2) 




Trang 20/23 











2 

Z 

Mặt khác ta lại có: Tỉ lệ số proton của ion X và ion Y 3 

x 

là 

10 

10 (3) 

13 Z 13 

Từ (1) và (3) ta có 

Zx 

20(Ca) 

và 

ZY 

26(Fe) 

X có cấu hình electron là: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 2 . 

X có 0 electron độc thân 

Fe có cấu hình là 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 6 4s 2 

3 

Fe có cấu hình là 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 5 

3 

Fe có 5 electron độc thân 

Chú ý: Đây là một bài khá dễ nhưng sẽ có nhiều bạn mắc phải sai lầm đáng tiếc là khi đề cho giả thiết: Tỉ 

2 


lệ số proton của ion X và ion Y 3 

là 

13 

ZX 

2 10 

Theo quán tính sẽ có rất nhiều bạn sẽ thành lập phương trình sau: dẫn đến không tìm ra kết 

Z 3 13 

quả đúng. Ở đây giả thiết cho là proton (hạt mang điện trong hạt nhân) chứ không phải electron (hạt mang 

điện lớp vỏ). Vì vậy trong quá trình làm bài các bạn nên đọc thật kỹ đề và không nên làm theo quán tính 

đọc hiểu đề và tư duy ngay cách làm. 


Hợp chất A được tạo từ cation 

A 

có công thức phân tử là MX 


Mặt khác ta lại có: 

Từ (1) và (3) ta có: 

A là CaO 



và anion 

2 

M Y 2 

M M 

 

 

2 Z ZX N NX 84 ZM 

ZX 

28(1) 

 

 

 

2 ZM ZX 

NM 

NX 

28 NM NX 

28(2) 

 

2Z 2 0 2Z 2 20 Z Z 12(3) 

M x M x 

ZM 

20 

M 

Zx 

8 

Thế (3) và (2) vào (1) ta có: 

 

 

là Ca và X là O 

2 ZX 2ZY 

NX 2NY 

96(1) 

 

ZY 

NY 

0,6Z 

X 

(2) 

 

ZX 

NX 

2ZY 

28(3) 

 

2 Z 2Z 28 Z 2Z 2 0,6Z Z 96 

X Y X Y X Y 

2, 2Z 4Z 68 11Z 20Z 340 

Z 

Y 

X Y X Y 

340 11Z 

 

20 


X 

Y 

Y 





Trang 21/23 










ZY 

340 11ZX 

là một số nguyên dương nên ta suy ra phải là 1 số nguyên dương mà 340 chia hết cho 20 

20 

340 11Z nên để X 

Z 

X 

: 20 

là một số nguyên dương thì ZX 

20 ZY 

6 Y là Câu 23: Đáp 

20 

11ZX 

340 

án A 


 

23 

 

2ZX 

NX 

Z 

Y 

(1) 

8 

16 

2ZY 

NY 

Z 

X 

(2) 

 

5 

NX 

NY 

2Z 

Y 

(3) 

 

 

6 7 

ZX ZY NX NY 

0(1) (2) 

5 8 

NX NY 2Z 

Y 

(3) 

9 6 Z 15 

8 5 Z 16 

ZX 

ZX 

 

X 

 

Y 


Tương tự Câu 23. 


Gọi x là phần trăm số nguyên tử của đồng vị 

17 

Cl 35 

35x 37(1 x) 35, 4846 x 0,7577 

Vậy phần trăm khối lượng của 

17 

Cl 35 

0,7577.35 

100% 24,90% 

23 

35,4846 48 


trong NaClO 3 là: 

Cách 1: M chiếm 24,6% về khối lượng nên ta có: 

PM 

nM 

0, 246 

p n p n y 

M M A A 

Tổng số proton trong là 60: 

 

 

(1) 

n y n 60(2) 

MAy 

M A 

Số proton của M bằng 1,5 lần số nơtron của A: 

p 1,5n (3) 

M 

A 

Số proton của A bằng 0,5625 lần số nơtron của M: 

p 0,5625n (4) 

A 

Thế (2) vào (1) ta được phương trình 

PM 

nM 

0, 246(5) 

P p y 66 

M 

A 

Mặt khác với 

M 

Z 82ta có: Z N 1,5Z 

ta có: 






Trang 22/23 










P p . y n y.n 1,5 p p . y 

M A M A M A 

PM 

P 

A. 

y 66 

 

PM 

pA. 

y 44 

Thế vào (5) ta được 27,06 pM nM 

32, 47 

 

Số khối của M sẽ nhận các giá trị là 28 (Si) hoặc 31 (P) hoặc 32 (S) 

Thử các giá trị chỉ có P là có đáp án 

Phân tử khối của 

31 

MA 

y 

: 126 

0, 246 

 

Chú ý: Khi làm bài tập trắc nghiệm thì chúng ta có thể dựa vào đáp án. Còn khi trình bày tự luận thì các 

bạn xét lần lượt từng trường hợp một. Có số nơtron của M từ đó tìm được Z của A. Lần lượt từng trường 

hợp ta sẽ tìm được hợp chất cần tìm là PF5 

Cách 2: Phân tử khối của 

Theo (6) ta có: 

MA là: pM nM pAy nAy 

44 n n y p n p y n y 66 n n y 

M A M M A A M A 

110 p n p y n y 132 

M M A A 

y 

Cách 3: Thử đáp án: Sử dụng phần trăm khối lượng của M thay lần lượt vào từng giá trị ta sẽ thấy chỉ có 

đáp án D thỏa mãn. 


Phần trăm khối lượng của 


37 Cl 

trong HClO 4 là: 

37.0, 2423 100% 8,92% 

1 

35,5 64 

2 

Số phân tử nước là: 3 3 C 18 

phân tử 


Gọi x là phần trăm nguyên tử của đồng vị 

 

2x 1(1 x) 1,008 x 0,008 

3 

 

2 

H 1 

ta có: 

1 1 

d 1g / ml mH2O 1 nH2O nH 

mol 

18 9 

1 mol H chứa 0,008.6,02.10 23 đồng vị 2 1 H 

1 

 

9 

mol chứa 


Gọi 

Z; N ; N 

1 2 

0,008.6,02.10 

9 

23 

5,35.10 

lần lượt là số proton và nơtron của 2 đồng vị đã cho 

1 2 

 

0,9 Z N 0,1 Z N 31,1 Z 15 

 

 

4Z N1 N2 93 N1 

16 

N1 N2 0,55.4Z 

N2 

17 

20 






Trang 23/23 







CHƯƠNG 2: 

ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN – LIÊN KẾT HÓA HỌC 

A. KIẾN THỨC CƠ BẢN 

1. Cấu trúc cơ bản bảng tuần hoàn hóa học 




a. Số thứ tự: Số thứ tự = số điện tích hạt nhân Z = Số proton = Số electron 

b. Nhóm: là tập hợp các nguyên tố có cấu hình electron tương tự nhau do đó tính chất hóa học tương tự 

nhau. 

Nhóm A: Gồm các nguyên tố mà electron hóa trị đang xây dựng trên phân lớp s hoặc p 

Nhóm B: Gồm các nguyên tố mà electron hóa trị đang xây dựng trên phân lớp d 

c. Chu kỳ: gồm những nguyên tố mà nguyên tử của chúng có cùng số lớp electron (với số lớp electron là 

n). 

Bảng tuần hoàn gồm 7 chu kì nhưng trong chương trình Trung học phổ thông chúng ta chỉ xét 6 chu kì 

đầu: 

+ Chu kỳ 1: (n = 1) gồm 2 nguyên tối là H 1 

và He 2 

+ Chu kì 2: (n = 2) gồm 8 nguyên tố ( Li Ne ) 


+ Chu kì 3: (n = 3) gồm 8 nguyên tố ( Na Ar ) 

11 18 

+ Chu kì 4: (n = 4) gồm 18 nguyên tố ( K Kr ) 

19 36 

+ Chu kì 5: (n = 5) gồm 18 nguyên tố ( Rb Xe ) 


37 54 

+ Chu kì 6: (n = 6) gồm 18 nguyên tố ( Cs Rn ) 

55 86 

STUDY TIP: Các chu kì 1, 2, 3 gọi là các chu kì nhỏ vì chỉ gồm các nhóm A và chu kì 4, 5, 6, 7 gọi là 

chu kì lớn vì gồm cả nhóm A và B. 

2. Hợp chất với Hidro và oxit cao nhất 





Trang 1/23 







Nhóm I II III IV V VI VII 

Oxit cao 

nhất 

R 2 O RO R 2 O 3 RO 2 R 2 O 5 RO 3 R 2 O 7 




Hợp chất 

với hidro 

RH rắn RH 2 rắn RH 3 rắn RH 4 khí RH 3 khí RH 2 khí RH khí 

Lưu ý: Tổng Hóa trị trong hợp chất khí với hidro (nếu có) và hóa trị trong oxit cao nhất của một nguyên 

tố bằng 8. 

A. PHƯƠNG PHÁP GIẢI CÁC DẠNG TOÁN ĐIỂN HÌNH 

1. Một số dạng bài tập cơ bản về quy luật bảng tuần hoàn hóa học 

a. Nếu đề bài cho 2 nguyên tố cùng một nhóm thuộc 2 chu kì liên tiếp thì ta phải xét các trường hợp 

sau: 

* Nếu A và B là 2 nguyên tố thuộc 2 chu kì liên tiếp ( Z Z ) thì: 

- Trường hợp 1: A và B thuộc chu kì nhỏ thì ta có: ZB ZA 

8 

- Trường hợp 2: A và B thuộc chu kì lớn thì ta có: ZB ZA 

18 

- Trường hợp 3: B thuộc chu kì lớn và A thuộc chu kì nhỏ thì: 

ZB 

ZA 

8 (khi A, B thuéc nhãm IA,IIA) 

 

ZB 

ZA 

18 

(khi A, B thuéc nhãm IIIA VIIIA) 

Có tất cả 3 trường hợp nhưng chúng ta chỉ cần xét 2 giá trị hiệu số hiệu nguyên tử: 

A 

B 

ZB 

ZA 

8(1) 

 

ZB 

ZA 

18(2) 

* Nếu đề cho 2 nguyên tố A và B cùng một chu kì thuộc 2 phân nhóm kế tiếp nhau thì ta có: ZB ZA 

1 

* Nếu đề cho 2 nguyên tố A và B thuộc 2 chu kì kế tiếp (trong đó Z Z ) đồng thời thuộc 2 phân 

nhóm kế tiếp sẽ có các trường hợp sau: 

+ Nếu A và B thuộc chu kì nhỏ thì ZB Z 

A 

{7;9} 

+ Nếu A và B thuộc chu kì lớn thì ZB Z 

A 

{17;19} 

+ Nếu A thuộc chu kì nhỏ và B thuộc chu kì lớn thì ZB Z 

A 

{7;9;17;19} 

STUDY TIP: Nếu đề bài cho tổng số điện tích của 2 nguyên tố A và B thì ta có thể dựa vào đó để xác 

định nhanh bài đó thuộc trường hợp nào từ đó nhanh chóng xác định được hiệu số hiệu nguyên tử cần xét 

tránh mất thời gian vào những trường hợp không đúng: 

B 

 

A 

Z 32 

B 

 

A 

Nếu Z 32 thì thuộc trường hợp (1): Z Z 8 

Nếu thì thuộc trường hợp (2): 

Z Z 18 

b. Nếu đề bài cho 2 nguyên tố A và B thuộc cùng một chu kì với A thuộc nhóm xA (với x I, II ) 


và B thuộc nhóm yA (với y III, IV, V, VI, VII, VII 

 

 

) thì ta có: 

- Trường hợp 1: A và B thuộc chu kì nhỏ thì ta có ZB ZA 

y x 

- Trường hợp 2: A và B thuộc chu kì lớn thì ta có ZB ZA 

y x 10 

2. Một số dạng bài tập cơ bản về hợp chất với hidro và oxit cao nhất 

A 

B 

 

 





Trang 2/23 










Đề bài cho phần trăm các nguyên tố trong hợp chất với Hidro hoặc oxit cao nhất yêu cầu xác định nguyên 

tố chưa biết thì ta lập phương trình phần trăm tìm số khối của nguyên tố cần tìm. 

Chú ý: Với một số bài ta chưa xác định được hóa trị thì đưa về phương trình chứa 2 ẩn rồi biện luận theo 

giá trị của hóa trị. 

3. Bài tập về bán kính nguyên tử 

Đề bài cho các dữ liệu cần thiết yêu cầu tính R (bán kính nguyên tử) hoặc d (khối lượng riêng) hoặc M 

(phân tử khối). Ta sử dụng công thức giải nhanh: 

Bán kính nguyên tử 

Trong đó: a: phần trăm thể tích nguyên tử 

%dac: độ đặc khít 

3.a.M 

3.(%dac)M 

R 3 

hoặc R 3 

4 .100.d.N 

4 

d.N 

a 

M: phân tử khối trung bình 

D: khối lượng riêng N a = 6,02.10 23 là số Avogadro 

Bài toán tổng quát: Xác định bán kính nguyên tử gần đúng của X. Cho khối lượng riêng của X bằng d 

(g/cm 3 ). Phân tử khối của X là M(g/mol). Biết rằng trong tinh thể các nguyên tử trên chỉ chiếm a% thể 

tích, còn lại là các khe trống. Cho N a = 6,02.10 23 

Lời giải 

Xét 100cm 3 tinh thể X thì thể tích các nguyên tử là a cm 3 . 

Ta có 

m 

d mX 

100.d 

 

V 

số mol X là: 


nx 

M 



1 mol X chứa N a nguyên tử mol X chứa .N 

a 

nguyên tử 

M 

M 

100d a M 

Thể tích 1 nguyên tử là: Na 

 

M 100d N 

Mặt khác ta có 

4 

R a M 4 

R 

V 

3 100d N 3 

3 3 

a 

a 

suy ra 

R 

3 

a 

3.a M 

4 

100d N 

STUDY TIP: + Đối với các dạng toán yêu cầu d (khối lượng riêng) hoặc M (phân tử khối) thì ta cũng áp 

dụng công thức trên và thay số vào để tìm. 

+ Đối với đơn vị bán kính: 

1cm 10 m 10 nm 10 

0 

2 

A 10 m 

 

4 7 8 

C. VÍ DỤ MINH HỌA 

Bài 1: A và B là 2 nguyên tố thuộc cùng một phân nhóm và thuộc 2 chu kì liên tiếp trong bảng tuần hoàn 

hóa học. Biết ZA 

ZB 

32 (Z là số hiệu nguyên tử và ZA ZB 

). Số đơn vị điện tích hạt nhân A và B lần 


lượt là: 

A. 12 và 20 B. 7 và 25 C. 15 và 17 D. 8 và 24 

Ta có Z Z 32 thuộc trường hợp (1) 

A 

B 

Lời giải 

a 





Trang 3/23 










Do đó 

ZA ZB 32 ZA 


ZB 

ZA 

8 

 

ZB ZA 8 ZB 

20 

Đáp án A. 

Bài 2: Nguyên tố tạo hợp chất khí với hidro có công thức là RH 3 . Trong oxit cao nhất của R, nguyên tố 

Oxi chiếm 74,07% khối lượng. Xác định nguyên tố đó. 

Lời giải 

Công thức hợp chất với hidro của R là RH 3 nên hóa trị của R là III 

Do đó hóa trị của R trong oxit cao nhất là 5 Công thức Oxit cao nhất là R 2 O 5 


5.16 

%mO 

0,7407 R 14a R là N 

2R 5.16 

Bài 3: Trong oxit cao nhất của nguyên tố R thì nguyên tố R chiếm 40% về khối lượng. Xác định nguyên 

tố R. 

Lời giải 

Gọi n là hóa trị của R trong oxit cao nhất Công thức Oxit cao nhất là: R 2 O n 

Theo giả thiết ta có 

2R R 16 

%mR 

0, 4 1,2R 6,4n 

2R 16n n 3 

n 1 2 3 4 5 6 7 

R 5,33 10,67 16 21,33 26,67 32 37,33 

Cặp n = 6; R = 32 là thỏa mãn. Vậy R là S. 

STUDY TIP: Thực tế trong quá trình làm trắc nghiệm thì ta không cần xét hết mà dựa vào tỉ lệ thì ta có 

thể suy ra ngay đáp án là S. 

Bài 4: Hai nguyên tố X và Y cùng một chu kì trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học, X thuộc nhóm 

IIA, Y thuộc nhóm IIIA ( Z + Z = 51). Phát biểu nào sau đây đúng? 

X 

A. Kim loại X không khử được ion Cu 2+ trong dung dịch. 

B. Ở nhiệt đọ thường X không khử được H 2 O. 

C. Hợp chất với oxi của X có dạng X 2 O 7 . 

D. Trong nguyên tử nguyên tố X có 25 proton. 

Y 

Lời giải 

Đây là một bài không khó nhưng sẽ rất dễ sai nếu như các bạn không nắm vững cấu trúc cơ bản của bảng 

tuần hoàn. 

Theo như phần phương pháp, ta sẽ xét hai trường hợp sau: 

- Nếu X và Y thuộc chu kì nhỏ thì ta có 

ZX 

ZY 

51 ZX 

25 

 

(loại do 

ZY 

ZX 

3 2 1 ZY 

26 

Nếu X và Y thuộc chu kì lớn thì ta có 

Nhận xét các đáp án: 

X,Y nhóm IIA và IIIA) 


ZX ZY 51 ZX 

20 X : Ca 

 

zY ZX 3 2 10 11 ZY 

31 Y : Ga 





Trang 4/23 










A đúng: Ca không khử được ion Cu 2+ trong dung dịch vì khi cho Ca vào dung dịch chứa Cu 2+ thì Ca phản 

ứng với H 2 O có trong dung dịch trước: 

Ca 2H O Ca 2OH H 

2 

 

2 2 

Sau đó Cu 2+ sẽ phản ứng với OH - : Ca H2O Ca(OH) 

2 

H2 

B sai: Ở nhiệt độ thường Ca khử được H 2 O: Ca H2O Ca(OH) 

2 

H2 

C sai: Hợp chất của Ca với oxi là CaO 

D sai: Trong nguyên tử Ca có 20 proton 

Đáp án A. 

STUDY TIP: Với các dạng bài tập mà đề bài cho 2 nguyên tố thuộc cùng 1 chu kì và cho tổng số proton 

của 2 nguyên tố thì: Nếu tổng số hiệu nguyên tử của hai nguyên tố nhỏ hơn hoặc bằng 35 thì 2 nguyên tố 

đó thuộc chu kì nhỏ còn nếu tổng số hiệu nguyên tử của hai nguyên tố lớn hơn 35 thì chúng thuộc chu kì 

lớn. 

Nhiều bạn sẽ tự hỏi tại sao lại có chú ý trên và từ cơ sở nào lại có thể khẳng định được điều đó? 

Thật vậy, ta chỉ cần lấy tổng số proton của 2 nguyên tố có số prton lớn nhất thuộc chu kì nhỏ để làm mốc 

so sánh. Cụ thể ở đây là Cl (Z=17) và Ar (Z=18). 

Bài 5: X và Y là 2 nguyên tố ở 2 phân nhóm kế tiếp nhau có tổng số proton bằng 23 (Z X < Z Y ). Có bao 

nhiêu cặp X và Y thỏa mãn điều kiện trên: 

A. 2 B. 3 C. 4 D. 5 

Ta có: số proton trung bình là: 

23 

Z 11,5 

2 

Lời giải 

Từ đó ta có Z 11,5 X thuộc chu kì 1, 2 hoặc 3. 

X 

Xét các trường hợp: 

Trường hợp 1: X thuộc chu kì 3 Z 11(Na) Z 12(Mg) 

(thỏa mãn) 

Trường hợp 2: X thuộc chu kì 2 3 Zx 10 13 ZY 

20 

Y thuộc chu kì 3 hoặc chu kì 4 

+ Với Y thuộc chu kì 3 thì ta có 

Cả hai kết quả thu được đều thỏa mãn 

+ Với Y thuộc chu kì 4 thì ta có 

Kết quả thu được cũng thỏa mãn. 

- Trường hợp 3: X thuộc chu kì 1: 

Cả hai kết quả thu được đều không thỏa mãn. 

Do đó tất cả có 5 cặp nguyên tố thỏa mãn. 

x 

Zx 

ZY 

23 Zx 

8(0) 

 

 

 

Z Z 

Y 

Zx 

7 Y 

15(P) 

 

 

Z Z 

x 

ZY 

23 x 

7(N) 

 

 

Z Z 

Y 

Zx 

9 

y 

16(S) 

ZY 

19(K) Zx 

4(Be) 

 

ZY 

20(Ca) Zx 

3(Li) 

ZY 

1(H) Zx 

22(Ti) 

 

ZY 

2(He) Zx 

21(Sc) 

Y 






Trang 5/23 










Đáp án D. 

Phân tích: Với bài này không thể sử dụng tổng xét xem X và Y thuộc chu kì nào. Khá bối rối khi có quá 

nhiều trường hợp cần phải xét. Ta có thể làm gì chỉ với tổng số proton. Khi đó, còn một công cụ hữu hiệu 

nữa giúp ta giải quyết nhanh các dạng toán liên quan đến tổng số hiệu nguyên tử, đó là giá trị trung bình. 

Nhận xét: Đây là một bài toán hóa học rất hay tích hợp các dạng toán và phương pháp giải các dạng toán 

về bảng tuần hoàn hóa học. Qua bài này, các bạn có thể phần nào hệ thống lại kiến thức ở phần lí thuyết 

và phương pháp giải. 

Bài 6: Cho 4,104 gam hỗn hợp hai oxit kim loại A 2 O 3 và B 2 O 3 tác dụng vừa đủ với 1 lít dung dịch HCl 

0,18M (phản ứng xảy ra hoàn toàn). Dựa vào bảng tuần hoàn hóa học hãy cho biết tên 2 kim loại đó biết 

rằng chúng nằm ở 2 chu kì 3 hoặc 4 và cách nhau 12 nguyên tố, trong đó có 1 nguyên tố thuộc nhóm IIIA. 

Tổng số khối của hai kim loại đó là 

Gọi 

A. 83 B. 79 C. 108 D. 84 

M 

Lời giải: 

là nguyên tử khối trung bình của 2 kim loại A và B 

Khi đó công thức oxit chung là M2O3 

Ta có phản ứng M2O3 6HCl 2MCl3 3H2O 

Mol 0,03 0,18 

4,104 

2M 16.3 136,8 M 44,4 

0,03 

Suy ra phải có 1 kim loại có nguyên tử khối bé hơn 44,4 và 1 kim loại có nguyên tử khối lớn hơn 44,4 

+ Nếu kim loại thuộc nhóm IIIA có nguyên tử khối nhỏ hơn 44,4 và thuộc chu kì 3 hoặc 4 thì chỉ có thể là 

Al (A = 27; Z = 13) 

Kim loại còn lại có số hiệu nguyên tử bằng 13 13 26 Fe (A = 56) 

Tổng số khối khi đó là 27 + 56 = 83 

+ Nếu kim loại thuộc nhóm IIIA có nguyên tử khối lớn hơn 44,4 và thuộc chu kì 3 hoặc 4 thì chỉ có thể là 

Ga (A = 70; Z = 31) 

Kim loại còn lại có số hiệu nguyên tử: 

Z = 31-13 = 18 Ar (lo¹i v × kh«ng cã Ar2O 3) 

 

Z = 31+13 = 44 (lo¹i v × thuéc chu k × 5) 

Nhận xét: Hai nguyên tố cách nhau x nguyên tố thì sẽ có hiệu số proton bằng x + 1 

Đáp án A. 

Bài 7: Phần trăm khối lượng của nguyên tố R trong hợp chất khí với hidro (R có số oxi hóa thấp nhất) và 

trong oxit cao nhất tương ứng là a% và b%. với a : b = 11 : 4. Phát biểu nào sau đây đúng? 

A. Phân tử oxit cao nhất của R không phân cực 

B. Oxit cao nhất của R ở điều kiện thường là chất rắn 

C. Trong bảng tuần hoàn R thuộc chu kì 3 

D. Nguyên tử R (ở trạng thái cơ bản) có 6 electron s 


Lời giải 

Hợp chất khí với Hidro của R có công thức là RH x ( 4 x 1) Oxit cao nhất của R là R 

2O8 x 

. Theo 

đề bài ta có: 





Trang 6/23 










a %mRRHx 

R 2R R.(2R 128 16x) 2R 128 16x 11 

: 

 

b % / m R x 2R 128 16x 2R.(R x) 2R 2x 4 

 

R R2O8x 

 

256 43x 

7R 43x 256 R 

7 

Ta có: 

Vậy R là C 

x 1 2 3 4 

R 30,42 24,28 18,14 12 (thỏa mãn) 

Hợp chất khí với Hidro là CH 4 và Oxit cao nhất là CO 2 


A đúng: Do CO 2 có cấu trúc mạch thẳng O – C – O nên lực hút của nguyên tử Oxi triệt tiêu lẫn nhau 

CO 2 có liên kết cộng hóa trị giữa nguyên tử C và O phân cực nhưng phân tử CO 2 không phân cực. 

B sai: Ở điều kiện thường CO 2 là hợp chất khí. 

C sai: Trong bảng tuần hoàn C thuộc chu kì 2. 

D sai: Ở trạng thái cơ bản C có 4 electron s. 

Đáp án A. 

Bài 8: Oxit cao nhất của nguyên tố R có phân tử khối là 60. Phát biểu nào sau đây đúng? 

A. R tác dụng trực tiếp với Oxi ngay ở nhiệt độ thường 

B. R phản ứng được với dung dịch kiềm giải phóng khí hidro 

C. Oxit cao nhất của R tan nhiều trong nước 

D. Ở trạng thái cơ bản R có 4 electron ở phân lớp ngoài cùng 

Lời giải 

Thông thường ta hay gọi hợp chất oxit cao nhất của R là R 2 O n nhưng đối với bài này đề bài cho biết phân 

tử khối nên để xác định chính xác công thức phân tử của R thì ta không thể gọi như vậy được mà phải xét 

từng trường hợp: 

TH 1 : R có hóa trị chẵn: Công thức oxit có dạng RO x 

R 16x 60 R 60 16x 

x 1 2 3 

R 44 28 12 

TH 2 : R có hóa trị lẻ: Công thức oxit có dạng là R 2 O x 

2R 16x 60 R 30 8x 

x 1 3 5 7 

R 22 6 âm âm 

Xem xét các đáp án: 

x 2 và R = 28 thỏa mãn 

R là Si 

Không có giá trị nào thỏa mãn 


Vậy R là Si 

A Sai: Si phản ứng với Flo ngay ở nhiệt độ thường, phản ứng với clo, brom, oxi khi đun nóng và phản 

ứng với Cacbon, Nito, Lưu huỳnh ở t 0 C rất cao. 





Trang 7/23 










B đúng: Si NaOH H2O Na 

2SiO3 H2 

C sai: SiO 2 không tan trong nước. 

D sai: ở TTCB R có 2 electron ở phân lớp ngoài cùng 

Đáp án B. 

STUDY TIP: Đối với bài này nếu chúng ta gọi công thức oxit cao nhất của R là R 2 O n thì không thể tìm 

ra được đáp án vì nếu chúng ta gọi vậy thì phân tử khối của oxit là 120 chứ không phải 60. Do đó các bạn 

cần tỉnh táo và linh hoạt trong việc đặt và gọi công thức để tránh những sai sót không đáng có. 

Bài 9: Tỉ lệ khống lượng phân tử giữa hợp chất khí với hidro của nguyên tố R với oxit cao nhất của nó là 

17 : 40. Xác định nguyên tố R. 

A. P B. S C. Si D. C 

Gọi n là hóa trị của R trong oxit cao nhất 

Lời giải 

Hợp chất khí với Hidro của R có công thức phân tử là RH 8-n 

Tương tự Bài 8, với bài này chúng ta chưa thể gọi ngay công thức oxit cao nhất là R 2 O x được mà phải xét 

hóa trị của R là chẵn hay lẻ. 

TH1: R có hóa trị lẻ thì công thức oxit cao nhất của R là R 2 O n . 

Ta có: R 8 n 17 6R 320 312n 

2R 16n 40 

Không có cặp nào thỏa mãn 

n 1 3 5 7 

R âm 102,67 206,67 310,67 

TH2: R có hóa trị chẵn thì công thức oxit cao nhất của R là RO n . 

Khi đó R có hóa trị trong hợp chất khí với H là (8 - 2n). 

Do đó công thức khí của R với H là RH 8-2n . 

Ta có R 8 2n 17 23R 320 352n 

R 16n 40 

n 3;R 32 

thỏa mãn. Vậy R là S. 

n 1 2 3 

R 1,39 16,69 32 

Đáp án B. 

Nhận xét: Với bài này thì ta hoàn toàn có thể dựa vào đáp án để thử. Cách này sẽ nhanh hơn rất nhiều so 

với việc giải các bước theo phương pháp tự luận. 


Bài 10: X và Y là những nguyên tố có hợp chất khí với Hidro có công thức là XH a ; YH a (phân tử khối 

của chất này gấp đôi phân tử khối của chất kia). Oxit cao nhất của X và Y có công thức lần lượt là X 2 O b 

và Y 2 O b (phân tử khối hơn kém nhau 34u). Kết luận nào sau đây về X và Y là không đúng biết rằng 

Z 

X 

Z 

Y 

. 

A. X và Y đều phản ứng được với oxi khi đun nóng 





Trang 8/23 










B. Độ âm điện của X lớn hơn độ âm điện của Y 

C. Trong các phản ứng hóa học, đơn chất của X và Y vừa thể hiện tính oxi hóa vừa thể hiện tính khử 

D. Ở điều kiện thường đơn chất của X là chất khí còn đơn chất của Y là chất rắn. 

Lời giải 

Vì X và Y đều có cùng dạng công thức hợp chất khí với hidro và oxit cao nhất nên X và Y cùng một phân 

nhóm. Vì 

Z 

X 

Z 

Y 


nên 

M 

 

 

M 

XHa 

M 

M 

YHb 

X2Ob Y2O 

b 

Y a 2(X a) Y 2X a X 17 a 

 

2Y 16b 2X 16b 34 Y X 17 Y 17 X 

Mặt khác a chỉ nhận các giá trị từ 1 đến 4 nên ta có: 

a 1 2 3 4 

X 16 (Oxi) 15 (loại) 14 (Nitơ) 13 (loại) 

Y 33 (loại) 31 (P) 

Thử lại: thấy Nito và Photpho cùng thuộc nhóm VA Thỏa mãn 

Vậy X và Y là Nitơ và photpho. 

A sai: Nitơ phản ứng với oxi ở nhiệt độ khoảng 3000 0 C (tia lửa điện) 

B đúng: Trong một phân nhóm khi đi từ trên xuống dưới thì độ âm điện giảm 

C đúng: N 2 ; P có số oxi hóa là 0 ở dạng trung gian 

khử; 

D đúng: Ở điều kiện thường N 2 là chất khí còn P là chất rắn. 

chúng vừa thể hiện tính oxi hóa vừa thể hiện tính 

Đáp án A. 

Bài 11: Khối lượng riêng của Canxi kim loại là 1,55g/cm 3 . Giả thiết rằng trong tinh thể canxi các nguyên 

tử là những hình cầu chiếm 74% thể tích của tinh thể, phần còn lại là các khe rỗng. Bán kính nguyên tử 

canxi tính theo lý thuyết là: 

A. 0,155 nm B. 0,185 nm C. 0,196 nm D. 0,168 nm 

Lời giải 

1 cm 3 3 

1,55 

Ca Vçc nguyªn tö 

0,74cm mCa 

V.d 1.1,55 1,55(gam) n 

Ca 

(mol) 

40 

1 mol Ca chứa Na = 6,002.10 23 nguyên tử Ca 

1,55 

1,55.N 

mol Ca chứa a 

nguyên tử Ca 

40 

40 

1,55.N 3V 3.0,74.40 

 

a 3 

3 

8 

Vçc nguyªn tö 

0,74 : cm R 3 

1,96.10 cm 0,196nm 

40 4 

4 .1,55.N2 


Nhận xét: Với dạng toán liên quan đến bán kính nguyên tử thì ta sử dụng ngay công thức ở phần phương 

pháp giải để giải nhanh. 

D. BÀI TẬP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG 

Câu 1: Hợp chất khí với hidro của một nguyên tố là RH 3 . Oxit cao nhất của nó chứa 43,66% R về khối 

lượng. Công thức oxit cao nhất của R 





Trang 9/23 










A. N 2 O 5 B. P 2 O 5 C. N 2 O 3 D. CO 2 

Câu 2: Oxit cao nhất của một nguyên tố là YO 3 , trong hợp chất của nó với hiđro có 5,88% H về khối 

lượng. Vị trí của Y trong bảng tuần hoàn: 

A. Chu kì 3, nhóm VIA. B. Chu kì 3, nhóm IVA 

C. Chu kì 2, nhóm VIA D. Chu kì 4, nhóm IIA 

Câu 3: Khi cho 13,8g một kim loại nhóm IA tác dụng với nước thu được 6,72 lít khí (đktc). Tên kim loại 

là 

A. Kali B. natri C. liti D. xesi 

Câu 4: X và Y là hai nguyên tố trong cùng một nhóm A và ở hai chu kì liên tiếp của bảng tuần hoàn. 

Tổng số proton trong hạt nhân của hai nguyên tử X và Y bằng 30. Cấu hình electron của X là (biết 

M 

M 

X Y ) 

A. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 1 B. 1s 2 2s 2 2p 2 C. 1s 2 2s 2 2p 6 3s 1 D. [Ar]3d 5 4s 1 

Câu 5: Hai nguyên tố A và B ở hai nhóm A liên tiếp trong bảng tuần hoàn, A thuộc nhóm VA. Ở trạng 

thái đơn chất, A và B không phản ứng với nhau. Tổng số proton trong hạt nhân A và B bằng 23. A và B là 

A. P và O B. N và C C. P và Si D. N và S 

Câu 6: Cho 24,95 gam một hỗn hợp hai kim loại nằm ở hai chu kì liên tiếp và đều thuộc nhóm IIA của 

bảng tuần hoàn tác dụng với axit H 2 SO 4 loãng thu được 4,48 lít khí H 2 (đktc). Hai kim loại đó là: 

A. Ca và Sr B. Sr và Ba C. Be và Ca D. Ca và Ba 

Câu 7: Oxit cao nhất của một nguyên tố là RO 3 , trong hợp chất của nó với H có 2,47% H về khối lượng. 

R là 

A. S B. Se C. Te D. Po 

Câu 8: Hòa tan hoàn toàn 3,1 gam hỗn hợp hai kim loại kiềm thuộc hai chu kì liên tiếp vào nước thu 

được 1,12 lít hiđro (đktc). Hai kim loại kiềm đã cho là: 

A. Li và Na B. Na và K C. K và Rb D. Rb và Cs 

Câu 9: Cho 0,64 gam hỗn hợp gồm kim loại M và oxit của nó MO, có số mol bằng nhau, tác dụng hết với 

H 2 SO 4 loãng. Thể tích khí H 2 (đktc) thu được là 0,224 lít. Cho biết M thuộc nhóm IIA. Xác định M là 

nguyên tố nào sau đây? 

A. Mg B. Ca C. Sr D. Ba 

Câu 10: Hai kim loại X và Y đứng kế tiếp nhau trong một chu kỳ có tổng số proton trong hai hạt nhân 

nguyên tử là 25. Số electron lớp ngoài cùng của X và Y lần lượt là: 

A. 1 và 2 B. 2 và 3 C. 1 và 3 D. 3 và 4 

Câu 11: M là kim loại thuộc nhóm IIA. Hòa tan hết 10,8 gam hỗn hợp gồm kim loại M và muối cacbonat 

của nó trong dung dịch HCl, thu được 4,48 lít hỗn hợp khí A (đktc). Tỉ khối của A so với khí hiđro là 

11,5. M là: 

A. Be B. Ca C. Ba D. Mg 

Câu 12: Nguyên tố R là một phi kim, tỉ lệ phần trăm khối lượng của R trong hợp chất khí với hidro bằng 

0,5955. Cho 4,05 gam một kim loại M chưa rõ hóa trị tác dụng hết với đơn chất R thì được 40,05 gam 

muối. Phân tử khối của muối tạo ra là 


A. 267 B. 169 C. 89 D. 107 















Câu 13: Hai nguyên tố X, Y thuộc 2 phân nhóm chính liên tiếp trong bảng tuần hoàn. Tổng số electron 

trong 2 nguyên tử X, Y bằng 19 ( Z 

nào sau đây là đúng: 

Y 

Z 

A. Tổng số nguyên tử trong hợp chất X x Y y là 5 

B. Hợp chất X x Y y phản ứng được với nước giải phóng chất khí 

C. Ở trạng thái cơ bản cấu hình electron của Y có 1 electron độc thân 

D. Ở nhiệt độ thường X phản ứng trực tiếp với Y tạo nên hợp chất X x Y y 

X 

). Phân tử hợp chất X x Y y có tổng số proton bằng 70. Phát biểu 

Câu 14: Cation X 2+ có tổng số hạt cơ bản (p, n, e) bằng 80, trong đó tỉ số hạt electron so với hạt nơtron là 

4/5. Trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học, nguyên tố X thuộc 

A. chu kì 4, nhóm VIIIB. B. chu kì 4, nhóm VIA. 

C. chu kì 4, nhóm IIA. D. chu kì 4, nhóm IIB. 

Câu 15: X và Y là hai nguyên tố thuộc cùng một chu kì và thuộc hai nhóm A liên tiếp. Số proton của 

nguyên tử Y nhiều hơn số proton của nguyên tử X. Tổng số hạt proton của nguyên tử X và Y là 33. Nhận 

xét nào sau đây về X và Y là đúng 

A. Đơn chất X là chất khí ở điều kiện thường 

B. Độ âm điện của X lớn hơn độ âm điện của Y 

C. Lớp ngoài cùng của nguyên tử Y (ở trạng thái cơ bản) có 5 electron 

D. Phân lớp ngoài cùng của nguyên tố X (ở trạng thái cơ bản) có 4 electron 

Câu 16: Tổng số hạt cơ bản trong nguyên tử của 2 nguyên tố M và X lần lượt là 58 và 52. Hợp chất MX 

có tổng số hạt proton trong phân tử là 36. Liên kết trong MX thuộc loại liên kết nào 

A. Ion B. Liên kết cộng hóa trị phân cực 

C. Liên kết cộng hóa trị phân cực D. Liên kết cho – nhận 

Câu 17: Một hợp chất ion Y được cấu tạo từ ion M + và ion X - . Tổng số hạt electron trong Y bằng 36. Số 

hạt proton trong M + nhiều hơn trong X - là 2. Vị trí của nguyên tố M và X trong bảng tuần hoàn hóa học 

các nguyên tố hóa học là 

A. M: chu kì 3, nhóm IA; X: chu kì 3, nhóm VIIA. 

B. M: chu kì 3, nhóm IB; X: chu kì 3, nhóm VIIA. 

C. M: chu kì 4, nhóm IA; X: chu kì 4, nhóm VIIA. 

D. M: chu kì 4, nhóm IA; X: chu kì 3, nhóm VIIA. 

Câu 18: Một hợp chất H được tạo từ 2 nguyên tố M và X có dạng (với 

a, b 

N* và a + b =5), trong đó, 

X chiếm 31,58% khối lượng phân tử. Số khối của nguyên tử M gấp 3,25 lần số hạt mang điện trong 

nguyên tử X và tổng số hạt có trong nguyên tử X đúng bằng số proton trong nguyên tử M. Biết tổng số 

hạt proton trong H là 72. Tổng số hạt proton, nơtron, electron có trong phân tử là 

A. 224. B. 232. C. 197. D. 256. 

Câu 19: Một phân tử XY 3 có tổng số hạt proton, nơtron và electron là 196. Trong đó số hạt mang điện 

nhiều hơn số hạt không mang điện là 60, hạt mang điện của X ít hơn số hạt mang điện của Y là 76 hạt. 


Thực hiện phản ứng X HNO NO N O H O . Biết n : n 3:1(phản ứng không tạo ra 

3 2 2 

sản phẩm khác). Tổng hệ số (nguyên; tối giản) của các chất trong phản ứng trên là 

A. 143. B. 144 C. 145 D. 146 

Câu 20: Nguyên tố Y là phi kim thuộc chu kì 3; có công thức Oxit cao nhất là YO 3 . Nguyên tố Y tạo với 

kim loại M hợp chất có công thức MY trong đó M chiếm 63,64% khối lượng. Kim loại M là: 

NO 

N2O 















A. Zn B. Cu C. Fe D. Mg 

Câu 21: Hợp chất A được hình thành từ ion X + và Y - . Phân tử A chứa 9 nguyên tử gồm 3 nguyên tố phi 

kim. Biết tỉ lệ nguyên tử của mỗi nguyên tố là 2:3:4. Tổng só proton trong A là 42 và trong Y - chứa 2 

nguyên tố phi kim cùng chu kì và thuộc 2 phân nhóm chính liên tiếp. Khi nói về A phát biểu nào sau đây 

không đúng 

A. Phân tử khối của A là 1 số chia hết cho 5 

B. Trong A chỉ chứa liên kết ion và liên kết cộng hóa trị 

C. Trong các phản ứng hóa học hợp chất A vừa thể hiện tính khử vừa thể hiện tính oxi hóa 

D. Hợp chất A kém bền với nhiệt khu đun nóng A bị nhiệt phân cho ra khí 

Câu 22: Nguyên tử của nguyên tố X có tổng số các hạt cơ bản là 82. Trong đó tổng số các hạt mang điện 

gấp 1,733 lần số hạt không mang điện. Khi cho dạng đơn chất của X tác dụng với HCl; Cu; O 2 ; S; HNO 3 

(đặc nguội); Fe(NO 3 ) 3 . Số chất xảy ra phản ứng hóa học với X là 

A. 2 B. 3 C. 4 D. 5 

Câu 23: Nguyên tử của nguyên tố X có cấu hình electron lớp ngoài cùng là ns 2 np 4 . Trong hợp chất khí 

của nguyên tố X với hiđro, X chiếm 94,12% khối lượng. Phần trăm khối lượng của X trong oxit cao nhất 

là 

A. 50,00%. B. 27,27%. C. 60,00%. D. 40,00%. 

Câu 24: Oxit cao nhất của một đơn chất R có dạng RO 3 . Trong hợp chất khí với hiđro thì R chiếm 

97,531% về khối lượng. Nguyên tố R là 

A. S. B. Se. C. P. D. Te. 

Câu 25: Cho A, B, C là 3 nguyên tố thuộc ba chu kì liên tiếp trong bảng tuần hoàn và cùng thuộc một 

nhóm trong đó ZA ZB ZC 

và ZA ZB 

50 . Tổng số proton của 3 nguyên tố đó là 


Câu 26: Một hợp chất ion có công thức AB. Hai nguyên tố A, B thuộc hai chu kì kế cận nhau trong bảng 

hệ thống tuần hoàn. A thuộc phân nhóm chính nhóm I còn B thuộc phân nhóm chính nhóm VII. Biết rằng 

tổng số electron trong AB bằng 72 và 

A. Số hiệu nguyên tử của A là 29 

Z 

A 

Z 

B 

. Phát biểu nào sau đây đúng 

B. Ở điều kiện thường đơn chất của nguyên tố B tan khá nhiều trong nước 

C. Ở điều kiện thường đơn chất B là chất lỏng, màu đỏ nâu dễ bay hơi và độc 

D. Hợp chất AB được ứng dụng để sản xuất muối bổ sung chất cần thiết cho cơ thể để phòng bướu cổ 

Câu 27: Hai nguyên tố A và B thuộc hai nhóm liên tiếp của bảng tuần hoàn. Tổng số proton của A và B 

bằng 19. Có bao nhiêu cặp A và B thỏa mãn điều kiện trên 

A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 

Câu 28: Tỉ lệ khối lượng phân tử giữa hợp chất khí với Hidro và oxit cao nhất của nguyên tố R là 71/9. 

Phát biểu nào sau đây khi nói về R là không đúng: 

A. Ở trạng thái cơ bản cấu hình electron của R có electron độc thân 


B. Trong các phản ứng hóa học R vừa thể hiện tính oxihoa vừa thể hiện tính khử 

C. R dễ dàng phản ứng được với khí Clo khi đốt nóng 

D. Hợp chất oxit cao nhất của R là chất khí, tan nhiều trong nước 















Câu 29: Bán kính nguyên tử gần đúng của nguyên tử R ở 200 0 C là 1,965.10 -8 cm biết tại nhiệt độ đó khối 

lượng riêng của R bằng 1,55 g/cm 3 . Giả thiết trong tinh thể các nguyên tử R có hình cầu, có độ đặc khít là 

74%. R là nguyên tố 

A. Mg B. Cu C. Al D. Fe 

Câu 30: Cấu trúc tinh thể của nguyên tử Cr là lập phương tâm khối (nguyên tử và các ion kim loại chỉ 

chiếm 68%, còn lại 32% là không gian trống), giả thiết rằng trong tinh thể các nguyên tử Cr là những hình 

cầu, phần còn lại là các khe rỗng. Khối lượng riêng của Cr là 7,19g/cm 3 và nguyên tử khối là 51,9961. 

Bán kính nguyên tử gần đúng của Cr là 

0 

0 

A. 1, 25A 

B. 1,52A 

C. 1,07 A 

D. 1,17 A 


1.B 2.A 3.B 4.C 5.D 6.B 7.B 8.B 9.A 10.B 

11.D 12.A 13.B 14.A 15.D 16.A 17.D 18.A 19.C 20.C 

21.B 22.C 23.D 24.B 25.A 26.D 27.C 28.D 29.D 30.A 


Vì công thức khí với hidro của R là RH 3 

2R 

%mR 

100% 43,66% R = 31 là P. 

2R 16.5 

Vậy công thức oxit cao nhất của R là P 2 O 5 . 


Vì công thức oxit cao nhất của Y là YO 3 

Nên công thức hợp chất khí của Y với hidro là YH 2 . 

Khi đó phần trăm khối lượng của H trong YH 2 là: 

2 

%mH 

100% 5,88% 

Y 2 

Y = 32 là S 

Do đó vị trí của Y trong bảng tuần hoàn là chu kì 3, nhóm VIA. 


Gọi kim loại nhóm IA là M. 

1 

Có phản ứng hóa học: M H2O MOH H2 

2 

Do đó 

m 13,8 

nM 2nH 2 

0,6 M 23 

n 0,6 


là Na. 

Vì X và Y thuộc cùng một nhóm A và ở chu kì liên tiếp nên ta có: 


 

ZX 

ZY 

30 

 

 

ZX 


ZY 

ZX 

8 lµ Na 

 

 

(tháa m·n) 

ZY 

19 

lµ K 

ZX 

ZY 

30 

 

ZX 

6 lµ C 

 

zY 

ZX 

18 

 

(lo¹i v × kh¸c nhãm) 

Z Y 

24 lµ Cr 

0 

0 





Trang 13/23 










Khi đó cấu hình electron là của Na là 1s 2 2s 2 2p 6 3s 1 . 


Vì hai nguyên tố A và B ở hai nhóm A liên tiếp trong bảng tuần hoàn và A thuộc nhóm VA 

Nên B thuộc nhóm IVA hoặc nhóm VIA. 

Vì ZA 

ZB 

23 nên ZA 

23 A là N (Z = 7) 

A là P (Z = 15) 

+) Khi A là N thì Z 23 7 16 

là S thuộc nhóm VIA. 

B 

Ở trạng thái đơn chất, N 2 và S không phản ứng với nhau. 

Do đó cặp nguyên tố N và S thỏa mãn. 

+) Khi A là P thì Z 2316 8 là O thuộc nhóm VIA. 

B 

Ở trạng thái đơn chất P và O 2 có phản ứng với nhau. 

Do đó cặp nguyên tố P và O không thỏa mãn. 


Gọi công thức chung của hai kim loại thuộc nhóm IIA là M . 

Có phản ứng: M H SO M2SO H 

2 4 4 2 

24,95 

n n 

M H 2 

0,2 M 124,75 

0,2 

Do đó hỗn hợp cần có 1 kim loại có M < 124,75 và 1 kim loại có khối lượng mol lớn hơn 124,75. 

Mà hai kim loại trong hỗn hợp ở hai chu kì liên tiếp và thuộc nhóm IIA. 

Nên hai kim loại đó là Se và Ba. 

Chú ý: Khi cho hỗn hợp hai kim loại có cùng hóa trị thì ta thường sử dụng công thức trung bình của hai 

kim loại. 


Vì oxit cao nhất của R là RO 3 

Nên công thức hợp chất khí với hidro của R là RH 2 . 

Khi đó phần trăm khối lượng của hidro trong RH 2 là: 

2 

% mH 

100% 2,47% R 79 

R 2 


là Se. 

Gọi công thức chung của hai kim loại kiềm là M . 

1 

Có phản ứng: M H2O MOH H2 

2 

3,1 

n 2n 

M H 2 

0,1 M 31 

0,1 


Do đó hỗn hợp cần có 1 kim loại có khối lượng mol nhỏ hơn 31 và 1 kim loại có khối lượng mol lớn hơn 

31. 

Mà hai kim loại kiềm thuộc hai chu kì liên tiếp 

Nên hai kim loại kiềm trong hỗn hợp là Na và K. 





Trang 14/23 











Các phản ứng: 

Vì 

n 

M 

M 

n 

MO 

MO 

M H2SO4 MSO4 H2 

 

MO H2SO4 MSO4 H2O 

nên 

nMO nM nH 2 

0,01 

m m 0,01(2M 16) 0,64 

Câu 10: Đáp án B 

M = 24 là Mg. 

Vì X và Y kế tiếp nhau trong một chu kì nên ZY ZX 

1 

Mà 

Z 12 X :1s 2s 2p 3s 

2 2 6 2 

X 

X 

 

Y 

2 2 6 2 1 

zX 

13 Y :1s 2s 2p 3s 3p 

Z Z 25 


Các phản ứng 

 

 

M 2HCl MCl2 H2 

 

MCO3 2HCl MCl2 CO2 H2O 

Do đó hỗn hợp khí A thu được gồm H 2 và CO 2 . 

Gọi 

n 

 

 

n 

H2 

CO2 

a 

b 

M MCO 3 

có 

a b 0, 2 

 

a 0,1 

2a 44b 

 

11,5.2 b 0,1 

0, 2 

m m 0,1(2M 60) 10,8 

 


* Xác định nguyên tố phi kim R: 

M = 24 là Mg. 

+) Nếu hóa trị của R trong oxit cao nhất là chẵn thì ta có công thức của oxit cao nhất là RO n . 

Khi đó công thức của hợp chất khí với hidro của R là RH 8-2n . Theo giả thiết đề bài ta có: 

R 

R 16 R 8 2n 

0,5955 0,5955 

R 

R 16n 

R 8 2n 

0, 4045R 8 11,528n 

Do đó trường hợp này có kết quả thỏa mãn. 

n 1 2 3 

R 8,72 37,22 65,72 

+) Nếu hóa trị của R trong oxit cao nhất là lẻ thì ta có công thức oxit cao nhất là R 2 O n . 

Khi đó công thức của hợp chất khí với hidro của R là RH 8-n . Theo giả thiết đề bài ta có: 

2R 

2R 16n 2(R 8 n) 

0,5955 0,5955 

R 2R 16n 

R 8 n 

0,809R 16 11,528n 





n 1 3 5 7 

R âm 22,97 51,47 80 


Trang 15/23 










Do đó có n = 7 và R = 80 thỏa mãn. 

Suy ra R là Br. 

* Xác định kim loại M. 

Vì Br trong hợp chất muối với kim loại có hóa trị I 

Nên gọi công thức của muối thu được là MBr x với x là hóa trị của M. Theo định luật bảo toàn khối lượng 

ta có: 

m m m 40,05 4,05 36 (gam) 

Br muol M 

36 n 0,45 

80 x x 

Br 

nBr 

0, 45 nM 

 

m 4,05 0, 45 4,05 

x 3 

Mà nM 

nên M 9x là Al. 

M M x M 

M 27 

Do đó muối thu được là AlBr 3 . 

Vậy phân tử khối của muối tạo ra là 27 + 80.3 = 267 


Ta có: 

19 

Z 9,5 ZY 

9,5 

2 

Y thuộc chu kì 1 hoặc 2 

TH1: Y thuộc chu kì 1 X là Hidro (Z = 1) 

Z 18 

X 


TH2: Y thuộc chu kì 2 3 Z 9 

10 Z 16 

X thuộc chu kì 3 

Từ đó ta có 

X Y 

x 

y 

Zx ZY 19 Zx 

13(Al) 

 

 

Zx 

ZY 

7 

 

ZY 

6(C) 

 

Zx ZY 19 Zx 

14(Si) 

 

 

 

Zx ZY 9 ZY 

5(B) 

là Al 4 C 3 hoặc B 3 Si 4 

Mặt khác trong phân tử X Y có tổng số proton là 70. 

thử lại ta có X Y là Al 4 C 3 

 

x y 


A sai: tổng số nguyên tử trong phân tử X Y là 7 

B đúng: Al4C3 12H2O 4Al(OH) 

3 

3CH 

4 

 

x 

y 

Y 

C sai: Ở trạng thái cơ bản cấu hình electron của Y có 2 electron độc thân 

D sai: Ở nhiệt độ cao C phản ứng được với Al tạo nhôm cacbua 


2Zx 

2 Nx 

80 

 

Zx 

26 

Theo giả thiết ta có Zx 

2 4 

 

 

Nx 

30 

Nx 

5 

 

 

x 

y 

x 






Trang 16/23 










X là Fe 

Ta có cấu hình của Fe là: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 6 4s 2 từ cấu hình Fe thuộc chu kì 4 và nhóm VIIIB. 


Ta có: 

ZX 

ZY 

33 ZX 

16(S) 

 

 

ZY 

ZX 

1 ZY 

17(Cl) 

X là Lưu huỳnh Y là Clo 


A sai: Đơn chất X ở điều kiện thường là chất rắn màu vàng 

B sai: Trong một chu kì khi đi từ trái sang phải theo chiều tăng dần điện tích thì độ âm điện tăng 

độ âm điện của Y lớn hơn của X 

C sai: Cấu hình của Y là 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 5 Lớp ngoài cùng của Y có 7 electron 

D đúng: Cấu hình của X là 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 4 Phân lớp ngoài cùng của X chứa 4 electron 


Tổng số hạt của M và X đều nhỏ hơn 60 nên áp dụng công thức: 

Nguyên tố M:. 18,125 Z 19,333 Z 19. 

M là K 

Nguyên tố X: 16, 25 z 17,333 Z 17. 

Do đó X là Cl 

Liên kết trong hợp chất MX hay KCl là liên kết ion 


Hợp chất Y được cấu tạo từ ion M + và ion X - Hợp chất Y là MX 


M là Kali và X là Cl 

ZM Zx 36 ZM 

19 

 

 

ZM Zx 2 Zx 

17 

K có cấu hình electron là: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 1 

K thuộc chu kì 4; nhóm IA 

Cl có cấu hình electron là: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 5 

Cl thuộc chu kì 3; nhóm VIIA 


Cách 1: Theo giả thiết ta có: 

AM 

6,5Zx 

(1) 

 

 

Ax Zx ZM 

(2) 

aZM 

bZx 

72(3) 

 

31,58 bAx 

b A 

 

68, 

42 a.AM 

6,5a Z 

 

a b 5(5) 

x 

x 

(4) 

N Z N A 

Với Z








Chỉ có cặp a = 2 và b = 3 thỏa mãn 

hợp chất là M a X b là M 2 X 3 

Thay vào ngược lại ta có: 

AM 

6,5Z 

x 

(1) 

 

AM 

52 

Ax Zx Z 

M 

(2) 

 

AM 

16 

2ZM 

3Zx 

72(3) 

 

ZM 

24 

31,58 3 A 

 

 

x 

(4) Zx 

8 

68,42 6,5.2 Z 

 

 

x 

Hợp chất cần tìm là Cr 2 O 3 

Cách 2: X chiếm 31,58% về khối lượng: 

p p n a 

x 

n 

x. 

b 

 

 

p n .b p n .a p n .b 

 

 

 

 

 

M M 

0,3158 2,1666(1) 

x x M M x x 

Theo giải thiết ta có 

x y 5 (2) 

nM pM 6,5px 

( 3) 

 

2Px Nx P 

M 

(4) 

 

a pM 

b px 

72 (5) 

Quan sát – phân tích: Để tìm câu trả lời cho bài toán ta chỉ cần xác định được 4 ẩn x ; y; p M ; p R . Vì vậy 

ta sẽ tìm cách khử các ẩn không cần thiết bằng cách thế phương trình (3) và (4) phương trình (1): 


 

6,5a.p 

p p .b 2,1666(6) 

Phương án 1: Biện luận nghiệm theo giá trị của a và b: 

Ta còn lại 3 phương trình với 4 ẩn số 

M 

x 

x 

a b 5(2) 

6,5a p 

 

x 2,1666(6) 

pM 

p 

x 

.b 

 

a pM 

b.p 

x 72(5) 

Nhận xét: Ở phương trình (6) chứa ẩn ap X và bp M nhưng phương trình 5 lại không chứa 2 ẩn đó. Vì vậy 

ta không thể đưa ba phương trình trên về phương trình hai ẩn để biện luận. Điều duy nhất chúng ta có thể 

làm là phải biện luận cùng lúc 2 giá trị của a và b 

a 1 2 3 4 

b 4 3 2 1 

12,52 

p M 


p X 

24 (Cr) 3,89 


8 (O) 

(Loại) 


(Loại) 




Vậy M là Crom và X là Oxi. 

Phương án 2: 


Trang 18/23 










Biện luận tìm giá trị của a và b từ đó tìm M và X. 

Từ phương trình (4) ta có pM 2Px pM px P 

x 

(7) 

Mặt khác ta có với một nguyên tố có Z < 82 ta có: 

S S 

Z 

3,5 3 

p 2p n 3,5p p p 2, 5p (8) 

M x x x M x x 

Từ (6); (7) và (8) ta suy ra: 

chỉ có a = 2 và b = 3 là thỏa mãn 

Ta tìm được M là Crom và X là Oxi. 

Vậy hợp chất cần tìm là Cr 2 O 3 . 

Tổng số hạt cơ bản là 224 

a 

0,333 0,833 

b 

Nhận xét: Đây là một trong những bài tập khó đòi hỏi tư duy và kĩ năng tính toán cao nhưng đối với 

những bạn có nhiều kinh nghiệm thì với bài tập này hoàn toàn có thể đoán được. Khi đề cho a + b = 5 thì 

với kinh nghiệm tích lũy trong quá trình học thì chúng ta sẽ đoán cặp số ở đây sẽ là 2 và 3 hợp chất đó 

sẽ là M 2 X 3 thông thường thì đây sẽ là oxit của kim loại hóa trị 3 thay ngay Oxi vào tìm ra được M một 

cách nhanh chóng. Vì vậy kinh nghiệm đoán và bắt bài là một trong những kĩ năng rất cần thiết giúp ta 

giải quyết nhanh những bài toán hóa học khó. 


Y 

 

 

2 ZX 3ZY NX 3N 196 ZX 3ZY 

64 

 

 

 

2 ZX 3ZY NX 3NY 

60 NX 

3NY 

68 


ZX 

3ZY 

64 ZX 

13 

 

 

6ZY 

2ZX 

76 ZY 

17 

 

Al HNO Al NO NO N O H O 

 

3 3 3 

2 2 

Đến đây ta có thể làm theo 2 cách 

X là Al 

Cách 1: Viết từng phương trình riêng biệt với mỗi phương trình một sản phẩm 

(1): 

Al 4HNO Al NO NO 2H O 

3 3 3 

2 

(2): 

8Al 30HNO 8Al NO 3N O 15H O 

3 3 3 2 2 

Ta có n n 3:1 

nhân thêm 9 vào phương trình (1) 

NO 

N2O 

 

 

9Al 36HNO 9Al NO 9NO 17H O 

 

 

 

3 3 3 

2 

8Al 30HNO 8Al NO 3N O 15H O 

3 3 3 2 2 

17Al 66HNO 17Al NO 9NO 3N O 33H O 

 

3 3 3 

2 2 


Nên tổng hệ số của các chất trong phương trình thu được là 145. 

5 2 

3N 3.3e 3N 

Cách 2: Bảo toàn (e) 

nhận 17e. 

5 1 

N 8e 2N 

3 

Al Al 3e 

 

Do đó ta có phương trình phản ứng: 

nhường 3e. 





Trang 19/23 










 

17Al 66HNO 17Al NO 33NO 3N O 33H O 

 

3 3 3 

2 2 

Vậy tổng hệ số các chất trong pt thu được là 145. 


Y công thức Oxit cao nhất là YO 3 Y có hóa trị VI 

Y thuộc nhóm VIA 

Mặt khác Y thuộc chu kì 3 Y là S Hợp chất M là MS 

M chiếm 63,64% khối lượng: 

M 

%mM 

0,6364 M 56 

M 32 


Ta có 

M là Fe 

42 

Z 4,67 Phải có một phi kim có Z 4 

9 

Do đó nguyên tố này chỉ có thể là H 

Hai phi kim còn lại thuộc cùng 1 chu kì và thuộc 2 phân nhóm chính liên tiếp. 

Gọi số proton của 2 nguyên tố đó lần lượt là Z và Z + 1 

TH1: A có 2 nguyên tử H 

Ta có: 

36 

Z 

2 3Z 4(Z1) 42 7 

 

2 4Z 3(Z 1) 42 37 

Z 

7 

TH2: A có 3 nguyên tử H: 

Ta có: 

35 

Z 

3 2Z 4(Z 1) 42 6 

 

3 4Z 2(Z 1) 42 37 

Z 

6 

TH3: A có 4 nguyên tử H: 

Ta có: 

(Loại) 

(Loại) 

Z 7( tháa m·n) 

4 2Z 3(Z 1) 42 

 

 

36 

4 3Z 2(Z 1) 42 Z ( lo¹i) 

5 

Hai nguyên tố còn lại là N (Z = 7) và O (Z = 8) 

Công thức phân tử của A là: N 2 H 4 O 3 hay NH 4 NO 3 


A đúng: phân tử khối của A là 80 chia hết cho 5. 

B sai: Trong phân tử A chứa liên kết ion liên kết cộng hóa trị và liên kết cho nhận 


3 5 

C đúng: N H N O nên trong các phản ứng hóa học A vừa thể hiện tính khử vừa thể hiện tính oxi hóa 

D đúng: 

4 3 

 

t 

NH NO N O 3H O 


4 3 2 2 





Trang 20/23 











X là Fe 

2Z N 82 Z 26 

 

 

2Z 1,733N N 30 

Fe phản ứng được với HCl;O 

2;S;Fe NO3 3 

Fe bị thụ động trong HNO 3 (đặc nguội); Fe không phản ứng với Cu. 

Các phương trình phản ứng xảy ra: 

Fe 2HC FeCl H ;Fe O Fe O 

0 

t 

0 

t 

2 2 2 2 3 

 

Fe SFeS;Fe 2Fe NO 3Fe NO 


3 3 3 2 

Nguyên tử của nguyên tố X có cấu hình electron lớp ngoài cùng là ns 2 np 4 : Lớp ngoài cùng có 6e 

X thuộc nhóm VIA 

Hợp chất khí với Hidro của X là: H 2 X 

X chiếm 94,12% khối lượng: 

X 

%mX 

0,9412 X 32 

 

2 X 

X là S 

Công thức Oxit cao nhất là SO 3 %m 40% 


Oxit cao nhất của một đơn chất X có dạng RO 3 . 

Hợp chất khí với Hidro là H 2 R. 

Ta có: 

Vậy R là Se 

R 

%mR 

0,97531 R 79 

2 R 


Z Z 50 32 

A 

B 

nên ta có: 

C B 

A B C 

S 

ZA ZB 50 ZA 

16 

 

 

ZB ZA 18 ZB 

34 

Z Z 18 52 Z Z Z 102 


Ta có: 

72 ZB 

36 

Z 36 

2 ZA 

36 

B thuộc chu kì 5 và A thuộc chu kì 3 

B thuộc chu kì 5 nhóm VIIA B là Iot 

A thuộc chu kì 4 nhóm IA A là Kali 



A sai. 

B sai: Ion hầu như không tan trong nước 

C sai: Ở điều kiện thường Iot là chất rắn màu, dạng tinh thể màu đen 

D đúng: KI là thành phần của muối Iot cung cấp iot phòng tránh bệnh bướu cổ 





Trang 21/23 











Giả sử 

Z 

A 

Z 

B 

Ta có: 

B thuộc chu kì 3 

19 19 ZB 

9,5 

Z 9,5 

2 ZA 

9,5 

TH1: A thuộc chu kì 1 (A là Hidro hoặc He) 

+ A là Hidro (Z = 1) Z 18(Ar) 

Không thỏa mãn 

+ A là He (Z = 2) Z 17(C) 

Thỏa mãn 

TH2: A thuộc chu kì 2 

bảng tuần hoàn. 

Từ đó ta có 

B 

B 

A và B là 2 nguyên tố thuộc 2 chu kì nhỏ liên tiếp và 2 nhóm liên tiếp trong 

ZA ZB 19 ZA 

5(B) 

 

 

ZB ZA 9 ZB 

14(N) 

 

 

ZA ZB 19 

ZA 

6(C) 

 

 

ZB ZA 7 ZB 

13(Al) 

Vậy có 3 trường hợp thỏa mãn điều kiện bài toán. 


TH1: n lẻ công thức oxit R 2 O n . 

Ta có: R 8 n 17 37R 568 343n 

2R 16n 71 

n = 5; R = 31 thỏa mãn 

Vậy R là P 

(thỏa mãn) 

n 1 3 5 7 

R âm 3,2 31 49,5 

TH2: n chẵn Công thức oxit là Ro n . 

Ta có R 8 2n 17 54R 568 414n 

R 16n 71 

không có trường hợp nào thỏa mãn 

R là P. Từ đó ta có: 

A đúng: P có cấu hình là: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 3 

P có 3 electron độc thân 

B đúng: P có số oxi hóa 0 trung gian. 

C đúng: thiếu clo: 

n 2 4 6 

R âm 4,81 12,5 


 

t 

2P 3Cl 2PCl 

2 3 




dư clo: 

 

t 

2P 5Cl 2PCl 

2 5 


Trang 22/23 










D sai: P 2 O 5 là chất rắn; tan trong nước tạo dung dịch axit 

photphoric) 



R 

3 

3.a.M 


3.74.M 

 


8 

1,965.10 3 

M 40 

Câu 30: Đáp án A (tương tự câu 29) 

a 

a 

ta có: 

R là Ca. 

P O 3H O 2H PO 

2 5 2 3 4 

(điều chế axit 






Trang 23/23 










A. Kiến thức cơ bản 

1. Định nghĩa 

CHƯƠNG 3: PHẢN ỨNG OXI HOÁ – KHỬ 

Phản ứng oxi hóa - khử là phản ứng hóa học trong dó có sự chuyển electron giữa các chất phản ứng; 

hay phản ứng oxi hóa - khử là phản ứng hóa học trong đó có sự thay đổi số oxi hóa của một số nguyên tố. 

Chất khử là chất nhường electron hay là chất có số oxi hóa tăng sau phản ứng. Chất khử còn được gọi 

là chất bị oxi hóa. 

Chất oxi hóa là chất nhận electron hay là chất có số oxi hóa giảm sau phản ứng. Chất oxi hóa còn 

được gọi là chất bị khử. 

Sự oxi hóa (quá trình oxi hóa) một chất là làm cho chất đó nhường electron hay làm tăng số oxi hóa 

của chất đó. 

Sự khử (quá trình khử) một chất là làm cho chất đó nhận electron hay làm giảm số oxi hóa của chất 

đó. 

Nhận xét: 

Các khái niệm liên quan đến phản ứng oxi hóa - khử dễ gây nhầm lẫn cho các bạn khi mới làm 

quen. Để tránh sai lầm, các bạn có thể ghi nhớ câu "khử cho - o nhận", trong đó: 

+ Khử là chất khử - chất khử là chất cho electron. 

+ O là chất oxi hóa - chất nhận electron. 

Chú ý: 

Tên quá trình "ngược" với tên chất tham gia quá trình: . 

- Chất khử thì tham gia quá trình oxi hóa (bị oxi hóa) 

- Chất oxi hóa tham gia quá trình khử (bị khử). 

2. Điều kiện xảy ra phản ứng oxi hóa - khử 

Phản ứng oxi hóa - khử xảy ra theo hướng chất khử mạnh tác dụng với chất oxi hóa mạnh tạo ra chất 

khử và chất oxi hóa yếu hơn. 

Xét phản ứng: CK 1 + COXH 1 → CK 2 + COXH 2 

Trong đó: CK 1 : chất khử thứ nhất 

COXH 1 : chất oxi hóa thứ nhất 

CK 2 : chất khử thứ hai 

COXH 2 : chất oxi hóa thứ hai 

Khi đó điều kiện để phản ứng xảy ra là: 

TÝnh khö (CK 

1 

> CK 

2) 

 

TÝnh oxi ho¸ (COXH 

1 

> COXH 

2) 

Ví dụ: Na có tính khử mạnh hơn Cl - , Cl 2 có tính oxi hóa mạnh hơn Na + nên xảy ra phản ứng: 

2Na Cl 2NaCl 

2 

3. Phân loại phản ứng hóa học 


Phản ứng hóa học được chia thành 2 loại chính: 

+ Phản ứng hóa học không có sự thay đổi số oxi hóa của các nguyên tố. 

+ Phản ứng hóa học có sự thay đổi số oxi hóa của các nguyên tố (phản ứng oxi hóa - khử). 

Phản ứng oxi hóa - khử có thể chia thành 3 loại: 

1 














+ Phản ứng oxi hóa - khử thông thường: Phản ứng oxi hóa - khử trong đó chất khử và chất oxi hóa 

thuộc hai phân tử khác nhau (nguyên tử có sự tăng số oxi hóa và nguyên tử có sự giảm số oxi hóa thuộc 

hai phân tử khác nhau) 

0 

Ví dụ: 2 Na + Cl2 

0 

+1 -1 

Na Cl 

chất khử chất oxi hóa sản phẩm 

+ Phản ứng oxi hóa - khử nội phân tử: Phản ứng oxi hóa - khử trong đó nguyên tử có sự tăng số oxi 

hóa và nguyên tử có sự giảm số oxi hóa thuộc cùng một phân tử với vai trò của các nguyên tử này là khác 

nhau. 

Ví dụ: 

+5 -2 0 -1 0 

t 

3 2 

2K ClO 

chất oxi hóa 

2K Cl+ 3O 

chất khử 

KClO 3 vừa là chất oxi hóa, vừa là chất khử. 

+ Phản ứng tự oxi hóa – khử: Phản ứng oxi hóa - khử trong đó các nguyên tử của một nguyên tố trong 

một phân tử vừa có sự tăng số oxi hóa, vừa có sự giảm số oxi hóa với vai trò của các nguyên tử này là 

giống nhau. 

Ví dụ: 

2NaOH + Cl 

0 0 -1 +1 

t 

2 

 

2 

Na Cl+ Na ClO + H O 

Trong phản ứng này, hai nguyên tử Cl trong cùng phân tử Cl 2 cùng có số oxi hóa ban đầu là 0 thì một 

nguyên tử nhận electron nên số oxi hóa giảm xuống -1 và một nguyên tử nhường electron nên số oxi hóa 

tăng lên +1. Do đó đây là phản ứng tự oxi hóa - khử. 

-3 +5 

0 

t 

N H4 N O3 

2 2 

N O + 2H O 

Ở phản ứng này, hai nguyên tử có sự tăng, giảm số oxi hóa cùng là nguyên tử N và hai nguyên tử này 

cùng thuộc phân tử NH 4 NO 3 . Tuy nhiên vai trò của hai nguyên tử N là khác nhau vì số oxi hóa ban đầu 

của chúng khác nhau (-3 và +5). Do đó đây không phải là phản ứng tự oxi hóa - khử mà là phản ứng oxi 

hóa - khử nội phân tử. 

Study tip: Trong quá trình xác định loại phản ứng oxi hóa - khử, các bạn cần chú ý đến vị trí của chất 

khử, chất oxi hóa, sau đó đến vai trò của các nguyên tử có sự tăng, giảm số oxi hóa. 

4. Một số phương pháp cân bằng phản ứng oxi hóa - khử 

a. Phương pháp thăng bằng electron 

Bước 1: Xác định số oxi hoá của những nguyên tố có số oxi hoá thay đổi. 

Bước 2: Viết quá trình oxi hoá và quá trình khử, cân bằng mỗi quá trình. 

Bước 3: Tìm hệ số thích hợp sao cho tổng số electron do chất khử nhường bằng tổng số electron mà 

chất oxi hoá nhận. 

Bước 4: Đặt hệ số của chất oxi hoá và chất khử vào sơ đồ phản ứng. Hoàn thành phương trình hoá 

học. 

Ví dụ: Cân bằng phản ứng Mg + HNO3 Mg(NO 

3) 2 

+ N 

2 

+ H2O 


Bước 1: 

0 5 2 0 

Mg+ H N O 

Mg(NO ) + N + H O 

3 3 2 2 2 




Bước 2: 

Quá trình oxi hóa: 

0 2 

Mg Mg 

2e 

Quá trình khử: 

5 0 

 

2 N 10e N 2 

2 











(Vì trong sản phẩm của quá trình khử là N 2 chứa hai nguyên tử N nên khi viết quá trình khử, ban đầu ta 

cần đặt hệ số 2 trước nguyên tử N để bào toàn nguyên tố) 

Bước 3: Ta tìm bội chung nhỏ nhất của số electoon nhường, số electoon nhận trong hai quá trình ở bước 

2 để tổng số electoon do chất khử nhường bằng tổng số electron mà chất oxi hóa nhận và hệ số khi cân 

bằng phương trình là nguyên và tối giản. 

Ở phản ứng này, có BCNN(2,10) = 10: 

Bước 4: Hoàn thành phương trình phản ứng: 

5Mg +12HNO 

0 2 

Mg Mg 

2e 5x 

5 0 

2 N10e N 

2 

1x 

5Mg(NO ) + N + 6H O 

3 3 2 2 2 

Lưu ý: Phương pháp này không đòi hỏi phải xác định số oxi hóa của nguyên tố và chỉ áp dụng được 

cho trường hợp các phản ứng oxi hóa – khử xảy ra trong dung địch. 

b. Phương pháp thăng bằng ion - electron 

Khi một phản ứng oxi hóa - khử xảy ra trong dung dịch (môi trường là nước, axit hoặc bazo) thì ngoài 

phương pháp thăng bằng electron như trên, ta còn có thể cân bằng phản ứng bằng phương pháp thăng 

bằng ion - electron vì nó gắn liền với sự tồn tại của các ion trong dung dịch, trong đó có lưu ý đến môi 

trường của phản úng. 

Phương pháp này cần chú ý đến môi trường phản ứng và các phân tử, ion phải để đúng dạng tồn tại. 

Vì vậy để cân bằng các nguyên tử hiđro, oxi (có mặt trong phân tử, ion) chúng ta có thể thêm H 2 O, H + 

hoặc OH - vào các bán phản ứng: 

Tiến hành theo các bước như sau: 

Bước 1: Viết các quá trình oxi hoá - khử (cho - nhận electron) 

Bước 2: Cân bằng các nguyên tố hiđro (H) và oxi (O) 

+ Cân bằng nguyên tố oxi (O): vế nào thiếu oxi (O) thì thêm H 2 O, thiếu bao nhiêu O thêm bấy nhiêu 

H 2 O. 

+ Cân bằng nguyên tố hiđro (H): vế nào thiếu hiđro (H) thì thêm H + , thiếu bao nhiêu hiđro (H) thì 

thêm bấy nhiêu H + . 

Bước 3: Tính số electron trao đổi và nhân các hệ số thích hợp. 

Bước 4: Cộng các bán phản ứng chúng ta sẽ được phương trình phản ứng (Chú ý giản ước những phân 

tử ion cùng xuất hiện ở 2 vẽ) 

Ví dụ: Cân bằng phản ứng 

Bước 1: Quá trình cho electron: 

Quá trình nhận electron: 

FeSO + KMnO + H SO 

Fe (SO ) + MnSO + K SO + H O 

4 4 2 4 2 4 3 4 2 4 2 

2+ 3+ 

Fe Fe +1e 

Bước 2: Cân bằng các nguyên tố H và O: 

+7 

Mn O + 5e Mn 

- 2+ 

4 


Ở quá trình cho electron: Cả hai vế đều không có O hay H nên không cần thực hiện quá trình cân bằng 

hai nguyên tố này. 

Ở quá trình nhận electron: Ở vế phải thiếu 4 nguyên tử O, do đó ta thêm vào vế phải 4 phân tử H 2 0. 

Khi đó ở vế trái lại thiếu 8 nguyên tử H nên ta thêm 8 ion H + . 




3 











Do đó ta thu được bán phản ứng: 

MnO +8H + 5e Mn 4H O 

- 

2+ 

4 2 

Nhận xét: Khi đã làm quen và thành thạo phương pháp cân bằng phản ứng oxi hóa 5 khử này, các bạn 

có thế kết hợp nhanh bước 1 và bước 2 với nhau. 

Bước 3: Tính số electron trao đổi và nhân các hệ số thích hợp 

Ta chọn bội chung nhỏ nhất của số electron cho - nhận ở hai bán phản úng để tìm hệ số thích hợp tương 

tự như phương pháp thăng bằng electron: 

2+ 3+ 

5 Fe Fe +1e 

2 MnO +8H + 5e Mn 4H O 

- 

2+ 

4 2 

Bước 4: Cộng các bán phản ứng để hoàn thành phương trình phản ứng: 

Cộng hai bán phản ứng ở Bước 3 sau khi đã nhân với hệ số ta được: 

10Fe + 2MnO +16H 10Fe 2Mn 8H O 

2+ - 3+ 2+ 

4 2 

Kết hợp với các ion còn lại không trực tiếp tham gia vào quá trình oxi hóa - khử là K + , SO 4 

2- 

ta được phản 

ứng hoàn chỉnh: 10FeSO 

4 

+ 2KMnO 

4 

+8H2SO4 5Fe 

2(SO 4) 3 

+ 2MnSO 

4 

+ K2SO 4 

+8H2O 

B. Phương pháp giải các dạng bài tập điển hình 

1. Dự đoán chất oxi hóa, chất khử và sản phẩm của phản ứng oxi hóa - khử 

Dựa vào số oxi hóa của nguyên tử các nguyên tố để xác định chất khử, chất oxi hóa 

+ Khi một chất chứa một nguyên tử có số oxi hóa thấp nhất thì chất đó khi tham gia phản ứng oxi hoá - 

khử có thể đóng vai trò là chất khử. 

Ví dụ: 

-2 -2 -3 0 

H S,KClO , N H , Fe,... 

2 3 3 

+ Khi một chất chứa một phân tử có số oxi hóa cao nhất thì chất đó khi tham gia phản ứng oxi hóa - 

khử có thể đóng vai trò là chất oxi hóa. 

Ví dụ: 

Lưu ý: 

+7 +6 +3 +7 +4 +5 

K Mn O ,K Cr O ,Fe O ,K ClO ,CO , H N O ,... 

4 2 2 7 2 3 4 2 3 

Khi một nguyên tố có nhiều mức số oxi hóa khác nhau, trong một chất có chứa nguyên tử của nguyên 

tố đó với mức số oxi hóa trung gian thì khi tham gia phản ứng oxi hóa - khử, chất đó có thể vừa là chất 

oxi hóa, vừa là chất khử. Ví dụ: +2 0 0 4 

FeO, N ,Cl ,MnO , Na ClO,K 1 

ClO 5 

,H O 1 

,... 

2. Phương pháp giải 

2 2 2 3 2 2 

Các dạng bài tập về phản ứng oxi hóa – khử rất đa dạng và phong phú, chúng trải dài trong chương 

trình Hóa học THPT từ lớp 10 đến lớp 12, xuất hiện cả trong bài tập Hóa học Vô Cơ và Hữu cơ. 

Tuy nhiên, trong chuyên đề này chúng ta sẽ làm quen với phương pháp giải ở những dạng bài tập đơn 

giản. Chi tiết phương pháp và các dạng toán cụ thể, các bạn có thể tìm hiểu trong các Chuyên đề tiếp 

theo. 

Về mặt phương pháp, ngoài việc áp dụng phương pháp thường gặp là viết đầy đủ phản ứng hóa học rồi 

tính toán theo yêu cầu đề bài dựa vào phản ứng hóa học thì với dạng bài tập liên quan đến phản ứng oxi 

hóa - khử, chúng ta còn thường áp dụng hai phương pháp sau: 


Phương pháp bảo toàn mol electron 

Để áp dụng được phương pháp này nhanh và chính xác, các bạn cần nắm chắc cơ sở phương pháp và 

xác định đúng các chất khử, chất oxi hóa và viết được chính xác các quá trình nhường - nhận electron. 

4 














Phương pháp này có thể hiểu đơn giản như sau: Trong một (hoặc một chuỗi) phản ứng oxi hóa - khử, 

tổng số mol electron mà (các) chất khử cho phải bằng tổng số mol electron mà (các) chất oxi hóa nhận. 

Phương pháp thăng bằng ion – electron 

Vì cách cân bằng phản ứng oxi hóa - khử bằng phương pháp thăng bằng ion - electron chỉ áp dụng cho 

phản ứng oxi hóa - khử diễn ra trong môi trường dung dịch nên phương pháp thăng bằng ion - electron 

cũng chi áp dụng cho các bài toán liên quan đến phản ứng oxi hóa - khử diễn ra trong dung dịch. 

Cơ sở của phương pháp cũng là sự bảo toàn mol electron, ngoài ra các bạn có thể chú ý đến sự bảo 

toàn điện tích của các ion trong dung dịch. 

Study tip: Cách áp dụng thường dùng đối với phương pháp này trong giải toán là viết các bán phản ứng 

để thực hiện tính toán, khi đó quá trình tính toán sẽ không cần cung cấp nhiều số liệu. 

Bài 1: Cho phương trình hoá học sau: 

K Cr O + CuFeS + HBr+ H SO K SO + Br + CuSO + Fe (SO ) + H O+ Cr (SO ) 

2 2 7 2 2 4 2 4 2 4 2 4 3 2 2 4 3 

Tổng các hệ số cân bằng (nguyên, tối giản) trong phương trình trên là: 

A. 180 B. 327 C. 88 D. 231 

Lời giải 

Để tính được tổng hệ số các chất trong phản ứng trên thì ta cần cân bằng được phương trình phản ứng 

trên. 

Tuy nhiên, phản ứng trên gồm nhiều chất và sản phẩm nên quá trình cân bằng thông thường rất phức 

tạp. 

Để cho đơn giản, ta tách thành 2 phản ứng oxi hóa - khử và cân bằng như sau: 

K Cr O + 6 HBr+ 4 H SO K SO + 3Br + 7 H O+ Cr (SO ) 

2 2 7 2 4 2 4 2 2 2 4 3 

17 K Cr O + 6CuFeS + 71H SO 18K SO + 6CuSO + 3Fe (SO ) + 71H O+17 Cr (SO ) 

2 2 7 2 2 4 2 4 4 2 4 3 2 2 4 3 

Kết hợp hai phương trình ta được: 

18K Cr O + 6CuFeS + 6HBr+ 75H SO 

18K SO + 3Br + 6CuSO 

2 2 7 2 2 4 2 4 2 4 

Khi đó tổng các hệ số cân bằng (nguyên, tối giản) của các chất trong phản ứng là: 

18 6 6 75 18 18 6 3 3 78 231 

Study tip: 

+3Fe (SO ) + 78H O+18Cr (SO ) 

2 4 3 2 2 4 3 

Đáp án D. 

Để có thể tách phương trình ban đầu thành hai phương trình đơn giản hơn để thực hiện quá trình cân 

bằng thì các bạn cần chú ý quan sát thật kĩ. Nhận thấy trong phản ứng cho ở đề bài: K 2 Cr 2 O 7 đóng vai trò 

chất oxi hóa, H 2 SO 4 đóng vai trò môi trường cung cấp gốc SO 

2- 4 tạo muối còn đóng vai trò chất khử gồm 

2 chất là CuFeS 2 và HBr. 

Nếu để hai chất khử gộp vào một phương trình các bạn sẽ có thể gặp khó khăn trong việc xác định tỉ lệ hệ 

số của hai chất khử để đảm bảo số lượng các nguyên tử các nguyên tố hai vế của phản ứng bằng nhau. 

Khi đó để cho đơn giản thì chúng ta nên tách ra thành 2 phản ứng nhỏ với mỗi phản ứng có sự tham gia 

có một chất khử trong phương trình phản ứng gốc. 


Bài 2: Hoà tan hoàn toàn m gam Al trong dung dịch H 2 SO 4 loãng dư thu được 3,36 lít khí H 2 (đktc). Xác 

định khối lượng m. 

A. 4,05 gam B. 2,7 gam C. 8,1 gam D. 5,4 gam 

Lời giải 

5 














Cách 1: Thông thường, trước đây khi chưa biết rõ bản chất của phản ứng oxi hóa - khử, các bạn 

thường làm dạng bài này như sau: 

Có 

3,36 

n 

H 2 

= (mol) 

22,4 

Phản ứng: 

2 Al+ 3H2SO4 Al 

2(SO 2 

4) 3 

+ 3H2 n 

Al 

= n 

H 

= 0,1 

m 

2 

Al 

= 2,7(gam) 

3 

Cách 2: Khi biết đến bản chất của phản ứng oxi hoá – khử cũng như định luật bảo toàn mol electron 

các bạn có thể làm bài mà không cần viết phản ứng 

Các quá trình nhường – nhận electron là: 

3 

Quá trình nhường electron: Al Al 

3e 


+1 0 

2H+ 2e 

H 2 

Áp dụng định luật bảo toàn mol electron, ta có: 

Lưu ý: 

2 

3n 

Al 

= 2 nH n 

2 Al 

= n 

H 

= 0,1 

m 

2 

Al 

= 2,7(gam) 

3 

Đáp án B. 

Với bài tập này, các bạn có thể làm quen với phương pháp giải bài tập theo phương pháp bảo toàn 

electron. Qua đó quá trình giải bài tập liên quan đến phản ứng oxi hóa khử có thể không cần viết phương 

trình phản ứng. 

Tuy nhiên đây là một bài tập có phản ứng dễ cân bằng và quá trình tính toán đơn giản nên các bạn chưa 

nhận thấy ưu điểm cũng như sự tiết kiệm thời gian của phương pháp. Sau đây, chúng ta sẽ nhận thấy điều 

đó thông qua những bài toán phức tạp hơn liên quan đến phản ứng oxi hóa - khử. 

Bài 3: Hòa tan 5,6 gam Fe bằng dung dịch H 2 SO 4 loãng (dư), thu được dung dịch X. Dung dịch X phản 

ứng vừa đủ với V (ml) dung dịch KMnO 4 0,5M. Giá trị của V là: 

A. 20 B. 40 C. 60 D. 80 

Lời giải 

Cách 1: Viết phản ứng, cân bằng hệ số và tính toán theo yêu cầu: 

Các phản ứng xảy ra như sau: 

Fe + H SO 

FeSO + H 

2 4 4 2 

2 7 3 2 

10FeSO + 2K Mn O +8H SO 

Do đó: 

5Fe (SO ) + 2MnSO + K SO +8H O 

4 4 2 4 2 4 3 4 2 4 2 

1 

n 

FeSO 

= n 

4 Fe 

= 0,1 

n 

KMnO 

= n 

4 FeSO 

= 0,02 

4 

5 

n 0,02 

V 

ddKMnO 4 

= = =0,04(l)=40(ml) V=40 

C 0,5 

M 


Cách 2: Áp dụng phương pháp bảo toàn mol electron: 

Ta có: 

n = n = 0,1(bảo toàn nguyên tố Fe) 

FeSO4 

Fe 

+2 +3 

Quá trình nhường electron: Fe Fe1e 




6 












+7 +2 

Mn +5e Mn 

1 

5n 

KMnO 

= n (định luật bảo toàn mol electron) 

4 FeSO 

n 

4 KMnO 

= n 

4 FeSO 

= 0,02 

4 

5 

n 0,02 

V 

ddKMnO 4 

= = =0,04(l)=40(ml) V=40 

C 0,5 

M 

Đáp án B. 

Nhận xét: Với bài này, các bạn đã thãy rõ sự ưu việt của phương pháp bảo toàn electron so với cách giải 

tính toán theo phương trình phản ứng thông thường: Thời gian cân bằng phản ứng khá lâu trong khi áp 

dụng định luật bảo toàn electron không cần quan tâm hệ số của các chất mà quá trình tính toán rất nhanh. 

Bài 4: Nung m gam Fe trong không khí, sau phản ứng thu được 11,2 gam chất rắn X gồm Fe, Fe 2 O 3 , 

Fe 3 O 4 và FeO. Hòa tan hoàn toàn hỗn hợp X vào dung dịch HNO 3 dư thu được 2,24 lít khí NO 2 (đktc) là 

sản phẩm khử duy nhất. Giá trị của m là bao nhiêu? 

A. 8,4 gam B. 5,6 gam C. 11,2 gam D. 7 gam 

Lời giải 

Fe 

kk FeO 

+HNO3 

Tóm tắt quá trình: Fe X Fe(NO ) 

Fe2O3 

 

Fe3O4 

Như vậy trong toàn bộ quá trình, Fe là chất khử với số oxi hóa của sắt đã tăng từ 0 lên +3, chất oxi hóa 

gồm O 2 không khí và HNO 3 . 

Ta sẽ sử dụng phương pháp bảo toàn mol electron để giải bài toán như sau: 

Cách 1: 

Nhường electron: Fe Fe + 3e 

Mol 

m 

56 

Nhận electron: O + 4e 

Mol 

0 

2 

11,2-m 

32 

+5 

N 

+3 

+ 1e 

11,2-m 

8 

 

 

3m 

56 

-2 

2O 

Mol 0,1 0,1 

3m 11,2-m 0,1 m=8,4(gam) (Định luật bào toàn mol electron) 

56 8 

N 4 

Tuy nhiên ta vẫn có thể áp dụng định luật bảo toàn mol electron cho bài này một cách ngắn gọn hơn 

nữa như Cách 2: 


Cách 2: Ta coi hỗn hợp X gồm Fe và O với n Fe = x; n O = y. 

Quá trình nhường electron: Fe 

0 Fe +3 

3e 

3 3 




7 












Có 

 

0 -2 

 

O +2e O 

 

+5 +4 

 

N +1e N 

 

56x 16y 11,2 bo toµn khèi lîng x 0,15 

 

m 0,15.56 8,4 

 

3x 2y 1bo toµn mol electron y 0,175 

 

Đáp án A. 

Với phương pháp làm bài này, chúng ta không cần quan tâm trong hỗn hợp rắn thu được gồm những 

chất gì và lượng là bao nhiêu. Trong quá trình làm bài tập về phản ứng oxi hóa - khử, các bạn cần tinh ý 

xét xem trong toàn bộ quá trình, chất nào là chất khử, chất nào là chất oxi hóa để áp dụng cách làm phù 

hợp và nhanh gọn nhất. Một trong những bước hỗ trợ cho kĩ năng trên là bước tóm tắt đề bài hay các quá 

trình phản ứng. 

D. Bài tập rèn luyện kỹ năng 

Câu 1: Hòa tan hoàn toàn m gam Fe x O y bằng dung dịch H 2 SO 4 đặc nóng dư thu được khí A và dung dịch 

B. Cho khi A hấp thụ hoàn toàn vào dung dịch NaOH dư tạo ra 12,6 gam muối. Mặt khác, cô cạn dung 

dịch B thì thu được 120 gam muối khan. Công thức oxit là: 

A. FeO B. Fe 3 O 4 

C. Fe 2 O 3 D. Tất cả đều sai. 

Câu 2: Cho hỗn hợp gồm FeO, CuO, Fe 3 O 4 có số mol 3 chất đều bằng nhau tác dụng hết với dung dịch 

HNO 3 thu được hỗn hợp khí gồm 0,09 mol NO 2 và 0,05 mol NO. Số mol của mỗi chất là: 

A. 0,12 B. 0,24 C. 0,21 D. 0,36 

Câu 3: Hòa tan 4,59 gam Al bằng dung dịch HNO 3 thu được hỗn hợp khí NO và N 2 O có tỉ khối so với H 2 

bằng 16,75. Thể tích NO và N 2 O thu được ở đktc là: 

A. 2,24 lít và 6,72 lít B. 2,016 lít và 0,672 lít 

C. 0,672 lít và 2,016 lít D. 1,972 lít và 0,448 lít 

Câu 4: Cho KI tác dụng với dung dịch KMnO 4 trong môi trường H 2 SO 4 , người ta thu được 1,51 gam 

MnSO 4 theo phưong trình phản ứng sau: KI + KMnO 4 + H 2 SO 4 I 2 +... Số mol I 2 tạo thành và số mol 

KI phản ứng là: 

A. 0,00025 và 0,0005 B. 0,025 và 0,05 

C. 0,25 và 0,5 D. 0,0025 và 0,005 

Câu 5: Hòa tan hoàn toàn m gam Fe 3 O 4 vào dung dịch HNO 3 loãng dư, tất cả lượng khí NO thu được 

đem oxi hóa thành NO 2 rồi sục vào nước cùng dòng khí O 2 để chuyển hết thành HNO 3 . Cho biết thể tích 

oxi đã tham gia quá trình trên là 3,36 lít. Khối lượng m là: 

A. 139,2 B. 13,92 C. 1,392 D. 1392 

Câu 6: Hòa tan hoàn toàn hỗn hợp FeS và FeCO 3 bằng dung dịch HNO 3 đặc nóng thu được hỗn hợp khí 

A gồm hai khí X và Y có tỉ khối so với H 2 là 22,805. Công thức hóa học của X và Y là: 

A. H 2 S và CO 2 B. SO 2 và CO 2 


C. NO 2 và CO 2 D. NO 2 và SO 2 

Câu 7: Hòa tan hoàn toàn y gam một oxit sắt bằng H 2 SO 4 đặc, nóng thấy thoát ra khí SO 2 duy nhất. 

Trong thí nghiệm khác, sau khi khử hoàn toàn cũng y gam oxit đó bằng CO ở nhiệt độ cao rồi hòa tan 

lượng sắt tạo thành bằng H 2 SO 4 đặc, nóng thì thu được lượng khí SO 2 nhiều gấp 9 lần lượng khí SO 2 ờ thí 

nghiệm trên. Công thức của oxit sắt là: 

8 














A. FeO. B. Fe 2 O 3 C. Fe 3 O 4 D. FeCO 3 . 

Câu 8: Hòa tan 3,84 gam Cu trong 200ml dung dịch HNO 3 vừa đủ và giải phóng hỗn hơp khí A gồm NO 

và NO 2 . Tỉ khối của A so N 2 là 1,5. Tính C M của HNO 3 ? 

A. 1 B. 0,5 C. 2 D. 1,5 

Câu 9: Dung dịch B chứa hai chất tan là H 2 SO 4 và Cu(NO 3 ) 2 . Cho 50ml dung dịch B tác dụng vừa đủ với 

31,25ml dung dịch NaOH 16% (d=l,12g/ml), sau phản ứng đem nung kết tủa ở nhiệt độ cao tới khối 

lượng không đổi thu được 1,6 gam chất rắn. Mặt khác, cho 50 ml dung dịch B tác dụng 2,4 gam Cu thì 

sau khí phản ứng hoàn toàn giải phóng khí duy nhất NO. Tính thể tích NO ở đktc. 

A. 2,24 lít B. 0,56 lít C. 0,896 lít D. 1,12 lít 

Câu 10: Cho 7,22 gam hỗn hợp X gồm Fe và kim loại M hóa trị không đổi. Chia hỗn hợp thành 2 phần 

bằng nhau, hòa tan hết phần 1 trong dung dịch HCI dư thu được 2,128 lít H 2 . Hòa tan hết phần 2 trong 

HNO 3 thu được 1,792 lít NO. Tìm M? 

A. Cu B. Mg C.Zn D. Al 

Câu 11: Cho 7,8 gam hỗn hợp X gồm Mg và Al tác dựng vừa đủ với 5,6 lít hỗn hợp khí Y (đktc) gồm Cl 2 

và O 2 thu được 19,7 gam hỗn hợp Z gồm 4 chất. Phần trăm khối lượng của AI trong X là 

A. 30,77% B. 69,23% C. 34,62% D. 65,38% 

Câu 12: Chia 22,0 gam hỗn hợp X gồm Mg, Na và Ca thành 2 phần bằng nhau. Phần 1 tác dụng hết với 

O 2 thu được 15,8 gam hỗn hợp 3 oxit. Phần 2 tác dụng với dung dịch HC1 dư thu được V lít khí H2 

(đktc). Giá trị của V là 

A. 6,72 B. 3,36 C. 13,44 D. 8,96 

Câu 13: Chia 29,8 gam hỗn hợp X gồm Mg, Na, K và Ca thành 2 phần bằng nhau. Phần 1 tác dụng hoàn 

toàn với dung dịch HNO 3 loãng thu được 1,568 lít khí N 2 duy nhất (đktc) và dung dịch chứa x gam muối 

chứa (không chứa NH 4 NO 3 ). Phần 2 tác dụng hoàn toàn với oxi thu được y gam hỗn hợp 4 oxit. Giá trị 

của x, y là: 

A. 73,20 và 20,5 B. 58,30 và 20,5 

C. 66,98 và 26,1 D. 81,88 và 41,0 

Dùng cho câu 14,15: 

Chia 47,1 gam hỗn hợp X gồm Mg, Al, Zn, Ni thành 2 phần bằng nhau. Phần 1 tác dụng hoàn toàn với 

dung dịch HNO 3 vừa đủ thu được 7,84 lít khí NO duy nhất (đktc) và dung dịch Y chứa x gam muối 

(không chứa NH 4 NO 3 ). Nếu cho Y tác dụng với dung dịch NaOH thì lượng kết tủa lớn nhất thu được là y 

gam. Phần 2 tác dụng hoàn toàn vói dung dịch HC1 thu được V lít khi H 2 (đktc). 

Câu 14: Giá trị của y là 

A. 47,35 B. 41,40 C. 29,50 D. 64,95 

Câu 15: Giá trị của V là 

A. 11,76 B. 23,52 C. 13,44 D. 15,68 

Câu 16: Hoà tan cùng một lượng kim loại R vào dung dịch HNO 3 đặc nóng và vào dung dịch H 2 SO 4 

loãng thì thể tích NO 2 thu được bằng 3 lần thể tích H 2 cùng điều kiện, khối lượng muối sunfat bằng 

62,81% khối lượng muối nitrat tạo thành. Mặt khác khi nung cùng một lượng kim loại R như trên thì cần 

thể tích O 2 bằng 22,22% thể tích NO 2 ở trên cùng điều kiện thu được chất rắn A. Hoà tan 20,88 gam A 

vào dung dịch HNO 3 20% (lấy dư 25% so vói lượng cần thiết) thu được 0,672 lít khí B (dktc) là một oxit 

của nitơ NxOy. Khối lượng dung dịch HNO 3 đã sử dụng là: 



9 














Câu 17: Cho 0,01 mol một hợp chất của sắt tác dụng hết với H 2 SO 4 đặc nóng (dư), thoát ra 0,112 lít (ở 

đktc) khí chỉ chứa SO 2 (là sản phẩm khử duy nhất). Công thức của hợp chất sắt đó là 

A. FeCO 3 B.FeS 2 C.FeS D.FeO 

Câu 18: Để m g bột sắt ngoài không khí, sau một thời gian sẽ chuyển thành hỗn hợp X gồm 4 chất rắn có 

khối lượng 75,2 gam. Cho hỗn hợp X phản ứng hết với dung dịch H 2 SO 4 đặc nóng dư thấy thoát ra 6,72 

lít SO 2 (đktc). Tính m? 

A.56g B.22,4g C. 11,2g D.25,3g 

Dùng cho câu 19,20: 

Chia 38,6 gam hỗn hợp gồm Fe và kim loại M có hóa trị duy nhất thành 2 phần bằng nhau: 

Phần 1: Tan vừa đủ trong 2 lít dung dịch HCl thấy thoát ra 14,56 lít H 2 (đktc). 

Phần 2: Tan hoàn toàn trong dung dịch HNO 3 loãng nóng thấy thoát ra 11,2 lít khí NO duy nhất (đktc). 

Câu 19: Phần trăm khối lượng của Fe trong hỗn hợp ban đầu là: 

A. 30,05% B. 50,05% 

C. 50,03% D. Đ/a khác 

Câu 20: Kim loại M là: 

A. Mg B. Fe C.A1 D.Cu 

Câu 21: Cho 1,35 gam hỗn hợp gồm Cu, Mg, Al tác dụng với dung dịch HNO 3 dư, thu được 1,12 lít 

(đktc) hỗn hợp khí NO và NO 2 có tỉ khối so với hiđro bằng 20. Tổng khối lượng muối nitrat sinh ra là 

A. 66,75 gam. B. 33,35 gam. 

C. 6,775 gam. D. 3,335 gam. 

Câu 22: Nhiệt phân 4,385 gam hỗn hợp X gồm KClO 3 và KMnO 4 , thư được O 2 và m gam chất rắn gồm 

K 2 MnO 4 , MnO 2 và KC1. Toàn bộ lượng O 2 tác dụng hết với cacbon nóng đỏ, thu được 0,896 lít hỗn hợp 

khí Y (đktc) có tỉ khối so với H 2 là 16. Thành phần % theo khối lượng của KMnO 4 trong X là 

A. 62,76%. B. 74,92%. C. 72,06%. D. 27,94%. 

Câu 23: Trộn 5,6 gam bột sắt với 2,4 gam bột lưu huỳnh rồi nung nóng trong điều kiện không có không 

khi, thu được hỗn hợp rắn Y. Cho Y tác dụng với lượng dư dung dịch HCl, giải phóng hỗn họp khí Z và 

còn lại một phần không tan G. Đế đốt cháy hoàn toàn Z và G cần vừa đủ V lít O 2 (ở đktc). Giá trị của V là 

A. 2,8. B. 1,12. C. 3,08. D. 4,48. 

Câu 24: Hoà tan hoàn toàn một lượng kim loại R hóa trị n bằng dung dịch H 2 SO 4 loãng rồi cô cạn dung 

dịch sau phản ứng thu được một lượng muối khan có khối lượng gấp 5 lần khối lượng kim loại R ban đầu 

đem hoà tan. Kim loại R đó là 

A. Al. B. Ba. C. Zn D. Mg. 

Câu 25: Hoà tan hết 9,6 gam kim loại M trong dung dịch H 2 SO 4 đặc, nóng, thu được SO 2 là sản phẩm 

khử duy nhất. Cho toàn bộ lượng SO 2 này hấp thụ hết vào 0,5 lít dung dịch NaOH 0,6M, sau phản ứng 

đem cô cạn dung dịch được 18,9 gam chất rắn. Kim loại M đó là 

A. Ca. B. Mg. C.Fe. D.Cu. 


Câu 26: Cho hơi nước đi qua than nóng đỏ, thu được 15,68 lít hỗn hợp khí X (đktc) gồm CO, CO 2 và H 2 . 

Cho toàn bộ X tác dụng hết với CuO (dư) nung nóng, thu được hỗn hợp chất rắn Y. Hoà tan toàn bộ Y 

bằng dung dịch HNO 3 (loãng, dư) được 8,96 lít NO (sản phẩm khử duy nhất, ở đktc). Phần trăm thể tích 

khí có trong X là 

A. 18,42%. B. 28,57%. 















C. 14,28%. D. 57,15%. 

Câu 27: Hoà tan 2,64 gam hỗn hợp Fe và Mg bằng dung dịch HNO 3 loãng, dư, thu được sàn phẩm khử là 

0,896 lít (ở đktc) hỗn hợp khí gồm NO và N 2 , có tỷ khối so với H 2 bằng 14,75. Thành phần phần trăm 

theo khối lượng của sắt trong hỗn hợp ban đầu là 

A. 61,80%. B. 61,82%. 

C. 38,18%. D. 38,20%. 

Câu 28: Đốt cháy X mol Fe bởi oxi thu được 5,04 gam hỗn hợp A gồm các oxit sắt. Hòa tan hoàn toàn A 

trong dung dịch HNO 3 thu được 0,035 mol hỗn họp Y gồm NO và NO 2 . Tỷ khối hơi của Y đối với H 2 là 

19. Tính X 

A. 0,06 mol. B. 0,065 mol. 

C. 0,07 mol. D. 0,075 mol. 

Câu 29: Hòa tan hoàn toàn 12,42 gam Al bằng dung dịch HNO 3 loãng (dư), thu được dung dịch X và 

1,344 lít (ở đktc) hỗn hợp khí Y gồm hai khí là N 2 O và N 2 .Tỉ khối của hỗn hợp khí Y so với khí H 2 là 18. 

Cô cạn dung dịch X, thu được m gam chất rắn khan. Giá trị của m là: 

A. 97,98. B. 106,38. C. 38,34. D. 34,08. 

Câu 30: Hòa tan 4,59 gam Al bằng dung dịch HNO 3 thu được hỗn hợp khí NO và N 2 O (sản phẩm khử 

duy nhất) có tỉ khối hơi đối với hiđro bằng 16,75. Thể tích NO và N 2 O thu được ờ đktc là: 

A. 2,24 lít và 6,72 lít. B. 2,016 lít và 0,672 lít. 

C. 0,672 lít và 2,016 lít. D. 1,972 lít và 0,448 lít. 

Hướng dẫn giải chi tiết 

1.A 2.D 3.A 4.B 5.C 6.C 7.C 8.C 9.C 10.A 

11.A 12.B 13.B 14.D 15.C 16.A 17.D 18.C 19.D 20. D 

21. A 22.D 23.A 24.B 25. B 26.A 27.D 28.D 29.B 30.D 


Vì H 2 SO 4 đặc nóng dư nên khí A sinh ra là SO 2 . 

Muối khan thu được là 

 

 

Fe SO n 0,3 

2 4 3 Fe2 SO4 3 

Theo BTNT(Fe) có nFe(Fe O ) 

2nFe SO 

 

0,6 

x y 2 4 3 

Vì dung dịch NaOH dư nên khỉ dẫn SO 2 vào đung dịch NaOH chỉ xảy ra một phản ứng: 

2NaOH SO Na SO H O 

2 2 3 2 

n 0,1 n n 0,1 

N2SO3 SO2 Na2SO3 

Coi oxit Fe x O y ban đầu là hỗn hợp của Fe và O. 

Gọi n O = a. 

Áp dụng định luật bảo toàn moi electron, ta có: 


3n 

Fe 

2nSO2 

3n 

Fe 

2nO 2nSO a n 

2 

O 

0,8 

2 

x nFe 

0,6 3 

Có = Oxit cần tìm là Fe 3 O 4 

y n 0,8 4 


o 















Tóm tắt quá trình: 

FeO 

 

CuO 

 

 

Fe 

 

HNO3 2 4 3 

2 

 

CuSO4 

NO 

Fe3O 

 

 

4 

 

SO 

 

NO 

 

Có các quá trình nhường và nhận electron như sau: 

nhường electron: 

2 3 

 

 

Fe Fe1e 

8 

 

3 3 

 

3Fe 

3Fe1e 

5 4 

 

N 1e N 

nhận electron: 

5 2 

 

N 3e N 

Gọi 

n = n = n = a 

FeO CuO Fe3O4 

Áp dụng BT mol e, ta có: 

n + n n 3n 

FeO Fe3O4 NO2 

NO 

Hay 2a 0,09 0,15 a 0,12 


n Al = 0,17 

Gọi 

có 

n 

 

n 

NO 

NO 

a 

b 

30a 44b 

M 16,75.2 a 3b(1) 

a b 

Quá trình nhường electron: 0 

Al Al 3 

3e 

Các quá trình nhận electron: 

5 2 

 

N 3e N 

5 1 

 

2 N 8e 2 N 

N2O 

 


3n 3n 8n hay 3a 8b 0,51(2) 

Al NO N2 

O 

a 0,09 V 

Từ (1) và (2) 

b 0,03 

V 


NO 

N2O 

2,016(lit) 

0,672(lit) 

Bước đầu tiên, cần hoàn thành phương trình phản ứng với đầy đủ các chất và hệ số: 


10KI 2KMnO 3H SO K SO 2MnSO 5I 3H O 

4 2 4 2 4 4 2 2 

5 

nMnSO 

0,01 n 

4 I 

n 

2 MnSO 

0,025 

4 

2 

Và 

n 5n 0,05 

K MnSO 4 












Nhận xét: Ngoài việc viết đầy đủ phản ứng như trên, các bạn vẫn có thể giải quyết bài toán bằng việc áp 

dụng định luật bảo toàn moi electron và bảo toàn nguyên tố: 

Quá trình nhường electron: 

1 0 

 

2 I I 2e 

2 





7 2 

Mn 

5e Mn 

Áp dụng định luật bào toàn mol electron, ta có: 

5 

2nI 5n 

2 MnSO 

n 

4 I 

n 

2 MnSO 

0,025 

4 

2 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố, ta có: 

n 2n 0,05 

KI 

I 2 


Các phản ứng xảy ra: 

3Fe 3 O 4 + 28HNO 3 9Fe(NO 3 ) 3 + NO + 14H 2 O 

1 

NO + O 2 NO 2 

2 

1 

2NO 2 + O 2 + H 2 O 2HNO 3 

2 

Trong toàn bộ quá trình, chỉ có nguyên tố Fe và O thay đổi số oxi hóa (nguyên tố N không có sự thay đổi 

số oxi hóa). Do đó ta có các quá trình nhường và nhận electron như sau: 

Quá hình nhường electron: 


8 

 

3 

3 

3Fe 3Fe1e 

0 2 

O 4e 2O 


Vậy m = 0,6.232 = 139,2 (gam) 


2 

n 4n 0,6 

Fe3O4 

O2 

Vì hỗn hợp ban đầu có chứa FeCO 3 nên khí thoát ra chắc chắn chứa CO 2 . 

Có M (hỗn hợp khí) = 22,805.2 = 45,61 

Mà 

M 44 45,61 

CO 2 

Nên khí còn lại trong hỗn hợp cần có khối lượng mol lớn hơn 45,61. 

Mặt khác, trong hỗn hợp chất phản ứng ban đầu có chứa FeS nên khí còn lại có thế là SO 2 hoặc sản phẩm 

khử của 

Do 

N 5 

M 64 44 nên thỏa mãn. 

SO 2 

Tuy nhiên vì dung dịch HNO 3 sử dụng là đặc nóng nên sản phẩm khử chỉ có thể là NO 2 (khi đó sản phẩm 

sau phản ứng không có SO 2 mà thay vào đó là S hoặc H 2 SO 4 ). Do đó hỗn hợp khí chứa NO 2 và CO 2 . 



0 

3 4 

 

2 4dac 

t 

2 4 

 

3 2 

 

2 

2Fe O 10H SO 3Fe SO SO 10H O 

0 

t 

3 4 

 

2 

Fe O 4CO 3Fe 4CO 

 

 

13 














 

0 

t 

2 4dac 2 4 3 2 2 

2Fe 6H SO Fe SO 3SO 6H O 

 

Coi oxit sắt ban đầu là hỗn hợp gồm Fe và O với n Fe = a và n O = b. 

Gọi 

nSO2 

tn1 

c thì 

nSO2tn2 

9c 

Các quá trình nhường và nhận electron diễn ra như sau: 

Quá trình nhường electron: 


3 

Fe Fe 

3e 

0 2 

 

O 2e 

O 

 

6 4 

 

S 2e 

S 

Với lần thí nghiệm thứ nhất, có sự tham gia của O. Áp dụng định luật bảo toàn mol electron, ta có: 

3n 2n 2n hay 3a 2b 2c(1) 

Fe O SO 2 

Với lần thí nghiệm thứ hai, không có sự tham gia của O. Áp dụng định luật bảo toàn mol electron có: 

3n = 2 n hay 3a = 18c(2) 

Fe SO 2 

a 6c nFe 

a 6c 3 

Từ (1) và (2) có: 

b 8c no 

b 8c 4 

Vậy oxit sắt cần tìm là Fe 3 O 4 . 


n Cu = 0,06 

Gọi 

có 

n 

 

 

n 

NO 

NO2 

a 

b 

30a 46b 

M 1,5.28 3a b(1) 

a b 

3Cu + 8HNO 3 3Cu(NO 3 ) 2 + 2NO + 4H 2 O 

Cu + 4HNO 3 Cu(NO 3 ) 2 + 2NO 2 + 2H 2 O 


3n n 2n hay 3a b 0,12(2) 

NO NO2 

Cu 

Tù (1) và (2) có: a = 0,02 và b = 0,06. 

Quan sát các phương trình phản ứng, ta thấy: 

n 4n 2n 0,2 

HNO3 NO NO2 

Vậy 

n 0, 2 

C 

M HNO3 

= 1(M) 

V 0, 2 

Nhận xét: Ngoài việc viết phản ứng để quan sát hệ số như trên, các bạn có thể ghi nhớ công thức cũng 

như hoàn toàn có thể suy luận ra công thức sau: n 4n 2n 0,2 


m NaOH = v.d.C% = 31,25.1,12.16% = 5,6 (gam) 

n NaOH = 0,14 

Các phản ứng xảy ra theo thứ tự: 

2NaOH + H 2 SO 4 Na 2 SO 4 + 2H 2 O 

HNO3 NO NO2 


14 














Cu(NO 3 ) 2 + 2NaOH Cu(OH) 2 + 2NaNO 3 

Cu(OH) 2 CuO + H 2 O 

n 0,02 n 0,02 

CuO 

Cu(OH) 2 

1 

nH2SO n 

4 NaOH 

nCu(OH) 

0,05 

2 

2 

Do đó trong 50ml dung dịch B chứa 0,05 mol H 2 SO 4 và 0,02 mol Cu(NO 3 ) 2 . 

Khi cho 50ml dung dịch B tác dụng với 0,0375 mol Cu thì: 

3Cu+4H 2 SO 4 +Cu(NO 3 ) 2 4CuSO 4 +2NO+4H 2 O 

2 

Do đó n 

NO 

= nCu 0,025 VNO 

0,56(mol) 

3 


Gọi n là hóa trị của M. Khối lượng hỗn hợp ở mỗi phần là 3,61 gam, n 0,095và n NO =0,08. 

* Quá hình nhường và nhận electron khi hòa tan phần 1 vào dung dịch HCl dư: 

0 2 

 

Fe Fe 

2e 

Qúa trình nhường electron: 

0 n 

 

M M 

ne 


1 

 

2H 2e H 2 

* Quá trình nhường và nhận electron khi hòa tan phần 2 vào dung dịch HNO 3 : 

0 3 

 

Fe 

Fe 

3e 

Quá trình nhường electron 

0 n 

 

M M 

ne 


5 +3 

N 2e N 


2n n.n 2n 

 

3n n.n 3n 

Fe M H2 

Fe M NO 

2 nH 

- 2 n 

2 Fe 0,09 

Mà từ (*) n 

M 

= = 

n n 

(*) 

0,81 

n 

Fe 

= 3n 

NO- 2 nH 

0,05 m 

2 

M 

3,61 0,05.56 0,81 nM 

 

M 

0,81 0,09 

M = 27 

= M = 9 n là Al 

M n 

n = 3 


MgO 

Mg O 

2 MgCl 

Có 

Al 

Cl2 

Al2O3 

AlCl 

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng ta có: 

m 

Mg 

+ m 

Al 

+ m 

O 

+ m 

2 Cl 

= m 

2 Z 

3 

2 


H 2 




15 








m + m = m - m - m = 19,7 7,8 11,9 

Gọi 

O2 Cl2 

Z Al Mg 

n 

 

 

n 

O2 

Cl2 

a 

b 

có 

32a+ 71b = 11,9 a = 0,15 

 

 

a+ b = 0,25 b = 0,1 




Gọi 

n 

 

n 

Al 

Mg 

x 

y 

x 

0,2 

 

y 

0,1 

Vậy 

có 

27x 

24y 

7,8 (btkl) 

 

3x 

2y 

0,15.4 0,1.2(bte) 

0,2.27 

% mAl 

100% 69, 23% 

7,8 


Có 

 

Mg 

 

 

 

Na 

 

 

Ca 

 

 

 

 

+O 2 

 

 

+HCl 

 

MgO 

 

Na 

2O 

 

CaO 

MgCl 

 

NaCl 

 

CaCl2 

2 

Vì các kim loại trong hỗn hợp X có hóa trị không đổi và khối lượng mỗi phần đều là 11 gam nên số mol 

electron trao đổi ở mỗi phần là như nhau. 


oxit X 

mX 

mO m 

2 Oxit 

nO 

0,15 

2 

m 

m 

32 


4n 2n n 2n 0,3 V 6,72(lit) 

O2 H2 H2 O2 


Khối lượng hỗn hợp kim loại mỗi phần là 14,9g. 

Tương tự Câu 12, áp dụng định luật bảo toàn mol electron, ta có: 

5 

4 n 

O 

= 10n 

2 N 

n 

2 O 

= n 

2 N 

= 0,175 

2 

2 

y m m 20,5(gam) 

Có 

kimloai O 2 

x = m m 

kimloai NO 3 trong muoi 

m 62.10n 58,3(gam) 

kimloai N 2 






16 











 

 

 

 

 

3 

 

 

Mg NO 

Mg(OH) 

Al NO 

 

Al(OH) 

3 2 

2 

HNO 3 

3 

 

 

+ NaOH 

3 

 

Mg 

 

 

Zn NO3 Zn(OH) 

2 

 

2 

 

Al 

Ni NO 

 

 

Ni(OH) 

 

Zn 

 

 

MgCl2 

Ni 

 

AlCl 

+HCl 3 

 

 

 

ZnCl2 

 

 

NiCl2 

3 3 

2 

Khối lượng hỗn hợp mỗi phần là 23,55 gam. 

Vì để thu được khối lượng kết tủa là lớn nhất nên không có sự hòa tan kết tủa bởi NaOH dư. 

Ta có: 

n n 3n 1,05 

 

OH 

 

NO3 trong muoi 

m m m 41,4(gam) 

NO 

ket tua lon nhat kim loai 

OH 


Tương tự Câu 12, áp dụng định luật bảo toàn mol electron ta có: 

3 

2nH 3n 

2 NO 

nH n 

2 NO 

0,525(mol) 

2 

Vậy V= 11,76 (lít) 



Mà 

n 

3n 

NO2 H2 

n 

enhuong(1) 

=n 

NO 

nên 

 

n 

enhu on g (2) 

= 2 n 

3 

2 

Nên n e nhường(1) = n e nhường(2) 

2 

H2 

Do đó số mol electron trao đổi ở hai trường hợp là không giống nhau nên R là kim loại có nhiều hóa trị. 

Mà kim loại có hóa trị I, II hoặc III. 

Kết hợp với 

n 

n 

enhuong(1) 

enhuong(2) 

nR 

. hoatr 

 

i1 

3 

n .hoatri 

2 2 

P 

Ta được R có hóa trị II và III (trong đó R thể hiện hóa trị II khi tác dụng với dung dịch H 2 SO 4 loãng và 

thể hiện hóa trị III khi tác dụng với dung dịch HNO 3 đặc nóng). 

Chọn 3 mol R đem hòa tan ban đầu. Khi đó ở các lần thí nghiệm ta thu được 3 mol R(NO 3 ) 3 và 3 mol 

RSO 4 . 

Theo giả thiết ta có: mRSO 

62,81%mRNO 

 

4 3 3 

hay R + 96 = 62,81%(R + 186) R = 56R là Fe. 


Khi đó, áp dụng định luật bảo toàn moi electron ta có số mol NO 2 tạo thành là: 

Khi đó lượng oxi đã sử dụng là 9.22,22% = 2 

mA mFe mO 2 

232(gam) 

n = 3n 9 

NO2 

Fe 




17 











A sẽ chứa một hoặc một số oxit của Fe. Để đơn giản cho quá trình tính toán, coi A là hỗn hợp chứa 3 mol 

Fe và 4 mol O. 

Khi đó trong 20,88 gam A (20,88 = 0,09.232) có 0,27 mol Fe và 0,36 mol O. 

n B = 0,03. 

Gọi n là số mol electron mà x mol nguyên tử 


3n 

2n 

Fe O 

3n 

Fe 

2nO n.n 

B 

hay n 3 

nB 

2 

N x O ỵ là N O . 

Khi đó 

n n + n 3n n 0,84(mol) 

HNO3pu 

NO taomuoi NO Fe NO 

3 

n 0,84.125% 1,05(mol) 

HNO3sd 

m 1,05.63 66,15(gam) 

HNO3sd 

66,15 

mdungdichHNO 3 

330,75(gam) 

20% 


N 5 

nhận để thu được 1 mol N x O y 

Quan sát 4 đáp án và kết hợp với giả thiết khí thoát ra chỉ có SO 2 ta có hợp chất cần tìm là FeO hoặc hợp 

chất của sắt với lưu huỳnh (nếu là FeCO 3 thì có thêm khí CO 2 ). 

Nếu hợp chất đó là FeO thì áp dụng định luật bảo toàn mol electron, ta có: 

n 

2n 

FeO SO 2 

mà 

nFeO 

0,01 

 

 

 

nso 

0,005 

2 

thỏa mãn 

Khi hợp chất cần tìm có dạng FeS x thì khí SO 2 sinh ra tù hợp chất FeS x là 0,01x. 

Khi đó khí thu được có lượng SO 2 là sản phẩm khử (sản phẩm được tạo thành từ H 2 SO 4 ) là: 

0,005 - 0,01x < 0,005 

n 2n 0,005.2 0,01 

electron n 

SO2spk 

Coi hỗn hợp ban đầu gồm 0,01 molFe và 0,01x molS 

Khi đó 

n 3n 4n 

electron nhuong Fe SO 2 

= 0,03 + 0,04x > 0,01 > n electron nhận 

Do đó trường hợp này loại. 


Coi hỗn hợp X gồm a mol Fe và b mol O. 

Quá trình nhường electron: 0 

Fe Fe 3 

3e 



0 2 

 

O 2e 

O 

 

6 4 

 

S 2e 

S 




18 











Có 

56a+16 b = 75,2 a = 1 

 

m = 56(gam) Câu 19: Đáp án D 

3a = 2 b+ 0,6 b = 1,2 

Khối lượng hỗn hợp ở mỗi phần là 19,3 gam. 

Tương tự câu 10, ta có: 

nFe 3n 

NO 

2nH 2 

0,2(mol) 

Vậy 

0,2.56 

%mFe 


19,3 


8,1 

mM 

19,3 0, 2.56 8,1(gam) nM 

 

M 

Gọi hóa trị của M là n. 


2nH 

- 2n 

2 Fe 0,9 

2 n 

Fe 

+ n×n 

M 

= 2 nH n 

2 M 

= = 

n n 

8,1 0,9 

n = 3 

= M = 9 n là Al 

M n 

M = 27 


Gọi 

n 

 

 

n 

NO 

NO2 

a b 0,05 

a 

a 

0,01875 

có 30a 

46b 

 

b 

 

40 b 

0,03125 

0,05 

Vậy m 

muoi 

= m 

kim loai 

+ m - 

3 

NO tm 

1,35 62.0,0875 6,775 gam 


 

C nóng đỏ phản ứng với O 2 thu được hỗn hợp khí có M 32 

 

2 khí là CO và CO 2 với tổng số mol bằng 0,04. Dùng quy tắc đường chéo được 

n = 0,03;n = 0,01 

n = 0,025 

CO CO2 O2 

0 

t 

 

2KClO3 

2KCl 3O2 

 

 

2KMnO K MnO MnO O 

Gọi 

Có 

n 

 

 

n 

KClO3 

0 

t 

4 

 

2 4 

 

2 

 

2 

KMnO4 

x 

y 


1,5 x 0,5y 0,025 x 

0,01 

 

 

122,5x 158y 4,385 y 

0,02 

0,02.158 

%mKMnO 4 

72,06% 

4,385 


19 














Fe 

S 

HCl 

H2 

Fe Y FeS Z G :S không tan; 

H2S 

S 

 

 

t 

S O SO 

2 2 

Khi đó n n n 0,075 V 1,68l 

O2 S(G) Sbandau O2 

Quan sát 4 đáp án thấy có đáp án 1,12 lít là phù hợp. 


Khi hòa tan 1 mol kim loại R thì thu được 0,5 mol R 2 (SO 4 ) n (khi n = 2 thì thu được 1 mol RSO 4 , có thể 

coi là 0,5 mol R 2 (S0 4 ) 2 ) 

0,5.(2R + 96n) = 5R R = 12n n = 12, R = 24 là Mg. 


Khi hấp thụ SO 2 hết vào dung dịch NaOH thì có thể xảy ra các phản ứng sau: 

SO 2 + 2NaOH → Na 2 SO 3 + H 2 O 

SO 2 + NaOH → NaHSO 3 

Gọi 

 

n 

Na2SO 

a 

3 mmuoi 

126a 104b 18,9 

 

 

n 

NaHSO 

b n 

3 NaOH 

2a b 0,3 

a 0,15 

. Khi đó nSO 

n 

2 Na2SO 

0,15 

3 

b 0 

Gọi n là hóa trị của M. 


0,3 

n.n 

M 

2nSO n 

2 M 

 

n 

Mặt khác 

9,6 9,6 0,3 

n 

M 

= nên = M = 32 n 

M M n 

M = 32n n = 2, M = 64 là Cu 


CO 

 

CO 

Cu 

 

CuOdu 

 

C 

CuOdu 

2 

H2O0,7mol CO2 

Y 

 

H2O 

H 

2 

HNO 3 

 

Gọi 

Cu 

n 

 

n 

 

 

n 

2 

CO 

CO2 

H2 

0,4molNO 

a 

b có 

c 

a b c 0,7 

 

2a 4b 2c 

 

2a 

2c 

0,4.3 





20 











a 0,02 

 

0, 2 

b 0,01.%VCO 


 

0,7 

 

c 0,04 


Gọi 

có 

Gọi 

n 

 

 

n 

NO 

N2 

a 

b 

a+ b = 0,04 

 

a = 0,03 

30a+ 28b 

= 14,75.2 b 

= 0,01 

0,04 

n 

 

n 

Fe 

Mg 

= x 

có 

= y 

56 x+ 24 y = 2,64 

 

3x+ 2 y = 0,03.3 + 0,01.10 

x 

0,018 0,018.56 

% mFe 

100% 38,18% Câu 28: Đáp án C 

y 

0,068 2,64 

n 

Gọi 

 

n 

có 

NO 

NO2 

a 

b 

a+ b = 0,035 

 

a = 0,0175 

30a+ 46b 

= 19,2 b 

= 0,0175 

0,035 

Coi hỗn hợp A gồm x mol Fe và y mol O 

Có 

56 x+16 y = 5,04 x = 0,07 

 

 

3x = 2 y+ 3.0,0175 +1.0,0175 y = 0,07 


Gọi 

Có 

n 

 

 

n 

N2O 

N2 

a 

b 

a+ b = 0,06 

 

a = 0,03 

(44a+ 28b) 

= 18.2 b 

= 0,03 

0,06 

Ta có n Al = 0,46 n e nhường = 3n Al = 1,38mol 

Nếu sản phẩm khử có NH 4 NO 3 thì 

n 8n 10n 0,54 1,38 n 

electronnhan N2O N2 

electronnhuong 


n e nhường = n e nhận 8n 

N2O 10n N 

8n 

2 NH4NO3 

nelectronnhuong 8n N2O 10n 

N2 

n 

NH4NO 


3 

8 

Do đó sản phẩm khử có chứa NH 4 NO 3 





21 











Khi đó m m 

 

m 

Al NO NH4NO 

106,38(gam) 

3 

3 3 

Chú ý: Đề bài cho đồng thời các dữ kiện để có thể tính được số mol nhôm và số mol các sản phẩm khử là 

các khí, trong khi để tính được lượng muối nitrat của kim loại thì chỉ cần một trong hai dữ kiện trên. 

Khi đó đề bài có vẻ "thừa". Tuy nhiên những bài như vậy thường có sự tạo thành muối amoni nền các bạn 

cần kiểm tra có sự tạo thành muối này không thông qua việc so sánh giữa số mol electron cho và số mol 

electron nhận. 


Gọi 

Có 

Vậy 

n 

 

 

n 

NO 

N2O 

a 

b 

30a+ 44 b 

= 16,75.2 a = 0,09 

a+ b 

 

 

b = 0,03 

3a+8b = 3n 

Al 

= 0,51 

 

V 

 

 

V 

NO 

N2O 

2,016(lit) 

0,672(lit) 





22 












1. Tốc độ phản ứng 

1.1. Khái niệm 

Chương 4: TỐC ĐỘ PHẢN ỨNG VÀ CÂN BẰNG HOÁ HỌC 

Tốc độ phản ứng là đại lượng dặc trưng cho độ biến thiên nồng độ của một trong các chất tham gia 

phản ứng hoặc sản phẩm tạo thành trong một đơn vị thời gian. 

Tốc độ trung bình của phản ứng 

Công thức tính tốc độ trung bình của phản ứng: 

C 

v = mol/ (l.s) 

t 

Với t = t 2 (thời gian sau) – t 1 (thời gian đầu) 

+ Đối với chất tham gia (nồng độ giảm dần): C Cdau Csau 

+ Đối với chất sản phẩm (nồng độ tăng dần): C Csau Cdau 

+ Đối với phản ứng tổng quát dạng: aA + bB cC + dD thì: 

1.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng 

CA CB CC CD 

v = = = = 

a t b t c t d t 

Nồng độ Tốc độ phản ứng tỉ lệ với nồng độ các chất tham gia phản ứng theo công thức 

với k là hằng số tốc độ phản ứng hóa học 

v = kC C 

Áp suất (Đối với phản ứng có chất khí tham gia) Khi áp suất tăng, tốc độ phản ứng tăng. 

Nhiệt độ Khi nhiệt độ tăng, tốc độ phản ứng tăng. 

a 

A 

Thông thường, khi tăng nhiệt độ lên 10°C thì tốc độ phản ứng tăng từ 2 đến 4 lần. Số lần tăng đó gọi là 

hệ số nhiệt độ (): 

Với v 1 và v 2 là tốc độ phản ứng ở nhiệt độ t 1 và t 2 

v = 

v 

b 

B 

t2 -t1 


1 

Diện tích bề mặt (Đối với phản ứng có chất rắn tham gia): Khi diện tích bề mặt tăng, tốc độ phản ứng 

tăng. 

Chất xúc tác Chất xúc tác là chất làm tăng tốc độ phản ứng, nhưng không bị tiêu hao trong phản ứng. 

2. Cân bằng hóa học 

Phản ứng một chiều là phản ứng chỉ xảy ra theo một chiều xác định (không có chiều ngược lại). Mũi 

tên trong phương trình phản ứng một chiều là mũi tên một chiều: 

aA + bB cC + dD 

Phản ứng thuận nghịch là phản ứng trong cùng điều kiện phản ứng xảy ra hai chiều trái ngược nhau. 

Mũi tên trong phương trình phản ứng một chiều là mũi tên hai chiều. 


aA + bB cC + dD 

Cân bằng hóa học là trạng thái của hệ phản ứng thuận nghịch, tại đó tốc độ phản ứng thuận và nghịch 

bằng nhau. Cân bằng hóa học là một cân bằng động, nghĩa là tại trạng thái cân bằng, cả phản ứng thuận 

và phản ứng nghịch không kết thúc mà vẫn tiếp tục diễn ra. 

Hằng số cân bằng của phản ứng thuận nghịch (K c ) 














Đối với hệ phản ứng thuận nghịch đồng thể (hệ chỉ gồm chất khí hoặc chất tan trong dung dịch) tổng 

quát dạng: aA + bB cC + dD thì 

K = 

A 

c 

C D 

B 

d 

c a b 

(Trong đó [A], [B], [C], [D] là nồng độ mol/l của các chất A, B, C, D ở TTCB) 

Đối với hệ phản ứng thuận nghịch dị thể (hệ gồm chất rắn và khí hoặc hệ gồm chất rắn và chất tan 

trong dung dịch) thì nồng độ của chất rắn được coi là hằng số (không có trong biểu thức tính K c ) 

Ví dụ: C 

(r) 

+ CO2(k) 2CO(k) 

3(r) 

2 

CO 

K 

c 

= 

CO 

2 

 

K = CO 

 

CaCO CaO(r) CO 

2(k) 

c 2 

Hằng số cân bằng của một phản ứng xác định chỉ phụ thuộc vào nhiệt độ, tức là khi nhiệt độ thay đổi 

thì hằng số cân bằng thay đổi. 

Đối với một phản ứng xác định, nếu thay đổi hệ số các chất trong phản ứng thì giá trị hằng số cân bằng 

cũng thay đổi. 

Ví dụ: 1) N 

2(k) 

+ 3H2(k) 2 NH3(k) 

1 3 

2 2 

2) N 

2(k) 

+ H2(k) NH3(k) 

K c1 K c2 và K c1 = (K c2 ) 2 

Sự chuyển dịch cân bằng hóa học 

K = 

N 

2 

NH3 

2 H 

2 

NH3 

H 

c 3 

K = 

N 

c 1/2 3/2 

2 2 

Sự chuyển dịch cân bằng là sự phá vỡ trạng thái cân bằng cũ để chuyển sang trạng thái cân bằng 

mới do các yếu tố bên ngoài (nồng độ, nhiệt độ, áp suất) tác động lên cân bằng. 

Nguyên lí chuyển dịch cân bằng (Lơ satơliê): Một phản ứng thuận nghịch đang ở trạng thái cân 

bằng, khi chịu một tác động từ bên ngoài như biến đổi (nồng độ, nhiệt độ, áp suất), cân bằng sẽ chuyển 

dịch theo chiều làm giảm tác động bên ngoài đó. 

Các yếu tố ảnh hưởng đến cân bằng hóa học 

1. Khi tăng nồng độ một chất, cân bằng chuyển dịch theo chiều làm giảm nồng độ chất đó 

+ Khi giảm nồng độ một chất, cân bằng chuyển dịch theo chiều làm tăng nồng độ chất đó 

+ Khi tăng nhiệt độ của hệ, cân bằng chuyển dịch theo chiều thu nhiệt (H > 0, Q < 0). 

+ Khi giảm nhiệt độ của hệ, cân bằng chuyển dịch theo chiều tỏa nhiệt (H < 0, Q > 0). 

+ Khi tăng áp suất của hệ, cân bằng chuyển dịch theo chiều làm giảm số phân tử khí. 

+ Khi giảm áp suất của hệ, cân bằng chuyển dịch theo chiều làm tăng số phân tử khí. (Đối với hệ 

phản ứng thuận nghịch mà có số phân tử khí ở phản ứng thuận bằng số phân tử khí ở phản ứng nghịch, 

áp suất không làm chuyển dịch cân bằng). 

+ Chất xúc tác không có tác dụng làm chuyển dịch cân bằng, mà chỉ có tác dụng làm cho phản ứng 

nhanh chóng đạt đến trạng thái cân bằng. 

B. Ví dụ minh hoạ: 

Bài 1: Xét phản ứng phân hủy N 2 O 5 trong dung môi CCl 4 ở 45°C: 

1 

N2O5 N2O4 O2 

2 

Ban đầu nồng độ của N 2 O 5 là 2,33 mol/lít, sau 184s nồng độ của N 2 O 5 là 2,08 mol/lít. Tốc độ trung bình 

của phản ứng tính theo N 2 O 5 là? 















A. 6,80.10 -4 mol/(l.s) B. 2,72.10 -2 mol/(l.s) 

C. 1,36.10 -2 mol/(l.s) D. 6,80.10 -2 mol/(l.s) 

Lời giải 

CN2O 2,33 2,08 

5 

3 

Áp dụng công thức: v = 

1,36.10 mol/ (l.s) 

t 184 

Đáp án C. 

1 

C O2 

Study tip: Nếu bài toán cho C O2 

thì cần để ý tới hệ số tỉ lượng ở phương trình khi đó v = 

2 

1 

t 

2 

Bài 2: Cho phản ứng: A + 2B C có V = K[A].[B] 2 . Cho biết nồng độ ban đầu của A là 0,8M, của B là 

0,9M và hằng số tốc độ K = 0,3. Hãy tính tốc độ phản ứng khi nồng độ chất A giảm 0,2M?. 

[A] sau = 0,8 - 0,2 = 0,6M 

[B] sau = 0,9 - 0,2.2 = 0,5M 

Lời giải 

Thay vào công thức: V = K[A].[B] 2 = 0,3.0,6.0,5 2 = 0,045 (M/l.s) 

Bài 3: Một phản ứng hoá học, mỗi khi tăng nhiệt độ lên 10°C thì tốc độ phản ứng tăng 3 lần. Hỏi tốc độ 

phản ứng giảm đi bao nhiêu lần khi nhiệt độ giảm từ 100 o C xuống 70 o C? 

Lời giải 

Theo định nghĩa, số lần tăng tốc độ phản ứng khi nhiệt độ thay đối 10°C chính là hệ số nhiệt độ . Suy 

ra = 3. 

Thay vào công thức ta có tỉ số tốc độ phản ứng: 

t 2 -t 1 70 

v 100 

2 

1 

10 10 

= 3 

v 27 

Vậy tốc độ phản ứng giảm đi 27 lần khi nhiệt độ giảm từ 100 0 C xuống 70°C. 

Bài 4: Một phản ứng hoá học, mỗi khi tăng nhiệt độ lên 10 o C thì tốc độ phản ứng tăng 3 lần. Phản ứng 

đang tiến hành ở 30°C, hỏi phải tăng nhiệt độ lên, thực hiện ở nhiệt độ nào để phản ứng tăng 243 lần? 

1 

Lời giải 

Theo định nghĩa, số lần tăng tốc độ phản ứng khi nhiệt độ thay đối 10°C chính là hệ số nhiệt độ . Suy 

ra = 3. 

Gọi nhiệt độ sau khi tăng là t 2 , thay vào công thức ta có: 

Vậy phải tăng tới nhiệt độ 80 o C. 

t -30 


t2 -t1 


o 

243 = 3 5 t 

2 

= 80 C 

Bài 5: Cho 6 gam hạt kẽm vào 1 cốc đựng dung dịch H 2 SO 4 4M (dư) ở nhiệt độ thường. Cho biết biến 

đổi nào sau đây không làm thay đổi tốc độ phản ứng: 

A. Thay 6 gam kẽm hạt bằng 6 gam kẽm bột 

B. Thay H 2 SO 4 4M bằng H 2 SO 4 2M 


C. Thực hiện phản ứng ở 50°C 

D. Dùng thể tích dung dịch H 2 SO 4 gấp đôi ban đầu. 

Lời giải 

Đáp án A làm tốc độ phản ứng tăng vì làm tăng diện tích tiếp xúc của kẽm với dung dịch H 2 SO 4 . 

Đáp án B làm tốc độ phản ứng giảm vì làm giảm nồng độ chất phản ứng. 














Đáp án C làm tốc độ phản ứng tăng vì tăng nhiệt độ phản ứng. 

Bài 6: Xét các hệ cân bằng sau: 

a. Cr + H 2 O h CO k + H 2k H = 131kJ/mol 

b. CO k + H 2 O h CO 2k + H 2k H = - 41KJ/mol 

Các cân bằng dịch chuyển như thế nào khi biến đổi 1 trong các điều kiện sau: 

* Tăng nhiệt độ 

* Thêm lượng hơi nước vào 

* Tăng áp suất chung bằng cách nén cho thể tích của hệ giảm xuống 

Lời giải 

Đáp án D. 

a. Phản ứng a có H > 0 nên đây là phản ứng thu nhiệt. Khi tăng nhiệt độ phản ứng có cân bằng chuyển 

dịch theo chiều thuận. 

Phản ứng a có H 2 O ở phía chất phản ứng. Khi thêm lượng hơi nước vào phản ứng có cân bằng chuyển 


Phản ứng có số mol khí ở phía sản phẩm nhiều hơn ở phía chất phản ứng. Khi tăng áp suất chung bằng 

cách nén cho thể tích của hệ giảm xuống, phản ứng có cân bằng chuyển dịch theo chiều nghịch. 

b. Phản ứng b có H < 0 nên đây là phản ứng tỏa nhiệt. Khi tăng nhiệt độ phản ứng có cân bằng chuyển 

dịch theo chiều nghịch. 

Phản ứng b có H 2 O ở phía chất phản ứng. Khi thêm lượng hơi nước vào phản ứng có cân bằng chuyển 


Phản ứng có số mol khí ở hai vế bằng nhau. Khi tăng áp suất chung bằng cách nén cho thể tích của hệ 

giảm xuống, phản ứng có không có sự chuyển dịch cân bằng. 

Bài 7: Cho phản ứng thuận nghịch sau: 2NO 2 (nâu) N 2 O 4 (Không màu) 

a. Khi giảm áp suất của hệ xuống cân bằng dịch chuyển theo chiều nào? Giải thích? 

b. Ngâm bình NO 2 vào nước đá thay màu nâu của bình nhạt dần. Cho biết phản ứng là toả nhiệt hay thu 

nhiệt? Giải thích? 

Lời giải 

a) Phản ứng có số mol khí ở phía chất phản ứng nhiều hơn ở phía chất sản phẩm, nên khi giảm áp suất 

phản ứng có cân bằng chuyển dịch theo chiều nghịch (chiều có số mol khí nhiều hơn). 

b) Ngâm bình NO 2 vào nước đá tức là ta giảm nhiệt độ của bình. Khi đó màu nâu của bình nhạt dần tức là 

phản ứng đang có cân bằng dịch chuyển về chiều thuận. Giảm nhiệt độ làm cho cân bằng chuyển dịch 

chiều thuận có nghĩa là phản ứng thuận là phản ứng tỏa nhiệt. 

Bài 8: Nồng độ ban đầu của SO 2 và O 2 trong hệ là: SO 2 + O 2 2SO 3 tương ứng là 4M và 2M. 

a. Tính hằng số cân bằng của phản ứng, biết rằng khi đạt cân bằng có 80% SO2 đã phản ứng 

b. Để cân bằng có 90% SO 2 đã phản ứng thì lượng O 2 lúc đầu cần lấy là bao nhiêu? 

c. Nếu tăng áp suất hỗn hợp phản ứng lên 2 lần thì cân bằng chuyển dịch theo chiều nào? Cho nhiệt độ 

không đổi. 


Lời giải 

a. 2SO 2 + O 2 SO 3 

Ban đầu 4M 2M 0 

Phản ứng 80%.4=3,2M 1,6M 3,2M 














Cân bằng 0,8M 0,4M 3,2M 

Vậy hằng số cân bằng của phản ứng là 

b. Vì hằng số cân bằng không đổi nên K c = 40. 

Đặt [O 2 ] = x(M). Ta có: 

2 

3 

O 

SO 

 

2 

SO 3,2 

K 

c 

= 40 

2 2 

0,8 .0,4 

2 2 

2SO 2 + O 2 SO 3 

Ban đầu 4M xM 0 

Phản ứng 0,9.4=3,6M 1,8M 1,8M 

Cân bằng 0,4M (x - 1,8)M 1,8M 

2 

3 

O 

SO 

 

2 

SO 1,8 

K 

c 

= = 40 x 5,356M 

2 2 

(x-1,8).0,4 

2 2 

c. Nếu tăng áp suất lên 2 lần thì cân bằng chuyển dịch theo chiều giảm thể tích. Vì tổng hệ số cách chất 

bên vế trái lớn hơn hệ số của của chất bên vế phải. Vậy cân bằng dịch chuyển theo chiều nghịch. 

C. Bài tập tự luyện: 

Câu 1: Cho các yếu tố sau: 

a) Nồng độ b) Nhiệt độ c) Áp suất 

d) Diện tích tiếp xúc e) Chất xúc tác 

Nhận định nào sau đây là chính xác: 

A. Chỉ có các yếu tố a, b, c, d ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng hóa học 

B. Chỉ có yếu tố a, c, e ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng hóa học 

C. Chỉ có các yếu tố b, c, d, e ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng hóa học 

D. Các yếu tố a, b, c, d, e ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng hóa học 

Câu 2: Cho một mẩu đá vôi nặng 10,0 gam vào 200 ml dung dịch HCl 2,0 M. Tốc độ phản ứng ban đầu 

sẽ giảm nếu 

A. Nghiền nhỏ đá vôi trước khi cho vào. 

B. Cho thêm 500ml dung dịch 1,0 M vào hệ ban đầu. 

C. Tăng nhiệt độ phàn ứng. 

D. Cho thêm 100ml dung dịch HCl 4,0 M vào hệ ban đầu. 

Câu 3: Hai nhóm học sinh làm thí nghiệm: Nghiên cứu tốc độ phản ứng Zn tan trong dung dịch axit 

clohydric: 

- Nhóm thứ nhất: Cân miếng kẽm 1g và thả vào cốc đựng 200ml dung dịch axit HCl 2M. 

- Nhóm thứ hai: Cân lg bột kẽm và thả vào cốc đựng 300ml dung dịch axit HCl 2M 

Kết quả cho thấy bọt khí thoát ra ở thí nghiệm của nhóm thứ hai mạnh hơn là do: 

A. Nhóm thứ hai dùng axit nhiều hơn. 


B. Diện tích bề mặt bột kẽm lớn hơn. 

C. Nồng độ kẽm bột lớn hơn. 

D. Cả ba nguyên nhân đều sai. 

Câu 4: Cho phản ứng: 

Br 2 + HCOOH 2HBr + CO 2 . 














Nồng độ ban đầu của Br 2 là a mol/lít, sau 50 giây nồng độ Br 2 còn lại là 0,01 mol/lít. Tốc độ trung bình 

của phàn ứng trên tính theo Br 2 là 4.10 -5 mol/ (l.s). Giá trị cùa a là: 

A. 0,018. B. 0,016. C. 0,014 D. 0,012. 

Câu 5: Xét phản ứng: 2KI + H 2 O 2 2KOH + I 2 

Nồng độ ban đầu của KI là 1,0 mol/1, sau 20 giây nồng độ của nó bằng 0,2 mol/l. Tốc độ trung bình của 

phản ứng là: 

A. 0,040 mol/(l.s) B. 0,020 mol/(l.s) 

C. 0,030 mol/(l.s) D. 0,015 mol/(l.s) 

Câu 6: Cho phản ứng: A + B C 

Nồng độ ban đầu của A là 0,1 mol/1, của B là 0,8 mol/l. Sau 10 phút, nồng độ của B chỉ còn 20% nồng 

độ ban đầu. Tốc độ trung bình của phản ứng là: 

A. 0,16 mol/l.phút B. 0,016 mol/l.phút 

C. 0,064 mol/l.phút D. 0,106 mol/l.phút 

Câu 7: Trong hỗn hợp phản ứng gồm Na 2 S 2 O 3 và H 2 SO 4 loãng có thể tích dung dịch là 100 ml, nồng độ 

ban đầu của Na 2 S 2 O 3 là 0,5 M. Sau thời gian 40 giây, thể tích khí SO 2 thoát ra là 0,896 lít (đktc). Giả sử 

khí tạo ra đều thoát ra hết khỏi dung dịch và sau phản ứng có muối sunfat, vẩn màu vàng. Tốc độ trung 

bình của phản ứng theo Na 2 S 2 O 3 là: 

A. [10] -2 mol/(lít.s) B. 10 -1 mol/(lít.s) 

C. 2,5.10 -3 mol/(lít.s) D. 2,5.10 -2 mol /(lít.s) 

Câu 8: Có phương trình phản ứng: 2A + B C. Tốc độ phản ứng tại một thời điểm được tính bằng biểu 

thức: v = k[A] 2 .[B]. Hằng số tốc độ k phụ thuộc vào: 

A. Nồng độ của chất 

B. Nồng độ của chất B. 

C. Nhiệt độ của phản ứng. 

D. Thời gian xảy ra phản ứng. 

Câu 9: Trong công nghiệp, người ta tổng hợp NH 3 theo phương trình hóa học sau: N 2 (k) + 3H 2 (k) 

2NH 3 (k). Khi tăng nồng độ H 2 lên hai lần (giữ nguyên nồng độ của khí nitơ và nhiệt độ của phản ứng) thì 

tốc độ phản ứng tăng lên bao nhiêu lần: 

A. 2 lần B. 4 lần C. 8 lần D. 16 lần 

Câu 10: Cho phản ứng: 2SO 2 + O 2 2SO 3 . Tốc độ phản ứng tăng lên 4 lần khi: 

A. Tăng nồng độ SO 2 lên 2 lần 

B. Tăng nồng độ SO 2 lên 4 lần 

C. Tăng nồng độ O 2 lên 2 lần 

D. Tăng đồng thời nồng độ SO 2 và O 2 lên 2 lần 

Câu 11: Cho phản ứng: 2A + B C. Nồng độ ban đầu của A là 6M, của B là 4M. Hằng số tốc độ k = 

0,5. Tốc độ phản ứng lúc ban đầu là: 


A. 12 B. 18 C. 48 D. 72 

Câu 12: Cho phản ứng A + 2B C. Nồng độ ban đầu của A là 1M, B là 3M, hằng số tốc độ k = 0,5. Vận 

tốc của phản ứng khi đã có 20% chất A tham gia phản ứng là: 

A. 0,016 B. 2,304 C. 2,704 D. 2,016 

Câu 13: Ở nhiệt độ phòng, người ta xác định tốc độ đầu của phản ứng hoá học xảy ra giữa hai chất A và 

B thu được kết quả sau: 














Thí 

nghiệm 

Nồng độ đầu A (M) 

Nồng độ đầu của B (M) 

Tốc độ đầu của phản ứng 

(mol -1 J. S -1 ) 

1 0,01 0,02 0,014 

2 0,01 0,01 0,007 

3 0,04 0,02 0,224 

Biểu thức mô tả sự phụ thuộc tốc độ phản ứng vào nồng độ A và B là: 

A. v = k. C A . C B B. v = k. C A2 .C B 

2 

C. v = k. C A2 . C B D. v = k. C A .C B 

2 

Câu 14: Khi nhiệt độ tăng thêm 10° thì tốc độ phản ứng tăng 3 lần. Khi nhiệt độ tăng từ 20°C lên 80°C 

thì tốc độ phản ứng tăng lên 

A. 18 lần. B. 27 lần. C. 243 lần. D. 729 lần. 

Câu 15: Để hoà tan hết một mẫu Zn trong dung dịch axit HC1 ờ 20°C cần 27 phút. Cũng mẫu Zn đó tan 

hết trong dung dịch axit nói trên ờ 40°C trong 3 phút. Vậy để hoà tan hết mẫu Zn đó trong dung dịch nói 

trên ở 55°C thì cần thời gian là: 

A. 64,00s. B. 60,00s. C. 54,54s. D. 34,64s. 

Câu 16: Khi nhiệt độ tăng thêm 10° thì tốc độ phản ứng tăng lên gấp 3 lần. Để tốc độ phản ứng tăng lên 

81 lần (đang thực hiện ở 30° C) thì cần tiến hành ở nhiệt độ nào? 

A. 90°C B. 70°C C. 15 0 C D. 180°C 

Câu 17: Cho cân bằng hoá học sau: 

2SO 2 (k) + O 2 (k) 2SO 3 (k) 

H








Biết rằng nếu thực hiện phản ứng giữa 1 mol CO và 1 mol H 2 O thì ở trạng thái cân bằng có 2/3 mol CO 2 

được sinh ra. Hằng số cân bằng của phản ứng là: 

A.2 B.4 C. 6 D.8 

Câu 21: Một bình kín dung tích không đổi chứa hỗn hợp khí N 2 và H 2 với nồng độ tương ứng là 0,4 M và 

0,6 M. Sau khi phản ứng tổng hợp NH 3 đạt trạng thái cân bằng ở t°C, H 2 chiếm 25% thể tích hỗn hợp thu 

được. Hằng số cân bằng K c ở t 0 C của phản ứng có giá trị là: 

A.51,7 B. 3,125 C. 2,500 D.6,09 

Câu 22: Xét cân bằng: N 2 O 4(k) 2NO 2(k) ở 25 0 C. 

Khi chuyển dịch sang một trạng thái cân bằng mới nếu nồng độ của N 2 O 4 tăng lên 9 lần thì nồng độ của 

NO 2 thay đối: 

A. tăng 9 lần. B. giảm 3 lần. 

C. tăng 4,5 lần. D. tăng 3 lần. 

Câu 23: Xét phản ứng thuận nghịch: 

N 2 (k) + O 2 (k) 2NO (k) 

Hằng số cân bằng ở 2400°C là K cb = 35.10 -4 . Biết lúc cân bằng, nồng độ của N 2 và O 2 lần lượt bằng 5M 

và 7M trong bình kín có dung tích không đổi. Nồng độ mol/1 của NO lúc cân bằng là giá trị nào trong số 

các giá trị sau? 

A. 0,1225M B. 0,35M 

C. 1,00M D. Đáp án khác 

Câu 24: Cho phản ứng sau: 

H 2 O (k) + CO (k) H 2 (k) + CO 2 (k) 

Ở 700°C hằng số cân bằng là K c = 1,873. Biết rằng hỗn hợp đầu gồm 0,300 mol H 2 O và 0,300 mol CO 

trong bình 10 lít ở 700°C. Nồng độ của H 2 O và CO ở trạng thái cân bằng lần lượt là: 

A.0,01267M 

B.0,01733M 

C. 0,1267M D.0,1733M 

Câu 25: Một bình kín chứa khí NH 3 ở 0°C và 1 atm với nồng độ 1M. Nung bình kín đó đến 546°C, NH 3 

bị phân hủy theo phản ứng: 2NH 3 (k) N 2 (k) + 3H 2 (k). Khi phản ứng đạt tới trạng thái cân bằng, áp 

suất trong bình là 3,3 atm. Thể tích bình không đổi. Giá trị hằng số cân bằng của phản ứng tại 546°C là: 

A.4807 B.120 C.8,33.10 -3 D.2,08.10 -4 

Câu 26: Khi thực hiện phản ứng este hoá 1 mol CH 3 COOH và 1 mol C 2 H 5 OH, lượng este lớn nhất thu 

được là 2/3 mol. Để đạt hiệu suất cực đại là 90% (tính theo axit) khi tiến hành este hoá 1 mol CH 3 COOH 

cần số mol C 2 H 5 OH là (biết các phản ứng este hoá thực hiện ở cùng nhiệt độ và có phàn ứng este hóa 

diễn ra như sau: CH 3 COOH + C 2 H 5 OH CH 3 COOC 2 H 5 + H 2 O 

A. 0,342. B. 2,925. C. 2,412. D. 0,456. 

Câu 27: Cho các cân bằng sau: 

(1) H 2(k) + I 2(k) 2HI (k) 


1 1 

(2) H 2 (k) + I 2 (k) HI(k) 

2 2 

(3) 2HI(k) H 2 (k) + I 2 (k) 

1 1 

(4) HI(k) H 2 (k) + I 2 (k) 

2 2 

(5) H 2 (k) + I 2 (r) HI (k) 














Ở nhiệt độ xác định, nếu K c của cân bằng (1) bằng 64 thì K c bằng 0,125 là của cân bằng 

A.(4). B.(2). C. (3). D. (5). 

Câu 28: Hỗn hợp X gồm SO 2 và O 2 được trộn theo tỉ lệ mol 1:4. Nung hỗn hợp X với V 2 O 5 một thời gian 

400% 

thu được hỗn hợp Y. Thành phần phần trăm thể tích SO 3 trong hỗn hợp Y là . Hiệu suất tổng hợp 

9 

SO 3 là: 

A.12,5% B.25% C.55% D.50% 

Câu 29: Khi thực hiện phản ứng este hoá 1 mol CH 3 COOH và 1 mol C 2 H 5 OH, lượng este lớn nhất thu 

được là 2/3 mol. Để đạt hiệu suất cực đại là 80% (tính theo axit) khi tiến hành este hoá 1 mol CH 3 COOH 

cần số mol C 2 H 5 OH là (biết các phản ứng este hoá thực hiện ở cùng nhiệt độ) 

A. 0,4 B. 0,8 C. 1,6 D. 3,2 

Câu 30: Cho cân bằng sau: 

CH 3 COOH + C 2 H 5 OH CH 3 COOC 2 H 5 + H 2 O, 

K c = 4. Khi cho 1 mol axit tác dụng với 1,6 mol ancol, khi hệ đạt đến trạng thái cân bằng thì hiệu suất của 

phản ứng là 

A.50% B. 66,67% C. 33,33% D.80% 


l.D 2.B 3.B 4.D 5.B 6.C 7.A 8.C 9.C 10. A 

11.D 12.C 13.C 14.D 15.D 16.B 17.B 18.C 19.C 20.B 

21.A 22.D 23.B 24.A 25.D 26.B 27. C 28.C 29.C 30.D 


Các yếu tố ảnh hưởng tới tốc độ phản ứng là: nhiệt độ, nồng độ, áp suất, diện tích tiếp xúc, chất xúc tác 


Đáp án A và C sai vì làm tăng tốc độ phản úng. 

Đáp án B: nồng độ mới của axit: 

0,5×1+ 0, 2×2 9 

C 

M 

= = < 2(M) 

0,5 + 0, 2 7 

giảm nồng độ axit giảm tốc độ phản ứng, 

Đáp án D: nồng độ mới của axit: 

0,1.4 + 0,2.2 8 

C 

M 

= = > 2(M) 

0,1+ 0,2 3 

tăng nồng độ axit tăng tốc độ phản ứng. 


Dùng bột kẽm làm tăng diện tích tiếp xúc của kẽm với axit, làm tăng tốc độ phản ứng. 



Tốc độ trung bình phản ứng 

a- 0,01 mol 

 

50 l 

 

 

 

-5 

v = = 4.10 S a = 0,012( mol / l) 


Tốc độ trung bình phản ứng: 














v 

1 C 

1 1 

0,2 

2 2 20 

K 

 


t 


0,02(mol / l.s) 

CB 

0,8 0,8,0, 2 

v = 

0,064( mol/l.phút) 

t 10 


Na S O H SO S SO H O Na SO 

2 2 3 2 4 2 2 2 4 

0,896 

nSO 

0,04(mol) n 

2 

Nas2O 

0,04(mol) 

3 

22,4 


CNa2s2O 

0,04 

3 

v 0,01(mol / l.s) 

t 0.1.40 


Hằng số tốc độ k chỉ phụ thuộc vào bản chất phản ứng và nhiệt độ phản ứng. 


Tốc độ phản ứng tức thời: v = k[H 2 ] 3 .[N 2 ] 

Vậy khi tăng nồng độ H 2 lên hai lần (giữ nguyên nồng độ của khí nitơ và nhiệt độ của phản ứng) thì tốc 

độ phản ứng tăng lên 2 3 = 8 lần. 


Tốc độ phản ứng tức thời: v = k[SO 2 ] 2 .[O 2 ] 

Vậy tốc độ phản ứng tăng lên 4 lần khi tăng nồng độ SO 2 lên 2 lần. 


Tốc độ phản ứng lúc đầu: 

v = k[A] 2 .[B] = 0,5.6 2 .4 = 72 (mol/l.s) 

Câu 12: Đáp án C 

Khi đó: 

[A] (1 0, 2).1 0,8M 

 

[B] 3 [A] phanung. 2 3 0, 2.2 2,6M 

Tốc độ phản ứng lúc đó: 

v = k[A].[B] 2 =0,5.0,8.[2,6] 2 =2,704 (mol/l.s) 


So với TN 1 , TN2 có nồng độ chất B giảm 2 lần, nồng độ chất A giữ nguyên, làm cho tốc độ phản ứng 

giảm 2 lần. Kết luận tốc độ phản ứng tỉ lệ thuận với nồng độ chất B. 

So với TN 1 , TN 3 có nồng độ chất A tăng 4 lần, nồng độ chất B giữ nguyên, làm cho tốc độ phản ứng tăng 

16 lần. Kết luận tốc độ phản ứng tỉ lệ thuận với bình phương nồng độ chất A. 



Theo định nghĩa, số lần tăng tốc độ phản ứng khi nhiệt độ thay đổi 10°C chính là hệ số nhiệt độ 

Suy ra = 3. 

Thay vào công thức ta có tỉ số tốc độ phản ứng: 














v 

v 

t2 t1 8020 

2 10 10 

1 

3 729 

Vậy tốc độ phản ứng tăng 729 lần khi nhiệt độ tăng từ 20°C tới 80°C. 


Nhiệt độ tăng từ 20°C tới 40°C, tốc độ phàn ứng tăng 

Chú ý: Tốc độ phản ứng tỉ lệ nghịch với thời gian phản ứng. 

4020 


Ta có: 9 9 3 = 9 

Nhiệt độ tằng từ 20°C tới 50°C, tỉ số tốc độ phản ứng: 

v 

v 

t2 t1 5520 

2 10 10 

1 

3 3 

3,5 

Tỉ số thời gian phản ứng: 

T V T 27 

= = 3 T = = 34,64( s) 

T V 3 3 60 

1 2 3.5 

1 

2 3,5 3,5 

2 1 


27 

(lần) 

3 9 

Theo định nghĩa, số lần tăng tốc độ phản ứng khi nhiệt độ thay đổi 10 0 C chính là hệ số nhiệt độ γ. 

Suy ra γ = 3. 

Gọi nhiệt độ sau khi tăng là t 2 

Thay vào công thức ta có 

 

t 

30 

(130)/10 

2 

 

81 3 4 t2 

70 C 




+ Nhiệt độ: 

 

Đối với phản ứng tỏa nhiệt (H < 0): Khi tăng nhiệt độ cân bằng chuyển dịch sang chiều nghịch, giảm 

nhiệt độ cân bằng chuyển dịch sang chiều thuận 

+ Nồng độ: 

Khi giảm nồng độ của một chất cân bằng sẽ chuyển dịch sang chiều tạo ra chất đó, ngược lại, khi tăng 

nồng độ của một chất cân bằng sẽ chuyển dịch sang chiều làm giảm nồng độ của chất đó. 

+ Áp suất: 

Khi tăng áp suất cân bằng sẽ chuyển dịch sang chiều giảm số phân tử khí, khi giảm áp suất cân bằng sẽ 

chuyển dịch sang chiều tăng số phân tử khí. 

Chú ý: Chất xúc tác chi có tác dụng làm tăng tốc độ phản ứng chứ không làm chuyển dịch cân bằng 



Tỉ khối hỗn hợp so với H 2 giảm tức là số mol hỗn hợp tăng (vì khối lượng hỗn họp không đổi), suy ra cân 

bằng chuyển dịch theo chiều thuận. Khi tăng nhiệt độ cân bằng chuyến dịch chiều thuận điều này có 

nghĩa là phản ứng thuận thu nhiệt, phản ứng nghịch tỏa nhiệt. 


Khi giảm áp suất, cân bằng sẽ chuyển dịch về chiều làm tăng số mol khí. Ta thấy chỉ có phản ứng (IV) có 

chiều nghịch làm tăng số mol khí. 















CO(k) + H 2 O(h) CO 2 (k) + 

H 2 (k) 

Ban đầu 1 1 0 0(mol) 

Phản ứng 2/3 2/3 2/3 2/3(mol) 

Cân bằng 1/3 1/3 2/3 2/3(mol) 

Hằng số cân bằng 


2 2 

CO 2 × H 

2 

K 

c 

= 3 3 4 

[CO]× H2O 

1 1 

 

3 3 

Gọi số mol N 2 phản ứng là x (mol). 

Phản ứng: 

N 2 (k) + 3H 2 (k) 2NH 3 (k) 

Ban đầu: 0,4M 0,6M 0 

Phán úng: x 3x 2x 

Cần bằng: (0,4-x) (0,6-3x) 2x 

H 2 chiếm 25% hỗn hợp sau phản ứng nên: 

0,6 -3x 

= 0,25 x = 0,14 

0,4 - x+ 0,6 -3x+ 2 x 

2 

3 

N 

× H 

 

2 

NH (2 x) 

K 

c 

= = 51,7 

3 2 

(0,4 - x)×(0,6 -3x) 

2 2 


Hằng số cân bằng: 

K 

c 

 

 

 

NO 

2 

N O 

2 4 

2 

 

 

Khi tăng nồng độ N 2 O 4 lên 9 lần đê’hằng số K không đổi thì nồng độ NO 2 phải tăng lên 3 lần. 



K 

c 

 

2 

NO2 

 

N 

O 

 

2 2 

2 

4 [NO] 

Do đó: 35.10 [NO] 0,35M 

5.7 


Phản ứng: H 2 O (k) + CO (k) H 2 (k) + CO 2 (k) 

Ban đầu: 0,03 0,03 0 0 (M) 

Phản ứng x x x x (M) 

Cân bằng: (0,03-x)(0,03-x) x x (M) 



2 

x 

x 

Kc 1,837 1,873 

2 

(0,03 

x) 0,03 x 

x 0,01733(M) 

Nồng độ khi cân bằng của CO và H 2 O là: 

0,03 

x 0,01267 M 















n1 p1 T2 

1 546 273 10 

Ta có: = × 

n p T 3,3 0 273 11 

2 2 1 

Gọi nồng độ N 2 phản ứng là x(M) 

Phản ứng 

2NH 3 (k) N 2 (k) + 3H 2 (k) 

Ban đầu 1 0 0 

Phản ứng 2x x 3x 

Cân bằng (1-2x) x 3x 

n1 

1 1 10 

x 0,05M 

n 1 2x x 3x 1 

2x 11 

2 

 

NH 

 

3 

3 

N2 H2 x.(3x) 

4 

c 2 2 

K 2,08.10 

(1 2x) 


TN1: 

3 

CH 3 COOH + C 2 H 5 OH CH 3 COOC 2 H 5 + H 2 O 

Ban đầu: 1 1 0 0 

Phản ứng:2/3 2/3 2/3 2/3 

Cân bằng:1/3 1/3 2/3 2/3 


2 2 

CH3COOC2H5 H2O 

 

Kc 

3 3 4 

CH3COOHC2H5OH 

1 1 

 

3 3 

TN2: 


Ban đầu: 1 x 0 0 

Phản ứng:0,9.10,9 0,9 0,9 

Cân bằng:0,1 (x-0,9) 0,9 0,9 


K 

C 

 

3 2 5 2 

 

2 

CH COOC H H O 0,9 

 

CH COOH C H OH 0,1 (x 0,9) 

3 2 5 

2 

0,9 

4 x 0,9 2,025 

0,1 ( x 0,9) 

x 2,925(mol) 



2 

[HI] 

K ; K 

[HI] 

H 

I 

H 

I 

 

C1 C2 

1 1 

2 2 2 2 

2 2 

1/2 1/2 

 

 

H2 I2 H2 I 

2 [HI] 

K 

C 

; K 

s 

C 

;K 

t 2 C 

 

5 

[HI] [HI] H 

 

2 

2 

 











Ta thấy K 

c 3 

 

1 

K 

c1 

phù hợp với đề bài 




2 

x 

K c 

4 x 0,8 

(1 x)(1,6 x) 

 

Vậy H = 80% 


Gọi n x n 4x(mol) 

SO2 O2 

Phương trình phản ứng: 

2SO 2 + O 2 2SO 3 

Ban đầu x 4x 

Phản ứng: a 0,5a a 

Cân bằng: (x-a) (4x-0,5a) a 

Ta có: 

a 4 

%VSO 3 

x 0,55a H 55% 

5x 0,5a 9 


Phương trình hóa học: 


Ban đầu: 1 1 

Phản ứng: 2/3 2/3 2/3 2/3 

Cân bằng: 1/3 1/3 2/3 2/3 


2 2 

CH3COOC2H5 H2O 

 

KC 

3 3 4 

CH3COOHC2H5OH 

1 1 

 

3 3 

Vì H = 80% (tính theo axit) nên n axit ( pu ) = 0,8 mol 

CH 3 COOH + C 2 H 5 OH CH 3 COOC 2 H 5 +H 2 O 

Ban đầu: 1 x 

Phản ứng:0,8 0,8 0,8 0,8 

Cân bằng:0,2 (x-0,8) 0,8 0,8 


3 2 5 2 

 

2 

CH COOC H H O 0,8 

KC 

4 

CH COOH C H OH 0,2 (x 0,8) 

x 16 

3 2 5 



Giả sử phản ứng xảy ra hoàn toàn thì axit sẽ hết và ancol còn dư. 

Do đó phản ứng sẽ tính theo axit. 

Ở trạng thái cân bằng, đặt 

n n x 

CH3COOH 

H2O 











n 1 x;n 1,6 x 

CH3COOH 

C2H5OH 



















1. Sự điện li 

1.1. Chất điện li 

Chương 5: SỰ ĐIỆN LI 

Sự điện li là quá trình các chất tan trong dung dịch mà phân tử của chúng được phân li thành ion. 

Chất điện li là chất khi tan trong nước phân li ra các ion. 

Phân loại chất điện li: 

Chất điện li mạnh: Là chất khi tan trong nước các phân tử hòa tan đều phân li ra các ion (phân li hoàn 

toàn) 

Chất điện li mạnh bao gồm: 

+ Các axit mạnh: HCl,HBr,HI,HClO 

4,H2SO 4,HNO3 

+ Các Bazơ: NaOH, LiOH, KOH,Ca(OH) 

2,Ba(OH) 2, 

+ Hầu hết các muối 

Lưu ý: Trong phương trình của chất điện li mạnh ta dùng mũi tên một chiều "→" để thể hiện rõ tính chất 

của chất điện li mạnh 

 

Ví dụ: HCl H Cl 

 

MgSO Mg SO 

2 

2 

4 4 

Study tip: NH 3 không phải là chất điện li vì khi hòa tan NH 3 vào nước thì NH 3 có phản ứng với nước 

NH H O NH OH 

 

3 2 4 

 

Chú ý: Trong dung dịch chất điện li mạnh không tồn tại phân tử chất điện li mà chỉ tồn tại các ion do 

chúng phân li hoàn toàn ra. 

Chất điện li yếu: Là chất khi tan trong nước chỉ có một phần số phân tử hòa tan phân li ra ion, phần còn 

lại vẫn tồn tại ở dạng phân tử của hợp chất. 

Chất điện li yếu bao gồm: 

+ Axit vô cơ yếu: H2S,H 2CO 3,H2SO 3,HClO, HClO 

2, H3PO4 

 

+ Axit hữu cơ: CH3COOH,HCOOH,(RCOOH), 

+ Các bazơ yếu: Mg(OH) 

2,Fe(OH) 2, 

+ Một số muối. 

Chú ý: Khi viết phương trình phân li của chất điện li yếu ta dùng mũi tên 2 chiều “ ”. Cân bằng trong 

 

chất điện li yếu luôn là cân bằng động. Ví dụ: CH3COOH CH3COO H 

1.2. Độ điện li 

Định nghĩa: Độ điện li là tỉ số giữa phân tử phân li và tổng số phân tử hòa tan 

Công thức độ điện li: 

Víi 0 1, trong ®ã 

n 

 

n 

ph©n li 

hoµ tan 

C 

= 

C 

ph©n li 

hoµ tan 


chÊt ®iÖn li m¹nh 1 

 

chÊt ®iÖn li yÕu 0 1 

Khi pha loãng dung dịch chất điện li yếu thì độ điên li tăng. 

1.3. Hằng số điện li 

- Hằng số điện li áp dụng cho sự phân li của chất điện li yếu. 

 





1 







- Với chất điện li yếu có công thức dạng A a B b có sự phân li trong dung dịch 

A B aA bB 

a 

b 

n m- 

 

Công thức tính hằng số điện li: 

n 

a 

m 

b 

 

A . B 

K 

 

A B 

 

a 

b 

 




Trong đó 

n 

n 

A lµ nång ®é cña A t¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng 

 

 

 

m 

m 

B lµ nång ®é cña B t¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng 

 

AaB b lµ nång ®é cña AaB b 

t¹i tr¹ng th¸i c©n b»ng 

 

 

a.n b.m 

Study tip: Phân biệt các kí hiệu: 

- [A a B b ] là nồng độ của A a B b tại trạng thái cân bằng. 

- là nồng độ mol của A a B b ban đầu trong dung dịch. 

C M A a B b 

- Do đó C A B C nªn 

C A B 

MA a B a b M b 

A a B b bÞ ®iÖn li MA a B a b 

b 

Chú ý: Trong dung dịch loãng, [H 2 O] gần như không đổi nên không có mặt trong biểu thức tính hằng số 

cân bằng. 

 

Ví dụ: Axit CH 3 COOH phân li theo phương trình: CH3COOH CH3COO H 

Khi đó hằng số điện li của CH 3 COOH được tính theo công thức: 

 

CH 

3COO 

H 

K 

 

CH COOH 

Giá trị của hằng số cân bằng điện li phụ thuộc vào: Bản chất của chất điện li; nhiệt độ; dung môi. 

- Cân bằng điện li tuân theo nguyên lí chuyển dịch cân bằng Lơ Sa - tơ - li - e. 

Hằng số phân li axit K a : Tính tương tự như hằng số điện li của các chất điện li yếu thông thường. Giá trị 

K a phụ thuộc vào: Bản chất của axit; nhiệt độ; dung môi. 

Lưu ý 1: Giá trị K a của axit càng nhỏ, lực axit của nó càng yếu và ngược lại. 

Hằng số phân li bazơ K b : Tính tương tự như hằng số điện li của các chất điện li yếu thông thường. 

Giá trị của K b phụ thuộc vào: bản chất của bazơ, nhiệt độ, dung môi. 

Lưu ý 2: Giá trị K b của bazơ càng nhỏ, lực bazơ của nó càng yếu và ngược lại. 

Tích số ion của nước 

Nước phân li theo phương trình: 

Tích số ion của nước 

 

 

 

K 

H 

 

2O 

K 

w 

H OH , tÝch sè nµy lµ h»ng sè ë nhiÖt ®é x¸c ®Þnh 

Ở 25 o C, ta có 


H2O 

4 

1.4. Mối quan hệ giữa hằng số điện li (K) và độ điện li () 

Xét chất điện li yếu HA có nồng độ ban đầu là C 0 (M), độ điện li . 


Phương trình điện li: HA H + + A - 

Nồng độ ban đầu: C 0 0 0 

Nồng độ phân li: C C C 

Nồng độ cân bằng: (C 0 – C) C C 

 

3 

 

 





2 










C 

Có C C 0 

. 

C 

Mặt khác: 

0 

 

 

2 

H A 2 

C.C C0. 

C0. 

 

K 

[HA] C C C ( 1 ) 1 

NÕu 1 th× 1 1 K C 0 

 

1.5. Độ pH 

Có các công thức sau 

 

 

 

pH log H 14 log OH 

 

pOH 

 

 

 

log OH 

 

pH pOH 14 

Nhận xét: 

 

0 0 

+ Dung dịch có [H + ] càng lớn thì pH càng nhỏ và ngược lại. 

2 

 

. Do đó: 

2 

 

K C0 

1 

+ Dựa vào giá trị pH có thể đánh giá được môi trường của dung dịch là axit, trung tính hay có tính kiềm. 

1.6. Phản ứng thủy phân của muối 

Phản ứng trao đổi giữa muối hòa tan và nước là phản ứng thủy phân của muối. 

+ Khi muối trung hòa tạo bởi cation của bazơ mạnh và gốc axit yếu tan trong nước thì gốc axit yếu bị 

thủy phân, môi trường của dung dịch là kiềm (pH > 7). 

Ví dụ: CH3COONa,K2S,Na2CO3 

CO H O HCO OH 

2 

3 2 3 

+ Khi muối trung hòa tạo bởi cation của bazơ yếu và gốc axit mạnh tan trong nước thì cation của bazơ 

yếu bị thủy phân làm cho dung dịch có tính axit (pH < 7). 

Ví dụ: FeNO 

 

,NH Cl,ZnBr 

3 3 4 2 

NH H O NH H O 

 

4 2 3 3 

 

+ Khi muối trung hòa tạo bởi cation của bazơ mạnh và anion gốc axit mạnh tan trong nước các ion không 

bị thủy phân, môi trường của dung dịch vẫn trung tính (pH = 7). 

Ví dụ: NaCl,KNO 

3,KI 

+ Khi muối trung hòa tạo bởi cation của bazơ yếu và anion gốc axit yếu tan trong nước cả cation và anion 

đều bị thủy phân. Môi trường của dung dịch phụ thuộc vào độ thuỷ phân của hai ion. 

2. Phương trình ion – Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch 

Phương trình ion rút gọn cho biết bản chất cúa phản ứng trong dung dịch các chất điện li. 

Ta có một số ví dụ về các dạng phản ứng trao đổi ion trong dung dịch như sau: 

2.1. Phản ứng tạo thành chất kết tủa 

Phương trình phân tử: MgCl2 2AgNO3 2AgCl Mg(NO) 

3 


Chuyển tất cả các chất vừa dễ tan vừa điện li mạnh thành ion, các chất khí, kết tủa, điện li yếu, điện li yếu 

để nguyên dạng phân tử ta được phương trình ion đầy đủ: 

Mg 2Cl 2Ag 2NO 2AgCl Mg 2NO 

2 2 

3 3 

 

Lược bỏ những chất không tham gia phản ứng, ta được phương trình ion thu gọn: Ag Cl AgCl 





3 










Nhận xét: Từ phương trình này ta thấy rằng, muốn điều chế AgCl cần trộn dung dịch có chứa Ag + và 

dung dịch có chứa Cl - . 

2.2. Phản ứng tạo thành chất điện li yếu 

a. Phản ứng tạo thành H 2 O 

Phương trình phân tử: NaOH HCl NaCl H2O 

Làm tương tự như trên ta được phương trình ion đầy đủ: 

 

Na OH H Cl Na Cl H O 

2 

Ta thấy Na + và Cl - không tham gia trực tiếp vào phản ứng trên nên ta có thể bỏ chúng ở cả 2 vế phương 

 

trình hóa học để thu được phương trình ion thu gọn như sau: H OH H2O 

b. Phản ứng tạo thành axit yếu 

Phương trình phân tử: CH3COOK HBr CH3COOH KBr 

Làm tương tự như trên: 

Lưu ý: CH 3 COOH là chất điện li yếu nên viết dưới dạng phân tử 

Phương trình ion đầy đủ: CH3COO K H Br CH3COOH K Br 

 

Ta thấy K + , Br - không trực tiếp tham gia phản ứng trên nên ta có thể bỏ chúng ở cả 2 vế phương trình ion 

đầy đủ để thu được phương trình ion thu gọn như sau: 

CH COOK H CH COOH K 

 

3 3 

c. Phản ứng tạo thành bazơ yếu 

Phương trình phân tử FeCl2 2NaOH Fe(OH) 

2 

2NaCl 

Tương tự ta thu được phương trình ion đầy đủ 

2 

Fe 2Cl 2Na 2OH Fe(OH) 

2 

2Na 2Cl 

 

Nhận thấy Na + và Cl - không trực tiếp tham gia vào quá trình phản ứng nên ta có thể lược bỏ 2 ion này và 

thu được phương trình ion thu gọn như sau: 

2 

 

Fe 2OH Fe(OH) 2 

 

d. Phản ứng tạo thành chất khí 

Phương trình phân tử: 2HCl Na2CO3 2NaCl H2O CO2 

Làm tương tự như trên thu được phương trình ion đầy đủ: 

2H 2Cl 2Na CO 2Na 2Cl H O CO 

2 

3 2 2 

Ta thấy ion H + và ion Cl - không trực tiếp tham gia phản ứng trên nên ta có thê’ bỏ chúng ở cả 2 vế 

phương trình ion đầy đủ và thu được phương trình ion thu gọn như sau: 

 

2H CO H O CO 

Kết luận: 

2 

3 2 2 


a. Phản ứng xảy ra trong dung dịch chất điện li là phản ứng giữa các ion 

b. Điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion là các ion phải kết hợp với nhau để tạo thành ít nhất 1 trong 3 

điều kiện sau: 

+ ít nhất 1 chất sản phẩm kết tủa 

+ ít nhất 1 chất sản phẩm là chất điện li yếu 

+ ít nhất 1 chất sản phẩm là chất khí thoát khỏi dung dịch 




4 











B. Bài toán sự điện li và phương trình ion thu gọn 

- Trong nhiều phản ứng xảy ra cùng bản chất như phản ứng trao đổi, phản ứng trung hòa... ta nên sử dụng 

phương trình ion rút gọn sẽ giúp cho việc xử lí trở nên dễ dàng hơn. 

- Điều kiện để xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li đó là các ion kết hợp với nhau 

tạo thành kết tủa, chất khí hay hoặc điện li yếu. 

Study tip: Trong dung dịch các muối của Na, K, HI, các hidroxit kiềm đều là các chất điện li mạnh nên 

trong phương trình nên viết dưới dạng ion. Các hợp chất như nước, axit hữu cơ, axit vô cơ yếu... là các 

chất điện li yếu nên trong phương trình ion ta giữ nguyên dạng phân tử. 

Các dạng toán thường gặp: 

+ Tính pH, khi đó các bạn có thể tính pH theo giá trị của [H + ] hoặc [OH - ]. 

+ Khi biết 2 trong 3 dữ kiện nồng độ mol, độ điên li , hằng số phân li K a (hoặc K b ) thì phải tìm dữ kiện 

còn lại. (lưu ý trong biểu thức K a , K b không có mặt của nước) 

+ Khi biết số mol của các ion (hoặc đủ dữ kiện để tìm số mol của các ion trong dung dịch) tính khối 

lượng muối trong dung dịch, khối lượng muối sau khi cô cạn và sau khi nung. 

Ta cũng cần nhớ rằng ngay ở trong dung dịch thì khi đun nóng ion 

2 

2HCO 

3 

CO3 H2O 

phương trình: 

 

NH NO N 2H O 

4 2 2 2 

- Trong quá trình làm bài, một số phương pháp có thể kết hợp với nhau: 

+ Sử dụng phương trình ion rút gọn. 

+ Bảo toàn điện tích, bảo toàn nguyên tố và bảo toàn khối lượng. 

H CO ,NH 

NO 

 

3 4 2 

+ Tổng khối lượng muối trong dung dịch bằng tổng khối lượng các ion trong dung dịch 

bị phân tích theo 

Một trong những phương pháp thường sử dụng nhất trong bài tập liên quan đến sự điện li và phương trình 

ion thu gọn là định luật bảo toàn điện tích. 

Định luật này có thể phát biểu như sau: Trong một dung dịch tổng điện tích của các ion bằng 0 hay tổng 

điện tích của các ion dương bằng tổng điện tích cùa các ion âm: 

 

 

®iÖn tÝch + ®iÖn tÝch - 

Các bạn cần lưu ý phân biệt tổng điện tích dương (âm) với tổng số ion dương (âm). 

Ví dụ: Ion Ca 2+ có điện tích là 2.n 2 

Ca 

Một số công thức giải nhanh với các chất điện li có độ điện li rất nhỏ 

(1) Công thức giải nhanh tính pH của dung dịch axit yếu nhất khi biết K a hoặc độ điện li 

1 

pH log K log C hoÆc pH log .C 

2 

 

a a a 

Trong đó C a là nồng độ ban đầu của axit. 

(2) Công thức tính nhanh pH của dung dịch bazơ: 

1 

pH 14 log K 

b 

logC 

2 

C. Ví dụ minh hoạ 

b 

 

(trong đó C b là nồng độ ban đầu cùa bazơ) 


Bài 1: Cho dung dịch X chứa hỗn hợp gồm CH 3 COOH 0,1 M và CH 3 COONa 0,1 M. Biết ở 25°C, K của 

CH 3 COOH là 1,75.10 -5 và bỏ qua sự phân li của nước. Giá trị pH của dung dịch X ở 25°C là: 

A. 1,00 B. 4,24 C. 2,88 D. 4,76 





5 










Lời giải 

 

Vì muối CH 3 COONa là chất điện li mạnh nên ta có CH3COONa CH3COO Na 

Do đó sau quá trình trên trong dung dịch có nồng độ của ion CH 3 COO - là 0,1. 

Xét cân bằng điện li: CH 3 COOH + H 2 O CH 3 COO - + H 3 O + 

Nồng độ ban đầu: 0,1 0,1 0 

Nồng độ phân li: x(M) → x x 

Nồng độ cân bằng: 0,1 – x 0,1 + x x 

Thay các giá trị ở trạng thái cân bằng vào công thức tính hằng số điện li thì ta có 

CH COO H (0,1 x)x 

Ka 

 

 

K 1,75.10 x 1,75.10 

CH COOH (0,1 x) 

 

 

3 5 5 

a 

3 

 

 

 

 

 

 

 

 

5 

 

H 1,75.10 M pH log H 4,76 

 

Đáp án D. 

Study tip: Các giá trị trong biểu thức trong K a , K b đều có đơn vị mol/lit nên khi đề bài cho số mol của 

các chất, ion liên quan thì ta cần chuyển chúng về tính nồng độ mol/lit của chúng trước khi tính toán. 

Bài 2: Cho 2 dung dịch HCl và CH 3 COOH có cùng nồng độ. Dung dịch HCl có pH = x, dung dịch 

CH 3 COOH có pH = y. Bỏ qua sự điện li của nước, các dung dịch ở cùng nhiệt độ phòng. Biết ở nhiệt độ 

phòng, cứ 100 phân tử CH 3 COOH thì có 1 phân tử phân li ra ion. Mối liên hệ của x và y là: 

A. x = y - 2 B. y = x – 2 C. x = 2y D. y = 2x 

Không mất tính tổng quát, ta đặt: 

MCH3COOH 

MHCl 

Lời giải 

C C a 

 

Vì HCl là chất điện li mạnh nên ta có phương trình điện li như sau: HCl H Cl 

Do đó 

 

 

H 

CM 

a(M) x pH 

HCl 

HCl 

loga 

HCl 

Vì CH 3 COOH là chất điện li yếu nên ta có phương trình điện li như sau 

Xét cân bằng điện li: CH 3 COOH CH 3 COO - + H + 

Nồng độ ban đầu: aM 0 

Nồng độ phân li: 0,01a M → 0,01a M 

Nồng độ cân bằng: 0,99a M 0,01a M 

 

Ta có 

H 

0,01a y pHCH3COOH 

lg(0,01.a) lg(0,01) lg(a) 2 x x y 2 

 

Đáp án A. 

Bài 3: Trộn 100 ml dung dịch (gồm Ba(OH) 2 0,1M và NaOH 0,1M) với 400ml dung dịch (gồm H 2 SO 4 

0,0375M và HCl 0,0125M), thu được dung dịch X. Giá trị pH của dung dịch X: 

A.7 B.2 C. 1 D.6 

Ta có: 

H 

OH 

Ba(OH) 2 

NaOH 

Lời giải 


n 2n n 2.0,1.0,1 0,1.0,1 0,03(mol) 

n 2n n 2.0,4.0,0375 0,4.0,0125 0,035(mol) 

Ta thấy 

H2SO4 

 

H 

HCl 

n n H 

 

OH 

 

sau phản ứng 

 

Xét phương trình ion rút gọn: H OH H2O 





6 










n n 0,03 n 0,035 0,03 0,005 

 

H phn øng OH H d 

V 

dd sau phn øng 

0,1 0,4 0,5(1) 

0,005 

 

 

H 

0,01M pH log H log0,01 2 

0.5 

 

Study tip: Khi cho hỗn hợp bazơ tan tác dựng với hỗn hợp axit thì ta coi chung các phản ứng đó có 

phương trình ion rút gọn 

 

H OH H O 

trình hóa học cho từng cặp chất phản ứng. 

Bài 4: Thực hiện 2 thí nghiệm: 

2 

giúp cho việc tính toán dễ hơn việc viết riêng từng phương 

Đáp án B. 

- Thí nghiệm 1: Cho 7,68 gam Cu phản ứng với 160ml dung dịch gồm NaNO 3 1M và HCl 1M, sau phản 

ứng ta thu được V 1 lít khí NO. 

- Thí nghiệm 2: Cho 7,68 gam Cu phản ứng với 160ml dung dịch gồm NaNO 3 1M và H 2 SO 4 1M, sau 

phản ứng thu được V 2 lít khí NO. 

Mối liên hệ giữa V 1 và V 2 là: 

A. V 1 = V 2 B. V 2 = 2,5V 1 C. V 2 = 2V 1 D. V 2 = 1,5V 1 

Lời giải 

Đây chỉ là một bài toán về kim loại Cu tác dụng với dung dịch có chứa NO 3 

- 

và H + đơn giản. 

Để giải quyết bài này ta chỉ cần sử dụng đến phương trình ion thu gọn để giải quyết. 

Thí nghiệm 1: ta có: n 0,12;n n 0,16 

Cu NaNO3 

HCl 

Xét phản ứng: 3Cu + 2NO 3 

+ 8H → 3Cu 2 

+ 2NO + 4H2O 

Ban đầu: 0,12 (mol) 0,16 0,16 

Phản ứng: 0,06 0,04 0,16 0,04 

Sau phản ứng: 0,06 0,12 0 0,04 

Thí nghiệm 2: ta có: n 0,12;n 0,16;n 0,16 n 0,32 

Cu NaNO3 H2SO 

4 

H 

Xét phản ứng: 3Cu + 2NO 3 

+ 8H → 3Cu 2 

+ 2NO + 4H2O 

Ban đầu: 0,12 (mol) 0,16 0,32 

Phản ứng: 0,12 0,08 0,32 0,08 

Sau phản ứng: 0 0,08 0 0,08 

Ta thấy: 

2n n 2V V 

NOTN1 NOTN 2 1 2 

Đáp án C. 

Nhận xét: Bằng việc sử dụng phương trinh ion rút gọn, việc giải quyết bài toán dã trở nên nhanh chóng 

hơn so với việc sử dụng phương trình phân tử vừa cồng kềnh lại mất thêm thời gian cần bằng phương 

trình phân tử, các bạn nên thường xuyên giải các bài tập sử dụng phương trình ion thu gọn để trở thành 

một phản xạ và thành kĩ năng cho bản thân. 0,2 0,6 0,4 a a 0,4 


Bài 5: Dung dịch X chứa 0,1 mol Ca 2+ ; 0,3 mol Mg 2+ ; 0,4 mol Cl - và a mol HCO 3- . Đun dung dịch X đến 

cạn thu được muối khan có khối lượng là 

A. 37,4 B. 23,2 C. 49,4 D. 28,6 

Áp dụng định luật bảo toàn điện tích ta có: 


Lời giải 



7 











2n 2 2n 2 n n hay 0,2 0,6 0,4 a a 0,4 

Ca Mg Cl HCO3 

Khi đun nóng dung dịch thì có sự phân hủy HCO 3 

- 

1 

n 2 n 0,2(mol) 

CO3 HCO3 

2 

 

t 

2 

3 

 

3 

 

2 

 

2 

2HCO CO H O CO 

Khi đó muối thu được sẽ bao gồm 0,1 moi Ca 2+ ; 0,2 mol Mg 2+ ; 0,4 mol Cl - ; 0,2 mol CO 3 

2- 

m m m m m 37,4gam 

muoi 2 2 2 

Ca Mg 

Cl 

CO 

3 

Đáp án A. 

Nhận xét: Đây là một bài toán khá đơn giản nhưng một số bạn có thể không nhớ để phản ứng 

 

t 

2 

3 

 

3 

 

2 

 

2 


hoặc tính đến cả phản ứng nhiệt phân muối cacbonat 

 

t 

MCO MO CO 

3 2 

dẫn đến kết quả sai. Lưu ý giả thiết cho chỉ đun X đến cạn mà không phải là tới khối lượng không đổi nếu 

không sẽ không có phản ứng nhiệt phân muối cacbonat 

Bài 6: Dung dịch X gồm 0,1 mol K + ; 0,2 mol Mg 2+ ; 0,1 mol Na + ; 0,2 mol Cl - và a mol Y 2- . Cô cạn dung 

dịch X, thu được m gam muối khan. lon Y 2- và giá trị của m là 

2 

A. và 42,1 B. và 37,3 C. và 56,5 D. CO và 30,1 

CO 2 3 

SO 2 4 

SO 2 4 

3 

Quan sát 4 đáp án ta thấy Y 2- là 

2 

CO 3 

hoặc SO 2 

4 

Lời giải 

Vì dung dịch tồn tại 0,2 mol Mg 2+ 2 

mà MgCO 3 là chất kết tủa do đó Y sẽ là SO . Áp dụng định luật bảo 

toàn điện tích ta có 

n 2n n n 2n hay 0,1 0,4 0,1 0,2 2a a 0,2 

2 2 

K Mg Na 

Cl Y 

Khối lượng muối bằng tổng khối lượng của các ion trong dung dịch: 

m 0,1.39 0,2.24 0,1.23 0,2.35,5 0,2.96 37,3gam 

4 

Đáp án B. 

Study tip: Nếu không quan sát 4 đáp án mà chỉ căn cứ vào các giả thiết đề bài thì ta sẽ chỉ tính được a mà 

không tìm được Y 2- . Sau khi quan sát 4 đáp án, các bạn cũng cần tinh ý nhận thấy MgCO 3 là muối không 

tan để loại đáp án. Do đó kĩ năng quan sát đáp án và phân tích - loại trừ đáp án khá là quan trọng trong 

quá trình làm đề thi trắc nghiệm. 

Bài 7: Cho từ từ tới dư dung dịch Na 2 S vào dung dịch 500ml dung dịch AlCl 3 0,2M. Khối lượng kết tủa 

thu được khi kết thúc phản ứng là 

A. 7,5 gam B. 15,6 gam C. 15 gam D. 7,8 gam 

Lời giải 

Hiện tượng quan sát được là xuất hiện kết tủa keo trắng và khí mùi trứng thối 

3 

2 

2Al 3S 6H2O 2Al(OH) 

3 

3H2S 

 


n n 0,1 m m 7,8(gam) 

Al(OH) 3 AlCl3 kÕt tña Al(OH) 3 

B2. Bài tập rèn luyện kĩ năng 

Đáp án D. 

Câu 1: Trộn 200ml dung dịch HCl 0,25M với 800ml dung dịch chứa Ba(OH)2 0,025M và NaOH 

0,025M. Tính pH cùa dung dịch thu được sau phản ứng 





8 










A. 13 B. 12 C. 2 D. 1 

Câu 2: Trộn 50ml dung dịch HCl aM với 50ml dung dịch NaOH có pH = 13 được dung dịch có pH = 2. a 

là 

A. 0,12 B. 1,2 C. 0,05 D. Đ/a khác 

Câu 3: Dung dịch X HCOOH 0,1M ở nhiệt độ xác định t°C có hằng số phân li 

là: 

A. 2,83 B. 0,004 C. 2,38 D. Đ/a khác 

Ka 

1,8.10 

4 

. pH của X 

Câu 4: Dung dịch X chứa HCl 0,01M và CH 3 COOH 0,1M ở nhiệt độ xác định t°c, hằng số phân li axit 

của CH 3 COOH là 1,8.10 -5 . Hãy xác định pH của dung dịch X ở nhiệt độ trên. 

A. 1 B. 2 C. 13 D. 12 

Câu 5: Trộn 100ml dung dịch CH 3 COOH 1M với 100ml NaOH 0,6M thu được dung dịch X. Biết ở nhiệt 

độ xác định 


b 

CH3COO 

 


A. 4,98 B. 4,89 C. 4,29 D. 4,92 

. Hãy tính pH của dung dịch X ở nhiệt độ xác định trên. 

Câu 6: Tính V lít dung dịch Ba(OH) 2 0,025M cần cho vào 100ml dung dịch HNO 3 và HCl có pH = 1 để 

thu được dung dịch cuối cùng có pH = 2. 

A. 0,15 B. 0,51 C. 0,2 D. Đ/a khác 

Câu 7: Tính độ điện li của dung dịch axit HF 0,1M có pH = 3. 

A. 1 B. 0,1 C.0,01 D. Đ/a khác 

Câu 8: Dung dịch CH 3 COOH 0,1M có độ điện li = 1%. Tính pH của dung dịch thu được. 

A. 1 B. 2 C. 3 D. Đ/a khác 

Câu 9: Tính pH của dung dịch hỗn hợp CH 3 COOH 0,1M và CH 3 COONa 0,1M. Biết rằng ở một nhiệt độ 

xác định t°C có 

K 1,8.10 5 

aCH3COOH 

A. 1 B. 1,745 C. 1,754 D. 1,7 

Câu 10: Cho 1,82 gam hỗn hợp bột X gồm Cu và Ag (tỉ lệ số mol tương ứng 4 : 1) vào 30ml dung dịch 

gồm H 2 SO 4 0,5M và HNO 3 2M, sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được a mol khí NO (sản 

phẩm khử duy nhất). Trộn a mol NO trên với 0,1 mol O 2 thu được hỗn hợp khí Y. Cho toàn bộ Y tác 

dụng với H 2 O, thu được 150ml dung dịch có pH = z. Giá trị của z là 

A. 2 B. 4 C. 3 D. 1 

Câu 11: Các ion cùng tồn tại trong một dung dịch là 

A. 

Ca 

,H PO ,NO ,Na 

2 

2 4 3 

B. HCO 

3 

,OH ,K ,Na 

C. 

D. 

Fe 

 

,NO ,H ,Mg 

2 2 

3 

3 2 

Fe ,I ,Cu ,Cl ,H 

Câu 12: Cho hỗn dung dịch X gồm hỗn hợp chứa đồng thời 

Ba 

,HCO ,Na 

2 

3 

và 0,48 mol Cl - . Cho 100ml 


dung dịch X tác dụng với lượng dư dung dịch NaHSO 4 thu được 11,65 gam kết tủa và 2,24 lít khí (đktc). 

Nếu cô cạn 300ml dung dịch X còn lại thì thu được m gam chất rắn khan. Các phản ứng xảy ra hoàn toàn. 

Giá trị của m thu được là: 

A. 43,71 B. 50,61 C. 16,87 D. 47,10 

Câu 13: Hòa tan hoàn toàn hỗn hợp 2,8 gam Fe và 1,6 gam Cu trong 500ml dung dịch hỗn hợp HNO 3 





9 










0,1M và HCl 0,4M, thu được khí NO (duy nhất) và dung dịch X. Cho X vào dung dịch AgNO 3 dư, thu 

được m gam chất rắn. Biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn khí NO là sản phẩm khử duy nhất. Giá trị của 

m là : 

A. 30,03 B. 28,70 C. 30,50 D. Đ/a khác 

Câu 14: Dung dịch A chứa 0,01 mol Fe(NO) 3 và 0,15mol HCl có khả năng hòa tan tối đa bao nhiêu gam 

Cu kim loại (Biết NO là sản phẩm khử duy nhất) 


Câu 15: Nhỏ từ từ 200ml dung dịch HCl 2M vào 200ml dung dịch X có chứa K 2 CO 3 1M, NaHCO 3 0,5M 

thì thu được V lít khí CO 2 . Giá trị của V là 

A. 4,48 B. 1,68 C. 2,24 D. 3,36 

Câu 16: Hấp thụ hoàn toàn V lít CO 2 (đktc) vào 400ml dung dịch NaOH aM thì thu được dung dịch X. 

Cho từ từ và khuấy đều 150ml dung dịch HCl 1M vào X thu được dung dịch Y và 2,24 lít khí điều kiện 

tiêu chuẩn. Cho Y tác dụng với Ca(OH) 2 dư xuất hiện 15 gam kết tủa. Xác định giá trị của a 

A. 1 B. 1,5 C. 0,75 D. Đ/a khác 

2 

Câu 17: Cho hỗn hợp A: 0,05 mol SO ; 

4 

0,1 mol NO ; 0,08 mol Na + ; 0,05 mol H + ; 0,07 mol K + . Cô cạn 

hỗn hợp dung dịch A thu được chất rắn B. Nung B đến khối lượng không đổi ta thu được m gam chất rắn. 

m là: 

A. D/a khác B. 11,67 C. 2,24 D. 12,47 

Câu 18: Hòa tan hoàn toàn 0,1 mol FeS 2 trong 200ml dung dịch HNO 3 4M, sản phẩm thu được gồm 

dung dịch X và một chất khí thoát ra. Dung dịch X có thể hòa tan tối đa m gam Cu. Biết trong các quá 

trình trên, sản phẩm khử duy nhất của N +5 đều là NO. Giá trị của m là 


Câu 19: Hòa tan hoàn toàn Fe 3 O 4 trong dung dịch H 2 SO 4 loãng (dư), thu được dung dịch X. Trong các 

chất NaOH Cu, Fe(NO 3 ) 2 , KMnO 4 , BaCl 2 , Cl 2 , và Al. Số chất có khả năng phản ứng được với dung dịch 

X là 

A.4 B.5 C.6 D.7 

Câu 20: Dung dịch X có chứa 0,12 mol Na + 2 

; x mol ; 0,12 mol Cl - và 0,05 mol NH . Cho 300 ml 

3 

SO 4 

4 

dung dịch Ba(OH) 2 0,1M vào dung dịch X đến khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, lọc kết tủa, thu được 

dung dịch Y. Cô cạn Y, thu được m gam chất rắn khan. Giá trị của m là: 

A.7,19 B.7,02 C. 7,875 D. 7,705 

Câu 21: A gồm: 0,01 mol Na + , 0,02 mol Ca 2+ ; 0,02 mol 

A. NO và 0,03 mol B. Cl và 0,01 mol 

3 

2 

C. CO và 0,03 mol D. OH và 0,03 mol 

3 

HCO 

3 

và a mol ion X. Ion X và a là: 

Câu 22: Một dung dịch X gồm 0,1 mol Ca 2+ ; 0,2 mol Na + , x mol Cl và 0,2 mol HCO 

3 

. Cô cạn dung 

dịch rồi nung hỗn hợp rắn tới khối lượng không đổi ta thu được m gam chất rắn. Giá trị của m là 


A.3,92 B. 11,22 C. Đ/a khác D. 17,3 

Câu 23: Dung dịch Y gồm Al 3+ ; Fe 2+ ; 0,05 mol Na + 2 

; 0,1 mol SO ; 0,15 mol Cl . Cho V lít dung dịch 

NaOH 1M vào dung dịch Y để thu được kết tủa lớn nhất thì giá trị của V là 

A.0,30 B.0,25 C.0,40 D.0,35 

Câu 24: Cho 11,6 gam muối FeCO 3 tác dụng vừa đủ với dung dịch HNO 3 , được hỗn hợp khí CO 2 , NO và 

4 















dung dịch X được. Khi thêm dung dịch HCl dư vào dung dịch X được dung dịch Y. Khối lượng bột đồng 

tối đa có thể hòa tan trong dung dịch Y (Biết NO là sản phẩm khử duy nhất) là 

A. 14,4 B. 32 C. 16 D. 7,2 

Câu 25: Trong một cái cốc có chứa a mol Ca 2+ , b mol Mg 2+ và c mol 

HCO . Khi thêm V lít dung dịch 

Ca(OH) 2 (nồng độ xM) để giảm độ cứng của nước là nhỏ nhất. Biểu thức liên hệ giữa V, a, b, x là: (biết 

giảm độ cứng của nước là làm giảm nồng độ của Ca 2+ và Mg 2+ trong dung dịch) 

A. xV = b + a B. xV = 2b + a 

C. xV = b + 2a D. 2xV = b + a 

Câu 26: Hòa tan hoàn toàn 0,1 mol FeS 2 trong 200ml dung dịch HNO 3 : 4M sản phẩm thu được gồm 

dung dịch X và 1 chất khí thoát ra. Dung dịch X có thể hòa tan tối đa m gam Cu. Biết trong quá trình trên 

sản phẩm khử duy nhất của N +5 là NO. Giá trị của m là: 

A. 18,2 B. 12,8 C. 9,6 D. 16 

Câu 27: Dung dịch X có chứa 0,07 mol Na + 2 

; 0,02 mol và x mol OH - . Dung dịch Y có chứa ClO ; 

NO 3 

4 

3 

SO 4 

4 

và y mol H + . Tổng số mol ClO và NO 

3 

là 0,04 mol. Trộn X với Y thu được 100ml dung dịch Z. 

Bỏ qua sự điện li của nước, pH của dung dịch thu được là: 

A. l B.2 c.12 D.13 

2 

Câu 28: Dung địch X chứa 0,025 mol CO ; 0,1 mol Na + 3 

; 0,3 mol Cl ; còn lại là ion NH 

4 

. Cho 270 ml 

dung dịch Ba(OH) 2 0,2M vào dung dịch X và đun nóng nhẹ. Hỏi tổng khối lượng dung dịch X và dung 

dịch Ba(OH) 2 giảm bao nhiêu gam? Giả sử nước bay hơi không đáng kể. 

A. 4,125 B. 5,269 C. 6,761 D. Đ/a khác 


1.B 2.A 3.C 4.B 5.D 6.A 7.C 8.C 9.B 10.D 

11.A 12.B 13.D 14.C 15.A 16.C 17.B 18.A 19.D 20.C 

21.A 22.D 23.A 24.B 25.A 26.B 27.B 28.C 


n 0,05;n 0,06;V 1(lit) 

 

H 

 

OH 

 

Phương trình ion thu gọn: H OH H2O 

n n 0,05 

 

OH phn øng 

 

OH d 

 

H 

n 0,06 0,05 0,01 

n 

 

 

OH 

0,01 pH 14 log OH 12 

V 

 


Gọi x là nồng độ của dung dịch HCl ban đầu 

Do đó 

n 0,05x;V 0,1lit 

H 

ddsau 


 

Có pH 13 pOH 1 

OH 

0,1 

n 0,1.0,05 0,005(mol) 

 

OH 

 

Dung dịch X có pH = 2 nên X có 

H 

0,01 

n 0,01.0,1 0,001 

 

H 















Vì dung dịch sau phản ứng có tính axit nên khi cho dung dịch HCl phản ứng với dung dịch NaOH thì H + 

 

dư: H OH H2O 

Do đó: 

n n 

 

0,005 

H phn øng OH 

 

n n 

 

0,001 

H d H (X) 

nban ®Çu 

0,001 0,005 0,05x x 0,12 


Xét sự điện li: HCOOH HCOO - + H + 

Ban đầu 0,1 0 0 

Phân li x x x 

Cân bằng 0,1 – x x x 

Do đó 

 

HCOO . H 2 

x 

Ka 

 

 


[HCOOH] 0,1 

x 


x 

 

3 

3 

4,33.10 (l) 

 

Vậy pH log 

H 

logx 2,38 


4 

Ta thấy HCl là chất điện li mạnh nên ta có: 

 

HCl H Cl 

 

Vậy sau quá trình trên trong dung dịch có nồng độ của ion H + là 0,01 

Xét quá trình sau 

CH COOH H O CH COO H O 

 

3 2 3 3 

Ban đầu 0,1 0,1 0,01 

Phân li xM x x 

Cân bằng 0,1 – x 0,1 + x x 

Gắn các giá trị ở trạng thái cân bằng vào công thức tính hằng số điện li, ta có: 

K 

a 

 

CH3COO 

H 

 

 

 

CH COOH 

 

3 

(0,01 

x).x 

Ka 


(0,1 x) 

 

 

 

 

 

5 

4 

 

x 1,76.10 H 0,010176M 

 

Vậy pH log 

H 

2 


Có phản ứng: 

NaOH CH3COOH CH3COONa H2O 

 


Do đó dung dịch X thu được bao gồm: 0,06 mol CH 3 COONa; 0,04 mol CH 3 COOH 















C 0,3;C 0,2 

MCH COONa 

M 

3 CH3COOH 

 

CH 3 COONa là chất điện li mạnh nên có sự điện li hoàn toàn: CH3COONa CH3COO Na 

Xét quá trình sau 

CH COO H O CH COOH OH 

 

3 2 3 

Ban đầu 0,3 0,2 0 


Cân bằng 0,3 – x 0,2 + x x 

Gắn các giá trị ở trạng thái cân bằng vào công thức tính hằng số điện li, ta có: 

 

 

CH3COOH 

OH 

 

K 

b 

 

 

 

 

CH3COO 

 

 

(0,2 x)x 

K 

b 


(0,3 x) 

x 8,25.10 


 


 

pH 14 log 

OH 

4,92 


 

Hỗn hợp axit có pH 1 

H 

0,1 

 

n H V 0,1.0,1 0,01(mol) 

H 

Ta có: n 0,05V 

 

OH 

n n n 0,01 

0,05V 

 

 

 

H du H bandau OH 

Dung dịch thu được có pH = 2 nên có 

0,01 

0,05V 

 

H 

0,01 

V 0,1 

Từ đó thu được V = 0,15(lít) 


 

pH 3 H 0,001 n 

0,001 

H 

 

Xét quá trình sau: HF H F 

Ban đầu 0,1 

Phân li 0,001 0,001 mol 

Suy ra 

0,001 

0,01 

0,1 


Xét quá trình sau: 

 

CH COOH CH COO H 

3 3 

Ban đầu 0,1 0 0 

Phân li 0,1.1% 0,001 0,001 

Cân bằng 0,001 

 

 

 



13 



 











Vậy pH log0,001 3 


Vì CH3COONa là chất điện li mạnh nên được viết trước để tạo môi trường cho cân bằng của chất điện li 

yếu phân li và cân bằng: 

 

CH COONa CH COO Na 

3 3 

Xét quá trình sau: 

 

CH COOH CH COO H 

3 3 

Ban đầu 0,1 0 0 


Cân bằng 0,1 – x 0,1 + x x 

Suy ra 

x(x 0,1) 

Ka 


0,1 

x 

 

5 

 

5 

x 1,8 10 pH logx 1,745 


Gọi 

Có 

n 

Cu 

4a 

thì 

n 

Ag 

= a 

nCu 

0,02 

64.4a 108a 1,82 a 0,005 

nAg 

0,005 

Phương trình ion thu gọn 

3Ag 4H NO 3Ag NO H O 

 

3 2 

3Cu 8H 2NO 3Cu 2NO 4H O 

2 

3 2 

0,005 0,04 

nNO 

0,015 

3 3 

Có phản ứng: 2NO O2 2NO2 

 

1 

O 

2 

d : 0,1 0,0075 0,925(mol) 

O2 d sau phn øng vµ nO 2 phn øng 

nO 

0,0075 Y : 

2 

2 

 

NO 

2 

: nNO n 

2 NO 

0,015(mol) 

Khi hoà tan hỗn hợp Y vào nước ta có phản ứng: 

4NO O 2H O 4HNO 

2 2 2 3 

Do đó oxi còn dư và NO 2 hết sau phản ứng 

Có 

Do đó 

n n 0,015 n 0,015 

HNO + 

3 NO2 

H 

n 0,015 

 

 

H 

0,1 pH log H 1 

V 0,15 

 



Loại B do có phản ứng 

HCO OH CO H O 

2 

3 3 2 

Loại C do có phản ứng 

3Fe 4H NO 3Fe NO H O 

2 3 

3 2 




14 











Loại D do có phản ứng 


Trong 100ml dung dịch X có 

HCO 

3 

CO 

2 

Cl 

3 2 

2Fe 2I 2Fe I 2 

n n 0,1;n 0,25.0,48 0,12mol 

Có n 2 n 0,05 

Ba 

BaSO 4 

Áp dụng định luật bảo toàn điện tích ta có 

2n n n n n 0,12 

2 

 

 

Ba Na HCO3 

Cl Na 

Trong 300ml dung dịch X có 

n 0,36;n 0,3;n 0,15;n 0,36 

2 

 

Cl 

HCO 

Ba 

Na 

3 

Khi cô cạn có phản ứng sau xảy ra nay trong điều kiện dung dịch: 

0 

t 

2 

3 

 

3 

 

2 

 

2 

2HCO CO CO H O 

1 

n 2 

n 0,15 

CO3 HCO 

2 3 

Khối lượng muối thu được là tổng khối lượng của các ion 

Do vậy m m m 2 m 2 

m 50,61 

Na Ba CO 3 Cl 


Ta thấy NO luôn luôn dư vì tồn tại trong dung dịch AgNO3 

dư 

3 

n 0,05;n 0,025;n 0,25 

Fe Cu 

H 

Có các phản ứng xảy ra như sau 

Fe 4H NO Fe NO 2H O 

3 

3 2 

Na ,Ba ,CO vµ Cl 

2 2 

3 

2 

Mol 0,05 0,2 0,05 3Cu 8H 2NO 3Cu 2NO 4H O 

3 

Mol .0,05 0,05 0,01875 

8 

Sau đó Cu dư sẽ phản ứng với Fe 3+ 

Cu 2Fe Cu 2Fe 

3 2 2 

Mol0,00625 0,0125 0,00625 0,0125 

Do đó trong dung dịch thu được chứa 

3 2 

0,025 mol Cu ; 0,0125 mol Fe ; 0,0375 mol Fe 

ra khi cho dung dịch thu được tác dụng với dung dịch chứa Ag + : 

2 3 

Ag Fe Fe Ag 

 

Mol 0,0125 0,0125 

 

Ag Cl AgCl 

Mol 0,2 0,2 

Vậy m mAg mAgCl 

30,05(gam) 

2 2 3 

Có phản ứng xảy 






n 3n 0,03 

Có 

NO FeNO 

 

3 3 3 


15 










n n 0,15;n 0,01 

 

H 

HCl 

3 

Fe 

2 

3Cu 8H 2NO 3Cu 2NO 4H O Mol 0,045 0,12 0,03 

Cu 2Fe Cu 2Fe 

Mol0,005 0,01 

Do đó 

m 

Cu 

 

Cu 

3 2 

3 2 2 

n 0,045 0,005 0,05 

3,2(gam) 


Khi nhỏ từ từ dung dịch HCl vào dung dịch X thì thứ tự các phản ứng xảy ra như sau 

H CO HCO 

2 

3 3 

Mol 0,2 0,2 0,2 

 

H HCO CO H O 

 

3 2 2 

Mol 0,2 0,2 0,2 

n 0,2 V 4,48(lit) 

CO 2 


Khi hấp thụ hoàn toàn lượng CO 2 ban đầu vào dung dịch NaOH thì dung dịch thu được chứa 

HCO 

3 

hoặc cả hai. Có thể coi các phản ứng xảy ra như sau: 

CO 2NaOH Na CO H O 

2 2 3 2 

CO NaOH NaHCO 

2 3 

Trong dung dịch X gọi n x;n y 

2 

 

 

CO 3 HCO 3 

Có 

n 0,15;n 0,1;n 0,15 

HCl CO2 CaCO3 

Khi cho từ từ dung dịch HCl vào dung dịch X thì thứ tự các oharn ứng xảy ra như sau: 

CO H HCO 

2 

3 3 

Mol x x x 

HCO H CO H O 

 

3 2 2 

Mol 0,1 0,1 0,1 

Do đó sau khi kết thúc phản ứng với HCl, dung dịch thu được (x + y -0,1) mol , không còn CO . 

Khi cho dung dịch này tác dụng với dung dịch Ca(OH) 2 có phản ứng: 

HCO OH CO H O 

2 

3 3 2 

Ca CO CaCO 

2 

2 

3 3 

n x y 0,1 n 0,15 x y 0,25 

Lại có 

 

HCO3 

CaCO3 

n x 0,1 0,15 x 0,05 y 0,2 

H 

n 2n n 2x y 0,3 

NaOH 2 

 

CO3 HCO 

3 

CO 

2 

3 

HCO 2 3 

3 


hoặc 




Vậy 

0,3 

a 0,75(M) 

0,4 


16 











Ta thấy dung dịch tồn tại hỗn hợp 2 axit HNO 3 và H 2 SO 4 

Vì H 2 SO 4 là một axit khó bay hơi 

Mặt khác khi cô cạn dung dịch muối cũng không bay hơi 

Do đó chất bị bay hơi chỉ có thể là HNO 3 

2 

Mà n n nên khi cô cạn dung dịch ta thu được hỗn hợp gồm các muối tạo từ các ion , NO , 

 

NO 

3 

Na + và K + 

 

H 

SO 4 3 

Vì các ion dương trong hỗn hợp này đều là các cation của kim loại kiềm nên khi nung hỗn hợp đến khối 

lượng không đổi ta có phản ứng: 

0 

t 

1 

RNO RNO O 2 

Trong đó 

3 2 2 

R 

là công thức trung bình của Na và K 

2 

Do đó chất rắn cuối cùng là tổng khối lượng của 0,05 mol , 0,05 mol NO , 0,08 mol Na + và 0,07 

mol K + 

Vậy m m m m m 11,67(gam) 


n 

HNO 3 

2 

 

SO4 NO2 

Na K 

0,8mol 

SO 4 

2 

Vì phản ứng thu được chỉ 1 khí và NO là sản phẩm khử duy nhất nên trong phản ứng õi hoá khử,sản 

2 

phẩm tương ứng với S trong FeS 2 là SO tồn tại trong dung dịch: 

3FeS 12H 15NO 3Fe 6SO 15NO 6H O 

3 2 

2 3 4 2 

0,1 0,4 0,5 0,1 


0,15 0,4 0,3 

2 

3 2 

Cu 2Fe Cu 2Fe 

0,05 0,1 

3 2 2 

Vậy m 64.(0,15 0,05) 12,8(gam) 


Dung dịch gồm có 

Fe ,Fe ,SO ,H 

2 3 2 

4 

Nên X phản ứng với tất cả các chất trên, 


4 

 

 

Fe NO 3 2 

có phản ứng vì có cả ion 

H ,NO , Fe 

2 

3 

Đối với dạng bài này để đơn giản do hỗn hợp có nhiều ion nên ta có thể quy về phương trình phân tử. 



n n 2n n 

 

2 

Na NH SO 

4 

4 Cl 

1 

x (0,12 0,05 0,12) 0,025 

2 

Ta có thể quy đổi hỗn hợp trên gồm: 

 

 

0,025 mol NH SO ;0,12mol NaCl 

4 2 4 




17 












 

 

NH SO Ba(OH) BaSO 2NH 

4 2 4 2 4 3 

0,025 0,025 

Sau phản ứng còn dư 

0,005 mol Ba(OH) 2 

m 0,12.58,5 0,005.171 7,875(gam) 


trong dung dịch 

Ta có thể loại ngay đáp án C và D do CaCO 3 kết tủa và do phản ứng sau xảy ra nên không thể tồn tại 

trong một dung dịch 

HCO OH H O CO 

 

3 2 2 

Áp dụng định luật bảo toàn điện tích cho hỗn hợp dung dịch trên ta được a = 0,03 mol 


Áp dụng định luật bào toàn điện tích cho dung dịch ban đầu ta có: 

2 n n n n n 0, 2 

2 

 

Ca Na Cl HCO3 

Cl 

Khi cô cạn dung dịch thì có phản ứng sau xảy ra 

 

t 

 

2 

3 

 

2 

 

3 

2HCO H O CO 

0,2 0,1 

Sau khi dung dịch đã bay hơi hết nước và cô cạn chất rắn tới khối lượng lượng không đổi, nên có phản 

ứng sau: 

0 

t 

2 

2 

3 

 

2 

CO O CO 

0,1 0,1 

Chú ý: Cách viết phương trình trên không đúng với bản chất hóa học do chất rắn không thể viết được 

dưới dạng ion nhưng ta có thể viết để có thể đơn giản cách giải trở nên nhanh chóng trong các bài tập trắc 

nghiệm. 

Tuy nhiên các bạn cũng cần lưu ý rằng muối cacbonat của kim loại kiềm không bị nhiệt phân nên lượng 

muối cacbonat bị nhiệt phần chỉ tương ứng với ion Ca 2+ (muối CaCO 3 ) nên nếu 

n 

= n 

2 

2 

CO 3 bÞ nhiÖt ph©n Ca 

và lượng 

CO 

2 

3 

n n 

2 

2 

CO 

3 Ca 

còn lại vẫn tồn tại dưới dạng muối cacbonat của kim loại kiềm. Do 

vậy nếu không nắm chắc bản chất phản ứng, các bạn vẫn nên viết phản ứng nhiệt phân muối cacbonat 

dạng phân tử: 

0 

t 

CaCO CaO CO 

3 2 

Do đó khối lượng chất rắn thu được cuối cùng là tổng khối lượng của 0,1 mol CaO và 0,2 mol NaCl. 

Vậy khối lượng của chất rắn là 

m = 0,1.56+0,2.58,5 = 17,3 (gam) 



Để thu được kết tủa lớn nhất thì kết tủa ở hết dạng Fe(OH) 2 và Al(OH) 3 vừa đạt tới giá trị lớn nhất và 

chưa có phản ứng hòa tan một phần kết tủa. 


thì 





18 










3n 

2n 

3 

2 

A1 Fe 

3n 

2n 

3 

2 

A1 Fe 

0,05 0,1.2 0,15 

0,3 

Do đó để lượng kết tủa thu được là lớn nhất thì 

n 3n 2n 0, 

3 

3 2 

OH A1 Fe 

Vậy V = 0,3 (lít) 


Xét phản ứng 

 

3FeCO 10HNO 3Fe NO 3CO NO H O 

3 3 3 3 2 2 

1 

0,1 0,1 

3 

 

0,1 

3 

Dung dịch X chứa X chứa 0,1 mol Fe 3+ và 0,3 mol 2NO 

3 


2 

3 2 

Cu 2Fe Cu 2Fe 

 

Cu 

3 2 2 

0,05 0,1 

n 0,45 0,05 0,5 

Cu 

m 0,5.64 32(gam) 


0,45 0,3 

Để độ cứng của nước là nhỏ nhất thì lượng Ca 2+ và Mg 2+ loại bỏ khỏi dung dịch càng nhiều càng tốt. 

Khi đó các chất phản ứng vừa đủ theo các phản ứng sau: 

 

 

 

 

Ca HCO3 Ca(OH) 

2 

2 

2CaCO3 2H2O 

Do đó 

Ca(OH) 

2 2 

2 Ca Mg X 

Mg HCO Ca(OH) MgCO CaCO 2H O 

n n n V a b 

 


3 2 

2 3 3 2 

Vì phản ứng chỉ thu được một khí duy nhất và sản phẩm khử duy nhất là khí NO nên sản phẩm trong 

2 

phản ứng tương ứng với S trong FeS 2 là SO tồn tại trong dung dịch. 

Có phản ứng xảy ra như sau: 

3 2 

3FeS 12H 15NO 3Fe 6SO 15NO 6H O 0,1 0,4 0,5 0,1 

2 3 4 2 

Khi đó dung dịch thu được chứa 0,1 mol Fe 3+ , 0,4 mol H + và 0,3 mol NO 

3 


0,15 0,4 0 

2 

3 2 

Cu 2Fe Cu 2Fe 

0,05 0,1 

3 2 2 

Vậy m 64.(0,15 0,05) 12,8(gam) 


Áp dụng định luật bảo toàn điện tích cho dung dịch X ta có: 

n 2n n x n 0,03 

 

2 

 

 

Na SO 4 OH OH 

4 






19 










Áp dụng định luật bảo toàn điện tích cho dung dịch Y ta có: 

n n n y n 0,04 

 

 

 

 

H ClO NO 

4 

3 

H 

 

Trộn X và Y ta có phản ứng: H OH H2O 

n n n 0,01 

 

H du H bandau OH 

n 0,01 

 

H 

 

0,1(M) 

V 0,1 

 

Vậy pH log 

H 

0,1 



n n n 2n n 0,25 

2 

Na NH Cl CO 

4 3 NH 

4 

Khối lượng dung dịch X giảm là do có khí NH 3 thoát ra khỏi dung dịch và BaCCb kết tủa trong dung dịch 

sản phẩm: 

NH OH NH H O 

 

4 3 2 

2 

2 

 

3 

 

3 

 

Ba CO BaCO 

Ta có 

NH3 

n 0,054mol n 0,25mol 

Ba(OH) 2 BaCO3 

n n 0,108 

 

OH 

Vậy m m m 6,761(gam) 

NH3 BaCO3 

C. Các bài toán liên quan đến hidroxit lưỡng tính 

1. Chất lưỡng tính và hidroxit lưỡng tính 

Chất lưỡng tính là những chất vừa có khả năng phân li trong dung dịch như axit vừa có khả năng phân li 

trong dung dịch như bazo. (vừa có khả năng nhận proton và vừa có khả năng nhường proton). 

Ví dụ: Xét sự phân li của HCO 3 

trong dung dịch: HCO 

3 

có thể phân li theo các phương trình sau 

 

 

2HCO3 CO2 

H 

 

2HCO3 H2O H2CO3 

2OH 

Do đó 

HCO 

3 

là chất lưỡng tính. 

Một số chất lưỡng tính thường gặp: 

 

+ Hidroxit lưỡng tính: Al(OH) 

3,Zn(OH) 2,Pb(OH) 2,Sn(OH) 2, Be(OH) 

2, Cr(OH) 

3,Cu( OH) 

2, 

+ Oxit lưỡng tính: Al2O 3,ZnO,Cr2 O 

3,BeO, 

+ Muối (muối axit của axit yếu, muối amoni của axit yếu): 

NaHCO ,NaHSO , NaHS,Na HPO , NaH PO , NH CO ,CH COONH , 

3 3 2 4 2 4 4 2 3 3 4 

+ Một số hợp chất hữu cơ: Amino axit,... 

 

Chất lưỡng tính vừa có khả năng tác dụng với axit, vừa có khả năng tác dụng với bazo. Tuy nhiên không 

phải chất nào có khả năng phản ứng đồng thời với axit và bazo đều là chất lưỡng tính. 

Ví dụ: Phản ứng của Al(OH) 3 và Zn(OH) 2 với dung dịch HCl và NaOH: 

 






20 










Al(OH) 3HCl Al(OH) 3H O 

3 3 2 

Al(OH) NaOH NaAlO 2H O 

3 2 2 

Zn(OH) 2HCl ZnCl 2H O 

2 2 2 

Zn(OH) 2NaOH Na ZnO 2H O 

2 2 2 2 

Chú ý: Cr(OH) 3 và Cu(OH) 2 chỉ tan trong dung dịch kiềm đặc 

2. Cơ sở và phương pháp giải bài tập 

- Một số bài tập về hidroxit lưỡng tính còn liên quan đến khả năng tạo phức của hidroxit với dung dịch 

NH 3 . Một số hidroxit có khả năng tạo phức với dung dịch NH 3 thường gặp là Cu(OH) 2 , Zn(OH) 2 , 

Ni(OH) 2 ,... 

Lưu ý: Khi cho dung dịch chứa nhiều cation kim loại phản ứng với dung dịch kiềm thì các phản ứng tạo 

hidroxit kết tủa xảy ra đồng thời. 

- Có các quá trình chuyển hoá liên quan đến các hợp chất của kim loại M hoá trị n có hidoxit lưỡng tính 

như sau: 

 

 

OH 

OH 

n (4n) 

 

 

 

n 

 

2 

H 

H 

M M(OH) MO 

Ví dụ: Các phản ứng xảy ra khi cho dung dịch chứa NaAlO 2 tác dụng với dung dịch HCl, khí CO 2 và 

dung dịch AlCl 3 dư 

NaAlO2 HCl H2O Al(OH) 

3 

NaCl 

 

Al(OH) 3 

3HCl AlCl3 3H2O 

NaAlO CO 2H O Al(OH) NaHCO 

2 2 2 3 3 

3NaAlO AlCl 6H O 4Al(OH) 3NaCl 

2 3 2 3 

Study tip: Khi cho dung dịch chứa 

MO 

(4 n) 

2 

tác dụng với dung dịch chứa H + , nếu dung dịch phản ứng là 

dung dịch axit mạnh như HCl, H 2 SO 4 ,… thì mới có thể có sự hòa tan kết tủa M(OH) 2 , nếu dung dịch 

phản ứng là dung dịch có tính axit yếu thì dung dịch phản ứng có dư cũng không có sự hòa tan kết tủa 

M(OH) 2 

Các phương pháp giải thường sử dụng 

+ Sử dụng bảo toàn điện tích, bảo toàn khối lượng và phương trình ion thu gọn. 

+ Xét các trường hợp có thể xảy ra. 

+ Đặt biến (ẩn số); biểu diễn mối liên hệ giữa các biến rồi giải hệ phương trình thu được. 

+ Dùng phương pháp đồ thị 

+ Sử dụng công thức giải nhanh 

Các dạng bài tập và phương pháp giải 

Ta sẽ xét các hiện tượng phản ứng và phương pháp giải với các bài toán liên quan đến hai hidroxit lưỡng 

tính thường gặp là Al(OH) 3 và Zn(OH) 2 . Với các hidroxit lưỡng tính khác, chúng ta có cách làm tương tự. 

Dạng 1: Bài toán cho dung dịch chứa M n+ tác dụng với dung dịch kiềm, trong đó M n+ là cation của 

kim loại có hidroxit lưỡng tính. 


Xét bài toán cho dung dịch chứa Al 3+ tác dụng với dung dịch kiềm 

+ Khi cho dung dịch OH - vào dung dịch chứa Al 3+ thì thứ tự các phản ứng xảy ra như sau: 

Ban đầu có phản ứng tạo thành kết tủa: 

3 

 

Al 3OH Al(OH) 3 

 

Sau đó khi Al 3+ hết, nếu lượng OH - còn dư thì có hiện tượng hòa tan kết tủa: 

Al(OH) OH AlO 2H O 

 

 

3 2 2 





21 







Có thể biểu diễn quá trình phản ứng qua đồ thị sau 




Do đó khi lượng kết tủa thu được nhỏ hơn giá trị kết tủa cực đại, có hai trường hợp có thể xảy ra về lượng 

OH - đã sử dụng là trường hợp 1 (lượng kết tủa chưa đạt mức cực đại và chưa bị hòa tan) và trường hợp 2 

(kết tủa đạt cực đại sau đó bị hòa tan một phần). 

Các dạng bài tập tương ứng: 

Dạng 1: Khi đề bài cho lượng Al 3+ và lượng kết tủa Al(OH) 3 , yêu cầu tính 

các trường hợp sau: 

 

 

 

nÕu 

n 

 

Al(OH) 3 

nÕu n n th× n 3n (kÕt tña cùc ®¹i) 

n 

Al(OH) 

3 

 

3 Al OH Al(OH) 3 

3 

Al 

th× cã thÓ cã 2 kÕt qu 

 

 

 

n 

n 

 

OH 

 

OH 

4n 

3n 

3 

Al 

Al(OH) 3 

n 

(TH1) 

Al(OH) 3 

(TH2) 

n 

OH 

đã phản ứng thì xảy ra 

Dạng 2: Khi đề bài cho lượng Al 3+ và lượng OH - ban đầu, yêu cầu tính khối lượng kết tủa thu được thì 

xảy ra các trường hợp sau: 

 

n 

OH 

nÕu n 3n 3 

t h× n 

OH Al Al(OH) 

(cha cã sù hoµ tan kÕt tña) 

3 

 

3 

nÕu n 3n 3 th× nAl(OH) 

4n 3 

n 

 

 

(®· cã sù hoµ tan kÕt tña) 

OH Al 3 Al OH 

Dạng 3: Khi đề bài cho biết lượng kết tủa, lượng OH - ban đầu, yêu cầu tính số mol Al 3+ đã phản ứng thì 

xảy ra các trường hợp sau: 

 

 

 

 

 

 

n 

 

OH 

nÕu nAl(OH) 

th× n 3 

n 

3 

Al Al(OH) 


3 

n 

3 


n 

n 

n 

Al(OH) 

 

OH 

3 OH 

nÕu th× n 

Al(OH) 3 

(®· cã sù hoµ tan 

3 

Al 

3 

4 

kÕt tña) 

Xét bài toán cho dung dịch chứa Zn 2+ tác dụng với dung dịch kiềm 

+ Khi cho dung dịch chứa OH - tác dụng với dung dịch chứa Zn 2+ thì các phản ứng có thể xảy ra theo thứ 

tự sau: 





22 







Ban đầu có phản ứng tạo thành kết tủa: 

2 

 

Zn 2OH Zn(OH) 2 

 

Sau đó nếu OH - dư thì có phản ứng hòa tan kết tủa: 

Có thể biểu diễn quá trình phản ứng qua đồ thị sau: 

Zn(OH) 2OH ZnO 2H O 

 

2 

2 2 2 




Gọi n a thì ta có đồ thị biểu diễn lượng kết tủa Zn(OH) 2 thu được tương ứng với các lượng OH - 

2 

Zn 

khác nhau. 

+ Quan sát đồ thị, kết hợp với hai phươmg trình phản ứng ở trên, ta nhận thấy trong quá trình phản ứng, 

lượng kết tủa tăng dần đến giá trị cực đại, sau đó OH - dư sẽ hòa tan dẫn lượng kết tủa. 

 

 

- Nếu n 2n n 2a thì lượng kết tủa thu được là cực đại, sản phẩm thu được chỉ có Zn(OH) 2 , 

2 

OH Zn OH 

hai chất phản ứng đều hết. Khi đó 

 

 

n 

Zn(OH) 2 

a 

- Nếu n 2n n 2a thì sau phản ứng Zn 2+ dư, trong quá trình phản ứng, kết tủa thu được 

2 

OH Zn OH 

chưa vượt qua giá trị cực đại (Tr ường hợp 1). 

 

 

- Nếu 2n < n 4n 2a < n 4a 

thì sau phản ứng các chất tham gia phản ứng đều hết, kết tủa 

2 2 

Zn OH Zn OH 

sau khi đạt giá trị cực đại đã bị hòa tan một phần, nhưng chưa bị hòa tan hết (Trường hợp 2). 

 

 

- Nếu n 4n n 4a 

thì lượng kết tủa sau khi đạt cực đại đã bị lượng OH - dư hòa tan hoàn 

2 

OH Zn OH 

toàn. Sau phản ứng trong dung dịch chứa 

2 

ZnO , có thể có OH - 2 

dư khi n 4n 2 n 4a 

OH Zn OH 


OH - đã sử dụng là trường hợp 1 (lượng kết tủa chưa đạt mức cực đại và chưa bị hòa tan) và trường hợp 2 


Dạng 1: Khi đề bài cho biết lượng Zn 2+ và lượng kết tủa Zn(OH) 2 , yêu cầu tính lượng OH - đã phản ứng 

thì xảy ra các trường hợp sau 

 

 

 

nÕu 

n 

 

Zn(OH) 2 

nÕu n n th× n 2n (kÕt tña cùc ®¹i) 

n 

Zn(OH) 

2 

 

2 Zn OH Zn(OH) 2 

2 

Zn 


n 2n 

OH 

 

n 4n 2 

 

2n 

OH Zn 

Zn(OH) 2 

(TH1) 

Zn(OH) 2 

( TH2) 

Dạng 2: Khi đề bài cho biết lượng Zn 2+ và lượng OH - ban đầu, yêu cầu tính lượng kết tủa thu được thì 

xảy ra các trường hợp sau 


 

n 

OH 

nÕu nOH 

2n 2 

th× n 

Zn Zn(OH) 


2 

 

2 

 

1 

nÕu nOH 

2 n 2 th× nZn(OH) 

4 n 2 n 

Zn 

(®· cã sù ho µ tan kÕt tña) 

2 

Zn OH 

 

 

2 

Dạng 3: Khi đề bài cho biết lượng kết tủa Zn(OH) 2 và lượng OH - ban đầu, yêu cầu tính lượng Zn 2+ đã 

phản ứng thì xảy ra các trường hợp sau 




23 











 

 

 

 

 

 

n 

OH 

nÕu nZn(OH) 

th× n 3 

n 

2 Zn Zn(OH) 


2 

2 

n 2n n 

 

Zn(OH) 

 

OH 

2 OH 

nÕu nZ n(OH) 

th× n 2 

 

( ®· cã sù hoµ tan kÕt tña) 

2 

Zn 

2 

Dạng 2: Bài toán cho dung dịch chứa 

4 

MO 

tác dụng với dung dịch chứa H + , trong đó 

MO 

(4n) 

(4 n) 

2 

2 

tương ứng là gốc axit tương ứng vớỉ hidroxit lưỡng tính, với n là hóa trị của kim loại M. 

Xét bài toán cho dung dịch chứa AlO tác dụng với dung dịch chứa H + 

2 

+ Khi cho dung dịch chứa H + tác dụng với dung dịch chứa AlO có thể xảy ra các phản ứng theo thứ tự 

sau: 

 

Đầu tiên có phản ứng tạo kết tủa: AlO2 H H2O Al(OH) 

3 

 

Sau đó, nếu H + dư thì có phản ứng hòa tan kết tủa: 

Có thể biểu diễn quá trình phản ứng thông qua đồ thị sau: 

Gọi 

n 

 

AlO 2 

a 

2 

Al(OH) 3H Al 3H O 

3 

3 2 

ta có đồ thị biểu diễn lượng kết tủa Al(OH) 3 thu được tương ứng với lượng H + khác nhau. 

+ Quan sát đồ thị, kết hợp với 2 phương trình phản ứng, ta nhận thấy trong quá trình phản ứng, lượng kết 

tủa sẽ tăng dần, sau đó lượng H + dư sẽ hòa tan kết tủa. 

 

 

- Nếu n n n a thì lượng kết tủa thu được là cực đại, sau phản ứng cả hai chất đều hết. Khi 

đó 

Al(OH) 3 

 

H AlO2 

H 

n n 

AlO 

2 

 

 

- Nếu n 

thì sau phản ứng H + n n a 

hết, AlO 

2 

còn dư, trong quá trình phản ứng, lượng kết 

H AlO2 

H 

tủa tăng dần nhưng chưa đạt đến giá trị cực đại (TH1). 

 

 

- Nếu n n 4n a n 4a thì sau phản ứng cả hai chất phản ứng đều hết, trong quá trình 

 

 

AlO2 H AlO2 

H 

phản ứng, lượng kết tủa đạt đến giá trị cực đại sau đó bị hòa tan một phần (Trường hợp 2). 

 

 

- Nếu n 4n 

n 4a thì lượng kết tủa sau khi đạt cực đại đã bị H + dư hòa tan hết, dung dịch sau 

 

H AlO2 

H 

phản ứng chứa Al 3+ , có thể có H + dư khi n 4n 

n 4a 

H AlO2 

H 


H + đã sử dụng là trường hợp 1 (lượng kết tủa chưa đạt mức cực đại và chưa bị hòa tan) và trường hợp 2 




Dạng 1: Khi đề bài cho biết lượng 

AlO 

2 

phản ứng thì cỏ thể xảy ra các trường hợp sau 

ban đầu và lượng kết tủa A1(OH) 3 , yêu cầu tính lượng H + đã 





24 










 

 

 

nÕu n n th× n n 

Al(OH) 

 

 

3 AlO 

Al(OH) 

2 H 

3 

 

H 

nÕu 

nAl(OH) 

n th× cã thÓ cã 2 kÕt qu 

 

3 AlO2 

 

 

H AlO2 

 


AlO 

2 

 

n 

n 

Al(OH) 3 

n 4n 3n 

(TH1) 

Al(OH) 3 

(TH2) 

và lượng H + ban đầu, yêu cầu tính lượng kết tủa Al(OH) 3 thu 

được sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn thì có thể xảy ra các trường hợp sau 

nÕu n n th× n 

H AlO Al(OH) 

n (cha cã sù hoµ tan kÕt tña) 

3 H 

2 

 

 

4n n 

AlO H 

2 

nÕu n n th× n 

H AlO Al(OH) 

 


3 

 

2 

3 

Dạng 3: Khi đề bài cho biết lượng H + ban đầu và lượng kết tủa A1(OH) 3 , yêu cầu xác định lượng AlO 

2 

đã phản ứng thì có thể xảy ra các trường hợp sau 

 

 

 

 

 

nÕu n n th× n n (cha cã sù hoµ tan kÕt tña) 

Al(OH) 

 

 

3 H AlO Al(OH) 

2 

3 

3n 

n 

Al(OH) 

 

3 H 

nÕu nAl(OH) 

n th× n 

(®· 

3 H AlO2 

4 

cã sù hoµ ta n kÕt tña) 

2 

Xét bài toán cho dung dịch chứa ZnO tác dụng với dung dịch chứa H + 

2 

+ Khi cho dung dịch chứa H + 2 

tác dụng với dung dịch chứa ZnO thì có thể có các phản ứng xảy ra theo 

thứ tự sau: 

Ban đầu có phản ứng tạo thành kết tủa 

ZnO 2H Zn(OH) 

2 

 

2 2 

Sau đó, nếu H + còn dư thì có phản ứng hòa tan kết tủa: 

Có thể biểu diễn quá trình phản ứng thông qua đồ thị sau 

Gọi 

n 

nhau. 

2 

ZnO 2 

a 

2 

Zn(OH) 2H Zn 2H O 

2 

2 2 

ta có đồ thị biểu diễn lượng kết tủa Zn(OH) 2 thu được tương ứng với các lượng OH - khác 

+ Quan sát đồ thị, kết hợp với hai phương trình phản ứng ở trên, nhận thấy trong quá trình phản ứng, 

lượng kết tủa tăng dần sau đó bị lượng H + dư hòa tan dần. 


- Nếu n 2n ( n 2a) thì sau phản ứng cả hai chất đều hết, lượng kết tủa thu được là cực đại. Khi 

đó 

nzn(OH) 2 

2 

H ZnO2 

H 

a 

- Nếu thì sau phản ứng H + 2 

n 2n ( n 2a) 

hết, ZnO còn dư, trong quá trình phản ứng, lượng 

2 

H ZnO2 

H 

kết tủa tăng dần nhưng chưa đạt giá trị cực đại (Trường hợp 1). 


2 



25 











- Nếu 2 n < n 4 n (2a n 4a) 

thì sau phản ứng cả hai chất đều hết, trong quá trình phản 

2 2 

ZnO2 H ZnO2 

H 

ứng lượng kết tủa tăng dần đến giá trị cực đại sau đó bị hòa tan một phần (Trường hợp 2). 

- Nếu n 4 n ( n 4a) 

thì sau khi lượng kết tủa đạt cực đại đã bị H + hòa tan hết, dung dịch thu 

2 

H ZnO2 

H 

được chứa Zn 2+ , có thể có H + dư n 4 n 2 ( n 4a) 

H ZnO 2 H 


H + đã sử dụng là trường hợp 1 (lượng kết tủa chưa đạt mức cực đại và chưa bị hòa tan) và trường hợp 2 




ZnO 

H + đã phản ứng thì có thể xảy ra các trường hợp sau 

2 

2 

ban đầu và lượng kết tủa Zn(OH) 2 ban đầu, yêu cầu tính lượng 

 

nÕu nZn(OH) 

n 2 

th× n 2n 

2 ZnO 

Zn(OH) 

2 H 

2 

 

 

n 2n 

H Zn(OH) 

(TH1) 

2 

nÕu 

n 

Zn(OH) 

n 2 


 

2 ZnO2 

 

n 4n 2 

2n 

H ZnO Zn(OH) 

(TH2) 

 

2 

2 

 


ZnO 

2 

2 

và lượng H + ban đầu, yêu cầu tính lượng kết tủa Zn(OH) 2 thu 

được khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn thì có thể xảy ra các trường hợp sau: 

 

1 

nÕu n 2n 2 th× n 

H ZnO Zn(OH) 

n 

 


2 

2 H 

2 

 

 

4n 2 

n 

ZnO2 

H 

nÕu n 2 n 2 

th× n 

H ZnO Zn(OH) 

 

(®· cã sù hoµ tan kÕt 

tñ a) 

2 

2 

 

2 

Dạng 3: Khi đề bài cho biết lượng H + ban đầu và lượng kết tủa Zn(OH) 2 thu được sau phản ứng, yêu cầu 

2 

tính lượng ZnO 2 

đã phản ứng thì có thể xảy ra các trường hợp sau 

 

1 

nÕu nZn(OH) 

n th× n 2 

 

 

n 

2 H ZnO Zn(OH) 


2 

2 

2 

 

 

1 

2nZn(OH) 

n 

2 H 

nÕu nZn(OH) 

n th× n 2 


2 H ZnO2 

 

 

 

2 

4 

- Ngoài các dạng bài tập tương ứng với mỗi loại phản ứng như trên, các bài tập còn có thể đưa ra dưới 

dạng thực hiện 2 lần thí nghiệm trong đó lượng kết tủa hai lần thí nghiệm thu được là như nhau hoặc khác 

nhau. 

+ Với trường hợp hai lần thí nghiệm thu được lượng kết tủa như nhau thì rơi vào các trường hợp 1 và 

trường hợp 2 như đã trình bày ở trên. 

+ Với trường hợp hai lần thí nghiệm thu được lượng kết tủa khác nhau thì: Một chất phản ứng có lượng 

không thay đổi (thường là 

Al ,Zn 

,AlO ,ZnO 

3 2 2 

2 2 

nghiệm, ta gọi là chất phản ứng X (thường là H + , OH - ). Khi đó 

- 

) và chất phản ứng còn lại có lượng thay đổi ở hai thí 


hai thÝ nghiÖm ®Òu cã kÕt tña cha bÞ hoµ tan 

nX (thÝ nghiÖm 1) 

nX (thÝ nghiÖm 2) 

NÕu 

th× thÝ nghiÖm 1 cã kÕt tña cha bÞ hoµ tan 

n n 

 

 

 

thÝ nghiÖm 1 cã kÕt tña ®· bÞ hoµ 

(thÝ nghiÖm 1) (thÝ nghiÖm 2) 

tan mét phÇn 





26 










- 

hai thÝ nghiÖm ®Òu cã sù hoµ tan kÕt tña 

nX (thÝ nghiÖm 1) 

nX (thÝ nghiÖm 2) 

NÕu 

th× thÝ nghiÖm 1 cã kÕt tña cha bÞ hoµ tan 

n n 

 

(thÝ nghiÖm 1) (thÝ nghiÖm 2) 

 

 

thÝ nghiÖm 1 cã kÕt tña ®· bÞ hoµ tan mét phÇn 

Khi đó các bạn sẽ xét các trường hợp như trên, thí nghiệm nào có lượng kết tủa rơi vào trường hợp nào 

(kết tủa bị hòa tan hay chưa bị hòa tan) thì áp dụng công thức của trường hợp đó như các công thức ở 

trên. 

Kết hợp 2 phương trình tương ứng với hai thí nghiệm, giải hệ và tính toán thích hợp ta thu được kết quả 

cần tìm theo yêu cầu đề bài. 

Một số công thức tổng quát: 

+ Với kim loại M n+ bất kì mà có hiđroxit lưỡng tính tương ứng thì lượng OH - vừa đủ để lượng kết tủa thu 

được đạt tối đa sau đó bị hòa tan hết là: n 4n n+ 

OH 

M 

(4 n) 

+ Với ion MO bất kì tương ứng với hiđroxit lưỡng tính M(OH) n thì lượng H + vừa đủ để phản ứng 

2 

tạo thành kết tủa cực đại sau đó lượng kết tủa bị hòa tan hết: 

D. Ví dụ minh hoạ 

n 4n 4n 

 

( 4n ) ( 4n ) 

H MO2 M(OH) 4 

Bài 1: Thêm HCl vào dung dịch chứa 0,1 mol NaOH và 0,1 mol NaAlO 2 . Khi kết tủa thu được là 0,08 thì 

số mol HCl đã dùng là bao nhiêu? 

Thứ tự các phản ứng có thể xảy ra như sau: 

NaOH HCl NaCl H O(1) 

NaAlO HCl H O NaCl Al(OH) (2) 

2 2 3 

Al(OH) 3HCl AlCl 3H O(3) 

Vì 

3 3 2 

n 0,08 n 0,1mol 

Al(OH) 3 NaAlO2 

2 

Lời giải 

nên ta có 2 trường hợp: 

- Trường hợp 1: Chỉ xảy ra phản ứng (1) và (2), sau phản ứng HCl hết và NaAlO 2 dư. 

Ta có: 

n n 0,08mol n n n 0,1 0,08 0,18 

 

H (2) Al(OH) 3 

HCl 

 

 

H (2) H (1) 

- Trường hợp 2: Cả 3 phản ứng (1); (2) và (3) xảy ra (Kết tủa sau khi đạt giá trị cực đại bị hòa tan một 

phần) 

Khi đó 

nHCl(2) nNaAlO n 

2 Al(OH) 3 (2) 

0,1 

 

 

nAl(OH) 3 (3) 

nAl(OH) n 

3 Al(OH) 3 (2) 

0,1 0,08 0,02 

n 3n 0,06 

HCl(3) Al(OH) 3 (3) 

Do đó nHCl nHCl(1) nHCl(2) nHCl(3) 0,26(mol) 

Vậy số mol HCl đã sử dụng là 0,18 mol hoặc 0,26 mol 

Chú ý: Một số bạn thường quên một lượng NaOH có tác dụng với H + dẫn tới sự sai khác với kết quả 

đúng mặc dù đã xét đúng có 2 trường hợp. 


Ngoài cách giải lần lượt quan sát phương trình phản ứng rồi tính toán như trên, với bài tập trắc nghiệm 

các bạn có thể vận dụng các công thức đã được nêu tại phần kiến thức và phương pháp giải ở trên để tìm 

nhanh ra kết quả đúng. Tuy nhiên cũng cần lưu ý đến lượng HCl phản ứng với NaOH. Khi đó ta có hai 

công thức như sau 

 

 

 





27 







Vì 

n 

n 


nên 

nHCl nNaOH nAl(OH) 

0, 18mol 

3 

 

 

nHCl nNaOH 4nNaAlO -3n 

2 Al(OH) 3 




NO 2 3 

4 

Bài 2: Dung dịch X chứa 0,1 mol H + ; z mol Al 3+ ; t mol và 0,02 mol SO . Cho 120 ml dung dịch 

gồm KOH 1,2 M và Ba(OH) 2 0,1 M vào X thì thu được 3,732 gam kết tủa. Giá trị của z, t là 

A. 0,02 và 0,012 B. 0,02 và 0,12 C. 0,12 và 0,096 D. 0,12 và 0,02 

Lời giải 

Để giải nhanh dạng bài toán này ta nên sử dụng phương trình ion rút gọn kết hợp phương pháp bảo toàn 

điện tích, bảo toàn nguyên tố: 

Ta có: 

n 0,144 mol;n 0,012 mol 

 

OH ban dau 

KOH Ba(OH) 2 

n 0,144 0,012.2 0,168mol 

Kết tủa thu được chắc chắn có BaSO 4 vì: 

Ba SO BasO 

2 

2 

4 4 

Ngoài ra, BaSO 4 là muối không bị hòa tan trong dung dịch một số axít mạnh như HCl, H 2 SO 4 , HNO 3 ,... 

Có 

n 0,012 n 0,02 

2 

2 

Ba 

SO 4 

nên 

n 0,012 

BaSO 4 

Mà m 2,796g 3,732g m chất rắn có Al(OH) 3 

BaSO4 

Thứ tự các phản ứng còn lại xảy ra như sau: 

 

H OH H O(1) 

3 

 

Al 3OH Al(OH) 

3 

(2) 

2 

Al(OH) OH 

 

AlO 2H O (có thể xảy ra) (3) 

3 2 2 

tua 

Cách 1: Vì chưa rõ đã có phản ứng (3) đã xảy ra chưa nên ta đặt số mol của Al(OH) 3 ; 

lượt là a, b mol (a > 0, b > 0) 

Khi đó: Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố cho Al ta có: 

n n n a b 

3 

A1 

Al(OH) 

3 A1O2 

Áp dụng định luật bảo toàn điện tích cho dung dịch X, ta có 

n 3n n 2n hay 0,1 3(a b) t 2.0,02 3(a b) 0, 06 t (*) 

3 2 

K Al NO SO 

3 

4 

Vì kết tủa thu được gồm BaSO 4 và Al(OH) 3 nên 78a 2,796 3,732( gam ) * 

 

Dung dịch sau phản ứng gồm 0,144 mol K + , b mol AlO 2 

, t mol 

3 

, 0,888 mol SO . 

Áp dụng định luật bảo toàn điện tích cho dung dịch sau phản ứng, ta có 

n n n 2n 2 

hay b t 2.0,008 0,144 b t 0,128 *'' 

 

K AlO2 NO3 SO4 

Từ (*), (*’), (*’’) ta có 

a 0,012 

 

b 0,008 z a b 0,02mol 

 

t 0,12 

NO 2 4 

Cách 2: Ta có m 2,796 3,732 nên kết tủa thu được có chưa Al(OH) 3 

BaSO 4 

m 3,732 2,796 0,936 n 0,012 

Al(OH) 3 Al(OH) 3 

Ta nhận thấy: 

n 3n 

 

OH bd 

Al(OH) 3 

AlO 

2 

(nếu có) lần 






28 










Do đó trong dung dịch thu được sau phản ứng có NaAlO 2 

Khi đó: 

n n 3n 4n 0,168mol 

 

OH bd 

 

H 


n 0,008mol n n n 0,02mol z 

NaAlO 3 

2 Al Al(OH) 3 NaAlO2 

Bảo toàn điện tích cho dung dịch X ta có n 3n 3 n 2n 2 

H A1 NO SO 4 

0,1 3.0,02 t 2.0,02 t 0,12 

Nhận xét: 

 

3 

Với việc đặt biến như Cách 1, ta không cần quan tâm tới việc có phản ứng hòa tan kết tủa hay chưa. Bởi 

vì nếu ta tìm thấy b > 0 tức đã có phản ứng hòa tan kết tủa, còn b = 0 thì chưa có phản ứng hòa tan kết 

tủa. 

Đối với Cách 2, nếu biết biện luận để chứng minh có phản ứng (3) xảy ra thì sẽ giải rất nhanh. Nếu không 

biết biện luận thì cứ xét trường hợp chưa hòa tan kết tủa và có hòa tan kết tủa, khi đó với trường hợp chưa 

hòa tan kết tủa có kết quả là vô nghiệm. Một số bạn có thế mắc sai lầm là quên mất có BaSO 4 trong chất 

rắn khi đó cũng sẽ tính toán sai. 

Bài 3: Cho 200 ml dung dịch AlCl 3 1,5 M tác dụng với V lít dung dịch NaOH 0,5 M lượng kết tủa thu 

được là 15,6 gam. Giá trị lớn nhất của V là: 

A. 1,2 B. 1,8 C. 2 D. 2,4 

Lời giải 

Đối với bài này ngoài cách giải lần lượt viết các phương trình phản ứng để tính toán, sử dụng công thức 

giải nhanh thì ta còn có thể sử dụng phương pháp đồ thị hoặc lập hàm số. 

Ta có: 

n 0,2.1,5 0,3; n 0,2 

AlCl3 

Al(OH) 3 

Thứ tự các phản ứng có thể xảy ra: 

AlCl 3NaOH Al(OH) 3NaCl(1) 

3 3 

Al(OH) NaOH NaAlO 2H O(2) 

3 2 2 

Gọi y là số mol kết tủa tạo ra; x là số mol NaOH phản ứng 

Xét 

0 x 3n 0, 9 

 

A(0H) 

* 

3 

Khi đó chưa có phản ứng (2) xảy ra nên ta có: 

Xét 0,9 x 4n 1,2(**) 

Al(OH) 3 

Khi đó đã có phản ứng (2) 

y f(x) n 

n x 

3 3 

NaOH 

 

Al(OH) 

 

3 

y f(x) 4n n 0,3 n 0,3 x n 1,2 x 

Xét x 1,2mol 

Al(OH) 3 (1) Al(OH) 3 (2) NaOH(2) NaOH(1) 

Khi đó kết tủa bị hòa tan hết nên y = f ( x ) = 0 

Do đó ta có hàm số 

Theo đề bài có y = 0,2 mol nên 

x 

khi 0 x 0,9 

3 

 

y f(x) 1,2 x khi 0,9 x 1,2 

0 khi x 1,2 

 

 

 


 





29 










x 0,6 

y 0,2 x 0,6 0,9(TM) V 1,2( lit ) 

3 0,5 

 

 

1 

 

y 1,2 x 0,2 x 1 [0,9;1,2)(TM) V 2( lit ) 

 

0,5 

Vì đề bài hỏi thể tích lớn nhất nên ta chọn đáp án là 2 lit 

Đáp án C. 

Nhận xét: nhận thấy bài tập này khá đơn giản so với việc thiết lập hàm số rồi giải nghiệm. Một cách dễ 

dàng và ngắn gọn hơn là cách làm truyền thống, nhận thấy 

Al(OH) 3 AlCl3 

nên có thể xảy ra hai trường 

hợp về giá trị của số mol NaOH phản ứng tương ứng với trường hợp kết tủa chưa đạt tối đa và kết tủa đạt 

tối đa rồi bị hòa tan một phần. Rõ ràng để lượng NaOH là lớn nhất thì ta cần tìm giá trị số mol NaOH 

tương ứng với trường hợp kết tủa sau khi đạt lượng tối đa thì bị hòa tan một phần. Khi đó có thể giải lần 

lượt, tính toán theo các phương trình phản ứng hoặc áp dụng luôn công thức 

n 

nNaOH 4nAlCl n 

3 Al(OH) 

1,2 0,2 1 V 2(1it) 

3 

C 

M 

Study tip: Với cách làm sử dụng hàm số này, ta cần dựa vào phương trình hóa học để thiết lập các mối 

quan hệ của y, x theo các khả năng có thể xảy ra trong các trường hợp chưa có hòa tan kết tủa và đã có 

hòa tan kết tủa. Sau đó, nếu đề cho giá trị của x thì thế vào hàm số để tìm y và ngược lại. Việc đặt ẩn và 

sử dụng hàm số sẽ hữu hiệu trong một số dạng bài trắc nghiệm để có thể chặn miền rút ra nghiệm vì giả 

thiết đôi khi không thể tìm ra đáp án chính xác mà chỉ có thể tìm ra được miền giá trị. Các bạn có thể 

tham khảo bài dưới đây để hiểu hơn điểm mạnh của phương pháp này. 

Bài 4: Trong cốc có chứa 200 ml dung dịch AlCl 3 0,2M rót vào cốc V ml dung dịch NaOH 0,5M. Tính 

khối lượng kết tủa Al(OH) 3 lớn nhất khi V biến thiên trong đoạn [250; 320]. 

Lời giải 

Đây là dạng bài tìm lượng kết tủa lớn nhất khi biết khoảng giá trị của OH - nên ta sẽ sử dụng phương pháp 

hàm số để giải bài này. 

Ta có 

n 

AlCl 3 

Nhận xét: Với cách làm bằng phương pháp hàm số cho các dạng bài tập thuộc chuyên đề này, các bạn 

30 


Đóng góp PDF bởi GV. Nguyễn Thanh Tú www.facebook.com/boiduonghoahocquynhonofficial 

n 

n 

0,04mol . Gọi y, X lần lượt là số mol của Al(OH) 3 và NaOH 

Có 0,25 V 0,32(lit) nên 3n 0,125 x = n 0,16 4n 

AlCl3 NaOH 

AlCl3 

Do đó quá trình phản ứng xảy ra theo thứ tự 2 phương trình sau: 

3NaOH AlCl Al(OH) 3NaCl(1) 

3 3 

Al(OH) NaOH NaAlO 2H O(2) 

3 2 2 

Vì xảy ra phản ứng (2) nên có 

n x 3.0,04 x 0,12 

NaOH du sau pu(1) 

n n x 0,12 

AI(OH) 3 (2) NaOH du sau pu (1) 

3 cc 

n n 0,04 

Al(OH) 3 (1) AlCl3 

n Al(OH) = 0,04 - ( x - 0,12 ) = 0,16 - x 


Do đó y = f(x) = 0,16 - X với x [0,125;0,16] 

Vì hàm số đơn điệu và nghịch biến trên [0,125; 0,16] nên ta có: 

Max y f(0,125) 0,16 0,125 0,035(mol) 

Vậy 

max m 0,035.78 2,73(gam) 

Al(OH) 3 











cần xem xét các trường hợp có thể xảy ra và giả thiết đề bài cho rơi vào trường hợp nào để có các bước 

thiết lập mối quan hệ giữa x và y thích hợp. Các bạn có thể xem lại phần đồ thị và lập luận tại phần Kiến 

thức và phương pháp giải 

Bài 5: Hòa tan 0,4 mol hỗn hợp gồm KOH và NaOH vào nước được dung dịch A. Thêm m gam NaOH 

vào A ta được dung dịch B. Nếu thêm 0,3 mol ZnSO 4 vào dung dịch B thì lượng kết tủa thu được là lớn 

nhất khi m nhận giá trị nào 

A. 4,4 B. 6 C. 6,6 D. 8 

Ta có: n nKOH nNaOH 

0,4mol 

OH ban dau 

Lời giải 

Khối lượng kết tủa thu được lớn nhất khi toàn bộ Zn 2+ và OH - ban đầu đều được chuyển hết thành kết tủa 

theo phương trình: 

2 

 

Zn 2OH Zn(OH) 2 

Do đó: n 2n 0,3.2 0,6mol 

2 

 

Ta lại có: 

OH can dung 

zn 

n n n 0,4 

OH can dung OH ban dau NaOH them vao 

40 

m 

Nên 0,4 0,6 m 8(gam) 

40 

Nhận xét: Các bạn có thể luyện tập thêm phương pháp hàm số khi áp dụng vào giải bài tập này: 

Ta có các phản ứng xảy ra theo thứ tự sau: 

ZnSO 2MOH Zn(OH) M SO (1) 

4 2 2 4 

Zn(OH) 2MOH M ZnO 2H O(2) 

2 2 2 2 

Gọi x, y là số mol của MOH và Zn(OH) 2 tạo ra. 

Dựa vào các phản ứng hóa học ở trên ta có hàm số thể hiện khối lượng kết tủa là 

 

x 

 

khi x 2n 

ZnSO 

* 

 

4 

0,6 

2 

x x 

y = f ( x ) = 2nZnSO 

0,6 khi 0,6 x 4n 

4 ZnSO 

1, 

2 ** 

4 

2 2 

 

0 khi x 1,3(** *) 

 

 

Ta nhận thấy: 

Ở (*): Max y = 0,3 mol tại x = 0,6 mol 

Ở (**): Max y = 0,3 mol tại x = 0,6 mol 

m 

Max y 0,3mol x 0,6 n n 

OH ban dau NaOH them 

0,4 m 8 

40 

m 

 

Đáp án D. 

Bài 6: Oxit hóa hoàn toàn 6,5475 gam kim loại T bằng Cl 2 . Sản phẩm sau phản ứng đem hòa tan vào 

nước thu được dung dịch X. Cho từ từ dung dịch NaOH vào dung dịch X thấy có kết tủa tạo ra, sau đó kết 

tủa tan vừa hết thì ngừng, thấy đã dùng hết 970 ml dung dịch NaOH 1M. Xác định kim loại T 


A. Al B. Cr C. Zn D. Be 

Các phản ứng xảy ra theo thứ tự sau 

Lời giải 





31 










n 

0 

t 

2T nCl 2TCl 

2 n 

TCl nNaOH T(OH) nNaCl 

T(OH) (4 n)NaOH Na TO 2H O 

Do đó 

n 4n 2 2 

 

n 

n (n 4 n)n 4n 4n 

NaOH TCln TCln T 

nNaOH 

0,97 6,5475 

n 

T 

(*) nT 

T 27 là Al 

4 4 T 

Đáp án A. 

Chú ý: Với bài tập trắc nghiệm, các bạn không cần viết các phương trình phản ứng để suy ra mối quan hệ 

giữa các chất mà chỉ cần ghi nhớ công thức (*) để áp dụng. 

Bài 7: Hòa tan hết 6,5475 gam kim loại T trong một lượng vừa đủ dung dịch NaOH 1M. Cho từ từ dung 

dịch HCl vào dung dịch sau phản ứng thấy có kết tủa, sau đó kết tủa tan vừa hết thì ngừng, thấy đã dùng 

hết 970 ml dung dịch HCl 1M. Xác định kim loại T. 

A.Al B.Cr C.Zn D.Be 

Có thứ tự các phản ứng xảy ra như sau: 

Do đó 

 

Lời giải 

2T 2(4 n)NaOH 2(n 2)H O 2Na TO nH 

2 4n 2 2 

Na TO (4 n)HCl (n 2)H O T(OH) (4 n)NaCl 

4n 2 2 n 

T(OH) nHCl TCl nH O 

n n 2 

n (4 n n)n 4n 

HCl Na4nTO2 

T 

nHCl 

0,65474 0,77 

nT 

nT 

T 27 là Al 

4 T 4 

Đáp án A. 

Tương tự như Bài 6, trong quá trình làm bài tập trắc nghiệm các bạn không cần viết lần lượt các phương 

trình phản ứng tổng quát như trên mà chỉ cần ghi nhớ công thức áp dụng. 

C2. Bài tập tự luyện 

Câu 1: Cho 200ml dung dịch KOH vào 200ml dung dịch AlCl 3 1M thu được 7,8 gam kết tủa. Nồng độ 

mol của dung dịch KOH đã dùng là 

A. 1,5M hoặc 3,5M B. 3M 

C. 1,5M D. 1,5M hoặc 3M 

Câu 2: Cho m gam Na vào 50ml dung dịch AlCl 3 1M, sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được 1,56 

gam kết tủa và dung dịch X. Thổi khi CO 2 vào dung dịch X thấy xuất hiện kết tủa. Tính m. 

A. l,44g B. 4,41g C. 2,07g D. 4,14g 

Câu 3: Thêm 240ml dung dịch NaOH 1M vào một cốc thuỷ tinh đựng 100ml dung dịch AlCl 3 nồng độ x 

mol/l, khuấy đều đến phản ứng hoàn toàn thấy trong cốc có 0,08 mol chất kết tủa. Thêm tiếp 100ml dung 

dịch NaOH 1M vào cốc, khuấy đều đến phản ứng hoàn toàn thấy trong cốc có 0,06 mol chất kết tủa. Tính 

x. 


A. 0,75M B. 1M C. 0,5M D. 0,8M 

Câu 4: Dung dịch A chứa m gam KOH và 40,2 gam K[Al(OH) 4 ]. Cho 500 ml dung dịch HCl 2M vào 

dung dịch A thu được 15,6 gam kết tủa. Giá trị của m là 

A. 22,4g hoặc 44,8g B. 12,6g 




32 











C. 8g hoặc 22,4g D. 44,8g 

Câu 5: Cho 3,42 gam Al 2 (SO 4 ) 3 tác dụng với 200 ml dung dịch NaOH, sau phản ứng thu được 0,78 gam 

kết tủa. Nồng độ mol/1 nhỏ nhất của dung dịch NaOH đã dùng là 

A. 0,15M B. 0,12M C. 0,28M D. 0,19M 

Câu 6: Cho V lít dung dịch NaOH 1M vào dung dịch chứa 0,1 mol Al 2 (SO 4 ) 3 và 0,1 mol H 2 SO 4 đến phản 

ứng xảy ra hoàn toàn thu được 7,8 gam kết tủa. Giá trị lớn nhất của V để thu được lượng kết tủa trên là 

A.0,9 B. 0,45 C.0,25 D. 0,6 

Câu 7: Một cốc thuỷ tinh chứa 200ml dung dịch AlCl3 0,2M. Cho từ từ vào cốc V ml dung dịch NaOH 

0,5M. Tính khối lượng kết tủa lớn nhất khi V biến thiên trong đoạn 250ml < V < 320ml. 

A.3,12g B. 3,72g C.2,73g D. 8,51g 

Câu 8: Thêm dung dịch HCl vào dung dịch hỗn hợp gồm 0,1 mol NaOH và 0,1 mol Na[Al(OH) 4 ] thu 

được 0,08 mol chất kết tủa. Số mol HCl đã thêm vào là 

A. 0,16 mol B. 0,18 hoặc 0,26 mol 

C. 0,08 hoặc 0,16 mol D. 0,26 mol 

Câu 9: Trong 1 cốc đựng 200 ml dung dịch AlCl 3 0,2M. Rót vào cốc 100 ml dung dịch NaOH, thu được 

một kết tủa, đem sấy khô và nung đến khối lượng không đổi thu được 1,53 gam chất rắn. Nồng độ mol A 

của dung dịch NaOH đã dùng là? 

A. 0,9M B. 0,9M hoặc 1,3M 

C. 0,5M hoặc 0,9M D. 1,3M 

Câu 10: Khi cho V ml hay 3V ml dung dịch NaOH 2M tác dụng với 400ml dung dịch AlCl 3 nồng độ X 

mol/1 ta đều cùng thu dược một lượng chất kết tủa có khối lượng là 7,8 gam. Tính X. 

A. 0,75M B. 0,625M 

C. 0,25M D. 0,75M hoặc 0,25M 

Câu 11: Cần cho một thể tích dung dịch NaOH 1M lớn nhất là bao nhiêu vào dung dịch chứa đồng thời 

0,6 mol AlCl 3 và 0,2 mol HCl để xuất hiện 39 gam kết tủa. 

A. 0,5 B. 2,1 C. 0,7 D. Đ/a khác 

Câu 12: Thể tích dung dịch HCl 1M cực đại có thể có cần cho vào dung dịch chứa đồng thời 0,1 mol 

NaOH và 0,3 mol Na[Al(OH) 4 ] hay NaAlO 2 bao nhiêu để xuất hiện 23,4 gam kết tủa 

A. 0,1 B. 0,2 C. 0,3 D. Đ/a khác 

Câu 13: Cho 2 thí nghiệm sau: 

pu hoan toan 

+ Cho 200 ml dung dịch HCl aM vào 500 ml dung dịch Na[Al(OH) 4 ] bM 31,2 gam kết tủa. 

pu hoan toan 

+ Cho 300 ml dung dịch HCl aM vào 500 ml dung dịch Na[Al(OH) 4 ] bM 39,0 gam kết tủa. 

Giá trị cùa a và b là: 

A. 0,2 và 1,05 B. 1,05 và 0,2 

C. 1,5 và 1 D. 1 và 1,5 

Câu 14: Hòa tan hoàn toàn m gam ZnSO 4 vào nước ta được dung dịch X. Cho 110 ml dung dịch KOH 

2M vào dung dịch X ta thu được a gam kết tủa. Mặt khác nếu cho 400 ml dung dịch KOH 2M vào dung 

dịch X thì cũng được a gam kết tủa, Giá trị của m là 


A. 20,125 B. 12,375 C. 22,54 D. 17,71 

Câu 15: Hòa tan hết 2,6 gam kim loại C trong dung dịch trong lượng vừa đủ dung dịch HCl. Cho từ từ 

dung dịch NaOH vào dung dịch sau phản ứng thấy có kết tủa, sau đó kết tủa tan vừa hết thì ngừng hẳn, 

thấy đã dùng hết 160 ml dung dịch NaOH 1M. Xác định kim loại C trên 

33 













A. A1 B. Cr C. Be D. Đ/a khác 

Câu 16: Hòa tan hết 5,4 gam kim loại C trong lượng vừa đủ dung dịch Ba(OH) 2 . Cho từ từ dung dịch 

HCl vào dung dịch sau phản ứng thấy có kết tủa, sau đó kết tủa tan vừa hết thì ngừng, thấy đã dùng hết 

800 ml dung dịch HCl 1M. Xác định kim loại C trên 

A. A1 B. Cr C. Be D. Đ/a khác 

Câu 17: Cho V lít dung dịch NaOH 1M vào 200 ml dung dịch chứa Al 2 (SO 4 ) 3 0,5M và H 2 SO 4 0,5M. Sau 

phản ứng thu được 7,8 gam kết tủa. Giá trị lớn nhất cùa V có thể là 

A. 0,9 B. 0,8 C. 0,7 D. 0,3 

Câu 18: Hòa tan 19,99 gam hỗn hợp gồm Na 2 O, Al 2 O 3 vào nước ta thu được 200 ml dung dịch trong suốt 

A. Cho từ từ dung dịch HCl 0,1 M vào dung dịch A đến khi xuất hiện kết tủa thì thấy tiêu tốn hết 100 ml. 

Nồng độ C M của NaAlO 2 trong dung dịch A: 

A. 2,4 B. 2 C. 1,2 D. 1,6 

Câu 19: Cần thể tích dung dịch HCl 1M nhiều nhất để khi cho phản ứng với 500 ml dung dịch KAlO 2 

1M thì thu được 7,8 gam kết tủa 

A.0,1 B.0,3 C.1,6 D.1,7 

Câu 20: Hỗn hợp A gồm Al và Al 2 O 3 có tỉ lệ mol tương ứng là 2:3. Cho A tan hết trong dung dịch NaOH 

vừa đủ thu được dung dịch B và 0,672 lít khí (đktc). Cho B tác dụng vói 200ml dung dịch HCl thu được 

kết tủa D, nung D ở nhiệt độ cao đến khối lượng không đổi thu được 3,57 gam chất rắn. Tính nồng độ 

mol lớn nhất của dung dịch HCl đã dùng, 

A. 0,45M B. 0,35M C. 0,15M D. 0,55M 

Câu 21: Trong 1 cốc đựng 200 ml dung dịch Al 2 O 3 0,2 M. Rót vào cốc 1 lít dung dịch NaOH thì thu 

được chất kết tủa. Đem nung chất kết tủa đến khối lượng không đổi thì thu được 1,53 gam chất rắn. Nồng 

độ C M của NaOH là 

A. 0,09 B. 0,13 C. 0,09 và 0,13 D. Đáp án khác 

Câu 22: Thêm từ từ V ml dung dịch Ba(OH) 2 xM vào 150 ml dung dịch MgSO 4 0,1M và Al 2 (SO 4 ) 3 

0,15M. Sau phản ứng thu được lượng kết tủa lớn nhất. Đem nung kết tủa đến khối lượng không đổi thu 

được m gam chất rắn. Giá trị của m: 

A. 17,19 B. 18,24 C. 3,21 D. 13,98 

Câu 23: Cho 200 ml dung dịch AlCl 3 1,5M vào V lit dung dịch Ba(OH) 2 0,25 M. Sau phản ứng thu được 

15,6 gam kết tủa. Giá trị của V là 

A. 1,2 và 2 B. 1,2 và 2,4 

C. 1 và 1,8 D. 1,2 và 2,2 

Câu 24: Hòa tan m gam ZnSO 4 vào nước được dung dịch B. Tiến hành 2 thí nghiệm: 

TN1: Cho dung dịch B tác dụng với 110 ml dung dịch KOH 2M thu được 3a gam kết tủa. 

TN2: Cho dung dịch B tác dụng với 140 ml dung dịch KOH 2M thu được 2a gam kết tủa. 

Giá trị của m là 

A. 20,54 B. 22,54 C. 24,64 D. 27,22 


Câu 25: Thêm 150ml dung dịch NaOH 2M vào một cốc đựng 100ml dung dịch A1Cl 3 nồng độ x mol/l, 

sau khi phản ứng hoàn toàn thấy trong cốc có 0,1 mol chất kết tủa. Thêm tiếp 100ml dung dịch NaOH 2M 

vào cốc, sau khi phản ứng hoàn toàn thấy trong cốc có 0,14 mol chất kết tủa. Tính X. 

A.1,6 B.1,8 C.3,2 D.3,6 





34 










Câu 26: Thêm V lít dung dịch NaOH 1M vào 100 ml dung dịch chứa HCl 0,1M và A1Cl 3 0,1M. Lượng 

kết tủa thu được lớn nhất với thể tích dung dịch NaOH là: 

A. 0,08 B. 0,02 C. 0,04 D. 0,06 

Câu 27: Hoà tan hoàn toàn m gam hỗn hợp Na 2 O, Al 2 O 3 vào nước được dung dịch trong suốt A. Thêm 

dần dần dung dịch HCl 1M vào dung dịch A nhận thấy khi bắt đầu thấy xuất hiện kết tủa thì thể tích dung 

dịch HCl 1M đã cho vào là 100ml còn khi cho vào 200ml hoặc 600ml dung dịch HCl 1M thì đều thu 

được a gam kết tủa. Tính m. 

A. 17,64 B. 16,24 C. 20,48 D. 22,24 

Câu 28: Trong một cốc thuỷ tinh đựng dung dịch ZnSO 4 . Thêm vào cốc 200ml dung dịch KOH nồng độ 

x mol/1 thì thu được 4,95 gam kết tủa. Tách kết tủa, nhỏ dung dịch HCl vào nước lọc thì thấy xuất hiện 

kết tủa trở lại, tiếp tục cho HCl vào đến khi kết tủa tan hết rồi cho dung dịch BaCl 2 dư vào thì thu được 

46,6 gam kết tủa. Tính x. 

A.2M B.0,5M C.4M D.3,5M 

Câu 29: Hỗn hợp A gồm Al và Al 2 O 3 có tỉ lệ khối lượng tương ứng là 1,8 : 10,2. Cho A tan hết trong 

dung dịch NaOH vừa đủ thu được dung dịch B và 0,672 lít khí (đktc). Cho B tác dụng với 200ml dung 

dịch HCl thu được kết tủa D, nung D ở nhiệt độ cao đến khối lượng không đổi thu được 3,57 gam chất 

rắn. C M HCl max đã dùng là 

A. 0,75M B. 0,35M C. 0,55M D. 0,25M 

Câu 30: Cho m gam hỗn hợp B gồm CuO, Na 2 O, Al 2 O 3 hoà tan hết vào nước thu được 400ml dung dịch 

D chỉ chứa một chất tan duy nhất có nồng độ 0,5M và chất rắn G chỉ gồm một chất. Lọc tách G, cho 

luồng khí H 2 dư qua G nung nóng thu được chất rắn F. Hoà tan hết F trong dung dịch HNO 3 thu được 

0,448 lít (đktc) hỗn hợp khí gồm NO 2 và NO tỉ khối so với oxi bằng 1,0625. Biết các phản ứng xảy ra 

hoàn toàn. Tính m. 

A. 34,8g B. 18g C. 18,4 g D. 26 g 

Câu 31: Một cốc thuỷ tinh chứa 200ml dung dịch Al 2 O 3 0,2M. Cho từ từ vào cốc V ml dung dịch NaOH 

0,5M. Tính khối lượng kết tủa nhỏ nhất khi V biến thiên trong đoạn 200ml < V < 280ml. 

A. 1,56g B. 3,12g C. 2,6g D. 0,0g 

Câu 32: Cho V (lít) dung dịch Na 2 ZnO 2 0,5M tác dụng với 300 ml dung dịch HCl 1M, sau khi phản ứng 

xảy ra hoàn toàn ta thu được 1,98 gam kết tủa trắng keo. Hãy tính V 

A. 0,97 B. 0,17 C. 0,98 D. 0,71 

Câu 33: Cho a mol Al 2 O 3 vào 1 lít dung dịch NaOH cM ta thu được 0,05 mol Al(OH) 3 . Thêm tiếp 1 lít 

dung dịch NaOH trên vào dung dịch hỗn hợp vừa thu được thì ta được 0,06 mol Al(OH) 3 . Giá trị lần lượt 

của a và c là 

A. 0,1 mol và 0,06 M B. 0,09 mol và 0,15 M 

C. 0,06 mol và 0,15M D. 0,15mol và 0,09 mol 

Câu 34: Thêm NaOH vào dung dịch chứa 0,01 mol HCl và 0,01 mol AlCl 3 . Lượng kết tủa thu được lớn 

nhất và nhỏ nhất ứng với số mol NaOH lần lượt là 

A. 0,04mol và 0,05mol 


B. 0,03mol và 0,04mol 

C. 0,01mol và 0,02mol 

D. 0,02mol và 0,03mol 

Câu 35: Hòa tan hoàn toàn m gam hỗn hợp gồm Na 2 O và Al 2 O 3 vào nước thu được dung dịch X trong 

suốt. Thêm từ từ dung dịch HCl 1M vào X, khi hết 100ml thì mới bắt đầu xuất hiện kết tủa; khi hết 300 

ml hoặc 700ml thì đều thu được a gam kết tủa, Giá trị của a và m lần lượt là 




35 











A. 15,6 và 27,7 B. 23,4 và 35,9 

C. 23,4 và 56,3 D. 15,6 và 55,4 

Câu 36: Cho 400 ml dung dịch E gồm AlCl 3 xM và Al 2 (SO 4 ) 3 yM tác dụng với 612 ml dung dịch NaOH 

1M, sau các phản ứng xảy ra hoàn toàn kết thúc thí nghiệm ta thu được 8,424 gam kết tủa. Mặt khác, khi 

cho 400 ml E tác dụng với dung dịch BaCl 2 dư thì ta thu được 33,552 gam kết tủa. Tỉ lệ x:y là 

A. 4:3 B. 3:4 C. 7:4 D.3:2 

Câu 37: Hoà tan 0,54 gam Al trong 0,5 lít dung dịch H 2 SO 4 0,1 M được dung dịch A. Thêm V lít dung 

dịch NaOH 0,1M cho đến khi kết tủa tan trở lại một phần. Nung kết tủa đen khối lượng không đổi ta được 

chất rắn nặng 0,51 gam. Giá trị của V là 

A. 1,2 lít B. 1,1 lít C. 1,5 lít D. 0,8 lít 

Câu 38: Cho m gam Kali vào 250ml dung dịch A chứa AlCl 3 nồng độ x mol/1, sau khi phản ứng kết thúc 

thu được 5,6 H 2 khí (dktc) và một lượng kết tủa. Tách kết tủa, nung đến khối lượng không đối thu dược 

5,1 gam chất rắn. x là 

A.0,15M B.0,12M C.0,55M D.0,6M 

Câu 39: Cho dung dịch chứa 0,015 mol FeCl 3 và 0,02 mol ZnCl 2 tác dụng với V ml dung dịch NaOH 

1M, sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn tách lấy kết tủa nung trong không khí đến khối lượng không đổi 

được 1,605 gam chất rắn. Giá trị lớn nhất của V để thu được lượng chất rắn trên là 

A. 70ml B. 100ml C.140ml D. 115ml 

Câu 40: Hoà tan hoàn toàn m gam hỗn hợp Na 2 O, Al 2 O 3 vào nước được dung dịch trong suốt A. Thêm 

dần dần dung dịch HCl 1M vào dung dịch A nhận thấy khi bắt đầu thấy xuất hiện kết tủa thì thể tích dung 

dịch HCl 1M đã cho vào là 100ml còn khi cho vào 200ml hoặc 600ml dung dịch HCl 1M thì đều thu 

được a gam kết tủa. Tính a và m. 

A. a = 7,8g; m = 19,5g 

B. a = 15,6g; m = 19,5g 

C. a = 7,8g; m = 39g 

D. a = 15,6g; m = 27,7g 


l.A 2.D 3.B 4.A 5.A 6.A 7.C 8.B 9.B 10.B 

11.B 12.D 13.A 14.A 15.D 16.A 17.A 18.C 19.D 20.D 

21.C 22. A 23.A 24.A 25.A 26.C 27.A 28.D 29.C 30.C 

31.A 32.B 33.B 34. A 35.A 36.C 37.B 38.D 39.B 40.A 


Có 

n 0,2;n 0,1 

AlCl3 

Al(OH) 3 

Thứ tự các phản ứng có thể xảy ra 

AlCl 3KOH Al(OH) 3KCl(1) 

3 3 

Al(OH) KOH KAlO 2H O(2) 

Vì 

n 

3 2 2 


n 


nên có hai trường hợp xảy ra 

+) Trường hợp 1: Chưa có sự hòa tan kết tủa, sau phản ứng còn A1C1 3 dư 

Khi đó 

0,3 

nKOH 3nAl(OH) 0,3 C 

3 M 

1,5(M) 

KOH 

0,2 

+) Trường hợp 2: Sau khi kết tủa đạt giá trị cực đại đã bị hòa tan một phần 





36 










Khi đó 

n n 0, 2 

Al(OH) 3 (1) AlCl3 

nKAlO nAl(OH) (1) 

nAl(OH) (1) 

nAl(OH) cc 

0,2 0,1 0,1 

 

2 3 3 3 

n 3n n 0,6 0,1 0,7(mol) 

KOH AlCl3 KAlO2 

0,7 

CM KOH 

3,5(M) 

0,2 


Vì thổi khí CO 2 vào dung dịch X thấy xuất hiện kết tủa nền dung dịch X có NaAlO 2 


1 

Na H2O NaOH H2 

2 

3NaOH AlCl Al(OH) 3NaCl(*) 

3 3 

Al(OH) NaOH NaAlO 2H O(**) 

3 2 2 

NaAlO CO 2H O Al(OH) NaHCO 

AlCl 3 

2 2 2 3 3 

Có n 0,05 và n 0,02 

n n 0,05 

Al(OH) 3 (*) AlCl3 

Al(OH) 3 

n n n 

l( H) 

0,05 0,02 0, 

03 

Al(OH) 3 (**) Al(O H ) 3 (*) 

A O 3 cc 



AlCl 3NaOH Al(OH) 3NaCl 

3 3 


3 2 2 

Có thể coi bài toán cho giải thiết với hai lần thí nghiệm, trong đó: 

+ Thí nghiệm 1 cho 240ml dung dịch NaOH 1M tác dụng với 100ml dung dịch AlCl 3 nồng độ x mol/lít 

thu được 0,08 mol kết tủa. 

+ Thí nghiệm 2 cho 340ml dung dịch NaOH 1M tác dụng với 100ml dung dịch AlCl 3 nồng độ x mol/lít 

thu được 0,06 mol kết tủa. 

Khi đó bài toán dễ dàng được nhận dạng như dạng toán đã trình bày ớ phần Kiến thức và phương pháp 

giải. 

Có 

thÝ nghiÖm 1: nNaOH 0,24;nAlCl 0,1x;n 

3 Al(OH) 

0,08 

3 

 

 

thÝ nghiÖm 2: nNaOH 0,34;nAlCl 0,1x; n 

3 Al(OH) 

0, 

06 

3 

Vì 

 

n 

 

n 

NaOH 

< n 

thÝ nghiÖm 1 NaOH thÝ nghiÖm 2 

n 

thÝ nghiÖm 1 ) thÝ nghiÖm 

 

Al(O H) 3 Al(OH 3 

2 

nên có hai trường hợp xảy ra: 


+) Trường hợp 1: Cả hai thí nghiệm đều có sự hòa tan một phần kết tủa 

Có thể biểu diễn lượng kết tủa của hai thí nghiệm trong trường hợp này thông qua đồ thị sau: 





37 










Do đó cả hai thí nghiệm đều có số mol các chất thỏa n 3 

Khi đó 

 

0,08 0,24 

thÝ nghiÖm 1: 0,1x 

0,08 

 

4 

 

(loai) 

 

0,06 0,34 

thÝ nghiÖm 2: 0,1x 

0, 

1 

 

4 

 

Al 

n 

 

Al(OH) 3 

+) Trường hợp 2: Thí nghiệm 1 chưa có sự hòa tan kết túa và thi nghiệm 2 có sự hòa tan kết tủa. 

Có thế biểu diễn lượng kết tủa của hai thí nghiệm trong trường hợp này thông qua đồ thị sau: 

Khi đó 

thÝ nghiÖm 1: n 3 

n 

Al 

 

 

n 

thÝ nghiÖm 2: n 3 

 

A1 

 

Al(OH) 3 

0,1x 0,08 

 

0,06 0,34 x 1 

0,1x 

0,1 

4 

Al(OH) 3 

4 

n 

 

OH 

Chú ý: Lời giải có thêm phần đồ thị giúp các bạn dễ hiểu, tuy nhiên trong quá trình làm bài các bạn 

không cần vẽ đồ thị để tiết kiệm thời gian. 


KOH HCl KCl H O(1) 

 

 

2 

K Al(OH) HCl KCl Al(OH) H O(2) 

4 3 2 

Al(OH) 3HCl AlCl 3H O(3) 

3 3 2 

Có nKAl( H) 

0,3;n 

O 

HCl 

= 1;n 

l(OH) 

0, 2 

3 

Vì 

n 

4 A 

n 

3 

K Al(OH) 4 Al(OH) 

nên có 2 trường hợp xảy ra: 

+) Trường hợp 1: Chưa có sự hòa tan kết tan 

Khi đó 

n n n 

HCl KOH Al(OH) 3 

n n n 1 0,2 0,8 

KOH HCl Al(OH) 3 

m 44,8(gam) 

4 

n 

+) Trường hợp 2: Kết tủa sau khi đạt giá trị tối đa đã bị hòa tan một phần 

Khi đó nAl(OH) (2) 

nKAl(OH) 

 

0,3 

3 4 

n n n 

Al(OH) 3 (3) Al(OH) 3 (2) Al(OH) 3 cc 


0,3 0,2 0,1 

Do đó n n nKAl(OH) 

 

3n 

3 

HCl KOH 4 Al(OH) (3) 

n n n 3n 

 

 

KOH HCl K Al(OH) 4 Al(OH) 3 (3) 

1 (0,3 0,3) 0,4 m 22,4(gam) 

 

 

 

OH 





38 











n 0,01 n 0,02;n 0,01 

 

3 

Al2 SO 

4 3 

A1 


3 

 

Al 3OH Al(OH) 

3 

 

 

 

3 

 

2 

 

2 

Al(OH) OH AlO 2H O 

Vì 

Al(OH) 3 

n n 3 nên có hai trường hợp xảy ra: 

Al(OH) 3 

Al 

+ Chưa có sự hòa tan kết tủa 

+ Kết tủa sau khi đạt giá trị cực đại thì bị hòa tan một phần 

Để nồng độ của dung dịch NaOH hay số mol NaOH sử dụng là nhỏ nhất thì ta có trường hợp chưa có sự 

hòa tan kết tủa 

Khi đó 

Vậy 

n 3n 0,03 

min C 

NaOH Al(OH) 3 

M NaOH 


n 0,03 

0,15(M) 

V 0,2 

Có n 0,1 n 0,2;n 0,2;n 0,1 

3 

 

Al 2 (SO 4 ) 3 

Al 

H 

Al(OH) 3 


H OH H O 

 

2 

3 

 

Al 3OH Al(OH) 

3 

(*) 

 

 

3 

 

2 

 

2 

Al(OH) OH AlO 2H O(**) 

Vì 

n n 3 nên có hai trường hợp xảy ra: 

Al(OH) 3 

Al 

+ Chưa có sự hòa tan kết tủa 

+ Kết tủa sau khi đạt giá trị cực đại thì bị hòa tan một phần 

Để V có giá trị lớn nhất thì trường hợp thỏa mãn là kết tủa sau khi đạt giá tri cực đại thì bị hòa tan một 

phần. 

Khi đó n n 3 0.2 

Al(OH) 3 (*) 

Al(OH) 3 (**) Al( O H) 3 (*) Al(O H) 

3 cc 

0,2 0,1 0,1 

Al 

n n n 

n n 3 n n 0,2 0,6 0,1 0,9 

Vậy 

 

O 

3 

H H A l Al( OH) 3 ** 

0,9 

max V 0,9(1it) 

1 


n 0,04;n 0,5V , 250ml V 320ml 

AlCl3 

NaOH NaOH 

0,125 nNaOH 

0,16 

Ta sẽ dụng phương pháp hàm số để giải quyết bài toán này. 

 

 


Gọi x và y lần lượt là số mol NaOH phản ứng và số mol Al(OH) 3 thu được. 

Quan sát đồ thị của quá trình phản ứng: 





39 










Khi đó ta có hàm số: 

x 

khi x 0,12 

3 

 

y = f ( x ) = 0,16 x khi 0, 

12 x 0,16 

0 khi x 0,16 

 

 

Theo giả thiết đề bài có 0,125 x 0,16 tương ứng hàm số y = f ( x ) = 0,16 - x 

Mà 

y = f ( x ) = 0,16 - x 

Nên 

[0,125;0,16] 

Vậy 

là hàm số nghịch biến 

max f(x) f(0,125) 0,16 0,125 0,035 

max m 0,035.78 2,73(gam) 

Al(OH) 3 



NaOH HCl NaCl H O 

 

 

Na Al(OH) HCl NaCl Al(OH) H O 

2 

4 3 2 

Al(OH) 3HCl AlCl 3H O 

Vì 

n 

3 3 2 

n 

Al(OH) 3 Na Al(OH) 4 

- Chưa có sự hòa tan kết tủa: 

HCl NaOH Al(OH) 3 

 

 


n n n 0,1 0,08 0,18 

- Đã có sự hòa tan kết tủa: 

n n 4n 3n 0,26 

HCl NaOH Na[Al(OH) 4 ] A l(OH) 

3 




3 3 


3 2 2 

 

t 

2Al(OH) Al O 3H O 

Có 

3 2 3 2 

n 0,04 n 2n 0,03 nên có hai trường hợp xảy ra: 

AlCl3 Al(OH) 3 Al2O3 

- Chưa có sự hòa tan kết tủa: 


n 3n 0,09 

NaOH Al(OH) 3 

- Đã có sự hòa tan kết tủa: 

n 4n n 0,16 0,03 0,13 

NaOH AlCl3 Al(OH) 3 





40 










Vậy 

0,09 

CM 

0,9M 

NaOH 

0,1 

 

0,13 

 

CM 

1,3M 

NaOH 

0,1 


Gọi 

Có 

nNaOH(V) 

a 

và 

AlCl3 Al(OH) 3 

nNaOH(3V) 

n 0,4x;n 0,1 

3a 

Vì hai lần thí nghiệm cho lượng kết tủa thu được là bằng nhau nên ở thí nghiệm với a mol NaOH chưa có 

sự hòa tan kết tủa và ở thí nghiệm với 3a mol NaOH đã có sự hòa tan kết tủa. 

 

a 3nAl(OH) 

0,3 a 0,3 

3 

Do đó 

 

3a 4.0,4x 0,1 x 0,625 



n n 4n n 0,2 (2,4 0,5).1 

 

OH 

HCl 

Do đó V = 2,1 lít 

3 

Al 


tua 

Áp dụng công thức ta có 

n n n 4n 3n 

H 

 

HCl NaOH 

AlO Al(OH) 

2 

3 

= 0,1 + ( 4.0,3 - 3.0,3 ) = 0,4 


Ở thí nghiệm 1 có: 

n 0,2a;n 0,5b;n 0,4 

HCl NaAlO2 Al(OH) 3 

Ở thí nghiệm 2 có: 

n 0,3a;n 0,5b;n 0,5 

HCl NaAlO2 Al(OH) 3 

 

Nhận thấy: Ở hai thí nghiệm có lượng NaAlO 2 ban đầu bằng nhau, khi lượng HCl phản ứng tăng từ 0,2a 

lên 0,3a thì lượng kết tủa tăng lên. Do đó ta có hai trường hợp sau: 

+ Trường hợp 1: Cả hai thí nghiệm đều chưa có sự hòa tan kết tủa: 

Có thể biểu diễn hai thí nghiệm trong trường hợp này thông qua đồ thị sau 

Khi đó 

thÝ nghiÖm 1: nAl(OH) 

n 

3 

 

 

thÝ nghiÖm 2: nA 

l(OH) 

n 

3 


a 2 

0,2a 0,4 

5 (loai) 

0,3a 0,5 a 

3 

HCl 

HCl 





41 







+ Trường hợp 2: Thí nghiệm 1 chưa có sự hòa tan kết tủa và thí nghiệm 2 kết tủa sau khi đạt giá trị cực 

đại đã bị hòa tan một phần: 

Có thể biểu diễn hai thí nghiệm trong trường hợp này thông qua đồ thị sau 




Khi đó 

 

 

thÝ nghiÖm 1: nAl(OH) 

n 

3 

 

thÝ nghiÖm 

2: nHCl 

4n 3n 

 

AlO 

2 

0,2a 0,4 a 2 

 

 

2b 1,5 0,3a b 1,05 


HCl 

Al(OH) 3 

Vì hai thí nghiệm đều thu được cùng một lượng kết tủa và lượng KOH dùng ở thí nghiệm 2 lớn hơn 

lượng KOH dùng ở thí nghiệm 1 nên ở thí nghiệm 1 chưa có sự hòa tan kết tủa và ở thí nghiệm 2, sau khi 

lượng kết tủa đạt giá trị cực đại đã bị hòa tan một phần. 

Áp dụng công thức cho hai trường hợp cùng thu được một lượng kết tủa ta có hệ phương trình 

thÝ nghiÖm 1: 2n 

 

thÝ nghiÖm 2: n 

 

4n 

OH 

Zn(OH) 2 

2 

Zn 

n 

 

OH 

2n 

Zn(OH) 2 

2a 

0,22 

99 

 

n 2 


Zn 

2a 

0,28 4n 2 

 

Zn 

 

99 

Vậy m 161.0,125 20,125(gam) 


Áp dụng công thức giải nhanh ta có 

Mặt khác 

m 


C 

nC 

MC 

65 

MC 

n 

là Zn 


Mặt khác 

m 


Ta có 

C 

nC 

MC 

27 

MC 

n 0,1 n 0,2 

NaAlO2 

Al(OH) 3 

3 

Al 

3 

Al 

n n n 0,1 

Al(OH) 3 

NaOH pu 

H Al(OH) 3 NaAlO2 

n 

là Al 

n n 3n 4n 0,9 

Vậy maxV = 0,9 lít 

C 

C 

n 

 

4 

 

OH 

n 

 

4 

 

H 


nên để V lớn nhất khi đã có quá trình hoà tan kết tủa. 





42 








Gọi 

nNa2O 

x 

và 

nAl2O3 

y 

Nhận thấy sau phản ứng dư NaOH nên 

nNaAlO 2 

2y 




n 2x 2y n 0,01(mol)(1) 

NaOHdu 

HCl 

Ta có 62 x + 102 y = 19,99 ( 2 ) 

Từ (1) và (2) x 0,125;y 0,12 

Vậy 

C 

M NaAlO2 


Ta có: 

n 

1,2(M) 

V 

n 0,1mol n 0,5mol 

kt KAlO 2 

Do đó để thể tích dung dịch HCl lớn nhẩt thì đã có phản ứng hòa tan kết tủa 

n 0,5 0,1 0,4mol 

AlCl 3 

n n 4n 0,1 4.0,4 1,7mol 

HCl Al(OH) 3 AlCl3 

max V 1,7lit 


Ta có: 


H2 


Ta có 

Al 

Al2O3 NaAlO2 

n 0,035mol n 0,07mol 

Al2O3sau 

Để lượng HCl lớn nhất khi có hiện tượng hòa tan kết tủa 

n 0,07 (0,08 0,07).4 0,11mol 

HCl 


Ta có: 

n 

Al2O3 

0,015mol 



Do đó ta có hai trường hợp như sau: 

TH1: Chưa có phản ứng hòa tan kết tủa 

n 

3n 0,09 C 0,09M 

NaOH Al(OH) 3 MNaOH 

TH2: Có phản ứng hòa tan kết tủa: 

Ta có: 

n 0,04 0,03 0,01mol 

NaAlO 2 

n 3n 4n 

NaOH Al(OH) 3 NaAlO 2 

C 0,13M 

M NaOH 


D 

= 3.0,03 + 4.0,01 = 0,13 


Để lượng kết tủa là lớn nhất khi và chỉ khi toàn bộ ion Al 3+ nằm dưới dạng Al(OH) 3 nên ta có 

n 0,015mol;n 0,03mol 

Mg(OH) 2 Al(OH) 3 

n n 3n 0,06mol 

BaSO4 MgSO4 

muoiAl 





43 







m kt 

= 0,015.58 + 0,03.78 + 0,06.233 = 17,19g 





Ta có: 



Có 2 trường hợp: 

Trường hợp 1: Chưa có phản ứng hòa tan kết tủa: 

Ta có: 

n 1,5n 0,3mol V 1,2lit 

Ba(OH) 2 Al(OH) 3 

Trường hợp 2: Có phản ứng hòa tan kết tủa: 

Ta có: n 

 

Ba AlO 2 2 

0,05mol 

n 4n 1,5n 0,2 0,3 0,5mol 

 

Ba(OH) 2 Ba AlO2 Al(OH) 

2 

3 

Vậy V = 2 lít 


Đặt 

n 

ZnSO 4 

x mol 

Xét thí nghiệm 1 chưa hòa tan kết tủa: 

 

0,11 

Ta có: nkt 

0,5n 

KOH 

0,11mol x mol a mol 

3 

Nhận thấy: Thí nghiệm 2 đã hòa tan kết tủa 

n 

kt TN2 

0,22 

mol 

3 

0,44 

nK2ZnO 

0,5 0,28 

2 

3 

 

 

0,22 0,44 

x 0,5 0,28 0,14mol 0,11mol 

3 

 

3 

 

 

m 22,54gam 

Xét thí nghiệm đã có hòa tan kết tủa 2x 0,11mol 

Ta có 

n 0,5 4n n 

 

kt TN1 ZnSO4 

KOH 

0,5 (4x 0,22) 3a 

 

n 0,5(4x 0,28) 2a tìm được giá trị của x không thoả mãn. 

kt TN2 


Ở thí nghiệm ta nhận thấy AlCl 3 còn dư. 

Ở thí nghiệm ta thấy: n kết tủa tạo thêm = 0,04 mol. 

Ta thấy 3n 

n 


Al(OH) 3 tao the m NaOH t hem v a o 

đã có NaAlO 2 tạo ra: a mol 

a = 0,25(0,2 - 0,04.3) = 0,02 mol 

n n a 0,14 0,02 0,16mol 

AlCl3 

X = 1,6M 

kqcc 





44 











Để khối lượng kết tủa thu được lớn nhất khi Al 3+ đều nằm trong kết tủa nên ta có 

n n 3n 0,01 3.0,01 0,04mol 

NaOH HCl Al(OH) 3 

V = 0,04 lít 


Ta có: n NaOH dd = 0,1 mol 

Đặt 

n 

NaAlO 2 

x 

ta có: 

Khi cho 200 ml dung dịch HCl ta có: 

n 0,2 0,1 0,1mol 

kt 

Khi cho 600 ml dung dịch HCl ta có: 

n 

kt 

 

 

4x n HCl 

0,1 4x 0,5 

 

 

3 3 

 

Vì kết tủa ở 2 trường hợp bằng nhau nên ta có: x = 0,2 mol 

n 0,15;n 0,1 

Na2O 

Al2O3 

m 0,15.62 0,1.102 17,64gam 


Ta có: 

n n 0,2mol n 0,2mol 

2 

SO4 

BaSO4 ZnSO4bandau 

Do khi cho thêm HCl thì sinh ra kết tủa nên có K 2 ZnO 2 tạo ra 

n 0,05mol n 0,2 0,05 0,15mol 

Zn(OH) 2 K2ZnO2 

n 2.0,05 4.0,15 0,7mol x 3,5M 

KOH 


Ta có: 

Al 


H2 

m 0,54gam n 0,03mol 

n 

Ta có: 

NaAlO 2 

0,08mol 

Al2O3sau 

Al 

Al2O3 

n 0,035mol n 0,07mol 

Để lượng HCl lớn nhất khi có hiện tượng hòa tan kết tủa 

n 0,07 (0,08 0,07).4 0,11mol 

HCl 

max C 0,55M 

M 


Có 

n 0,015;n 0,005 

NO NO 2 

n 

electron nhan 

3nNO nNO 2 

0,05 

n 

electron nhan 

n 

electron nhuong 

0,05 2nCu 

0,05 

n n 0,025(mol) 

CuO 

Cu 

D 





Ta có chất tan trong D là NaAlO 2 


45 










n 0,2mol n n 0,1mol 

NaAlO2 Na2O Al2O3 

Vậy m 0,1.62 0,1.102 0,025.80 18,4gam 


Có 

n 0,04;C 0,5M và 200ml V 280ml 

AlCl3 MNaOH 

Nên 0,1 n 0,14 

NaOH 

Gọi x và y lần lượt là số mol NaOH phản ứng và số mol kết tủa Al(OH) 3 tạo thành. 

Các phản ứng có thể xảy ra: 


3 3 


3 2 2 

Có thể biểu diễn lượng kết tủa tương ứng với lượng NaOH phản ứng thông qua đồ thị sau: 

Khi đó ta có hàm số sau: 

x 

khi x 0,12 

3 

 

y = f ( x ) = 0,16 x khi 0, 

12 x 0,16 

0 khi x 0,16 

 

 

Ta có 0,1 n 0,14 tương ứng với hàm số y = f (x) = 0,16 - x 

Mà hàm số 

Nên 

Vậy 

[0,1;0,14] 

NaOH 

y = f (x) = 0,16 - x 

nghịch biến 

min f(x) f(0,14) 0,16 0,14 0,02 

min m 0,02.78 1,56(gam) 

Al(OH) 3 

Nhận xét: Một số bạn không để ý đến khoảng giá trị biến thiên của V mà khi đọc đề bài thấy yêu cầu 

khối lượng kết tủa nhỏ nhất đã nghĩ ngay đến trường hợp kết tủa bị hòa tan hết. Từ đó vội vàng chọn sai 

đáp án là D 


Vì sau khi ứng kết thúc có kết tủa còn lại nên không thể có được trường hợp H + dư sau phản ứng (vì H + 

khi đó sẽ tiếp tục hòa tan kết tủa). 

Có các phương trình phân úng xảy ra theo thứ tự sau: 


2HCl Na ZnO 2NaCl Zn(OH) 

2 2 2 

2x x x 

2HCl Zn(OH) 

2 

ZnCl2 2H2O 

2y 

y 

Từ đó ta có hệ phương trình 





46 










2x 2y nHCl 

0,3 x 0,085 

 

 

x y n 0,02 

 

y 0,065 

n x 0,085 V 0,17 

Na2ZnO2 


Vì sau khi thêm dung dịch NaOH vào thì khối lượng kết tủa tăng do đó phản ứng AlCl 3 dư 

n 3n 0,15 do đó c = 0,15 loại được C và B 

NaOH 

 

Có các phản ứng xảy ra theo thứ tự sau: 


3 3 

a 3a a 


b 

Ta có hệ 

3 2 2 

b 

a b 0,06 a 0,09 

 

 

3a b 0,15.2 b 0,03 


Khi cho NaOH vào dung dịch chứa HC1 và AlCl 3 thì: 

+ Lượng kết tủa thu được lớn nhất khi NaOH vừa đủ để thu được lượng kết tủa cực đại 

Khi đó 

n n 3n 0,04(mol) 

NaOH HCl AlCl 3 

+ Lượng kết tủa thu được nhỏ nhất là 0 khi kết tủa đại giá trị cực đại bị NaOH dư hòa tan hết 

n n 4n 0,05(mol) 

NaOH HCl AlCl 3 


NaO 2H O 2NaOH 

2 

2NaOH Al O 2NaAlO H O 

2 3 2 2 

Dung dịch X gồm NaAlO 2 và NaOH dư. Khi ta cho thêm 100ml dung dịch HCl vào X thì phản ứng giữa 

HCl và NaOH xảy ra đầu tiên, sau đó HCl mới phản ứng với NaAlO 2 

Khi ta cho thêm 0,1 mol HCl bắt đầu có kết tủa xảy ra nên nNaOHdu 

nHCl 

0,1mol 

Khi ta cho thêm 0,3 mol HCl hoặc 0,7 mol thì đều thu được a gam kết tủa 


a 

n n n 0,3 0,1 a 15,6(g) 

H min OH du 

78 

n n 4n 3n 

 

 

H max OH du AlO 

2 

3.15,6 

0,1 4n 

Al02 

78 

n 0,3 

NaAlO 2 

Al(OH) 3 


Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố Na và Al 

 

 

1 1 

1 1 

nNa2O nNaOH n 

NaAlO 

(0,1 0,3) 0,2(mol) n 

2 

Al2O 

n 

3 NaAlO 

0,3 0,15 

2 

2 2 

2 2 

Vậy 

m m m 27,7(gam) 

Na2O 

Al2O3 





47 











n 0,4x 0,8y 

3 và n 2 

1,2y 

Al 

SO 4 

Ba SO BaSO 

2 

2 

4 4 

n n 0,144 1,2y y 0,12 

Vì 

2 

SO4 

OH 

BaSO4 

n 0,612 3n 

n 4n n 

OH A1 3 Al(OH) 3 

Al(OH) 3 

nên 

0,18 0,4x 0,8.0,12 x 0,2 

Vậy x 

7 

y 4 


n 0,02;n 0,05;n 0,1V;n 0,005 

Al 

H2SO4 

NaOH Al2O3 

Thứ tự các phản ứng xảy ra 

2Al 3H SO Al SO 3H 

 

2 4 2 4 3 2 

0,02 0,03 0,01 

 

Do đó sau phản ứng này trong dung dịch A còn dư 0,02 mol H 2 SO 4 

H SO 2NaOH Na SO 2H O 

2 4 2 4 2 

 

 

Al SO 6NaOH 2Al(OH) 3Na SO 

2 4 3 

3 2 4 


3 2 3 2 

n 2n 0,01 

Al(OH) 3 Al2O3 

n 2n 4n n 

NaOH H 3 

2SO4du 

A1 

Al(OH) 3 

Hay 0,1V 0,04 4.0,02 0,01 V 1,1(lit) 

Nhận xét: Một số bạn không chú ý tới dung dịch A có thể có H 2 SO 4 dư nên có thể bỏ qua lượng NaOH 

tác dụng với axit dư dẫn tới thu được kết quả sai. 



1 

K H2O KOH H2 

2 

AlCl 3KOH Al(OH) 3KCl 

3 3 

Al(OH) KOH KAlO 2H O 

3 2 2 


Có 

Vì 

3 2 3 2 

n 2n 0,5;n 2n 0,1 

n 

KOH H2 Al(OH) 3 Al2O3 

 

OH 

3n 

Al(OH) 3 

nên đã có sự hoà tan kết tủa 


nAl(OH) 

n 

3 KOH 

Khi đó nAlCl 

0,25x x 0,6 

3 

4 


Để V lớn nhất thì kết tủa thu được gồm Fe(OH) 2 và Zn(OH) 2 trong đó Zn(OH) 2 sau khi đạt giá trị cực đại 

đã bị NaOH hòa tan một phần. 

48 













Thứ tự các phản ứng xảy ra: 

FeCl 2NaOH Fe(OH) 2NaCl 

2 2 

ZnCl 2NaOH Zn(OH) 2NaCl 

2 2 

Zn(OH) 2NaOH Na ZnO 2H O 

2 2 2 2 

1 

2Fe(OH) 

2 

O2 Fe2O3 2H2O 

2 

Zn(OH) ZnO H O 

2 2 

1 

nFe2O 

n 

3 FeCl 

0,0075 

2 

2 

1,605 mFe2O3 

nZnO 

0,005 nZn(OH) 

0,005 

2 

M 

 

ZnO 

n 2 n n 

NaOH FeCl2 ZnCl2 

2n 0,1 

Vậy 

Zn(OH) 

2 bi hoa 

tan 

0,1 

V 0,1(lit) 100(ml) 

1 


Khi cho hỗn họp gồm Na 2 O và A1 2 O 3 có phản ứng: 

Na O H O 2NaOH 

2 2 

Al O 2NaOH 2NaAlO H O 

2 3 2 2 

 

Vì sau một thời gian cho HCl vào dung dịch A mới xuất hiện kết tủa nên A gồm NaA1O 2 và NaOH dư 


NaOH HCl NaCl H O 

NaAlO HCl H O NaCl Al(OH) 

2 2 3 


Có 

NaOHdu 

3 2 2 

n 0,1 

2 

Vì khi cho 200ml hoặc 600ml dung dịch HCl 1M đều thu được a gam kết tủa nên khi cho 200ml dung 

dịch HCl thì chưa có sự hòa tan kết tủa và khi cho 600ml dung dịch HCl thì đã có sự hòa tan kết tủa. 

Do đó: 

 

0,2 nNaOH nAl(OH) 

3 nAl(OH) 

0,1 

3 

 

 

 

0,6 nNaOH 4nNaAlO 3n 

2 Al(OH) 

n 

3 

NaAlO 

0,2 

2 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố cho Al và Na có 

 

1 

nNa2O nNaOH nNaAlO 

0,15 

2 

2 

 

1 

nAl2O 

n 

3 NaAlO 

0,1 

2 

2 

m m m 19,5(gam) 

Na2O 

Al2O3 

a m 7,8(gam) 

Al(OH) 3 

 


D. Bài toán về phản ứng của CO 2 , SO 2 với dung dịch kiềm 

Lưu ý: Vì thứ tự phản ứng và hiện tượng khi cho CO 2 và SO 2 tác dụng với dung dịch kiềm là như nhau 





49 










nên ta gọi công thức chung của CO 2 và SO 2 là XO 2 . 

Dạng 1: Bài toán XO 2 tác dụng với dung dịch NaOH và KOH 

Khi cho XO 2 tác dụng với dung dịch NaOH (hoặc KOH) thì thứ tự các phản ứng có thể xảy ra như sau: 

XO2 2NaOH Na2XO3 H2O(*) 

Sau đó khi NaOH phản ứng hết, nếu XO 2 còn dư thì có phản ứng: 

Na XO XO H O 2NaXO (**) 

2 3 2 2 3 

Tuy nhiên trong quá hình làm bài tập, để thuận tiện cho việc tính toán, các bạn có thể coi 2 phản ứng sau 

xảy ra đồng thời: 

NaOH XO NaHXO (1) 

2 3 

2NaOH XO Na XO H O(2) 

2 2 3 2 

Trường hợp 1: biết số mol các chất tham gia phản ứng 

Khi bài toán cho biết số mol NaOH và XO 2 tham gia phản ứng thì trước tiên lập tỉ số mol 

đó kết luận phản ứng xảy ra và tính toán theo dữ kiện bài toán. 

+ Nếu T 1: Chỉ xảy ra phản ứng (1), muối thu được chỉ có NaXO 3 

n 

T 

n 

+ Nếu 1 < T < 2: Xảy ra cả phản ứng (1) và (2), sản phẩm thu được có 2 muối là NaHXO 3 và Na 2 XO 3 . 

+ Nếu T > 2: Chi xảy ra phản ứng (2), muối thu được chỉ có Na 2 XO 3 . 

Study tip: 

- Khi T < 1 thì XO 2 còn dư, NaOH phản ứng hết 

- Khi 1 T 2 thì các chất tham gia phản ứng đều hết 

- Khi T > 2 thì NaOH còn dư, XO 2 phản ứng hết 

Trường hợp 2: Chưa biết số mol các chất tham gia phản ứng 

Khi chưa biết số mol các chất tham gia phản ứng thì phải viết cả 2 phản ứng sau đó đặt số mol của từng 

muối, tính toán số mol các chất trong phưong trình phản ứng. 

Dạng 2: Bài toán XO 2 tác dụng với dung dịch Ca(OH) 2 và Ba(OH) 2 

Khi cho XO 2 tác dụng với dung dịch Ca(OH) 2 (hoặc Ba(OH) 2 ) thì thứ tự các phản ứng có thể xảy ra là: 

Ban đầu có phản ứng tạo kết tủa: 

XO Ca(OH) CaXO H O 

2 2 3 2 

Sau đó khi Ca(OH) 2 hết, nếu XO 2 còn dư thì có phản ứng hòa tan 

kết tủa: 


XO CaXO H O Ca XO 

2 3 2 3 2 

 

Gọi a là số mol của Ca(OH) 2 thì ta có đồ thị biểu diễn số mol kết 

tủa tương ứng với số mol khác nhau của XO 2 . 

Quan sát đồ thị kết hợp với hai phương trình ta nhận thấy: Trong 

quá trình phản ứng, lượng kết tủa tăng dẫn cho đến giá trị cực đại, 

 

NaOH 

XO2 

sau 





50 










sau đó kết tủa bị XO 2 hòa tan dần cho đến hết. 

 

 

+ Nếu n n n a thì lượng kết tủa thu được là cực đại. Khi đó 

XO2 Ca(OH) 2 XO2 

 

 

nCaXO 3 

+ Nếu n n n a thì sau phản ứng XO 2 hết, Ca(OH) 2 dư, trong quá trình phản ứng, lượng 


kết tủa chưa đạt đến giá trị cực đại. 

 

 

+ Nếu n n 2n a n 2a thì sau phản ứng cả hai chất đều hết, trong quá trình phản 

Ca(OH) 2 XO2 Ca(OH) 2 XO2 

ứng lượng kết tủa tăng dần đến giá trị cực đại sau đó bị hòa tan một phần. 

 

 

+ Nếu n 2n n 2a thì dung dịch thu được sau phản ứng chứa Ca(HXO 3 ) 2 , có thể có 

Ca(OH) dư (khi 


 

n 

XO 2 

2a 

giảm dần cho đến khi bị hòa tan hết. 

 

), trong quá trình phản ứng, lượng kết tủa tăng dần đến giá trị cực đại sau đó 

Tuy nhiên, trong quá trình làm bài tập, để đơn giản hơn các bạn có thể coi quá trình phản ứng gồm 2 phản 

ứng xảy ra đồng thời: 

Ca(OH) 2XO Ca HXO (1) 

2 2 3 2 

Ca(OH) XO CaXO H O(2) 

2 2 3 2 

 

Trường hợp 1: Biết số mol các chất tham gia phản ứng 

Khi biết số mol XO 2 và Ca(OH) 2 thì trước tiên cần lập tỉ lệ 

 

n 

T 

n 

NaOH 

XO2 

a 

sau đó kết luận phản ứng xảy ra và 

tính toán theo dữ kiện bài toán tương tự như với bài toán tính XO 2 tác dụng với dung dịch NaOH, KOH 


Với bài toán này thường cho biết trước số mol của XO 2 hoặc Ca(OH) 2 và số mol của CaXO 3 

Khi giải phải viết cả 2 phản ứng và biện luận từng trường hợp 

+ Chỉ xảy ra phản ứng tạo kết tủa: 

n n n 

XO2 Ca(OH) 2 pu CaXO3 

+ Xảy ra cả 2 phản ứng tạo muối trung hoà (kết tủa) và muối axit: 

n 2n n 

XO2 Ca(OH) 2 pu CaXO3 

Chú ý: 

- Khi bài cho thể tích XO 2 và khối lượng kết tủa, yêu cầu tính lượng kiềm thì thường chỉ xảy ra một 

trường hợp và có một đáp án phù hợp. 

- Khi cho số mol kiềm và khối lượng kết tủa, yêu cầu tính thể tích XO 2 tham gia thì thường xảy ra 2 

trường hợp và có 2 kết quả thể tích XO 2 phù hợp. 

Dạng 3: Bài toán XO 2 tác dụng với dung dịch hỗn hợp kiềm NaOH (hoặc KOH) và Ca(OH) 2 (hoặc 

Ba(OH) 2 ) 

Khi giải dạng toán này, nên sử dụng phương trình ion để giảm số lượng phương trình và đơn giản việc 

tính toán. Khi đó có thể coi các phản ứng xảy ra như sau 


XO OH HXO (1) 

 

 

2 3 

 

2 

2 

 

3 

 

2 

2 

2 

 

3 

 

3 

 

XO 2OH XO H O(2) 

Ca XO CaXO (3) 

Trường hợp 1: Biết số mol các chất phản ứng 





51 










Khi biết số mol XO 2 , và NaOH, Ca(OH) 2 thì đầu tiên lập tỉ lệ 

n 

T 

n 

NaOH 

XO2 

sau đó kết luận phản ứng xảy ra 

và tính toán theo dữ kiện bài toán tương tự như bài toán XO 2 tác dụng với dung dịch NaOH, KOH. 


Với bài toán dạng này thường cho biết trước số mol của XO 2 hoặc kiềm và số mol kết tủa 

Khi giải phải viết cả 3 phản ứng và biện luận từng trường hợp 

+ Khi OH - dư, chỉ xảy ra phản ứng (2) và (3). Khi đó: 

n n 

XO 

2 

2 XO3 

+ Khi OH - và XO 2 đều hết, xảy ra cả 3 phản ứng (1), (2) và (3) thì 

n n n 

XO 

2 

2 OH XO3 

Study tip: Khi tính lượng kết tủa phải so sánh số mol 

kết tủa. 

+ Nếu n n thì n n 

2 

2 

2 

XO3 

Ca 

 

 

Ca 

+ Nếu n n thì n n 

2 

 

2 

2 

XO3 

Ca 

XO 3 

D1. Ví dụ minh hoạ 

XO 

2 

3 

với số mol Ca 2+ , Ba 2+ rồi mới kết luận số mol 

Bài 1: Hấp thụ hoàn toàn 4,48 lít khí CO 2 (dktc) vào dung dịch chứa 8 gam NaOH thu được dung dịch X. 

Tính khối lượng muối tan trong X. 

Lời giải 

Đây là dạng toán đã biết hết số mol các chất tham gia phản ứng, do đó ta sẽ đi lập tì lệ T để xác định sản 

phấm của phản ứng 

nNaOH 

Có nCO 

0,2;n tạo 0,2 mol NaHCO 

2 

NaOH 

0,2 1 

3 

n 

Vậy 

m 16,8g 

NaHCO 3 

CO2 

Bài 2: Hòa tan 20 gam hỗn hợp X gồm MgCO 3 và RCO 3 (tỉ lệ mol là 1:1) bằng dung dịch HCl. Lượng 

khí sinh ra hấp thụ vào 200ml dung dịch NaOH 2,5M thu được dung dịch A. Thêm BaCl 2 dư vào A thu 

được 39,4 gam kết tủa. Tìm R và khối lượng các muối trong X 

Đầu tiên ta tóm tắt bài toán 

Lời giải 

MgCO MgCl Na CO 

 

RCO RCl NaHCO hoac NaOH 

BaCl 2 

3 HCl 

2 NaOH 

2 3 

CO2 BaCO3 

3 2 3 

Có n 0,5;n 0,2 trong A có n n 0,2 

NaOH BaCO 3 

+) Trường hợp 1: Dung dịch A có NaOH dư 

Khi đó 

Mà 

Nên 

n 

NaOHdu CO2 Na2CO3 

Na2CO3 BaCO3 


n 0,5 0,2.2 0,1 n n 0,2 

n 

MgCO3 RCO3 

và 

n n n 

CO2 MgCO3 RCO3 

1 

nMgCO n 

3 RCO 

n 

3 CO 

0,1 

2 

2 

m 8,4(gam) m 20 m 11,6(gam) 

MgCO3 RCO3 MgC03 





52 








MRCO 3 

116 R 60 116 R 56 

0,1 

là sắt thoả mãn. 




+) Trường hợp 2: Dung dịch A có Na 2 CO 3 và NaHCO 3 

Khi đó 

n n 2n 0,1(bảo toàn nguyên tố Na) 

NaHCO3 NaOH Na2CO3 

1 

nCO n 

2 Na2CO n 

3 NaHCO 

0,3 n 

3 MgCO 

n 

3 RCO 

n 

3 CO 

0,15 

2 

2 

7,4 

mMgCO 

12,6 m 

3 RCO 

20 12,6 7,4 R 60 R 10,67(loai) 

3 

0,15 

Bài 3: Trong một bình kín có dung dịch chứa 0,15 mol Ca(OH) 2 . Sục vào bình lượng CO 2 có giá trị biến 

thiên trong khoảng [0,12; 0,25] mol. Khối lượng kết tủa m (gam) thu được biến thiên trong khoảng nào? 

Vì 

n [0,12;0,25] 

nên 

CO 2 

n 

n 

NaOH 

T = 

XO2 

[ 1,2 ; 2,5 ] 

Do đó quá trình phản ứng luôn tạo thành kết tủa. 

Lời giải 

Gọi x và y lần lượt là số mol CO 2 và số mol kết tủa CaCO 3 tạo thành. 

Có thể biểu diễn quá trình phản ứng của CO 2 và Ca(OH) 2 thông qua đồ thị sau: 

Khi đó ta có hàm số 

Vì 

x khi x 0,15 

 

y f(x) 0,3 x khi 0,15 x 0,3 

 

0 khi x 0,3 

x [0,12;0,25] [0,12;0,15] [0,15;0,25] 

nên tương ứng với hàm số 

x khi 0,12 x 0,15 

y f(x) 

0,3 x khi 0,15 x 0,25 

 

 

Có y = f (x) = x đồng biến nên 

 

Có 

min f(x) f(0,12) 0,12 

[0,12;0,15] 

max f(x) f(0,15) 0,15 

[0,12;0,15] 

y = f (x) = 0,3 - x nghịch biến nên 

Do đó khi 

Vậy 

x [0,12;0,25] 

thì y [0,05;0,15] 

m m [5;15](gam) 

CaCO 3 

min f(x) f(0,25) 0,3 0,25 0,05 

[0,15;0,25] 

 

max f(x) f(0,15) 0,3 0,15 0,15 

[0,15,0,5] 


Bài 4: Hấp thụ hoàn toàn 2,688 lít khí CO 2 ở dktc vào 2,5 lít dd Ba(OH)2 aM thu được 15,76 gam kết 

tủa. Giá trị của a là: 

A. 0,04 B. 0,048 C. 0,06 D. 0,032 





53 










Ta có 

Vì 

n 

n 0,12;n 0,08 

CO2 BaCO3 

Lời giải 

nBaCO 

nên dung dịch sau phản ứng có chứa Ba HCO 3 2 

CO2 3 

Cách 1: Có nBaHCO 

 

3 2 

n 

 

n 

CO2 BaCO3 

Áp dụng bảo toàn nguyên tố Ba, ta có: 

2 

0,02mol 

0,1 

nBa(OH) n 

2 BaCO 

n 

3 BaHCO3 

0,08 0,02 0,1mol a 0,04M 

2 

2,5 

Cách 2: Áp dụng ngay công thức: n n n 2 

0,12 2,5.2a 0,08 a 0,04M 

CO 

 

2 OH CO3 

Đáp án A. 

Nhận xét: điểm hay và mấu chốt khiến lời giải trở nên ngắn gọn đó là so sánh và để biết được 

n CO2 

n BaCO3 

đã có phản ứng hoà tan một phần kết tủa từ đó áp dụng ngay công thức giải nhanh vào để tính toán. 

Bài 5: Hấp thụ hoàn toàn 3,36 lít khí CO 2 (đktc) vào dung dịch chứa 0,15 mol NaOH và 0,1 mol 

Ba(OH) 2 , thu được m gam kết tủa. Giá trị của m là: 

A. 9,850 B. 14,775 C. 29,550 D. 19,700 

Có 

 

CO2 

n =n 2n 0,35; n 0,15 

 

OH 

n 0,35 

n 0,15 

 

OH 

 

NaOH Ba(OH) 2 CO2 

Lời giải 

2 

2 nên chỉ có phản ứng tạo CO và OH dư sau phản ứng 

Do đó bảo toàn nguyên tố cho C ta được n n 2 

0,15 

Ba CO BaCO 

2 

2 

3 3 

n n n 0,1 m 19,7g 

Vì 2 

2 

CO3 

Ba 

BaCO3 

3 

CO2 CO3 

n 2 2 

CO 3 Ba 

Nhận xét: Nhiều bạn quên không so sánh và n nên dễ dẫn tới: 

n n m 29,55g 

BaCO 

2 

3 CO3 

Do đó sẽ chọn đáp án C. 

Đáp án D. 

Bài 6: Hấp thụ hoàn toàn 4,48 lít khí CO 2 ở đktc vào 500 ml dung dịch chứa NaOH 0,1M và Ba(OH) 2 0,2 

M, sinh ra m gam kết tủa. Tìm m. 

A. 19,7 B. 17,73 C. 9,85 D. 11,82 

Cách 1: Tính toán dựa trên phương trình phản ứng 

Lời giải 


Ta có: n 0,2mol;n n 2n 0,25mol;n 0,1 

2 

 

CO2 OH NaOH Ba(OH) 2 

n 

OH 

Ta thấy 1 2 nên phản ứng tạo 2 loại muối: cacbonat và hiđrocacbonat 

n 

CO2 

Ba 





54 










CO OH HCO 

 

 

2 3 

 

2 

2 

 

3 

 

2 

2 

2 

 

3 

 

3 

CO 2OH CO H O 

Gọi 

Ba CO BaCO 

n 

a 

và 

n 

2 

HCO 3 

CO 3 

Bảo toàn nguyên tố: 

b 

Theo phương trình hoá học ta có 

nCO 2 

a b 0,2mol(1) 

Từ (1) và (2) a 0,15;b 0,05 

n a 2b 0,25mol(2) 

Ta thấy n 2 0,1 0,05mol n n 0,05 

2 

Do đó 

Cách 2: 

 

Ba 

BaCO 3 

OH 

 

CO3 

m 0,05.197 9,85(gam) 

n 

 

OH 

0,25mol 

BaCO3 

Áp dụng công thức giải nhanh: n n n 2 n 2 0,25 0,2 0,05 

Ba CO BaCO 

2 

2 

3 3 

2 

2 

2 

co3 

Ba 

BaCO 

 

3 CO3 

CO 

2 OH CO3 CO3 

Vì n n nên n n 0,05 . Do đó m 0,05.197 9,85(gam) 

BaCO 3 

Đáp án C. 

Bài 7: Sục từ từ V lít CO 2 ở đktc vào 1 lít dung dịch Ca(OH) 2 0,2 M thì thu được 10 gam kết tủa. Giá trị 

của V là: 

A. 2,24 và 6,72 B. 2,24 C. 6,72 D. 4,48 và 5,6 


Ta có 

Vì 

n 

n 0,2;n 0,1 

Ca(OH) 2 CaCO3 

n 

CaCO3 Ca OH 

2 

 

 

nên có hai trường hợp: 

+) Trường hợp 1: Chưa có sự hòa tan kết tủa 

Khi đó 

n n 0,1 V 2,24(lit) 

CO2 CaCO3 

Lời giải 

 

Ca(OH) 

2 

CO2 CaCO3 H2O 

 

 

CaCO CO H O Ca HCO 

 

3 2 2 3 2 

+) Trường hợp 2: Kết tủa sau khi đạt giá trị tối đa bị hòa tan một phần: 

Khi đó n n n 2n n 0,3 V 6,72(lit) 

2 

CO 

 

2 OH CO Ca(OH) 

3 

2 CaCO3 

Đáp án A. 

Bài 8: Dung dịch A chứa đồng thời các chất tan: NaOH 0,2M và Ba(OH) 2 0,1M. Khi dẫn 0,336 lít CO 2 

hay 1,456 lít CO 2 (đktc) vào V ml dung dịch A thì đều thu được khối lượng kết tủa như nhau. Thể tích V 

đã dùng là bao nhiêu? 


A. 200 B. 0,2 C. 100 D. 0,1 

Lời giải 

Số mol CO 2 ở hai thí nghiệm lần lượt là 0,015 mol và 0,065 mol. 

Gọi n a thì n 2a . Thứ tự các phán ứng có thể xảy ra: 

Ba(OH) 2 

NaOH 





55 










CO 2OH CO H O 

 

2 

2 3 2 

2 

 

2 

 

2 

 

2 

 

3 

2 

2 

Ba CO3 BaCO3 

CO CO H O 2HCO 

Có n n 2n 4a;n a 

2 

 

OH 

NaOH Ba(OH) 2 

n 

OH 

max n 2 

2a;max nBaCO 

n 2 

a 

CO3 3 Ba 

2 

Ba 

Khi đó ta có đồ thị biểu diễn lượng kết tủa trong quá trinh phản ứng như sau: 

Mô tả - giải thích đồ thị: 

+ Khi n a thì tăng thì lượng kết tủa CaCO 3 tăng, khi đó trong dung dịch chứa NaOHvà 

Ca(OH) 2 . 

CO 2 

n CO2 

+ Khi n a thì lượng kết tủa đạt cực đại n a , trong dung dịch chỉ có NaOH với n NaOH = 2a. . 

CO 2 

CaCO 3 

+ Khi a n 2a thì khi tăng số mol CO 2 : số mol kết tủa vẫn không đổi n a dung dịch thu được 

CO 2 

chứa muối Na 2 CO 3 và NaOH (giảm dần số mol NaOH, tăng dần số mol Na 2 CO 3 ). 

+ Khi n a thì lượng kết tủa vẫn không đổi n a , trong dung dịch chỉ chứa muối Na 2 CO 3 với 

n 

CO 2 

a (thời điểm n 

Na2CO 

2 

3 

CO 3 

lớn nhất). 

CaCO 3 

+ Khi 2a n 3a thì khi tăng số mol CO 2 ta có số mol kết tủa vẫn không thay đổi n a , dung 

CO 2 

dịch thu được chứa hai muối là Na 2 CO 3 và NaHCO 3 với giảm dần số mol Na 2 CO 3 và tăng dần số mol 

2 

NaHCO 3 (bắt đầu giảm dần lượng và tăng dần lượng HCO ). 

CO 3 

3 

+ Khi n 3a thì lượng kết tủa vẫn không đổi n a , trong dung dịch chỉ chứa muối NaHCO 3 với 

n 

NaHCO 3 

CO 2 

2a 

CaCO 3 

+ Khi 3a n 4a thì khi tăng số mol CO 2 nhận thấy lượng kết tủa giảm dần, trong dung dịch chứa hai 

CO 2 

muối là NaHCO 3 và Ba(HCO 3 ) 2 . 

+ Khi n 4a n co = 4a thì kết tủa bị hòa tan hết, trong dung dịch chứa NaHCO 3 và Ba(HCO 3 ) 2 với 

n 

NaHCO 3 

CO 2 

2a và n a . 

 

 

Ba HCO 3 2 

+ Khi n 4a thì khí CO 2 dư, trong dung dịch chứa NaHCO 3 và Ba(HCO 3 ) 2 


CO 2 

Áp dụng đồ thị giải bài tập 

Để lượng kết tủa thu được ở hai lần thí nghiệm bằng nhau thì có 2 trường hợp có thể xảy ra: 

Trường hợp 1: Cả hai lần thí nghiệm có lượng CO 2 đều nằm trong đoạn có số mol kết tủa cực đại và 

không đổi. 

CaCO 3 

CaCO 3 





56 







a 0,015 3a 0,005 a 0,015 

Khi đó: 

 

vô nghiệm 

a 0,065 3a 0,021 a 0,065 

Trường hợp 2: Lượng kết tủa thu được ở hai lần thí nghiệm nhỏ hơn giá trị kết tủa cực đại 




Vì cả 2 lần thí nghiệm đều thu được lượng kết tủa như nhau và lần 1 có số mol CO 2 nhỏ hơn nên: 

+ Ở lần 1 có CO 2 phản ứng hết, OH - dư. Khi đó n 2 n 0,015 

+ Ở lần 2 thì sau khi kết tủa đạt giá trị cực đại, CO 2 dư đã hòa tan một phần kết tủa. 

Khi đó sản phẩm gồm hai muối. 

Do đó ở lần 2 cũng có lượng kết tủa là 

BaCO 3 

CO3 

n 0,015 

Sau thí nghiệm 2 trong dung dịch thu được chứa x mol NaHCO 3 và mol Ba(HCO 3 ) 2 . 

Áp dụng định luật bào toàn nguyên tố cho C, ta có: 

n n 2n n x 2y 0,015 0,065 

CO2 NaHCO3 Ba HCO3 BaCO 

2 

3 

x 2y 0,05(1) 

Mà 

C 

Do đó 

2C 

MNaOH MBa (OH ) 2 

 

 

 

nên 

n 

2n 

NaOH Ba(OH) 2 

CO2 

n 2 n n hay x = 2 ( y + 0,015 ) ( 2 ) 

Từ (1) và (2) có 

NaHCO3 Ba HCO3 BaCO 

2 

3 

 

 

 

x 0,04 n 0,04 

 

y 0,005 C 0,2 

NaOH 

V 0,2( lit ) 200(m1) 

MNaOH 

Đáp án A. 

Nhận xét: Sẽ có nhiều bạn không chú ý đến đơn vị thể tích của V là ml mà khi tính ra được kết quả thể 

tích là 0,2 lít sẽ chọn ngay đáp án sai là B. 

Đây là dạng bài tập quen thuộc khi hai lần thí nghiệm đều thu được lượng kết tủa như nhau. Tuy nhiên 

bài này là một bài khá khó và lạ khi dung dịch phản ứng với CO 2 không chỉ chứa Ba(OH) 2 (hoặc 

Ca(OH) 2 ) mà còn có NaOH là bazo trong quá trình phản ứng với CO 2 không xuất hiện kết tủa. Các bạn 

không nên quá phân vân trong cách làm, trong trường hợp này, ta vẫn sẽ viết các phương trình phản ứng, 

phân tích sự biến thiên kết tủa để đánh giá các trường hợp có thể xảy ra. Nếu khó đánh giá thông qua 

phương trình phản ứng, các bạn có thể vẽ đồ thị và phân tích như bên. 


D2. Bài tập rèn luyện kĩ năng 

Câu 1: Hấp thụ hoàn toàn 0,336 lít khí CO 2 (đktc) vào 200 ml dung dịch gồm NaOH 0,1M và KOH 0,1M 

thu được dung dịch X. Cô cạn toàn bộ dung dịch X thu được bao nhiêu gam chất rắn khan? 

A. 2,58g. B. 2,22 g. C. 2,31 g. D. 2,44 g 

Câu 2: Hấp thụ hoàn toàn 0,448 lít khi CO 2 (dktc) vào 100ml dung dịch gồm NaOH 0,2M vò KOH 0,3M, 

thu được dung dịch Y. Cô cạn cẩn thận dung dịch Y, thu được m gam chất rắn khan. Giá trị của m là 





57 










A. 3,0. B.2,0. C. 1,5. D. 4,0. 

Câu 3: Hấp thụ hoàn toàn 2,24 lít khí CO 2 (đktc) vào 100ml dung dịch Ca(OH) 2 0,75M, thu được a gam 

kết tủa. Giá trị của a là 

A.1,0. B.7,5. C.5,0. D. 15,0. 

Câu 4: Hấp thụ hoàn toàn 3,36 lít khí CO 2 (đktc) vào 100ml dung dịch Ba(OH) 2 1M, thu được m gam kết 

tủa. Giá trị của m là 

A. 1,97. B. 3,94. C. 19,7. D. 9,85. 

Câu 5: Hấp thụ hoàn toàn 2,688 lít khí CO 2 (đktc) vào 2,5 lít dung dịch Ba(OH) 2 nồng độ a mol/1, thu 

được 15,76 gam kết tủa. Giá trị của a là 

A. 0,032. B. 0,048. C. 0,06. D. 0,04. 

Câu 6: Hấp thụ hoàn toàn 1,12 lít khí CO 2 (ở đktc) vào 200 ml dung dịch Ca(OH) 2 nồng độ X mol/l, thu 

được 1 gam kết tủa. Giá trị của X là 

A.0,3. B.0,15. C.0,6. D.0,4. 

Câu 7: Hấp thụ hoàn toàn 3,36 lít khí CO 2 (đktc) vào 125 ml dung dịch Ba(OH) 2 1M, thu được dung dịch 

X. Coi thể tích dung dịch không thay đổi, nồng độ mol của chất tan trong dung dịch X là 

A.0,4M B. 0,2M C. 0,6M D.0,1M 

Câu 8: Hấp thụ hoàn toàn 1,792 lít khí CO 2 (đktc) vào 100 ml dung dịch Ca(OH) 2 0,5M, thu được dung 

dịch X. Coi thể tích dung dịch không thay đổi, nồng độ mol của chất tan trong dung dịch X là 

A. 0,4M B.0,15M C. 0,3M D. 0,6M 

Câu 9: Cho V lít khí CO 2 (đktc) hấp thụ hoàn toàn vào 3 lít dung dịch Ca(OH) 2 0,01M thu được 1,5 gam 

kết tủa. Giá trị của V là 

A. 0,336. B. 2,016. 

C. 0,336 hoặc 2,016. D. 0,336 hoặc 1,008. 

Câu 10: Cho V lít khí CO 2 (đktc) hấp thụ hoàn toàn vào 4 lít dung dịch Ba(OH) 2 0,01M thu được 2,955 

gam kết tủa. Giá trị của V là 

A. 0,336. B. 0,672. 

C. 0,336 hoặc 1,456. D. 0,672 hoặc 2,912 

Câu 11: Cho V lít khí CO 2 (đktc) hấp thụ hoàn toàn vào 200ml dung dịch gồm có NaOH 1M và Ba(OH) 2 

0,5M thu được 15,76 gam kết tủa. Giá trị của V là 

A. 0,896. B. 1,792 hoặc 7,168. 

C. 1,792. D. 0,896 hoặc 3,584. 

Câu 12: Cho V lít khí CO 2 (đktc) hấp thụ hoàn toàn vào 300ml dung dịch gồm có NaOH 1M và Ba(OH) 2 


A. 3,136. B. 10,304 hoặc 1,568. 

C. 10,304. D. 3,136 hoặc 10,304. 

Câu 13: Cho 3,36 lít khí CO 2 (đktc) hấp thụ hoàn toàn bởi 100ml dung dịch gồm NaOH 0,8M và 

Ba(OH) 2 0,5M. Sau khi kết thúc phản ứng thu được X gam kết tủa. Giá trị của x là 


A. 5,91. B. 1,97. C. 3,94. D. 9,85. 

Câu 14: Hấp thụ hoàn toàn 4,48 lít khí CO 2 (ở đktc) vào 500 ml dung dịch hỗn hợp gồm NaOH 0,1M và 

Ba(OH) 2 0,2M, sinh ra m gam kết tủa. Giá trị của m là 

A. 9,85. B. 11,82. C. 17,73. D. 19,70. 

Câu 15: Cho 0,448 lít khí CO 2 (ở đktc) hấp thụ hết vào 100 ml dung dịch chứa hỗn hợp NaOH 0,06M và 





58 










Ba(OH) 2 0,12M, thu được m gam kết tủa. Giá trị của m là 

A. 3,940. B. 1,182. C. 2,364. D. 1,970. 

Câu 16: Hấp thụ hoàn toàn 0,672 lít khí CO 2 (đktc) vào 1 lít dung dịch gồm NaOH 0,025M và Ca(OH) 2 

0,0125M, thu được X gam kết tủa. Giá trị của X là 

A. 2,00. B. 1,00. C. 1,25. D. 0,75. 

Câu 17: Hấp thụ hoàn toàn 0,448 lít khí CO 2 (đktc) vào 1 lít dung dịch gồm NaOH 0,02M và Ca(OH) 2 

0,005M, thu được m gam kết tủa. Giá trị của m là 

A. 2,00. B. 1,00. C. 0,50. D. 0,75. 

Câu 18: Hấp thụ hoàn toàn 3,36 lít CO 2 (đktc) vào 100 ml dung dịch gồm Na 2 CO 3 0,25M và KOH a 

mol/lít, sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được dung dịch Y. Cho toàn bộ Y tác dụng với dung 

dịch Ca(NO 3 ) 2 (dư), thu được 7,5 gam kết tủa. Giá trị của a là 

A. 2,0. B. 1,2. C. 1,0. D. 1,4. 

Câu 19: Nung 13,4 gam hỗn hợp 2 muối cacbonat của 2 kim loại hóa trị 2, thu được 6,8 gam chất rắn và 

khí X. Lượng khí X sinh ra cho hấp thụ vào 75 ml dung dịch NaOH 1M, khối lượng muối khan thu được 

sau phản ứng là 

A. 6,3 g. B. 5,8g. C. 6,5g. D. 4,2g. 

Câu 20: Nung 75 gam đá vôi (có chứa 20% tạp chất) ờ nhiệt độ cao, rồi cho toàn bộ lượng khí thoát ra 

hấp thụ hết vào 0,5 lít dung dịch NaOH 1,8M. Biết hiệu suất của phản ứng nhiệt phân CaCCb là 95%. 

Khối lượng muối thu được sau phản ứng là 

A. 50,40 gam. B. 55,14 gam. 

C. 53,00 gam D. 52,00 gam. 

Câu 21: Cho 0,07 mol CO 2 vào 250 ml dung dịch NaOH 0,32M thu được dung dịch G. Sau phản ứng xảy 

ra hoàn toàn thêm 250 ml dung dịch X gồm BaCl 2 0,16M và Ba(OH) 2 xM vào dung dịch G thì thu được 

7,88 gam kết tủa. Tìm giá trị của x trên: 

A. 0,6 B.0,06 C. 0,006 D. Đ/a khác 

Câu 22: Hấp thụ hoàn toàn 2,24 lít khí CO 2 (đktc) vào dung dịch X có chứa x mol Na 2 CO 3 và y mol 

NaOH thu được dung dịch chứa 2 muối có cùng nồng độ mol. Mặt khác rót từ từ dung dịch có chứa 0,31 

mol HCl vào hỗn hợp dung dịch X cũng thu được 2,24 lít khí CO 2 (đktc). 

x 

Đặt a , giá trị của a là 

y 

4 

A. B. 0,75 C. Đ/a khác D. 1 

3 

Câu 23: Cho a mol CO 2 vào 2 lít dung dịch Ca(OH) 2 0,1 M thu được m gam kết tủa. Nếu cho a biến thiên 

trong khoảng từ 0,18 đến 0,25 thì m đạt giá trị nào trong các giá trị sau 

A. 18 B. 20 

C. 18 m 20 D. 15 m 20 

Câu 24: Sục từ từ 0,06 mol CO 2 vào V (lít) dung dịch có chứa Ba(OH) 2 0,5M thu được 2b mol kết tủa. 

Mặt khác khi sục 0,08 mol CO2 vào V lít dung dịch Ba(OH) 2 0,5 M thì thu được b mol kết tủa. V có thể 

là: 


A. 0,01998 B. 0,01997 C. 0,2015 D. 0,1010 

Câu 25: Hấp thụ hoàn toàn V lít CO 2 (đktc) vào 400ml dung dịch NaOH aM thì thu được dung dịch X. 

Cho từ từ và khuấy đều 150ml dung dịch HCl 1M vào X thu được dung dịch Y và 2,24 lít khí điều kiện 





59 










tiêu chuẩn. Cho Y tác dụng với Ca(OH) 2 dư xuất hiện 15 gam kết tủa. Xác định giá trị của a 

A.l B.1,5 C.0,75 D. Đ/a khác 

Câu 26: Hấp thụ hoàn toàn V lít CO 2 (đktc) vào 300ml dung dịch hỗn hợp NaOH 0,2M và Ca(OH) 2 


A.0,5 B.0,6 C.2,24 D. Đ/a khác 

Câu 27: Hấp thụ hoàn toàn 2,24 lít CO 2 đktc vào 100ml dung dịch gồm K 2 CO 3 0,2M và KOH xM. Sau 

khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được dung dịch Y. Cho toàn bộ Y tác dụng hoàn toàn với dung 

dịch BaCl 2 dư thu được 11,82 gam kết tủa. Tìm giá trị của x 

A.1,2 B.1,4 C.2,1 D.4,1 

Câu 28: Cho 0,448 lít khí CO 2 (đktc) hấp thụ hết vào 100ml dung dịch X có chứa NaOH 0,02M, KOH 

0,04M, Ba(OH) 2 0,12M thu được x gam kết tủa và dung dịch Y. Đun nóng dung dịch Y tới phản ứng 

hoàn toàn thu được y gam kết tủa. Tìm giá trị của y 

A.1,97 B.1,79 C. 2,364 D. 0,394 


1.C 2.A 3.C 4.A 5.D 6.B 7.B 8.C 9.D 10.C 

11.B 12.D 13.A 14.A 15.D 16.C 17.C 18.A 19.A 20.B 

21.B 22.A 23.D 24.C 25.A 26.D 27.B 28.D 


Có 

n 0,015;n 0,02;n 0,02 

 

CO2 

NaOH KOH 

n n n 0,04 

CO2 

 

OH 

NaOH 

n 0,04 

n 0,015 

 

OH 

 

KOH 

2 OH 

 

dư sau phàn ứng. 

Khi đó trong dung dịch thu được sau phản ứng chứa các muối 

 

2OH CO CO H O 

H2O 

CO2 

2 

2 3 2 

n n 0,015 


m m m m m 

CO2 NaOH KOH ran H2O 

m m m m m 2,31g 

ran CO2 NaOH KOH H2O 

CO 

2 

3 

và các kiềm dư: 

Chú ý: Trong dung dịch thu được chứa các ion Na + , K + 2 

, CO và OH nên ta không thể định lượng cụ 

thể từng muối hay bazo trong dung dịch. Thay vào đó các bạn có thể tính khối lượng chất rắn khan thu 

được nhanh nhất thông qua định luật bảo toàn khối lượng như trên. 

Ngoài ra, các bạn còn có thể tính khối lượng chất rắn khan thông qua khối lượng các ion trong dung dịch 

sau phản ứng: 

Có: 

 

n 0,02 

Na 

 

 

n 0,02 

K 

 

n 2 

 

n 

CO 

CO 

3 

2 

 

n n 

 

2n 

OH du OH CO 

= 0,04 - 0,03 = 0,01 

2 


Vậy m m m m 2 m 

3 

ran 

Na K CO OH 

2,31g 

3 





60 











Có 

n 0,02;n 0,02;n 0,03 

CO2 

NaOH KOH 

n 

 

 

 

OH 

n n 

OH NaOH 

nKOH 

0,05 2,5 2 

nCO2 

Do đó dung dịch sau phản ứng chứa các ion Na + , K + , 

CO 2OH CO H O 

Có 

 

2 

2 3 2 

n n 0,02 

H2O 

CO2 

Theo định luật bảo toàn khối lượng 

m m m m m 

CO2 NaOH KOH ran H2O 

m m m m m 3g 

ran CO2 NaOH KOH H2O 


n 0,1;n 0,075 n 2n 0,15 

CO2 Ca(OH) 

2 OH Ca(OH) 2 

n 

OH 

0,15 

1,5 phản ứng tạo 2 muối 

n 0,1 

CO2 

2 

CO 

3 

Cách 1: Viết phương trình phản ứng và tính toán Ca(OH) 2 

Ca(OH) CO CaCO H O 

2 2 3 2 

a a a 

Ca(OH) 2CO Ca HCO 

b 

2 2 3 2 

2b 

nCO 

a 2b 0,1 a 0,05 

2 

 

 

 

Do đó 

nCa(OH) 

a b 0,075 b 0,025 

2 

 

m 5(gam) 

CaCO3 

Cách 2: Sử dụng công thức giải nhanh: 

Có n n n 0,15 0,1 0,05 

2 

 

Vậy 

CO3 

m 

CaCO 3 

OH 

CO2 

5(gam) 


CO2 Ba(OH) 

2 OH Ba(OH) 2 

 

n 0,15;n 0,1 n 2n 0,2 

n 

OH 

0,2 

1 2 có phản ứng tạo 2 muối 

n 0,15 

2 

CO3 

CO2 

n n n 0,2 0,15 0,05 

Vậy 

 

OH 

BaCO 3 

CO2 

m 0,05.197 9,85(gam) 


Có 

n 0,12;n 2,5a;n 0,08 

CO2 Ba(OH) 2 BaCO3 

 

và H + dư 


Vì n n nên sản phẩm sau phản ứng gồm CaCO 3 và Ca(HCO 3 ) 2 

BaCO3 CO2 





61 










Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố cho C ta có 

1 1 

n n n (0,12 0,08) 0,02 

Ba HCO3 2 

2 2 

CO 

2 BaCO3 

Do đó nBa(OH) 2,5a nBaCO nBaHCO 

 

0,1 

a 0,04 


2 3 3 2 

n 0,05;n 0,2x;n 0,01 

CO2 Ca(OH) 2 BaCO3 

Vì n n nên sản phẩm sau phản ứng gồm CaCO 3 và Ca(HCO 3 ) 2 

CaCO3 CO2 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố cho C ta có 

1 

n 

3 

n 

Ca HCO 

CO 

n 

2 

2 CaCO 

0,02 

3 

2 

Do đó 

n 0,2x n n 0,03 

Ca(OH) 2 CaCO3 ca HCO3 2 

x 0,15 


Có 

n 

n 0,15;n 0,125 

CO2 Ba(OH) 2 

 

OH 

2n 

Ba(OH) 2 

0,25 

n 

OH 

0,25 

Vì 1 2 nên có các phản ứng 

n 0,15 

CO2 

Ba(OH) CO BaCO H O 

2 2 3 2 

Ba(OH) 2CO Ba HCO 

2 2 3 2 

Do đó n n n n 0,1 

2 

 

BaCO3 CO 

CO 

3 OH 

2 

n n n 0,025 

Vậy 


Ba HCO3 2 

C 

M Ba HCO3 2 


Có 

n 

CO2 Ba(OH) 2 

0,025 

0,2(M) 


n 0,08;n 0,05 

OH 

2n 0,1 

Ca(OH) 2 

n 

OH 

0,25 

Vì 1 2 nên có các phản ứng 

n 0,15 

CO2 


2 2 3 2 

Ca(OH) 2CO Ca HCO 

2 2 3 2 

Do đó n n n n 0,02 

2 

 

CaCO3 CO 

CO 

3 OH 

2 

n n n 0,03 

Vậy 


Ca HCO3 2 

C 

M Ca HCO3 2 

0,03 

0,3(M) 

0,1 

 

 

 

 

 

 






62 











Có 

Vì 

n 0,03;n 0,015 

n 


n 



+) Trường hợp 1: Chưa có sự hòa tan kết tủa: 

Khi đó 

n n 0,015 V 0,336l 

CO2 CaCO3 

+) Trường hợp 2: Đã có sự hòa tan kết tủa 

Khi đó sản phẩm sau phản ứng gồm 2 muối 

n 2n n 

2 

CO3 

 

OH 

CO2 

n n n 0,06 0,015 0,045 

CO 

2 

2 OH CO3 

V 1,008lit 


Có 

Vì 

n 0,04;n 0,015 

n 


n 



+) Trường hợp 1: Chưa có sự hòa tan kết tủa: 

Khi đó 

n n 0,015 V 0,336l 

CO2 BaCO3 


Khi đó sản phẩm sau phản ứng gồm 2 muối 

n 2n n 

2 

CO3 

 

OH 

CO2 

n n n 0,08 0,015 0,065 

CO 

2 

2 OH CO3 

V 1,465lit 


n 0,2;n 0,1;n 0,08 

Vì 

NaOH Ba(OH) 2 BaCO3 

n 

n 

BaCO3 Ba(OH) 2 

nên có 2 trường hợp: 


Khi đó 

n n 0,08 V 1,792(lit) 

CO2 BaCO3 


Khi đó sản phẩm tạo thành gồm muối cacbonat và hidrocacbonat 

 

n n n n 2n n 0,32 

CO 

2 

2 OH CO NaOH Ba(OH) 

3 

2 BaCO3 

V 7,168(lit) 


n 0,3;n 0,15;n 0,14 

Vì 

NaOH Ba(OH) 2 BaCO3 

n 

n 

BaCO3 Ba(OH) 2 

nên có 2 trường hợp: 


Khi đó 

n n 0,14 V 3,136(lit) 

CO2 BaCO3 

 






63 











Khi đó sản phẩm tạo thành gồm muối cacbonat và hidrocacbonat 

 

n n n n 2n n 0,46 

CO 

2 

2 OH CO NaOH Ba(OH) 

3 

2 BaCO3 

V 10,304(lit) 


n 0,15;n 0,08;n 0,05 

CO2 NaOH Ba(OH) 2 

n 

 

 

 

OH 

n n 

OH NaOH 

2nBa(OH) 

0,18 1 2 

2 

nCO2 

Do đó sản phẩm của phản ứng gồm muối cacbonat và muối hidrocacbonat 

n n n 0,18 0,15 0,03 

Vì 

n 

2 

CO3 

n 

 

OH 

2 

2 

CO3 

Ba 

nên 


CO2 

n n 0,03 x 5,91 

BaCO3 CO3 2 

n 0,2;n 0,05;n 0,1 


n 

 

 

 

OH 

n n 

OH NaOH 

2nBa(OH) 

0,25 1 2 

2 

nCO2 


n n n 0,05 

Vì 

n 

2 

CO3 

n 

 

OH 

2 

2 

CO3 

Ba 

nên 


CO2 

n n 0,05 m 9,85 

BaCO3 CO3 2 

n 0,02;n 0,006;n 0,012 


n 

 

 

 

OH 

n n 

OH NaOH 

2nBa(OH) 

0,03 1 2 

2 

nCO2 


n n n 0,01 

Vì 

n 

2 

CO3 

n 

 

OH 

2 

2 

CO3 

Ba 

nên 


CO2 

n n 0,01 m 1,97 

BaCO3 CO3 2 

n 0,03;n 0,025;n 0,0125 

CO2 NaOH Ca(OH) 2 

n 

 

 

 

OH 

n n 

OH NaOH 

2nCa(OH) 

0,05 1 2 

2 

nCO2 


n n n 0,02 

Vì 

n 

2 

CO3 

 

OH 

CO2 

n nên n n 2 

0,0125 x 1,25 

2 

2 

CO3 

Ca 


CaCO3 

n 0,02;n 0,02;n 0,005 

CO2 NaOH Ca(OH) 2 

Ca 

 






64 










n 

 

 

 

OH 

n n 

OH NaOH 

2nCa(OH) 

0,03 1 2 

2 

nCO2 


n n n 0,01 

Vì 

n 

2 

CO3 

 

OH 

CO2 

n nên n n 2 

0,005 m 0,5g 

2 

2 

CO3 

Ca 


Có 

CO2 Na2CO3 

CaCO3 

n 0,15;n 0,025 

n 0,01a;n 0,075 

Vì 

KOH CaCO 3 

n n < n n 

Ca 

Na2CO3 CaCO3 Na2CO3 CO2 

Nên khi hấp thụ CO 2 vào dung dịch ban đầu thì CO 2 phản ứng với OH - tạo 

Khi đó trong dung dịch Y có 0,025 mol Na 2 CO 3 , a mol K 2 CO 3 và b mol KHCO 3 

Nên 

 

nCO 

a b 0,15 a 0,05 

2 

 

 

 

 

nCaCO 

a 0,025 0,075 b 0,1 

3 

 

0,2 

nKOH 

2a b 0,2 a 2(M) 

0,1 


Gọi công thức chung của 2 muối là MCO3 

Có 

0 

t 

MCO MO CO 

3 2 

m m 

MCO MO 13,4 6,8 12 

3 

n 

CO 

(mol) 

2 

M 44 55 

CO2 

n 

OH 

n 0,075 1 

tạo NaHCO 3 , CO 2 dư 

OH 

n 

CO2 

n n 0,075 m 6,3(gam) 

NaHCO3 NaOH NaHCO3 


m 75.80% 60 n 0,6 

CaCO3 CaCO3 

 

t 

CaCO CaO CO 

3 2 

n n .95% 0,57 

CO2 CaCO3 

n 

 

 

OH 

nNaOH 

0,9 1 2 

nCO2 

nNa2CO 

n n 

3 OH CO 

0,33 

2 

 

 

nNaHCO n 

3 CO 

n 

2 Na2CO 

0,24 

3 

m m m 55,14g 

muoi Na2CO3 NaHCO3 


CO2 2NaOH NaCO3 H2O 

HCO , CO 

2 

3 3 






65 










0,01 0,01 

CO NaOH NaHCO 

2 3 

0,06 0,06 

CO Ba BaCO 

2 

2 

3 3 

0,04 0,04 

HCO OH CO H O 

2 

3 3 2 

0,03: 2 

n 0,03mol C 

OH 

M 

0,06M 

0,25 


Thí nghiệm 1: 

CO 2NaOH Na CO H O 

y 

2 

2 2 3 2 

y 

y 

2 

CO H O Na CO 2NaHCO 

y 

0,1 

2 

2 2 2 3 3 

y 

0,1 

2 

Vì dung dịch chứa 2 muối có nồng độ bằng nhau 

y y 

x 0,1 0,2 y(1) 

2 

 

2 

 

 

Thí nghiệm 2: 

HCl NaOH NaCl H O 

y 

y 

HCl Na CO NaHCO NaCl 

x 

2 3 3 

x 

HCl NaHCO NaCl CO H O 

3 2 2 

( 0,31 - x - y ) ( 0,31 - x - y ) 

Do đó 

n 0,31 x y 0,1(2) 

CO 2 

Từ (1) và (2) có 


x 0,12 4 

a 

y 0,09 3 

Khi chưa có phản ứng hòa tan một phần kết tủa 

CO Ca(OH) CaCO H O 

2 2 3 2 

a a a 

2 


Do 0,18 a 0,20 thì ta có 0,18.100 mtua 

0,20.100 

18 m 20 

Khi a 0,2 thì đã có phản ứng hoà tan một phần kết tủa do 1 T 2 






66 










n n n 0,4 n 15 m 20 

tua 

OH CO2 CO2 


Trường hợp 1: Thí nghiệm ban đầu chưa có phản ứng hòa tan một phần kết tủa 

CO Ba(OH) BaCO H O 

2 2 3 2 

n 2b n 0,06 b 0,03 

tua 

CO2 

Do chưa hòa tan kết tủa thì 

n 0,06 V 0,12lit 

Ba(OH) 2 ddBa(OH) 2 

Trường hợp 2: Thí nghiệm ban đầu đã có phản ứng hòa tan hoàn toàn kết tủa 

Áp dụng công thức giải nhanh 

Thí nghiệm 1 có 2b = 0,5V - 0,06 

Thí nghiệm 2 có b = 0,5V - 0,08 

V 

ddBaOH) 

2 

0,1(lit) 


Bảo toàn nguyên tố cho cacbon ta có 

n n 0,15 0,1 0,25(mol) 

CO2 

C 

Dung dịch X có thể chứa 

HCO , CO 

2 

3 3 

Thứ tự các phản ứng xảy ra khi cho từ từ dung dịch H + vào dung dịch X là 

H CO HCO 

2 

3 3 

0,05 0,05 

 

H HCO CO H O 

 

3 2 2 

0,1 0,1 

n 0,05 n 0,2 

2 

 

CO 3 (x) HCO 

3 

Các phản ứng tạo thành các chất trong dung dịch X 

 

OH CO HCO 

 

2 3 

0,2 0,2 

 

2OH CO CO H O 

2 

2 3 2 

0,1 0,05 

 

n 0,2 0,1 0,3 a 0,75 

 

OH 


n 0,12(mol);n 0,03mol 

 

OH 

CaCO3 

2 

Ca 

n 0,025(mol) n 


Phản ứng tạo kết tủa: 

Ca CO CaCO 

2 

2 

3 3 

0,025 0,025 0,025 

Ca 2+ chưa kết tủa hết 

2 

Ca 





67 










CO 2 tác dụng với OH - tạo ra 0,025 mol 

Khi đó sẽ có 2 trường hợp xảy ra 

2 

CO 

3 

Trường hợp 1: Chưa có phản ứng hòa tan một phần kết tủa thì 

n n 0,025 V 0,56lit 

CO2 

tua 

Trường hợp 2: Có phản ứng hòa tan một phần kết tủa. 

Do 1< T < 2 nên ta có: 

n n n 

CO2 

 

OH 

0,12 0,025 0,095(mol) V 2,128lit 


n 0,02 

CO 2 

3 bd 

Ba CO BaCO 

2 

2 

3 3 

0,06 0,06 


n 0,1x 0,1 0,02 0,06 x 1,4 

CO 3 


n 0,02;n 0,03;n 0,012 

CO 

2 

2 

OH Ba 


n 0,03 0,02 0,01 

2 

CO 3 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố C ta có 

n n n n 0,01 

CO 2 

2 CO3 HCO HCO 

3 3 

Phản ứng tạo kết tủa 

CO Ba BaCO 

2 

2 

3 3 

0,01 0,01 

Dung dịch Y bao gồm 0,022 mol Ba 2+ và 0,01 mol 


 

2 

3 3 2 2 

0,01 0,005 

CO Ba BaCO 

2 

2 

3 3 

0,002 0,002 0,002 

m 0,002.197 0,394g 

tua 

HCO . Khi đun nóng đung dịch Y thì 


3 





68 











Bài tập phần halogen 

CHƯƠNG 6: CÁC NGUYÊN TỐ NHÓM HALOGEN 

21h ngày 26/7/2013, Khoa Chống độc BV Bạch Mai tiếp nhận ca cấp cứu 

gồm 4 cháu nhỏ từ 5 đến 8 tuổi trong tình trạng bị sốc với các biểu hiện 

chảy nước mắt, nước mũi, ho sặc sụa, khó thở, cơ thể tái nhợt… 

Dạng toán về halogen khá cơ bản. Do đó chúng ta chỉ cần nắm rõ các phương trình phản ứng và sử dụng 

các định luật bảo toàn cơ bản là có thể giải quyết nhanh các dạng toán này. 

Halogen gồm 5 nguyên tố Flo, Clo, Brom, Iot và Atatin. Atatin không gặp trong thiên nhiên. 

* Clo 

Tính chất vật lí 

Ở điều kiện bình thường, clo là chất khí màu vàng lục, mùi xốc. Clo chỉ tồn tại trong tự nhiên ở dạng hợp 

chất. 

Tính chất hóa học 

Ở nhiệt độ thường và trong bóng tối clo oxi hóa chậm hiđro: 

H Cl 2HCl 

2 2 

Clo oxi hóa được nhiều chất, ví dụ: 

+ Ở nhiệt độ thường: 

+ Ở 100C: 

Cl 2FeCl 2FeCl 

2 2 3 

Cl 2H O SO 2HCl H SO 

2 2 2 2 4 

Cl 2NaOH NaCl NaClO H O 

2 2 

+ Phản ứng điều chế Cl 2 trong phòng thí nghiệm: 

3Cl 6NaOH NaClO 5NaCl H O 

2 3 2 

 

t 

2 

 

2 

 

2 

 

2 

MnO 4HCl MnCl Cl 4H O 

2KMnO 16HCl 2KCl MnCl 5Cl 8H O 

4 2 2 2 

KClO 6HCl KCl 3Cl 3H O 

3 2 2 

K Cr O 14HCl 2KCl 2CrCl 3Cl 7H O 

2 2 7 3 2 2 

Chú ý: Nếu chất oxi hóa là MnO 2 thì cần phải đun nóng, còn chất oxi hóa là KMnO 4 hoặc KClO 3 phản 

ứng xảy ra ở nhiệt độ thường. 

* Flo 

Trong tự nhiên, Flo chỉ tồn tại ở dạng hợp chất. Flo oxi hóa được tất cả các kim loại kể cả vàng và platin. 

Nó cũng tác dụng trực tiếp với hầu hết phi kim, trừ oxi và nitơ. 


Flo oxi hóa được nước: 2F2 2H2O 4HF O2 

* Brom 

Tính chất vật lý 





Trang 1/26 










Brom là chất lỏng màu nâu đỏ dễ bay hơi. Giống như clo, brom tồn tại trong tự nhiên ở dạng hợp chất, 

chủ yếu là muối bromua. 


Brom thể hiện tính khử khi tác dụng với chất oxi hóa mạnh: 

Br2 5Cl2 6H2O 2HBrO3 

10HCl 

Nhờ bắt nhạy sấng, bạc bromua AgBr trở thành chất chính để làm giấy ảnh, phim ảnh và phim điện ảnh. 

Người ta dùng tính diệt khuẩn của KBr để bảo quản rau quả. NaBr là một chất phụ gia không thể thay thế 

đối với thuốc thuộc da dùng trong ngành công nghiệp thuộc da. 

* Iot 

Iot (trong muối) là vi chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, góp phần quan trọng vào quá trình hình thành, 

phát triển và duy trì các hoạt động của con người. 

Ở nhiệt độ thường iot là tinh thể màu đen tím. Iot không nóng chảy mà thăng hoa. 

* Một số hợp chất của Clo, Flo, Brom, Iot: 

+ Clorua vôi CaOCl 2 : 2CaOCl2 CO2 H2O CaCO3 CaCl2 

2HClO 

+ HF: SiO2 4HF SiF4 2H2O 

+ HBr: 2HBr H2SO4 Br2 SO2 2H2O 

4HBr O 2H O 2Br 

2 2 2 

+ HI: 2HI 2FeCl3 2FeCl2 I2 

2HCl 

Bài tập nhiệt phân 

Dạng toán này chủ yếu xoay quanh các phương trình nhiệt phân hợp chất có oxi của clo, ngoài ra có thể 

có thêm các hợp chất giàu oxi dễ bị nhiệt phân hủy như KMnO 4 , K 2 Cr 2 O 7 ,… 

Ta cũng chỉ cần nhớ các phản ứng để làm bài tập: 

Nhiệt phân KClO 3 sẽ xảy ra đồng thời hai phản ứng 

Nhiệt phân các chất khác 

B. VÍ DỤ MINH HỌA 

Dạng 1: Bài tập phần halogen 

t 

3 

KClO KCl O 2 

3 2 

 

t 

4KClO 3KClO KCl 

3 4 

o 

t 

2KMnO K MnO MnO O 

4 2 4 2 2 

 

t 

4K Cr O 4K CrO 2Cr O 3O 

2 2 7 2 4 2 3 

Bài 1: Dẫn hai luồng khí Cl 2 đi qua hai dung dịch: 

+ Dung dịch 1: KOH loãng ở 25C 

+ Dung dịch 2: KOH đậm đặc nóng ở 100C 


Nếu lượng muối KCl sinh ra trong hai dung dịch bằng nhau thì tỉ lệ thể tích khí Cl 2 đi qua dung dịch 2 và 

dung dịch 1 là: 

1 

5 

3 

A. B. C. D. 

3 

3 

5 

Có các phản ứng xảy ra sau: 


Lời giải 

2 

Trang 2/26 



2 

3 











Dung dịch 1: Cl2 2KOH KCl KClO H2O 

Dung dịch 2: 3Cl2 6KOH KClO3 5KCl H2O 

Vì lượng KCl sinh ra trong hai dung dịch bằng nhau nên nếu ta đặt lượng KCl sinh ra là x thì: 

nCl2 

nCl n 

2 Cl 3x dd 

2 

2 

x; 

dd 1 

dd 2 5 

3x 3 

n 

Cl 5x 5 

2 

dd 

1 

Đáp án C. 

Bài 2: Một hỗn hợp X gồm ba muối NaF, NaCl, NaBr nặng 4,82 gam. Hòa tan hoàn toàn X trong nước 

được dung dịch A. Sục khí clo dư vào dung dịch A rồi cô cạn hoàn toàn dung dịch sau phản ứng thu được 

3,93 gam muối khan. Lấy một nửa lượng muối khan này hòa tan vào nước rồi cho phản ứng với dung 

dịch AgNO 3 dư thì thu được 4,305 gam kết tủa Z. Tính phần trăm khối lượng mỗi muối trong hỗn hợp 

ban đầu. 

A. 14,29% NaF, 57,14% NaCl, 28,57% NaBr 

B. 57,14% NaF, 14,29% NaCl, 28,57% NaBr 

C. 8,71% NaF, 48,55% NaCl, 42,74% NaBr 

D. 48,55% NaF, 42,74% NaCl, 8,71% NaBr 

n x,n y,n z 

Đặt 

NaF NaCl NaBr 

Lời giải 

Khi sục clo vào dung dịch A: Cl2 2NaBr 2NaCl Br2 

Vì AgF tan trong nước nên kết tủa Z chỉ gồm AgCl. 

Ta có hệ: 

42x 58,5y 103z 4,82 x 0,01 mNaF 

0, 42gam 

 

42x 58,5y 58,5z 3,93 y 0,04 mNaCl 

2,34gam 

143,5y 143,5z 4,305.2 z 0,02 

mNaBr 

2,06gam 

0,42 2,34 

%mNaF 100% 8,71%,%mNaCl 100% 48,55%,%mNaBr 

42,74% 

4,82 4,82 

Đáp án C. 

Bài 3: Cho 1,2 lít hỗn hợp gồm hiđro và clo vào bình thủy tinh đậy kín và chiếu sáng bằng ánh sang 

khếch tán. Sau một thời gian, ngừng chiếu sáng thì thu được một hỗn hợp khí chứa 30% hiđroclorua về 

thể tích và hàm lượng clo ban đầu đã giảm xuống còn 20% so với lượng clo ban đầu. Thành phần phần 

trăm thể tích của hiđro trong hỗn hợp ban đầu bằng: 

A. 66,25% B. 30,75% C. 88,25% D. 81,25% 

Cl H 2HCl 

2 2 

Lời giải 

Ta nhận thấy thể tích hỗn hợp khí trước và sau phản ứng không thay đổi. 

VHCl 

a 

 

a 

Đặt: VCl 

x . Vì thể tích khí không thay đổi nên: V lít 

2 

x 

0,3lit a 0,36 

 

1, 2 

 

VH 

y 

2 


V Cl2 

a 

lúc sau x x 0,18; V Cl2 

lúc sau =0,2 V Cl2 

ban đầu 

2 





Trang 3/26 










0,975 

x 0,18 0, 2x x 0, 225 y 0,975 %VH 2 


1, 2 

Dạng 2: Bài toán nhiệt phân 

Đáp án D. 

Bài 1: Nung nóng hỗn hợp gồm 15,8 gam KMnO 4 và 24,5 gam KClO 3 một thời gian thu được 36,3 gam 

hỗn hợp Y gồm 6 chất. Cho Y tác dụng với dung dịch HCl đặc dư, đun nóng, lượng khí clo sinh ra cho 

thụ vào 300ml dung dịch NaOH 5M đun nóng thu được dung dịch Z. Cô cạn Z thu được m gam chất rắn 

khan. Biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn. Giá trị của m là: 

A. 12 gam B. 91,8 gam C. 111 gam D. 79,8 gam 

n 0,1mol, n 0,2mol,n 1,5mol 

KMnO4 KClO3 

NaOH 

Lời giải 

Bảo toàn khối lượng mol m 15,8 24,5 36,3 4gam n 0,125mol 

O2 O2 

Khi cho hỗn hợp Y phản ứng với HCl đặc sẽ xảy ra phản ứng oxi hóa – khử tạo ra Cl 2 

Ta có các bán phản ứng: 

Mn 5e Mn 

7 2 

Cl 6e Cl 

5 1 

Ta chỉ cần dùng định luật bảo toàn điện tích: 

Cl 1e 1/ 2Cl 2 

5.0,1 

6.0, 2 4.0,125 

2nCl 5n 

2 KMnO 

6n 

4 KClO 

4n 

3 O 

n 

2 Cl 

0,6mol 

2 

2 

Khi cho Cl 2 vào dung dịch NaOH: Cl2 2NaOH NaCl NaClO H2O 

n 0,5 0,6.2 0,3mol 

NaOH dư 

m 0,3.40 0,6.58,5 0,6.74,5 91,8gam 

chÊt r¾n 

Đáp án B. 

Bài 2: Nhiệt phân 12,25 gam KClO 3 thu được 0,672 lít khí (đktc) và hỗn hợp chất rắn A. Hòa tan hoàn 

toàn A trong nước rồi cho dung dịch AgNO 3 dư vào thu được 4,305 gam kết tủa. Phần trăm khối lượng 

KClO 4 trong A là bao nhiêu? 

A. 36,8% B. 30% C. 33,92% D. 85,87% 

Nhiệt phân KClO 3 đồng thời xảy ra hai phản ứng: 

o 

t 

3 

KClO3 

KCl O 2 

4 

o 

t 

4 

2 

(1) 

KClO 3KClO KCl 

 

AgCl KCl 

(2) 

n n n 0,03mol 

Lời giải 

n 0,03 mol, sinh ra n KCl sinh ra do phản ứng (1) là 0,02 mol, n KCl sinh ra do phản ứng (2) là 0,01 mol. 

O 2 

Do đó 

BTKL: 

n 0,03mol m 4,155gam 

KClO4 KClO4 


mA 

12,25 0,03.32 11, 29gam 

4,155 

%mKClO 4 


11, 29 

Đáp án A. 

Bài 3: Nhiệt phân 31,6 gam KMnO 4 một thời gian thu được 30 gam chất rắn. Lấy toàn bộ lượng chất rắn 

này tác dụng với dung dịch HCl đặc nóng, dư thu được khí X. Nếu đem tất cả khí X điều chế clorua vôi 

thì thu được tối đa bao nhiêu gam clorua vôi (chứa 30% tạp chất)? 




Trang 4/26 












Lời giải 

Khi nhiệt phân KMnO 4 , phần khí O 2 sinh ra bay hơi nên lượng chất rắn còn lại gồm KMnO 4 dư, K 2 MnO 4 

và MnO 2 . Dựa vào định luật bảo toàn khối lượng dễ dàng tìm được khối lượng O 2 . Xét sự thay đổi số oxi 

hóa của các nguyên tố trong toàn bộ quá trình, chỉ có Mn, O và Cl thay đổi số oxi hóa. Dựa vào định luật 

bảo toàn electron với số mol Mn và O đã biết ta suy ra được số mol electron Cl - đã nhận. 

2KMnO K MnO O 

n 

KMnO4 

4 2 4 2 

0, 2mol 

Chất rắn bao gồm K 2 MnO 4 và MnO 2 

BTKL: 

m m m m 31,6 30 1,6gam n 0,05mol 

KMnO4 ran O2 O2 O2 

Khi cho chất rắn phản ứng với HCl sẽ xảy ra phản ứng oxi hóa – khử. 

Khí X chính là Cl 2 . 

Sử dụng định luật bảo toàn electron cho toàn bộ quá trình, ta có các bán phản ứng: 

Mn 5e Mn 

7 2 

1 

2 

2 

O 2e O2 

1 

Cl 1e Cl 

2 

5.0, 2 4.0,05 

5nKMnO 2n 

4 Cl 

4n 

2 O 

n 

2 Cl 

0,4mol 

2 

2 

Phản ứng điều chế clorua vôi CaOCl 2 : Cl2 Ca(OH) 

2 

CaOCl2 H2O 

n n 0, 4mol 

CaOCl2 Cl2 

Khối lượng clorua vôi theo lý thuyết: 

2 

m 

CaOCl 

= 0,4.127 = 50,8 gam 

Clorua vôi này chứa 30% tạp chất tức là clorua vôi nguyên chất chỉ chiếm 70%. 

Khối lượng clorua vôi thực tế thu được: 

Dạng 3: Các dạng toán khác 

m 

2 

clorua voi 

50,8 

72,57gam 

0,7 

Đáp án C. 

Bài 1: Phân Kali clorua được sản xuất từ quặng xinvinit thường chỉ ứng với 50% K 2 O. Hàm lượng % của 

KCl trong phân bón là: 

A. 73,9% B. 76,0% C. 79,3% D. 75,5% 

1 50%.74,5 

KCl K2O;%KCl 79,3% 

2 

1 

94 

2 

Lời giải 

Đáp án C. 

Bài 2: Cho hỗn hợp X gồm 2,4 lít khí clo và 2 lít khí hiđro. Đưa hỗn hợp X ra ngoài ánh sáng một thời 

gian thu được 0,75 lít khí hiđro clorua (các thể tích khí đo ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất). Hiệu suất 

phản ứng giữa H 2 và Cl 2 là: 


A. 37,5% B. 31,25% C. 75% D. 62,5% 

Lời giải 

H Cl 2HCl . Vì các thể tích khí đo ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất nên ta có thể coi thể tích 

2 2 

như số mol. 





Trang 5/26 










Do Cl 2 dư nên hiệu suất sẽ được tính theo H 2 : 

nH 2 

phản ứng = 

1,5 

2nHCl 

0,75.2 1,5mol H 100% 75% 

2 

C. BÀI TẬP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG 

Đáp án C. 

Câu 1: Cho V lít Cl 2 (đktc) tác dụng với dung dịch NaOH loãng nguội, dư thu được m 1 gam tổng khối 

lượng hai muối. Cho V lít Cl 2 (đktc) tác dụng với NaOH đặc, nóng thu được m 2 gam tổng khối lượng hai 

muối. Tỉ lệ m 1 : m 2 bằng: 

A. 1 : 1,5 B. 1 : 2 C. 1 : 1 D. 2 : 1 

Cây 2: Cho m gam hỗn hợp tinh thể gồm NaBr tác dụng vừa đủ với H 2 SO 4 đặc ở điều kiện thích hợp thu 

được hỗn hợp khí X ở điều kiện thường. Ở điều kiện thích hợp X tác dụng vừa đủ với nhau tạo thành 9,6 

gam chất rắn màu vàng và một chất lỏng không màu quì tím. Giá trị của m là: 

A. 260,6 B. 240 C. 404,8 D. 50,6 

Câu 3: Cho 8,7 gam MnO 2 tác dụng với dung dịch axit HCl đậm đặc sinh ra V lít khí Cl 2 (đktc). Hiệu 

suất phản ứng là 85%. V có giá trị là: 

A. 2 lít B. 2,905 lít C. 1,904 lít D. 1,82 lít 

Câu 4: Cho 10,0 lít H 2 và 6,72 lít Cl 2 (đktc) tác dụng với nhau rồi hòa tan sản phẩm vào 358,4 gam nước 

ta thu được dung dịch A. Lấy 50,0 gam dung dịch A tác dụng với dung dịch AgNO 3 dư thu được 7,175 

gam kết tủa. Hiệu suất của phản ứng giữa H 2 và Cl 2 là: 

A. 32,4% B. 20,0% C. 44,8% D. 66,7% 

Câu 5: Một hỗn hợp X gồm Cl 2 và O 2 . X phản ứng vừa hết với 9,6 gam Mg và 16,2 gam Al tạo thành 

74,1 gam hỗn hợp muối clorua và oxit. Thành phần phần trăm theo khối lượng của Cl 2 trong X là: 

A. 26,5% B. 55,56% C. 73,5% D. 44,44% 

Câu 6: Cho 13,44 lít khí clo (đktc) đi qua 2,5 lít dung dịch KOH ở 100C. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn 

toàn thu được 37,25 gam KCl. Dung dịch KOH trên có nồng độ là: 

A. 0,24M B. 0,48M C. 0,4M D. 0,2M 

Câu 7: Cho 31,84 gam hỗn hợp NaX, NaY (X,Y là hai halogen ở hai chu kì liên tiếp) vào dung dịch 

AgNO 3 dư, thu được 57,34 gam kết tủa. Tính khối lượng mỗi muối trong hỗn hợp: 

A. 3 gam NaBr và 28,84 gam NaI 

B. 23,5 gam NaCl và 8,34 gam NaF 

C. 8,34 gam NaCl và 23,5 gam NaF 

D. 28,84 gam NaBr và 3 gam NaI 

Câu 8: Cho hỗn hợp X gồm NaBr và NaI tan trong nước thu được dung dịch Y. Nếu cho Brom dư vào 

dung dịch Y, sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, cô cạn thì thấy khối lượng muối khan thu được giảm 

7,05 gam. Nếu sục khí Clo dư vào dung dịch Y, sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, cô cạn dung dịch thì 

thấy khối lượng muối khan giảm 22,625 gam. Thành phần phần trăm khối lượng của một chất trong hỗn 

hợp X là: 

A. 35,9% B. 47,8% C. 33,99% D. 64,3% 


Câu 9: Để clorua vôi trong không khí ẩm một thời gian thì một phần clorua vôi bị cacbonat hóa (tạo ra) 

thu được hỗn hợp rắn X gồm ba chất. Cho hỗn hợp X vào dung dịch HCl đặc, dư đến phản ứng hoàn toàn 

thu được hỗn hợp hai khí Y có tỉ khối so với H 2 là 34,6. Phần trăm khối lượng clorua vôi bị cacbonat hóa 

là 

A. 6,67% B. 25% C. 20% D. 12,5% 





Trang 6/26 










Câu 10: Hòa tan hoàn toàn 2,4 gam FeS 2 trong dung dịch H 2 SO 4 đặc nóng, dư. Toàn bộ khí thu được cho 

lội vào dung dịch Br 2 dư. Khối lượng brom tham gia phản ứng là: 

A. 17,6 B. 8,8 C. 12 D. 24 

Câu 11: Cho 3,16 gam KMnO 4 tác dụng với dung dịch HCl dư, sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thì số 

mol HCl bị oxi hóa là: 

A. 0,02 B. 0,16 C. 0,1 D. 0,05 

Câu 12: Thêm 3,5 gam MnO 2 vào 197 gam hỗn hợp muối KCl và KClO 3 . Trộn kĩ và đun nóng hỗn hợp 

đến phản ứng hoàn toàn, thu được chất rắn nặng 152,5 gam. Tính thành phần phần trăm theo số mol của 

hỗn hợp muối đã dùng: 

A. 62,18% KClO 3 và 37,82% KCl 

B. 37,82% KClO 3 và 62,18% KCl 

C. 50% KClO 3 và 50% KCl 

D. 30% KClO 3 và 70% KCl 

Câu 13: Hỗn hợp X có khối lượng 82,3 gam gồm KClO 3 , Ca(ClO 3 ) 2 , CaCl 2 và KCl. Nhiệt phân hoàn 

toàn X thu được 13,44 lít O 2 (đktc), chất rắn Y gồm CaCl 2 và KCl. Toàn bộ Y tác dụng vừa đủ với 0,3 lít 

dung dịch K 2 CO 3 1M thu được dung dịch Z. Lượng KCl trong Z nhiều gấp 5 lần lượng KCl trong X. 

Phần trăm khối lượng KCl trong X là: 

A. 12,67% B. 18,10% C. 25,62% D. 29,77% 

Câu 14: Nung m gam hỗn hợp X gồm KClO 3 và KMnO 4 thu được 11 gam chất rắn Y và O 2 . Trộn lượng 

O 2 trên với không khí theo tỉ lệ thể tích 

V : V 1: 3 

O2 

kk 

trong một bình 0,576 gam cacbon rồi đốt cháy hết 

cacbon, sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được hỗn hợp khí T gồm ba khí O 2 , N 2 , CO 2 trong CO 2 

chiếm 25% thể tích. Giá trị m là: 

A. 12,92 B. 12,672 C. 12,536 D. 12,73 

Câu 15: Nung m gam hỗn hợp KClO 3 một thời gian thu được hỗn hợp chất rắn trong đó phần trăm khối 

lượng của oxi là 9,6%, của KCl là 74,5%. Phần trăm KClO 3 bị phân hủy là: 

A. 96,75% B. 90% C. 88% D. 95% 

Câu 16: Cho 8,42 gam hỗn hợp A gồm Na 2 CO 3 , NaOH, CaCO 3 , Ca(OH) 2 tác dụng với dung dịch HCl dư 

thu được 0,672 lít khí CO 2 (đktc) và dung dịch B. Cô cạn dung dịch B thu được 4,68 gam muối khan của 

natri và m gam muối của canxi. Giá trị của m là: 


Câu 17: Hỗn hợp X gồm Na 2 O, Na 2 O 2 , Na 2 CO 3 , K 2 O, K 2 O 2 , K 2 CO 3 . Cho m gam hỗn hợp X tác dụng với 

dung dịch HCl dư thu được dung dịch Y chứa 50,85 gam chất tan gồm các chất tan có cùng nồng độ mol 

và 3,024 lít hỗn hợp khí Z (đktc) có tỉ khối so với hiđro là 20,889. Giá trị của m là: 

A. 30,492 B. 22,689 C. 21,780 D. 29,040 

Câu 18: Một lượng FeCl 2 tác dụng được tối đa với 9,48 gam KMnO 4 trong H 2 SO 4 loãng dư thu được 

dung dịch X. Cô cạn X được m gam muối khan. Xác định m: 

A. 34,28 B. 45,48 C. 66,78 D. 20,00 

Câu 19: Hòa tan hoàn toàn 5,91 gam NaCl và KBr vào 100 ml dung dịch hỗn hợp Cu(NO 3 ) 2 0,1M và 

AgNO 3 a mol/l, thu được 11,38 gam kết tủa. Cho miếng kẽm vào dung dịch Y, sau khi phản ứng xong lấy 

miếng kẽm ra khỏi dung dịch, thấy khối lượng miếng kẽm tăng 1,1225 gam. Giá trị của a là: 


A. 0,85 B. 0,5 C. 0,775 D. 0,7 

Câu 20: Cho 13,92 gam hỗn hợp X gồm FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 tác dụng vừa đủ với dung dịch H 2 SO 4 loãng 

được dung dịch Y chứa 33,12 gam muối khan. Sục khí clo vào dung dịch X đến phản ứng xong được 

dung dịch Y. Cô cạn dung dịch Y được m gam muối khan. Giá trị của m là: 

Trang 7/26 













A. 38,66 B. 32,15 C. 33,33 D. 35,25 

Câu 21: Cho 3,6 gam Mg tác dụng với axit HCl dư thì thu được thể tích khí H 2 (đktc) là: 

A. 1,12 lít B. 2,24 lít C. 3,36 lít D. 4,48 lít 

Câu 22: Hòa tan 6 gam kim loại hóa trị II tác dụng vừa đủ 3,36 lít Cl 2 (đktc). Kim loại này là: 

A. Ca B. Zn C. Ba D. Mg 

Câu 23: Hòa tan 1,7 gam hỗn hợp kim loại A và Zn vào dung dịch HCl thu được 0,672 lít khí ở điều kiện 

tiêu chuẩn và dung dịch B. Mặt khác để hòa tan 1,9 gam kim loại A thì cần không hết 200ml dung dịch 

HCl 0,5M. A thuộc phân nhóm chính nhóm II. Kim loại M là: 

A. Ca B. Cu C. Mg D. Sr 

Câu 24: Đốt một kim loại trong bình kín đựng khí clo, thu được 32,5 g muối clorua và nhận thấy thể tích 

khí clo trong bình giảm 6,72 lít (ở đktc). Hãy xác định tên của kim loại đã dùng. 

A. Đồng B. Canxi C. Nhôm D. Sắt 

Câu 25: Hai kim loại A và B có hóa trị không đổi là II. Cho 0,64 g hỗn hợp A và B tan hoàn toàn trong 

dung dịch HCl ta thấy thoát ra 448 ml khí (đktc). Số mol của hai kim loại trong hỗn hợp là bằng nhau. 

Hai kim loại đó là: 

A. Zn, Cu B. Zn, Mg C. Zn, Ba D. Mg, Ca 

Câu 26: Hỗn hợp A gồm KClO 3 , Ca(ClO 3 ) 2 , Ca(ClO) 2 , CaCl 2 và KCl nặng 83,68 gam. Nhiệt phân hoàn 

toàn A ta thu được chất rắn B gồm CaCl 2 , KCl và một thể tích O 2 vừa đủ oxi hóa SO 2 thành SO 3 để điều 

chế 191,1 gam dung dịch H 2 SO 4 80%. Cho chất rắn B tác dụng với 360 ml dung dịch K 2 CO 3 0,5M (vừa 

đủ) thu được kết tủa C và dung dịch D. Lượng KCl trong dung dịch D nhiều gấp 22/3 lần lượng KCl có 

trong A. Tính % khối lượng của KClO 3 trong A. (Coi phản ứng điều chế SO 3 từ SO 2 là phản ứng một 

chiều) 

A. 35,16% B. 35,61% C. 16,35% D. Chưa xác định 

Câu 27: Gây nổ hỗn hợp gồm 3 khí trong bình kín. Một khí được điều chế bằng cách cho HCl dư tác 

dụng với 307,68 g Mg. Khí thứ 2 điều chế được khi phân hủy hoàn toàn 514,5 gam KClO 3 có MnO 2 xúc 

tác. Khí thứ 3 thu được do HCl dư tác dụng với 19,14 gam MnO 2 . Tính C% của chất trong dung dịch sau 

khi nổ. 

A. 13,74% B. 14,74% C. 15,74% D. Đ/a khác 

Câu 28: Cho 50g dung dịch A chứa 1 muối halogen kim loại hóa trị II tác dụng với dung dịch AgNO 3 dư 

thì thu được 9,40g kết tủa. Mặt khác, dùng 150g dung dịch A trên phản ứng với dung dịch Na 2 CO 3 dư thì 

thu được 6,30g kết tủa. Lọc kết tủa đem nung đến khối lượng không đổi, khí thoát ra cho vào 80g dung 

dịch KOH 14,50%. Sau phản ứng nồng độ dung dịch KOH giảm còn 3,80%. Xác định công thức phân tử 

của muối halogen trên. 

A. CaCl 2 B. BaI 2 C. MgBr 2 D. BaCl 2 

Câu 29: Hỗn hợp A gồm hai kim loại Mg và Zn. Dung dịch B là dung dịch HCl nồng độ a mol/lít. 

Thí nghiệm 1: Cho 8,9 gam hỗn hợp A vào 2 lít dung dịch B, kết thúc phản ứng thu được 4,48 lít H 2 

(đktc). 

Thí nghiệm 2: Cho 8,9 gam hỗn hợp A vào 3 lít dung dịch B, kết thúc phản ứng cũng thu được 4,48 lít H 2 

(đktc). 


Giá trị của a là: 

A. 0,1 B. 0,15 C. 0,05 D. 0,3 

Câu 30: Hỗn hợp X gồm M 2 CO 3 , MHCO 3 và MCl (M là kim loại kiềm). Cho 32,65 gam X tác dụng vừa 

đủ với dung dịch HCl thu được dung dịch Y và có 17,6 gam CO 2 thoát ra. Dung dịch Y tác dụng với dung 

dịch AgNO 3 dư thu được 100,45 gam kết tủa. Kim loại M là: 




Trang 8/26 











A. Rb B. Na C. Li D. K 

Câu 31: Hỗn hợp X chứa đồng thời hai muối natri của hai halogen liên tiếp trong bảng tuần hoàn. Lấy 

một lượng X cho tác dụng vừa đủ với 100 ml dung dịch AgNO 3 1M thì thu được 15 gam kết tủa. Công 

thức phân tử của hai muối trong X là: 

A. NaF và NaCl B. NaBr và NaI C. NaCl và NaI D. NaCl và NaBr 

Câu 32: Có bao nhiêu gam KClO 3 tách ra khỏi dung dịch khi làm lạnh 350 gam dung dịch KClO 3 bão 

hòa ở 80C xuống 20C. Biết độ tan của KClO 3 ở 80C và 20C lần lượt là 40 gam/100 gam nước và 8 

gam/100 gam nước. 

A. 170 gam B. 115 gam C. 95 gam D. 80 gam 

Câu 33: Hỗn hợp X gồm M 2 CO 3 , MHCO 3 và MCl với M là kim loại kiềm, nung nóng 20,29 gam hỗn 

hợp X, sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thấy còn lại 18,74 gam chất rắn. Cũng đem 20,29 gam hỗn hợp 

X trên tác dụng hết với 500 ml dung dịch HCl 1M thì thoát ra 3,36 lít khí (đktc) và thu được dung dịch Y. 

Cho Y tác dụng với dung dịch AgNO 3 dư thì thu được 74,62 gam kết tủa. Kim loại M là: 

A. Na B. Li C. Cs D. K 

Câu 34: Đốt 17,88 gam hỗn hợp X gồm Al và Fe trong khí Cl 2 thu được hỗn hợp chất rắn Y. Cho Y vào 

nước dư, thu được dung dịch Z và 2,4 gam kim loại. Dung dịch Z tác dụng được với tối đa 0,228 mol 

KMnO 4 trong dung dịch H 2 SO 4 (không tạo ra SO 2 ). Phần trăm khối lượng của Fe trong hỗn hợp X là: 

A. 72,91% B. 64,00% C. 66,67% D. 69,8% 

Câu 35: Cho 3,834 gam một kim loại M vào 360 ml dung dịch HCl, làm khô hỗn hợp sau phản ứng thu 

được 16,614 gam chất rắn khan. Thêm tiếp 240 ml dung dịch HCl trên vào rồi làm khô hỗn hợp sau phản 

ứng thì thu được 18,957 gam chất rắn khan. Biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn, bỏ qua sự thủy phân của 

các ion trong dung dịch. Kim loại M là 

A. Mg B. Be C. Al D. Ca 

Câu 36: Biết độ tan của NaCl trong 100 gam nước ở 90C là 50 gam và ở 0C là 35 gam. Khi làm lạnh 

600 gam dung dịch NaCl bão hòa ở 90C về 0C làm thoát ra bao nhiêu gam tinh thể NaCl? 

A. 45 gam B. 55 gam C. 50 gam D. 60 gam 

Câu 37: Hòa tan hoàn toàn 21,1 gam hỗn hợp gồm FeCl 2 và NaF (có tỉ lệ mol là 1:2) vào một lượng nước 

(dư), thu được dung dịch X. Cho dung dịch AgNO 3 (dư) vào X, sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn sinh ra 

m gam chất rắn. Giá trị của m là: 

A. 39,5g B. 28,7g C. 57,9g D. 68,7g 

Câu 38: Cho hỗn hợp X gồm KMnO 4 và MnO 2 vào dung dịch HCl đặc, dư đun nóng (phản ứng hoàn 

toàn), thấy thoát ra khí Cl 2 . Xác định % khối lượng của MnO 2 trong hỗn hợp X, biết rằng HCl bị khử 

chiếm 60% lượng HCl đã phản ứng. 

A. 26,9% B. 21,59% C. 52,4% D. 45,2% 

Câu 39: Cho m gam hỗn hợp bột X gồm ba kim loại Zn, Cr, Sn có số mol bằng nhau tác dụng hết với 

lượng dư dung dịch HCl loãng, nóng thu được dung dịch Y và khí H 2 . Cô cạn dung dịch Y thu được 

29,185 gam muối khan. Nếu cho m gam hỗn hợp X tác dụng hoàn toàn với O 2 (dư) để tạo hỗn hợp 3 oxit 

thì thể tích khí O 2 (đktc) phản ứng là 


A. 1,3104 lít B. 1,008 lít C. 3,276 lít D. 1,344 lít 

Câu 40: Cho dung dịch chứa 19,38 gam hỗn hợp gồm hai muối NaX và NaY (X, Y là hai nguyên tố có 

trong tự nhiên, ở hai chu kì liên tiếp thuộc nhóm VIIA, số hiệu nguyên tử 

Z 

X 

Z 

Y 

) vào dung dịch 

AgNO 3 (dư), thu được 39,78 gam kết tủa. Phần trăm khối lượng của NaX trong hỗn hợp ban đầu là 

A. 36,32% B. 42,23% C. 16,32% D. 16,23% 





Trang 9/26 










Câu 41: Khi nhiệt phân hoàn toàn 100 gam mỗi chất sau: KClO 3 (xúc tác MnO 2 ), KMnO 4 , KNO 3 và 

AgNO 3 . Chất tạo ra lượng O 2 ít nhất là 

A. KNO 3 B. AgNO 3 C. KClO 3 D. KMnO 4 

Câu 42: Hòa tan hoàn toàn x (g) hỗn hợp: NaI và NaBr vào nước thu được dung dịch X. Cho Br 2 dư vào 

X được dung dịch Y. Cô cạn Y thu được y (g) chất rắn khan. Tiếp tục hòa tan y (g) chất rắn khan trên vào 

nước thu được dung dịch Z. Cho Cl 2 dư vào Z thu được dung dịch T. Cô cạn T được z (g) chất rắn khan. 

Biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn và 2y = x + z. Phần trăm khối lượng NaBr trong hỗn hợp đầu bằng: 

A. 7,3% B. 4,5% C. 3,7% D. 6,7% 

Câu 43: Cho dung dịch chứa 8,04 gam hỗn hợp gồm hai muối NaX và NaY (X, Y là hai nguyên tố có 


AgNO 3 (dư), thu được 11,48 gam kết tủa. Phần trăm khối lượng của NaX trong hỗn hợp đầu là 

A. 47,2% B. 58,2% C. 41,8% D. 52,8% 

Z 

x 

Z 

Y 


Câu 44: Cho 3,36 lít khí Cl 2 ở đktc tác dụng hết với dung dịch chứa 15 gam NaI. Khối lượng I 2 thu được 

là: 

A. 12,7 gam B. 2,54 gam C. 25,4 gam D. 7,62 gam 

Câu 45: Nhiệt phân 17,54 gam hỗn hợp X gồm KClO 3 và KMnO 4 , thu được O 2 và m gam chất rắn gồm 

K 2 MnO 4 , MnO 2 và KCl. Toàn bộ lượng O 2 tác dụng hết với cacbon nóng đỏ, thu được 3,584 lít hỗn hợp 

khí Y (đktc) có tỉ khối so với O 2 là 1. Thành phần % theo khối lượng của KClO 3 trong X là: 

A. 62,76% B. 74,92% C. 72,06% D. 27,94% 

Câu 46: Hai cốc đựng dung dịch HCl đặt trên hai đĩa cân A, B. Cân ở trạng thái cân bằng. Cho 5 gam 

CaCO 3 vào cốc A và 4,784 gam M 2 CO 3 (M: Kim loại kiềm) vào cốc B. Sau khi hai muối đã tan hoàn 

toàn, cân trở lại vị trí thăng bằng. Kim loại M là 

A. K B. Cs C. Li D. Na 

Câu 47: Một khoáng vật có công thức tổng quát là aKCl.bMgCl 2 .xH 2 O. Nung nóng 27,75 gam khoáng 

vật trên đến khối lượng chất rắn giảm 10,8 gam. Hòa tan phần chất rắn còn lại vào nước được dung dịch 

B, rồi cho B vào dung dịch AgNO 3 dư thì thu được 43,05 gam kết tủa trắng. Công thức của khoáng trên 

là: 

A. KCl.2MgCl 2 .6H 2 O B. 2KCl.1MgCl 2 .6H 2 O 

C. KCl.MgCl 2 .6H 2 O D. KCl.3MgCl 2 .6H 2 O 

Câu 48: Cho dung dịch chứa 6,03 gam hỗn hợp gồm hai muối NaX và NaY (X,Y là hai nguyên tố có 


AgNO 3 (dư), thu được 8,61 gam kết tủa. Phần trăm khối lượng của NaX trong hỗn hợp ban đầu là 

A. 58,2% B. 52,8% C. 41,8% D. 47,2% 

Z 

x 

Z 

Y 


Câu 49: Cho 19 gam hỗn hợp bột gồm kim loại M (hóa trị không đổi) và Zn (tỉ lệ mol tương ứng 1,25 : 1) 

vào bình đựng 4,48 lít khí Cl 2 (đktc), sau các phản ứng hoàn toàn thu được hỗn hợp chất rắn X. Cho X tan 

hết trong dung dịch HCl (dư) thấy có 5,6 lít khí H 2 thoát ra (đktc). Kim loại M là: 

A. Na B. Ca C. Mg D. Al 

Câu 50: Một hỗn hợp X gồm 3 muối halogenua của kim loại natri nặng 6,23 gam hòa tan hoàn toàn trong 

nước được dung dịch A. Sục khí clo dư vào dung dịch A rồi cô cạn hoàn toàn dung dịch sau phản ứng 

được 3,0525 gam muối khan B. Lấy một nửa lượng muối này hòa tan vào nước rồi cho phản ứng với 

dung dịch AgNO 3 dư thì thu được 3,22875 gam kết tủa. Hỗn hợp X ban đầu không có muối: 


A. NaF B. NaCl C. NaBr D. Đ/a khác 
















1.C 2.A 3.C 4.D 5.C 6.A 7.D 8.B 9.D 10.D 

11.C 12.C 13.B 14.C 15.A 16.C 17.D 18.A 19.A 20.D 

21.C 22.A 23.A 24.D 25.D 26.B 27.A 28.C 29.D 30.C 

31.D 32.D 33.D 34.D 35.C 36.D 37.A 38.B 39.C 40.C 

41.B 42.C 43.C 44.D 45.D 46.D 47.C 48.C 49.C 50.D 


Ở nhiệt độ thường: 

Cl NaOH NaCl NaClO H O 

2 2 

Ở nhiệt độ cao: 

 

t 

3Cl 6NaOH 5NaCl NaClO 3H O 

2 3 2 

Lấy 1 mol Cl 2 , m1 

58,5 74,5 133gam 

5 1 

m 

2 

.58,5 106,5 133gam 

3 3 

m : m 1:1 

1 2 


 

t 

2NaBr 2H SO Na SO Br SO 2H O 

2 4 2 4 2 2 2 

 

2 4 

t 

2 4 2 2 2 

8NaI 5H SO 4Na SO 4I H S 4H O 

2H S SO 3S 2H O 

2 2 2 

Chất rắn màu vàng là lưu huỳnh, nS 

0,3mol 

n 0,2mol, n 1,6mol m 260,6gam 

NaBr 

Nal 

* Thực chất ở đây là phản ứng oxi hóa I - và Br - : 

 

t 

2 

 

4 

 

2 

 

2 

 

2 

2Br 4H SO Br SO 2H O 

 

t 

2 

 

4 

 

2 

 

2 

 

2 

8I 20H 2SO 4I 2H S 8H O 


n 

MnO2 

0,1mol 


2 2 2 2 

n n . 0,85 0,085mol 

Cl2 MnO2 

V 1,904 

lít 


Cl 2 

* Nên nhớ luôn: 

MnO 4HCl 1Cl ; 2KMnO 16HCl 

5Cl 

2 2 4 2 

K Cr O 14HCl 3Cl 

2 2 7 2 
















Cl H 2HCl 

Đặt 

2 2 

AgCl 

nHCl 

x 

385, 4 36,5x 

n 

0,05mol 

50 0,05 

(385,4 + 36,5x) 

50x 0,05(385,4 36,5x) 

khối lượng dung dịch A là: 

x 0, 4mol n Cl2 

phản ứng = 0,2 mol 

Hiệu suất phản ứng là: 


n 0,4mol,n 0,6mol 

Mg 

Al 

x 

0, 2 

H 100% 66,7% 

0,3 

Phản ứng vừa đủ nên áp dụng định luật bảo toàn khối lượng ta được: 

m 

 

74,1 9,6 16, 2 48,3gam 

Cl2 O2 

Đặt: 

2x 4y 0, 4.2 0,6.3 

nCl 

x,n 

2 O 

y 

2 

71x 32y 48,3 

x 0,5 0,5.71 

% mCl 2 


y 0,4 48,3 


n 0,6mol;n 0,5mol 

Cl2 

KCl 

Cho Cl 2 qua KOH ở 100C: 

 

t 

3Cl 6KOH 5KC1 KClO 3H O 

2 3 2 

Ta thấy Cl 2 dư nên n KOH được tính theo n KCl : 

6 6 

nKOH 

nKCl 

0,5 0,6mol 

5 5 

0,6 

CMKOH 

0, 24M 

2,5 


* TH1: NaF và NaCl Kết tủa chỉ gồm AgCl 

57,34 2867 

nAgCl 

n 

NaCl 

 

143,5 7175 

m 23, 4 

NaCl 

gam, không có trong đáp án 

* TH2: Kết tủa gồm AgX và AgY 


m 

hh ban ®Çu 

57,34 31,84 

 

0,3mol 

108 23 

M trung bình = 106,13 

Hai halogen X, Y là brom và iot 

n x,n y 

Đặt 

NaBr 

NaI 















Ta có: 

103x 150y 31,84 x 0,28 

 

 

188x 235y 57,34 y 0,02 

m 28,84gam,m 3gam 

NaBr 


n x,n y 

Đặt 

NaBr 

NaI 

NaI 

Khối lượng muối khan giảm là do đã xảy ra phản ứng thay thế các nguyên tử halogen trong muối. 

Ta có hệ: 

47y 7,05 x 0,2 

 

 

44,5x 91,5y 22,625 y 0,15 


%mNaBr 


0,2 103 

0,15.150 

%m 100% 47,8% 52,2% 

NaI 


CaOCl CO H O CaClO CaCl HClO 

2 2 2 3 2 

n CaOCl2 

n CaOCl2 

Đặt phản ứng là x, dư là y. 

Lấy 1 mol clorua vôi ban đầu. 

CaCO 2HCl CaCl CO H O 

3 2 2 2 

CaOCl 2HCl CaCl Cl H O 

2 2 2 2 

x 

Hỗn hợp khí Y gồm: CO 

2 

: mol,Cl 

2 

: ymol 

2 

Y có tỉ khối so với H 2 là 34,6 

x y 1 x 0,125 

 

 

22x 71y 34,6.2 y 0,875 

Phần trăm clorua vôi bị cacbonat hóa: 


100% 12,5% 

1 


n 

FeS 2 

0,02mol 

Vì H 2 SO 4 đặc nóng, dư nên FeS 2 phản ứng hết và phản ứng chỉ sinh ra SO 2 . 

Bảo toàn electron: 

2n 

15n 

SO2 FeS2 

15.0,02 

nSO 

0,15mol 

2 

2 

SO Br H O 2HBr H SO 

2 2 2 2 4 

n n 0,15mol m 0,15.160 24gam 

Br2 SO2 Br2 



n 

KMnO 4 

0,02mol 

Chỉ có Mn và Cl thay đổi số oxi hóa nên ta có các bán phản ứng sau: 

1 

2 

7 2 

 

Mn 5e Mn Cl le Cl2 

n HCl bị oxi hóa = số mol electron KMnO 4 nhường 




Trang 13/26 












0,02.5 0,1mol 

MnO 2 là chất xúc tác nên sử dụng định luật bảo toàn khối lượng ta được: 

m sinh ra 197 3,5 152,5 48gam 

O 2 

n 

O 2 

1,5mol 

 

t 

3 

2KClO 2KCl O 2 

1 1,5 

KClO3 

3 2 

m 122,5gam m 197 122,5 74,5gam 

KClO3 

KCl 

KCl 

%n 50%,%n 50% 


n 

n 

O 2 

K2CO3 

0,6mol 

KClO 

 

CaCl2 

0,3mol 

3 

 

 

Ca ClO 3 2 

KCl 

o 

t 

KCl 

 

CaCl 

(X) (Y) (Z) 

CaCl K CO CaCO 2KCl 

2 2 3 3 

Từ sơ đồ ta thấy 

CaCl 2 /Y K2CO3 

2 

 

t 

CaCO 

KCl 

n n 0,3mol 

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng: 

m m m 82,3 0,6.32 63,1gam 

Y X O2 

m m m m 

KCl/Z Y K2CO3 CaCO3 

63,1 0,3.138 0,3.100 74,5gam 

m 

%KCl 

5 

X 

 

KCl/Z 

mKCl/X 

14,9gam 18,1% 


C O CO 

Đặt 

2 2 

n sinh ra x nkk 3x,n 

Z 

4x 

O 2 

0,048 

Ta thấy thể tích khí sau khi đốt cháy cacbon không thay đổi nên n 

Z 

0,192mol 

0,25 

4x 0,192 x 0,048 

Bảo toàn khối lượng: 

m m m 11 0,048.32 12,536gam 

Y O 2 


 

t 

2KClO 2KCl 3O 

3 2 

 

t 

3 4 

(1) 

4KClO 3KClO KCl 

Đặt 

KCl 

(2) 

1.74,5 

n 1mol mran 

100gam 

0,745 

3 






Trang 14/26 










m 9,6gam n 0,6mol 

O 

O 

n 0.15 

4 3 

O 

nKClO 

0,15mol;n 

4 

KCl(2) 

0,05mol 

nKCl(1) 

1 0,05 0,95mol 

phản ứng = 0,05.4 0,95 1,15mol 

n KClO3 

m KClO3 

dư 

n KClO3 

dư 

m m m 

ran KC1 KClO 4 

100 74,5 0,15.138,5 4,725gam 

4,725 27 

mol 

122,5 700 

1,15 

%KClO 3 

bị phân hủy: 100% 96,75% 

27 

1,15 700 


n x,n y, n z, n t 

Đặt 2 2 

Na Ca CO 3 OH 

Muối của natri chính là NaCl n 

Ta có hệ: 

CaCl 2 

 

Na 

0,08mol 

0,08 2y 0,06 t 

 

23.0,08 40y 60.0,0317t 8, 42 

y 0,06 

 

t 0,14 

m 0,06.111 6,66gam 


Xem hỗn hợp X gồm M 2 O, M 2 O 2 , M 2 CO 3 

Hỗn hợp Y gồm MCl, HCl. 

M O 2HCl 2MCl H O 

2 2 

1 

M2O2 2HCl 2MCl O2 H2O 

2 

M CO 2HCl 2MCl CO H O 

2 3 2 2 

Vì dung dịch Y gồm các chất tan có cùng nồng độ mol nên nHCldu n 

NaCl 

nKCl 

0,3mol 

Vậy: MCl: 0,6 mol, HCl dư: 0,3 mol 

Dễ thấy 

1 

nH2O nMCl 0,3mol, nHCl 

0,9mol 

2 


m 0,9.36,5 50,85 0,3.18 0,135.2.20,889 

m 29,04(gam) 



nKMnO 4 

0,6mol . Đặt 

nFeCl 2 

x 

Bảo toàn electron: 0,06.5 3x x 0,1mol 

Muối thu được gồm Fe 2 (SO 4 ) 3 , MnSO 4 , K 2 SO 4 . 

m 0,05.400 0,06.151 0,03.174 34, 28 

gam 





Trang 15/26 











Khi cho kẽm vào dung dịch Y, sau khi phản ứng xong thì thấy khối lượng thanh kẽm tăng nên trong Y 

phải có ion Ag + . Do AgNO 3 dư nên đặt n 

NaCl 

x, nKBr 

y 

Ta có hệ: 

58,5x 119y 5,91 x 0,04 

 

 

143,5x 188y 11,38 y 0,03 

Zn Cu Cu Zn 

2 

2 

 

Zn 2Ag 2Ag Zn 

2 

Gọi khối lượng thanh kẽm là m. Đặt n Zn phản ứng với Ag + là b, sử dụng phương pháp tăng giảm khối 

lượng ta được: 

m 65(0,01 b) 64.0,01108.2b 1,1225 

b 7,510 

n AgNO3 

ban đầu 

0,085 

a 0,85 

0,1 


3 

 

3 

0,04 0,03 7,5 10 .2 0,085mol 

Vì số oxi hóa của sắt không đổi nên có thể viết phương trình phản ứng như sau: 

FeO FeSO 

Fe O Fe SO 

2 3 2 4 3 

4 

 

 

Fe O Fe SO 1FeSO 1Fe SO 

 

3 4 3 4 4 4 2 4 3 

Sử dụng tăng giảm khối lượng: 

n 

m m 33,12 13,92 

muoi X 

O 

 

M 2 

M 

SO oxi 

96 16 

4 

Fe x O Fe 

 

0, 24mol 

m m m 10,08gam n 0.18mol 

Dung dịch Y gồm ion Fe 2+ , Fe 3+ 2 

và SO . Khi sục khí Cl 2 vào, clo sẽ oxi hóa Fe 2+ thành Fe 3+ . 

4 

Muối thu được sẽ gồm FeCl 3 và Fe 2 (SO 4 ) 3 . Để tính được khối lượng muối ta cần biết số mol Fe 2+ và Fe 3+ 

trong dung dịch Y. 

Đặt 

n x, n y,n z 

FeO Fe2O3 Fe3O4 

, ta có ngay hệ: 

Bảo toàn nguyên tố sắt: x + 2 y + 3 z = 0,18 (1) 

Khối lượng hỗn hợp X: 72 x + 160 y + 232 z = 13,92 (2) 

Khối lượng muối: 152 x + 400 y + 552 z = 33,12 (3) 

Giải hệ ta được: x = 0,03 , y = 0,03 , z = 0,03 

m 33,12 m 

Cl 

Dễ thấy n n n n 0,06mol 

2 

 

Vậy m 

Cl 

Fe 

35,25gam 


nMg 

0,15 

FeO 

Fe3O4 


Có phản ứng Mg 2HCl MgCl2 H2 

n n 0,15 V 3,36 (lít) 

H2 Mg H2 




Trang 16/26 












Quan sát 4 đáp án ta nhận thấy 4 kim loại đều hóa trị II. 

Có phản ứng M Cl2 MCl2 

6 

nM nCl 2 

0,15 M 40 

0,15 


là Ca 

Vì A và Z đều có hóa trị II khi tác dụng với dung dịch HCl nên gọi công thức chung của hai kim loại là 

M 

Có phản ứng M 2HCl MCl2 H2 

1,7 

n n 

M H 2 

0,03 M 56,67 

0,03 

Mà M 65 56,67 nên A 56,67 (1) 

Zn 

Khi cho A tác dụng với dung dịch HCl: 

Mà 

A 2HCl ACl H 

2 2 

nHCl 

2nA 

0,2.0,5 0,1 nên nA 

0,05 

1,9 

A 38(2) 

0,05 

Từ (1) và (2) có A là Ca (M = 40) 


Gọi kim loại cần tìm là M và hóa trị tương ứng của nó là n. 


nMCl 

2 n 

0,6 

n Cl 

 

2 

n n 

Mà 

n 

MCl n 

 

n 

t 

M Cl MCl 

2 

32,5 

 

M 35,5n 

2 n 

nên 

0,6 32,5 56 M 56 

M n 

n M 35,5n 3 n 3 


là Fe 

Khi cho hỗn hợp kim loại tác dụng với dung dịch HCl ta có: 

A 2HCl ACl H 

2 2 

B 2HCl BCl H 

2 2 

0,64 

nA nB nH 

0,02 M 32 

2 

0,02 

Mà số mol của hai kim loại bằng nhau nên khối lượng mol trung bình là trung bình cộng khối lượng mol 

của hai kim loại. 


Quan sát 4 đáp án ta thấy chỉ có Mg và Ca là phù hợp. 


Các phương trình phản ứng nhiệt phân: 





Trang 17/26 










 

t 

3 

KClO KCl O 2 

 

3 2 

 

* 

t 

 

t 

Ca ClO CaCl 3O 

3 2 

2 2 

Ca(ClO) CaCl O 

2 2 2 

Quá trình điều chế H 2 SO 4 : 

 

t ,V2 O 

1 

5 

SO O SO 

2 

2 2 3 

SO H O H SO 

Có 

3 2 2 4 

191,1.80% 

nH2SO 

1,56 

4 

98 

1 

nSO 1,56 n 

2 O 

n 

2 SO 

0,78 

2 

2 

n 0,18 . Có phản ứng: 

K2CO3 

K CO CaCl 2KCl CaCO (*) 

2 3 2 3 

n n 0,18 

CaCl 2 (B) K2CO3 


m m m 83,68 0,78.32 58,72 

B A O 2 

58,72 mCaCl 2 (B) 

nKCl(B) 

0,52 

74,5 

Có 

n 2n 0,36 

KCl(*) 

K2CO3 

n =n +n = 0,52 + 0,36 = 0,88 

KCl(D) KCl(B) KCl(*) 

Vì lượng KCl trong dung dịch D nhiều gấp 22/3 lần lượng KCl có trong A 

3 

n 0,88 0,12(mol) 

22 

Nên 

KCl(A) 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố ta có: 

n n n 

KCl(B) KCl(A) KClO 3 (A) 

n 0,52 0,12 0,4 

KClO 3 (A) 

Vậy phần trăm khối lượng của KClO 3 trong A là: 

0,4.74,5 

%mKClO 3 


83,68 


Có các phản ứng: 

Mg 2HCl MgCl H 


2 2 

 

MnO 2 ,t 

3 

KClO3 KCl O2 

2 

MnO2 4HCl MnCl2 Cl2 H2O 





Trang 18/26 










Do đó 

nH 

n 

2 Mg 


2 

nO 

n 

2 KClO 

2,8(mol) 

3 

3 

nCl 

n 

2 MnO 

0,22 

 

2 

Các phản ứng xảy ra khi gây nổ hỗn hợp khí: 

1 

H2 O2 H2O 

2 

H Cl 2HCl 

2 2 

Do đó chất tan trong dung dịch sau khi nổ là HCl (dung môi là nước) 

Có 

nH2O 

2nO 

5,6 

2 

 

 

nHCl 

2nCl 

0, 44 

2 

(H 2 dư) 

Vậy nồng độ phần trăm của HCl trong dung dịch thu được sau phản ứng là: 

m 

HCl 

C% 

HCl 


mHCl 

mH2O 


Gọi công thức muối cần tìm là MX 2 . 

Khi cho 150 gam dung dịch X tác dụng với dung dịch Na 2 CO 3 dư có phản ứng: 

MX Na CO MCO 2NaCl 

2 2 3 3 

Nung kết tủa: 

o 

t 

MCO MO CO 

3 2 

Do đó khí hấp thụ vào dung dịch KOH là CO 2 . 

Vì sau phản ứng trong dung dịch vẫn còn KOH nên sản phẩm tạo thành là K 2 CO 3 : 

2KOH CO K CO H O 

ddKOHbandau 

2 2 3 2 

m 80.14,50% 11,6(gam) 

Gọi 

n 

CO 2 

x 

KOH phn øng 

thì 

n 

KOH phn øng 

n 2x.56 112x 

dd phn øng dd KOH ban ®Çu 

2x 

m n m 80 44x 

Do đó sau phản ứng, ta có: 

CO2 

11,6 112x 

C% 

KOH 

100% 3,80% x 0,075 

80 44x 

n n 0,075 

MX 2 (150gam) CO2 

Do đó trong 50 gam dung dịch A có 

50 

nMX 2 

0,075 0,025 

150 


Khi cho dung dịch A tác dụng với dung dịch AgNO 3 : 

2AgNO MX M NO 2AgX 

3 2 3 2 

9,40 

 

nAgX 2nMX 2 

0,05 108 X 0,05 

 

 




X 80 

là Br. 


Trang 19/26 










Lại có 

n n 0,075 

MCO3 MX 2 (150gam) 

6,3 

M 60 M 24 là Mg 

0,075 

Vậy công thức của muối cần tìm là MgBr 2 . 


Nhận thấy ở hai thí nghiệm có lượng kim loại tham gia phản ứng như nhau, lượng HCl sử dụng lớn hơn 

lượng HCl sử dụng ở thí nghiệm 1 nhưng lượng H 2 ở hai thí nghiệm thu được như nhau. 

Do đó ở thí nghiệm 2 HCl phản ứng dư, thí nghiệm 1 có HCl phản ứng đủ hoặc dư. 

Có 

H phn øng H 2 

Mg 2HCl MgCl H 

2 2 

Zn 2HCl ZnCl H 

n 

Cl 

2n 0,4 2a 0,4 a 0, 2 

2 2 

Quan sát 4 đáp án nhận thấy chỉ có giá trị 0,3 là phù hợp. 


n 0,4;n 0,7 

CO2 

Gọi 

n 

 

n 

 

n 

M2CO3 

MHCO3 

MCl 

z 

AgCl 

x 

y 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố cho C ta có: 

n x y 0, 4(1) 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố cho Cl ta có: nAgCl 

nCl 

2x y z 0,7(2) 


m m m m m 

X 

HCl MCl(Y) CO2 H2O 

32,65 36,5(2x y) (M 35,5).(2x y z) 17,6 0, 4.18 

36,5(x y) 36,5x (M 35,5).(2x y z) 7,85(*) 

Thay 

x y 0, 4 

 

vào (*) ta được: 

2x y z 0,7 

0,7(M 35,5) 36,5 22,5 0,7M 36,5x 2,4 

2, 4 0,7M 

x 

36,5 

Vì 

0 < x < 0,4 ( do x + y = 0,4 ) nên M 17, 4 M 7 

Vậy kim loại kiềm là Li. 


n 

AgNO 

0,1( 

3 

mol) 

Trường hợp 1: Hai halogen đều tạo được kết tủa với AgNO 3 

Đặt công thức chung của hai muối là NaX 

Có NaX AgNO3 NaNO3 

AgX 

15 

n n 

Na X AgNO 

0,1 M 150 

3 

NaX 

0,1 

CO 2 






Trang 20/26 










Cl(M 35,5) 

108 X 150 X 42 

Br(M 80) 

Do đó hai muối trong X là NaCl và NaBr 

Trường hợp 2: Hai muối là NaF và NaCl 

Phản ứng tạo thành kết tủa chỉ có AgCl và AgF là muối tan: 

NaCl AgNO NaNO AgCl 

AgCl 

3 3 

m 0,1.143,5 14,35 15(gam) 

Do đó trường hợp này không thỏa mãn. 


Trong 140 gam dung dịch KClO 3 bão hòa ở 80C có 40 gam KClO 3 . Nên trong 350 gam dung dịch 

KClO 3 bão hào ở 80C có 100 gam KClO 3 . 

Trong 108 gam dung dịch KClO 3 bão hòa ở 20C có 8 gam KClO 3 . Gọi số gam KClO 3 tách ra khỏi dung 

dịch là a. Khi đó khối lượng dung dịch và khối lượng KClO 3 trong dung dịch thu được lần lượt là 350 – a 

và 100 – a (gam). 

Do đó 

100 a 8 a 80 (gam) 

350 a 108 


0 

t 

2MHCO M CO CO H O 

Suy ra 

3 2 3 2 2 

20, 29 18,74 

nMHCO 3 

2. 0,05 

44 18 

n n n 0,15 

CO2 M2CO3 MHCO3 

n 0,1;n n n 0,52 

M2CO3 

AgCl HCl MCl 

n 0,02 

MCl 

0,1(2M 60) 0,05(M 61) 0,02(M 35,5) 20, 29 

M 39 là K 


Al 

Al 

AlCl : amol 

X Y Fe Z Fe 

Fe 

FeCl : bmol 

Cl 

3 

Cl2 H2O KMnO 4 /H2SO4 

3 3 

2 

 

27a 56b 17,88 2, 4 

Có 

(bảo toàn e) 

3a 3b 0,228.5 

Do đó 

a 0,2 và b 0,18 

0,18.56 2,4 

%mFe 


17,88 


2 


Vì khi thêm HCl thì khối lượng chất rắn khan thu được tăng lên nên ở lần 1 kim loại phản ứng dư và HCl 

hết, lần 1 có 

 

n m m / 35, 5 0,36 

 

HCl rankhan M 

mol HCl 2 lần là 0,36 + 0,24 = 0,6 

Mà 2 lần có 

 

HCl rankhan M 

 

n m m / 35,5 0,426 0,6 

 

nếu ở lần 2 kim loại vẫn dư và HCl hết thì tổng số 

nên lần 2 kim loại đã phản ứng hết. 





Trang 21/26 










Gọi n là hóa trị của M thì 

m 3,834 

M 

MM 

 

nM 

0, 426 


C% 

50 1 

 

50 100 3 

90 C 

n 

9n 

M 

nHCl 

0, 426 

 

n n 

nên n = 3 và M là Al. 

Gọi x là khối lượng tinh thể NaCl bị tách ra khỏi dung dịch khi làm lạnh. 

1 (600 x) 

35 

C% 3 

x 60(gam) 

0 C 

600 x 35 100 


n 0,1;n 0,2 

FeCl2 

NaF 

2 3 3 2 

 

FeCl 2AgNO Fe NO 2AgCl 

Fe NO AgNO Fe NO Ag 

AgCl 

3 2 3 3 3 

n 0, 2;n 0,1 m 39,5(gam) 

Ag 


2KMnO 16HCl 2KCl 2MnCl 5Cl 8H O 

4 2 2 2 


Gọi 

2 2 2 2 

n 

 

 

n 

KMnO4 

MnO2 

a 

b 

thì 

5a 2b 

0,6 a 2b 

8a 4b 

Vậy 

nHCl bÞ khö (thµnh Cl2 

) 

5a 2b 

 

nHCl 

phn øng 

8a 4b 

87b 

%mMnO 2 


158.2b 87b 


ZnCl2 

 

HCl 

CrC2 

Zn 

 

 

SnCl2 

Cr 

 

ZnO 

o 

 

Sn O 2 ,t 

 

Cr O 

 

 

SnO2 

O 

nO 

 

2 

2 3 

do đó gọi 

n 

 

n 

 

n 

zn 

Cr 

Sn 

a 

a 

a 

ZnO Cr2O3 Sn2 

thì 

n 

 

n 

 

 

n 

a(136 123 190) 29,185 a 0,065 

n n 3n 2n 

2 2 

a 1,5a 2a 

 

0,14625 

2 


+) Nếu X là F thì Cl khi đó kết tủa là AgCl 

n 0, 27721 n 0, 27721 

AgCl 

NaCl 

ZnCl2 

CrCl2 

SnCl2 

a 

a 

a 






Trang 22/26 










Vậy 

19,38 0, 27721.58,5 

%mNaF 


19,38 

+) Nếu X F thì kết tủa gồm AgX và AgY 

39,78 19,38 

n 

NaX 

n 

NaY 

0, 24 


Khi đó 

19,38 

0, 24 

MNaX,NaY 

80,75 

X 

lµ Cl 

MX,Y 

80,75 23 57,75 

Y lµ Br 

Gọi 

Vậy 

n 

 

n 

NaCl 

NaBr 

a 

b 

có 

a b 0,24 a 0,12 

 

 

58,5a 103b 19,38 b 0,12 

0,12.58,5 

%mNaCl 


19,38 


o 

 

t 

300 

2KClO3 2KCl 3O2 nO 

 

2 

 

245 

o 

t 

 

25 

2KMnO4 K2MnO4 MnO2 O2 nO 

 

2 

 

79 

 

o 

t 

 

50 

2KNO3 2KNO2 O2 nO 

 

 

2 


 

o 

t 

 

50 

2AgNO3 2Ag 2NO2 O2 nO 

 

2 

 

170 


Br2 Cl2 

NaI NaBr(xgam) NaBr (ygam) NaC(zgam) 

Có 2 y = x + z x - y = y - z 

Biểu thức trên cho thấy khối lượng Na bị triệt tiêu. 

n x (mol);n = x (mol) 

Gọi 

NaI 1 NaBr trong X 2 

Ta có: M . x M . x x 

x . M M 

x 17,8x 

1 1 Br 1 1 2 Br Cl 

1 2 


+) Nếu X là F thì Y là Cl khi đó kết tủa là AgCl 

n 0,08 n 0,08 

Vậy 

AgCl 

NaCl 

8,04 0,08.58,5 

%mNaF 


8,04 


+) Nếu X F thì kết tủa gồm AgX và AgY 

11,48 8,04 86 

n 

NaX 

n 

NaY 

 

108 23 2125 

Khi đó 

8,04.2125 

86 

MNaX,NaY 

198,66 

 

MX,Y 

198,66 23 175,66 MI 

 


loại 



Trang 23/26 












Cl 2NaI 2NaCl I 

Cl2 

2 2 

n 0,15(mol);n 0,1(mol) 

NaI 

Do đó Cl 2 dư 0,1 mol. Ta lại có phản ứng: 

5Cl2 I2 6H2O 2HIO3 

10HCl 

Số mol I 2 còn lại là: 

m 

I 2 

7,62(g) 


0,1 

nI 2 

0,05 0,03(mol) 

5 

Gọi x, y là số mol KClO 3 và KMnO 4 

 

 

Hỗn hợp Y CO CO 2 

, sử dụng phương pháp đường chéo ta được: n 0,04 và n 0,12 

Bảo toàn nguyên tố O: 

Theo bài ra ta có: 

x 0,04 

 

y 0,08 

Vậy 

1 

nO n 

2 CO 

n 

2 CO 

0,1(mol) 

2 

mhh 

122,5x 158y 17,54 

 

3 1 

nO 

x y 0,1 

2 

2 2 

0,04.122,5 

%mKClO 3 


17,54 


CaCO 2HCl CaCl H O CO (1) 

3 2 2 2 

M CO 2HCl 2MCl H O CO (2) 

2 3 2 2 

Khi cân thăng bằng trở lại suy ra: 

m m m m 

CaCO3 CO2(1) 

M2CO3 CO2( 2) 

5 0,05.44 4,784 m m 1,984(g) 

n 

CO 2 (2) 

Suy ra: 

1,984 

(mol) 

44 

CO 2 (2) CO 2 (2) 

4,784.44 

2M 60 M 23(Na) 

1,984 


aKCl.bMgCl . xH O aKCl.bMgCl xH 

O 

Nung 

2 2 2 2 

m m 10,8gam n 0,6mol 

Gọi 

giam H2O H2O 

n y;n z 


KCl MgCl 2 

Phương trình theo khối lượng 

74,5 y + 95 z + 10,8 = 27,75 ( 1 ) 

KCl AgNO KNO AgCl 

3 3 

MgCl 2AgNO Mg NO 2AgCl 

2 3 3 2 

 

 

CO 2 

CO 





Trang 24/26 










nAgCl 

y 2z 0,3(2) 

Từ (1) và (2) suy ra y = z = 0,1 

a : b : x 0,1: 0,1: 0,6 1:1: 6 

Nên công thức của khoáng vật là KCl.MgCl2. 6H2O 


Giả sử 2 muối NaX và NaY đều cho kết tủa: 

Có NaM AgNO3 AgM NaNO3 

m (108 23) n 8,61 

6,03 

tang 

6,03 

n 0,03mol M 23 175,6 

M 

0,03 

Không có một halogen nào thỏa mãn. 

M 

Phải có một muối là NaF (AgF không kết tủa), vì là 2 halogen thuộc 2 chu kì liên tiếp 

Y là Cl n n 0,06mol 

NaCl 

%NaX 41,8% 


n 0,2;n 0, 25 

Cl2 H2 

Gọi 

AgCl 

n 

Zn 

= x thì nM 

1, 25x 

Ta có m 

Zn 

+ m 

M 

= 65 x + M .25 x = 19 ( 1 ) 


2n n.n 2n 2n 

Zn M Cl2 H2 

(n là hóa trị của M) 

Hay 1,25 n x + 2 x = 0,4 + 0,5 = 0,9 ( 2 ) 

Từ (1) và (2) có: 

65x M.1, 25 19 65 1, 25M 19 

 

1, 25nx 2x 0,9 1, 25n 2 0,9 

25,75n 38 58,5 1,125M 

1,125M 23,75n 20,5 

Vì M là kim loại nên n = 1, 2, 3 

Do đó kim loại cần tìm là Mg. 


n 1 2 3 

M 3,25(loại) 24 là Mg 50,75 (loại) 

Giả sử lượng muối khan B thu được sau khi cho clo dư vào dung dịch A chỉ có NaCl. 

3,0525 

n 

NaCl 

0,0522(mol) 

58,5 


NaCl AgNO AgCl NaNO 

3 3 

3,22875 

n 

NaCl 

nAgCl 

0,045 0,0522 

143,75 

Do đó muối khan B thu được ngoài NaCl còn có NaF. 





Trang 25/26 










Vậy trong hỗn hợp X chứa NaF với mNaF mB mNaCl 

3,0525 0,045.58,5 0,42 

Gọi công thức chung của hai muối halogen còn lại là NaY 

2NaY Cl2 2NaCl Y2 

n 

NaY 

mX mNaF 

6, 23 0,42 5,81(gam) 

Do đó 

5,81 

MNaY 

129,11 23 Y Y 106,11 

0,045 

Do đó cần có một halogen có nguyên tử khối lớn hơn 106, 11 

Khi đó halogen này chỉ có thể là I. 

Suy ra công thức của muối thứ hai là NaI. 

Do đó có 2 trường hợp: 

+) Trường hợp 1: Hỗn hợp X chứa NaF, NaCl và NaI. 

Gọi 

n 

 

n 

NaCl 

NaI 

a 

b 

có 

a 0,01027 

 

b 0,03472 

58,5a 150b 5,81 

 

a b 0,045 

+) Trường hợp 2: Hỗn hợp X chứa NaF, NaBr và NaI 

Gọi 

n 

 

n 

NaBr 

NaI 

x 

b 

có 

103a 150y 5,81 x 0,02 

 

 

x y 0,045 y 0,025 

Do đó cả hai trường hợp đều thỏa mãn. 

Nhận xét: Đề bài hỏi trong X không chứa muối nào nhưng bản chất hướng ta tìm các muối có trong hỗn 

hợp X ban đầu. 






Trang 26/26 











CHƯƠNG 7: CÁC NGUYÊN TỐ NHÓM OXI (O VÀ S) 

Bài tập phần Oxi – Lưu huỳnh và hợp chất của chúng 

* Oxi 

- Oxi là chất khí không màu, không mùi, ít tan trong nước. 

- Oxi tác dụng với hầu hết kim loại (trừ Au, Pt,…) và phi kim (trừ halogen). 

* Lưu huỳnh 

Lưu huỳnh có hai dạng thù hình là lưu huỳnh tà phương ( ) và lưu huỳnh đơn tà ( ). Hai dạng lưu 

S 

S 

huỳnh và có thể biến đổi qua lại với nhau theo điều kiện nhiệt độ. 

* Hiđrosunfua 

- Hiđrosunfua tan trong nước tạo dung dịch axit rất yếu (yếu hơn cả axit cacbonit). 

- Là chất khử mạnh: 

H S 4Cl 4H O H SO 8HCl 

2 2 2 2 4 

* SO 2 

Lưu huỳnh đioxit hay khí sunfurơ là chất khí không màu, mùi hắc, tan nhiều trong nước. 

SO 2H S 3S 2H O 

2 2 2 

SO 2Mg S 2MgO 

2 

5SO 2KMnO 2H O K SO 2MnSO 2H SO 

2 4 2 2 4 4 2 4 

* SO 3 

Lưu huỳnh trioxit là chất lỏng không màu, tan vô hạn trong nước và trong axit sunfuric. 

* H 2 SO 4 

Tính chất vật lí 

Axit sunfuric là chất lỏng sách như dầu, không màu, không bay hơi, nặng gần gấp hai lần nước, có tính 

hút ẩm mạnh. 


Có tính oxi hóa mạnh oxi hóa được hầu hết các kim loại (trừ Au, Pt,…), nhiều phi kim và hợp chất. 

Bài tập về muối sunfua 

- Cần nắm vững các định luật cơ bản và một số phương trình đặc biệt: 

2FeCl H S 2FeCl S 2HCl 

2 

3 2 2 

2FeCl 3Na S 2FeS S 6NaCl 

3 2 

SO 2Mg S 2MgO 

- Khi đốt đa số các muối sunfua trong oxi thì sản phẩm thu được gồm SO 2 và oxit kim loại. 

- Các muối sunfua của Cu trở đi trong dãy hoạt động hóa học của kim loại đều không tan. 

B. VÍ DỤ MINH HỌA 

Dạng 1: Bài tập phần Oxi – Lưu huỳnh và hợp chất của chúng 

* Bài tập hiệu suất phản ứng 


Bài 1: Trộn khí SO 2 và O 2 thành hỗn hợp X có khối lượng molt rung bình là 34,4. Cho một ít V 2 O 5 vào 

hỗn hợp X, nung nóng hỗn hợp đến thì thu được hỗn hợp khí Y, biết Y phản ứng với Ba(OH) 2 dư thu 

được 15,75 gam kết tủa Z. Biết số mol O 2 trong Y là 0,105 mol. Tính hiệu suất tổng hợp SO 3 ? 

A. 50%. B. 60% C. 40% D. 62,5% 

Lời giải 

S 

S 





Trang 1/19 







Trong hỗn hợp Y: Đặt 

n a, n b, n x;n y 

SO3 SO2 SO 2 bandau O2bandau 




Vì SO 2 dư nên kết tủa Z gồm BaSO 4 và BaSO 3 

Ta có: 

SO 64 

2 

2 

O 32 

 

233a 217b 15,75(1) 

 

a b x(2) 

a 

0,105 y(3) 

2 

Giải hệ ta được: 

M 54, 4 

22, 4 7 nSO 

y 

7x 3y 0 (4) 

9,6 3 n x 

 

2 

a 0,35 b 0,35 

 

x 0,7 y 0,28 

Vì SO 2 dư nên hiệu suất tính theo O 2 : 

SO3 

nO 2 

phản ứng 

STUDY TIP: 

n 

 

 

OH 

T n 

SO2 

n 0,175 

0,175mol H 100% 62,5% 

2 0,28 

 

+ T < 1 tạo HSO ,SO dư và n 

 

3 2 

n 

O2 

 

 

OH HSO 3 

n + 1 T 2 tạo hai muối HSO 3 

và SO 2 2 

n n 

SO3 

OH 

3 

và 

n n n 

 

2 

 

2 

+ T 2 tạo SO 3 

, OH dư và n 2 nSO 

3 2 

SO 

SO2 

HSO SO 2 

SO 

3 3 

Đáp án D. 

Bài 2: Đốt cháy 14,4 gam Mg rồi cho vào bình đựng 13,44 lít SO 2 (đktc) thu được chất rắn D. Cho D 

phản ứng với HNO 3 đặc nóng, dư thu được V lít khí NO (đktc) duy nhất và dung dịch Y. Cho Ba(OH) 2 

vào dung dịch Y thu được m gam kết tủa. Biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn, giá trị của V và m là: 

A. 60,84 lít và 34,8 gam B. 80,64 lít và 174,6 gam 

C. 80,64 lít và 34,8 gam D. 60,84 lít và 174,6 gam 


Mg SO 2 

2 

Lời giải 

SO 2Mg S 2MgO 

Chất rắn D gồm MgO và S. 

MgO 2HNO Mg NO H O 

3 3 2 2 

S 6HNO H SO 6NO 2H O 

3 2 4 2 2 

n 6n 6.0,6 3,6mol V 3,622, 4 80,64 lít 


NO2 S 

NO2 

Khi cho Ba(OH) 2 vào Y thu được kết tủa gồm Mg(OH) 2 và BaSO 4 

m 0,6.58 0,6.233 174,6 gam 

Đáp án B. 




* Bài tập về oleum 


Trang 2/19 










Bài 1: Hãy xác định công thức của oleum A, biết rằng khi hàm tan 3,38 gam A vào nước người ta phải 

dung 800 ml dung dịch KOH 0,1M để trung hòa dung dịch A. 

A. H 2 SO 4 .5SO 3 B. H 2 SO 4 .6SO 3 C. H 2 SO 4 .3SO 3 D. H 2 SO 4 .4SO 3 

Lời giải 

Đặt công thức của oleum là H 2 SO 4 .nSO 3 

Khi hòa tan oleum vào nước: 


KOH 

H2sO4 

H SO . nSO nH O (n 1)H SO 

 

2KOH H2SO4 K2SO4 H2O 

2 4 3 2 2 4 

n H 2 SO 4 

Đặt số mol H 2 SO 4 .nSO 3 là x thì tạo thành là (n + 1)x 

Ta có: 

(n 1)x 0,04 

 

Giải hệ: 

98x 80nx 3,38 

Dạng 2: Bài tập về muối sunfua 

x 0,01 

n 0,03 H SO . 3SO 

nx 0,03 

2 4 3 

Đáp án C. 

Bài 1: Hòa tan hết 19,6 gam hỗn hợp X gồm Fe 3 O 4 và CuO bằng một lượng vừa đủ dung dịch HCl 1M, 

thu được dung dịch Y. Cho Y tác dụng với lượng dư dung dịch H 2 S, kết thúc phản ứng thu được 11,2 gam 

kết tủa. Thể tích dung dịch HCl 1M đã dung là: 

A. 300 ml B. 600 ml C. 400 ml D. 615 ml 

Lời giải 

Đặt n x, n y . Ta có: 232 x + 80 y = 19,6 (1) 

Fe3O4 

CuO 

Fe O 8HCl 2FeCl FeCl 4H O 

3 

4 3 2 2 

CuO 2HCl CuCl H O 

Khi cho Fe 3 O 4 , CuO phản ứng với HCl vừa đủ, ta thu được: 

Cho H 2 S vào: 

2 

2 

2x mol FeCl 

 

x mol FeC2 

 

y mol CuCl2 

2FeCl3 H2S 2FeCl2 

S 2HCl 

CuCl2 H2S CuS 2HCl 

2x x y y 

x 0,05 

Kết tủa gồm S và CuS: 32 x + 96 y = 11,2 ( 2 ) Từ (1) và (2) 

y 0,1 

0,6 

nHCl 2nO(oxit) 2.(0,05.4 0,1) 0,6mol VHCl 

0,6lit 600ml 

1 

3 

Đáp án B. 

STUDY TIP: Vì Fe 3 O 4 = Fe 2 O 3 .FeO nên trong Fe 3 O 4 có hai nguyên tử sắt mang số oxi hóa +3 và một 

nguyên tử sắt mang số oxi hóa +2. Các bạn nên nhớ để áp dụng vào giải các bài tập sau này. 

Bài 2: Hòa tan hết hỗn hợp X gồm FeS 2 , Cu 2 S và Cu trong 15,75 gam kết tủa V ml dung dịch HNO 3 1M. 

Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được dung dịch Y chỉ chứa hai muối sunfat và 5,376 lít NO 

(sản phẩm khử duy nhất, đktc). Giá trị của V là: 


A. 960 B. 240 C. 120 D. 480 

Lời giải 





Trang 3/19 










Thoạt nhìn đây có vẻ là một bài toán khó vì chỉ cho hai dữ liệu là số mol và dung dịch thu được chỉ chứa 

hai muốn sunfat. Ta cũng có thể bị mắc bẫy vì cho rằng 

n 

HNO3 

4n 

NO 

nhưng công thức này chỉ áp dụng 

cho trường hợp kim loại phản ứng với HNO 3 . Tuy nhiên, đây là một bài toán khá đơn giản. 

Vì dung dịch thu được chỉ chứa hai muối sunfat nên 

n n 0, 24mol V 240ml 

HNO 

 

3 NO3 

NO 

3 

hết 

Đáp án B. 

Bài 3: Hòa tan hoàn toàn hỗn hợp gồm 0,002 mol FeS 2 và 0,003 mol FeS vào lượng dư dung dịch H 2 SO 4 

đặc nóng thu được Fe 2 (SO4) 3 , SO 2 và H 2 O. Hấp thụ hết lượng SO 2 trên bằng một lượng vừa đủ dung dịch 

KMnO 4 thu được dung dịch có pH = 2. Thể tích dung dịch KMnO 4 cần dung là: 


Áp dụng định luật bảo toàn electron: 

15.0,002 9.0,003 

nSO 2 

0,0285mol 

2 

Lời giải 

2n 15n 9n 

SO2 FeS2 

FeS 

5SO 2KMnO 2H O K SO 2MnSO 2H SO 

2 4 2 2 4 4 2 4 

2nSO 

0,0285.2 

2 

nH2SO 

0,0114mol n 0,0228mol 

4 

H 

5 5 

pH = 2 

2 0,0228 

 

H 


 

V 

V = 2,28 lít 

Đáp án D. 

Bài 4: Nung nóng hỗn hợp bột X gồm a mol Fe và b mol S trong khí trơ, hiệu suất phản ứng bằng 50% 

thu được hỗn hợp rắn Y. Cho Y vào dung dịch HCl dư, sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được 

hỗn hợp khí Z có tỉ khối so với H 2 bằng 5. Tỉ lệ a : b bằng: 

A. 2 : 1 B. 1 : 1 C. 3 : 1 D. 3 : 2 

Lời giải: 

Các phản ứng xảy ra: Fe S FeS;FeS 2HCl FeCl2 H2S 

Fe 2HCl FeCl H 

2 2 

Hỗn hợp khí Z gồm H 2 S và H 2 . Đặt n Fe =1mol . Dựa vào phương trình phản ứng ta thấy vì số mol khí sinh 

ra luôn là 1 mol với bất kì hiệu suất và tỉ lệ a:b nào nên: 

Nếu 

n x, n y 

H2S 

H2 

thì x + y luôn bằng 1. Ta có hệ: 

x y 1 x 0, 25 

 

 

34x 2y 10 y 0,75 

Theo đề bài hiệu suất phản ứng là 50% nhưng do chưa biết Fe hay S dư nên phải xét hai trường hợp. Tuy 

nhiên khi nhìn vào đáp án có thể thấy số mol sắt lớn hơn số mol lưu huỳnh nên hiệu suất được tính theo 

lưu huỳnh. Bảo toàn lưu huỳnh suy ra 

n S phản ứng n 0, 25mol n ban đầu 0,5mol a : b 1: 0,5 2 :1. 

H 2 S S 



Đáp án A. 

Câu 1: Cho 0,64 gam S tan hoàn toàn trong 150 gam dung dịch HNO 3 60%, đun nóng thu được khí NO 2 

(sản phẩm khử duy nhất) và dung dịch X. Hãy cho biết dung dịch X có thể hòa tan tối đa bao nhiêu gam 

Cu (sản phẩm khử duy nhất là NO): 

A. 33,12 gam B. 24,00 gam C. 34,08 gam D. 132,38 gam 




Trang 4/19 











Câu 2: Hỗn hợp A gồm O 2 và O 3 có tỉ khối so với hiđro là 19,2. Hỗn hợp B gồm CO và H 2 có tỉ khối so 

với CH 4 là 0,45. Để A phản ứng vừa đủ với B thì cần phải trộn A và B theo tỉ lệ thể tích tương ứng là: 

A. 1:2,4 B. 2:1 C. 1:1 D. 1:1,8 

Câu 3: Cho V lít hỗn hợp H 2 S và SO 2 (đktc) tác dụng hết với dung dịch Br 2 dư, dung dịch sau phản ứng 

tác dụng với BaCl 2 dư thu được 2,33 gam kết tủa. Giá trị V là 

A. 112 ml B. 1120 ml C. 224 ml D. 2240 ml 

Câu 4: Hấp thụ 10,08 lít khí SO 2 (đktc) vào 273,6 gam dung dịch Ba(OH) 2 22,5%. Nồng độ phần trăm 

chất tan sau phản ứng là: 

A. 44,49% B. 55,19% C. 17,79% D. 22,07% 

Câu 5: Cho các chất tham gia phản ứng: 

a. S + F 2 b. SO 2 + Br 2 + H 2 O 

c. SO 2 + O 2 d. SO 2 + H 2 SO 4 đặc, nóng 

e. SO 2 và H 2 O f. H 2 S + Cl 2 (dư) + H 2 O 

Số phản ứng tạo ra lưu huỳnh ở mức oxi hóa +6 là: 

A. 2 B. 3 C. 4 D. 5 

Câu 6: Nếu khối lượng các chất bằng nhau thì lượng O2 thu được nhiều nhất ở: 

A. KClO 3 B. H 2 O 2 C. KMnO 4 D. Bằng nhau 

Câu 7: Cho 8,96 lít hỗn hợp SO 2 và SO 3 (đktc) hấp thụ vào một lượng dung dịch NaOH vừa đủ tạo thành 

các muối trung hòa, sau đó đem cô cạn dung dịch thu được 52 gam muối khan. Phần trăm thể tích mỗi khí 

trong hỗn hợp ban đầu là: 

A. 25% SO 2 và 75% SO 3 . B. 40% SO 2 và 60% SO 3 . 

C. 60% SO 2 và 40% SO 3 . D. 75% SO 2 và 25% SO 3 . 

Câu 8: Cho hỗn hợp khí X gồm ba hiđrocacbon X 1 , X 2 , X 3 thuộc ba dãy đồng đẳng và hỗn hợp khí Y 

gồm O 2 , O 3 (tỉ khối Y đối với hiđro bằng 19). Trộn X với Y theo tỉ lệ V X : V Y = 1,5:3,2 rồi đốt cháy hỗn 

hợp thu được, sau phản ứng chỉ có CO 2 và hơi nước với tỉ lệ thể tích tương ứng là 1,3:1,2. d X /H 2 là: 

A. 12 B. 10 C. 14 D. 16 

Câu 19: Cho 13,248 gam một kim loại M tác dụng với dung dịch H 2 SO 4 đặc nóng dư thu được V lít khí 

H 2 S (đktc) và dung dịch A. Cô cạn dung dịch A thu được 66,24 gam muối khan. V có giá trị là: 

A. 2,4640 lít B. 4,2112 lít 

C. 4,7488 lít D. 3,0912 lít 

Câu 10: Cho hỗn hợp bột X gồm Al, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 (có cùng số mol). Đem nung 41,9 gam hỗn hợp X 

trong điều kiện không có không khí, thu được hỗn hợp Y. Hòa tan Y trong dung dịch H 2 SO 4 đặc, nóng dư 

thu được V lít khí SO 2 (sản phẩm khử duy nhất ở đktc). Giá trị của V là: 

A. 5,6 lít B. 4,48 lít C. 8,96 lít D. 11,2 lít 

Câu 11: Để sản xuất được 16,9 tấn oleum H 2 SO 4 .3SO 3 phải dùng m tấn quặng pirit sắt chứa 10% tạp chất 

trơ, hiệu suất của quá trình sản xuất là 80%. Giá trị của m là: 

A. 16,67 tấn B. 8,64 tấn C. 14,33 tấn D. 12 tấn 

Câu 12: Hấp thụ m gam SO 3 vào 100 gam dung dịch H 2 SO 4 96,4% thu được một loại oleum có phần 

tram khối lượng SO 3 là 40,82%. Giá trị của m là: 



Câu 13: Đốt cháy hoàn toàn m gam quặng pirit sắt (chứa 80% FeS 2 về khối lượng, còn lại là tạp chất trơ) 

bằng một lượng oxi dư. Lấy toàn bộ lượng SO 2 thu được cho hấp thụ hết vào 100ml dung dịch X chứa 

Ba(OH) 2 1,5M và NaOH 1M thì thu được 26,04 gam kết tủa. Giá trị lớn nhất của m là: 





Trang 5/19 










A. 13,44 B. 18,99 C. 16,80 D. 21,00 

Câu 14: Nung m gam hỗn hợp X gồm FeS và FeS 2 trong một bình kín chứa không khí (gồm 20% thể tích 

O 2 và 80% thể tích N 2 ) đến khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được chất rắn và hỗn hợp khí Y có thành 

phần thể tích N 2 = 84,77%, SO 2 = 10,6%, còn lại là O 2 . Thành phần phần trăm theo khối lượng của FeS 

trong X là: 

A. 59,46% B. 42,3% C. 68,75% D. 26,83% 

Câu 15: Đốt cháy hoàn toàn 18,4 gam hỗn hợp gồm FeS 2 và Ag 2 S thu được một lượng khí SO 2 (đktc) 

phản ứng vừa đủ với 200 gam dung dịch Br 2 12% và chất rắn B. Cho B vào cốc đựng lượng dư dung dịch 

HCl. Số gam chất rắn không tan trong dung dịch HCl là: 

A. 14,35 gam B. 7,715 gam C. 10,8 gam D. 5,4 gam 

Câu 16. Hòa tan hoàn toàn hỗn hợp gồm 0,12 mol FeS 2 và a mol Cu 2 S vào dung dịch chứa HNO 3 vừa đủ 

thì thu được dung dịch X chỉ chứa hai muối sunfat và V lít (đktc) khí NO (sản phẩm khử duy nhất). Số 

mol HNO 3 phản ứng với khối lượng muối thu được sau phản ứng là: 

A. 0,8 và 43,2 gam B. 0,06 gam và 43,2 gam 

C. 0,12 và 22,4 gam D. 0,075 và 17,92 gam 

Câu 17: Nung nóng 5,4 gam Al với 3,2 gam S trong môi trường không có không khí, phản ứng hoàn toàn 

thu được hỗn hợp rắn X. Cho hỗn hợp X tác dụng với dung dịch H 2 SO 4 loãng dư thu được hỗn hợp khí Y. 

Đem đốt hoàn toàn hỗn hợp Y cần vừa đủ V lít O 2 (đktc). V có giá trị là 

A. 11,2 lít B. 5,6 lít C. 13,44 lít D. 2,8 lít 

Câu 18: Xác định khối lượng axit sunfuric có thể thu được từ 16 tấn quặng có chứa 60% FeS 2 . Biết hiệu 

suất mỗi phản ứng là 95%. 

A. 6,772 tấn B. 7,448 tấn C. 13,444 tấn D. 14,896 tấn 

Câu 19: Hấp thụ hết 4,48 lít SO 2 (đktc) vào dung dịch chứa x mol KOH và y mol K 2 CO 3 thu được 200 

ml dung dịch X. Mặt khác, 100 ml dung dịch X tác dụng với dung dịch Ba(OH) 2 dư thu được 39,4 gam 

kết tủa. Nếu thay SO 2 bằng CO 2 , K 2 SO 3 bằng K 2 CO 3 ta được 200 ml dung dịch Y. Lấy 200 ml dung dịch 

Y cho từ từ vào 600 ml dung dịch HCl 0,5M thu được 5,376 lít khí (đktc). Giá trị của x là: 

A. 0,15 B. 0,2 C. 0,05 D. 0,1 

Câu 20: Cho 2,4 lít hơi SO 3 (đktc) vào nước thu được dung dịch A. Cho vào dung dịch A 100 ml dung 

dịch NaOH 3,5M, thu được dung dịch B. Cô cạn dung dịch B thu được hỗn hợp R gồm hai chất rắn. Khối 

lượng mỗi chất trong R là: 

A. 7 gam và 20,3 gam B. 8 gam và 19,3 gam 

C. 9 gam và 18,3 gam D. 6 gam và 21,3 gam 

Câu 21: Hỗn hợp X gồm SO 2 và O 2 có tỷ khối so với H 2 bằng 28. Lấy 4,48 lít hỗn hợp X (đktc) cho đi 

qua bình đựng V 2 O 5 nung nóng. Hỗn hợp thu được lội qua dung dịch Ba(OH) 2 dư thấy có 33,19 gam kết 

tủa. Hiệu suất phản ứng oxi hóa SO 2 là: 

A. 94,96% B. 40% C. 75% D. 25% 

Câu 22: Lấy 5,2 gam hỗn hợp FeS 2 và Cu 2 S tác dụng hoàn toàn với dung dịch HNO 3 thì thu được dung 

dịch chỉ chứa 2 muối nitrat và 12,208 lít hỗn hợp NO 2 và SO 2 (đktc). Xác định % về khối lượng của FeS 2 

trong hỗn hợp ban đầu. 


A. 93,23% B. 71,53% C. 69.23% D. 81,39% 

Câu 23: Oxi hóa 28,8 g Mg bằng V lít hỗn hợp khí A (đktc) gồm O 2 và O 3 có tỉ khối hơi đối với H 2 là 20 

thu được m gam hỗn hợp X gồm Mg và MgO. Hòa tan hoàn toàn hỗn hợp X bằng một lượng vừa đủ dung 

dịch hỗn hợp HCl chứa (m + 90,6) gam hỗn hợp muối. Các phản ứng xảy ra hoàn toàn. Giá trị của V là 





Trang 6/19 











Câu 24: Cho S phản ứng và vừa đủ với hỗn hợp chứa 11,2 gam Fe; 26 gam Zn và 31,05 gam Pb. Chất rắn 

sau phảu ứng đem hào tan trong dung dịch HCl dư thu được khí X. X phản ứng vừa hết với V lít dung 

dịch CuSO4 10% (d = 1,1g/ml). Gái trị của V là: 


Câu 25: Hòa tan hết 2,72 gam hỗn hợp X gồm FeS 2 , FeS, Fe, CuS và Cu trong 500 ml dung dịch HNO 3 

1M, sau khi kết thúc các phản ứng thu được dung dịch Y và 0,07 mol một chất khí thoát ra. Cho Y tác 

dụng với lượng dư dung dịch BaCl 2 thu được 4,66 gam kết tủa. Mặt khác, dung dịch Y có thể hòa tan tối 

đa m gam Cu. Biết trong các quá trình trên, sản phẩm khử duy nhất của N +5 là NO. Giá trị của m là 


Câu 26: Hỗn hợp X gồm SO 2 và O 2 có tỉ khối so với H 2 bằng 28. Nung nóng hỗn hợp X một thời gian 

(có xúc tác V 2 O 5 ) thu được hỗn hợp Y có tỉ khối so với X bằng 16/13. Hiệu suất của phản ứng tổng hợp 

SO 3 là 

A. 60,0% B. 50,0%. C. 62,5%. D. 75,0%. 

Câu 27: Nung m gam hỗn hợp X gồm bột sắt và lưu huỳnh thu được hỗn hợp Y gồm FeS, Fe, S. Chia Y 

thành 2 phần bằng nhau. Cho phần 1 tác dụng với dung dịch H 2 SO 4 loãng, dư thấy thoát ra 2,8 lít hỗn hợp 

khí (ở đktc). Cho phần 2 tác dụng hết với lượng dư dung dịch HNO 3 đặc, nóng thấy thoát ra 16,464 lít khí 

chỉ có NO 2 (ở đktc, sản phẩm khử duy nhất). Giá trị m là 

A. 14,00 B. 17,84. C. 8,92. D. 7,00. 

Câu 28: Cho 16,75 gam hỗn hợp X gồm FeCl 3 , CuCl 2 vào dung dịch H 2 S dư, sau khi phản ứng xảy ra 

hoàn toàn thu được 9,92 gam chất rắn (bỏ qua sự thủy phân của các ion kim loại). Từ hỗn hợp X có thể 

điều chế được tối đa bao nhiêu gam kim loại? 

A. 9,23 gam. B. 7,52 gam C. 6,97 gam. D. 5,07 gam. 

Câu 29: Hỗn hợp X gồm (O 2 và O 3 ) có tỷ khối so với H 2 bằng 11,5. Để đốt cháy hoàn toàn 0,2 mol Y cần 

phải dùng V lít X ở đktc. Gái trị của V là (biết phản ứng đốt cháy chỉ tạo thành CO 2 và H 2 O) 

A. 13,44 B. 11,2 C. 8,92 D. 6,72 

Câu 30: Đốt cháy hoàn toàn m gam FeS 2 bằng một lượng O 2 vừa đủ, thu được khí X. Hấp thụ hết X vào 

1 lít dung dịch chứa Ba(OH) 2 0,15M và KOH 0,1M, thu được dung dịch Y và 21,7 gam kết tủa. Cho Y 

vào dung dịch NaOH, thấy xuất hiện thêm kết tủa. Giá trị của m là 

A. 23,2 B. 24. C. 12,6. D. 18 

Câu 31: Hỗn hợp X gồm a mol Fe, b mol FeCO 3 và c mol FeS 2 . Cho X vào bình dung tích không đổi 

chứa không khí (dư), nung đến khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, sau đó đưa về nhiệt độ ban đầu thấy áp 

suất trong bình bằng áp suất trước khi nung. Quan hệ của a, b, c là 

A. a = b + c. B. 4a + 4c = 3b 

C. b = c + a. D. a + c = 2b. 

Câu 32: Cho hỗn hợp gồm 0,15 mol CuFeS 2 và 0,09 mol Cu 2 FeS 2 phản ứng hoàn toàn với dung dịch 

HNO 3 dư thu được dung dịch X và hỗn hợp khí Y gồm NO và NO 2 . Thêm BaCl 2 dư vào dung dịch X thu 

được m gam kết tủa. Mặt khác, nếu thêm Ba(OH) 2 dư vào dung dịch X, lấy kết tủa nung trong không khí 

đến khối lượng không đổi thu được a gam chất rắn. Giá trị của m và a lần lượt là 


A. 112,84 và 157,44 B. 111,84 và 157,44 

C. 111,84 và 167,44 D. 112,84 và 167,44 

Câu 33: Cho m gam dung dịch H 2 SO 4 nồng độ C% tác dụng hết với một lượng hỗn hợp hai kim loại kali 

và magie (dùng dư), thấy khối lượng khí hiđro bay ra là 0,05m gam. Giá trị của C là: 

A. 19,73% B. 15,80% C.17,93% D. 18,25% 





Trang 7/19 










Câu 34: Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp gồm FeS 2 và Ag 2 S với số mol bằng nhau thu được 3,696 lít SO 2 

(đktc) và chất rắn B. Cho B tác dụng với H 2 SO 4 loãng dư, sau phản ứng hoàn toàn thấy còn lại m gam 

chất rắn không tan. Giá trị của m là: 


Câu 35: Thêm từ từ 100g dd H 2 SO 4 98% vào nước và điều chỉnh để được 1 lít dung dịch X. Phải thêm 

vào 1 lít dung dịch X bao nhiêu lít dung dịch NaOH 1,5M để thu được dung dịch có pH = 13? 

A. 1,24 lít B. 1,50 lít C. 1,14 lít D. 3,00M. 

Câu 36: Khối lượng oleum chứa 71% SO 3 về khối lượng cần lấy để hòa tan vào 100 gam dung dịch 

H2SO4 60% thì thu được oleum chứa 30% SO 3 về khối lượng là: 

A. 312,56 gam B. 539,68 gam 

C. 506,78 gam D. 496,68 gam 

Câu 37: Nung hỗn hợp A gồm x mol Fe và 0,15 mol Cu trong không khí một thời gian thu được 63,2 

gam hỗn hợp chất rắn B. Hòa tan hết hỗn hợp B bằng dung dịch H 2 SO 4 đặc nóng, dư thu được 6,72 lít khí 

SO 2 (đktc). Giá trị của X là: 

A. 0,4 mol. B. 0,5 mol. C. 0,6 mol. D. 0,7 mol. 

Câu 38: Đốt cháy hoàn toàn hỗn hợp gồm FeS 2 và Ag 2 S với những số mol bằng nhau thu được 3,36 lít 

SO 2 (đktc) và chất rắn B. Cho B vào cốc đựng lượng dư dung dịch axit HCl. Số gam chất rắn không tan 

trong axit HCl là 

A. 14,35 gam. B. 7,175 gam. C. 10,8 gam. D. 5,4 gam. 

Câu 39: Hỗn hợp X gồm SO 2 và O 2 có tỉ khối so với N 2 bằng 2. Lấy 4,48 lít hỗn hợp X ở đktc cho đi qua 

bình đựng V 2 O 5 nung nóng thu được hỗn hợp Y. Cho toàn bộ hỗn hợp Y thu được lội qua dung dịch 

Ba(OH) 2 dư thấy có 33,51 gam kết tủa. Hiệu suất phản ứng oxi hóa SO 2 thành SO 3 là: 

A. 60%. B. 75%. C. 95%. D. 40% 

Câu 40: Khi cho một lượng vừa đủ dung dịch loãng của KMnO 4 và H 2 SO 4 vào một lượng H 2 O 2 , thu 

được 2,24 lít O 2 (đktc). Khối lượng của H 2 O 2 có trong dung dịch đã lấy và khối lượng của KMnO 4 đã 

phản ứng lần lượt là 

A. 6,32g và 2,04 g B. 2,04 g và 3,16 g. 

C. 3,4 g và 3,16 g. D. 3,4 g và 6,32 g. 


1.C 2.A 3.C 4.D 5.C 6.A 7.D 8.A 9.D 10.B 

11.A 12.A 13.C 14.A 15.C 16.A 17.B 18.C 19.D 20.D 

21.B 22.A 23.C 24.A 25.A 26.D 27.B 28.B 29.C 30.D 

31.C 32.B 33.B 34.A 35.B 36.C 37.C 38.C 39.A 40.D 



HNO3 

S 

S 6HNO H SO 6NO 2H O 


Trong dung dịch X: 

H 

 

NO 

3 

3 2 4 2 2 

n 1,5 0,02.6 0,02.2 1, 42mol 

n 1,5 0,02.6 1,38mol 


2 

3 2 





Trang 8/19 










Vì NO dư nên n Cu phản ứng tính theo số mol H + 

3 

1, 42.3 

nCu 

0,5325mol nCu 

34,08 gam 

8 


Lấy 1 mol hỗn hợp A. 

Đặt n x, n y , A có tỉ khối so với H 2 bằng 19,22 

O2 O3 

Nên 32x 48y 19,2.2 

2(x y) 

Ta có hệ: 

Đặt 

x y 1 x 0,6 

 

 

32x 48y 19,2.2 y 0,4 

CO O CO 2 

H2 O H2O 

n a, n b 

B 

CO H 2 

a b 0,6.2 6 30 

 

a , b 

28a 2b 0, 45.16 65 13 

n 2, 4mol 

Vậy n 

A 

: nB 

1: 2,4 


H S 4Br 4H O H SO 8HBr 

2 2 2 2 4 

SO Br 2H O H SO 2HBr 

2 2 2 2 4 

BaCl H SO BaSO 2HCl 

n 

BaSO 4 

2 2 4 4 

0,1mol 

Vì H 2 S và SO 2 đều phản ứng với Br 2 sinh ra H 2 SO 4 nên ta chỉ cần bảo toàn lưu huỳnh: 

n 

 

n 0,1mol V 224ml 

H2S SO2 BaSO4 


n 

SO 2 

0, 45mol 

m 0, 225.273,6gam n 0,36mol 

Ba(OH) 2 Ba(OH) 2 

Trước tiên ta phải lập tỉ lệ 

n 

n 

 

OH 

SO2 

Tạo hai muối BaSO 3 và Ba(HSO 3 ) 2 

để xác định sản phẩm sau phản ứng 

x y 0,45 x 0,18 

Đặt n x, n 2 

y 

HSO3 SO 

 

3 

x 2y 0,72 y 0, 27 

BaSO 3 kết tủa nên chất tan sau phản ứng chỉ có Ba(HSO 3 ) 2 . 


m 

dd 

m 

dd 

ban đầu 

273,6 0,27.217 0, 45.64 243,81gam 

0,18.299 

%Ba HSO3 100% 22,07% 

3 

243,81 


m m SO2 

 

n 

OH 

0,76.2 

1,6 

n 0,45 


SO2 





Trang 9/19 










6 

Những phản ứng tạo ra S là a, b, c, f. 

S 3F SF 

a) 

2 6 

b) SO2 Br2 2H2O 2HBr H2SO4 

2SO O 2SO 

c) 

2 2 3 

f) H2S Cl2 2H2O 2HCl H2SO4 


0 

t 

2KCO 2KCl 3O 

3 2 

0 

t 

2H O 2H O O 

2 2 2 2 

0 

t 

(2) 

(1) 

KMnO K MnO MnO O 

4 2 4 2 2 

Lấy 1 gam mỗi chất, 

n O2 

1 3 3 

+ TN1: nO 2 

mol 

122,5 2 245 

1 1 1 

+ TN2: nO 2 

mol 

66 2 132 

1 1 1 

+ TN3: nO 2 

mol 

156 2 316 

n n n 

(1) (2) (3) 

(3) 

trong các thí nghiệm: 

Chú ý: Nếu cùng số mol thì lượng oxi thu được nhiều nhất ở phản ứng nhiệt phân KClO 3 . Đối với phản 

ứng oxi hóa HCl sinh ra Cl 2 thì với KMnO 4 , K 2 Cr 2 O 7 , MnO 2 , KClO 3 nếu cùng số mol, KClO 3 và K 2 Cr 2 O 7 

sinh ra nhiều Cl 2 nhất; nếu cùng khối lượng, KClO 3 sinh ra nhiều Cl 2 nhất. 


Khi cho SO 2 và SO 3 phản ứng với NaOH: 

Đặt 

n 

n x,n y 

honhop 

Ta có hệ: 

SO2 SO3 

0,4mol 

x y 0, 4 

 

126x 142y 52 

SO NaOH Na SO 

2 2 4 

SO NaOH Na SO 

3 2 4 

. Giải ra ta được: 

Vậy %SO 2 trong hỗn hợp là: 0,3 75% 

0, 4 

%SO 100% 75% 25% 

3 


x 0,3 

 

y 0,1 


nO 

5 

2 

d 

X 

/ H2 

19 

, sử dụng sơ đồ đường chéo 

n 3 

Cho 

n 5mol,n 3mol 

Y 

O2 O3 

n 8mol n 3,75mol 

x 

O3 















Sau phản ứng chỉ thu được CO 2 và H 2 O 

O 2 và O 3 hết. 

Đặt 

n x,n y 

CO2 H2O 

Bảo toàn Oxi: 2 x + y = 5.2 + 3.3 

VCO 

1,3 x x 6,5 

2 

 

V 1, 2 y y 6 

H2O 

m 6,5.44 6.18 5.32 3.48 90 

d 

x 

90 

H 3,75.2 

 

X 

 

2 



gam 

Với dạng toán này ta chỉ cần bảo toàn electron mà không cần xác định kim loại M. 

m 

m 92 g 

2 muoi 

= 66,24 - 13,248 = 52,9 

SO 4 

n 

2 

SO 4 

0,552mol 

Ta có các bán phản ứng sau: 

M ne M SO 8e H S 

n 2 

4 2 

Muối thu được có dạng M 2 (SO 4 ) n . Áp dụng định luật bảo toàn điện tích và bảo toàn electron: 

0,552.2 

2n 2 8n 

SO H 

4 

2S 

nH2S 

0,138mol 

8 

V 0,138.22,4 3,0912lit 

H2S 


Vì Al, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 có cùng số mol nên 

n n n 0,1mol 

Al Fe2O3 Fe3O4 

Ý nung hỗn hợp trong điều kiện không có không khí chỉ dùng để đánh lạc hướng. Bài này ta chỉ cần sử 

dụng phương pháp bảo toàn electron. 

(0,1.3 

0,1) 

2nSO 3n 

2 Al 

nFe3O n 

4 SO 

0,2mol 

2 

2 

V 0, 2.22, 4 4, 48lit 

SO2 


Để đơn giản về tính toán thì ta xem đơn vị tấn như gam. Ta có: n 

oleum 

0,05mol 

2FeS 

H SO .3SO 

2 2 4 3 

Bảo toàn lưu huỳnh n 

FeS 2 

Vì có hiệu suất phản ứng nên 

n FeS2 

cần 

0,1mol 

0,1 

0,125mol mFeS 2 

15gam 

0,8 


Quặng này chứa 10% tạp chất trơ tức FeS 2 chiếm 90%. 

Vậy khối lượng quặng pirit sắt cần: 


15 

m 16,67 

0,9 















Đặt 

n x,n 0, 2mol 

SO3 H2O 

Khi cho SO 3 vào dung dịch H 2 SO 4 : 

SO H O H SO 

3 2 2 4 

SO 80(x 0,2) 

% 

3 

0,4082 x 1, 2mol 

oleum 

100 80x 

x = 96 gam 


n 0, 4mol,n 0,12mol n 0,15mol 

Vì 

 

OH 

n n 

BaSO3 

2 

Ba 

BaSO 3 

2 

Ba 

nên chỉ có hai trường hợp là SO 2 thiếu hoặc phản ứng tạo hai muối. Đề bài yêu cầu tìm 

giá trị lớn nhất của m nên khi cho SO 2 vào dung dịch X sẽ tạo hai muối 

n n n 0,28mol n 0,14 mol 

SO 

 

2 OH 

FeS2 


m 21gam 

0,8 


7 

2FeS O2 Fe2O3 2SO2 

2 


2FeS O Fe O 4SO 

2 

Đặt 

2 2 2 3 2 

n x,n y 

FeS FeS 2 

Lấy 1 mol O 2 n 

%V N2 

lúc sau 

N 2 

4mol 

4 

84,77% nSO 2 

0,106 0,5 

0,8477 

1657 

%VO 

4,63% n 

2 O 

 

2 

2120 

Ta có hệ: 

x 2y 0,5 

 

x 0, 25 

7x 11y 1657 

y 0,125 

4 4 2120 

0,25.88 

%mFeS 


0, 25.88 0,125.120 


SO Br 2H O 2HBr H SO 

2 2 2 2 4 

n n 0,15mol 

SO2 Br2 

Đặt 

n x, n y 

Ta có hệ: 

FeS 2 Ag 2 S 

120x 248y 18, 4 x 0,05 

 

 

2x y 0,15 y 0,05 

B gồm Fe 2 O 3 và Ag. Chất rắn không tan là Ag. 

n 2n 2.0,05 0,1mol m 10,8gam 

Ag Ag2S Ag 


HSO 3 

và SO 2 

3 
















n 0,012mol,n 0,024 a,n 2a 

2 2 2 

Fe SO4 

Cu 

Bảo toàn electron: 0,012.3 4a 2 (0,024 a) 

2a 0,012 a 0,06mol 

+ Tổng quát: FeS Cu S phản ứng với HNO 3 vừa đủ thu được hỗn hợp chỉ gồm hai muối sunfat: 

Đặt 

FeS2 Cu2S 

2 2 

n a,n b 

Bảo toàn điện tích ta được: 3a 4b 2.(2a b) a 2b 

Để tính nhanh các bài toán dạng này ta nên nhớ luôn: 

n 

n 

FeS2 

Cu2S 

2 

Áp dụng vào bài toán này ta sẽ có ngay 

Sử dụng phương pháp quy đổi: 

FeS Fe 2S 

2 

3 

Fe Fe 3e 

 

 

6 

S S 6e 

 

 

Bảo toàn electron: 

NO 

n 

Cu2S 

n 

 

2 

FeS2 

Cu S 2Cu S 

2 

2 

Cu Cu 2e 

0,06mol 

3n 3.0,12 6.(0,12.2 0,06) 2.2.0,06 n 0,8 

Vì dung dịch sau phản ứng chỉ chứa hai muối sunfat nên 

NO 

n n 0,8mol 

 

H NO 3 

+ Trong bài toán này n n mà không bằng 4n là do có phản ứng: 

H NO 3 

 

2FeS 10HNO Fe SO H SO NO 4H O 

2 3 2 4 3 2 4 2 


mmuoi 

mFe2 SO4 

mCuSO 

400 0,06.2.160 

3 

4 

2 

43, 2(gam) 



Al 

Vì Al dư nên: 

S 

 

t 

2Al 3S Al S 

 

2 3 

Al S 3HCl 2AlCl 3H S 

2 3 3 2 

3 

Al 3HCl AlCl3 H2 

2 

Có thể tính toán dựa vào phương trình phản ứng hoặc bảo toàn lưu huỳnh: 


H2S 

H2 

1 

2H2S 3O2 2SO2 2H2O 

H2 O2 H2O 

2 

n O2 

phản ứng 

3 1 

n n 

2 2 

H2S 

H2 

3 1 

0,1 0, 2 0, 25mol Vo 2 

0, 25.22,4 5,6 

2 2 

H 


lít 





Trang 13/19 











Quy trình sản xuất H 2 SO 4 trong công nghiệp: 

Xem đơn vị tấn như gam: 

Vì hiệu suất mỗi phản ứng là 95% 

FeS2 2SO2 SO3 H2SO4 

16.0,6 

nFeS 

8.10 

2 


 

2 

2 

nH2SO 

8.10 .0,95.0,95.0,95.2 0,13718mol 

4 

m 0,13718.98 13,444 

H2SO4 


tấn 

mol 

n 0,2 . Vì Ba(OH) 2 dư nên n 2 n 0,2mol 

SO 2 

SO3 

BaSO3 

Bảo toàn lưu huỳnh n 0, 2.2 0, 2 0,2mol 

K2SO3 

Khi cho SO 2 vào dung dịch hỗn hợp KOH và K 2 SO 3 có hai trường hợp xảy ra: 

+ TH1: X gồm KOH dư và K 2 SO 3 . 

n 0,3mol,n 0,24mol,n 0,24mol 

H 

CO2 K2CO3 

Khi cho Y vào HCl sinh ra CO 2 và 

+ TH2: X gồm KHSO 3 và K 2 SO 3 

n 2 

HCO 3 

SO 3 

Đặt phản ứng là a, n phản ứng là b 

Ta có hệ: 

Đặt 

a b 0, 24 a 018 

 

a 2b 0,3 b 0,06 

 

 

x a 

n x 

 

3 x 0,3 

 

n y y 0,1 

x y 0,4 

 

 

 

 

KHSO3 

 

y b 

 

K2SO 

 

3 

 

Bảo toàn điện tích: n n n 2 

n 0,3mol n loại 

H 

 

K HSO3 SO3 

x 0,2.2 0,3 0,1.2 x 0,1 


Cho SO 3 vào nước sẽ thu được H 2 SO 4 

n n 0,1mol, n 0,35mol 

SO3 H2SO4 

NaOH 

K2CO3 

n 

H 

Vì n 0, 4mol, 1,14 

nên phản ứng tạo hai muối NaHSO 4 và Na 2 SO 4 . 

H 

n 

Đặt 

 

OH 

n x,n y 

NaHSO4 Na2SO4 

Bảo toàn nguyên tố Natri và lưu huỳnh ta có hệ: 

x y 0,2 x 0,05 

 

 

x 2y 0,35 y 0,15 


m 21,3gam,m 6gam 

Na2SO4 NaHSO4 






Trang 14/19 










nSO 

a 

a b 0,2 

2 

a 0,15 

Gọi có 64a 

32b . 

 

nO 

b 

28.2 b 0,05 

2 

 

0,2 

Có 

Gọi 

Có 

 

V2O 5 ,t C 

2 

O 

2 

SO3 

2SO 2 

n 

O2phanung 

x 

thì 

m m m 

 

BaSO3 BaSO4 

n 2x;n 0,15 2x 

SO3 SO2 

Nên 217(0,15 2x) 233.2x 33,19 x 0,02 

n 

O 

phn øng 

2 

Vậy H 

n ban ®Çu 

O2 


Gọi 

Nên 

Vậy 

n 

 

 

n 

FeS2 

Cu2S 

a 

b 

có 

.100 % = 40 % 

120a 160b 5, 2 

 

nSO 

2a b 

2 

 

 

n 

NO 

11a 8b( bao toàn e ) 

2 

120a 160b 5,2 a 0,0404 

 

 

13a 9b 0,545 b 0,0022 


%mFeS 2 


5, 2 


Gọi 

Có 

n 

H 

HCl 

2a thì n 

H2SO4 

a 

n n 2n 4a 2n 2, 4 

a 0,6 

Có 

HCl H2SO4 

Mg ban dau 

m m m m 

muoi kimloai 

Cl SO4 

2 

28,8 35,5.1,2 96.0,6 m 90.6 

38, 4 28,8 

m 38,4 nO(x) 

0,6 

16 

Gọi 

n 

 

 

n 

O2 

O3 

a 

b 

có 

32a 

48b 

20.2 a 0,12 

a b 

b 0,12 

2a 3b 0,6 

 

V 22,4(0,12 0,12) 5,376(lit) 


Fe 

FeS 

 

FeCl 

 

Pb 

PbS 

 

 

S 

HCldu 

 

2 

Zn ZnS PbS H2S 

ZnCl2 


n n n n 0,6 V 873ml 

CuSO4 H2S Fe Zn 


Coi hỗn hợp X gồm a mol Fe, b mol Cu và S. 

Có 

n n 0,02 

S BaSO 4 





Trang 15/19 










Có 

56a 64b 0,02.32 2,72 a 0,02 

 

 

3a 2b 6.0,02 3.0,07 b 0,015 

4H NO 3e NO 2H O 

 

Mà 

3 2 

Nên 

nHNO3du 

0,5 0,07.4 0,22 

Do đó Y có hòa tan tối đa 

3 

nCu 0,5n 3 

n 

Fe HNO 3 

du 0,0925 m 5,92 

8 


Chọn 1 mol hỗn hợp X ban đầu thì 

m m 28.2 56 

X 

Y 

Theo quy tắc đường chéo hoặc giải hệ ta dễ dàng xác định được trong X có n 0,75 và n 0, 25 

Xét cân bằng 

Mol ban đầu 0,75 0,25 

 

V2O 5 ,t C 

2 

O 

2 

SO3 

2SO 2 

Mol phản ứng 2x x 2x 

Mol cân bằng (0,75 – 2x) (0,25 – x) 

56 

n 

sau phan ung 

1 x 0,8125 

16.56 

13 

x 

x 0,1875 H 100% 75% 

0,25 


Ở mỗi phần có 

FeS Fe H2S H2 

2x 

n n n n 0,125 

Coi mỗi phần Y chỉ gồm Fe và S thì nFe 


Theo định luật bảo toàn mol electron có: 

Vậy 

3n 6n n n 0,06 

Fe S NO2 

S 

m = 2(0,125.56 + 0,06.32 ) = 17,84 (gam) 


Có 

Gọi 

2FeCl3 H2S 2FeCl2 

2HCl S 

 

CuCl2 H2S CuS 2HCl 

n 

 

 

n 

Do đó 

FeCl2 

CuCl2 

a 

b 

có 

a 0,02 và b 0,1 

m m m 7,52 

kim loai Fe Cu 


Gọi 

n 

 

 

n 

CH4 

C2H6 

a 

b 

Có: CH4 4O CO2 2H2O 

162,5a 135b 16,75 

 

16a 96b 9,92 

(gam) 


a b 0, 2 

 

a 0,1 

có 16a 30b 

 

11,5.2 b 0,1 

0, 2 

SO 2 

O 2 





Trang 16/19 










C2H6 7O 2CO2 3H2O 

nO 

4a 7b 1,1 

Gọi 

n 

 

 

n 

O2 

O3 

a 

b 

có 

2a 3b 1,1 

 

a 0,1 

32a 

48b 

22.2 b 0,3 

a b 

V 22,4(0,1 0,3) 8,96(lit) 


o 

t 

2 

 

2 

 

2 3 

 

2 

4FeS 11O 2Fe O 8SO 

Gọi n x thì n 2x;n 0,15 ; 

FeS 2 

n 0,1;n 0,1 

KOH BaSO 3 

SO2 Ba(OH) 2 

Vì cho Y vào dung dịch NaOH, thấy xuất hiện thêm kết tủa nên trong Y có nKHSO 

0,1;n 

BaHSO 

 

0,05 

n 2x n 2n n 

SO2 BaSO3 Ba HSO3 KHSO 

2 

3 

x 0,15 m 18 


4Fe 3O 2Fe O 

a 0,75a 

2 2 3 

4FeCO O 2Fe O 4CO 

3 2 2 3 2 

b 0,25b b 


2 2 2 3 2 

c 2,75c 2c 

 

 

3 3 2 

Áp suất sau bằng áp suất trước phản ứng nên số mol khí phản ứng bằng số mol khí tạo thành: 

0,75a 0, 25b 2,75c b 2c b a c 


0,15molCuFeS 

A 

0,09molCu FeS 

 

 

 

 

 

 

BaCl2du 

 

Ba(OH) 2 du 

 


0, 24molFe 

 

0,33molCu 

0, 48molSO 

3 

2 HNO3 

2 

2 2 2 

4 

0, 48molBaSO 

Fe(OH) 

 

Cu(OH) 

 

BaSO 

4 

3 0 2 3 

t 

2 

 

Fe O : 0,12mol 

 

 

CuO : 0,33mol 

 

BaSO : 0,48mol 

4 4 

Chọn m = 100 (gam). Vì kim loại dùng dư nên sau khi axit hết, K tác dụng với nước cũng sinh H 2 . 


Có 

100C 100 100C 

n 

H2SO 

,n 

4 H2O 

 

98 18 

1 

n n n 

2 

H2 H2SO4 H2O 

Hay 100C 50 

50C 0,05.100 C 0,158 15,8% 

98 18 2 





Trang 17/19 











FeS 2 

: amol 

 

O 2 ,t Fe2O 3 

: 0,5amol 

0,165molSO 

Ag S: amol Ag : 2amol 

2 

Do đó 

nSO 2 

2a a 0,165 a 0,055 

m m 11,88(gam) 

khong tan 

Ag 


 

Dung dịch có pH = 13 có 

OH 

0,1 

Gọi 

V 

ddNaOH 

x . Ta có: n 2n 2 

H 

H2SO4 

1,5x 2 

nOHdu n 

NaOH 

n 1,5x 2 0,1 

H 

1 

x 

x 1,5(lit) 


Gọi khối lượng của oleum 71% SO 3 về khối lượng cần dùng là m. Khi đó trong m gam này chứa: 

Trong 100 gam dung dịch H 2 SO 4 60% có 

SO H O H SO 

3 2 2 4 

Do đó sau khi hòa tan thì: 

n 8,875.10 m;m 0, 29m 

3 

SO3 H2SO4 

m 60;n 20 / 9 

H2SO4 H2O 

m oleum 

m 100 

 

3 

20 1600 

mSO 

80 8,875.10 m 0,71m 

3 

 

 

9 

9 

1600 

0,71m 

9 100% 30% m 506,78(gam) 

m 100 


H S 2FeC 2FeC S 2HCl 

2 3 2 

1 

nS 

nFeC 

0,05(mol) 

3 

2 

Chú ý: Không tồn tại muối sunfua của Al và Fe(III). H 2 S không phản ứng với AlCl 3 nhưng nếu 

3 

2 

2Al 3S 6H2O 2Al(OH) 

3 

3H2S 

Có sự khác nhau này do Fe 3+ có tính oxi hóa mạnh còn Al 3+ tính oxi hóa yếu 


Có 

FeS : amol 

 

Ag S: amol 

2 

Do đó 

Fe O : 0,5amol 

0,15molSO 

Ag : 2amol 


 

2 O 2 ,t 

2 3 

2 

2 




n 2a a 0,15 a 0,05 

SO 2 

m m 10,8(gam) 

khong tan 

Ag 



Trang 18/19 










Gọi 

Có: 

n 

 

 

n 

SO2 

O2 

a 

b 

a b 0,2 

 

a 0,15 

có 64a 

32b 

 

2.28 b 0,05 

0,2 

Mol trước phản ứng 0,15 0,05 

V2O 5 ,t C 

2 

 

 

2 3 

2SO O 2SO 

Mol phản ứng 2x x 2x 

Mol cân bằng (0,15 – 2x) (0,05 – x) 2x 

Do đó 

m m m 233.2x 217(0,15 2x) 33,51 

 

x 0,03 

Vậy 

BaSO4 BaSO3 

0,03 

H 100% 60% 

0,05 

Câu 40: Đáp án D. 

5H O 2KMnO 3H SO K SO 2MnSO 5O 8H O 

2 2 4 2 4 2 4 4 2 2 

0,1 0,04 0,1 






Trang 19/19 











1. Cacbon và hợp chất của cacbon 

CHƯƠNG 8: CÁC NGUYÊN TỐ CACBON (C VÀ SI) 

Cacbon (tiếng Latinh carbo có nghĩa là “than”) đã 

được phát hiện từ thời tiền sử và đã được người cổ 

đại biết đến, họ đã sản xuất than bằng cách đốt các 

chất hữu cơ khi không có đủ ôxy. Ba dạng được biết 

đến nhiều nhất là cacbon vô định hình, graphit và 

kim cương. 

Carbon là một trong những nguyên tố quan trọng 

nhất trong bảng tuần hoàn – ít nhất là đối với loài 

người trên Trái đất; phổ hợp chất phong phú của nó 

khiến nó là trụ cột của sự sống trên hành tinh chúng 

ta. 

1.1. Tính chất hóa học của cacbon 

* Tính khử 

- Tác dụng với oxi: 

o 

0 t 4 

C 

O 

CO 

2 2 

Nếu dư Cacbon thì: 

0 

0 4 t 2 

C 

CO 

2 

2CO 

- Tác dụng với hợp chất: 

2 

2 3 

 

0 t 2 

ZnO C 

Zn CO 

 

0 t 2 

SiO 2C 

Zn 2CO 

0 

0 t 2 

Fe O 3C2Fe 3CO 

- Tác dụng với các chất oxi hóa: 

0 

0 

 

t 4 

C 4HNO CO 4NO 2H O 

3 2 2 2 

 

t 4 

C 2H SO CO 2SO 2H O 

2 4 2 

2 

- Ở nhiệt độ cao, C tác dụng với H 2 O, xảy ra đồng thời 2 phản ứng: 

0 

0 

0 

t C 

0 

t C 

2 

C 

H O 

CO H 

2 2 

4 

C 

2H O 

CO 2H 

2 2 2 

2 


Hỗn hợp khí than ướt gồm CO; CO 2 ; H 2 và một phần các khí có trong không khí như N 2 … 

Chú ý: Với các Oxit của các kim loại mạnh như CaO; Al 2 O 3 thì C chỉ khử được ở nhiệt độ cao (lò điện) 

o 

t cao 

CaO C CaC CO 

2Al O 9C Al C 6CO 

* Tính oxi hóa: 

2 3 4 3 

2 





Trang 1/36 







- Tác dụng với hidro 

0 0 4 

t ,xt 

 

2 

 

C 

4 

C 2H H 




0 t 4 

- Tác dụng với kim loại 3C 

4Al Al C3 

(nhôm cacbua) 

Chú ý: 

0 

t 

2Ca CCa C 

1000 C, 

2C Ca lß ®iÖn 

CaC 2 

2 

Al C ,CaC 

4 3 2 

4 

(Canxi axelilua hay còn gọi là đất đèn) 

thủy phân được trong nước: 

Al C 12H O 4Al(OH) 3CH 

4 3 2 3 4 

CaC 2H O Ca(OH) C H 

2 2 2 2 2 

1.2. Tính chất hóa học của cacbon mono oxit (CO) 

(điều chế metan trong phòng thí nghiệm) 

(Điều chế axetilen trong phòng thí nghiệm) 

Khí cacbon monoxide (CO), một loại khí có độc tố, được coi là kẻ giết người thầm lặng. Chỉ riêng tại Mỹ, 

mỗi năm khí CO gây tử vong cho khoảng 5 nghìn người. Cứ 5 người thì 3 người bị chết vì khí độc CO 

thoát ra từ xe ôtô, một người bị tai nạn vì hít phải CO do bếp củi hay lò than, lò sưởi còn một trong 5 

người chết vì CO nhưng không rõ nguyên nhân. Ở VN, các trường hợp ngộ độc khí CO do sử dụng bếp 

than để đun nấu và sưởi ấm cũng không hiếm. 

Khí CO xuất hiện khi sử dụng gas, các vật liệu như than đá, than củi, củi, rơm rạ để làm chất đốt, lò sưởi, 

các loại động cơ máy nổ như ô tô, xe máy… CO là sản phẩm của quá trình đốt cháy không hoàn toàn các 

hợp chất hữu cơ, là phản ứng đốt cháy của carbon trong điều kiện thiếu ôxi sinh ra CO. 

* Tính chất hóa học đặc trưng của CO là tính khử 

- Tác dụng với O 2 ở nhiệt độ cao 

0 

2 t 4 

2CO O 2CO 

2 2 

- CO có khả năng khử được các oxit kim loại đứng sau Al trong dãy điện hóa 

Chú ý: CO khử theo từng nấc 

 

CO CO CO 

2 3 o 

t 3 4 o 

t 

o 

t 

o 

2 t 4 

CO CuOCO Cu 

o 

2 t 4 

3CO Fe O 3CO 2Fe 

F e O Fe O FeO F e 

2 

2 3 2 

 

Vì vậy nếu khi cho CO khử Fe 2 O 3 mà CO thiếu thì ta sẽ thu được hỗn hợp các oxit và kim loại sắt. 

* Điều chế: 

- Trong phòng thí nghiệm: 

H o 

2 SO 4 (®Æc),t 

HCOOH CO H O 

- Trong công nghiệp: Khí CO được điều chế theo hai phương pháp 

* Khí than ướt (chứa 44% CO) 

* Khí lò gas (chứa 25% CO) 

1050C 

 

2 

 

2 

C H O 

CO H 


2 

 

t 

C O CO 

2 2 

 

t 

CO C 2CO 

1.3. Tính chất hóa học của cacbon đioxit (CO 2 ) 

* CO 2 là oxit axit tan ít trong nước thành axit yếu hai nấc là axit cacbonic: 


2 



Trang 2/36 











CO H O H CO 

2 2 2 3 

* CO 2 là oxit axit tác dụng với oxit bazơ và bazơ 

Nếu CO 2 dư thì ta có phản ứng: CO CaCO H O Ca HCO 

 

* CO 2 tác dụng với chất khử mạnh: 

2 3 2 3 2 

CO2 

Mg MgO C 

* Phản ứng điều chế đạm urê: 

2NH CO NH CO H O 

3 2 2 2 

2 

Chú ý: Không sử dụng khí CO 2 để dập tắt các đám cháy Mg; K; Al,… 

2 

1.4. Axit cacbonic (H 2 CO 3 ), muối cacbonat ( ) và hidrocacbonat ( HCO ) 

2 

Muối cacbonat ( CO ): 

3 

CO 3 

3 

- Tất cả các muối cacbonat đều không tan, trừ muối cacbonat của các kim loại kiềm, muối cacbonat của 

kim loại kiềm thổ tan được trong nước chứa CO 2 

CaCO CO H O Ca HCO 

 

3 2 2 3 2 

- 

2 

CO 3 

bị thủy phân tạo môi trường kiềm vì vậy nó phản ứng được với axit 

2 

CO HOH HCO OH 

3 3 

HCO H O H CO OH 

 

3 2 2 3 

CO 2H CO H O 

2 

 

3 2 2 

- Muối cacbonat của một số kim loại không tồn tại trong dung dịch do có sự thủy phân trong dung dịch: 

Do đó: 

 

 

 

 

Fe CO 3H O 2Fe(OH) 3CO 

 

2 3 3 2 3 2 

Al CO 3H O 2Al(OH) 3CO 

 

2 3 3 2 3 2 

2FeCl 3Na CO 3H O 2Fe(OH) 6NaCl 3CO 

 

3 2 3 2 3 2 

2AlCl 3Na CO 3H O 2Al(OH) 6NaCl 3CO 

3 2 3 2 3 2 

Nhiệt phân: Muối cacbonat trung hòa của kim loại kiềm rất bền với nhiệt chúng có thể nóng chảy mà 

không bị nhiệt phân hủy. Các muối cacbonat bị phân hủy khi đun nóng: 

nhiÖt ph©n 

Muối cacbonat Oxit CO2 

 

o 

t 

CaCO CaO CO 

3 2 

FeCO FeO CO 

3 2 


 

3 2 2 3 2 

(môi trường không có oxi) 

(môi trường có oxi) 

Chú ý: Phản ứng nhiệt phân của một số muối cacbonat như (NH 4 ) 2 CO 3 và Ag 2 CO 3 ; HgCO 3 

Lưu ý: H 2 CO 3 là một axit yếu rất kém bền, chỉ tồn tại trong dung dịch loãng, dễ bị phân hủy thành 

CO 2 và H 2 O. 

Muối hidrocacbonat ( HCO ): 


3 

- HCO 3 

có tính lưỡng tính vì vậy nó vừa phản ứng được với phản ứng được với bazơ 

2 

HCO OH CO H O 

Nhiệt phân: Khi đun nóng nhẹ, 

3 3 2 

 

3 

 

2 

 

2 

HCO H CO H O 

HCO 

3 

dễ bị phân hủy theo phản ứng: 





Trang 3/36 










2HCO CO H O CO 

 

2 

3 3 2 2 

Do đó khi nhiệt phân muối hidrocacbonnat ta thu được muối cacbonat, tùy vào cation trong muối 

cacbonat mà muối cacbonat có thể tiếp tục bị nhiệt phân như đã trình bày ở trên. 

Chú ý: 

Trong các dạng toán về muối hidrocacbonat ta thường bắt gặp chữ cô cạn dung dịch hay đun nóng dung 

dịch hoặc nung nóng đến khối lượng không đổi thì chúng ta cần tỉnh táo để không bị đánh lừa: 

- Cô cạn dung dịch hoặc đun nóng: 

+ Khi cô cạn muối hidrocacbonat của kim loại kiềm ta thu được muối hidrocacbonat khan 

+ Khi cô cạn muối hidrocacbonat của kim loại kiềm thổ ta có phản ứng: 

 

 

o 

t 

M HCO MCO CO H O 

3 2 

3 2 2 

+ Muối amoni hidrocacbonat và muối amoni cacbonat bị phân hủy dần dần ngay ở nhiệt độ thường vậy 

khi đun nóng thì nó bị nhiệt phân nhanh giải phóng khí NH 3 và hí CO 2 . 

- Nung nóng đến khối lượng không đổi: 

+ Khi nung nóng đến khối lượng không đổi muối hidrocacbonat của kim loại kiềm thì ta có phản ứng: 

Vì vậy muối thu được là M 2 CO 3 . 

o 

t 

2MHCO M CO CO H O 

3 2 3 2 2 

+ Khi nung nóng đến khối lượng không đổi muối hidrocacbonnat của kim loại kiềm thổ thì ta có phản 

ứng: 

Vậy chất rắn thu được là MO. 

 

t 

M HCO MO 2CO H O 

3 2 

2 2 

Lưu ý: Khi nhiệt phân muối hidrocacbonat của các kim loại kiềm, ta chỉ thu được muối cacbonat tương 

ứng mà không thu được oxit kim loại tương ứng. 

2. Silic và hợp chất của silic 

2.1. Đơn chất Si 

Tính khử 

- Si phản ứng được với Flo ngay ở nhiệt độ thường: Si 2F2 SiF4 

- Khi đun nóng Si phản ứng được với clo; brom; iot; oxi và phản ứng được với cacbon; nitơ; lưu huỳnh ở 

nhiệt độ cao: 

o 

0 t 4 

Si 

O Si O 

2 2 

o 

0 t cao 4 

Si 

C Si C 

- Si tan trong dung dịch HF hoặc hỗn hợp HF + HNO 3 

0 4 

Si 4HF Si F 2H 

4 2 

0 4 

3Si18HF 4HNO 3H Si F 4NO 8H O (phương trình tham khảo) 

3 2 6 2 


- Si tan dễ dàng trong dung dịch kiềm 

Tính oxi hóa 

0 4 

Si 2KOH H O K Si O 2H 

2 2 3 2 

- Ở nhiệt độ cao Si phản ứng được với một số kim loại như Ca; Mg; Fe… 

o 

0 t 4 

Si 

2Mg Mg Si 


2 



Trang 4/36 











* Silic được điều chế bằng cách dùng chất khử mạnh như magie, nhôm, cacbon khử silic đioxit ở nhiệt độ 

cao: 

2. Hợp chất của silic 

Silic đioxit (SiO 2 ) 

2 

o 

t 

SiO 2Mg Si 2MgO 

- Silic đioxit tan chậm trong dung dịch kiềm đặc nóng, tan dễ trong kiềm nóng chảy: 

- Silic đioxit tan trong axit flohidric: 

t 

SiO 2NaOH Na SiO H O 

2 2 3 2 

SiO 4HF SiF 2H O 

2 4 2 

(từ phản ứng này người ta dùng dung dịch HF để khắc chữ và hình lên thủy tinh) 

Axit silixic: là axit rất yếu yếu hơn cả axit cacbonic nên dễ bị khí cacbonic đẩy ra khỏi dung dịch muối 

silicat: 

B. CÁC DẠNG BÀI TẬP ĐIỂN HÌNH 

Na SiO CO H O Na CO H SiO 

2 3 2 2 2 3 2 3 

Dạng 1: Bài tập về phản ứng nhiệt luyện (Xem Chương Đại cương về kim loại) 

Dạng 2: Bài tập về CO 2 tác dụng với dung dịch kiềm (Xem chuyên đề Bài toán CO 2 , SO 2 và H 3 PO 4 tác 

dụng với dung dịch kiềm trong sách Chinh phục bài tập đại cương) 

Dạng 3: Các dạng bài tập về muối cacbonat và hodrocacbonat 

3.1. Bài tập về muối cacbonat và hidrocacbonat phản ứng với dung dịch axit 

2 

Cho từ từ dung dịch chứa ion CO vào dung dịch chứa ion H + 

Lượng H + trong dung dịch ban đầu rất dư, do đó chỉ xảy ra phản ứng: 

3 

CO 2H CO H O 

2 

 

3 2 2 

Khí CO 2 thoát ra ngay sau khi trộn hai dung dịch với nhau. 

2 

Dung dịch sau phản ứng có thể dư ion CO hoặc dư ion H + 

3 

2 

+ Nếu dung dịch sau phản ứng có dư CO , khi tác dụng với dung dịch khác có chứa Ca 2+ , Ba 2+ ,… thì 

sinh ra kết tủa: 

M CO MCO 

2 

2 

3 3 

3 

(M: Ca, Ba,…) 

+ Nếu dung dịch sau phản ứng dư H + thì thường được trung hòa bởi NaOH, KOH… 

- Cho từ từ dung dịch chứa ion H + vào dung dịch chứa ion 

Phản ứng xảy ra theo thứ tự sau đây: 

2 

Trước tiên xảy ra phản ứng: H CO HCO 

(1) 

3 3 

Khi (1) xảy ra xong mà dư H + 

 

: H HCO CO H O (2) 

3 2 2 

CO 

Chúng ta cần xác định được mức độ xảy ra các phản ứng (1) và (2) 


+ Khi n n : (1) xảy ra vừa đủ, chưa có khí thoát ra, dung dịch chứa HCO . 

2 

H CO 3 

3 

 

2 

HCO 

+ Khi n < n 2 

: (1) xảy ra với CO dư sau phản ứng, chứa có khí thoát ra, dung dịch chứa 

3 

H CO 3 

3 

2 

CO3 

HCO 2 H CO 3 

3 

3 

+ Khi n 2n (2) vừa đủ, khí thoát ra là lớn nhất, dung dịch không còn H + 2 

, và CO 

2 

3 





Trang 5/36 










+ Khi n > 2n 

: (2) có xảy ra, H + dư sau cả hai phản ứng, khí thoát ra là lớn nhất, dung dịch có H + 

dư. 

 

2 

H CO 3 

+ Khi n n < 2n : (1) xong, (2) xảy ra một phần, dung dịch sau phản ứng chứa HCO dư. 

2 < 

2 CO3 H CO 

3 

3 

HCO 2 3 

3 

Với trường hợp dung dịch sau phản ứng còn cả và CO cần chú ý sau phản ứng cho tác dụng với 

Ca(OH) 2 , Ba(OH) 2 . 

+ Nếu là M(OH) 2 (M: Ca, Ba) thì: 

HCO OH CO 

 

2 

3 3 

M CO MCO 

2 

2 

3 3 

Lượng kết tủa bao gồm lượng dư ban đầu và lượng vừa được tạo ra từ phản ứng (3) tạo ra. 

+ Nếu MCl 2 , M(NO 3 ) 2 … (M: Ca, Ba) thì chỉ có phản ứng: 

M CO MCO 

2 

2 

3 3 

2 

Lượng kết tủa chỉ do lượng CO dư tạo ra. 

Cho từ từ dung dịch chứa H + vào dung dịch chứa 

3 

2 

3 3 2 

 

3 

 

2 

 

2 

(3) 

CO H HCO H O(1) 

HCO H CO H O(2) 

2 

CO và HCO 

3 

Phản ứng (1) xảy ra trước, phản ứng (1) kết thúc mới đến phản ứng (2) 

Phương pháp giải: Đây là dạng bài tập dễ, chúng ta chỉ cần viết 2 phương trình ion thu gọn như trên sau 

đó xác định số liệu theo phương trình để tìm ra đáp án. Dạng bài tập này gần giống với dạng bài tập cho 

từ từ dung dịch chứa ion H + vào dung dịch chứa ion 

HCO 

3 

3 

2 

CO . Tuy nhiên các bạn cần lưu ở dạng bài này có 

ban đầu, còn lại quá trình xảy ra phản ứng và phương pháp giải đều giống với dạng trên. 

2 

Cho từ từ dung dịch chứa CO và vào dung dịch chứa H + 3 

HCO 3 

: 

2 

 

CO 2H CO H O (1) 

3 2 2 

HCO H CO H O(2) 

 

3 2 2 

Phản ứng (1) và phản ứng (2) xảy ra đồng thời 

Phương pháp giải: 

2 

+ Xác định tỉ lệ mol của và HCO trong dung dịch 

CO 3 

3 

+ Xét xem H + phản ứng dư hay hết 

+ Dựa vào các dữ kiện lập phương trình để tìm ra đáp án 

Đổ nhanh dung dịch chứa H + vào dung dịch chứa và CO hoặc ngược lại 

3 

HCO 2 3 

3 

Trường hợp này do đổ nhanh 2 dung dịch vào với nhau nên tức thời lượng H + dư không biết chất nào 

phản ứng trước với H + nên thể tích CO 2 tạo thành sẽ nằm trong khoảng giá trị. Để tìm khoảng giá trị này, 

ta xét các trường hợp như sau: 

+ Trường hợp 1: H + 2 

tác dụng với CO 3 

trước V 

2 

V 

CO 1 


+ Trường hợp 2: H + tác dụng với HCO 3 

trước V V V V V 

2 2 

CO 2 1 CO 2 

3.2. Bài tập về muối cacbonat và hidrocacbonat phản ứng với dung dịch bazơ 

Với bài tập về dạng này thì chúng ta chỉ lưu ý một số phương trình ion: 

HCO OH CO H O 

2 

3 3 2 

M CO MCO 

2 

2 

3 3 

(M: Ca, Ba) 





Trang 6/36 










Sau đó dựa vào số liệu cụ thể xét xem chất nào hết chất nào dư. 

Với dạng bài này các bạn cần lưu ý nếu sau phản ứng thêm vào dung dịch M(OH) 2 (M: Ca;Ba…) thì cần 

HCO 2 3 

3 

xét có dư hay không. Nếu thêm vào dung dịch muối mà có ion M n+ vừa kết tủa với CO vừa kết 

tủa với OH - (thường gặp Mg 2+ ,…) thì phải xét lượng OH - có dư hay không. 

3.3. Bài tập về nhiệt phân muối cacbonat và hidrocacbonat 

Phương pháp giải: Ít có một dạng bài tập tổng quát nào cho phần nhiệt phân muối. Có thể là một bài toán 

riêng biệt cũng có thể được lồng ghép vào một số bài toán. Đối với các bài toán nhiệt về nhiệt phân muối 

cacbonat và hidrocacbonat ta thường vận dụng các phương pháp chủ yếu như: 

+ Bảo toàn khối lượng 

+ Bảo toàn nguyên tố 

+ Tăng giảm khối lượng. 

Lưu ý: Với dạng bài tập này người ta chủ yếu khai thác phần kiến thức lý thuyết về nhiệt phân muối 

cacbonat và hidrocacbonat. Vì vậy để làm tốt dạng bài tập này thì chúng ta phải nắm thật kĩ kiến thức lý 

thuyết về nhiệt phân. 

* Dạng 4: Một số dạng bài tập khác về đơn chất và hợp chất của silic 

Yêu cầu: Ghi nhớ và nắm vững các kiến thức lý thuyết đã trình bày ở phần I 

Phương pháp giải: Vận dụng một số phương pháp thường gặp như: 

+ Bảo toàn nguyên tố + Bảo toàn khối lượng 

+ Phương pháp trung bình + Phương pháp đường chéo 

+ Tính toán theo phương trình phản ứng 

C. VÍ DỤ MINH HỌA 

Bài 1: Cho từ từ 150 ml dung dịch Na 2 CO 3 vào 100 ml dung dịch H 2 SO 4 1M. Sau phản ứng thu được 

dung dịch X. Cho BaCl 2 dư vào X thu được m gam kết tủa. Giá trị của m là: 


n 0,15mol;n 0, 2;n 0,1 

2 

 

2 

CO3 H SO4 

Phản ứng xảy ra: 

Ban đầu: 0,15 0,2 

CO 2H CO H O 

2 

 

3 2 2 

Phản ứng: 0,1 0,2 0,1 

Sau phản ứng: 0,05 0 0,1 

Dung dịch X chứa: 0,05 mol 

Khi cho BaCl 2 dư vào X: 

2 

CO 2 

và 0,1 mol SO 

4 

3 

2 

2 

3 3 

Lời giải 

Ba CO BaCO 

0,05 0,05 

Ba SO BaSO 

2 

2 

4 4 

0,1 0,1 

Khối lượng kết tủa thu được sau phản ứng: 

m 0,05.197 0,1.233 33,15 

(gam) 


Đáp án D. 

Nhận xét: Đây là một trong những dạng bài toán dễ giúp các bạn gỡ điểm. Nhưng do dễ nên các bạn 

thường chủ quan làm nhanh và quên mất lượng kết tủa BaSO 4 dẫn đến kết quả sai một cách đáng tiếc. 





Trang 7/36 










Bài 2: Cho từ từ dung dịch X chứa 31,3 gam hỗn hợp muối cacbonat của hai kim loại kiềm thuộc hai chu 

kỳ liên tiếp nhau trong bảng tuần hoàn vào 400 ml dung dịch HCl 1M thu được dung dịch Y. Thêm 

Ba(OH) 2 dư vào dung dịch Y thu được 9,85 gam kết tủa. Hai kim loại kiềm là: 

A. Li, Na B. Na, K C. K, Rb D. Li, K 

Gọi công thức trung bình của hai muối là: M2CO3 

Lời giải 

Cho từ từ hỗn hợp muối cacbonat nên ta có phản ứng: 

CO 2H CO H O 

2 

 

3 2 2 

Sau khi phản ứng với dung dịch axit, thêm Ba(OH) 2 dư vào Y thấy xuất hiện kết tủa 

CO 

2 

3 


 

CO 2H CO H O 

2 

3 2 2 

0,2 0,4 

Ba CO BaCO 

2 

2 

3 3 

0,05 0,05 0,05 

Do đó n 2 0,2 0,05 0,25(mol) n 

Có 

CO 3 M2CO3 

 

n 0, 25 

M2CO3 

31,3 

 

(2M 60) 125,2 M 32,6 

m 31,3 

0, 25 

M2CO3 

Vậy hai kim loại cần tìm là Na và K 

 

Đáp án B. 

H + hết và dư 

Bài 3: Cho từ từ dung dịch chứa a mol HCl vào dung dịch chứa b mol Na 2 CO 3 đồng thời khấy đều, thu 

được V lít khí (ở đktc) và dung dịch X. Khi cho dư nước vôi trong vào dung dịch X thấy có xuất hiện kết 

tủa. Biểu thức liên hệ giữa V với a,b là: 

A. V 11, 2(a b) 

B. V 22,4(a - b) 

C. V 22, 4(a + b) 

D. V 11,2(a + b) 

Lời giải 

Khi cho dư nước vôi trong vào dung dịch X thấy có xuất hiện kết tủa (CaCO 3 ) 

X có chứa NaHCO 3 . 

Từ đó ta có các phản ứng: 

Vậy V = 22,4 (a – b). 

Na CO HCl NaHCO NaCl(1) 

2 3 3 

amol 

amol 

NaHCO HCl NaCl CO H O(2) 

3 2 2 

(b a)mol (b a)mol 

Đáp án B. 


Nhận xét: Bài này giúp bạn nắm vững quá trình và thứ tự xảy ra phản ứng từ đó phát triển tư duy để giải 

các bài tập khó hơn. Tuy nhiên sẽ có một số bạn chưa hiểu được vì sao khi cho từ từ HCl vào dung dịch 

Na 2 CO 3 thì lại xảy ra phản ứng (1) xong rồi mới đến phản ứng (2) mà không xảy ra luôn phản ứng 

CO 2H CO H O 

2 

 

3 2 2 





Trang 8/36 










2 

Như ta đã biết thì tính bazơ của mạnh hơn tính bazơ của HCO vì vậy khi cho từ từ dung dịch axit 

CO 3 

3 

vào do là cho từ từ nên lượng axit sẽ thiếu vì vậy nó sẽ ưu tiên phản ứng với 

HCO 

3 

. 

2 

CO 

3 

trước sau đó mới đến 

Qua đây thì chúng ta cũng giải thích được cho quá trình phản ứng khi cho từ từ dung dịch chứa ion H + 

HCO 2 3 

3 

vào dung dịch chứa ion và CO đã nêu ở các dạng bài tập. 

Bài 4: Dung dịch X gồm 2 muối Na 2 CO 3 và K 2 CO 3 . Khi cho dung dịch X vào dung dịch Y chứa CaCl 2 ta 

thu được 50 gam kết tủa. Mặt khác khi thêm từ từ và khuấy đều 0,3 lít dd H 2 SO 4 0,5M vào dung dịch X 

thì thu được dung dịch Y chứa 6 muối. Thêm Ba(OH) 2 dư vào dung dịch Y thu được m(gam) kết tủa A. 

Giá trị của m là: 


n 0,5 n 0,5 

CaCO 

2 

3 CO3 

n 0,3.0,5 0,15 n 0,3;n 0,15 

H 2 

2SO 

 

4 

H so4 

Lời giải 

2 

Ta có: n 2 

n Chỉ xảy ra phản ứng: H CO 3 

 

3 

và CO còn dư 

CO3 

H 

Vậy dung dịch Y chứa 6 muối chỉ có thể là 

Na CO ; K CO ;KHCO ; NaHCO ; Na SO 

; K SO 

2 3 2 3 3 3 2 4 2 4 

HCO 2 3 

2 

Trong Y chứa các anion: CO (a mol); HCO 2 

3 

(b mol); SO 

4 

(0,15 mol). 

Khi thêm Ba(OH) 2 dư vào dung dịch Y ta có các phản ứng: 

3 

HCO OH CO 

a mol 

2 3 3 

a mol 

Ba CO BaCO 

2 

2 

3 3 

a + b 

a + b 

Ba SO BaSO 

2 

2 

4 4 

Ta có a b n 2 

0,5 m 0,5.197 0,15.233 133, 45gam 

CO 3 

Đáp án C. 

Bài 5: Hỗn hợp X gồm 2 muối khan Na 2 CO 3 và K 2 CO 3 có khối lượng là 38,2 gam. Hòa tan X vào nước ta 

thu được dung dịch Y. Thêm từ từ và khuấy đều 0,2 lít dung dịch H 2 SO 4 0,5M vào dung dịch Y thì thu 

được dung dịch Z và không thấy có khí thoát ra. Thêm tiếp vào dung dịch Z đến dư 1 lượng ba(OH) 2 thì 

ta thu được m(gam) kết tủa. Giá trị của m là: 

A. 82,4 gam B. 72,55 gam C. 102,1 gam D. 70,58 gam 

Lời giải 

HCO 2 3 

3 

Thoạt đầu đọc xong đề ta đã hình dung được lượng trong dung dịch Z chứa 2 anion là và CO . 

Vì vậy số mol kết tủa BaCO 3 sẽ chính bằng số mol của ion 

này là số mol 

2 

CO 

3 

là bao nhiêu? 

2 

CO ban đầu. Vấn đề đặt ra cho chúng ta lúc 


Đề cho hai muối nhưng chỉ cho một dữ kiện là khối lượng hỗn hợp muối cho nên chúng ta chưa thể nào 

tìm ra được số mol của 

2 

CO 

3 

ban đầu. 

Phải chăng đề ra cho thiếu dữ kiện? 

3 





Trang 9/36 










Phân tích – định hướng: Với một bài tập hóa học khi giải chúng ta có cảm giác như đề sai hoặc thiếu dữ 

kiện thì nó thường sẽ rơi vào một trong 2 trường hợp: 

+ Trường hợp thứ nhất là bài tập có gì đó đặc biệt về công thức phân tử hoặc phân tử khối, số mol… và 

thường thì nó rơi vào các bài tập hữu cơ nhiều hơn là bài tập vô cơ. 

+ Trường hợp thứ 2 là ta dựa vào những dữ kiện đã cho để biện luận kết quả hoặc giới hạn đáp án để 

chọn đáp án phù hợp nhất. Trường hợp này thì ta thường gặp ở cả vô cơ và hữu cơ. 

Quay trở lại với bài tập này thì theo quan sát đề bài không có điều gì đặc biệt. Vậy có thể nó sẽ rơi vào 

trường hợp hai. 

Đề cho duy nhất dữ kiện là khối lượng hỗn hợp muối. Điều chúng ta cần là số mol của 

Ngoài ra, ta chắc chắn là không thể tìm ra được số mol cụ thể. 

2 

Vậy từ dữ kiện đó ta sẽ nghĩ ngay tới việc tìm khoảng giới hạn số mol CO . 

38, 2 38,2 

Từ đó ta có: n 2 

0,2768 n 2 

0,36 

CO3 CO3 


Ta có kết tủa sẽ bao gồm BaCO 3 và BaSO 4 với 

0,768 nBaCO 

0,36 

3 

 

 

nBa 

SO 

n 

4 H2SO 

0,1 

4 

Do đó: 0,2768.197 0,1.233 m 0,36.197 0,1.233 77,8296 m 94, 22 

Nhìn vào đáp án chỉ có A thỏa mãn giới hạn của m. 

3 

Đáp án A. 

CO 

2 

3 

ban đầu. 

Bài 6: Nhỏ từ từ từng giọt đến hết 30ml dung dịch HCl 1M vào 100ml dung dịch chứa Na 2 CO 3 0,2M và 

NaHCO 3 0,2M, sau phản ứng thu được số mol CO 2 là: 

A. 0,02 B. 0,03 C. 0,015 D. 0,01 

Phản ứng xảy ra theo thứ tự sau: 

Na CO HCl NaHCO NaCl(1) 

2 3 3 

0,02mol 0,02mol 0,02mol 

3 2 2 

Lời giải 


(0,02 0,02)(0,03 0,02) 

Sau phản ứng (2) còn dư 0,03 mol HCO 

3 

Vậy số mol khí CO 2 được tính theo số mol HCl n 0,01 

CO 2 

Đáp án D. 

Bài 7: Nhỏ từ từ 200ml dung dịch HCl vào 100ml dung dịch X chứa Na 2 CO 3 , K 2 CO 3 , NaHCO 3 (trong đó 

NaHCO 3 có nồng độ 1M), thu được 1,12 lít CO 2 (đktc) và dung dịch Y. Cho nước vôi trong dư vào dung 

dịch Y thu được 20 gam kết tủa. Nồng độ mol/l của dung dịch HCl là: 

A. 1,25M B. 0,5M C. 1,0M D. 0,75M 

Gọi thể tích của dung dịch HCl là V(lít) 

Các phản ứng 

Lời giải 
















H CO HCO (1) 

2 

3 3 

0,2V 0, 2V 0, 2V 

HCO H CO H O 

 

 

3 2 2 

0,05mol 0,05mol 0,05mol 

Sau phản ứng cho nước vôi trong dư vào dung dịch Y thì được kết tủa 

Trong dung dịch Y còn chứa anion HCO H + 3 

phản ứng hết. 

Sau (1), (2) có 

n còn lại 0, 2V 0,05 0,1 0, 2V 0,05 

HCO 3 

Khi cho nước vôi trong vào dung dịch Y ta có phản ứng sau: 

HCO OH CO H O 

 

3 3 2 

0, 2mol 0,2mol 

Ca CO CaCO 

2 

2 

3 3 

0,2mol 0,2mol 

Do đó, ta có 0,2V 0,05 0,2mol V 0,75 

Tổng số mol HCl là: 0,2V 0,05 0,2.0,75 0,05 0, 2mol 

Nồng độ của HCl: 

C 

M 

n 0,2 

1M 

v 0,2 

Đáp án C. 

Bài 8: Nhỏ từ từ đến hết dung dịch A chứa 0,1 mol Na 2 CO 3 và 0,3 mol NaHCO 3 vào 150 ml dung dịch B 

chứa H 2 SO 4 1M thu được khí CO 2 và dung dịch X. Cho dung dịch Ba(OH) 2 dư vào dung dịch X thì thu 

được kết tủa có khối lượng là: 

A. 34,95 gam. B. 66,47 gam C. 74,35 gam D. 31,52 gam 

Lời giải 

n 2n 0,15.2 0,3;n 0,15 

H 2 và n 0,1;n 0,3 

 

H 

2SO 

 

4 SO4 

CO 

2 

 

HCO 

3 3 

2 

Xác định tỉ lệ số mol của và HCO trong dung dịch ta có: 

So sánh số mol: Ta có: 

 

CO 3 

3 

n 

Na2CO 

0,1 1 

3 

 

n 0,3 3 

NaHCO3 

 

2n n 0,5 n 0,3 H + hết 

2 

CO3 HCO3 

H 

2 

Khi cho từ từ A vào B nên và HCO sẽ đồng thời phản ứng với axit. 

CO 3 

3 

2 

Vì vậy giả sử nếu phản ứng hết x mol thì HCO sẽ phản ứng 1 lượng đúng bằng tỉ lệ mol trong 

dung dịch của 2 chất là 3x mol. 

CO 2H CO H O 

x mol 

CO 3 

3 

2 

 

3 2 2 

2xmol 

HCO H CO H O 

3x mol 

 

 

3 2 2 


3x mol 

Do H + hết nên tính theo H + ta có: 5x 0,3 x 0,6 

HCO 2 3 

CO 2 3 

4 

mol) 

Trong X chứa anion: (0,3 – 3.0,6 = 0,12 mol), (0,1 – 0,06 = 0,04 mol) và SO (0,15 

Khi cho Ba(OH) 2 dư vào ta có các phản ứng: 















HCO 

OH CO H O 

3 

0,12 0,12 

2 

3 2 

Ba CO BaCO 

2 

2 

3 3 

0,12 0,04 0,16 

Ba SO BaSO 

 

2 

2 

4 4 

0,15 

Vậy khối lượng kết tủa thu được là: 

m m 0,16.197 0,15.233 66,47(gam) 

BaCO3 BaSO4 

Bài 9: Hỗn hợp X gồm hai muối R 2 CO 3 và RHCO 3 . Chia 44,7 gam X thành ba phần bằng nhau: 

- Phần một tác dụng hoàn toàn với dung dịch Ba(OH) 2 dư, thu được 35,46 gam kết tủa. 

- Phần hai tác dụng hoàn toàn với dung dịch BaCl 2 dư, thu được 7,88 gam kết tủa. 

- Phần ba tác dụng tối đa với V ml dung dịch KOH 2M. 

Giá trị của V là 

A. 180 B. 200. C. 110. D. 70 

Lời giải 

Vì chia hỗn hợp X thành 3 phần bằng nhau nên khối lượng mỗi phần là 14,9 gam. 

Phần 1: Có n n n 0,18 

2 

 

CO3 HCO3 

Phần 2: n 2 n 0,04 

 

HCO 3 

CO3 

BaCO3 

n 0,18 0,04 0,14 

BaCO3 

Ta có 0,04(2R 60) 0,14(R 61) 14,9 

R 18 R là NH 

 

NH4 

 

4 

n 0,042 0,14 0, 22 

Phần 3: 

 

OH 

HCO OH CO H O 

2 

3 3 2 

0,14 0,14 

NH OH NH H O 

 

4 3 2 

0, 22 0, 22 

n 0,36 V 180ml 

Đáp án A. 

Nhận xét: Bài này không khó nhưng nhiều bạn sẽ dễ bị đánh lừa khi không nghĩ tới gốc R có thể phản 

ứng KOH do thói quen nghĩ gốc R là kim loại. Từ 2 dữ kiện phản ứng với Ba(OH) 2 và BaCl 2 ta tính được 

2 

số mol và HCO , vì không nghĩ tới gốc R phản ứng với KOH nên dường như dữ kiện khối lượng 

CO 3 

3 

gần như thừa và nhiều bạn lại nghĩ rằng đề bài cố tình ra để gây nhiễu cuối cùng dẫn đến kết quả sai. Do 

đó trong quá trình làm bài, các bạn cần quan sát, phân tích, sử dụng, khai thác tối đa các dữ kiện ta cũng 


giải thích được cho quá trình phản ứng khi cho từ từ dung dịch chứa ion H + vào dung dịch chứa ion 

và 

HCO 

3 

đã nêu ở các dạng bài tập. 

2 

CO 

3 

Bài 10: Có hỗn hợp A gồm 3 muối NH 4 HCO 3 , NaHCO 3 và Ca(HCO 3 ) 2 . Khi nung 48,8 gam hỗn hợp đó 

đến khối lượng không đổi thu được 16,2 bã rắn và hỗn hợp khí X. Nung X ở nhiệt độ 180 - 200C, dưới 

áp suất khoảng 200 atm. Sau một thời gian đưa về nhiệt độ ban đầu ta thu được một chất rắn duy nhất và 















còn lại một chất khí Z có áp suất bằng 

Ca(HCO 3 ) 2 trong hỗn hợp ban đầu: 

4 

7 

áp suất của X. Xác định thành phần phần trăm khối lượng của 

A. 33,197% B. 25,62% C. 66,39% D. 46,2% 

Tóm tắt: 

NH HCO 

 

Lời giải 

4 3 o 

o 

t 

t 

 

Na 2CO3 

48,8gam NaHCO3 

16,2gam X Z 

 

Ca HCO 

3 2 

 

 

CaO 

Phân tích – định hướng: Từ 2 dữ kiện khối lượng ta có thể lập được 2 phương trình. Hỗn hợp chất ban 

đầu gồm 3 chất. Vậy muốn giải được bài này cần thêm một phương trình nữa. Phương trình còn lại ta sẽ 

khai thác dữ kiện cuối cùng từ đó lập hệ ba phương trình để giải tìm ra số mol từng chất. 

Gọi a; b; c lần lượt là số mol của NH 4 HCO 3 , NaHCO 3 và Ca(HCO 3 ) 2 

Ta có: 89 a + 84 b + 162 c = 48,8 ( 1 ) 

 

 

 

t 

NH HCO NH CO H O 

4 3 3 2 2 

a mol 

 

t 

a mol 

2NaHCO Na CO CO H O 

3 2 3 2 2 

b b 

bmol mol mol 

2 2 

 

t 

a mol 

Ca HCO CaO 2CO H O 

3 2 

2 2 

cmol cmol 2cmol 

Khối lượng của hỗn hợp rắn là: 53 b + 56 c = 16,2 ( 2 ) 

b 

Hỗn hợp khí X gồm NH 3 (a mol) và CO 2 a 

2c 

2 

b 

nX 

2a 2c 

2 

Khi X ở nhiệt độ 180 – 200C, dưới áp suất khoảng 200 atm thì đây chính là phản ứng điều chế đạm urê 

nên ta có phản ứng: 

o 

t ,p 

 

2NH CO NH CO H O 

a 

3 2 2 2 

2 

a 

2 

 

NH 3 phản ứng với CO 2 theo tỉ lệ 1:2 lượng khí Z còn lại chính là CO 2 

a b 

n 

Z 

2c 

2 2 

Do sau phản ứng đưa về nhiệt độ ban đầu nên ta có: 


b 

2a 2c 

PX 

nX 

7 2 9 3 

a b 6c 0 

P a b 

Z 

n 

Z 

4 

2c 

2 2 

2 2 





Trang 13/36 










Từ (1); (2) và (3) ta có: 

a 0,2 

 

b 0,2 

 

c 0,1 

0,1.162 

n 

3 

0,1 %m 

Ca HCO 

Ca 

2 

HCO3 

 


2 

48,8 

Đáp án A. 

Nhận xét: Đây là một bài tập không quá khó nhưng đòi hỏi các bạn cần nắm vững kiến thức lý thuyết 

sách giáo khoa thì mới có thể làm được. 

Ngoài ra, đối với các bài hóa cho hỗn hợp nhiều chất thì chúng ta nên tóm tắt hóa đề bài bằng sơ đồ để dễ 

quan sát (riêng với hóa hữu cơ các bạn nên viết ra 2 kiểu công thức là công thức công tạo và công thức 

phân tử) định hướng được cách làm một cách nhanh nhất. Không chỉ với những dạng bài hóa nhiều chất 

mà với những bài khi mà đọc đề xong các bạn chưa có ý tưởng làm hoặc cảm thấy không hệ thống được 

hết các dữ kiện của đề thì các bạn vẫn nên tóm tắt bài hóa bằng sơ đồ như trên. Tóm tắt đề như thế có thể 

gây mất thời gian hơn nhưng các bạn sẽ không bị đọc sót đề, dễ quan sát, tư duy và định hướng cách giải. 

Bài 11: Nung nóng 18,56 gam hỗn hợp A gồm FeCO 3 và một oixt sắt Fe x O y trong không khí tới khi phản 

ứng xảy ra hoàn toàn, thu được khí CO 2 và 16 gam một oxit sắt duy nhất. Cho khí CO 2 hấp thụ hết vào 

dung dịch Ba(OH) 2 dư thu được 15,76 gam kết tủa. Vậy công thức oxit Fe x O y là: 

A. FeO B. Fe 3 O 4 C. Fe 2 O 3 D. Fe 2 O 3 hoặc FeO 

Lời giải 

Các oxit sắt, nung ngoài không khí đến khối lượng không đổi luôn tạo thành Fe 2 O 3 

duy nhất là Fe 2 O 3 . 

Cách 1: Phương pháp đại số 

Đặt số mol các chất trong 18,56 gam A FeCO 3 

: n;FexO y 

: m 

116n (56x 16y)m 18,56(1) 

o 

t 


4Fe 

3 2 2 3 2 

n 0,5n n 

 

t 

x y 2 2 3 

m 

O (3x 2y)O 2xFe O 

0,5mx 

Chất rắn là Fe2O 3 

: 0,5(n mx)mol 160.0,5(n mx) 16 n mx 0,2 

Từ phản ứng: Ba(OH) 

2 

CO2 BaCO3 H2O 

n n 0,08mol 

CO2 Ba(OH) 2 

n n 0,08 mx 0,12 

CO 2 

mx x 0.12 3 

 

my y 0.16 4 

thế vào (1) ta được my = 0,16 

Oxit sắt là Fe 3 O 4 

Cách 2: Phương pháp bảo toàn 

Đặt số mol các chất trong 18,56 gam A FeCO 3 

: n;FexO y 

: m 

116n (56x 16y)m 18,56 

(1) 

Bảo toàn số mol nguyên tử C và Fe: 

n n 0,08 n 0,08 

FeCO3 BaCO3 

 

 

16 gam oxit sắt 






Trang 14/36 










nFe2O 

0,5(n mx) 0,1 n mx 0,05 

3 

Từ đó mx 0,12 thế vào (1) ta được my = 0,16 

mx x 0.12 3 

 

my y 0.16 4 

Cách 3: Bảo toàn nguyên tử C và O: 

FeCO3 BaCO3 FexOy 

Oxit của sắt là Fe 3 O 4 

n n 0,08 m 18,56 116.0,08 9, 28gam 

nFeCO3 

n 

 

0,04 n 0,06 n 0,12 

Fe2O3 FeCO3 Fe2O3FexOy Fe FexOy 

2 

 

9, 28 56.0,12 nO 

0,12 3 

n 0,16 

OFexOy 

16 n 0,16 4 

Oxit của sắt là Fe 3 O 4 

Cách 4: Bảo toàn nguyên tử và khối lượng: 

n n 0,08 m 18,56 116.0,08 9, 28gam 

FeCO3 BaCO3 FexOy 

Ta có sơ đồ: 

FeCO 

 

 

0,08 

2FexO 

 


x 

 

 

3 

y 

Fe2O3 

0,04 

 

xFe O 

0,06 

2 3 

Fe 

9, 28 232 

Cách 4.1: MFe Oxit của sắt là Fe 3 O 

xO 

x x x 3; y 4 

y 

4 


Cách 4.2: (56x 16y) 0.12 9, 28 x 3 Oxit của sắt là Fe 3 O 4 

x y 4 

Đáp án B. 

Nhận xét: Một bài toán với bốn phương pháp giải. Tuy thời gian để giải toán bằng 4 phương pháp khác 

nhau không chênh lệch nhau nhiều nhưng với một bài toán nếu chúng ta tìm ra được nhiều cách giải khác 

nhau là một lần giúp chúng ta hệ thống hóa lại các kiến thức đã học. Trong quá trình ôn thi các bạn không 

nên chỉ dừng lại ở làm được mà cần thiết hơn là các bạn phản rèn được cho mình kĩ năng giải nhanh gọn 

một bài tập hóa học, sau mỗi bài tập phải luôn tự đặt cho mình những câu hỏi về bài đó và giải quyết hết 

các câu hỏi đặt ra. Mỗi bài tập nên tìm nhiều cách để giải mỗi cách giải một phương pháp khác nhau có 

như thế môn hóa đối với các bạn sẽ không có gì khó khăn nữa. 

Bài 12: Cho 22,4 lít hỗn hợp A gồm hai khí CO, CO 2 đi qua than nóng đỏ (không có mặt không khí) thu 

được khí B có thể tích hơn thể tích A là 5,6 lít (thể tích khí đo được ở đktc). Dẫn B đi qua dung dịch 

Ca(OH) 2 vừa đủ thì thu được dung dịch chỉ chứa 20,25 g Ca(HCO 3 ) 2 . Thành phần phần trăm (về thể tích) 

của mỗi khí trong hỗn hợp lần lượt là 

A. 25% và 75% B. 37,5% và 62,5% C. 40% và 60% D. 50% và 50% 


CO 

 

CO 

Lời giải 

Ca(OH) 2 

2 +C nãng ®á 

Tóm tắt: 2,24 lit A (22,4 5,6) lit B 20, 25gCa HCO 

 

3 2 





Trang 15/36 










Quan sát – định hướng: Khi cho A qua than nóng đỏ thì chỉ có CO 2 tham gia phản ứng tạo CO. Vậy thể 

tích tăng là do chính phản ứng này tạo ra lượng khí CO nhiều hơn lượng khí CO 2 tham gia phản ứng. Đề 

không cho là phản ứng hoàn toàn và thêm dữ kiện phản ứng với Ca(OH) 2 . 

Chắc chắn trong B còn một lượng khí CO 2 chưa phản ứng. Khi cho B qua Ca(OH) 2 thì chỉ có CO 2 

phản ứng được với Ca(OH) 2 . Qua 2 lần phản ứng đều chỉ có CO 2 tham gia phản ứng và qua 2 lần thì CO 2 

hết. 

Từ đó hoàn toàn có thể tính được số mol của CO 2 . 

Ta có phương trình phản ứng: 

2 

0 

t 

CO C2CO 

x 

2x 

Khi cho B + Ca(OH) 2 ta có: 

2CO Ca(OH) Ca HCO 

2 2 3 2 

0, 25 0,125 

 

5,6 

n 

tang 

2x x x 0, 25mol 

22, 4 

CO2 CO2 

 

n 0,25 0,25 0,5 %n %n 50% 

 

CO 

Đáp án D 

Bài 13: Cho hơi nước đi qua than nóng đỏ, thu được 15,68 lít hỗn hợp khí X (đktc) gồm CO, CO 2 và H 2 . 

Cho toàn bộ X tác dụng hết với CuO (dư) nung nóng, thu được hỗn hợp chất rắn Y. Hòa tan toàn bộ Y 

bằng dung dịch HNO 3 (loãng, dư) được 8,96 lít NO (sản phẩm khử duy nhất, ở đktc). Phần trăm thể tích 

khí CO trong X là 

A. 57,15% B. 14,28% C. 28,57% D. 18,42%. 

Tóm tắt: 

Lời giải 

CO 

H2 O 

CuO 

+HNO 

 

3 

C 15,68lit(0,7mol) CO2 

Y(Cu CuO) 0, 4molNO 

 

H2 

Quan sát – phân tích: Đề yêu cầu là tính phần trăm thể tích của CO. Vậy cái ta cần tìm chính là số mol 

của CO. Dựa vào sơ đồ ta nghĩ tới lập hệ phương trình 3 ẩn tương ứng với số mol của ba chất. Nhưng từ 

sơ đồ ta chỉ có thể lập được 2 hệ phương trình vậy thì không thể giải được bằng cách này. Vậy bài tập này 

sẽ có gì đó đặc biệt hoặc là phải biện luận. Khi viết phương trình phản ứng ra ta thấy: 

o 

 

t C 

C H2O 

CO H2 

 

o 

t C 

C 2H O 

CO 2H 

2 2 2 

Cả hai phương trình này đều tạo ra H 2 . Vậy chúng ta chỉ cần gọi 2 ẩn là có thể biểu diễn được số mol của 

H 2 theo hai ẩn đó. 

Kết hợp với dữ liệu còn lại ta tìm ngay được đáp án. 

Gọi a và b lần lượt là số mol của CO và CO 2 Số mol của H 2 là: n a 2b 


Theo giả thiết ta có: a b a 2b 0,7 2a 3b 0,7 (1) 

Ta có: 

Cu Cu Cu 

2 0 2 

Vậy ta sẽ bỏ qua bước trung gian là Cu và coi rằng (CO và H 2 ) phản ứng với HNO 3 tạo ra sản phẩm khử 

NO. 

Áp dụng định luật bảo toàn electron ta có: 

H 2 





Trang 16/36 










2 4 

C C 

2e 

5 2 

N 

3e N 

a 2a 0,4 0,12 

0 1 

H 2H 

2e 

2 

a+2b 

2(a+2b) 

Từ đó ta có: 2a 2a 4b 0,12 a b 0,3(2) 

Từ (1) và (2) ta suy ra: 

 

a = 0,2 và b 0,1 

Phần trăm thể tích khí CO trong X là: 

0,2 

%VCO 

100 28,57% 

0,7 

Đáp án D. 

STUDY TIP: Với bài này nếu các bạn không nhớ được phương trình phản ứng thì sẽ khó giải quyết vấn 

đề. Sách giáo khoa cơ bản cũng có đề cập đến phản ứng này ở phần điều chế CO nhưng không nói rõ nên 

rất nhiều em sẽ không để ý tới và đến khi gặp bài này thì không xác định đúng phản ứng. Vì vậy không 

những chỉ nắm chắc lý thuyết sách giáo khoa mà các bạn nên tìm hiểu, mở rộng các vấn đề. 

Bài 14: Một loại thủy tinh thường chứa 13% natri oxit, 11,7% canxi oxit, 75,3% silic đioxit về khối 

lượng. Thành phần của thủy tinh này biểu diễn dưới dạng các oxit là: 

A. 2Na 2 O.CaO.6SiO 2 B. 2Na 2 O.6CaO.SiO 2 

C. Na 2 O.CaO.6SiO 2 D. Na 2 O.6CaO.SiO 2 

Lời giải 

Gọi công thức biểu diễn của thủy tinh: xNa 2 O.yCaO.zSiO 2 

13 11.7 75.3 

Ta có: x : y : z : : 1:1: 6 

62 56 60 

Công thức biểu diễn của thủy tinh là Na 2 O.CaO.6SiO 2 . 


Đáp án C. 

Câu 1: Hòa tan hoàn toàn hỗn hợp X gồm MO; M(OH) 2 ; MCO 3 (M là kim loại có hóa trị không đổi) 

trong 100 gam dung dịch H 2 SO 4 39,2% thu được 1,12 lít khí (đktc) và dung dịch Y chỉ chứa một chất tan 

duy nhất có nồng độ 39,41%. Kim loại M là: 

A. Zn B. Ca C. Cu D. Mg 

Câu 2: Nhiệt phân hoàn toàn 166 gam hỗn hợp MgCO 3 và BaCO 3 thu được V lít (đktc) khí CO 2 . Cho 

toàn bộ lượng khí CO 2 hấp thụ vào dung dịch chứa 1,5 mol NaOH thu được dung dịch X. Thêm dung 

dịch BaCl 2 vào dung dịch X thấy tạo thành 118,2 gam kết tủa. Phần trăm theo khối lượng của MgCO 3 

trong hỗn hợp đầu là 

A. 5,06% B. 15,18% C. 20,24% D. 25,30% 

Câu 3: Hòa tan a gam hỗn hợp gồm Na 2 CO 3 và KHCO 3 vào nước thu được dung dịch X. Cho từ từ 100 

ml dung dịch HCl 1,5M vào dung dịch X, thu được dung dịch Y 1,008 lít (đktc). Thêm dung dịch 

Ba(OH) 2 dư vào dung dịch Y thu được 29,55 gam kết tủa. Giá trị của a là 


A. 20,13 B. 18,7 C. 12,4 D. 32,4 

Câu 4: Nung 18,4 gam hỗn hợp 2 muối cacbonat của 2 kim loại hóa trị 2, thu được 9,6 gam chất rắn và 

khí X. Lượng khí X sinh ra cho hấp thụ vào 150 ml dung dịch NaOH 2M, khối lượng muối khan thu được 

sau phản ứng là 

A. 12,6 g B. 19 g C. 15,9 g D. 7,95 g 





Trang 17/36 










Câu 5: Một loại nước cứng có chứa Ca 2+ 0,004M; Mg 2+ 0,003M và 

HCO 

3 

. Hãy cho biết cần lấy bao 

nhiêu ml dung dịch Ca(OH) 2 0,02M để biến 1 lít nước cứng đó thành nước mềm (các phản ứng xảy ra 

hoàn toàn và kết tủa thu được gồm CaCO 3 và Mg(OH) 2 ). 

A. 300 ml B. 200 ml C. 500 ml D. 400 ml 

Câu 6: Dung dịch X có chứa m gam chất tan gồm Na 2 CO 3 và NaHCO 3 . Nhỏ từ từ 0,3 mol HCl đến hết 

vào dung dịch X thì sau phản ứng thu được dung dịch Y và thoát ra 0,1 mol khí CO 2 . Nhỏ nước vôi trong 

đến dư vào dung dịch Y thì được 40 gam kết tủa. Giá trị m là 

A. 48,6 B. 39,1 C. 38,0 D. 46,4 

Câu 7: Cho từ từ dung dịch A gồm 0,2 mol Na 2 CO 3 và 0,4 mol NaHCO 3 vào dung dịch B chứa 0,2 mol 

HCl. Sau khi phản ứng kết thúc thu được bao nhiêu lít khí: 

A. 3,36 lít B. 2,24 lít C. 4,48 lít D. 0 lít 

Câu 8: Nhiệt phân hoàn toàn 16,8 gam muối cacbonat của một kim loại hóa trị II. Toàn bộ khí thu được 

hấp thụ hoàn toàn vào 350 g dung dịch NaOH 4% được dung dịch chứa 20,1 gam chất tan. Kim loại đó 

là: 

A. Ba B. Ca C. Cu D. Mg 

Câu 9: Hòa tan hoàn toàn 23,8 gam hỗn hợp một muối cacbonat của các kim loại hóa trị I và muối 

cacbonat của kim loại hóa trị II trong dung dịch HCl. Sau phản ứng thu được 4,48 lít khí (đktc). Đem cô 

cạn dung dịch thu được thì khối lượng muối khan là: 

A. 13 g B. 15 g C. 26 g D. 30 g 

Câu 10: Dung dịch X gồm các cation Ca 2+ ; Mg 2+ ; Ba 2+ và anion Cl - ; (các anion có số mol bằng nhau). Để 

kết tủa hết các cation trong X cần dùng vừa đủ 30 ml K 2 CO 3 2M và lượng kết tủa thu được nặng 6,49 

gam. Mặt khác, đem cô cạn X rồi nung nóng trong không khí đến khối lượng không đổi thì thu được m 

gam chất rắn khan. Giá trị của m là: 

A. 5,5 g B. 4,435 g C. 6,82 g D. 4,69 g 

Câu 11: Cho từ từ 150 ml dung dịch HCl 1M vào 500 ml dung dịch A gồm Na 2 CO 3 và NaHCO 3 thì thu 

được 1,008 lít khí (đktc) và dung dịch B. Cho dung dịch B tác dụng với dung dịch Ba(OH) 2 dư thì thu 

được 29,55 gam kết tủa. Nồng độ mol của Na 2 CO 3 và NaHCO 3 trong dung dịch A lần lượt là: 

A. 0,21M và 0,18M B. 0,18M và 0,26M 

C. 0,2M và 0,4M D. 0,21M và 0,32M 

Câu 12: Cho 100 ml dung dịch chứa hỗn hợp Ba(OH) 2 1M và KOH 2M vào 100 ml dung dịch chứa hỗn 

hợp NaHCO 3 2M và NH 4 HCO 3 1M. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, đun nóng hỗn hợp sau phản ứng 

cho khí thoát ra hết thì khối lượng dung dịch sau phản ứng giảm bao nhiêu gam so với tổng khối lượng 

hai dung dịch tham gia phản ứng? (coi như nước bay không đáng kể) 

A. 19,7 gam B. 12,5 gam C. 25 gam D. 21,4 gam 

Câu 13: Sục 2,016 lít (đktc) CO 2 vào 100ml dung dịch NaOH được dung dịch A. Rót thêm 200ml dung 

dịch gồm BaCl 2 0,15M và Ba(OH) 2 xM thu được 5,91 gam kết tủa. Tiếp tục nung nóng thì thu tiếp m gam 

kết tủa nữa. Giá trị của x và m là: 

A. 0,1M và 3,94g B. 0,05M và 1,97g 


C. 0,05M và 3,94g D. 0,1M và 1,97g 

Câu 14: Hòa tan hỗn hợp gồm NaHCO 3 , NaCl và Na 2 SO 4 vào nước được dung dịch X. Thêm H 2 SO 4 

loãng vào dung dịch X cho đến khi khí ngừng thoát ra thì dừng lại, lúc này trong dung dịch chứa lượng 

muối bằng 0,9 khối lượng của hỗn hợp muối ban đầu. Phần trăm khối lượng của NaHCO 3 trong hỗn hợp 

ban đầu là: 

A. 28,296% B. 67,045% C. 64,615% D. 80,615% 




Trang 18/36 











Câu 15: Cho từ từ từng giọt của dung dịch chứa b mol HCl vào dung dịch chứa a mol Na 2 CO 3 thu được 

V lít khí CO 2 (đktc). Ngược lại khi cho từ từ từng giọt của dung dịch chứa a mol Na 2 CO 3 vào dung dịch 

chứa b mol HCl thu được 2V lít CO 2 (đktc). Mối quan hệ giữa a và b là: 

A. a = 0,75b B. a = 0,8b C. a = 0,35b D. a = 0,5b 

Câu 16: Cho một lượng tinh bột CaCO 3 tác dụng hoàn toàn với dung dịch HCl 32,85%. Sau phản ứng thu 

được dung dịch X trong đó nồng độ HCl còn lại là 24,20%. Thêm vào X một lượng bột MgCO 3 khuấy 

đều cho phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được dung dịch Y trong đó nồng độ HCl còn lại là 21,10%. Nồng 

độ phần trăm MgCl 2 trong dung dịch Y là: 

A. 12,35% B. 3,54% C. 10,35% D. 8,54% 

Câu 17: Dung dịch Z gồm Na 2 CO 3 0,4M; KHCO 3 xM. Thêm từ từ 0,5 lít dung dịch Z vào 500 ml dung 

dịch HCl 1M sau phản ứng hoàn toàn thu được khí và dung dịch Y. Cho dung dịch Ba(OH) 2 dư vào dung 

dịch Y sau phản ứng hoàn toàn thu được 78,8g kết tủa. Giá trị x là 

A. 1,2 B. 1,6 C. 0,8 D. 2 

Câu 18: Thổi hơi nước qua than nóng đỏ thu được hỗn hợp khí A khô (H 2 , CO, CO 2 ). Cho A qua 

Ca(OH) 2 dư thu được 1,4 gam kết tủa còn lại hỗn hợp khí B khô (H 2 , CO). Lượng khí B này tác dụng vừa 

hết với 8,96g CuO. Thành phần phần trăm theo thể tích của CO 2 trong A là: 

A. 33,33% B. 11,11% C. 5,26% D. 30,12% 

Câu 19: Hòa tan hỗn hợp Na 2 CO 3 , NaHCO 3 , Ba(HCO 3 ) 2 (trong đó số mol Na 2 CO 3 và NaHCO 3 bằng 

nhau) vào nước lọc thu được dung dịch X và m gam kết tủa Y. Chia toàn bộ dung dịch X thành hai phần 

bằng nhau. Phần 1 phản ứng vừa đủ với dung dịch chứa 0,08 mol NaOH. Nhỏ từ từ dung dịch HCl vào 

phần 2 đến khi lượng khí thoát ra là lớn nhất thì tốn hết 0,12 mol HCl. Giá trị m là 

A. 4,925 gam B. 1,970 gam C. 3,940 gam D. 7,880 gam. 

Câu 20: Hỗn hợp X gồm a mol Fe, b mol FeCO 3 và c mol FeS 2 . Cho X vào bình dung tích không đổi 

chứa không khí (dư), nung đến các phản ứng xảy ra hoàn toàn sau đó đưa về nhiệt độ đầu thấy áp suất 

trong bình bằng áp suất trước khi nung. Quan hệ của a, b ,c là: 

A. a = b + c B. 4a + 4c = 3b C. b = c + a D. a + c = 2b 

Câu 21: Hấp thụ hết 4,48 lít CO 2 (đktc) vào dung dịch chứa x mol KOH và y mol K 2 CO 3 thu được 200 

ml dung dịch X. Lấy 100ml X cho từ từ vào 300 ml dung dịch HCl 0,5M thu được 2,688 lít khí (đktc). 

Mặt khác, 100 ml X tác dụng với dung dịch Ba(OH) 2 dư thu được 39,4 g kết tủa. Giá trị của x là: 

A. 0,15 B. 0,2 C. 0,05 D. 0,1 

Câu 22: Để khắc hoa văn lên một tấm thủy tinh có khối lượng 1,2 kg chứa 80% SiO 2 người ta ngâm tấm 

thủy tinh này vào lượng vừa đủ 4000 ml hỗn hợp gồm dung dịch HCl x (mol/lít) và CaF 2 y (mol/lít), sau 

khi thực hiện xong công việc thì SiO 2 bị hòa tan 20%. Giá trị của x, y lần lượt là 

A. 3,2 và 1,6 B. 4,0 và 2,0 C. 4,0 và 8,0 D. 2,4 và 4,8 

Câu 23: Hòa tan hoàn toàn một hỗn hợp X gồm Ca và CaC 2 vào nước thu được hỗn hợp khí Y. Cho khí 

Y đi qua Ni, nung nóng thu được hỗn hợp khí Z chứa các khí có số mol bằng nhau. Quan hệ về số mol 

các chất trong hỗn hợp X là: 

A. n 3n 

B. n 3n 

C. n 3n 

D. n 

Ca CaC 2 

Ca CaC 2 

Ca CaC 2 

2n 

Ca CaC 2 


Câu 24: Hỗn hợp M gồm SiH 4 và CH 4 . Đốt cháy hoàn toàn một lượng hỗn hợp M cần dùng vừa đủ 0,4 

mol O 2 , thu được sản phẩm khí X và m gam sản phẩm rắn Y. Cho toàn bộ lượng X đi qua dung dịch 

Ca(OH) 2 lấy dư, kết thúc phản ứng thu được 15 gam kết tủa. Giá trị của m là 

A. 3 B. 15 C. 6 D. 12 





Trang 19/36 










Câu 25: Nhỏ rất từ từ 250 ml dung dịch X (chứa Na 2 CO 3 0,4M và KHCO 3 0,6M) vào 300ml dung dịch 

H 2 SO 4 0,35M và khuấy đều, thấy thoát ra V lít CO 2 (đktc) và dung dịch Y. Cho BaCl 2 dư vào Y được m 

gam kết tủa. Giá trị của V và m lần lượt là: 

A. 3,36 lít và 32,345 gam B. 2,464 lít và 52,045 gam 

C. 3,36 lít và 7,88 gam D. 2,464 lít và 24,465 gam 

Câu 26: Hỗn hợp khí A gồm CO và H 2 . Hỗn hợp khí B gồm O 2 và O 3 có tỉ khối đối với H 2 là 20. Để đốt 

cháy hoàn toàn 10V lít A cần lượng thể tích khí B là (các khí đo ở điều kiện nhiệt độ, áp suất): 

A. 2V lít B. 6V lít C. 4V lít D. 8V lít 

Câu 27: Hỗn hợp A gồm có Al và Al 4 C 3 . Nếu cho hỗn hợp A tác dụng với nước thu được 31,2 gam 

Al(OH) 3 . Nếu cho hỗn hợp A tác dụng với dung dịch HCl, người ta thu được một muối duy nhất và 20,16 

lít hỗn hợp khí (đktc). Khối lượng của mỗi chất trong hỗn hợp A là 

A. 5,4 gam; 7,2 gam. B. 8,1 gam; 3,6 gam 

C. 10,8 gam; 14,4 gam. D. 10,8 gam; 7,2 gam 

Câu 28: Nấu chảy 6 g magie với 4,5 g silic đioxit, cho NaOH dư vào hỗn hợp sản phẩm sau phản ứng thì 

khối lượng hiđro thu được là bao nhiêu? Giả sử các phản ứng đạt hiệu suất bằng 100%. 

A. 13g B. 15g C. 26g D. 0,3g 

Câu 29: Một loại thủy tinh có thành phần: 70,559% SiO 2 , 10,98% CaO, 18,43% K 2 O. Công thức của 

thủy tinh này: 

A. K 2 O.2CaO.6SiO 2 B. K 2 O.CaO.5SiO 2 

C. K 2 O.CaO.4SiO 2 D. K 2 O.CaO.6SiO 2 

Câu 30: Cho khí CO 2 tác dụng với dung dịch NH 3 thu được hỗn hợp 2 muối (NH 4 ) 2 CO 3 (X) và 

NH 4 HCO 3 (Y). Đun nóng hỗn hợp X, Y để phân hủy hết muối thu được hỗn hợp khí và hơi nước trong đó 

CO 2 chiếm 30% thể tích. Tỉ lệ mol X và Y trong hỗn hợp là: 

A. 1 : 1 B. 1 : 2 C. 1 : 3 D. 1 : 4 

Câu 31: Hỗn hợp X gồm M 2 CO 3 , MHCO 3 và HCl (M là kim loại kiềm). Cho 32,65 gam X tác dụng vừa 

đủ với dung dịch HCl thu được dung dịch Y và có 17,6 gam CO 2 thoát ra. Dung dịch Y tác dụng với dung 

dịch AgNO 3 dư được 100,45 gam kết tủa. Kim loại M là 

A. Na B. Li C. K D. Rb 

Câu 32: Cho m gam hỗn hợp A gồm Al 4 C 3 và CaC 2 vào nước dư thu được dung dịch X; 7,8 gam kết tủa 

Y và khí hỗn hợp khí Z. Lọc bỏ kết tủa. Đốt cháy hoàn toàn khí Z rồi dẫn chậm sản phẩm cháy vào dung 

dịch H 2 SO 4 đặc, sau đó dẫn khí thoát ra vào dung dịch X để phản ứng xảy ra hoàn toàn thấy khối lượng 

bình tăng thêm 9,9 gam kết tủa. Xác định m? 

A. 36,928 gam B. 8,904 gam C. 12,304 gam D. 10,125 gam 

Câu 33: Nhiệt phân hoàn toàn 80 g một loại quặng đôlômit có lẫn tạp chất trơ, hòa tan chất rắn vào nước 

dư thấy còn lại 22,4 gam chất rắn không tan. Thành phần % về khối lượng của tạp chất trong loại quặng 

nêu trên là: 

A. 8% B. 25% C. 5,6% D. 12% 

Câu 34: Cho từ từ 100 ml dung dịch chứa hỗn hợp NaHCO 3 2M, Na 2 CO 3 1M vào 100 ml dung dịch chứa 

HCl 1M và H 2 SO 4 0,5M thu được V lít khí (đktc) và dung dịch X. Cho 100ml dung dịch Ba(OH) 2 2M và 

NaOH 0,75M vào dung dịch X thu được m (g) kết tủa. Giá trị của m, V là: 


A. 45 gam và 2,24 lít B. 43 gam và 2,24 lít 

C. 41,2 gam và 3,36 lít D. 43 gam và 3,36 lít 

Câu 35: Có 500 ml dung dịch X chứa các ion K + ; Cl - và Ba 2+ . Lấy 100 ml dung dịch X phản ứng với 

dung dịch NaOH dư, kết thúc các phản ứng thu được 19,7 gam kết tủa. Lấy 100 ml dung dịch X tác dụng 




Trang 20/36 











với dung dịch Ba(OH) 2 dư, sau khi các phản ứng kết thúc thu được 29,55 gam kết tủa. Cho 200 ml dung 

dịch X phản ứng với lượng dư dung dịch AgNO 3 , kết thúc phản ứng thu được 28,7 gam kết tủa. Mặt khác, 

nếu đun sôi đến cạn 50 ml dung dịch X thì khối lượng chất rắn khan thu được là 

A. 23,700 gam B. 14,175 gam C. 11,850 gam D. 10,062 gam 

Câu 36: Cho hơi nước đi qua than nóng đỏ thu được 0,8 mol hỗn hợp khí X gồm CO, CO 2 và H 2 . Cho 

toàn bộ X phản ứng hết với CuO dư, đun nóng thu được hỗn hợp chất rắn Y. Hòa tan hết Y bằng dung 

dịch HNO 3 loãng, dư thu được 0,4 mol khí NO (sản phẩm khử duy nhất). Tỉ khối của X so với H 2 là 

A. 7,875 B. 10,0 C. 3,9375 D. 8,0 

Câu 37: Dung dịch X chứa 0,375 mol K 2 CO 3 và 0,3 mol KHCO 3 . Thêm từ từ dung dịch chứa 0,525 mol 

HCl và dung dịch X được dung dịch Y và V lít CO 2 (đktc). Thêm dung dịch nước vô trong dư vào Y thấy 

tạo thành m gam kết tủa. Giá trị của V và m là 

A. 6,72 lít; 26,25 gam. B. 8,4 lít; 52,5 gam 

C. 3,36 lít; 17,5 gam D. 3,36 lít; 52,5 gam 

Câu 38: Cho 37,95g hỗn hợp hai muối MgCO 3 và RCO 3 vào 100 ml dd H 2 SO 4 loãng thấy có 1,12 lít 

CO 2 (đktc) thoát ra, dung dịch A và chất rắn B. Cô cạn dung dịch A thu được 4g muối khan. Nung chất 

rắn B đến khối lượng không đổi thì thu được rắn B 1 và 4,48 lít CO 2 (đktc). Biết trong hỗn hợp đầu có tỉ 

lệ 

n : n 3: 2 . Khối lượng chất rắn B 1 và nguyên tố R là 

RCO3 MgCO3 

A. 27,85g và Ba B. 26,95g và Ca 

C. 27,85g và Ca. D. 26,95g và Ba 

Câu 39: Dung dịch X chứa hỗn hợp gồm Na 2 CO 3 1,5M và KHCO 3 1M. Nhỏ từ từ từng giọt cho đến hết 

200ml dd HCl 1M vào 100ml dd X, sinh ra V lít khí (đktc). Đun nóng để cô cạn dung dịch sau phản ứng 

thu được m (g) muối khan. Giá trị của m là 


Câu 40: Cho 1,9 gam hỗn hợp muối cacbonat và hiđrocacbonat của kim loại kiềm M tác dụng hết với 

dung dịch HCl (dư), sinh ra 0,448 lít khí ở đktc. M là: 

A. Na B. K C. Rb D. Li 


1.C 2.A 3.A 4.B 5.C 6.D 7.A 8.D 9.C 10.A 

11.A 12.D 13.B 14.C 15.A 16.B 17.A 18.C 19.D 20.B 

21.D 22.A 23.B 24.A 25.C 26.C 27.C 28.D 29.D 30.B 

31.B 32.D 33.A 34.C 35.C 36.A 37.D 38.D 39.D 40.A 


MO 

 

24g hh X M(OH) 

 

MCO3 

CO2 CO2 

2 

ddMSO 

 

CO2 

 

n 0,05 m 2, 2(gam) 

MSO4 H2SO4 MSO4 

0,4molH2SO4 4 


m = 100 + 24 - 2,2 = 121,8 

g 

dung dÞch sau phn øng 

n n 0,4mol m 0,4(M 96) 

Theo bài ra: 

0,4(M 96) 

C% 

MSO 4 


121,8 





Trang 21/36 










M = 24. M là Mg 


MgCO 

166g 

BaCO3 

 

t 

3 

CO 

2 

1,5molNaOH 

 

X + BaCl 2 thu được kết tủa 

Trong X chứa Na 2 CO 3 và 

X BaCl 0,6molBaCO 

2 3 

n n 0,6 

Na2CO3 BaCO3 

Vậy khi cho CO 2 phản ứng với NaOH ta có phản ứng: 

CO NaOH NaHCO 

x 

2 3 

x 

NaHCO NaOH Na CO 

3 2 3 

0.6 0.6 0.6 

x 0,15 0,6 0,9 

Gọi a và b lần lượt là số mol của MgCO 3 và BaCO 3 ta có: 

a b 0.9 a 0,1 

 

 

84a 197b 166 b 0,8 


Ta có phương trình phản ứng: 

H CO HCO 

2 

3 3 

x x x 

HCO H CO H O 

 

3 2 2 

0,045 mol 0,045 mol x 0,105 

Khi thêm Ba(OH) 2 ta có phản ứng: 

HCO OH CO H O 

2 

3 3 2 

Ba CO BaCO 

2 

2 

3 3 

0,15 0,15 

n n n n 

CO 

2 

HCO3 ban ®Çu HCO 3 (Y) 2 CO3 

0,15 0,045 0,105 0,09 

a 0,105.106 0,09.100 20,13 



m 18,4 9,6 8,8gam n 0, 2 

CO2 CO2 

Ta có 

n 

n 

NaOH 

CO2 

1,5 

 

m 0,1.106 0,1.84 19gam 


Gọi x là số mol của Ca(OH) 2 

n 2n 2n 0,014 

2 2 

HCO3 

Ca Mg 

Sau phản ứng ta thu được 2 muối có số mol bằng nhau và bằng 0,1 mol 






Trang 22/36 










Đầu tiên ta có phản ứng: 

2 

 

Mg 2OH Mg(OH) 2 

 

0,003 0,006 

Ta có tiếp: 

HCO OH CO H O 

2 

3 3 2 

2x 0,006 2x 0,006 2x 0,006 

Ca CO CaCO 

2 

2 

3 3 

x 0,004 2x 0,006 

Để biến 1 lít nước cứng thành 1 lít nước mềm thì: 

x 0,004 2x 0,006 x 0,01 V 0,5 lit 500ml 


Ta có phản ứng: 

H CO HCO 

2 

3 3 

x x x 

(1) 

HCO H CO H O 

 

3 2 2 

0,1 0,1 

x 0,3 0,1 0,2mol 

n n n n 

 

BaCO 

2 

3 3 CO 

 

HCO ban ®Çu 

2 CO3 

Vậy 

0, 4 0,1 0,2 0,3(mol) 

m 0,2.106 0,3.84 46, 4 


n 

Na2CO 

0, 2 1 

3 

 

n 0, 4 2 

Ta có 

NaHCO3 

 

 

2 

 

 

CO3 HCO H 

3 

(gam) 

2n n 0,8 n 0,2 H 

2 

Khi cho từ từ A vào B thì và HCO sẽ đồng thời phản ứng với axit. 

CO 3 

3 

 

hết 

2 

Vì vậy giả sử nếu phản ứng hết x mol thì HCO sẽ phản ứng 1 lượng đúng bằng tỉ lệ mol trong 

dung dịch của 2 chất là 2x mol. 

CO 2H CO H O 

2 

 

3 2 2 

x mol 2x mol xmol 

HCO H CO H O 

 

 

3 2 2 

2x mol 2x mol 2xmol 

CO 3 

3 

Do H + hết nên tính theo H + ta có: 4x = 0,2 

x 0,05 n 3x 0,15 V 3,36 (lít) 



CO 2 

Gọi công thức của muối cacbonat đem nhiệt phân là MCO 3 





Có 

 

t 

MCO MO CO 

3 2 

350.4% 

n 

NaOH 

0,35; gọi 

40 

nCO 2 

x 


Trang 23/36 










Vì CO 2 được hấp thụ hoàn toàn vào dung dịch NaOH nên có 2 trường hợp xảy ra: 

+) Trường hợp 1: Sau phản ứng NaOH còn dư, sản phẩm thu được là Na 2 CO 3 . 

Khi đó 

n 

Na2CO 

n 

3 CO 

x 

2 

 

n n 2n 0,35 2x 

NaOH d NaOHban ®Çu Na2CO3 

Mà dung dịch thu được có khối lượng chất tan là 20,1 gam 

Nên 

m 

Na2CO 

m 

3 NaOH d 

106x 40(0,35 2x) 20,1 x 0, 2346 

n n 0, 2346 

MCO3 CO2 

16,8 

MMCO 3 

M 60 M 11,61 


0, 2346 

+) Trường hợp 2: Sản phẩm thu được trong dung dịch là Na 2 CO 3 và NaHCO 3 

Khi đó 

n Na 2 

2CO 

n n 

 

n 

3 CO 

CO 

0,35 x 

3 OH 

2 

 

 

n 

NaHCO 

n 

3 CO 

n 

2 Na2CO 

x (0,35 x) 2x 0,35 

3 

Mà dung dịch thu được có khối lượng chất tan là 20,1 gam nên 

m m 106(0,35 x) 84(2x 0,35) 20,1 

Na2CO3 NaHCO3 

x 0,2 n n 0,2 

MCO3 CO2 

16,8 

MMCO 3 

M 60 M 24 

0, 2 

Vậy kim loại cần tìm là Mg. 


là Mg 

Gọi công thức của hai muối trong hỗn hợp ban đầu là A 2 CO 3 và BCO 3 . 

Có các phản ứng: 

A CO 2HC1 2ACl CO H O 

2 3 2 2 

BCO 2HC1 BCl CO H O 

3 2 2 2 

4, 48 

nCO 2 

0, 2 (mol) 

22, 4 

Quna sát phản ứng thấy khi cho hỗn hợp phản ứng với dung dịch HCl thì mỗi gốc 

thay thế bởi hai gốc Cl - . 

Có 1 mol 

CO 

2 

CO bị thay thế bởi 2 mol Cl - thì khối lượng của muối tăng: (2.35,5 60) 11(gam) 

3 

Do đó khối lượng muối khan thu được khi cô cạn dung dịch là: 

m m 0, 2.11 23,8 0, 2.11 26(gam) 

muèi clorua 

muèi cacbonat 


Khi cho dung dịch K 2 CO 3 vào dung dịch X thì có các phản ứng: 

Ca CO CaCO 

2 

2 

3 3 

2 

2 

3 3 

2 

2 

3 3 

Mg CO MgCO 

Ba CO BaCO 

Do đó n 2 n 2 n 2 n 0,06 

 

Ca Mg Ba 

K2CO3 

2 

3 

trong muối được 






Trang 24/36 










Áp dụng định luật bảo toàn điện tích cho dung dịch X ta có: 

2n 2n 2n n n 0,12 

Mà 

2 2 2 

Ca Mg Ba Cl HCO 3 

n 

n 

 

 

Cl HCO 3 

nên 

n 0,06 

Cl 

 

n 0,06 

HCO3 

m m n n m 6, 49 

Có 

kÕt tña 

2 2 2 2 

Ca Mg Ba CO 3 

m m m 6, 49 0,06.60 2,89(gam) 

2 2 2 

Ca Mg Ba 

Khi đun nóng dung dịch X rồi nung trong không khí đến khối lượng không đổi thì có các phản ứng: 

o 

t 

2 

3 

 

3 

 

2 

 

2 


o 

t 

MCO MO CO 

Với 

M 

3 2 

là công thức chung của Ca, Mg và Ba. 

Do đó chất rắn khan thu được cuối cùng chứa Ca 2+ , Mg 2+ , Ba 2+ , Cl - , O 2- (trong oxit) với 

n 0,5n 0,03 

2 

 

O HCO 3 

m m m m m m 

Vậy 2 2 2 2 

Ca Mg Ba Cl O 

2,89 0,06.35,5 0,03.16 5,5(gam) 


Có 

Gọi 

n 0,15;n 0,045;n 0,15 

HCl CO2 BaCO3 

n 

 

 

n 

Na2CO3 

NaHCO3 

a 

b 

Các phản ứng xảy ra theo thứ tự sau: 

Na CO HCl NaCl NaHCO (1) 

2 3 3 

Mol a a a 


3 2 2 

Mol 0,045 0,045 0,045 

NaHCO Ba(OH) NaOH BaCO H O 

3 2 3 2 

Mol 0,15 0,15 

Do đó nHCl 

a 0,045 0,15 a 0,105 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố C, ta có: 

n n n n 

Na2CO3 NaHCO3 CO2 BaCO3 

b n n n n 

Vậy 

NaHCO3 CO2 BaCO3 Na2CO3 

= 0,045 + 0,15 - 0,105 = 0,09 

 

C 

 

 

C 

 

MNa2CO 

3 

MNaHCO 3 


Có: 

Ba(OH) 2 


0, 21(M) 

0,5 

0,09 

0,18(M) 

0,5 


n 0,1;n 0,2 

KOH 




Trang 25/36 











 

n 2n n 0,4 

 

OH 

Ba(OH) 2 

NaHCO3 NH4HCO3 

KOH 

n 0, 2;n 0,1 

 

n n n 0,3 

 

HCO 

3 

NaHCO3 NH4HCO3 


HCO OH CO H O 

2 

3 3 2 

Mol 0,3 0,3 0,3 

Ba CO BaCO 

2 

2 

3 3 

Mol 0,1 0,1 0,1 

NH OH NH H O 

 

4 3 2 

Mol 0,1 0,1 0,1 

Do đó khối lượng dung dịch sau phản ứng giảm so với tổng khối lượng hai dung dịch ban đầu là tổng 

khối lượng của BaCO 3 và NH 3 . 

Có 

m m m 0,1.197 0,1.17 21,4(gam) 

BaCO3 NH3 

Nhận xét: Với bài này, khi đọc giả thiết đun nóng hỗn hợp sau phản ứng cho khí thoát ra hết thì một số 

bạn chỉ nghĩ khối lượng giảm do khí NH 3 thoát ra mà quên mất kết tủa BaCO 3 . 


Có 

n 0,09;n 0,03;n 0, 2x;n 0,03 

CO2 BaCl2 Ba(OH) 2 BaCO3 

Vì dung dịch thu được sau phản ứng với dung dịch gồm BaCl 2 và Ba(OH) 2 đun nóng vẫn thu được kết tủa 

nên dung dịch này có chứa HCO . 

Do đó dung dịch A có chứa , có thể có CO . 

3 

HCO 2 3 

3 

Kết tủa thu được khi đun nóng dung dịch nước lọc là BaCO 

3 

: 

 

t 

2 

3 

 

3 

 

2 

 

2 

2 

2 

 

3 

 

3 

 

2HCO CO CO H O(1) 

Ba CO BaCO (2) 

Các phản ứng xảy ra khi cho dung dịch A tác dụng với dung dịch chứa BaCl 2 và Ba(OH) 2 : 

Vì 

HCO OH CO H O(3) 

2 

3 3 2 

2 

2 

 

3 

 

3 

 

Ba CO BaCO (4) 

0,03 = nBaCO 2 

3 

n n 

Ba BaCl 

n 

2 Ba(OH) 

0,03 0, 2x 

2 

Nên dung dịch nước lọc có 

n nCO n 

HCO3 

2 BaCO 3 (4) 

0,06 

 

n 2 

 

0, 2x 

Ba 

1 

n 2 

(1) 0,06 0,03(mol) 

CO 3 

2 


Vì dung dịch A có thể có hoặc không có 

Nên n n 2 n 2 0,03 

BaCO 3 (4) 

 

CO 3 (A) CO 3 (3) 

2 

 

CO 3 (3) OH 

Ba(OH) 2 

2 

CO 

3 

n 0,03 n 2n 0,03 





Trang 26/36 







x 0,075 

0, 4x 0,03 

0,2x 0,015 

Vì dung dịch nước lọc khi đun nóng nhẹ có 

n 

n nên n (3) n 2 

0, 2x 

2 

2 

Ba CO 3 

BaCO3 

Ba 




Từ đó các bạn thử chọn đáp án thỏa mãn 

Trong 4 đáp án, chỉ có B thỏa mãn. 


m 

0,2x 

 

197 

 

x 0,075 

Khi cho dung dịch H 2 SO 4 vào dung dịch X có phản ứng: 

2NaHCO H SO Na SO CO H O 

3 2 4 2 4 2 2 

Nhận thấy: Khi 1 mol NaHCO 3 phản ứng để tạo 0,5 mol Na 2 SO 4 thì khối lượng của muối giảm 

(84 0,5142) 13(gam) 

Chọn 100 gam hỗn hợp ban đầu thì khối lượng muối sau phản ứng là 90 gam. 

Khối lượng 10 gam giảm đi chính là khối lượng chênh lệch giữa muối Na 2 SO 4 mới tạo thành và muối 


NaHCO 3 ban đầu n 

NaHCO 3 

(mol) 

13 

Vậy phần trăm khối lượng của NaHCO 3 trong hỗn hợp ban đầu là: 



84 

%m 13 

NaHCO 3 



Vì thể tích CO 2 thu được ở hai lần thí nghiệm khác nhau nên cả hai trường hợp HCl đều hết, chất phản 

ứng còn lại dư vì nếu ở cả hai trường hợp có các chất đều phản ứng vừa đủ hoặc HCl dư thì lượng CO 2 

thu được như nhau (bảo toàn nguyên tố C). 

Khi cho từ từ từng giọt dung dịch HCl vào dung dịch Na 2 CO 3 có thứ tự các phản ứng xảy ra như sau: 

Na CO HCl NaHCO NaCl 

2 3 3 

Mol a a a 

NaHCO HCl NaCl CO H O 

3 2 2 

Mol (b – a) (b – a) (b – a) 

Khi cho từ từ từng giọt dung dịch Na 2 CO 3 vào dung dịch HCl có phản ứng: 

Na CO 2HCl 2NaCl CO H O 

2 3 2 2 

Mol 0,5b b 0,5b 

Vì thể tích CO 2 thu được ở thí nghiệm 2 gấp đôi thể tích CO 2 thu được ở thí nghiệm 1 

Nên 2(b a) 0,5b 1,5b 2a a 0,75b 


Chọn 1 mol HCl ban đầu. Gọi 

n 

CaCO 3 

x 


Có phản ứng: CaCO3 2HCl CaCl2 CO2 H2O(1) 

nCO 2 

x 

 

nHCl phan ung 

2x 

 

 

nHCl du 

1 

2x 





Trang 27/36 










Có 

m 

ddHCl ban ®Çu 

36,5 1000 

(gam) 

32,85% 9 

1000 1000 

mddHCl sau(1) 

100x 44x 56x 

9 9 

Do đó nồng độ phần trăm của HCl sau phản ứng (1) là: 

36,5(1 2x) 

C% 

HCl sau (1) 

100% 24, 20%(*) 


56x 

9 

x 0,1136 

Do đó sau phản ứng (1) dung dịch X có 

Gọi 

n 

MgCO 3 

y 

. Có phản ứng: 

3 2 2 2 

mx 

117,47 

 

nHCl du 

0,7728 

MgCO 2HCl MgCl CO H O(2) 

nHCl 

phn øng 

2y 

 

nHCl 

d 

0,7728 2y 

 

 

nCO 

y 

2 

m 117,47 84y 44y 40y 117,47 

dd sau (2) 

36,5(0,7728 2y) 

C% 

HCl sau (2) 

100% 21,10%(**) 

40y 117, 47 

y 0,042 

Vậy 

0,042.84 

C% 

MgCl 2 


40.0,042 117,47 

Do trong quá trình tính toán, ta có nhiều bước làm tròn nên dẫn đến sai số. 

Khi đó ta sẽ chọn đáp án gần với kết quả tính được nhất. 


Có 

n 0, 2;n 0,5x;n 0,5;n 0,4 

Na2CO3 KHCO3 HCl BaCO3 

Khi cho từ từ dung dịch Z vào dung dịch HCl thì các phản ứng sau xảy ra đồng thời: 

Na CO 2HCl 2NaCl CO H O 

2 3 2 2 

KHCO HCl KCl CO H O 

3 2 2 

Vì cho Ba(OH) 2 dư vào Y thu được kết tủa nên HCl phản ứng hết, 2 chất còn lại phản ứng dư: 

Gọi 

Có 

n 

 

 

n 

Na2CO3 

phn øng 

KHCO3 

phn øng 

Ba(OH) Na CO BaCO 2NaOH 

2 2 3 3 

Ba(OH) KHCO KOH BaCO H O 

a 

b 

2 3 3 2 


nHCl 

2a b 0,5 

 

a n 

Na2CO3 

ban ®Çu 2 

 

 

b nKHCO 

5x 

3 ban ®Çu 

 

nBaCO n 

3 Na2CO n 

 

3 d 

 

KHCO3 

d 

 

= ( 0,2 - a ) + ( 0,5 x - b ) = 0,4 




Trang 28/36 











x 1,2 

 

a 0,1 

 

b 0,3 


H 

C H O CO 

o 2 

t 

 

 

2 

. Các phản ứng xảy ra: 

CO2 

Ca(OH) 

2 

CO2 CaCO3 H2 

o 

t 

CuO COCu CO 

n n 0,014;n n 0,112 

CO2 CaCO3 

CO CuO 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố cho nguyên tố C, ta có: 


2n 4n 2n n n 2n 0,14 

CO CO2 H2O H2O CO CO2 

Vậy tỉ lệ % theo thể tích của CO 2 trong A là: 

0,014 

%V CO 2 


0,014 0,112 0,14 

 


Gọi 

n 

Na 

và 

2CO 

x;n 

3 NaHCO 

x n 

3 

 

2 

Ba HCO 3 2 

y 

Khi hòa tan hỗn hợp vào nước có phản ứng: 

Ba CO BaCO 

2 

2 

3 3 

Khi đó trong dung dịch X có NaHCO 3 , Ba(HCO 3 ) 2 dư hoặc Na 2 CO 3 . 

Dù thành phần của dung dịch X như thế nào thì toàn bộ số mol 

dung dịch X là như nhau. 

Có 

 

n x 2y 

HCO 3 

Mỗi phần có 

n 0,5x y 

HCO 3 

Khi cho phần 1 tác dụng với dung dịch NaOH: 

OH HCO CO H O 

2 

3 3 2 

0,5x y 0,08(*) 

n n n 0,126 

C 

CO 

HCO 

3 

CO2 

trong hỗn hợp ban đầu và trong 

Thứ tự các phản ứng xảy ra khi cho HCl từ từ vào phần 2 (phản ứng (1) có thể có hoặc không): 

CO H HCO (1) 

2 3 

 

3 

 

3 

 

2 

 

2 

HCO H CO H O 

2 

Vì 0,12 n n 0,08 nên trong dung dịch X chắc chắn có CO dư (để có phản ứng (1) 


HCl 

HCO 3 mçi phÇn 

xảy ra làm tăng lượng HCl phản ứng) 

1 

Phần 2 có: n 2 (x y) 

CO 3 

2 

Sau phản ứng (1) có n n 2 n 

HCO CO HCO phÇn 2 

3 3 3 

3 





Trang 29/36 










1 

(x y) 0,5x y x 0,5y 

2 

n n n 

HCl 2 

 

CO3 HCO3 

Từ (*) và (**) có 

BaCO 3 

1 

(x y) x 0,5y 1,5x 0 ,12 ** 

2 

x 0,08 

 

y 0,04 

n y 0,04 m 7,88(gam) 



 

3 

t 

2Fe O Fe O 

2 

Mol a 0,75a 

2 2 3 

 

1 

t 

2FeCO O Fe O 2CO 

2 

3 2 2 3 2 

Mol b 0,25b b 

o 

t 


2 2 2 3 2 

Mol c 2,75c 2c 

 

Vì áp suất trước và sau phản ứng không đổi nên số mol khí phản ứng bằng số mol khí sinh ra (tổng thể 

tích khí trong bình không thay đổi). 

 

n n n 

O2 CO2 SO2 

Hay 0,75 a + 0,25 b + 2,75 c = b + 2 c 

0,75a 0,75c 0,75b b a c 


Có 

n 0, 2;n 0,12;n 0, 2 

CO2 ban ®Çu CO2 sn phÈm phÇn 1 

BaCO3 

Dung dịch X thu được chứa K 2 CO 3 và KOH dư hoặc K 2 CO 3 và KHCO 3 

Khi cho 200 ml dung dịch X tác dụng với dung dịch Ba(OH) 2 dư thu được 0,4 mol kết tủa. Dù thành phần 

của X gồm những chất nào thì ta luôn có: 

n 

n 

n 

BaCO3 CO2 

ban ®Çu K2CO3 

0, 2 y 0, 4 y 0, 2 

+) Trường hợp 1: Dung dịch X chứa K 2 CO 3 và KOH dư. 

Khi đó ở mỗi phần gọi 

n 

 

n 

K2CO3 

KOH 

Bảo toàn nguyên tố C, ta có: 

 

K2CO3 ban ®Çu 

 

CO2 

ban ®Çu 

a 

b 


2a n n 0,4 a 0,2 

Khi cho 100ml dung dịch X từ từ vào 300 ml dung dịch HCl 0,5M (0,15 mol HCl) thì xảy ra các phản 

ứng sau: 





Trang 30/36 










K CO 2HCl 2KCl CO H O 

2 3 2 2 

KOH HCl KCl 

H O 

n 

 

HCl phn øng 

> 2 n 0,24 

CO2 

Mà thực tế nHCl 

0,15 0, 24 

Nên trường hợp này không thỏa mãn. 

2 

+) Trường hợp 2: Dung dịch X chứa K 2 CO 3 và KHCO 3 

Khi đó ở mỗi phần gọi 

n 

 

 

n 

K2CO3 

Bảo toàn nguyên tố C, ta có: 

KHCO3 

BaCO3 K2CO3 KHCO3 

a 

b 

n n n a b 0, 2(*) 

Khi cho 100ml dung dịch X từ từ vào 300ml dung dịch HCl 0,5M (0,15 mol HCl) thì các phản ứng sau 

xảy ra đồng thời: 

K CO 2HCl 2KCl CO H O 

2 3 2 2 

x 2x x 

KHCO HCl KCl CO H O 

3 2 2 

y y y 

nHCl 

2x y 0,15 x 0,03 

 

 

 

nCO 

x y 0,12 y 0,09 

2 

 

Vì hai phản ứng xảy ra đồng thời nên x a 1 b 3a(**) 

y b 3 

Từ (*) và (**) có 

a 0,05 

 

b 0,15 

Do đó trong 200ml dung dịch X có 0,1 mol K 2 CO 3 và 0,3 mol KHCO 3 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố cho K, ta có: 

n 

2n 

KOH ban ®Çu K2CO3 ban ®Çu KHCO3 K2CO3 

KOH ban ®Çu 

n (x) 2n (x) 

n x 0,3 0, 2 0, 4 0,1(mol) 


m 1200.80% 960(gam) 

SiO2 

960.20% 

nSiO 

3,2(mol) 

2 phn øng 

 

60 


SiO 4HCl 2CaF SiF 2H O 2CaCl 

2 2 4 2 2 

Mol 3,2 12,8 6,4 


x 3, 2(M) 

 

 

4 

 

6, 4 

y 1,6(M) 

4 








Trang 31/36 










Ca 2H O Ca(OH) H 

2 2 2 

CaC 2H O Ca(OH) C H 

2 2 2 2 2 

C H 2H C H 

2 2 2 2 6 

Vì hỗn hợp khí Z không làm mất màu dung dịch nước brom nên Z chứa C 2 H 6 và H 2 . 

Mà các khí trong Z có số mol bằng nhau nên Z có 

Do đó trong Y có 

Vậy 

n 

3n 

Ca CaC 2 



o 

t 

o 

t 

n (x) n 

 

 

n 3n 

4 2 2 2 

4 2 2 2 

C2H2 C2H6 

H 2 (x) H 2 (z) 

SiH 2O SiO 2H O 

CH 2O CO 2H O 


2 2 3 2 

n 

CH4 

3n 

n 

H 2 (Y) C2H2 

 

nO 2 n 

2 SiH 

CH n 0,15 

4 4 

0, 4 

 

 

n n 

CH 

n SiH 

0,05 

4 CaCO 

0,15 

 

 

 

3 

4 

Vậy 

m m 0,05.60 3(gam) 

SiO 2 


n 0,1;n 0,15;n 0,105 

N2CO3 KHCO3 H2SO4 

Gọi 

n 

 

 

n 

Na2CO3 

phn øng 

KHCO3 

phn øng 

a 

b 

có 

CO2 BaCO3 N2CO3du 

n 

C2H6 H2 

a 0,1 2 

a 0,06 

b 0,15 3 

b 0,09 

nH2SO 

a 0,5b 0,105 

 

 

4 

n a b 0,15;n n 0,04 


Để đơn giản cho quá trình tính toán, có thể coi các phản ứng xảy ra như sau: 

Khi đó 

Gọi 

Vậy 

V 

 

 

V 

V V V 10V 

O2 

Ol 

O CO H 2 

a 

b 

có 

V V V 4V 

B O2 O3 



o 

t 

CO OCO 

o 

t 

H OH O 

2 2 

(lít) 

VO 2VO 3V 

2 O 

10V 

3 

 

 

V 

32a 48b 

 

20.2 V 

a b 

 

 

(lít) 

2 

O2 

O3 

2V 

2V 






Trang 32/36 










Al4C3 12H2O 4Al(OH) 

3 

3CH 

4 

3 

Al 3HCl AlCl3 H2 

2 

Al4C3 12HCl 4AlCl3 3CH 

4 

1 

nAl4C 

n 

3 Al(OH) 

0,1 

3 

4 

Al4C3 

 

 

Vậy 

n 0,1 

 

3 nAl 

0,4 

nA1 

3n 

A14 C 

0,9 

 

3 

2 

m 

 

m 

A14 C3 

Al 

14, 4(gam) 

10,8(gam) 


Có 

n 0,25;n 0,075 

Mg SiO 2 


2 

o 

t 

2Mg SiO 2MgO Si 

Mol 0,15 0,075 0,075 

2NaOH Si H O Na SiO 2H 

o 

t 

2 2 3 2 

Mol 0,075 0,15 

Vậy 

m 0,15.2 0,3 (gam) 

H 2 


Gọi công thức của thủy tinh là xK2O.yCaO.zSiO 

2 

Có 

x y z x y z 

 

18,43% 10,98% 70,559% 1 1 6 

94 56 60 

Vậy công thức của thủy tinh là K2O.CaO.SiO 

2 


nCO 2 

a b 

 

nkhi va hoi 

4a 3b 

 

 

o 

t 

o 

t 

NH CO 2NH CO H O 

4 2 3 3 2 2 

NH HCO NH CO H O 

4 3 3 2 2 

Vì CO 2 chiếm 30% thể tích nên 

a b 

0,3 a b 1,2a 0,9b b 2a 

4a 3b 

Vậy 

n 

X 

: n 

Y 

a 1 

 

b 2 



n 0,4;n 0,7 . Gọi 

CO2 

AgCl 

n 

 

n 

 

n 

M2CO3 

MHCO3 

MCl 

x 

y 

z 




Trang 33/36 











Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố cho C ta có: 

nCO 2 

x y 0,4(1) 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố cho Cl ta có: 

n n 2x y z 0,7(2) 

AgCl 

Cl 


m m m m m 

X 

HCl MCl(Y) CO2 H2O 

32,65 36,5(2x y) (M 35,5).(2x y z)+ 17,6 + 0,4.18 

36,5(x y) 36,5x (M 35,5).(2x y z) 7,85(*) 

Thay 

x y 0, 4 

 

2x y z 0,7 

vào (*) ta được: 

0,7(M 35,5) 36,5 22,5 0,7M 36,5x 2, 4 

2,4 0,7M 

x 

36,5 

Vì 0 < x < 0,4 (do x + y = 0,4 ) nên M 17, 4 M 7 

Vậy kim loại kiềm là Li. 



Al C 12H O 4Al(OH) 3CH 

 

4 3 2 3 4 

CaC 2H O Ca(OH) C H 

2 2 2 2 2 

 

t 

CH 2O CO 2H O 

4 2 2 2 

 

5 

t 

C2H2 O2 2CO2 H2O 

2 

2CO2 Ca(OH) 

2 

Ca HCO3 2 

 

CO2 Ca(OH) 

2 

CaCO3 H2O 

Có 

Gọi 

1 

nAl4C n 

3 Al(OH) 

0,025;n 

3 CaCO 

0,09984 

3 

4 

n 

CaC 2 

CO2 

a 

nCa(OH) 

a 

2 

 

 

nCO 3n 

2 Al4C 2n 

3 CaC 

0,075 2a 

2 

nOH 

2a 

1 

n 0,075 2a 

Phản ứng chỉ tạo thành HCO 

3 

và CO 2 dư 

n 

2 phn øng OH 

b×nh t¨ng 2 phn øng 

CO 

n 2a 


m mCO 44.2a 9,9 a 0,1125 

Vậy 

m m m 10,125 

(gam) 

Al4C3 CaC2 






Trang 34/36 










CaO 

CaCO o 

3. 

MgCO3 t 

H2O 

MgO 

80gam 

 

MgO Ca(OH) 

2 

 

t¹p chÊt tr¬ t¹p chÊt tr¬ 

t¹p chÊt tr¬ 

Gọi 

n 

 

m 

CaCO3. MgCO3 

t¹p chÊt tr¬ 

b 

a 

thì 

6, 4 

%mt¹p chÊt tr¬ 

100% 8% 

80 


n 0,2;n 0,1;n 0,2 

NaHCO3 Na2CO 

3 

H 

Gọi 

Có 

n 

a và n 

NaHCO3 

phn øng Na2CO3 

phn øng 

a : b 0, 2 : 0,1 2 a 0,1 

 

 

n 

a 2b 0,2 b 0,05 

H 

 

n 

NaHCO3du 

0,1 

 

n 

Na2CO3du 

0,05 V 3,36 

 

 

nCO 

a b 0,15 

2 

n 0, 2;n 0,075 

Ba(OH) 2 

NaOH 


184a b 80 a 0, 4 

 

 

40a b 22, 4 b 6, 4 

b 

(lít) 

Trong 100ml dd X có 0,1 mol Ba 2+ , 0,15 mol HCO . 

Trong 200ml dung dịch X có 0,2 mol Cl - . 

gồm 0,15 mol BaCO 3 và 0,05 mol BaSO 4 

Do đó trong 50 ml dung dịch X có 0,05 mol Ba 2+ , 0,075 mol HCO , 0,05 mol Cl - và x mol K + 

Theo định luật bảo toàn điện tích được x = 0,025 

Khi cô cạn xảy ra quá trình: 

Do đó n 2 

0,0375 

CO 3 


 

2 

3 3 2 2 

Vậy khối lượng chất rắn khan thu được là: 

m m m m 11,85(gam) 

2 2 

K Ba CO 3 Cl 


n 1,5n 0,6 n n n 0,6 

Cu NO CO H2 

Cu 

Theo định luật bảo toàn mol electron có 

Gọi 

2n 2n 4n hay n n 2n 

H2 CO CO2 H2 CO CO2 

n 

 

n 

 

 

n 

CO 

CO2 

H2 

a 

b 

c 

có 

a b c 0,8 a 0,1 

 

 

a c 0,6 b 0, 2 

a 2b c 

c 0,5 

28a 44b 2c 

dX/H 2 

7,875 

2(a b c) 


3 


3 





Trang 35/36 










K2CO3 HCl KHCO3 

KCl 

Mol 0,375 0,375 0,375 

KHCO3 HCl KCl CO2 H2O 

Mol 0,15 (0,525-0,375) 0,15 

V 0,15.22,4 3,36 

lít 

n n n n 0,525 

CaCO3 K2CO3 KHCO3 CO2 

m 52,5g 

CaCO3 


Tổng quát có: 

MCO H SO MSO CO H O(1) 

3 2 4 4 2 2 

o 

t 

MCO MO CO (2) 

Có 

3 2 

 

nMgCO n 

3 RCO 

n 

3 CO 

0,05 0, 2 

2 

nRCO 

0,15 

3 

 

 

 

n 

RCO 

: n 

3 MgCO 

3: 2 n 

3 MgCO 

0,1 

3 

0,15(R 60) 0,1.84 37,95 R 137 

là Ba 

MgCO 

H2SO 

 

4 

t 

3 3 

 

B1 

 

BaCO3 B : BaCO3du 

 

Có 

A : MgSO4 

 

MgCO du 

 

 

 

BaSO4 

 

n n n 0,05 

H2SO4 H2O(1) CO 2 (1) 

MgO 

BaO 

BaSO 

m m m m m m 

B1 muoi H2SO4 MgSO4 CO2 H2O(1) 

= 37,95 + 0,05.98 - 4 - 0,25.44 - 0,05.18 = 26,95 


n 0,2;n 0,1;n 0,1 

HCl Na2CO3 KHCO3 

Khi cho từ từ HCl vào dung dịch X thì HCl sẽ phản ứng với theo thứ tự: 

 

 

H CO HCO H HCO3 CO2 H2O 

2 

3 3 

Khi đó ta có H + hết. Khi đun nóng cô cạn dung dịch ta lại có phương trình: 

4 

 

t 

2 

3 

 

3 

 

2 

 

2 


Do đó sản phẩm muối cuối cùng chắc chắn sẽ gồm: 0,3 mol Na + ; 0,1 mol K + ; 0,2 mol Cl - và 

Bảo toàn diện tích ta có: 

n 0,1 (mol) 

2 

CO 3 

Vậy khối lượng hỗn hợp muối khan bằng 23,9 gam. 



Có: 

n n n 0,02 

M2CO3 MHCO3 CO2 

1,9 

 

0,02 

Mmuoi 

95 

nên M là Na 

(Trong hỗn hợp cần có 1 muối có khối lượng mol lớn hơn và 1 muối có khối lượng mol < 95) 

CO 

2 

3 





Trang 36/36 










CHƯƠNG 9: CÁC NGUYÊN TỐ NHÓM NITO (N VÀ P) 

A. BÀI TOÁN NHIỆT PHÂN MUỐI NITRAT 

1. Kiến thức 

Các muối nitrat kém bền với nhiệt, chúng bị phân hủy khi đun nóng. Độ bền nhiệt của muối nitrat phụ 

thuộc vào bản chất của cation kim loại tạo muối. 

Độ bền của muối nitrit, oxit phụ thuộc vào độ hoạt động hóa học của kim loại: 

 

n 

nn 

t (MMg) t ( CuMMg ) t (MCa) 

3 2 2 n 

M NO M NO M O M 

+ Muối nitrat của kim loại hoạt động mạnh (từ Li đến Na trong dãy hoạt động hoá học của kim loại) bị 

phân hủy thành muối nitrat và oxi. 

Chú ý: Ngoại lệ: 

Ví dụ: 

3 

o 

t 

2KNO 2KNO O 

2 2 

0 

n 

MNO t 

M NO O 2 

 

3 n 3 2 2 

 

0 

t 

3 

 

2 

2 

 

2 

2Ba NO 2BaO 4NO O 

+ Muối nitrat của các kim loại từ Mg đến Cu trong dãy hoạt động hóa học của kim loại bị phân hủy thành 

oxit kim loại tương ứng, NO 2 và O 2 . 

Ví dụ: 

 

t 

2Mg NO 2MgO 4NO O 

n 

2M NO M O 2nNO O 2 

3 2 

2 2 

0 

t 

3 

 

2 n 

 

n 

2 

 

2 

+ Muối nitrat của các kim loại từ Hg trở đi trong dãy hoạt động hóa học của kim loại bị phân hủy thành 

kim loại tương ứng, khí NO 2 và O 2 . 

Ví dụ: 

Chú ý: 

 

t 

2AgNO 2Ag 2NO O 

3 2 2 

+ Phản ứng nhiệt phân muối NH 4 NO 3 : 

n 

M NO M nNO O 2 

0 

t 

3 

 

n 

2 

 

2 

 

t 

NH NO N O 2H O 

4 3 2 2 

Do đó khi phản ứng nhiệt phân muối NH 4 NO 3 xảy ra hoàn toàn thì sau phản ứng ta không thu được chất 

rắn. 

+ Phản ứng nhiệt phân Fe(NO 3 ) 2 : 

1 

Fe NO FeO 2NO O 2 

Ban đầu: 

Sau đó: 

0 

t 

3 

 

2 

2 

 

2 

1 

2FeO O Fe O 

2 

0 

t 

2 

 

2 3 


Do đó khi phản ứng nhiệt phân Fe(NO 3 ) 2 xảy ra hoàn toàn ta có phản ứng: 

1 

2FeNO Fe O 4NO O 2 

0 

t 

3 

 

2 3 

 

2 

2 

 

2 

+ Phản ứng nổ của thuốc nổ đen (hỗn hợp gồm 75% KNO 3 , 10%S và 15% C về khối lượng): 


2KNO S 3C K S 3CO N 

t 0 

3 2 2 2 



Trang 1/48 











2. Phương pháp: 

Bài tập phần này đa số không khó, chủ yếu là xác định đúng phương trình nhiệt phân và áp dụng linh hoạt 

một số phương pháp sau: 

+ Định luật bảo toàn khối lượng. 

+ Phương pháp tăng giảm khối lượng. 

+ Định luật bảo toàn nguyên tố. 

+ Áp dụng phương pháp đặt ẩn phụ, lập hệ phương trình và biện luận,… 

Khi đề bài chưa cho biết phản ứng nhiệt phân muối nitrat của kim loại thuộc dạng nào trong các dạng 

đã đề cập ở trên mà đề bài cho trực tiếp hoặc gián tiếp bằng cách nào đó các bạn tính được tỉ lệ số mol 

giữa NO 2 và O 2 sản phẩm sau phản ứng nhiệt phân thì ta có thể dựa vào tỉ lệ này để lập luận tìm ra dạng 

của phản ứng nhiệt phân. Cụ thể như sau: 

Gọi 

n 

T 

n 

NO2 

O2 

. Khi đó: 

+ Nếu T = 0 thì phản ứng nhiệt phân tạo thành muối nitrit. 

+ Nếu T = 4 thì phản ứng nhiệt phân tạo thành oxit kim loại với hóa trị của kim loại trong oxit và trong 

muối như nhau. 

+ Nếu T = 2 thì phản ứng nhiệt phân tạo thành kim loại. 

+ Trường hợp riêng: Nếu T = 8 thì phản ứng nhiệt phân tạo thành oxit kim loại nhưng hóa trị của kim loại 

trong oxit và trong muối là khác nhau, cụ thể ở đây ta có M(NO 3 ) 2 và M 2 O 3 . 

Ví dụ điển hình là nhiệt phân muối Fe(NO 3 ) 2 . 

- Với dạng bài yêu cầu tìm công thức của muối nitrat kim loại đem nhiệt phân, nếu không xác định được 

muối nitrat thuộc dạng nào trong 3 dạng đã trình bày ở trên thì cần xét lần lượt cả 3 trường hợp. Trường 

hợp đúng sẽ nhận được khối lượng mol nguyên tử kim loại phù hợp trong bảng tuần hoàn. 

- Ngoài ra, một số bài tập còn kết hợp phản ứng nhiệt phân của muối nitrat với một số hợp chất dễ bị nhiệt 

phân khác như hidroxit kim loại, KClO 3 , KMnO 4 , H 2 O 2 ,…khi đó các bạn cần cẩn thận xác định các phản 

ứng và sản phẩn sau phản ứng nhiệt phân. 

STUDY TIP: Khi đề bài không nêu rõ muối nitrat đem nhiệt phân là muối nitrat của kim loại thì cũng 

cần lưu ý đến muối amoni nitrat vì khi nhiệt phân amoni nitrat mà phản ứng chưa xảy ra hoàn toàn thì sau 

phản ứng cũng có chất rắn (là NH 4 NO 3 chưa bị nhiệt phân). 

A1. VÍ DỤ MINH HỌA 

Bài 1: Nhiệt phân hoàn toàn 34,65 gam hỗn hợp gồm KNO 3 và Cu(NO 3 ) 2 , thu được hỗn hợp khí X (tỉ 

khối của X so với khí H 2 bằng 18,8). Khối lượng Cu(NO 3 ) 2 trong hỗn hợp ban đầu là: 

Gọi 

A. 8,6 gam. B. 20,5 gam. C. 11,28 gam. D. 9,4 gam. 

n 

KNO 3 

x và n 

 

Cu NO 3 2 

y 

Hỗn hợp khí X thu được gồm khí O 2 và khí NO 2 . 

Ta có M 18,8.2 37,6 


Mol 

1 

KNO KNO O 2 

x 

0 

t 

3 

 

2 

 

2 

x 

2 

Lời giải 






Trang 2/48 










1 

Cu NO CuO 2NO O 2 

0 

t 

3 

 

2 

2 

 

2 

Mol y 2y 

Đến đây, ta có thể sử dụng 2 cách: 

Cách 1: Sơ đồ đường chéo 

O 

2 

2 

(amol) 

NO (bmol) 

32 

46 

a 46 37,6 8,4 3 

 

b 37,6 32 5,6 2 

37,6 

Cách 2: Tính toán thông thường: 

y 

2 

46 37,6 

37,6 32 

Gọi X là tỉ lệ số mol của O 2 với tổng số mol hỗn hợp 

Suy ra tỉ lệ mol của NO 2 với tổng số mol hỗn hợp là (1 – X). 

Khi đó M 32X 46(1 X) 37,6 X 0,6 

Suy ra, tỉ lệ số mol của NO 2 so với tổng số mol khí là 0,4 

Ta cũng thu được kết quả: 

Ta có hệ phương trình: 

a 0,6 3 

 

b 0,4 2 

x y 

2a 3b 2 

3.2y x 0, 25 

2 2 

101x 188y 34,65 y 0,05 

101x 188y 34,65 

 

 

Khối lượng Cu(NO 3 ) 2 trong hỗn hợp ban đầu là: m 

 

Cu NO 3 2 

9,4(gam) 

Nhận xét: Việc giải quyết bài toán như trên được thực hiện thong qua hai bước: 

+ Xác định tỉ lệ mol của các khí trong hỗn hợp thu được sau phản ứng. 

Đáp án D. 

+ Từ tỉ lệ mol thu được lập hệ phương trình để tính toán cho phù hợp với yêu cầu của đề bài. 

Tuy nhiên, với các bạn đã thành thạo kĩ năng giải các bài tập như trên, chúng ta có thể kết hợp hai quá 

trình lại cho lời giải ngắn gọi hơn như sau: 

Có 

 

n 

 

n 

 

KNO3 

 

x 

 

Cu NO3 2 

y 

nên 

1 1 

nO 

x y 

2 

2 2 

 

n 

NO 

2y 

2 

 

 

1 5 

n 

NO 

n 

2 O 

x y 

2 

 

2 2 

101x 188y 34,65 

 

1 1 

32 x y 46.2y 

2 2 

x 0,25 

Khi đó 

 

 

37,6 mCu(NO) 2 

0,05.188 9,4 

1 5 

 

x y 

y 0,05 

2 2 

 

 


Bài 2: Nung 6,58 gam Cu(NO 3 ) 2 trong bình kín không chứa không khí, sau một thời gian thu được 4,96 

gam chất rắn và hỗn hợp khí X. Hấp thụ hoàn toàn X vào nước để được 300 ml dung dịch Y. Dung dịch 

Y có pH bằng: 





Trang 3/48 










A. 4 B. 2 C. 1 D. 3 

Lời giải: 

Cách 1: Ta nhận thấy, khối lượng chất rắn sau khi nung giảm 1,62 gam. Đó chính là khối lượng NO 2 và 

O 2 : 

4x.46 32x 1,62 x 0,0075mol 

 

 

2Cu NO 2CuO 4NO O 

3 2 

2 2 

4x 

2NO 1 O H O 2HNO 

2 

2 2 2 3 

4x x 4x 

x (mol) 

n 0,03 

 

nHNO 

4x 0,04 n 0,03 H 0,1 pH log H 1 

3 

H 

V 0,3 

 

Cách 2: 

Gọi x và y lần lượt là số mol của Cu(NO 3 ) 2 bị nhiệt phân và chưa bị nhiệt phân. Có phản ứng: 

1 


0 

t 

3 

 

2 

2 

 

2 

Do đó chất rắn sau thu được gồm Cu(NO 3 ) 2 chưa bị nhiệt phân và CuO với n n 

 

x 

nhiÖt ph©n 

Có hệ phương trình: 

Khi đó 

188(x y) 6,58 x 0,015 

 

 

80x 188y 4,96 y 0,02 

1 

nO 

n 

2 CuNO3 

0,0075 

nhiÖt ph©n 

2 

2 

n 

NO 

2n 

2 CuNO3 

0,03 

 

nhiÖt ph©n 

2 

Khi hấp thụ hỗn hợp khí vào nước có phản ứng 2NO2 1 O2 H2O 2HNO3 

2 

0,03 0,0075 0,03 

n 0,03 

 

nHNO 

4x 0,04 n 0,03 H 0,1 pH log H 1 

3 

H 

V 0,3 

 

Chú ý: Chỉ áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố N theo biểu thức 

n 

CuO Cu NO 3 2 

n 

HNO3 NO2 

Đáp án C. 

với trường hợp nhiệt 

phân muối nitrat tạo kim loại hoặc tạo oxit kim loại mà hóa trị của kim loại trong muối và oxit tạo thành 

là như nhau. 

Nhận xét: Với bài này, các bạn có thể nhận thấy: Khi có được số mol NO 2 thì ta suy ra ngay luôn được số 

mol của HNO 3 (áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố) mà không cần phải viết phản ứng để tiết kiệm thời 

gian, kết quả thu được không thay đổi. 

Tuy nhiên các bạn cần chú ý: Trong phản ứng tạo thành HNO 3 , tỉ lệ mol giữa NO 2 và O 2 là 4:1 nên việc 

áp dụng chỉ áp dụng đối với trường hợp nhiệt phân muối nitrat theo phản ứng tổng quát: 


n 


Ở phản ứng này, tỉ lệ NO 2 và O 2 sinh ra cũng là 4:1. 

0 

t 

3 

 

n 

2 n 

 

2 

 

2 





Trang 4/48 










Đối với trường hợp nhiệt phân muối nitrat của kim loại tạo thành oxit kim loại có hóa trị của kim loại 

trong oxit và trong muối khác nhau hoặc trường hợp tạo thành kim loại sau phản ứng thì các bạn cần cẩn 

thận quan sát khi áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố cho N: 

0 

t 

1 

2Fe 

NO3 Fe 2 2O3 

4NO O 2 

2 2 

n 

M NO M nNO O * 

n 

2 

0 

t 

' 

3 

2 

 

2 

*) Với phản ứng (*) có n : n 8 :1. Do đó, khi cho hỗn hợp khí thu được từ phản ứng (*) hấp thụ 

NO2 O2 

vào nước thì NO 2 dư sau phản ứng: 2NO2 1 O2 H2O 2HNO3 

2 

Khi đó, NO 2 tiếp tục có phản ứng với nước: 4NO2 H2O 2HNO3 

2NO 

Vậy cuối cùng ta có 

n 

n 

HNO3 NO2 

*) Với phản ứng (*’) có n : n 2 :1 . Do đó, khi cho hỗn hợp thu được từ phản ứng (*’) hấp thụ vào 

NO2 O2 

nước thì O 2 dư sau phản ứng. Khi đó 

n 

n 

HNO3 NO2 

Bài 3: Nhiệt phân 3,67 gam hỗn hợp hai muối NaNO 3 và Cu(NO 3 ) 2 cho đến khi phản ứng xảy ra hoàn 

toàn. Chất rắn còn lại cân nặng 1,89 gam. Tính tỷ khối của hỗn hợp khí Y thu được so với hidro và phần 

tram về khối lượng của mỗi muối trong hỗn hợp ban đầu. 

Gọi 

n 

NaNO 3 

x và n 

 

Cu NO 3 2 

y 


o 

t 

1 

NaNO NaNO O 2 

3 2 2 

Lời giải 

 

(*) 

0 

t 

1 

Cu NO3 CuO 2NO 

2 

2 

O2 

2 

1 

Mol x x x Mol y y 2y 

2 

Do đó 

 

mNaNO 

m 

3 CuNO3 

85x 188y 3,67 

2 

 

 

mNaNO 

m 

2 CuO 

69x 80y 1,89 

1 y 

2 

n 

NO 

2y 0,03 

2 

x 0,01 

1 1 

y 0,015 n0 

x y 0,0125 

 

2 

2 2 

41,88 

 

dY/H 

20,94 

2 

2 

 

46.0,03 32.0,0125 

m 

Mhon hop Y 

41,88 %m 100% 23,16% 

0,03 0,0125 m 

NaNO3 

NaNO 

 

3 

hon hop muoi 

 

CuNO3 

 

2 

%m 100% 23,16% 76,84% 

 

 

Bài 4: Nhiệt phân hoàn toàn 18,8 gam muối nitrat của kim loại M hóa trị II, thu được 8 gam oxit tương 

ứng. Kim loại M là: 


A. Cu B. Zn C. Mg D. Ca 

Lời giải 

Vì muối đem nhiệt phân là muối nitrat của kim loại M hóa trị II và phản ứng thu được oxit tương ứng nên 

sản phẩm thu được là MO. 

Áp dụng phương pháp tăng giảm khối lượng: M NO3 2 


 

MO 



Trang 5/48 











M 124 M 16 

M 64(Cu) 

18,8 8 

M + 62.2 M + 16 

18,8 gam 8 gam 

Vậy kim loại M là Cu. 

Đáp án A. 

Đây là dạng bài tập yêu cầu xác định công thức của muối nitrat đem nhiệt phân (với vài này thì yêu cầu 

cụ thể hơn là xác định kim loại M). Tuy nhiên bài tập này mới ở mức độ cơ bản vì ngoài việc bài cho biết 

điều kiện phản ứng nhiệt phân xảy ra mà còn cho biết muối đem nhiệt phân có chứa gốc cation kim loại 

và đưa ra giả thiết giúp dễ dàng xác định sản phẩm sau phản ứng. Do đó các bạn chỉ cần qua một vài bước 

tính toán thông thường là có thể xác định được kết quả mà đề bài yêu cầu. 

Lời bàn: Thực tế có nhiều bài yêu cầu xác định công thức muối nitrat đem nhiệt phân có mức độ phức 

tạp hơn khi cho phản ứng xảy ra không hoàn toàn hoặc chưa cho gải thiết về việc xác định sản phẩm của 

phản ứng (hay loại phản ứng nhiệt phân) hay còn có thể rơi vào trường hợp nhiệt phân muối của kim loại 

có nhiều hóa trị. Chúng ta sẽ cùng nhau làm quen với các bài tập như thế thông qua hai ví dụ sau: 

Bài 5: Nung 37,6 gam muối nitrat của kim loại M đến khối lượng không đổi thu được 16 gam chất rắn và 

hỗn hợp khí X có tỉ khối so với H 2 bằng 21,6. 

a. Xác định công thức muối nitrat. 

b. Lấy 12,8 gam kim loại M tác dụng với 100ml hỗn hợp HNO 3 1M, HCl 2M, H 2 SO 4 1M thì thu được 

bao nhiêu lít NO (đktc). 

Lời giải 

a. Vì sau phản ứng thu được hỗn hợp khí và muối đem nhiệt phân là muối nitrat của kim loại nên hỗn hợp 

khí thu được chứa NO 2 và O 2 . 

Gọi 

n 

 

 

n 

NO2 

O2 

x 

y 

có 

46x 32y 37,6 16(bao toan khoi luong) 

 

x 0,4 

 

37,6 16 

 

 

21,6.2 y 0,1 

x y 

 

 

n 

NO 

Vì 

2 

0,4 

4 nên khi nhiệt phân muối M(NO 3 ) n ta thu được oxit M 2 O n . 

n 0,1 

O2 

Có phản ứng: 

1 0, 4 

Có nMNO3 

n 

NO 

 

n 

2 

n n 

0 

t C 

n 

2M NO3 

M 

n 

2On 

2nNO O 2 

2 2 

37,6 0, 4 37,6 

n 2 

Mà n 

 

nên là Cu. 

M NO 3 

 

M 32n 

n 

M 62n n M 62n 

M 64 

Vậy công thức của muối nitrat là Cu(NO 3 ) 2 . 

b. Có n 0,2;n 0,1;n 0,2;n 0,1 n 0,1; 

 

H 

Cu HNO3 HCl H2SO 

4 NO3 

n n n 2n 0,5 

HNO3 HCl H2SO4 



2 

3 2 

Mol 0,15 0,4 0,1 0,1 

Vậy 

V 0,1.22,4 2,24(lit) 

NO 

Bài 6: Cho 34 gam một muối nitrat của kim loại M hoá trị n không đổi vào bình kín, nung bình đến khi 

phản ứng hoàn toàn thu thì chất rắn còn lại trong bình nặng 21,6 gam. Xác định kim loại M. 





Trang 6/48 










Lời giải 

Vì chưa biết dạng nhiệt phản ứng nhiệt phân của muối nên ta xét 3 trường hợp: 

+) Trường hợp 1: 

0 

t 

n 

MNO M NO O 2 

Mol a a 

Có 

3 n 

2 n 2 

 

m 

3 

a(M 62n) 34 

M NO 

n 

M 62n 34 

 

 

mMNO2 

a(M 46n) 21,6 M 46n 21,6 

 

n 

12, 4M 244,8n 0 M 0 vì 244,8n 0 

an 

2 



Mol 

0 

t 

n 

2MNO M O 2nNO O 2 

a 

3 n 2 n 2 2 

a 

2 

m 3 

a(M 62n) 34 

M NO 

n 

 

a 

m M2O 

(2M 16n) 21,6 

n 

2 

M 62n 34 

12,4M 1067,2n 

M 8n 21,6 



0 

t 

n 


Mol a a 

n 1 2 3 

M 86,06 (loại) 172,13 (loại) 258,19 (loại) 

3 n 

2 2 

mMNO 3 M 62n 34 

n 1 

n 

M 108n 

là Ag. 

mM 

M 21,6 

M 108 

Vậy kim loại M cần tìm là Ag. 

Bài 7: Nhiệt phân (trong chân không) hoàn toàn 45 gam hỗn hợp hai muối nitrat của hai kim loại hóa trị 

II (không đổi). Sau khi phản ứng kết thúc thu được 0,5 mol khí và hỗn hợp rắn. Dẫn luồng khí H 2 (dư) 

qua hỗn hợp rắn sau phản ứng thì thấy lượng H 2 phản ứng là 0,1 mol và còn lại 21,8 gam chất rắn. Hai 

kim loại tạo thành 2 muối nitrat trong hỗn hợp muối ban đầu là: 


A. Ba và Zn B. Zn và Cu C. Cu và Mg D. Ca và Zn 

Lời giải 

Vì hỗn hợp rắn sau phản ứng có phản ứng với H 2 nên hỗn hợp này có chứa oxit kim loại. Có thể coi quá 

trình khử oxit kim loại bởi H 2 diễn ra đơn giản như sau: 





Trang 7/48 










Do đó 

n n , 1 

O(oxit) 

 

H 

0 

2 phn øng 

 

 

0 

t 

H O H O 

2 trongoxit 2 

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng, ta có: 

m 

hçn hîp r¾n sn phÈm nhiÖt ph©n 

m 

21,8 0,1.16 23,4(gam) 

m 

chÊt r¾n sau phn øng víi H2 O(oxit) 

m m m 45 23,4 21,6(gam) 

khÝ muèi nitrat chÊt r¾n sau nhiÖt ph©n 

Khí thu được sau phản ứng chắc chắn có O 2 , có thể có NO 2 . 

Do đó gọi 

n 

 

 

n 

O2 

NO2 

x 

y 

có 

x y 0,5 x 0,1 

 

 

32x 46y 21,6 y 0,4 

Vì trong sản phẩm rắn có oxit kim loại và nên cả hai muối trong hỗn hợp khi nhiệt phân đều tạo ra oxit 

kim loại tương ứng (hai kim loại hóa trị II không đổi). 

Gọi công thức chung của hai muối là M NO 3 

. 

2 

Do đó 

n n 2n 0, 2 

MO O2 

M NO3 2 

 

0 

t 

1 

MNO MO 2NO O 2 

 

3 2 

2 2 

Mà khi cho hỗn hợp oxit này phản ứng với H 2 dư thì chỉ có 0,1 mol H 2 phản ứng. Nên trong hỗn hợp oxit 

thu được chứa 0,1 mol oxit của kim loại đứng sau Al (bị khử bởi H 2 ) và 0,1 mol oxit của kim loại đứng 

trước Al (không bị khử bởi H 2 ) trong dãy hoạt động hóa học của kim loại. 

Mà trong các kim loại đứng trước Al trong dãy hoạt động hóa học của kim loại thì kim loại có hóa trị II 

không đổi và khi nhiệt phân muối nitrat của nó thu được oxit kim loại chỉ có Ba và Mg. 

Nên trong hỗn hợp hai muối chứa Ba(NO 3 ) 2 hoặc Mg(NO 3 ) 2 . 

Vì số mol của mỗi oxit kim loại trong hỗn hợp đều là 0,1 nên khối lượng mol trung bình M 

trung bình cộng khối lượng mol của hai kim loại. 

m 45 

MM NO 3 

225 M 101 

2 

n 0,2 

Có 

Gọi muối còn lại trong hỗn hợp ban đầu là R(NO 3 ) 2 . 

MMg 

R 

+) Nếu hỗn hợp muối có Mg(NO 3 ) 2 thì: M 101 R 178 


2 

+) Nếu trong hỗn hợp muối chứa Ba(NO 3 ) 2 thì ta có: 

MBa 

R 

M 101 R 65 . Do đó hai kim loại cần tìm là Ba và Zn. 

2 

Đáp án A. 

là giá trị 

Nhận xét: Đây là một dạng bài tập tương đối khó khi mà giả thiết đề bài không cho trực tiếp khối lượng 

chất rắn sau phản ứng nhiệt phân cũng như dạng phản ứng nhiệt phân xảy ra đối với hỗn hợp muối. 


Các bạn cần tinh ý quan sát, phân tích đề bài để đưa ra được lập luận chính xác. 

Ngoài ra các bạn cũng cần lưu ý đến trường hợp nhiệt phân muối Ba(NO 3 ) 2 như trên vì nếu không ghi 

nhớ trường hợp đặc biệt này thì đến bước lập luận được một kim loại đứng sau Al trong dãy hoạt động 

hóa học của kim loại thì các bạn chỉ nhớ đến kim loại Mg vừa thỏa mãn điều kiện oxit không bị khử bởi 

H 2 vừa có muối nitrat nhiệt phân tạo thành oxit tương ứng vì chỉ nhớ rằng các muối nitrat của các kim 

loại đứng trước Mg trong dãy hoạt động hóa học của kim loại nhiệt phân tạo thành muối nitrit. 




Trang 8/48 











Khi đó rất có thể các bạn vội vàng kết luận ngay đáp án đúng là đáp án C trong khi đáp án đúng là A. 

Bài 8: Chia 52,2 gam muối M(NO 3 ) n thành hai phần bằng nhau: 

Phần 1: Nhiệt phân hoàn toàn ở t C 

thu được 0,1 mol một khí A. 

Phần 2: Nhiệt phân hoàn toàn 

trị không đổi. 

Kim loại M là: 

1 

t 

2C t1C 

ở thu được 0,25 mol hỗn hợp khí B. Biết M là kim loại có hóa 

A. Ca B. Mg C. Ba D. Cu 

Khối lượng muối mỗi phần là 26,1 gam. 

Lời giải 

Như đã đề cập ở phần lí thuyết, khi nhiệt phân muối nitrat, tùy mức độ hoạt động của kim loại mà muối 

nitrat kim loại sẽ nhiệt phân từ muối nitrit đến oxit kim loại rồi về kim loại. 

Vì thực hiện 2 thí nghiệm ở hai mức nhiệt độ khác nhau thu được kết quả khác nhau nên muối đã nhiệt 

phân ở các mức khác nhau. 

Với thí nghiệm ở nhiệt độ thấp hơn 

phân tạo thành muối nitrit M(NO 2 ) n . 

t C 

1 

chỉ thu được một khí A nên khí này là O 2 và M(NO 3 ) n chỉ nhiệt 

Với thí nghiệm ở nhiệt độ cao hơn t C 

thu được hỗn hợp khí B, do đó hỗn hợp khí B chứa NO 2 và O 2 . 

2 

Khi đó M(NO 3 ) n là muối có khả năng nhiệt phân tạo thành oxit kim loại hoặc kim loại. 

Các phản ứng xảy ra 

0 

t 

n 

M NO M NO O 2 

Phần 1: 

3 n 

2 n 2 

0,2 

Mol 0,1 

n 

0 

t 

n 


Phần 2: 

3 n 2 n 2 2 

0,2 

Mol 0,2 0,05 

n 

0 

t 

n 


Hoặc 

3 n 

2 2 

0,2 

Mol 0,2 0,1 

n 

Nhận thấy: Khi M(NO3)n nhiệt phân tạo M 2 O n thì 

Khi M(NO 3 ) n nhiệt phân tạo M thì 

n n 0,3 

NO2 O2 

Mà giả thiết cho số mol hỗn hợp khí B là 0,25 

n n 0, 25 

NO2 O2 

Nên ở thí nghiệm 2, M(NO 3 ) n đã nhiệt phân tạo thành oxit kim loại. 

Có 

 

n 

 

 

n 

 

 

 

 

M NO3 n 

 

M NO3 n 

2 0, 2 

nO 

 

2 

n n 

26,1 

 

M 62n 


0,2 26,1 

n 2 

M 68,5n 

n M 62n 

M 137 

là Ba. 

Đáp án C. 





Trang 9/48 










A. BÀI TẬP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG 

Câu 1: Nung hỗn hợp các chất Fe(NO 3 ) 2 , Fe(OH) 3 và FeCO 3 trong không khí đến khối lượng không đổi 

thu được một chất rắn là: 

A. FeO B. Fe 3 O 4 C. Fe D. Fe 2 O 3 

Câu 2: Nhiệt phân hoàn toàn 36 gam Fe(NO 3 ) 2 (chân không), khối lượng chất rắn thu được sau phản ứng 

là: 

A. 14,4 g B. 16 g C. 15,4667 g D. Đ/a khác 

Câu 3: Nhiệt phân hoàn toàn m gam Cu(NO 3 ) 2 thu được 0,56 lít hỗn hợp khí X (đktc) và chất rắn Y. Giá 

trị của m là 

A. 4 gam B. 2 gam C. 9,4 gam D. 1,88 gam 

Câu 4: Nung hoàn toàn m gam Cu(NO 3 ) 2 thu được hỗn hợp khí NO 2 và O 2 . Hấp thụ hoàn toàn lượng khí 

đó bằng nước thu được 2 lít dung dịch có pH = 1,0. Giá trị của m là: 

A. 9,4 gam. B. 15,04 gam. C. 18,8 gam. D. 14,1 gam 

Câu 5: Nhiệt phân 18,8 gam Cu(NO 3 ) 2 thu được 12,32 gam chất rắn. Hiệu suất của phản ứng nhiệt phân 

là: 

A. 40% B. 60% C. 80% D. Đ/a khác 

Câu 6: Tiến hành nung 6,06 gam muối nitrat của một kim loại kiềm thu được 5,1 gam muối nitrit. Công 

thức phân tử của muối nitrat là: 

A. NaNO 3 B. KNO 3 C. CsNO 3 D. RbNO 3 

Câu 7: Nhiệt phân hoàn toàn 9,4 gam một muối nitrat của kim loại R có hóa trị không đổi thì sau phản 

ứng ta thu được 4 gam chất rắn. Công thức phân tử của muối trên là 

A. Ag NO 3 B. Mg(NO 3 ) 2 C. Cu(NO 3 ) 2 D. Đ/a khác 

Câu 8: Nhiệt phân hoàn toàn 5,24 gam hỗn hợp Cu(NO 3 ) 2 và Mg(NO 3 ) 2 đến khối lượng không đổi thì sau 

phản ứng chất rắn giảm 3,24 gam. Thành phần phần trăm mỗi muối trong hỗn hợp ban đầu là: 

A. 50% và 50% B. 47,34% và 52,66% C. 71,76% và 28,24% D. 60% và 40% 

Câu 9: Nhiệt phân hoàn toàn 27,3 gam hỗn hợp NaNO 3 và Cu(NO 3 ) 2 . Hỗn hợp khí thoát thoát ra được 

dẫn vào nước dư thì thấy có 1,12 lít khí (đktc) không bị hấp thụ (lượng O 2 hòa tan không đáng kể). Khối 

lượng Cu(NO 3 ) 2 trong hỗn hợp ban đầu là: 

A. 8,6 g B. 18,8 g C. 28,2 g D. 4,4 g 

Câu 10: nhiệt phân hoàn toàn 4,7 gam một muối nitrat thu được 2 gam một chất rắn. Chất rắn thu được 

là: 

A. Oxit kim loại B. Kim loại C. Muối nitrit D. Đáp án khác 

Câu 11: Nhiệt phân hoàn toàn R(NO 3 ) 2 thu được 8 gam oxit kim loại và 5,04 lít hỗn hợp khí X. Khối 

lượng của hỗn hợp khí X là 10 gam. Công thức của muối nitrat đem nhiệt phân là: 

A. Fe(NO 3 ) 2 B. Mg(NO 3 ) 2 C. Cu(NO 3 ) 2 D. Zn(NO 3 ) 2 

Câu 12: Nhiệt phân hoàn toàn 18 gam một muối nitrat của một kim loại M (trong chân không). Sau khi 

phản ứng kết thúc thu được 8 gam chất rắn. Kim loại M là: 

A. Fe B. Al C. Cu D. Ba 


Câu 13: Nhiệt phân 26,1 gam một muối nitrat của một kim loại M (trong chân không). Sau khi phản ứng 

kết thức thu được 20,7 gam chất rắn. Kim loại M là: (biết hiệu suất phản ứng là 50%) 

A. Fe B. Al C. Cu D. Ba 

Câu 14: Nung một khối lượng Cu(NO 3 ) 2 sau một thời gian thì dừng lại, làm nguội rồi cân thấy khối 

lượng giảm 0,54 gam. Vậy khối lượng Cu(NO 3 ) 2 bị nhiệt phân là: 















Câu 15: Nung 37,6 gam muối nitrat của kim loại M đến khối lượng không đổi thu được 16 gam chất rắn 

và hỗn hợp khí X có tỉ khối so với H 2 là 21,6. Công thức của muối nitrat là: 

A. Mg(NO 3 ) 2 B. AgNO 3 C. Cu(NO 3 ) 2 D. Pb(NO 3 ) 2 

Câu 16: Nhiệt phân một lượng AgNO 3 được chất rắn X và hỗn hợp khí Y. Dẫn toàn bộ Y vào một lượng 

dư H 2 O, thu được dung dịch Z. Cho toàn bộ X vào Z, X chỉ tan một phần và thoát ra khí NO (sản phẩm 

khử duy nhất). Biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn. Phần tram khối lượng của X đã phản ứng là 

A. 25% B. 60% C. 70% D. 75% 

Câu 17: Nhiệt phân (trong chân không) hoàn toàn 27,1 gam hỗn hợp hai muối nitrat của hai kim loại hóa 

trị II (không đổi). Sau khi phản ứng kết thúc thu được 0,3 mol khí và hỗn hợp rắn. Dẫn luồng khí H 2 (dư) 

qua hỗn hợp rắn sau phản ứng thì thấy lượng H 2 phản ứng là 0,1 mol và còn lại 13,1 gam chất rắn. Công 

thức của hai muối nitrat trong hỗn hợp ban đầu là 

A. Ba(NO 3 ) 2 và Zn(NO 3 ) 2 B. Zn(NO 3 ) 2 và Cu(NO 3 ) 2 

C. Cu(NO 3 ) 2 và Mg(NO 3 ) 2 D. Ca(NO 3 ) 2 và Zn(NO 3 ) 2 

Câu 18: Nhiệt phân hoàn toàn 36,9 gam hỗn hợp hai muối nitrat của hai kim loại hóa trị II (trong chân 

không). Sau khi phản ứng kết thúc thu được 0,475 mol khí và hỗn hợp rắn. Dẫn luồng kí H 2 (dư) qua hỗn 

hợp rắn sau phản ứng thì thấy lượng H 2 phản ứng là 0,25 mol và còn lại 12,1 gam chất rắn. Hai kim loại 

tạo thành hỗn hợp muối là: 

A. Ba và Zn B. Zn và Fe C. Ca và Fe D. Fe và Hg 

Câu 19: Nhiệt phân hoàn toàn 48,25 gam hỗn hợp KClO 3 và Fe(NO 3 ) 2 (trong chân không) thì thu được 

hỗn hợp chất rắn A và 0,6 mol hỗn hợp khí. Khối lượng mỗi chất rắn trong hỗn hợp A là: 

A. 7,45 gam KCl và 16 gam Fe 2 O 3 

B. 3,725 gam KCl, 6,92 gam KClO 4 và 16 gam Fe 2 O 3 

C. 3,725 gam KCl, 6,92 gam KClO 4 và 16 gam FeO 

D. 7,45 gam KCl và 16 gam FeO. 

Câu 20: Nhiệt phân không hoàn toàn 61,2 gam hỗn hợp Ba(NO 3 ) 2 và Fe(OH) 2 (trong chân không) thì thu 

được 0,2875 mol hỗn hợp khí và hơi, làm lạnh hỗn hợp khí và hơi này để ngưng tụ hơi trong hỗn hợp 

người ta thu dược 0,2375 mol khí còn lại và thấy bã rắn X còn lại nặng 49,9 gam. Giả sử các chất khí 

không hòa tan trong hơi nước và hơi nước không phản ứng với các oxit. Khối lượng mỗi chất trong X là: 

A. 15,3 g BaO; 4 g Fe 2 O 3 ; 4,5 g Fe(OH) 2 và 26,1 g Ba(NO 3 ) 2 . 

B. 7 g Ba(NO 2 )2; 8 g Fe 2 O 3 ; 3,6 g FeO và 4,5 g Fe(OH) 2 . 

C. 15,3 g BaO; 3,6 g FeO; 4,5 g Fe(OH) 2 và 26,1 g Ba(NO 3 ) 2 . 

D. 7 g Ba(NO 2 ) 2 ; 8 g Fe 2 O 3 ; 12,5 g Fe(OH) 3 ; 21,1 g Ba(NO 3 ) 2 . 


1.D 2.B 3.D 4.C 5.B 6.B 7.C 8.C 9.B 10.A 

11.A 12.A 13.D 14.C 15.C 16.D 17.D 18.B 19.A 20.A 


















0 

t 

1 

2Fe 

NO Fe O 4NO O 2 

3 2 2 3 2 2 

0 

t 

0 

t 

2Fe(OH) Fe O 3H O 

3 2 3 

FeCO FeO CO (1) 

3 2 

0 

1 

t 

2FeO O2 Fe2O 

2 

3 

2 

Vì sau phản ứng chỉ thu được MỘT chất rắn nên chất rắn đó phải là Fe 2 O 3 (khi đó lượng O 2 sinh ra từ 

phản ứng nhiệt phân Fe(NO 3 ) 2 đủ để oxi hóa hết lượng FeO sinh ra từ phản ứng (1)). 


Khi nhiệt phân hoàn toàn Fe(NO 3 ) 2 , sản phẩm thu được cuối cùng là Fe 2 O 3 . 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố, ta có: 

1 

nFe2O 

n 

3 FeNO3 

0,1 

2 

2 

Vậy 

m 0,1.160 16(gam) 

Fe2O3 


Phản ứng: 

0 

t 

1 


3 2 

2 2 

Do đó hỗn hợp khí X gồm NO 2 và O 2 . 

Gọi 

n 

 

 

Cu NO 3 2 

x 

thì 

n 

 

 

n 

 

NO2 

O2 

2x 

1 

x 

2 

1 0,56 

2x x x 0,01 

2 22,4 

Vậy 

m 0,01.188 1,88 

(gam) 


Gọi 

n 

 

 

Cu NO 3 2 

X . Có các phản ứng: 

0 

t 

1 


3 2 

2 2 

Mol x 2x 

1 x 

2 


2 

2 2 2 3 

1 

Mol 2x x 2x 

2 

Vì pH = 1 nên 

 

 

H 

0,1 nH 

0,1.2 0, 2 


nHNO 3 

2x 0, 2 x 0,1 

Vậy m = 0,1.188 = 18,8 (gam) 


Có 

n 0,1 . Gọi 

 

 

Cu NO 3 2 

n 

 

Cu NO 3 bÞ nhiÖt ph©n 

2 

x 















Có phản ứng: 

0 

t 

1 


3 2 

2 2 

Do đó khối lượng chất rắn giảm là khối lượng của hỗn hợp khí gồm NO 2 và O 2 . 

Có 

1 

n 

NO 

2x;n 

2 O 

x 

2 

2 

1 

46.2x 32 x 18,8 12,32 x 0,06 

2 

Vậy 

0,06 


0,1 


Vì muối đem nhiệt phân là muối nitrat của kim loại kiềm nên gọi công thức của muối là RNO 3 . Có phản 

ứng nhiệt phân: 

0 

t 

1 

RNO RNO O 2 

3 2 2 

Do đó khối lượng muối giảm đi là khối lượng O 2 . 

mRNO 

m 

3 RvO2 

nO 

0,03 n 

2 RNO 

2n 

3 O 

0,06 

2 

32 

6,06 

MRNO 3 

101 R 39(K) 

0,06 


Xét các trường hợp: 

+) Nhiệt phân R(NO 3 ) n tạo muối nitrit: 

0 

t 

n 

R NO R NO O 2 

3 n 

2 n 2 

Khi đó khối lượng chất rắn giảm là khối lượng O 2 . 

m 

 

m 

R NO3 RNO2 

 

n 

n 

nO 

0,16875 

2 

32 

Mà n = 1 hoặc n = 2 nên n n 0,16875 (1) 

Mặt khác, 

 

 

R NO 

 

3 n NO3 

O2 

R NO3 n 

M M 62 

nên 

9,4 

nRNO 3 

0,1516(2) 

n 

62 

Từ (1) và (2) ta có trường hợp này không thỏa mãn. 

+) Nhiệt phân R(NO 3 ) n tạo oxit kim loại với hóa trị không đổi: 

0 

t 

n 

2R NO R O 2nNO O 2 

3 n 2 n 2 2 

Khi đó khối lượng chất rắn giảm là khối lượng của hỗn hợp khí gồm NO 2 và O 2 . 

Gọi n 4x thì n x có 


NO 2 

O 2 

46.4x 32x 9,4 4 x 0,025 

4 0,1 9, 4 

nRNO3 

nO 

R 32n 

n 

2 

n n R 62n 

n 2 

Cu NO3 2 

R 64 




Trang 13/48 











+) Nhiệt phân R(NO 3 ) n tạo kim loại tương ứng: 

0 

t 

n 

R NO R nNO O 2 

3 n 

2 2 

Khi đó khối lượng chất rắn giảm là khối lượng của hỗn hợp khí gồm NO 2 và O 2 . Gọi 

27 

nO 2 

x 46.2x 32x 9,4 4 x 

620 

2 27 9, 4 

nRNO3 

nO 

 

n 

2 

n 310n R 62n 

R 45,926n 


Vậy công thức của muối là R(NO 3 ) n . 


Gọi 

n 

 

 

Cu NO 3 2 

x và n 

 

Các phản ứng nhiệt phân: 

Mg NO 3 n 

y 

0 

t 

1 

Cu NO3 CuO 2NO 

2 

2 

O2 

2 

0 

t 

1 

Mg NO MgO 2NO O 2 

Do đó 

3 2 

2 2 

1 

n 

NO 

2(x y);n 

2 O 

(x y) 

2 

2 

Khối lượng chất rắn giảm chính là khối lượng của NO 2 và O 2 . Có 

188x 148y 5, 24 

 

x 0,02 

32.1 

 

46.2(x y) (x y) 3, 24 y 0,01 

 

2 

Vậy 

 

0,02.188 

%m 0 

71,76% 

Cu NO 

2 

 

5,24 

%mMgNO3 

28,24% 

 

2 



0 

t 

1 

3 

 

2 

 

2 

NaNO NaNO O 2 

0 

t 

1 


3 2 

2 2 


2 

2 2 2 3 

Do đó khí còn lại thoát ra là lượng khí O 2 sinh ra do phản ứng nhiệt phân NaNO 3 . 

2.1,12 

n 

NaNO 

0,1 m 

3 NaNO 

8,5 

3 

22, 4 

m 27,3 8,5 18,8(gam) 

 

 

Cu NO3 2 


Gọi công thức của muối đem nhiệt phân là M(NO 3 ) n . 

Ta sẽ sử dụng PP loại trừ để tìm ra đáp án đúng. 

n 

NO 2 

2x thì 






Trang 14/48 










* Nếu chất rắn thu được là muối nitrit thì khối lượng chất rắn giảm là khối lượng của O 2 . Khi đó 

0 

t 

n 4,7 2 

M NO3 M NO2 O 

n 

n 2 

nO 

0,084375 

2 

2 32 

2 0,16875 

nM 

NO3 

nO 

 

n 

2 

n n 

Mà 

n 

 

 

M NO 3 n 

M 34,15n 

4,7 

 

M 62n 


nên 

0,16875 4,7 

 

n M 62n 

* Nếu chất rắn thu được là kim loại thì gồm khối lượng chất rắm giảm gồm NO 2 và O 2 . 

0 

t 

n 


Khi đó 

3 n 

2 2 

Gọi n 2x thì n x có 46.2 x + 32 x = 4,7 - 2 

NO 2 

27 2 27 

x nMNO3 

nO 

 

n 

2 

1240 n 620n 

Mà 

n 

 

 

M NO 3 n 

M 45,93n 

O 2 

4,7 

 

M 62n 


nên 

27 4,7 

 

620n M 62n 

Vậy chất rắn thu được là oxit kim loại. 

Chú ý: Khi thực hiện phương pháp loại trừ với bài toán này, chúng ta thực hiện tính toán đối với trường 

hợp chất rắn là muối nitrit và kim loại trước vì với trường hợp tạo oxit kim loại thì hóa trị của kim loại có 

thể thay đổi hoặc không nên quá trình tính toán sẽ phức tạp hơn. 

Nếu kết quả tính toán rơi vào 1 trong 2 trường hợp đem tính toán thì kết luận đáp án là 1 trong 2 trường 

hợp đó, còn nếu cả 2 trường hợp đều không tìm được ra kim loại thỏa mãn thì đáp án là trường hợp còn 

lại với chất rắn là oxit kim loại vì khi nhiệt phân muối nitrat, sản phẩm rắn sau phản ứng thu được chỉ có 

thể là muối nitrit, oxit kim loại hoặc kim loại. 


Vì nhiệt phân R(NO 3 ) 2 thu được oxit kim loại nên hỗn hợp khí X thu được gồm NO 2 và O 2 . 

Gọi 

n 

 

 

n 

NO2 

O2 

x 

y 

có 

n 

NO 0,2 8 

2 

Có 

n 0,025 1 

O2 

5,04 

x y 0,225 x 0, 2 

22,4 

y 0,025 

46x 32y 10 

 

 

Do đó hóa trị của R trong muối và trong oxit là khác nhau. Căn cứ vào 4 đáp án ta được Fe(NO 3 ) 2 . 


Căn cứ vào 4 đáp án, ta nhận thấy cả 4 kim loại tương ứng với 4 đáp án đều rơi vào trường hợp nhiệt phân 

muối nitrat tạo oxit kim loại. Khối lượng chất rắn giảm là khối lượng của hỗn hợp khí gồm NO 2 và O 2 . 


Có hai trường hợp xảy ra: 

+) Hóa trị của M trong oxit sản phẩm và tỏng muối là như nhau. Khi đó: 

Khi đó gọi 

0 

t 

n 


n 

NO 2 

3 n 2 n 2 2 

4x thì 

nO 2 

x 





Trang 15/48 










5 

46.4x 32x 18 8 x 


4 5 

nMNO3 

nO 

 

n 

2 

n 27n 

Mà 

n 

 

 

M NO 3 n 

M 34, 2n 

18 

 

M 63n 


nên 

5 18 

 

27n M 63n 

+) Do đó trường hợp thỏa mãn là hóa trị của M trong oxit và muối khác nhau. 

Trong 4 đáp án chỉ có kim loại Fe thỏa mãn (muối thỏa mãn là Fe(NO 3 ) 2 ). 


Nhận thấy cả 4 kim loại tương ứng với 4 đáp án đều là trường hợp nhiệt phân muối nitrat tạo oxit kim 

loại. Khối lượng chất rắn giảm khi đó là khối lượng của hỗn hợp khí gồm NO 2 và O 2 . 

Có hai trường hợp xảy ra: 

+) Hóa trị của M trong oxit sản phẩm và trong muối là như nhau. Khi đó: 

0 

t 

n 


Khi đó gọi 

3 n 2 n 2 2 

n 

NO 2 

4x thì n 

O 2 

x 

46.4x 32x 26,1 20,7 x 0,025 

4 0,1 

nM NO3 

nO 

 

bÞ nhiÖt ph©n 

n 

2 

n n 

Cần lưu ý rằng hiệu suất phản ứng là 50% 

Nên n 

 

2n 

M NO 

MNO 

 

Mà 

n 

 

3 ban ®Çu 

n 

3 bÞ nhiÖt ph©n 

n 

 

M NO 3 n 

26,1 

 

M 62n 

nên 

n 2 

M 68,5n Ba 

M 137 

0, 2 

 

n 

0, 2 26,1 

 

n M 62n 

+) Hóa trị của M trong oxit sản phẩm và trong muối khác nhau. Tuy nhiên vì đã tìm ra được kim loại 

trùng với 1 trong 4 đáp án ở trường hợp trên nên các bạn không cần giải tiếp trường hợp này. 


Khối lượng giảm là tổng khối lượng của NO 2 và O 2 : 

0 

t 

1 


Gọi 

n 

NO 2 

 

 

3 2 

2 2 

4x thì n 

 

Cu NO3 bÞ nhiÖt ph©n 

2 

 

Cu NO3 bÞ nhiÖt ph©n 

2 

O 2 

x 

46.4x 32x 0,54 x 0,0025 

n 2n 0,005 

n 


O2 


0,94(gam) 

Vì muối đem nhiệt phân là muối nitrat của kim loại và sản phẩm thu được có hỗn hợp khí nên hỗn hợp 

khí này chứa NO 2 và O 2 . 

Có M 21,6.2 43,2 





Trang 16/48 










Sử dụng sơ đồ đường chéo: 

NO : 46 

2 

2 

O : 32 

O2 

43,2 

n 

NO 43,2 32 11, 2 

2 

4 

n 46 43, 2 2,8 

43, 2 32 

46 43, 2 

Do đó khi nhiệt phân muối nitrat của M ta thu được oxit kim loại với hóa trị của M trong muối và trong 

oxit kim loại là như nhau. Căn cứ vào các đáp án thỏa mãn là A, C và D thì công thức của muối có dạng 

M(NO 3 ) 2 . 

 

0 

t 

1 

3 

2 

2 

 

2 

M NO MO 2NO O 2 

Gọi 

n 

NO 2 

4x 

thì 

O2 

M NO3 2 

n x 46.4x 32x 37,6 16 21,6(gam) x 0,1 

O 2 

n 2n 0,2 

37,6 

M 

 

là Cu 

M NO 3 

188 M 64 

2 

0,2 


Chọn 1 mol AgNO 3 ban đầu. Có các phản ứng xảy ra như sau: 

0 

t 

1 

3 

 

2 

 

2 

AgNO Ag NO O 2 

Mol 1 1 1 0,5 


2 

2 2 2 3 

Mol 1 0,25 1 

3Ag 4HNO 3AgNO NO 2H O 

Mol 0,75 1 

Vậy 

3 3 2 

0,75 

%mAg 


1 

Nhận xét: Với bài này, các bạn ó thể vận dụng những nhận xét rút ra từ phần Ví dụ minh họa để giải 

nhanh bài tập như sau: 

Bo toµn nguyª n tè : nHNO n 

3 NO 

n 

2 AgNO 

1 

3 

 

 

3 3 

Bo toµn electron : nAg 3n 

NO 

nHNO 

 

3 

 

4 4 

%n 75% 

Ag phn øng 


Vì hỗn hợp rắn sau phản ứng nhiệt phân có phản ứng với H 2 nên trong hỗn hợp đó có chứa oxit của kim 

loại có khả năng phản ứng với H 2 . 


Có thể coi quá trình khử diễn ra đơn giản như sau: 

Do đó 

O(oxit) H 2 phn øng 

H 

n n 0,1 

 

 

O 

 

0 

t 

H 

O . 

2 trong oxit 2 






Trang 17/48 










m m m 

chÊt r¾n sau p/ nhiÖt ph©n 

chÊt r¾n sau p/ víi H2 O(oxit) 

= 13,1 + 0,1.16 = 14,7 

m m m 

khÝ sn phÈm nhiÖt ph©n 

muèi 

chÊt r¾n sau nhiÖt ph©n 

27,114,7 12, 4(gam) 

Khí thu được sau phản ứng chắc chắn chứa O 2 , có thể có NO 2 . Do đó, gọi 

x y 0,3 x 0,1 n 

NO2 

 

2 

32x 46y 12, 4 y 0, 2 n 

02 

Mà hóa trị của hai kim loại tạo thành hỗn hợp muối ban đầu đều mang hóa trị II không đổi nên khi một 

n 

NO2 

muối nhiệt phân tạo oxit kim loại ta có tỉ lệ: 4 2 

n 

n 

NO2 

Do đó muối còn lại khi nhiệt phân cần cho tỉ lệ: a 2 

n 

O2 

a 0 ứng với trường hợp muối nhiệt phân tạo muối nitrit (trường hợp nhiệt phân muối nitrat tạo kim 

loại có tỉ lệ này là 2). 

Ta có kim loại có hóa trị II không đổi khi nhiệt phân tạo muối nitrit (trong giới hạn kiến thức THPT) chỉ 

có Ca: 

0 

t 

 

O2 

Ca NO Ca NO O 

3 2 2 2 2 

Do đó muối nitrat kim loại còn lại cần nhiệt phân tạo ra oxit kim loại và oxit này có khả năng tác dụng 

với H 2 . Khi đó kim loại tạo muối đứng sau Al trong dãy hoạt động hóa học của kim loại: 

nMO 

nH2 

phn øng 

0,1 

 

nO 2 do nhiÖt ph©n M(NO3 ) 

0,05 

2 

 

nCaNO3 

nO 2 2 do nhiÖt ph©n Ca(NO3 ) 

0, 

05 

 

2 

 

 

Ca NO2 2 

MO 

0 

t 

1 


3 2 

2 2 

m m 0,05132 0,1.(M 16) 14,7 

M 65 là Zn. 

Vậy hai muối cần tìm là Ca(NO 3 ) 2 và Zn(NO 3 ) 2 . 

Nhận xét: Khi đến bước xác định được hỗn hợp có Ca(NO 3 ) 2 thì quan sát 4 đáp án, các bạn có thể kết 

luận được ngay đáp án đúng là D. 


Vì hỗn hợp rắn sau phản ứng có phản ứng với H 2 nên trong hỗn hợp này có chứa oxit kim loại có khả 

năng phản ứng với H 2 . 


Có thể coi quá trình oxit kim loại phản ứng với H 2 diễn ra đơn giản như sau: 

n n 0, 25 

O(oxit) H 2 phn øng 

 

 

2 trong oxit 

0 

t 

H O H O 


2 

n 

 

 

n 

O2 

NO2 

x 

y 





Trang 18/48 










m 

chÊt r¾n sau nhiÖt ph©n 

m 

12,1 0,25.16 16,1(gam) 

m m m 

khÝ sn phÈm nhiÖt ph©n 

m 

chÊt r¾n sau phn øng víi H2 O(oxit) 

muèi chÊt r¾n sau nhiÖt ph©n 

36,9 16,1 20,8(gam) 

Khí thu được sau phản ứng chắc chắn chứa O 2 , có thể có NO 2 . 

Gọi 

 

nO 

x x y 0,475 x 0,075 

2 

 

 

n 

NO 

y 32x 46y 20,8 y 0,4 

2 

 

 

n 

NO 0, 4 16 

2 

4 T 8 

n 0,075 3 

O2 

Mà hỗn hợp ban đầu là hai muối nitrat của hai kim loại hóa trị II (đề bài không đưa ra giả thiết hóa trị 

không đổi) nên để thu được tỉ lệ số mol giữa NO 2 và O 2 như trên thì hỗn hợp chứa một muối nitrat của 

kim loại có hóa trị II không đổi (khi nhiệt phân cho 

n : n 4 ) và một muối nitrat kim loại nhiệt phân 

NO2 O2 

tạo thành oxit của kim loại có hóa trị của kim loại tăng từ II trong muối lên hóa trị III trong oxit (khi nhiệt 

phân cho 

n : n 8).Gọi công thức của hai muối trong hỗn hợp ban đầu là M(NO 3 ) 2 và R(NO 3 ) 2 trong 

NO2 O2 

đó kim loại M có hóa trị II không đổi. 

Các trường hợp có thể xảy ra: 

+) M(NO 3 ) 2 nhiệt phân tạo muối nitrit n : n 0 : 

0 

t 

 

M NO M NO O 

3 2 2 2 2 

0 

t 

1 

2R NO R O 4NO O 2 

Khi đó: 

3 2 2 3 2 2 

 

NO2 O2 

1 

 

nR2O 

n 

3 NO 

0,1 

2 

4 

1 

nR (NO) 

n 

3 NO 

0, 2 

2 

2 

 

1 

nMNO3 

nO 

n 

2 2 O 2 do nhiet phan R NO3 

 

0,075 0,4 0,025 

2 

 

8 

n 3n 0,3 0,25 

H2 phn øng R2O3 


+) M(NO 3 ) 2 nhiệt phân tạo oxit kim loại tương ứng n : n 4 : 

Gọi n a và n b . Có các phản ứng: 

 

 

M NO 3 2 

 

 

R NO 3 2 

0 

t 

1 


3 2 

2 2 

Mol a a 2a 

1 a 

2 

0 

t 

1 


3 2 2 3 2 2 

 

 

NO2 O2 


 




Mol b 0,5b 2b 

1 b 

4 


Trang 19/48 










n NO 

2a 2b 0, 4 

2 

 

a 0,1 

1 1 

n b 0,1 

O 

a b 0,075 

2 

2 4 

Khi đó 

n n 3n 0,25 (thỏa mãn) 

H2 phn øng MO R2O3 

m m 0,1(M 62.2) 0,1(R 62.2) 

R (NO) 2 

M NO2 2 

36,9 M R 121 

Mặt khác, với kiến thức THPT thì những kim loại nằm trong trường hợp nhiệt phân muối nitrat tạo oxit 

kim loại với hóa trị tăng từ II lên III thì ta biết Fe hoặc Cr. 

Nên 

* Nếu R là Fe thì M = 121 – 56 = 65 là Zn 

* Nếu R là Cr thì M = 96 – 52 = 46 (loại) 

+) M(NO 3 ) 2 nhiệt phân tạo kim loại tương ứng n : n 2 : 

Gọi n a và n b . Có các phản ứng: 

 

 

M NO 3 2 

 

 

 

 

0 

t 

R NO 3 2 

M NO M 2NO O 

3 2 

2 2 

Mol a 2a a 

0 

t 

1 


3 2 2 3 2 2 

Mol b 2b 

1 

n 

NO 

2a 2b 0,4 

 

a 

2 

 

30 

1 

n 1 

O 

a b 0,075 

2 

 

4 

b 

6 

Khi đó 

1 b 

4 

1 

nH 

(thỏa mãn) 

2 phn øng 

3n 

R2O 

1,5 0, 25 

3 

6 

1 1 

(M 62.2) (R 62.2) 36,9 M 5R 363 

30 6 

Tương tự như trường hợp 2, ta có: 

* Nếu R là Fe thì M = 363– 56.5 = 83 (loại) 

* Nếu R là Cr thì M = 363 – 52.5 = 103 (loại) 

Vậy hai kim loại cần tìm là Zn và Fe. 


 

NO2 O2 

Gọi n x và n y . Các phản ứng xảy ra hoàn toàn có thể theo các trường hợp sau: 

KCO 3 

 

 


Fe NO 3 2 


0 

t 

3 

KClO KCl O 2 

3 2 

 




Mol x x 

3 x 

2 

0 

t 

1 

2Fe 


3 2 2 3 2 2 


Trang 20/48 










Mol y 0,5y 2y 0,25y 

Do đó 

122,5 180y 48, 25 

 

x 0,1 

3 1 

n y 0,2 

khi x 2y y 0,6 

2 4 


0 

t 

4KClO KCl 3KClO 

3 4 

Mol x 0,25x 0,75x 

0 

t 

1 

2Fe 


3 2 2 3 2 2 

Mol y 0,5y 2y 0,25y 

1 

122,5x 180y 48,25 x 

 

490 

Do đó 1 

n 4 

kni 

2y y 0,6 

4 

y 

 

15 

 

1 

 

mKCl 

0,25 .74,5 0,038 

490 

 

1 

mKClO 

0,75 138,5 0, 212 

4 

 

490 

4 

mFe2O 

160 42,667 

3 

15 

Nhận xét: Với bài tập trắc nghiệm, các bạn có thể quan sát các đáp án và tìm nhanh đáp án như sau: Khi 

viết phản ứng nhiệt phân Fe(NO 3 ) 2 ta thấy chắc chắn hỗn hợp rắn thu được phải chứa Fe 2 O 3 . 

Khi đó đáp án đúng là A hoặc B. 

16 

nFe2O 

0,1 n 

3 

FeNO3 

2nFe 2 

2O 

0, 2 

3 

160 

m 48,25 m 12, 25 

KClO3 Fe NO3 2 

 

Nếu nhiệt phân KClO 3 tạo thành KCl và KClO 4 thì 

Mà 3,725 6,92 12,25 nên đáp án B không đúng. 

Vậy đáp án đúng là A. 

 

m m m 

KCl KClO4 KClO3 

Chú ý: Khi nhiệt phân muối KClO 3 , phản ứng có thể xảy ra theo 2 hướng: 

0 

t 

3 

KClO KCl O 2 

3 2 

0 

t 

4KClO KCl 3KClO 

3 4 

Tuy nhiên, khi phản ứng có mặt chất xúc tác MnO 2 , phản ứng chỉ xảy ra theo một hướng duy nhất: 

0 

t ,MnO 2 

3 

KClO3 

KCl O 2 



Các phản ứng xảy ra trong quá trình nhiệt phân: 

0 

t 

1 

Ba NO3 BaO 2NO 

2 

2 

O 

2(1) 

2 

2 





Trang 21/48 










0 

t 

Fe(OH) FeO H O(2) 

2 2 

0 

1 

t 

2FeO O2 Fe2O 3(3) 

2 

Do đó hỗn hợp khí và hơi thu được gồm NO 2 , O 2 và H 2 O. Sau khi làm lạnh hỗn hợp khí và hơi thì hỗn 

hợp khí thu được gồm NO 2 và O 2 . 

nH2O 

0, 2875 0, 2375 0,05(mol) 

 

 

n 

NO 

n 

2 O 

0, 2375(mol) 

2 


m m m m m 

muèi 

b r¾n 

H2O NO2 O2 

m m m (m m ) 

Gọi 

NO2 O2 muèi b r¾n H2O 

= 61,2 - ( 49,9 + 0,05.18 ) = 10,4 

n 

 

 

n 

NO2 

O2 

a 

b 

có 

46a 32b 10, 4 a 0, 2 

 

 

a b 0, 2375 b 0,0375 

 

1 

 

n 

3 

n 

NO 

0,1 

Ba NO bÞ nhiÖt ph©n 

2 

2 

2 

 

nFe(OH) 

2 bÞ nhiÖt ph©n 

nH2O 

0,05 

 

1 

nO 2 (1) 

n 

NO 

0,05 

2 

4 

 

 

nO 2 (3) 

0,05 0,0375 0,0125 

Vì 

n 

4n 

FeO(2) O 2 (3) 

nên FeO sinh ra đã bị O 2 oxi hóa hoàn toàn lên Fe 2 O 3 . Do đó trong hỗn hợp rắn còn 

lại chứa BaO, Ba(NO 3 ) 2 , Fe 2 O 3 và Fe(OH) 2 . 

Lưu ý: Hơi nước không phản ứng với oxit nên không có sự oix hóa Fe(OH) 2 theo phản ứng: 

1 

0 

t 

2Fe(OH) O H O2Fe(OH) 

2 

2 2 2 3 

B. BÀI TOÁN TỔNG HỢP NH 3 

Phương trình tổng hợp NH 3 

N2(k) 3H2(k) 2NH3(k) 

H 0 

Các cách để nâng cao hiệu suất tổng hợp (theo nguyên lý chuyển dịch cân bằng Lơ Sa – tơ – li –ê): 

+ Hạ nhiệt độ (450 - 500 0 C) 

+ Tăng áp suất 200 – 300 atm 

+ Tách riêng khí NH 3 hóa lỏng 

- Vì phản ứng tổng hợp NH 3 là phản ứng thuận nghịch (H








Phương pháp đường chéo 

Với các bài toán cho hỗn hợp 2 chất có khối lượng phân tử lần lượt là M 1 và M 2 và cho biết khối lượng 

phân tử trung bình của 2 chất đó là M tb , ta có thể tính được tỉ lệ số mol của 2 chất đó dựa vào phương 

pháp đường chéo: 

Ta có sơ đồ đường chéo sau: 

M 

M 

1 

2 

M tb 

M 

Áp dụng cho bài toán hỗn hợp N 2 và H 2 

 

N M 28 

2 1 

 

H M 2 

2 2 

 

 

M 

2 tb 

M 1 

M tb 

M tb 

n M M 

1 

 

n M M 

2 M 

2 tb 

2 1 tb 

b 

2B M 

b 

n 2 M 

1 

 

n 28 M 

tb 

2 tb 

Một số nhận xét về tỉ lệ số mol hỗn hợp ban đầu (X) và hỗn hợp sau (Y) 

mX 

n M M 

 

n m 

Y Y M 

M 

X X Y 

(vì theo định luật bảo toàn khối lượng có m m ) 

Y 

Theo phương trình ta có: Cứ 1 mol N 2 phản ứng thì tổng số mol khí lúc sau giảm đi 

(1 3) 2 2mol 

Y 

 

M n 

x 

M n 2n 

x x N 2 (pu) 

X 

+ Vì phản ứng tổng hợp NH3 là phản ứng xảy ra giữa các khí và sản phẩm tạo thành cũng ở thể khí trong 

điều kiện thường nên các bài tập về phản ứng tổng hợp NH 3 thường liên quan đến áp suất trước và sau 

phản ứng: 

 

P : ¸p suÊt khÝ 

 

V : thÓ tÝch khÝ 

 

n : sè mol khÝ 

T = tC + 273 : nhiÖt ®é (®¬n vÞ K) 

 

22, 4 

R = 0,082 : h»ng sè 

273 

P1 n1 V1 

+ Khi nhiệt độ và thể tích bình không thay đổi ta có: 

P n V 

X 

Y 

2 2 2 

Trong đó: P 1 là áp suất bình tương ứng với n 1 số mol khí hoặc V 1 thể tích khí 

P 2 là áp suất bình tương ứng với n 2 số mol khí hoặc V 2 thể tích khí. 

+ Công thức tính số mol khí khi biết thể tích tương ứng với nhiệt độ và áp suất nhất định: 


PV 

PV nRT n 

RT 

+ Biểu thức biểu diễn mối quan hệ giữa nhiệt độ khác nhau, áp suất khác nhau và thể tích khác nhau của 

cùng một lượng khí: 





Trang 23/48 










P V 

T 

P V 

 

T 

1 1 2 2 

1 2 

. Trong đó 

P 1, P 

2 

: ¸p suÊt 

 

V 1, V 

2 

: thÓ tÝch 

 

T 1,T 2 

: nhiÖt ®é (®¬n vÞ K) 

Bài toán điển hình: Hỗn hợp X gồm N 2 và H 2 có khối lượng phân tử trung bình là M X . Sau khi tiến hành 

phản ứng tổng hợp được hỗn hợp Y có khối lượng phân tử trung bình là M Y . Hiệu suất phản ứng tổng hợp 

NH 3 là? 

Lời giải định hướng: 

+ Trước tiên, từ dữ liệu M X ta có thể tính được tỉ lệ về số mol của N 2 và H 2 . Từ đó đưa ra nhận định nếu 

theo lí thuyết chất nào hết, chất nào dư (cần tính hiệu suất theo số mol chất hết). 

+ Đặt 

n x;n y 

H2 N2 

+ Theo công thức đã chứng minh: 

MY 

n 

 

X 

MX 

nX 

2n 

N2 

phn øng 

Từ đó tính được số mol N 2 phản ứng theo x và y. 

+ Tính hiệu suất theo chất sẽ hết theo lí thuyết: 

n 

x 3y : H n 

n 

x 3y : H n 

N2 

phn øng 

N2 

ban ®Çu 

N2 

phn øng 

N2 

ban ®Çu 

Một số công thức giải nhanh 

M 

H% 2 2 M 

x 

Y 

M 

x 

%VNH 3 trong Y 

1100% 

MY 

 

(X: hỗn hợp ban đầu, Y: hỗn hợp sau) 

Điều kiện: 

N2 H2 

 

 

n : n 1: 3 

Nếu cho hỗn hợp X gồm x mol H 2 và y mol N 2 thì: 

1 M 

X 

x 

+ Khi x 3y : H 1 1 

 

2 MY 

y 

3 M 

X y 

+ Khi x 3y : H 1 1 

 

2 MY 

x 

B1. VÍ DỤ MINH HỌA 

Bài 1: Hỗn hợp khí X gồm N 2 và H 2 có tỉ khối so với He bằng 1,8. Đun nóng X một thời gian trong bình 

kín (có bột Fe làm xúc tác), thu được hỗn hợp khí Y có tỉ khối so với He bằng 2. Hiệu suất của phản ứng 

tổng hợp NH 3 là: 


A. 50% B. 36% C. 40% D. 25% 

Áp dụng phương pháp đường chéo cho hỗn hợp X: 

N (28) 

2 

H (M 2) 

2 

7,2 


Lời giải 

7,2 2 5,2 

28 7,2 20,8 



Trang 24/48 











n 

N 5, 2 1 

2 

 

n 20,8 4 

H2 

Hiệu suất phản ứng tính theo N 2 

Cách 1: Gọi số mol N 2 là x thì số mol H 2 là 4x 

Tổng số mol hỗn hợp X là x + 4x = 5x 

Thay vào công thức: 

MY 

nX 

2 5x 

 

M n 2n 1,8 5x 2.n 

phn øng 

n 

X X N2 N2 

N 2 phn øng 

0, 25x 

n 

N2 

phn øng 0,25x 

Hiệu suất phản ứng: H 100% 25% 

n 

x 

N2ban ®Çu 

Cách 2: Chọn số mol của hỗn hợp X là 1 mol thì 

MY 

nX 

2 1 

 

n 

M n 2n 1,8 1 

2. 

n 

X X N2 phn øng N2 

phn øng 


H2 N2 

N2 

phn øng 

n 

N 0,05 

2 

Hiệu suất phản ứng: H phn øng 

 

100% 2 5 % 

n 

0,2 

 

N2ban ®Çu 

Cách 3: Áp dụng công thức tính nhanh với trường hợp x > 3y: 

Hiệu suất phản ứng: 

1 M x 1 1,8 

 

2 MY 

y 2 2 

0,05 

X 

H 1 1 1 (1 4) 0,25 

Đáp án D. 

Bài 2: Phải dùng bao nhiêu lít N 2 và H 2 (đktc) để điều chế 17 gam NH 3 . Biết hiệu suất chuyển hoán thành 

NH 3 là 25%. Nếu dùng dung dịch HCl 20% (d = 1,1g/ml) để trung hòa lượng NH 3 trên thì cần bao nhiêu 

ml? 

H 100% 

H 25% 

Lời giải 

N 3H 2NH 

2 2 3 

0,5mol 1,5mol 1mol 

2mol 6mol 1mol 

Do đó V = 6.22,4 = 134,4 lít; V = 2.22,4 = 44,8 lít 

H 2 

Khi trung hòa NH 3 bằng HCl thì: NH3 HCl NH4Cl 

1.36,5 

nHC1 n 

NH 

1mol m 

3 

ddHCl 

182,5 

0,2 

Vậy 

V 165,91lít 

ddHCl 

N 2 

gam 

Bài 3: Thực hiện phản ứng giữa 8 mol H 2 và 6 mol N 2 với bột sắt làm xúc tác. Hỗn hợp sau phản ứng cho 

qua dung dịch H 2 SO 4 loãng dư còn lại 12 mol khí. Tính hiệu suất phản ứng. (Thể tích các khí đo ở cùng 

điều kiện nhiệt độ và áp suất) 


A. 24%. B. 36% C. 18,75% D. 35,5% 

Phản ứng tổng hợp NH 

3 

: N2 3H2 2NH3 

Lời giải 





Trang 25/48 










nH 

8 

2 

Có 3 hiệu suất tính theo H 2 

n 6 

N2 

Khi hỗn hợp sau phản ứng cho qua dung dịch H 2 SO 4 loãng dư thì toàn bộ NH 3 bị hấp thụ hoàn toàn: 

Gọi 

H SO 2NH NH SO 

2 4 3 4 2 4 

2 

3 

 

và 

n H 2 phn øng 

x n 

N H 

x n 

3 

N2 

phn øng 

Phương trình về số mol khí còn lại lúc sau: 

 

1 

x 

3 

1 2 

nsau n 

N 

n 

2 H 

2.n 

2 N 

n 

2 phn øng 

 

NH 

12 6 8 2 x x x 1,5(mol) 

3 

3 3 

nH2 

phn øng 1,5 

Hiệu suất phản ứng H 100% 18, 7 5 % 

n 8 

H2 

ban ®Çu 

Đáp án C. 

Bài 4: Một hỗn hợp gồm 100 mol N 2 và H 2 lấy theo tỉ lệ 1:3. Áp suất của hỗn hợp đầu là 300atm. Sau khi 

gây phản ứng tạo NH 3 áp suất chỉ còn lại 285atm (nhiệt độ của phản ứng được giữ không đổi). Tính hiệu 

suất của phản ứng điều chế NH 3 . 


3 

: N2 3H2 2NH3 

Lời giải 

Nhận thấy: Tỉ lệ áp suất chính là tỉ lệ về số mol (khi bình dung tích không đổi và nhiệt độ phản ứng không 

Px n 

x 

nX 

đổi): 

P n n 2n 

Do đó 

Ta có 

Y y X 

 

N2 

phn øng 


n 

N 

0,5(mol) 

2 phn øng 

 

285 100 2n 

n 

3 1 

X 

n 

N 

 

2 ban ®Çu 

N2 

phn øng 

25(mol) 

(mol) 

(mol) 

Vì N 2 và H 2 lấy theo tỉ lệ 1:3 nên hiệu suất phản ứng tính theo N 2 hay H 2 đều được. 

n 

N 2,5 

2 

Hiệu suất phản ứng: H phn øng 

100% 10% 

n 25 

N2 

ban ®Çu 

Bài 5: Một hỗn hợp N 2 và H 2 được lấy vào bình phản ứng có nhiệt độ được giữ không đổi. Sau một thời 

gian phản ứng, áp suất của các khí trong bình giảm 10% so với áp suất ban đầu. Biết rằng tỉ lệ số mol N 2 

đã phản ứng là 10%. Tính thành phần phần trăm số mol N 2 trong hỗn hợp đầu? 


3 

: N2 3H2 2NH3 

Đặt số mol hỗn hợp ban đầu (X) là 1 mol. 

Lời giải 

Gọi số mol N 2 trong hỗn hợp ban đầu là x mol n 0,1x (mol) 

Ta có: 

y y X N2 

phn øng 

N 2 phn øng 

Px n 

x 

nX 

1 1 

x 0,5(mol) 

P n n 2n 

0,9 1 

2.0,1x 

 


Vậy thành phần phần trăm số mol N 2 trong hỗn hợp ban đầu là: 

0,5 

%n 

N 2 


1 





Trang 26/48 










Bài 6: Nung nóng hỗn hợp gồm N 2 và H 2 có tỉ khối so với H 2 là 3,6 trong bình kín (có xúc tác Fe) rồi đưa 

về nhiệt độ 25 0 C thấy áp suất trong bình lúc này là P 1 . Sau đó cho một lượng dư dung dịch NaHSO 4 đặc 

vào bình (nhiệt độ lúc này trong bình vẫn là 25 0 C) đến khi áp suất ổn định thì thấy áp suất trong bình lúc 

này là P 2 (P 1 = 1,25P 2 ), giả sử thể tích dung dịch thêm vào không đáng kể so với thể tích của bình). Hiệu 

suất tổng hợp NH 3 là: 

A. 15% B. 10% C. 25% D. 20% 


3 

: N2 3H2 2NH3 

H2 

N (28) 

2 

H (M 2) 

n 

N 5, 2 1 

2 

 

n 20,8 4 

2 

7,2 

7,2 2 5,2 

Hiệu suất tính theo N 2 

Lời giải 

28 7,2 20,8 

Giả sử số mol hỗn hợp ban đầu (X) là 1 mol. Khi đó 

Gọi 

n x n 2x 

N2 phn øng 

NH3 

n N 2 ban ®Çu 

n 

x 

0, 2 (mol) 

4 1 

Sau khi cho một lượng dư dung dịch NaHSO 4 đặc vào bình thì toàn bộ NH 3 bị hấp thụ hoàn toàn: 

2NaHSO 2NH NH SO Na SO 

 

4 3 4 2 4 2 4 

P1 n nX 

n 

1 

N2 

phn øng 

1 

2x 

Ta có: 

hay 1,125 x 0,05 (mol) 

P n n 2n n 

1 

2x 2x 

2 2 X N2 phn øng NH3 

n 

N2 

phn øng 0,05 

Hiệu suất phản ứng H 100% 25% 

n 0,2 

N2 

ban ®Çu 

 

Đáp án C. 

STUDY TIP: Việc đặt số mol hỗn hợp ban đầu bằng 1 mol giúp quá trình tính toán đơn giản hơn, do đó 

nó rất hiệu quả để giải nhanh các bài tập trắc nghiệm. 

Bài 7: Một hỗn hợp N 2 và H 2 được lấy vào bình phản ứng có nhiệt độ được giữ không đổi. Sau thời gian 

phản ứng, áp suất của các khí trong bình giảm 5% so với áp suất lúc đầu. Biết rằng tỷ lệ số mol N 2 đã 

phản ứng là 10%. Tính thành phần phần trăm số mol N 2 và H 2 trong hỗn hợp đầu. 

Lời giải 

Giả sử số mol của N 2 là 1 mol n 0,1 mol 

Gọi số mol của H 2 là x mol. Ta có: 

N 2 phn øng 

N 3H 2NH 

2 2 3 

Phản ứng 0,1 mol 0,3 mol 0,2 mol 

Số mol khí lúc sau: n 

sau 

n 

N 

n 

2 H 

2. 

n 

2 N2 

phn øng 


n 1 x 2.0,1 0,8 x(mol) 

sau 

P1 n1 

1 

x 1 

Do đó x 3( mol ) 

P n 0,8 x 0,95 

2 2 





Trang 27/48 










Vậy 

1 

%VN 


2 

1 

3 

 

3 

%VH 


2 

 

1 

3 

Bài 8: Một bình kín dung tích không đổi chứa hỗn hợp khí N 2 và H 2 với nồng độ tương ứng là 0,3M và 

0,7M. Sau khi phản ứng tổng hợp NH 3 đạt trạng thái cân bằng ở t 0 C, H 2 chiếm 50% thể tích hỗn hợp thu 

được. Hằng số cân bằng K c ở t 0 C của phản ứng tổng hợp NH 3 có giá trị: 

Gọi 

A. 2,500 B. 0,609 C. 0,500 D. 3,125 

n 

N 2 phn øng 

x . Có phản ứng: 

N 3H 2NH 

2(k) 2(k) 3(k) 

Ban đầu: 0,3 0,7 0 

Phản ứng: x 3x 2x 

Cân bằng: 0,3 – x 0,7 – 3x 2x 

Số mol khí lúc sau: 

sau N2 H2 

N2 

phn øng 

Lời giải 

n n n 2. n 0,3 + 0, 7 - 2 x = 1 - 2 x 

0,7 3x 

H 2 chiếm 50% thể tích hỗn hợp thu được 0,5 x 0,1 

1 

2x 


2 

3 

N 

. H 

 

2 

NH 0,2 

KC 3,125 

3 3 

0,2.0,4 

2 2 

Đáp án D. 

Bài 9: Khi tổng hợp NH 3 từ N 2 và H 2 (các chất đều được lấy đúng theo tỉ lệ phản ứng) người ta thu được 

hỗn hợp khí A ở cùng nhiệt độ và áp suất như ban đầu. Dựa vào các phản ứng hóa học và phép đo thể tích 

khí, hãy nghĩ cách xác định hiệu suất của phản ứng tổng hợp NH 3 . 

Lời giải 

Ta có đẳng thức P nR 

PV nRT const (nhiệt độ và áp suất như ban đầu) (1) 

T V 

Ban đầu x 3x 

N 3H 2NH 

2(k) 2(k) 3(k) 

Ta đo thể tích hỗn hợp khí ban đầu, mà đã biết số mol hỗn hợp khí 

P 

tính được (theo đẳng thức (1)) 

T 

Sau phản ứng ta tiếp tục đo thể tích hỗn hợp khí sau, đã biết 

ứng. 

Ta lại có: 

ntríc 

n 

 

n n 2n 

tríc 

sau tríc N 2 phn øng 

 

tính được 

n 

N2 

Vì ban đầu lấy 2 khí với đúng tỉ lệ 1:3 nên H n 

B2. BÀI TẬP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG 

n 

N 2 phn øng 

phn øng 

N2 

ban ®Çu 

P 

T 

tính được số mol hỗn hợp sau phản 


Câu 1: Cho 30 lít N 2 ; 30 lít H 2 trong điều kiện thích hợp sẽ tạo ra thể tích NH 3 (cùng điều kiện) khi hiệu 

suất phản ứng đạt 30% là: 




Trang 28/48 











A. 16 lít B. 20 lít C. 6 lít D. 10 lít 

Câu 2: Để điều chế 2 lít NH 3 từ N 2 và H 2 với hiệu suất 25% thì thể tích N 2 cần dùng ở cùng điều kiện là: 

A. 8 lít B. 2 lít C. 4 lít D. 1 lít 

Câu 3: Cho phương trình hóa học của phản ứng tổng hợp NH 3 : 

Khi đạt đến trạng thái cân bằng tỉ khối của hỗn hợp khí trong bình so với H 2 là d 1 . Đun nóng bình một 

thời gian phản ứng đạt đến trạng thái cân bằng mới, tỉ khối của hỗn hợp khí trong bình so với H 2 là d 2 . So 

sánh d 1 và d 2 thu được: 

A. d 1 < d 2 B. d 1 > d 2 C. d 1 = d 2 D. d1 d2 

Câu 4: Một hỗn hợp A gồm hai khí N 2 và H 2 theo tỉ lệ 1:3. Tạo phản ứng giữa H 2 với N 2 cho ra NH 3 . Sau 

phản ứng thu được hỗn hợp khí B có tỉ khối: d A/B = 0,6. Tính hiệu suất phản ứng tổng hợp NH 3 . 

A. 80% B. 50% C. 20% D. 75% 

Câu 5: Cho 4 lít khí N 2 và 14 lít khí H 2 trong bình phản ứng ở nhiệt độ khoảng 400 0 C, xúc tác. Sau phản 

ứng thu được 16,4 lít hỗn hợp khí ở cùng điều kiện nhiệt độ, áp suất. Tính hiệu suất của phản ứng? 

A. 20% B. 80% C. 25% D. 60% 

Câu 6: Một hỗn hợp khí gồm N 2 và H 2 có tỉ khối so với H 2 bằng 3,6. Sau khi nung nóng một thời gian 

với sắt bột ở 550 0 C thì thấy tỉ khối của hỗn hợp tăng và bằng 4,5. Tính hiện suất của phản ứng. 

A. 40% B. 80% C. 25% D. 50% 

Câu 7: Một hỗn hợp khí X gồm 2 khí N 2 và H 2 có tỉ khối so với H 2 bằng 4,9. Đun nóng hỗn hợp X một 

thời gian trong bình kín (có bột Fe làm xúc tác), thu được hỗn hợp khí Y có tỉ khối so với H 2 bằng 6,125. 

Hiệu suất của phản ứng tổng hợp NH 3 là? 

A. 33,33% B. 42,85% C. 66,67% D. 30% 

Dùng cho Câu 8,9: Trong bình phản ứng có 40 mol N 2 và 160 mol H 2 . Áp suất của hỗn hợp khí lúc đầu 

là 400 atm, nhiệt độ trong bình được giữ không đổi. Biết rằng khi phản ứng đạt trạng thái cân bằng thì tỉ 

lệ 2 đã phản ứng là 25% 

Câu 8: Tính tổng số mol của các khí trong hỗn hợp sau phản ứng? 

A. 200 mol B. 180 mol C. 360 mol D. 150 mol 

Câu 9: Tính áp suất của hỗn hợp sau phản ứng? 

A. 180 atm B. 444,44 atm C. 360 atm D. 300 atm 

Câu 10: Trong một bình kín chứa 10 lít N 2 và 10 lít H 2 ở nhiệt độ 0 0 C, 10 atm. Sau phản ứng tổng hợp 

NH 3 , lại đưa bình về 0 0 C. Nếu áp suất trong bình sau phản ứng là 9 atm thì phần tram các khí tham gia 

phản ứng là 

A. N 2 : 20%; H 2 :40% B. N 2 : 30%; H 2 :20% 

C. N 2 : 10%; H 2 :30% D. N 2 : 20%; H 2 :20% 

Câu 11: Một hỗn hợp gồm 8 mol N 2 và 14 mol H 2 được nạp vào một bình kín có dung tích 4 lít và giữ ở 

nhiệt độ không đổi. Khi phản ứng đạt trạng thái cân bằng thì áp suất bằng 10/11 áp suất ban đầu. Hiệu 

suất phản ứng là 

A. 17,18% B. 18,18% C. 22,43% D. 21,43% 

Câu 12: Một bình kín dung tích 1 lít chứa 1,5 mol H 2 và 1,0 mol N 2 (có xúc tác và nhiệt độ thích hợp). Ở 

trạng thái cân bằng có 0,2 mol NH 3 tạo thành. Muốn có hiệu suất đạt 25% cần phải thêm vào bình bao 

nhiêu mol N 2 ? 


A. 0,83 B. 1,71 C. 2,25 D. 1,5 





Trang 29/48 










Câu 13: Nung hỗn hợp khí X gồm NH 3 và H 2 một thời gian trong bình kín (có bột Fe làm xúc tác) để 

phản ứng phân hủy NH 3 xảy ra với hiệu suất 15%, thu được hỗn hợp khí Y có tỉ khối so với H 2 bằng 

550/109. Thành phần phần tram thể tích của NH 3 trong hỗn hợp ban đầu bằng: 

A. 90% B. 50% C. 60% D. 40% 

Câu 14: Đưa một hỗn hợp khí N 2 và H 2 có tỉ lệ 1:3 vào tháp tổng hợp, sau phản ứng thấy thể tích khí đi 

ra giảm 1/10 so với ban đầu. Hiệu suất của phản ứng tổng hợp NH 3 là: 

A. 10% B. 20% C. 15% D. 25% 

Câu 15: Nung nóng hỗn hợp gồm 0,5 mol N 2 và 1,5 mol H 2 trong bình kín (có xúc tác) rồi đưa về nhiệt 

độ t 0 C thấy áp suất trong bình lúc này là P 1 . Sau đó cho một lượng dư H 2 SO 4 đặc vào bình (nhiệt độ lúc 

này trong bình là t 0 C) đến khi áp suất ổn định thì thấy áp suất trong bình lúc này là P 2 (P 1 = 1,75P 2 ). Hiệu 

suất tổng hợp NH 3 ? 

A. 65% B. 70% C. 50% D. 60% 

Dùng cho Câu 16,17: Trong một bình kín dung tích 56 lít (không đổi) chứa N 2 và H 2 theo tỷ lệ thể tích là 

1:4. Ở 0 0 C, áp suất 200 atm (xt Fe 3 O 4 ). Nung nóng bình một thời gian sau đó đưa bình về nhiệt độ 0 0 C 

thấy áp suất trong bình giảm 10% so với áp suất ban đầu. 

Câu 16: Tính hiệu suất của phản ứng điều chế NH 3 ? 

A. 25% B. 20% C. 75% D. 45% 

Câu 17: Lấy toàn bộ lượng NH 3 trên thì có thể điều chế được bao nhiêu lít dd NH 3 nồng độ 25% (d = 

0,907 g/ml) 


Câu 18: Hỗn hợp A gồm N 2 và H 2 có phân tử khối trung bình là 7,2. Nung A với bột sắt để phản ứng 

tổng hợp NH 3 xảy ra với hiệu suất 20%, thu được hỗn hợp B. Cho B tác dụng với CuO dư, nung nóng 

được 32,64 gam Cu. Thể tích của hỗn hợp A ở đktc là? 

A. 95,2 lít B. 71,4 lít C. 57,12 lít D. 76,16lits 

Dành cho Câu 19, 20: Người ta thực hiện phản ứng điều chế ammoniac bằng cách cho 1,4 gam N 2 phản 

ứng với H 2 dư với hiệu suất 75%. 

Câu 19: Tính khối lượng ammoniac điều chế được? 


Câu 20: Nếu thể tích ammoniac điều chế được có thể tích là 1,568 lít (đktc) thì hiệu suất phản ứng là bao 

nhiêu? 

A. 60% B. 50% C. 70% D. 75% 

Câu 21: Người ta thực hiện phản ứng tổng hợp NH 3 từ 84g N 2 và 12g H 2 . Sau phản ứng thu được 25,5g 

NH 3 . Tính hiệu suất của phản ứng? 

A. 40% B. 25% C. 30% D. 37,5% 

Dành cho Câu 22, 23: Nén 2 mol N 2 và 8 mol H 2 vào bình kín có thể tích 2 lít (chứa sẵn chất xúc tác với 

thể tích không đáng kể) và giữ cho nhiệt độ không đổi. Khi phản ứng trong bình đạt tới trạng thái cân 

bằng, áp suất các khí trong bình bằng 0,8 lần áp suất lúc đầu (khi mới cho vào bình, chưa xảy ra phản 

ứng). 


Câu 22: Nồng độ của khí NH 3 tại thời điểm cân bằng là giá trị nào trong số các giá trị sau? 

A. 0,5M B. 1M C. 2M D. 4M 

Câu 23: Hằng số cân bằng của phản ứng xảy ra trong bình là 

A. 0,127 B. 0,126 C. 0,218 D. 0,128 

Câu 24: Từ 10m 3 hỗn hợp N 2 và H 2 lấy đúng tỉ lệ 1:3 về thể tích thì có thể sản xuất được bao nhiêu m 3 

NH3? Cho biết trong thực tế hiệu suất chuyển hóa thực tế là 95% (các khí được đo trong cùng điều kiện) 




Trang 30/48 











A. 4,75 m 3 B. 5 m 3 C. 4,5125 m 3 D. 5,26 m 3 

Câu 25: Hỗn hợp A gồm 3 khí NH 3 , N 2 và H 2 . Dẫn A vào bình có nhiệt độ cao. Sau khi NH 3 phân hủy 

hoàn toàn thu được hỗn hợp khí B có thể tích tăng 25% so với A. Dẫn B qua ống CuO nung nóng sau đó 

loại nước thì chỉ còn lại một chất khí có thể tích giảm 75% so với B. Tính % thể tích H 2 trong hỗn hợp A? 

A. 25% B. 75% C. 18,75% D. 56,25% 

Câu 26: Cho cân bằng hóa học sau: 

Cho các biện pháp: (1) tăng nhiệt độ, (2) tăng áp suất chung của hệ phản ứng, (3) hạ nhiệt độ, (4) dùng 

thêm chất xúc tác Fe, (5) giảm nồng độ NH 3 , (6) giảm áp suất chung của hệ phản ứng. Những biện pháp 

nào làm cân bằng trên chuyển dịch theo chiều thuận? 

A. (1), (2), (4), (5). B. (2), (3), (5). C. (2), (3), (4), (6). D. (1), (2), (4). 

Câu 27: Cho cân bằng: 

Khi tăng nhiệt độ thì tỉ khối của hỗn hợp khí thu được so với H 2 giảm đi. Phát biểu đúng khi nói về cân 

bằng này là: 

A. Phản ứng thuận tỏa nhiệt, cân bằng dịch chuyển theo chiều nghịch khi tăng nhiệt độ. 

B. Phản ứng nghịch thu nhiệt, cân bằng dịch chuyển theo chiều thuận khi tăng nhiệt độ. 

C. Phản ứng nghịch tỏa nhiệt, cân bằng dịch chuyển theo chiều thuận khi tăng nhiệt độ. 

D. Phản ứng thuận thunhiệt, cân bằng dịch chuyển theo chiều nghịch khi tăng nhiệt độ. 


0,7 M. Sau khi phản ứng tổng hợp NH 3 đạt trạng thái cân bằng ở t 0 C, H 2 chiếm 50% thể tích hỗn hợp thu 

được. Hằng số cân bằng K C ở t 0 C của phản ứng tổng hợp NH3 có giá trị là 

A. 2,500 B. 0,609 C. 0,500 D. 3,125 


0,6 M. Sau khi phản ứng tổng hợp NH 3 đạt trạng thái cân bằng ở t 0 C, H 2 chiếm 25% thể tích hỗn hợp thu 

được. Hằng số cân bằng K C ở t 0 C của phản ứng có giá trị là: 

A. 51,7 B. 3,125 C. 2,500 D. 6,09 

Câu 30: Một bình kín chứa khí NH 3 ở 0C và 1 atm với nồng độ 1M. Nung bình kín đó đến 546C, NH 3 

bị phân hủy theo phản ứng: 2NH (k) N (k) 3H (k) . Khi phản ứng đạt tới trạng thái cân bằng, áp 

3 2 2 

suất trong bình là 3,3 atm. Thể tích bình không đổi. Giá trị hằng số cân bằng của phản ứng tại 546C là: 

A. 4807 B. 120 C. 8,33.10 -3 D. 2,08.10 -4 


1.C 2.C 3.B 4.A 5.A 6.D 7.B 8.B 9.C 10.C 

11.D 12.A 13.C 14.B 15.D 16.A 17.C 18.A 19.B 20.C 

21.D 22.B 23.B 24.A 25.D 26.B 27.C 28.D 29.A 30.D 


VH 

30 

2 

Tỉ lệ 3 tính hiệu suất theo H 2 . 

V 30 


N2 

2.VH 

2 

Khi H 100% 

thì VNH 

20 (lít) 

2 

3 

Khi H 30% thì V 20.0,3 6 (lít) 


NH 3 

Thể tích N 2 cần dùng là: 




Trang 31/48 











VNH 

1 2 1 

3 

VN 

4 

2 

2 0,25 2 0,25 


(lít) 

m1 

n1 M1 M2 

 

n m 

2 2 M1 

(vì theo định luật bảo toàn khối lượng nên mX 

mY 

) 

M 

2 

Ta thấy rằng số mol hỗn hợp tăng (n 2 > n 1 ), suy ra khối lượng phân tử trung bình giảm M 

Vậy tỉ khối so với H 

2 

: d1 d2 


Cách 1: 

Đặt số mol N 2 là 1 thì số mol H 2 là 3 tổng số mol hỗn hợp X là 1 + 3 = 4 


MB 

nX 

1 4 

 

M n 2n 0,6 4 2.n 

A X N2 phn øng N2 

phn øng 

n 

N 2 phn øng 

H 

Cách 2: 

0,8(mol) 

n 

N 0,8 

2 phn øng 


n 

N2 

ban ®Çu 

1 

Áp dụng công thức tính nhanh với trường hợp x = 3y: 

MA 

Hiệu suất phản ứng: H 2 2 2 2.0,6 0,8 

M 


VH 

14 

2 

3 

V 4 

N2 

Thể tích khí còn lại lúc sau: 

sau N2 H2 N2 

Hiệu suất tính theo N 2 

V V V 2.V 

phn øng 

Hay 16,4 = 14 + 4 - 2. V V 0,8 (lít) 


N2 

ban ®Çu 

B 

N2 phn øng N2 

phn øng 

VN 

0,8 

2 phn øng 


V 4 



N (28) 

2 

H (M 2) 

n 

N 5, 2 1 

2 

 

n 20,8 4 

H2 

2 

7,2 

7,2 2 5,2 

28 7,2 20,8 

hiệu suất tính theo N 2 

Cách 1: Đặt số mol N 2 là 1 thì số mol H 2 là 4 tổng số mol hỗn hợp X là 1 + 4 = 5 

M 

2 1 



Trang 32/48 



 











Thay vào công thức 

MY 

nX 

4,5 5 

 

M n 2n 3,6 5 2.n 

X 

X N2phn øng 

N2phn øng 

n 

N2phn øng 0,5 

n 

N 

0,5 H 100% 50% 

2phn øng 

n 1 

N2 

ban ®Çu 

Cách 2: Áp dụng công thức tính nhanh với trường hợp x > 3y. Hiệu suất phản ứng: 

1 M x 1 3,6 

 

2 MY 

y 2 

 

4,5 

 

 

x 

H 1 1 1 (1 4) 0,5 



N (28) 

2 

2 

H (M 2) 

H2 

9,8 

n 

N 7,8 3 

2 

 

n 18, 2 7 

9,8 2 7,8 

28 9,8 18,2 

hiệu suất tính theo H 2 

Cách 1: Gọi số mol N 2 là 3x thì số mol H 2 là 7x tổng số mol hỗn hợp X là 3x + 7x = 10x 


MY 

nX 

6,125 10x 

 

M n 2n 4,9 10x 2.n 

X 

X N2phn øng 

N2phn øng 

n x n 

N2phn øng 

H2phn øng 

nH2phn øng 3x 


n 7x 

H2 

ban ®Çu 

3x 

Cách 2: Áp dụng công thức tính nhanh với trường hợp x < 3y: 


3 M y 

 

2 MY 

x 

x 

H 1 1 

3 4,9 3 3 

1 1 42,85% 

2 

 


 

 

7 7 


n 25%.40 10(mol) 

N 2 phn øng 



P 

P 

truóc 

sau 

n 

n 

nên 

n n n 2. 

n 

phn øng 

sau N2 H2 N2 

40 160 2.10 180(mol) 

400 40 160 

P 360 atm 

P 180 


truoc 

 

sau 

sau 


Tỉ lệ 

VH 


2 

3 

V 10 

N2 

sau 

H 2 hết, N 2 dư. Ta có: 





Trang 33/48 










P V V 10 10 10 

 

P V V 2V 9 10 10 2V 

X X 

X 

H 2 phn øng 

Y Y X 

 

N2phn øng 

N2phn øng 

V 1(lit) 

V 3(lit) 

N2phn øng 

H2phn øng 

1 

V 100% 10% 

N 2 phn øng 


V 

3 


 

% 

% 



VH 

14 

2 

Tỉ lệ 3 tính hiệu suất theo H 2 

V 8 

Ta có: 

N2 

PX 

n nX 

11 8 14 

 

P n n 2n 10 8 14 2n 

Y Y X 

n 


phn øng 

N2 phn øng H2 

phn øng 

n 

H 2 phn øng 

 

3 .100% 21, 43% 

H 

n 14 

H 2 

X 

ban ®Çu 


1(mol) n 3(mol) 

Ban đầu: 1 1,5 

N 3H 2NH 

2(k) 2(k) 3(k) 

Phản ứng: 0,1 0,3 0,2 

Sau phản ứng: 0,9 1,2 0,2 


2 

3 

N 

H 

 

2 

NH 0, 2 

KC 0,02572 

3 3 

0,9.1, 2 

2 2 

Gọi số mol N 2 cần thêm vào là x (mol) 

+ Trường hợp 1: Hiệu suất tính theo N 2 : 

Ban đầu: (1 + x) 1,5 

N 3H 2NH 

2(k) 2(k) 3(k) 

Phản ứng 0,25.(1 + x) 0,75.(1 + x) 0,5.(1 + x) 

Sau phản ứng: 0,75.(1 + x) 0,75.(1 - x) 0,5.(1 + x) 


K 

2 

3 

N 

H 

 

2 2 

NH 0,5 (1 x) 64.(1 x) 

 

 

0,75 (1 x) 0,75 (1 x) 81.(1 x) 

c 3 3 3 3 

2 2 

Giải phương trình 

x 0,80771 



+ Trường hợp 2: Hiệu suất tính theo H 2 : 

Ban đầu: (1 + x) 1,5 

N 3H 2NH 

2(k) 2(k) 3(k) 

Phản ứng: 0,125 (0,25.1,5) = 0,375 0,25 

Sau phản ứng: (0,875 + x) 1,125 0,25 





Trang 34/48 










2 

3 

N 

. H 

 

2 

NH 0, 25 

K 

(0,875 x).1,125 

c 3 3 

2 2 

Giải phương trình x 0,831 

Kiểm tra lại điều kiện: Tỉ lệ 


VH 

2 

3 

V 

N2 

Đặt số mol hỗn hợp khí X là 1 mol. 

tính hiệu suất theo H 2 là đúng. 

Gọi số mol NH 3 là x mol suy ra số mol NH 3 phân hủy là 0,15.x (mol) 

Khối lượng phân tử trung bình của X: 

17x 2 (1 x) 

MX 

15x 2 

1 

2NH (k) N (k) 3H (k) 

3 2 2 

Vì cứ 2 mol NH 3 phân hủy thì số mol hỗn hợp tăng lên 

M 

2mol 

M 

Y 

X 

 

n 

X 

n 

n 

X 

NH3 

phn øng 

550.2 1 

: (15x 2) x 0,6 


0,15x 

Vậy 

0,6 

%VNH 3 (X) 


1 


Đặt số mol N 2 là 1 mol, số mol H 2 là 3 mol 

Số mol hỗn hợp lúc sau: 

9 

n 

sau 

(1 3) 3,6 


n n 2.n 3,6 1 3 2.n 

(mol) 

sau nn N2 phn øng N 

tríc 

2 phn øng 

n 0, 2 (mol) 

N 2 phn øng 

n 

N 0,2 

2 phn øng 


n 1 

N2 

ban ®Çu 


n 

N 0,5 1 

2 

Xét tỉ lệ có thể tính hiệu suất theo cả N 2 và H 2 . 

n 1,5 3 

H2 

Số mol hỗn hợp ban đầu (X) bằng: 

n = 0,5 + 1,5 = 2 

X 

mol 

Gọi số mol N 2 phản ứng là x mol số mol NH 3 là 2x mol. 

Sau khi cho một lượng dư dung dịch H 2 SO 4 đặc vào bình thì toàn bộ NH 3 bị hấp thụ hoàn toàn: 


H SO 2NH NH SO 

2 4 3 4 2 4 

P1 n n 

1 

X 

2n 

N2 

phn øng 

Có 

P n n 2n n 

 

2 2 X N2 phn øng NH2 

2 2x 

Thay số: 1,75 x 0,3 (mol) 

2 2x 2x 


 



Trang 35/48 











n 

N 0,3 

2 phn øng 


n 0,5 

N2 

ban ®Çu 


N 2 và H 2 theo tỷ lệ thể tích là 1 : 4 tính hiệu suất theo N 2 

Vb×nh 

V 

N 2 phn øng 

.1 11,2 

(lít) 

4 1 

P.V 200.11,2 

n N 2 

100(mol) 

R.T 0,082 (273 0) 

 

ban ®Çu 

n 100(1 4) 500(mol) 

hçn hîp ban ®Çu 

Gọi số mol N 2 phản ứng là x mol 

P1 n1 

n 

 

P n n 2n 

2 2 ban ®Çu N2 

phn øng 

1 500 

x 25(mol) 

0,9 500 2x 

n 

N 25 

2 phn øng 


n 100 

N2 

ban ®Çu 


ban ®Çu 

n 2n 2x 50 (mol) 

NH3 N2 

phn øng 

50.17 

mddNH 

3400(gam) 

3 

0, 25 

3400 

VddNH 

3748(ml) 

3 

0,907 


Áp dụng phương pháp đường chéo cho hỗn hợp A: 

N (28) 

2 

H (2) 

H2 

2 

7,2 

n 

N 5, 2 1 

2 

 

n 20,8 4 

32,64 

nCu 

0,51 (mol) 

64 

7,2 2 5,2 

3 2 2 

28 7,2 20,8 

hiệu suất tính theo N 2 

2NH 3CuO 3Cu N 3H O 

0,34 0,51 

N 3H 2NH 

2(k) 2(k) 3(k) 


0,17 0,34 

n 

N2 

phn øng 0,17 

n 

N 

0,85(mol) 

2 ban ®Çu 

H 0,2 

Thể tích hỗn hợp A ở đktc là: 

V 0,85(1 4).22,4 95,2 


(lít) 




Trang 36/48 











n 

N 2 ban ®Çu 

1,4 

0,05(mol) 

28 

n n .H 0,05.0,75 0,0375 (mol) 


ban ®Çu 

N 3H 2NH 

2(k) 2(k) 3(k) 

0,0375 0,075 

m 0,075.17 1, 275(gam) 

NH 3 


n 

NH 3 

1,568 

0,07(mol) 

22,4 

N 3H 2NH 

2(k) 2(k) 3(k) 

0,035 0,07 


n 

N 0,035 

2 phn øng 


n 0,05 

N2 

ban ®Çu 


n 

N 2 ban ®Çu 

84 

3(mol) 

28 


nH 2 ban ®Çu 

6(mol) 

2 

n 

NH 3 

25,5 

1,5(mol) 

17 

nH 

6 

2 

Xét tỉ lệ 2 3 tính hiệu suất theo H 2 

n 3 

N2 

N 3H 2NH 

2(k) 2(k) 3(k) 

Phản ứng: 2,25 1,5 

nH 

2, 25 

2 phn øng 


n 6 

H2 

ban ®Çu 


Có 

P n n 

tríc tríc 

 

P n n 2.n 

tríc 

sau sau tríc N 2 phn øng 

1 2 8 

n 

N 

1(mol) 

2 phn øng 

 

0,8 2 8 2.n 

NH3 N2 

phn øng 

N2 

phn øng 

n 2n 2(mol) 

Vậy 

C 

M NH3 

n 2 

1(M) 

V 2 



N 3H 2NH 

2(k) 2(k) 3(k) 

Ban đầu: 2 8 0 

Phản ứng: 1 3 2 





Trang 37/48 










Sau phản ứng: 1 5 2 


2 

3 

N 

H 

 

2 

NH (2 : 2) 


3 3 

(1: 2) (5: 2) 

2 2 


Hỗn hợp N 2 và H 2 lấy đúng tỉ lệ 1 : 3 về thể tích nên có thể tính hiệu suất theo cả 2 chất 

Vhçn hîp 

V (m 3 N 2 ban ®Çu 

2,5 ) 

1 

3 

V V .H 2,5 0,95 2,375 (m 3 ) 


ban ®Çu 

V (m 3 NH 

2.VN phn øng 

= 2.2,375 = 4,75 ) 

3 2 


Gọi thể tích hỗn hợp A là V V 

Thể tích chất khí còn lại lúc sau (N 2 ) là 

0, 25.1, 25V 0,3125V 

N 3H 2NH 

2(k) 2(k) 3(k) 

B 

1, 25V 

Ta thấy cứ 2 mol NH 3 phân hủy hoàn toàn thì số mol hỗn hợp tăng lên 2 mol 

Mà độ tăng thể tích của B so với A = 0,25V 

VNH 

3 

VNH 

0,25V V 

3 N2 

sinh ra 

0,125V 

2 

V 0,3125V 0,125V 0,1875V 

N2 

ban ®Çu 

V V 0, 25V 0,1875V 0,5625V 

H2 

ban ®Çu 



+ Nhiệt độ: Đối với phản ứng tỏa nhiệt ( H 0 ): Khi tăng nhiệt độ cân bằng chuyển dịch sang chiều 

nghịch, giảm nhiệt độ cân bằng chuyển dịch sang chiều thuận. 

+ Nồng độ: Khi giảm nồng độ của một chất cân bằng sẽ chuyển dịch sang chiều tạo ra chất đó, ngược lại, 

khi tăng nồng độ của một chất cân bằng sẽ chuyển dịch sang chiều làm giảm nồng độ của chất đó. 

+ Áp suất: Khi tăng áp suất cân bằng sẽ chuyển dịch sang chiều giảm số phân tử khí, khi giảm áp suất 

cân bằng sẽ chuyển dịch sang chiều tăng số phân tử khí. 

Vậy các biện pháp (2), (3), (5) sẽ làm cân bằng trên chuyển dịch theo chiều thuận. 

Chú ý: Chất xúc tác chỉ có tác dụng làm tăng cả tốc độ phản ứng thuận và tốc độ phản ứng nghịch mà 

không làm dịch chuyển cân bằng. 


Tỉ khối hỗn hợp so với H 2 giảm tức là số mol hỗn hợp tăng (vì khối lượng hỗn hợp không đổi), suy ra cân 

bằng chuyển dịch theo chiều thuận. 


Khi tăng nhiệt độ cân bằng chuyển dịch chiều thuận điều này có nghĩa là phản ứng thuận thu nhiệt, phản 

ứng nghịch toả nhiệt. 


Gọi số mol N 2 phản ứng là x. 





Trang 38/48 










N 3H 2NH 

2(k) 2(k) 3(k) 

Ban đầu: 0,3 0,7 0 


Cân bằng: (0,3 – x) (0,7 – 3x) 


n n n 2 n 0,3 0,7 2x 1 

2x 

suu N2 H2 N2 

phn øng 

H 2 chiếm 50% thể tích hỗn hợp thu được 

0,7 3x 

0,5 x 0,1 

1 

2x 


2 

3 

N 

. H 

 

2 2 

2x 

2 

NH 0,2 


3 3 

0,2.0,4 


Gọi số mol N 2 phản ứng là x (mol) 

N 3H 2NH 

2(k) 2(k) 3(k) 

Ban đầu: 0,4M 0,6M 0 


Cân bằng: (0,4 – x) (0,6 – 3x) 

H 2 chiếm 25% hỗn hợp sau 

0,6 3x 

0,25 x 0,14 

0,4 0,6 2x 


2 

NH 

3 

N 

. H 

 

2 2 

2x 

2 

(2x) 

K c 

51,7 

3 3 

(0, 4 x).(0,6 3x) 

 


n1 p1 T2 

1 546 273 10 

Ta có: 

n p T 3,3 0 273 11 

2 2 1 

Gọi nồng độ N 2 phản ứng là x (M) 

2NH (k) N (k) 3H (k) 

3 2 2 

Ban đầu: 1 0 0 

Cân bằng: (1 – 2x) x 3x 


 

NH 

 

3 

3 

N2 H2 x (3x) 

4 

c 

 

2 2 


(1 2x) 

2 

3 


n1 

1 1 10 

 

n 1 2x x 3x 1 

2x 11 

x 0,05M 

C. BÀI TOÁN H 3 PO 4 TÁC DỤNG VỚI DUNG DỊCH KIỀM 

- Khi cho P 2 O 5 vào nước thì có phản ứng: 





Trang 39/48 











2 5 2 3 4 

Do đó có thể coi bài toán cho P 2 O 5 tác dụng với dung dịch kiềm tương tự như bài toán cho dung dịch 

H 3 PO 4 tác dụng với dung dịch kiềm. Sự giả sử như vậy giúp cho việc giả quyết bài toán đơn giản hơn. 

H 3 PO 4 là axit trung bình có thể phân li theo 3 nấc nên khi cho H 3 PO 4 tác dụng với dung dịch kiềm, các 

phản ứng có thể xảy ra là: 

H PO OH H PO H O 

 

 

3 4 2 4 2 

H PO 2OH HPO 2H O 

 

2 

3 4 4 2 

H PO 3OH PO 3H O 

3 

3 4 4 2 

Chú ý: Các muối Ca 3 (PO 4 ) 2 và Ba 3 (PO 4 ) 2 là muối không tan. 

- Tương tự với dạng toán XO 2 tác dụng với dung dịch kiềm, ta cũng xác định sản phẩm thu được sau phản 

n 

OH 

ứng thong qua tỉ lệ T : n 

H3PO4 

+ Khi T < 1 thì xảy ra phản ứng (1), sản phẩm là H PO và H 3 PO 4 dư. 

2 4 

+ Khi T = 1 thì xảy ra phản ứng (1), sản phẩm là H PO , các chất phản ứng vừa đủ. 

2 4 

+ Khi 1 < T < 2 thì xảy ra phản ứng (1) và (2), sản phẩm thu được gồm H2PO 4 

và HPO 2 

4 

. 

2 

+ Khi T = 2 thì xảy ra phản ứng (2), sản phẩm thu được là HPO . 

2 

+ Khi 2 < T < 3 thì xảy ra phản ứng (2) và (3), sản phẩm thu được gồm và PO . 

3 

+ Khi T = 3 thì xảy ra phản ứng (3), sản phẩm thu được là PO . 

3 

+ Khi T > 3 thì xảy ra phản ứng (3), sản phẩm thu được là PO và OH - dư. 

(1) 

(3) 

4 

4 

(2) 

4 

HPO 3 4 

4 

- Các dạng toán về H 3 PO 4 tác dụng với dung dịch kiềm không quá phức tạp, các bạn chỉ cần ghi nhớ các 

phản ứng có thể xảy ra và cách lập tỉ lệ. Một công thức thường hay sử dụng trong các bài tập về H 3 PO 4 

tác dụng với dung dịch kiềm là: 

C1. VÍ DỤ MINH HỌA 

n n 

H2O 

OH 

Bài 1: Cho 1 lượng xác định m (gam) P 2 O 5 tác dụng với nước thu V lít được dung dịch chất tan A 1M. 

Cho dung dịch A tác dụng hết 300 ml dung dịch NaOH 1M. Sau các phản ứng hóa học xảy ra hoàn toàn, 

cô cạn cẩn thận chỉ thu được 26,2 g hỗn hợp muối khan. Tìm giá trị của V? 


Khi cho P 2 O 5 vào nước thì có phản ứng: 


2 5 2 3 4 

Lời giải 

Do đó A là H 3 PO 4 . Khi cho dung dịch H 3 PO 4 tác dụng với dung dịch NaOH thì các phản ứng có thể xảy 

ra là: 


H PO NaOH NaH PO H O 

3 4 2 4 2 

H PO 2NaOH Na HPO H O 

3 4 2 4 2 

H PO 3NaOH Na PO H O 

3 4 3 4 2 

Do sau phản ứng hoàn toàn cô cạn ta thu được hỗn hợp muối khan nên sau khi các phản ứng xảy ra hoàn 

toàn, không có NaOH hay H 3 PO 4 dư. 





Trang 40/48 










Từ các phương trình trên ta dễ dàng có thể nhận thấy: 

n n 0,3(mol) 

H2O 

Bảo toàn khối lượng ta có: m 

H PO phn øng 

m m 

muèi 

+ m 

3 4 NaOH H2O 

m m m m 19,6(gam) n 0,2 V 0,2(lit) 

H3PO4 muèi H2O 

NaOH H3POt 

NaOH 

Đáp án B. 

STUDY TIP: Với bài này, nếu bạn nào không chú ý tới quy luật thì sẽ đi xét số mol từng muối sau đó 

tính số mol thì sẽ mất rất nhiều thời gian và quá trình tính toán cũng rất phức tạp. 

Bài 2: Cho m gam P 2 O 5 tác dụng với 253,5 ml dung dịch NaOH 2M, sau khi các phản ứng xảy ra hoàn 

toàn, thu được dung dịch X. Cô cạn dung dịch X, thu được 3m gam chất rắn khan. Giá trị của m là 


Khi cho P 2 O 5 vào nước có phản ứng: 


2 5 2 3 4 

Lời giải 

Do đó để bài toán trở nên đơn giản, ta coi bài toán như phản ứng của H 3 PO 4 với dung dịch kiềm 

m 

nH (mol) 

3PO 

 

t 

71 

Các trường hợp có thể xảy ra: 

+) Trường hợp 1: NaOH và H 3 PO 4 phản ứng vửa đủ tạo muối 

Khi đó 

n n 0,507 

H2O 

NaOH 


m m m m 

H3PO4 NaOH muèi H2O 

Hay 98.m 0,507.40 3m 0,507.18 m 6,886 

71 

n 

 

NaOH 

nH3PO 

0,097 5,23 

4 

nH3PO4 


NaOH dư 

+) Trường hợp 2: Chất rắn thu được gồm Na 3 PO 4 và NaOH dư. 

Có phản ứng xảy ra như sau: 

 

n 

 

 

n 

 

Do đó 

m 

chÊt r¾n 

NaOH 

phn øng 

Na3PO4 H3PO4 

H PO 3NaOH Na PO 3H O 

3 4 3 4 2 

3m 

3n 

H3PO 

 

4 

71 

3m 

n 

NaOH 

d 

0,507 

m 71 

n 

71 

3m m 

mNaOH 

mNa3PO 

40 0,507 164 3m m 8,52( gam ) 

4 

71 71 


C2. BÀI TẬP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG 

Đáp án D. 

Câu 1: Cho một lượng xác định m (gam) P 2 O 5 tác dụng với nước thu được dung dịch chất tan A 1M. Cho 

dung dịch A tác dụng hết với 500ml dung dịch NaOH 1M. Sau các phản ứng hóa học xảy ra hoàn toàn, cô 

cạn cẩn thận chỉ thu được 40,4g hỗn hợp muối khan. Tìm giá trị của V? 





Trang 41/48 











Câu 2: Đốt 0,62 gam P trong O 2 dư thu được chất rắn A. Hòa tan chất rắn A vào 150 ml dung dịch NaOH 

0,2M thu được dung dịch X. Thêm 200 ml dung dịch Ca(OH) 2 0,05M vào dung dịch X thu được m gam 

kết tủa. Giá trị của m là: 

A. 1,0323 B. 2,1032 C. 1,1113 D. 2,0333 

Câu 3: Trộn một lượng P vừa đủ để phản ứng với 30,625 gam KClO 3 . Cho hỗn phản ứng hoàn toàn rồi 

hòa tan sản phẩm thu được vào 200 ml dung dịch NaOH 3M. Cô cạn dung dịch thu được m gam muối. 

Giá trị của m: 

A. 39,9 B. 58,252 C. 61,225 D. 42,325 

Câu 4: Đốt m gam photpho trong quyển oxi dư thu được chất rắn A. Hòa tan A vào nước thu được dung 

dịch Y. Cho toàn bộ dung dịch Y tác dụng với 200 ml dung dịch Ba(OH) 2 3M thu được 60,1 gam kết tủa. 


A. 25,8 B. 23,7 C. 25,6 D. 24,8 

Câu 5: Đốt cháy hoàn toàn 3,1 gam photpho trong oxi dư thu được chất rắn A. Cho chất rắn A tác dụng 

với 200 ml dung dịch NaOH 1,2M. Khối lượng muối thu được là: 

A. 15,08 B. 14,45 C. 15,74 D. 16,24 

Câu 6: Hòa tan A vào nước thu được 100 ml dung dịch H 3 PO 4 xM. Cho dung dịch thu được tác dụng với 

100 ml NaOH 4M thu được 25,95 gam hỗn hợp muối. m và x là 

A. 5,425 và 1,75 B. 4,425 và 1,55 C. 1,75 và 5,425 D. 1,55 và 4,425 

Câu 7: Cho 3,1 gam P phản ứng hoàn toàn với không khí dư, rồi cho sản phẩm tác dụng với dung dịch 

250 gam dung dịch NaOH 4%. Sau phản ứng ta thu được những muối nào với khối lượng mỗi muối là 

bao nhiêu? 

A. NaH 2 PO 4 6,4 gam và Na 2 HPO 4 7,6 gam 

B. NaH 2 PO 4 7,6 gam và Na 2 HPO 4 6,4 gam 

C. Na 2 HPO 4 7,1 gam và Na 3 HPO 4 8,2 gam 

D. Na 2 HPO 4 8,2 gam và Na 3 HPO 4 7,1 gam 

Câu 8: Đốt cháy m gam P trong oxi dư, sau đó cho toàn bộ sản phẩm thu được tác dụng với 400 ml dung 

dịch Ba(OH) 2 2M. Sau phản ứng dung dịch thu giảm so với dung dịch ban đầu 139,4 gam. Giá trị của m 

là: 

A. 37,2 B. 38,4 C. 39,2 D. 37,5 

Câu 9: Cho m gam P 2 O 5 phản ứng với dung dịch Ba(OH) 2 thu được 60,1 gam kết tủa và dung dịch X. 

Cho dung dịch X tác dụng với lượng vừa đủ với dung dịch Ca(OH) 2 sau phản ứng thu được m + 65,3 gam 

chất rắn. Giá trị của m là 

A. 60,24 B. 56,8 C. 54,2 D. 51,6 

Câu 10: Cho 14,2 gam P 2 O 5 tác dụng với V lít dung dịch NaOH 1M. Sau phản ứng thu được 28,4 gam 

hỗn hợp muối. Xác định giá trị của V 

A. 0,4 B. 0,45 C. 0,5 D. 0,6 

Câu 11: Cho 1 lượng xác định m (gam) P 2 O 5 tác dụng với nước thu được V lít dung dịch chất tan A 1M. 

Cho dung dịch A tác dụng hết với 400 ml dung dịch NaOH 1M. Sau các phản ứng hóa học xảy ra hoàn 

toàn, cô cạn cẩn thận chỉ thu được 33,3 g hỗn hợp muối khan. Tìm giá trị của V? 



Câu 12: Cho 7,1 gam P 2 O 5 vào 100 ml dung dịch KOH 1,5M thu được dung dịch X. Cô cạn dung dịch X 

được hỗn hợp gồm các chất là: 

A. KH 2 PO 4 và H 3 PO 4 . B. KH 2 PO 4 và K 2 HPO 4 

C. KH 2 PO 4 và K 3 PO 4 . D. K 3 PO 4 và K 2 HPO 4 . 




Trang 42/48 











Câu 13: Hòa tan 54,44 gam hỗn hợp X gồm PCl 3 và PBr 3 vào nước được dung dịch Y. Để hòa tan hoàn 

toàn dung dịch Y cần 500 ml dung dịch KOH 2,6M. Xác định % khối lượng của PCl 3 trong X? 

A. 26,96% B. 30,31% C. 8,08% D. 12,125%. 

Câu 14: Hòa tan hết 0,15 mol P 2 O 5 vào 200 gam dung dịch H 3 PO 4 9,8%, thu được dung dịch X. Cho X 

tác dụng hết với 750 ml dung dịch NaOH 1M, thu được dung dịch Y. Hỏi trong Y có chứa những hợp 

chất nào của photpho và khối lượng tương ứng là bao nhiêu (bỏ qua sự thủy phân của các muối trong 

dung dịch)? 

A. 45,0 gam NaH 2 PO 4 ; 17,5 gam Na 2 HPO 4 

B. 30,0 gam NaH 2 PO 4 ; 35,5 gam Na 2 HPO 4 

C. 14,2 gam Na 2 HPO 4 ; 41 gam Na 3 PO 4 

D. 30,0 gam Na 2 HPO 4 ; 35,5 gam Na 3 PO 4 

Câu 15: Cho 100 ml dung dịch NaOH 1M với 100 ml dung dịch H 3 PO 4 thu được dung dịch X có chứa 

6,12 gam chất tan. Vật các chất tan trong dung dịch X có chứa 6,12 gam chất tan. Vậy các chất tan trong 

dung dịch X là 

A. Na 2 HPO 4 , NaH 2 PO 4 . B. Na 3 PO 4 , Na 2 HPO 4 . 

C. Na 2 HPO 4 , Na 3 HPO 4 dư. D. NaOH dư, Na 3 PO 4 . 

Câu 16: Cho a gam P 2 O 5 vào dung dịch chứa a gam KOH, thu được dung dịch X. Chất tan có trong dung 

dịch X là: 

A. KH 2 PO 4 và H 3 PO 4 B. K 2 HPO 4 và K 3 PO 4 

C. KH 2 PO 4 và K 2 HPO 4 D. K 3 PO 4 và KOH 

Câu 17: Chia dung dịch H 3 PO 4 thành 3 phần bằng nhau: 

- Trung hòa phần một vừa đủ bởi 300 ml dung dịch NaOH 1M. 

- Trộn phần hai với phần ba rồi cho tiếp vào một lượng dung dịch NaOH như đã dùng ở phần một, cô cạn 

thu được m gam muối. Giá trị m là: 

A. 16,4 gam. B. 24,0 gam C. 26,2 gam D. 27,2 gam 

Câu 18: Hòa tan hết 17,94 gam một kim loại kiềm vào một lượng nước dư thu được dung dịch X. Cho 

dung dịch X tác dụng với 36,92 gam P 2 O 5 thì thu được dung dịch Y chỉ chứa 2 muối có nồng độ mol bằng 

nhau. Kim loại kiềm là 

A. Na B. Rb C. K D. Li 

Câu 19: Hòa tan 32,52 gam photpho halogenua vào nước được dung dịch X. Để trung hòa hoàn toàn 

dung dịch X cần 300 ml dung dịch KOH 2M. Công thức của photpho halogenua là: 

A. PCl 5 B. PBr 5 C. PBr 3 D. PCl 3 

Câu 20: Trộn 100 ml dung dịch NaOH 2,5M với 100 ml dung dịch H 3 PO 4 1,6M thu được dung dịch X. 

Xác định các chất tan trong X? 

A. Na 3 PO 4 , NaOH B. NaH 2 PO 4 , H 3 PO 4 

C. Na 3 PO 4 , Na 2 HPO 4 D. Na 2 HPO 4 , NaH 2 PO 4 


1.B 2.A 3.C 4.D 5.A 6.A 7.C 8.A 9.B 10.A 


11.B 12.B 13.B 14.B 15.B 16.C 17.C 18.A 19.C 20.D 





Khi cho P 2 O 5 vào nước thu được dung dịch H 3 PO 4 : 


2 5 2 3 4 


Trang 43/48 










Các phản ứng có thể xảy ra khi cho dung dịch H 3 PO 4 tác dụng với dung dịch NaOH: 

H PO NaOH NaH PO 

3 4 2 4 

H PO 2NaOH Na HPO 

3 4 2 4 

H PO 3NaOH Na PO 

3 4 3 4 

Do sau phản ứng hoàn toàn, cô cạn ta chỉ thu được muối khan nên ta dễ dàng nhận thấy: 

n n 0,5(mol) 

H2O 

NaOH 

Bảo toàn khối lượng ta có: 

m m m m 

Đặt 

H3PO4 NaOH muoi H2O 

n 

H3PO4 

x (mol) 

Ta được 98 x + 0,5.40 = 40,4 + 18.0,5 

x 0,3 V 0,3(lít) 


Vì có kết tủa nên sẽ có 2 loại muối: 

HPO 3 4 

4 

: x mol; PO : y mol và OH - hết 

Bảo toàn nguyên tố cho P ta có: 

n = x + y = 0,02 

Bảo toàn điện tích ta có: 2x 3y n 2n 

2 

0,03 0,02 0,05mol x 0,01, y 0,01 

3Ca 2PO Ca PO 

2 

3 

4 3 4 2 

n 0,01 

 

3 3 

C 2* 

n m 1,0323gam 

 

 


Ta có: 

n 

KClO 3 

 

 

p 

3 2 5 

Na 

6P 5KClO 3P O 5KCl 

0, 25mol 

P2 

O5 

KCl NaOH 

 

Ca 

n 0,15mol,n 0,25mol;n 0,6mol 

Quy đổi: 0,15 mol P 2 O 5 thành 0,3 mol H 3 PO 4 

Sơ đồ: 

H PO 

3 4 

NaOH 

hỗn hợp muối (*) + H 2 O 

Ta thấy sau phản ứng cả 2 đều hết nên ta có: 

n n 0,6mol 

H2Otaora 

NaOH 

m m m m 

muèi(*) 

H3PO4 NaOH H2O 

0,3.98 0,6.40 18.0,6 42,6gam 

m 42,6 m 

muèi cuèi 


Ta có: 

KCl 

42,6 0, 25.74,5 61, 225gam 


 

Ba(OH) 2 

mol 






Trang 44/48 










n 0,6 3n 0,6 3.0,1 0,3 

 

 

Ba HPO4 2 

n 2. n n 

p 

 

 

 

 

Ba HPO2 2 

2.(0,1 0,3) 0,8mol m 24,8gam 


Ta có: np 

0,1mol,n 

NoOH 

0,24mol 

n 

P2 

O5 

0,05mol 


 

Sơ đồ: H3PO4 

NaOH hỗn hợp muối + H2O 

n H O 

n 0,24mol 

2 

t¹o ra 

NaOH 

m m m m 

muèi 

H3PO4 

NaOH H2O 

 

0,1.98 0, 24.40 0, 24.18 15,08gam 


p 

Vì sau phản ứng thu được hỗn hợp muối nên ta có NaOH hết 


NaOH hỗn hợp muối + H2O 

Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng có 

m m m m 

H3PO4 NaOH hçn hîp muèi H2O 

m m m m 17,15(gam) 

H3PO4 hçn hîp muèi HH2O 

NaOH 

m 

np 

nH3PO 

0,175 

4 

 


Ta có: nP 

0,1;n 

NaOH 

0,25 

Ta thấy: 

n 

n 

NaOH 

p 

2,5 

P 

5,425(gam) 

x 1,75M 

tạo muối và Na HPO : x mol và Na3PO 4 

: y mol 

 

2 4 

Bảo toàn nguyên tố cho P và Na ta có: 

2x 3y 0, 25 x 0,05 

 

 

x y 0,1 y 0,05 

m 7,1gam, m 8, 2gam 

Na2HPO4 Na2PO4 


Ta có: 

n 

Ba(OH) 2 

0,8mol 

Vì khối lượng dung dịch giảm nên có Ba 3 (PO 4 ) 2 tạo ra 

Đặt n xmol;n 

 

ymol 

 


P 

Ba HPO 4 2 

n 2x 2y n x y 

P2 O3 

Bảo toàn cho Ba: 3 x + y = 0,8 mol 

Và 

m m m 601.x 142(x y) 139, 4 

ddgiam 

 

P2 O5 





Trang 45/48 










x 0,1mol; y 0,5mol 

n 1,2mol m 37,2gam 

P 


Sau phản ứng với Ba(OH) 2 có: 

 

Ba PO : 0,1mol;Ba HPO : xmol 

3 4 2 4 2 

n 0,1 

xmol 

P2 O5 

P 

 

3Ba HPO 6Ca(OH) Ba PO 2Ca PO 12H O 

x 

P2 O5 

4 2 2 3 4 2 3 4 2 2 

601x 620x 

m chÊt r¾n 

142(0,1 x) 65,3 

3 3 

x 0,3mol 

x 

3 

m ( 0,1 x).142 56,8gam 




NaOH hỗn hợp muối H2O 

Đặt 

n xmol n xmol 

NaOH 

H2Otaora 

Bảo toàn khối lượng ta có: 

m m m m 

H3PO4 NaOH hçn hîp muèi H2O 

0, 2.98 40x 28,4 18x 

x 0,4mol V 0,4 lít 


Ta có: 

n 

H3PO4 

xmol 

Vì sau cùng thu được hỗn hợp muối nên ta có NaOH hết n n 0, 4mol 


H3PO4 

2x 

3 

m 40.0, 4 33,3 18.0,4 

98x 24,5 x 0, 25mol V 0, 25 lít 


n 0,05;n 0,15 

P2 

O5 

KOH 

n 

OH 

0,15 

Vì 1 1,5 2 nên 2 muối là 

n 0,1 

P 



PCl 3H O H PO 3HCl 

3 2 3 3 

PBr 3H O H PO 3HBr 

3 2 3 3 

KOH HBr KBr H O 

KOH HCl KCl H O 

2KOH H PO K HPO 2H O 

3 3 2 3 2 

2 

2 

KH PO 

 

K HPO 

2 4 

2 4 

H2O tao ra 


NaOH 





Trang 46/48 










Gọi 

Nên 

n 

 

n 

PCl3 

a 

b 

có 

PBr3 

KOH 

a = 0,12 

và 


137,5a 271b 54, 44 

 

n 5(a b) 1,3 

b 0,14 %mPCl 3 

30,31% 

Trong 200 gam dung dịch H 3 PO 4 9,8% có 

Do đó trong dung dịch X có 

H3PO4 

n 0, 2 

H3PO4 

n 0,2 0,15.2 0,5 

n 

NaOH 

0,75 

Vì 1 2 nên 2 muối tạo thành là NaH 2 PO 4 và Na 2 HPO 4 . 

n 0,5 

Gọi 

n 

 

 

n 

H3PO4 

NaH2PO4 

Na2HPO4 

a 

b 


có 

+) Nếu NaOH dư thì 

 

 

a 2b 0,75 n 

NaOH a 0, 25 

 

a b 0,5 

nH 

3PO 

b 0, 25 

4 

 

 

n 

Na3PO4 

164.0,1 

mchat tan 


3 

+) Khi NaOH dư thì 

Có 

H2O 

n 

NaOH 

0,1 

 

3 3 

loại 

n n 0,1 

NaOH 

m m m m 

NaOH H3PO4 chat tan H2O 

m 3,92 n 0,04 

Vì 

H3PO4 H3PO4 

n 0,1 

n 0,04 

NaOH 

2 2,5 3 

H3PO4 

 

Nên 2 muối tạo thành là Na 2 HPO 4 và Na 3 PO 4 

Chú ý: Với tư duy giải bài trắc nghiệm, các bạn nên xét ngay trường hợp thứ 2, khi có kết quả phù hợp 

kết luận được ngay đáp án đúng, nếu không thì thu ngay được đáp án D. Với dạng bài này, kết qủa thường 

rơi vào trường hợp thứ 2 vì sẽ áp dụng quy luật n n (do 1 OH - trong NaOH kết hợp với 1 H + 

trong axit tạo thành 1 phân tử H 2 O hoặc có thể viết các phương trình phản ứng để quan sát). 


NaOH 

n 

P2 O 

a (mol) n a a 

5 

H3PO (mol), n 

4 

KOH 

(mol) 

142 71 56 

nKOH 

71 

Vì 1 2 nên phản ứng tạo thành 2 muối là K 2 HPO4 và KH 2 PO 4 . 

n 56 

H3PO4 


Trung hòa phần 1 vừa đủ bởi NaOH: 

3NaOH H PO Na PO 3H O 

Mol 0,3 0,1 

3 4 3 4 2 


H2O 




Do đó khi trộn phần 2 với phần 3 ta thu được 0,2 mol H 3 PO 4 

n 

NaOH 

3 

Vì 1 2 nên hỗn hợp muối thu được gồm NaH 2 PO 4 , Na 2 HPO 4 và 

n 2 

Mà 

H3PO4 

m m m m 

NaOH H3PO4 muoi H2O 

n n 0,3 

H2O 

NaOH 


Trang 47/48 










Nên m 40.0,3 98.0, 2 18.0,3 26, 2(g) 



2 5 2 3 4 

2M 2H O 2MOH H 

2 2 

36,92 

nH3PO 

2 0,52(mol) 

4 

31 

+ Nếu 2 muối là M 3 PO 4 và M 2 HPO 4 

n n 0,26(mol) 

M3PO4 M2HPO4 

n 5.0,26 1,3(mol) M 13,8 


M 

+ Nếu 2 muối là MH 2 PO 4 và M 2 HPO 4 

n n 0,26(mol) 

MH2PO4 M2HPO4 

17,94 

nM 

3.0,26 0,78 M 23(Na) 

0,78 


Xét hợp chất dạng PX 5 : 

PX 4H O H PO 5HX 

5 2 3 4 

x x 5x 

 

H OH H O 

8x 

 

8x 

2 

Suy ra nKOH 

8x 0,6 x 0,075(mol) 

51 5X 473,6 loại 

PX 3H O H PO 3HX 

Xét 

3 2 3 3 

n 5x 0,6 x 0,12mol 31 3X 271 

KOH 

X 80(Br) 

Chú ý: Axit H 3 PO 3 là axit 2 lần axit; 1 nguyên tử H không có tính axit. 


Ta chỉ xét bài toán này trong trường hợp sản phẩm tạo ra thành chuỗi kế tiếp nhau, tức là có số nguyên tử 

H bị thế bởi nguyên tử Na kế tiếp nhau 

n 0,1.2,5 0,25mol,n 0,1.1,6 0,16mol 

NaOH 

Ta xét tỉ lệ 

n 

n 

NaOH 

H3PO 

4 

1,5625 

H3PO4 

Ta có trong bài này T 1,5625 tức sản phẩm là Na HPO và NaH 2 PO 4 . 

 

2 4 






Trang 48/48 










CHƯƠNG 10: ĐẠI CƯƠNG KIM LOẠI 

A. BÀI TOÁN KIM LOẠI TÁC DỤNG VỚI AXIT 

Khi hỗn hợp nhiều kim loại tác dụng với hỗn hợp axit thì dùng định luật bảo toàn mol electron và phương 

pháp ion - electron để giải cho nhanh. So sánh tổng số mol electron cho và nhận để biện luận xem chất 

nào hết, chất nào dư. 

Kim loại + dung dịch axit muối + H 2 

 

n 

2M 2nH 2M nH 2 

 

+ Kim loại thể hiện nhiều số oxi hóa khác nhau khi phản ứng với H 2 SO 4 loãng hay HCl thì thể hiện số oxi 

hóa thấp. 

+ M đứng trước H trong dãy điện hóa: 

Li K Ba Ca Na Mg Al Mn Zn Cr Fe Ni Sn Pb H Cu Ag Hg Pt Au 

+ 

M HNO 

“Lí ca bài ca nào may áo mạ kẽm cần sắt nên sang Pháp hỏi cô á hậu Phi Âu” 

3 lo·ng 

Kim loại hoặc hỗn hợp kim loại (A) + H + dd muối (B) + H 2 

 

OH 

Dd B C lớn nhất (hiđroxit kim loại) chất rắn D (oxit kim loại) 

n n 2n 

 

 

H phn øng OH phn øng H 2 

B(sunfat) A H2 

m m 34n 

C A H 2 

m m 16n 

D A H 2 

nung 

m m 96n 

m m 96n 

B(sunfat) A H 2 

Kim loại hoặc hỗn hợp kim loại + 

 

NO 

 

MFe 

 

N2O 

M NO3 H 

n 

2O 

 

 

N2 

 

NH NO 

MFe 

+ 

 

 

4 3 

M NO NO H O 

3 3 n 2 2 

3 n 

2 

M HNO M NO NO H O 

Chú ý: Kim loại có tính khử mạnh hơn sẽ ưu tiên phản ứng trước. 

 

+ NO 2 (khí màu nâu đỏ): NO3 2H le NO2 H2O 

NO2 

 

NO 

 

HNO3 M NO3 N 

n 2O H2O 

N2 

 

NH4NO3 

 

+ NO (khí không màu hóa nâu ngoài không khí): NO3 4H 3e NO 2H2O 


 

+ N 2 O (khí cười): 2NO3 10H 8e N2O 5H2O 

 

+ N 2 (khí lười, không duy trì sự cháy): 2NO3 12H 10e N2 6H2O 

 

+ NH 4 NO 3 (trong dd NaOH tạo khí có mùi khai): 2NO3 10H 8e NH4NO3 3H2O 





Trang 1/89 










n 2n 4n 10n 10n 12n 

HNO3 phn øng NO2 NO N2O NH4NO3 

N2 

 

m m 62 n 3n 8n 8n 10n 

muèi nitrat cña kim lo¹i 

kim lo¹i 

NO2 NO N2O NH4NO3 N2 

- Các kim loại tác dụng với ion NO trong môi trường axit H + xem như tác dụng với HNO3 

. 

3 

STUDY TIP: Với những bài toán cho biết dữ kiện liên quan đến 2 trong 3 số liệu về: khối lượng kim 

loại, khối lượng muối và tính được số mol các khí sản phẩm thì cần xét xem muối thu được có chứa 

NH 4 NO 3 hay không. 

NO 3 

NO 2 

2 

3 2 3 2 

- Các kim loại Zn, Al,... tác dụng với ion hoặc trong môi trường kiềm OH - giải phóng NH 3 : 

 

4Zn NO 7OH 4ZnO NH 2H O 

 

 

2 

3 2 4 3 

4Zn NO 7OH 6H O 4 Zn(OH) NH 

8Al 3NO 5OH 2H O 8AlO 3NH 

 

3 2 2 3 

 

 

8Al 3NO3 5OH 18H2O 8Al(OH) 4 

 

3NH3 

Ngoài ra còn có các phản ứng của kim loại với dung dịch kiềm: 

 

Zn 2OH ZnO H 

 

2 

2 2 

 

2 2 2 

 

2Al 2OH 2H O 2AlO 3H 

Do đó khi cho các kim loại như Zn, Al,... tác dụng với dung dịch chứa OH - vào hoặc NO thì ta thu 

được hỗn hợp khí gồm NH 3 vào H 2 . 

 

 

 

NO 3 

2 

- Nước cường thủy (hay nước cường toan/nước hoàng gia) (dung dịch chứa HNO 3 và HCl theo tỉ lệ mol 

1:3) hòa tan được Au và Pt. 

Ví dụ: Au HNO3 3HCl AuCl3 NO 2H2O 

SO2 

 

H2 4 ®Æc nãng 2 4 

S + H 

n 2O 

H S 

Kim loại hoặc hỗn hợp kim loại + SO 

M SO 

 

M 

 

SO 

2 

o MFe 

t M2 SO4 n 

S H2O 

H2SO 

 

4 ®Æc 

 

 

 

H2S 

 

 

MFe 

2 4 n 

 

2 

2 

2 

 

+ SO 2 (mùi hắc): SO 4H 2e SO 2H O 

 

4 2 2 

2 

 

+ S (bột màu vàng): SO 8H 6e S 4H O 

4 2 

 

 

M SO SO H O 

2 

 

+ H 2 S (mùi trứng thối): SO 10H 8e H S 4H O 

4 2 2 

n 2n 4n 5n 


H2SO4 phn øng SO2 

 

S 

2 

H2S 

m m 96 n 3n 4n 

muèi sunfat 

kim lo¹i 

SO2 S H2S 

Lưu ý: Kim loại thể hiện nhiều số oxi hóa khác nhau khi phản ứng với H 2 SO 4 đặc, HNO 3 sẽ đạt số oxi 

hóa cao nhất và bền đối với kim loại. Một số kim loại như: Mn trong hợp chất có nhiều mức oxi hóa 

như +2, +3, +4, +6, +7 nhưng khi tác dụng với hai dung dịch axit này đều chỉ thu được Mn 2+ ; tương tự 

 





Trang 2/89 










Cr trong hợp chất có các số oxi hóa +2, +3 và +6 nhưng khi tác dụng với hai dung dịch axit này thì số oxi 

hóa tối đa thu được là +3. 

+ HNO 3 và H 2 SO 4 đặc nóng tác dụng với hầu hết kim loại, trừ Au và Pt. 

+ Fe, Cr và Al bị thụ động hóa trong dung dịch HNO 3 đặc nguội và H 2 SO 4 đặc nguội vì tạo một màng oxit 

bền trên bề mặt các kim loại này, bảo vệ cho kim loại không tác dụng với axit HNO 3 , H 2 SO 4 và những 

axit khác mà trước đó chúng tác dụng dễ dàng. 

+ Khi hỗn hợp kim loại trong đó có Fe tác dụng với H 2 SO 4 đặc nóng hoặc HNO 3 

cần chú ý xem kim loại có dư hay không. Nếu kim loại (Mg 

Fe 2+ . 

Ví dụ: Fe + 2Fe 3+ 3Fe 2+ ; Cu + 2Fe 3+ Cu 2+ +2Fe 2+ . 

Cu) thì có phản ứng kim loại khử Fe 3+ và 

+ Khi hòa tan hoàn toàn hỗn hợp kim loại trong đó có Fe bằng dung dịch H 2 SO 4 đặc nóng hoặc HNO 3 mà 

thể tích axit cần dùng là nhỏ nhất thì muối sắt thu được là muối Fe 2+ . 

STUDY TIP: Khí NO 2 màu nâu đỏ có thể nhị hợp dễ dàng tạo thành khí N 2 O 4 (trong điều kiện nhiệt độ 

thấp) không màu. Do đó trong một số bài tập, đề bài có thể hướng tới sản phẩm khử có chứa N 2 O 4 . 

2NO N O , H 0 

2 2 4 

Chú ý: Các kim loại Fe, Cr và Al sau khi cho vào dung dịch HNO 3 đặc nguội hoặc H 2 SO 4 đặc nguội thì 

sẽ không phản ứng với bất kì dung dịch axit nào nữa, kể cả dung dịch HNO 3 đặc nóng, dung dịch HNO 3 

loãng, dung dịch H 2 SO 4 đặc nóng, dung dịch H 2 SO 4 loãng, dung dịch HCl,… 

Kim loại tan trong nước (Na, K, Ca, Ba,…) tác dụng với axit 

Có 2 trường hợp: 

+ Nếu dung dịch axit dùng đủ hoặc dư: Chỉ có phản ứng của kim loại với axit. 

+ Nếu axit thiếu thì ngoài phản ứng giữa kim loại với axit (xảy ra trước) còn có phản ứng kim loại dư tác 

dụng với nước của dung dịch. 

A1. VÍ DỤ MINH HỌA 

Bài 1: Cho sơ đồ phản ứng sau: 

o 

t 

R 2HCl RCl H 

( lo·ng) 2 2 

R(OH) NaOH NaRO 2H O 

Kim loại R là: 

3 ( lo·ng) 2 2 

o 

t 

2R 3Cl 2RCl 

2 3 

A. Cr. B. Al. C. Mg. D. Fe. 

Lời giải 

Đây là một câu hỏi cơ bản nhằm kiểm tra kiến thức của các bạn về phần kim loại. Quan sát đặc điểm của 

các phản ứng, chúng ta có thể dễ dàng tìm ra được đáp án đúng: 

+ Ở phản ứng thứ nhất và thứ hai, khi tác dụng với dung dịch HCl và Cl 2 ta nhận thấy kim loại R có hai 

mức hóa trị khác nhau là II và III, do đó trong các kim loại đưa ra, ta được kim loại R là Cr hoặc Fe (loại 

Al và Mg vì chỉ có một mức hóa trị trong hợp chất). 


+ Quan sát phản ứng thứ ba: Hidroxit R(OH) 3 của kim loại R có khả năng tác dụng với dung dịch NaOH. 

Do đó kim loại R chỉ có thể là Cr. 

Đáp án A. 

Bài 2: Cho 3,68 gam hỗn hợp gồm Al và Zn tác dụng với một lượng vừa đủ dung dịch H 2 SO 4 10%, thu 

được 2,24 lít khí H 2 (đktc). Khối lượng dung dịch thu được sau phản ứng là: 





Trang 3/89 










A. 101,68 gam B. 88,20 gam C. 101,48 gam D. 97,80 gam 

Lời giải 

Với bài này, để xác định được khối lượng dung dịch sau phản ứng, ta cần biết được quá trình của các 

phản ứng: 

2Al 3H SO Al SO 3H 

 

2 4 2 4 3 2 

Zn H SO ZnSO H 

Quan sát các phản ứng, ta có: n n 0,1. 

H2SO4 H2 

2 4 4 2 

9,8 

mH2SO 98.0,1 9,8(gam) m 

4 ddH2SO410% 

98(gam) 

10% 


m m m m 101, 48(gam) 

dd sau phn øng kim lo¹i ddH2SO4 H2 

Mở rộng: 

 

Đáp án C. 

+ Với bài này, nếu đề bài yêu cầu tính tổng khối lượng hai muối thu được, các bạn có thể áp dụng công 

thức ở phần lí thuyết: 

 

m m m 

 

n 2 

n 

SO 

H 

4 t¹o muèi 

2 

muèi kim lo¹i 2 

SO4 

t¹o muèi 

Hoặc ngắn gọn hơn: 

m 3,68 96.0,1 13, 28(gam) 

muèi 

m m 96.n 3,68 96.0,1 13, 28(gam) 

muèi 

kim lo¹i 

H 2 

+ Nếu đề bài yêu cầu tính khối lượng của từng muối sau phản ứng thì ta cần tìm được số mol của từng 

muối Al 2 (SO 4 ) 3 và ZnSO 4 . Khi đó các bạn cần lập hệ phương trình dựa vào giả thiết về khối lượng và số 

mol khí: 

Gọi 

n 

 

n 

A1 

a 

b 

thì 

Zn 

H2 

mA 

l 

mZn 

27a 65b 3,68 a 0,04 

 

 

 

n 1,5nAl 

n 

Zn 

1,5a b 0,1 b 0,04 

1 

n n 0,02 

Al 

 

m 

2 4 3 

2 

n 

m 

ZnSO 

04 

 

 

 

 

4 

hoặc 

SO 

Al 

Al SO 

 

2 4 3 

ZnSO4 

6,84(gam) 

6,44(gam) 

 

m 

2 4 

m 

Al SO Al 

96.1,5nAl 

6,84(gam) 

3 

 

 

mZnSO m 

4 Zn 

96.n 

Zn 

6, 44(gam) 

Bài 3: Hòa tan hết hỗn hợp X gồm Fe và Mg bằng một lượng vừa đủ dung dịch HCl 20% thu được dung 

dịch Y. Nồng độ của FeCl 2 trong dung dịch Y là 15,757%. Nồng độ của MgCl 2 trong dung dịch Y là: 

A. 11,787% B. 84,243% C. 88,213% D. 15,757% 

Lời giải 

Cách 1: Để đơn giản cho quá trình tính toán, ta sẽ chọn số mol Fe trong hỗn hợp ban đầu là 1 và đi tìm số 

mol của Mg tương ứng khi đó dựa vào các điều kiện giả thiết. 



2 2 


2 2 




Gọi 

nMg 

x thì nHCl phn øng 

2nMg nFe 2x 2;n 

H 

n 

2 Mg 

n 

Zn 

x 1 


Trang 4/89 










m 36,5(2x 2) 

 

20% 0, 2 

HCl 

mddHCl 20% 

 

365x 365(gam) 

mH 2 

2(x 1) 2x 2 

Do đó, theo định luật bảo toàn khối lượng ta có: 

mddY mMg mFe mddHCl mH 24 x + 56 + 365 x + 365 - ( 2 x + 2 ) = 387 x + 419 

2 

m 127.n 127 

 

FeCl2 

Fe 

C% 

FeCl 

100% 15,757% x 1 

2 

mddY 

mdd Y 

387x 419 

mMgCl 

95 

2 

Vậy C% 

MgCl 


2 

m 387.1 

419 

ddY 

Cách 2: Ngoài cách tiếp cận bài toán từ hướng chọn số mol một kim loại và tìm số mol kim loại còn lại ta 

còn có thể chọn số mol HCl phản ứng và từ đó tìm số mol mỗi kim loại tương ứng. Cụ thể như sau: 

Chọn số mol HCl phản ứng là 2 thì số mol H 2 thu được là 1. 

m 

HCl 

 

dd HCl 20% 

 

n 

 

n 

Fe 

Mg 

m 36,5 

2 

20% 0, 2 

365(gam) 

 

1 

 

nFe nMg x y nHCl 

1 

x 

2 

 

nFeCl 

n 

2 Fe 

x 

y 

 

 

mdd Y 

mFe mMg mdd HCl 

mH 

56x 24y 365 2 56x 24y 363 

2 

 

mFeCl 

127x 

2 

C% FeCl 


2 

m 56x 24y 363 

 

ddY 



0,15757 0,15757 x 0,5 y 0,5 

56x 24(1 x) 363 32x 387 

mMgCl 

m 

2 MgCl 0,5.95 

2 

Vậy C% 

MgCl 


2 

m m 32.0,5 387 

ddY 

ddY 

Đáp án A. 

Phân tích: Đây là một bài tập khá khó trong phần kim loại tác dụng với dung dịch HCl hoặc H 2 SO 4 

loãng. Để tính được nồng độ của MgCl 2 trong dung dịch Y thì ta cần biết được số mol hoặc khối lượng 

của MgCl 2 và khối lượng dung dịch sau phản ứng. 

Khi đó ta cần tìm được số mol hoặc khối lượng cụ thể của mỗi kim loại trong hỗn hợp ban đầu. 

Nhận xét: Hai cách đều sử dụng phương pháp Tự chọn lượng chất để đơn giản hóa bài toán và cùng thu 

được một đáp án. Tuy nhiên với cách làm thứ nhất, việc giải toán đơn giản hơn vì chúng ta chỉ cần tìm 

một ẩn, còn với cách làm thứ hai quá trình tính toán phức tạp và tốn nhiều thời gian hơn chút vì ta cần tìm 

hai ẩn. 


Trong quá trình làm bài, các bạn cần khéo léo và tinh ý lựa chọn cách làm nhanh và gọn hơn để tiết kiệm 

thời gian. 

Bài 4: Có ba dung dịch riêng biệt: H 2 SO 4 1M; KNO 3 1M; HNO 3 1M được đánh số ngẫu nhiên là (1), (2), 

(3). 

- Trộn 5 ml dung dịch (1) với 5 ml dung dịch (2), thêm bột Cu dư, thu được V 1 lít khí NO. 

- Trộn 5 ml dung dịch (1) với 5 ml dung dịch (3), thêm bột Cu dư, thu được 2V 1 lít khí NO. 




Trang 5/89 











- Trộn 5 ml dung dịch (2) với 5 ml dung dịch (3), thêm bột Cu dư, thu được V 2 lít khí NO. 

Biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn, NO là sản phẩm khử duy nhất, các thể tích khí đo ở cùng điều kiện. 

So sánh nào sau đây đúng? 

A. V 2V 

B. 2V V 

C. V 3V 

D. 

2 

 

1 

2 

 

1 

2 

 

1 

V2 V1 

* Tìm thành phần của các dung dịch đánh số: 

Ta có phản ứng hòa tan kim loại Cu: 

Ta thấy 

n 

4n 

 

 

H NO 3 

Lời giải 


2 

3 2 

Khi cặp dung dịch KNO 3 và HNO 3 cùng số mol (cùng nồng độ mol và sử dụng cùng một lượng thể tích) 

thì có 

n : n 1:1 

 

H NO 3 

cùng một lượng thể tích) thì có 

Do đó 

NO 

3 

và cặp dung dịch KNO 3 và H 2 SO 4 cùng số mol (cùng nồng độ mol và sử dụng 

n : n 2 :1 

 

H NO 3 

đều dư so với số mol H + nên hai cặp dung dịch này khi cho tác dụng với Cu thì lượng khí 

NO sinh ra đều tính theo số mol H + . 

Mà cùng thể tích thì 

n 

2n 

 

H 

H2SO4 H HNO3 

Mặt khác, quan sát hai thí nghiệm thứ nhất và thứ hai ta thấy: ở thí nghiệm thứ hai lượng khí NO thu 

được gấp đôi lượng khí NO ở thí nghiệm thứ nhất, hai thí nghiệm này sử dụng chung dung dịch (1) và 

khác nhau ở dung dịch (2) hay dung dịch (3). 

Nên dung dịch (1) là KNO 3 , dung dịch (2) là HNO 3 và dung dịch (3) là H 2 SO 4 . 

* Tìm mối quan hệ giữa V 1 và V 2 : 

Có 

dd (1) : n 0,005 

NO3 

 

dd(2) : n n 0,005 

H NO3 

 

dd(3) : n 0,01 

H 

1 1 

TN1: n 

NO 

n 0,005 

H 

4 4 

 

 

1 1 

TN3: n 0,015;n 0,005 n 

H NO NO 

n 0,015 

3 

H 

 

4 4 

Do đó 

V1 

V 

n 

 

n 

NO(TN1) 

2 NO(TN2) 

1 

0,005 

1 

4 V2 3V1 

1 

0, 

015 

3 

4 

Đáp án C. 

Phân tích: Về mặt hình thức, đây là bài toán của một kim loại tác dụng với dung dịch chứa H + và NO 

3 


nên “có vẻ” khá đơn giản. Tuy nhiên đề bài đã có sự mở rộng bằng cách không cho biết trước các ống thí 

nghiệm nào đánh số (1), (2), (3). Do đó nhiệm vụ đầu tiên của chúng ta là cần tìm ra trong các dung dịch 

đánh số có chứa những chất gì sau đó mới áp dụng để tìm mối quan hệ giữa V 1 và V 2 . 

Nhận xét: Khi đọc đề bài các bạn đều cần bình tĩnh xác định mục tiêu và các bước giải, sau đó mới phân 

tích giả thiết, phản ứng hay số liệu để tìm ra đáp án cuối cùng. Cụ thể trong bài này, mục tiêu là tìm được 





Trang 6/89 










V 1 , V 2 để xác định mối quan hệ giữa chúng; các bước giải bao gồm hai bước: xác định thành phần của các 

dung dịch (1), (2), (3) và áp dụng tìm mối quan hệ giữa V 1 , V 2 ; và cuối cùng cần viết phương trình phản 

ứng để phân tích giả thiết và số liệu. 

Bài 5: Hỗn hợp X gồm Al, Cu có khối lượng 59 gam. Hòa tan X trong 3 lít dung dịch HNO 3 được hỗn 

hợp Y gồm NO, N 2 (mỗi kim loại chỉ tạo 1 khí) và để lại một chất rắn không tan. Biết hỗn hợp Y có 

dY/kk 

1 

lần lượt là: 

và V = 13,44 lít (dktc). Khối lượng của Al, Cu trong hỗn hợp đầu của C M của dung dịch HNO 3 

A. 27g; 32g; 1,6M B. 35g; 24g; 1,2M C. 27g; 32g; 1,4M D. 33,5g; 25,5g; 1,6M 

Lời giải 

Bài tập này đã trở nên phức tạp hơn Bài 4 khi chúng ta cần áp dụng lí thuyết về hỗn hợp kim loại tác dụng 

với dung dịch HNO 3 . Ta có các bước giải cho Bài 5 như sau: 

* Xác định số mol mỗi khí trong hỗn hợp Y (số liệu nào tính được ngay thì tính trước): 

Gọi 

n 

 

 

n 

NO 

N2 

a 

b 

có 

13, 44 

a b 0,6 

22, 4 a 0,3 

 

 

30a 28b b 0,3 

29 

0,6 

* Biện luận dựa vào giả thiết để tìm khối lượng mỗi kim loại phản ứng: 

Vì đề bài nêu rõ sau phản ứng còn một chất rắn không tan nên kim loại dư sau phản ứng. Khi đó ta không 

thể dựa vào giả thiết về tổng khối lượng hai kim loại và số mol khí sản phẩm khử để lập hệ hai phương 

trình hai ẩn để giải số mol mỗi kim loại. 

Ngoài ra, vì Al có tính khử mạnh hơn Cu nên Al phản ứng trước. Do đó kim loại còn dư là Cu. 

Tiếp theo với giả thiết mỗi kim loại chỉ tạo một khí ta sẽ liên hệ áp dụng với phần lí thuyết về sản phẩm 

khí có thể sinh ra: Vì Cu là kim loại có tính khử yếu hơn Fe (Cu đứng sau Fe trong dãy hoạt động hóa học 

của kim loại) nên theo lí thuyết, khi Cu phản ứng với dung dịch HNO 3 thì sản phẩm khử sinh ra là NO mà 

không thể là N 2 . Do đó ở bài tập này, Al đã phản ứng với dung dịch HNO 3 sinh ra khí N 2 . 

* Áp dụng kết quả biện luận để tính toán theo yêu cầu đề bài: 

Theo định luật bảo toàn mol electron ta có: 


3n Al N2 

Al 

10n n n 1 

 

N 

2 3 

 

 

 

2nCu 

phn øng 

3n 

NO 3 

nCu 

phn øng 

n 

NO 

0, 45 

2 

mAl 

1.27 27(gam) 

 

m Cu 

m 

hçn hîp 

- m 

Al 

= 59 - 27 = 32 (gam) 

Các bạn cần lưu ý, không được tính khối lượng đồng theo yêu cầu bằng cách lấy số mol đồng phản ứng 

nhân khối lượng mol của đồng vì phản ứng còn một lượng đồng dư. 

Để tính được nồng độ mol của dung dịch HNO 3 đã dùng khi đã biết thể tích, ta cần tìm được số mol của 

HNO 3 trong dung dịch. 


Sau khi đã biết số mol các kim loại tham gia phản ứng, các bạn có thể viết cụ thể phương trình phản ứng 

để tính số mol HNO 3 theo số mol kim loại hoặc khí: 

10Al 36HNO 10Al NO 3N 18H O 

 

 

 

 

3 3 3 2 2 

3Cu 8HNO 3Cu NO 2NO 4H O 

3 3 2 

2 





Trang 7/89 










36 8 

HNO3 

Al Cu phan ung 

Do đó 

n n n 4,8(mol) 


 

 

nHNO 12n 3 N 

4n 

2 NO 

4,8(mol) 

Khi đó 

C 

M HNO3 

n 4,8 

1,6(M) 

V 3 

Bên cạnh đó, các bạn có thể không cần viết phương trình phản ứng mà vẫn có thể tính được 

cách áp dụng công thức đã được đề cập ở phần lí thuyết và phương pháp giải: 

n 

nHNO 12n 3 N 

4n 

2 NO 

4,8(mol) CM 

1,6(M) 

HNO3 

V 

Đáp án A. 

Bài 6: Cho 24,3 gam bột Al vào 225ml dung dịch hỗn hợp NaNO 3 1M và NaOH 3M khuấy đều cho đến 

khi khí ngừng thoát ra thì dùng lại và thu được V lít khí (đktc). Giá trị của V là: 

A. 22,68 lít B. 19,072 lít C. 13,44 lít D. 15,12 lít 

Al NaNO3 

NaOH 

Lời giải 

n 0,9(mol);n 0, 225(mol);n 0,675(mol) 

Đây là bài tập về phản ứng của kim loại với dung dịch có chứa 

viết được các phương trình phản ứng: 

3 

Al NaOH H2O NaAlO 

2 

H2 

2 

8Al 3NaNO 5NaOH 2H O 8NaAlO 3NH 

3 2 2 3 

Giả sử phản ứng tạo NH 3 xảy ra trước: 

8Al 3NaNO 5NaOH 2H O 8NaAlO 3NH (1) 

3 2 2 3 

Mol 0,6 0,225 0,375 0,225 

Sau phản ứng (1) có 

nAl du 

0,9 0,6 0, 

3 

n 0,675 0,375 0,3 (mol) 

NaOH du 

Khi đó có phản ứng (2): 

3 

Al NaOH H O NaAlO H 2 

2 2 2 

Mol 0,3 0,3 0,45 

Khi đó 

 

1 NH3 H2 

 

(mol) 

V 22, 4 n n 22, 4(0, 225 0,45) 15,12 

* Giả sử phản ứng tạo H 2 xảy ra trước: 

3 

Al NaOH H O NaAlO H 2 

2 2 2 

Mol 0,675 0,675 1,0125 

(lít) 

Khi đó NaOH đã phản ứng hết nên không có phản ứng tạo NH 3 . 

Nên 

V2 22,4.n 

H 2 

22, 4.1,0125 22,68 

(lít) 

Do đó V V V . Quan sát các đáp án ta được đáp án đúng là B. 

1 2 

NO 

3 

n HNO3 

bằng 

và OH - , áp dụng phần lí thuyết ta 



Đáp án B. 



Trang 8/89 











Nhận xét: Hai phản ứng này xảy ra đồng thời, đề bài chỉ cho số liệu về số mol kim loại và số mol mỗi 

chất trong dung dịch ban đầu, khi đó ta cần giả sử chỉ xảy ra 1 trong 2 phản ứng trên phản ứng hết trước, 

sau đó mới diễn ra phản ứng còn lại để tìm số mol khí tương ứng theo mỗi phương trình. Vì hai phản ứng 

xảy ra đồng thời nên giá trị của V nằm giữa hai giá trị về thể tích khí tìm được theo mỗi giả sử. 

Bài 7: Cho 16,8 gam bột Mg tác dụng vừa đủ với 500ml dung dịch HNO 3 xM. Sau phản ứng thu được 

dung dịch Y và 0,448 lít khí NO duy nhất. Tính x và khối lượng muối tạo thành trong dung dịch Y. 

n 0,07;n 0,02;n 0,5x 

Mg NO HNO 3 

Lời giải 

Đây là bài tập mà ta tính được ngay số mol kim loại ban đầu và so mol khí sinh ra sau phản ứng. Do đó 

theo phần phương pháp giải, ta cần kiểm tra xem sản phẩm khử tạo thành có chứa NH 4 NO 3 hay không. 

Nếu không tạo NH 4 NO 3 sau phản ứng thì theo định luật bảo toàn mol electron, ta có: 2nMg 3n 

NO 

2n = 0,14 > 0,06 = 3n 

Mà 

Mg NO 

Do đó sản phẩm khử tạo thành có chứa NH 4 NO 3 (sản phẩm khử này tồn tại dưới dạng muối). 

Để tính được giá trị của x và khối lượng muối, ta cần tìm được số mol của NH 4 NO 3 . Áp dụng bảo toàn 

mol electron: 

2nMg 

3n 

NO 

2nMg 3n 

NO 

8n 

NH 

(mol) 

4NO n 

3 NH4NO 

 

0,01 

3 

8 

Muối thu được sau phản ứng gồm 0,07 mol Mg(NO 3 ) 2 và 0,01 mol NH 4 NO 3 . 

m 0,07.148 0,01.80 11,16 

(gam) 

muoi 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố cho nitrơ: 

nHNO 2n n 

3 Mg NO NO 

2n 

NH4NO 

0,18 

3 (mol). 

Vậy 

 

 

3 2 

0,18 

x 0,36 

0,5 

(M) 

Bài 8: Hoà tan hết 30 gam hỗn hợp Mg, Al, Zn trong dung dịch HNO 3 , sau khi phản ứng hoàn toàn thu 

được dung dịch Y và hỗn hợp gồm 0,1 mol NO, 0,1 mol N 2 O. Cô cạn Y thì thu được 127 gam hỗn hợp 

muối khan. Vậy số mol HNO 3 đã bị khử trong phản ứng trên là 

A. 0,45 mol B. 0,35 mol C. 0,3 mol D. 0,4 mol 

Lời giải 

Đây là dạng bài tập cho biết số mol các sản phẩm khí và khối lượng muối thu được sau phản ứng. Do đó 

cũng như bài trước, ta cần kiểm tra xem các sản phẩm có tạo thành NH 4 NO 3 hay không. 

Nếu phản ứng không tạo thành muối NH 4 NO 3 thì: 

n 3n 8n 1,1 

 

NO3 

t¹o muèi 

NO 

N2O 

Khi đó khối lượng muối thu được là: 

nmuèi mkim lo¹i 

m = 30 + 62.1,1 = 98,2 ( g ) < 127gam 

NO t¹o muèi 


3 

Do đó quá trình phản ứng đã tạo ra muối NH 4 NO 3 . 

Gọi số mol muối NH 4 NO 3 là t thì số mol 

tạo thành: 

m m m m 

muèi kim lo¹i 

NO3 

t¹o muèi víi kim lo¹i 

NO 

3 

NH4NO3 

tạo muối với kim loại là (1,1 + 8t) mol. Khối lượng muối 





Trang 9/89 










Nên 

30 62(1,1 8t) 80t 127 t 0,05 

( mol) 

Vậy số mol HNO 3 đã bị khử trong phản ứng trên là: 

n n 2n n 0,1 2.0,1 0,05 0,35 (mol) 

HNO3 bÞ khö NO N2O 

NH4 

Đáp án B. 

Lưu ý: Với bài tập này và các bài toán tương tự, chúng ta cần tránh mắc sai lầm là tính được ngay số mol 

NH 4 NO 3 khi so sánh khối lượng muối tạo thành: 

m 127 98, 2 28,8(g) n 0,36(mol) 

NH4NO3 NH4NO3 

Nguyên nhân của việc làm sai này là do các bạn chưa nghĩ tới số gốc 

ứng với NH 4 NO 3 . 

Sai 

NO 

3 

tạo muối với kim loại tương 

Bài 9: Cho 9,6 gam kim loại R tác dụng với 500 ml dung dịch HNO 3 c mol/lít vừa đủ, thu được 2,24 lít 

khí A (là khí duy nhất, đktc) và dung dịch B. Cô cạn dung dịch B thu được 59,2 gam muối khan. A không 

thể là khí nào sau đây? 

A. N 2 O B. N 2 C. NO D. NO 2 

n 0,5c ;n 0, 

1 

HNO 3 

khÝ 

Lời giải 

Theo giả thiết đề bài: A là khí duy nhất chứ không phải là sản phẩm khử duy nhất nên muối thu được có 

thể có hoặc không có NH 4 NO 3 . 

m 

 

59,2 n 

R NO 59, 2 9,6 49,6 

3 n 

NO3 RNO3 

 

Do đó 

n 

49,6 

ne nhËn 

ne nhêng 

n 0, 8 mà n 

NO3 RNO3 n 

 

khÝ 

0,1 

62 

số electron trao đổi 8 không thể là N 2 

Đáp án B. 

Bài 10: Hòa tan hoàn toàn m gam Na vào V ml dung dịch HCl 1M thu được 3,36 lít khí H 2 và dung dịch 

X. Cho dung dịch AgNO 3 dư vào dung dịch X thu được 40,3 gam kết tủa. Giá trị của V là: 

A. 0,2 B. 200 C. 0,3 D. 300 

n 0,15 

H 2 

Lời giải 

Như đã biết, khi cho kim loại Na hòa tan vào dung dịch HCl, sau khi axit hết mà kim loại còn dư thì kim 

loại sẽ tiếp tục tác dụng với nước: 

1 

Na HCl NaCl H2 

2 

1 

Na H O NaOH H 2 

2 2 

Quan sát hai phản ứng, ta có 

n n 2n 0,3 


NaCl NaOH H 2 

Phản ứng tạo NaOH có thể xảy ra hoặc không nên ta gọi 

b = 0). 

Khi cho AgNO 3 vào dung dịch X thì có các phản ứng tạo kết tủa: 

n a;n b (nếu không tạo ra NaOH thì 

NaCl 

NaOH 















NaCl AgNO AgCl NaNO 

3 3 

2NaOH 2AgNO 2NaNO Ag O H O 

3 3 2 2 

a mol AgCl a b 0,3 a 0, 2 

 

0,5b mol Ag 

2O 143,5a 232.0,5b 40,3 b 0,1 

n n 0,2 

HCl 

NaCl 

n 

Vdd HCl 

0, 2 

C 

M 

(lít) = 200 (ml) 

Đáp án B. 

Nhận xét: Câu hỏi yêu cầu giá trị của V theo đơn vị ml nên các bạn cần chú ý đề bài tránh làm đúng kết 

quả nhưng vẫn chọn nhầm đáp án. 

+ Vẫn bài tập này, một số bạn không nghĩ tới kim loại dư sẽ phản ứng với nước cũng giải phóng khí H 2 

mà áp dụng ngay công thức n 2n 0,3 chọn đáp án sai. 

HCl H 2 

Lưu ý: Ta hoàn toàn có thể chứng minh có phản ứng tạo NaOH hay không bằng cách sau: 

Giả sử chỉ có phản ứng tạo NaCl, khi đó kết tủa thu được chỉ có AgCl, khi đó 

n n 2n 0,3 m 0,3.143,5 43,05(gam) 40,3(gam) 

AgCl NaCl H 2 

Do đó có phản ứng tạo thành NaOH trong dung dịch X. 

 

Bài 11: Cho m gam Fe vào dung dịch AgNO 3 thu được hỗn hợp X gồm 2 kim loại. Chia X làm 2 phần. 

Phần ít (m 1 gam) cho tác dụng với dung dịch HCl dư, thu được 0,1 mol khí H 2 . Phần nhiều (m 2 gam), cho 

tác dụng hết với dung dịch loãng dư được 0,4 mol khí NO. Biết (gam). Tìm giá trị của m 

Lời giải 

vô lý 

Vì X gồm 2 kim loại nên X gồm Ag và Fe. Các phản ứng xảy ra đối với hỗn hợp X: 

Với bài này, ta có 2 cách giải như sau: 

Cách 1: Tìm số lần gấp nhau giữa hai phần 


 

 

2 2 

Fe 4HNO Fe NO NO 2H O 

3 3 3 

2 

3Ag 4HNO 3AgNO NO 2H O 

3 3 2 

Đây là hướng giải chung cho những bài toán mà chia hỗn hợp thành các phần không bằng nhau. Khi đó 

thông thường chúng ta sẽ đi tìm mối liên hệ giữa các phần bằng cách đặt ẩn k là số lần gấp nhau giữa các 

phần. 

Trong phần ít gọi n Fe = a và n Ag = b. Gọi k là số thỏa mãn m 2 = km 1 . 

Khi đó 

Có 

m m (k 1)m 

2 1 1 

. Ở phần 2 có n Fe = ka và n Ag = kb 

nH 2 

a 0,1 a 0,1 

 

 

1 1,2 

n b 0,3 

NO ka kb 0,4 

3 

k 


Do m2 m 

1 

(k 1)m 1 

(k 1)(56a 108b) 32,8 




Hay 

1, 2 

(k 1) 5,6 108 

0,3 

32,8 

k 

 

 












Giải được 

k 3 m 44,72(gam) 

 

k 1,612 

 

m 34,48(gam) 

Cách 2: Tính toán theo tư duy thông thường bám sát vào các điều kiện giả thiết 

Trong phần ít có 

n n 0,1 m 5,6 

Fe H2 

Fe 

Tỉ lệ khối lượng của Fe trong hỗn hợp là 

5,6 

m 

Trong phần nhiều (m 2 gam) có 

1 

5,6 183,68 

mFe m1 

32,8 5,6 

m m 

1 1 

3, 28 

5,6 5,6 

nFe 

0,1 . Ta có mAg m1 32,8 m1 32,8 27,2 m1 

 

m 

m 

m 

1 

nAg 

 

Có 

1 

27, 2 m 5,6 

108 108 108m 

1 

n 3, 28 27, 2 m 5,6 

Ag 1 

n 

NO 

nFe 

0,1 0, 4 

3 m1 324 324m1 

1 1 

27, 2 m1 

1057,12 0,3 0 27, 2 m 

1 

m 

1 0,3.324m 

1 1057,12 0 

324 324m1 

 

mx 2m1 

32,8 128,72 

 

mx 2m1 

32,8 76,88 

m1 

47,96g 5,6 1 m 44,72(g) 

 

nAg(X) 

mX 

1 1,05 

 

m1 22,04g m1 


 

 

 

m 

34, 48(g) 

 

5,6 

 

1 

nAg(X) 

mX 

1 0,53 

 

m1 


Nhận xét: 

So sánh hai cách giâỉ 

- Cách 1 là cách giải tống quát, quá trình tính toán khá đơn giản và ngắn gọn, ít nhầm lẫn dẫn tới sai kết 

quả trong quá trình tính toán. Tuy nhiên đây là một bài toán khó và ít gặp nên chúng ta thường không nhớ 

tới cách này. 

- Cách 2 phù hợp với tư duy nhìn thấy một bài lạ hơn. Tuy nhiên quá trinh tính toán rắc rối, dài dòng và 

dễ gây nhầm lẫn dẫn đến kết quả sai. 

A2. BÀI TẬP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG 

Dùng cho Câu 1,2: Cho 6,72 gam hỗn hợp A gồm Mg, Fe và Ni tan trong 200ml dung dịch B chứa HCl, 

HBr và H 2 SO 4 loãng, kết thúc phản ứng thu được 2,24 lít H 2 (đktc) 

Câu 1: Khi kết thúc các phản ứng: 

A. Kim loại trong A hết và axit trong B cũng hết. 


B. Kim loại dư, axit trong B hết. 

C. Kim loại hết, axit trong B dư. 

D. Kim loại hết hay dư phụ thuộc tỉ lệ mol các axit trong dung dịch B. 

Câu 2: pH của dung dịch B là: 

A. 2 B. 3 C. l D. 0 















Câu 3: Hòa tan hoàn toàn 14,6 gam hỗn hợp X gồm Al và Sn bằng dung dịch HCl dư thu được 5,6 lít khí 

H 2 (đktc). Thể tích khí O 2 (đktc) cần để phản ứng hoàn toàn với 14,6 gam hỗn hợp X là: 


Câu 4: Cho 7,68 gam hỗn hợp X gồm Mg và Al vào 400ml dung dịch Y gồm HCl 1M và H 2 SO 4 0,5M. 

Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được 8,512 lít khí (ở đktc). Biết trong dung dịch, các axit phân li 

hoàn toàn thành các ion. Phần trăm về khối lượng của Al trong X là: 

A. 56,25% B. 49,22% C. 50,78% D. 43,75% 

Câu 5: Hòa tan hoàn toàn 10 gam hỗn hợp X gồm 2 kim loại (đứng trước H trong dãy điện hóa) bằng 

dung dịch HCl dư thu được 2,24 lít khí H 2 (đktc). Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được lượng muối 

khan là: 

A. 1,71 B. 17,1 C. 13,55 D. 34,2 

Câu 6: Hòa tan hoàn toàn m gam hỗn hợp bột kim loại trong dung dịch H 2 SO 4 loãng dư thu được 0,672 

lít khí H 2 (đktc) và 3,92 gam hỗn hợp muối sunfat. Giá trị của m là: 

A. 2,48 B. 1,84 C. 1,04 D. 0,98 

Câu 7: Hỗn hợp X gồm Cu, Fe, Mg. Nếu cho 10,88 gam X tác dụng với clo dư thì sau phản ứng thu được 

28,275 gam hỗn hợp muối khan. Mặt khác, 0,44 mol X tác dụng với dung dịch HCl dư thì thu được 5,376 

lít H 2 (đktc). Phần trăm khối lượng của Cu trong X là: 

A. 67,92% B. 37,23% C. 43,52% D. 58,82% 

Câu 8: Hòa tan hoàn toàn m gam hỗn hợp 3 kim loại bằng HNO 3 thu được V lít hỗn hợp khí D (đktc) 

gồm NO và NO 2 . Tỉ khối của D so với H 2 là 18,2. Giả thiết không có phản ứng tạo NH 4 NO 3 . Tổng khối 

lượng muối trong dung dịch tính theo m và V là: 

A. (m + 8,749V) gam B. (m + 6,089V) gam 

C. (m + 8,96V) gam D. (m + 4,48V) gam 

Câu 9: Hòa tan hoàn toàn hỗn hợp X gồm Mg và Zn bằng một lượng vừa đủ dung dịch H 2 SO 4 20% 

(loãng), thu được dung dịch Y. Nồng độ của MgSO 4 trong dung dịch Y là 15,22%. Nồng độ phần trăm 

của ZnSO 4 trong dung dịch Y là: 

A. 15,22% B. 18,21% C. 10,21% D. 15,16% 

Câu 10: Cho m gam hỗn hợp các kim loại Mg, Al, Zn tác dụng vừa đủ với V lít dung dịch HNO 3 1M, thu 

được sản phẩm khử là khí NO duy nhất và 35,85 gam muối trong đó oxi chiếm 64,268% khối lượng 

muối. Giá trị của m và V lần lượt là: 

A. 6,09 và 0,48 B. 5,61 và 0,48 

C. 6,09 và 0,64 D. 25,93 và 0,64 

Câu 11: Cho 12,9 gam hỗn hợp gồm Mg và Al phản ứng vừa đủ với V lít dung dịch HNO 3 0,5M thu 

được dung dịch B và hỗn hợp C gồm hai khí N 2 và N 2 O có thể tích bằng 2,24 lít (đktc). Tỉ khối của C so 

với H 2 là 18. Cho dung dịch NaOH dư vào dung dịch B thu được 1,12 lít khí (đktc) và m gam kết tủa. Giá 

trị của m và V lần lượt là: 

A. 35 gam và 3,2 lít B. 36 gam và 2,6 lít 


C. 11,6 gam và 3,2 lít D. 11,6 gam và 2,6 lít 

Câu 12: Hòa tan 1,68 gam kim loại M trong HNO 3 loãng, dư thì thu được 0,02 mol NO; 0,01 mol N 2 O. 

Kim loại M là: 

A. Al B. Fe C. Mg D. Zn 





Trang 13/89 










Câu 13: Hoà tan 8,32g Cu vào 3 lít dung dịch HNO 3 (vừa đủ) được 4,928 lít hỗn hợp NO, NO 2 (đktc). 

Tính khối lượng 1 lít hỗn hợp NO, NO 2 ở đktc và C M dung dịch HNO 3 

A. 1,99g; 0,16M B. 1,74g; 0,18M 

C. 2,14g; 0,15M D. 2,12g; 0,14M 

Câu 14: Cho m gam Cu tác dụng hết với dung dịch HNO 3 thu được 8,96 lít hỗn hợp NO và NO 2 có khối 

lượng 15,2 gam. Giá trị của m là 

A. 25,6 g. B. 16,0 g. C. 19,2 g. D. 12,8g. 

Câu 15: Hoà tan hoàn toàn 24,3g Al vào dung dịch HNO 3 loãng dư thu được V lít hỗn hợp khí (đktc) 

gồm NO và N 2 O có tỷ khối hơi so với H 2 là 20,25. Giá trị của V là 

A. 6,72. B. 2,24. C. 8,96. D. 11,20. 

Câu 16: Hoà tan hoàn toàn 5,94g kim loại R trong dung dịch HNO 3 loãng thu được 2,688 lít (đktc) hỗn 

hợp khí gồm NO và N 2 O có tỷ khối so với H 2 là 18,5. Kim loại R là: 

A. Fe. B. Cu. C. Mg. D. Al 

Câu 17: Hòa tan hết 10,8 gam Al trong dung dịch axit HNO 3 thu được hỗn hợp A gồm NO và NO 2 có tỷ 

khối hơi so với H 2 là 19. Thể tích mỗi khí trong hỗn hợp A (đktc) là: 

A. Cùng 5,72 lít B. Cùng 6,72 lít 

C. 3,36 lít và 6,72 lít D. 7 lít và 4 lít 

Câu 18: Hoà tan hoàn toàn m gam Al vào dung dịch HNO 3 rất loãng thu được hỗn hợp gồm 0,015 mol 

N 2 O và 0,01 mol NO (không có sản phẩm NH 4 NO 3 ). Giá trị của m là: 

A. 1,35g. B. 0,81g. C. 1,92g. D. 1,08g. 

Câu 19: Chia hỗn hợp gồm 2 kim loại X, Y có hoá trị không đổi thành 2 phần bằng nhau: 

+ Phần 1: Hoà tan hoàn toàn trong dung dịch hỗn hợp gồm HCl và H 2 SO 4 được 3,36 lít H 2 (đktc). 

+ Phần 2: Hoà tan hoàn toàn trong dung dịch HNO 3 thu được V lít NO duy nhất (đktc). Giá trị của V là: 

A. 2,24 lít. B. 3,36 lít. C. 4,48 lít. D. 5,60 lít. 

Câu 20: Hỗn hợp X gồm FeO, Fe 2 O 3 và Fe 3 O 4 . Hòa tan 31,2 gam hỗn hợp X vào dung dịch HCl dư thu 

được dung dịch Y. Trong Y có 12,7 gam FeCl 2 và m gam FeCl 3 Giá trị của m là: 

A. 46,75 gam B. 47,75 gam 

C. 48,75 gam D. 49,75 gam 

Dùng cho Câu 21, 22, 23: Hỗn hợp X gồm FeS 2 và MS có số mol như nhau (M là kim loại có hoá trị 

không đổi). Cho 6,51g X tác dụng hoàn toàn với dung dịch HNO 3 dư, đun nóng thu được dung dịch A và 

13,216 lít hỗn hợp khí B (đktc) có khối lượng là 26,34 gam gồm NO 2 và NO. Cho A tác dụng với dung 

dịch BaCl 2 dư thu được m gam kết tủa. 

Câu 21: Kim loại M là: 

A. Mg. B. Zn. C. Ni. D. Ca 

Câu 22: Giá trị của m là: 

A. 20,97. B. 13,98. C. 15,28. D. 28,52. 


Cáu 23: Phần trăm khối lượng của FeS 2 trong X là: 

A. 44,7%. B. 33,6%. C. 55,3%. D. 66,4%. 

Dùng cho Câu 24,25, 26: Cho a gam hỗn hợp A gồm Mg, Al vào b gam dung dịch HNO 3 24% đủ thu 

được 8,96 lít hỗn hợp khí X gồm NO, N 2 O, N 2 (đktc) và dung dịch B. Thêm một lượng O 2 vừa đủ vào X, 

sau phản ứng được hỗn hợp Y. Dẫn Y từ từ qua dung dịch NaOH dư thu được 4,48 lít hỗn hợp khí Z 





Trang 14/89 










(đktc) có tỷ khối hơi so với H 2 là 20. Nếu cho dung dịch NH 3 dư vào B thì thu được được 62,2 gam kết 

tủa. 

Câu 24: Phần trăm thể tích của NO trong X là: 

A. 50%. B. 40% C. 30% D. 20% 

Câu 25: Giá trị của a là: 

A. 23,1 B. 21,3 C. 32,1 D. 31,2 

Câu 26: Giá trị của b là: 

A. 761,25 B. 341,25 C. 525,52 D. 828,82 

Câu 27: Cho m gam hỗn hợp kim loại gồm Al, Zn, Mg tan trong V (lít) dung dịch HNO 3 0,01 M thì vừa 

đủ đồng thời giải phóng 2,688 lít (đktc) hỗn hợp khí gồm NO và N 2 có tỉ khối so với hiđro là 44,5/3. Tính 

V? 

A. 6,4 lít B. 0,64 lít C. 0,064 lít D. 64 lít 

Câu 28: Hòa tan 5,04 gam hỗn hợp 3 kim loại X, Y, Z trong 100ml dung dịch HNO 3 x(M) vừa đủ thu 

được m (gam) muối; 0,02 mol NO 2 và 0,005 mol N 2 O. Giá trị của x và m là: 

A. 0,9 (M) và 8,76 (g) B. 0,9 (M) và 7,76 (g) C. 0,9 (M) và 8,67 (g) D. 0,8 (M) và 8,76 (g) 

Câu 29: Hòa tan hết 0,03 mol một oxit sắt có công thức Fe x O y vào dung dịch HNO 3 loãng, dư thu được 

0,01 mol một oxit nito có công thức N z O t (sản phẩm khử duy nhất). Mối quan hệ giữa x, y, z, t là: 

A. 27x - 18y = 5z - 2t B. 3x - 2y = 5z - 2t C. 9x - 6y = 5z - 2t D. 9x - 8y = 5z - 2t 

Câu 30: Khi hòa tan hoàn toàn 4,8 gam kim loại M hoặc 2,4 gam muối sunfua của nó bằng dung dịch 

HNO 3 đặc nóng, dư thì đều sinh ra NO 2 (sản phẩm khử duy nhất) có thể tích bằng nhau ờ cùng điều kiện 

nhiệt độ và áp suất. Kim loại và muối sunfua lần lượt là: 

A. Fe và FeS. B. Cu và Cu 2 S. 

C. Cu và CuS. D. Mg và MgS. 


1B 2D 3D 4A 5B 6C 7D 8B 9C 10C 11C 12C 13A 14A 15C 

16D 17B 18A 19A 20C 21B 22A 23C 24A 25A 26A 27D 28A 29C 30B 


Có n 2n 0,2 

H phn øng 

H 2 

Hỗn hợp A gồm 3 kim loại là Mg, Fe, Ni với kim loại có khối lượng mol lớn nhất là Ni nên 

M M 59 

Ni 

6,72 6,72 

nhçn hîp 


M 59 




2 2 


2 2 

Ni 2HCl NiCl H 

2 2 

n H 

cÇn ®Ó hßa tan hÕt kim lo¹i 

> 2.0,114 = 0,228 > 0,2 = n H 

phn øng 

Do đó sau phản ứng axit hết, kim loại còn dư. 





Trang 15/89 











Vì axit hết sau phản ứng nên 

n 

 

H 

1 

V 

 

 

n n 0,2 

HCl(B) 

Vậy dung dịch B có pH log(1) 0 


Có: 

 

 

HCl 3 

Al 

0,25mol H 

2 

Sn 

Al 

3 

 

 

Sn 

Al2 O3 

 

4 

Sn O2 

O2 

 

 

2 

 

H phn øng 

Vì trong hai thí nghiệm số oxi hóa của Sn trong sản phẩm thu được khác nhau nên ta cần tìm số mol cụ 

thể của mỗi kim loại trong hỗn hợp. 

Một số bạn không để ý đến tính chất đặc biệt này của Sn mà cho rằng số oxi hóa của cả hai kim loại trong 

sản phẩm ở hai thí nghiệm là như nhau nên áp dụng ngay định luật bảo toàn mol electron: 

1 

2nH 4n mol 

2 O 

n 

2 O 

n 

2 H 


2 

2 

Từ đó tìm được đáp án sai. 

Ta có cách giải đúng như sau: 

Gọi 

n 

 

n 

Al 

Sn 

a 

b 

có 

 

27a 119b 14,6 a 0,1 

 

 

nH 1,5n 

Al 

nSn 

1,5a b 0,25 b 0,1 

2 

3 

Do đó nO 

n 

2 Al 

Sn 0,175 

4 

V 0,175.22,4 3,92 

O 2 


(lít) 

n 0,38;n n 2n 0, 8 n 2n 

H 

 

2 H HCl H2SO4 H phn øng H2 

Do đó H + dư sau phản ứng và kim loại phản ứng hết. 

Gọi 

n 

 

n 

Mg 

A1 

a 

b 

có 

24 a + 27 b = 7,68 

a 0,14 

 

 

 

nH n 

2 Mg 

1,5n 

Al 

a 1, 5b 0,38 b 0,16 

Vậy phần trăm khối lượng của Al trong X là: 

mAl 

0,16.27 

% 

M 


Al 

m 7,68 

hçn hîp 



n 0,1 m m 71.n 10 71.0,1 17,1 (gam) 

H2 muèi kim lo¹i H2 


n 0,03 m m 96.n 

1,04 

H2 muèi kim lo¹ 

i H2 


(gam) 





Trang 16/89 










Có 

CuCl 

 

Cl 

2 

2 

Cu 

MgCl 

 

 

Fe 

FeCl3 

 

 

 

Mg 

HCl 

MgCl 

 

FeCl2 

2 

2 

Cu 

Theo định luật bảo toàn khối lượng ta có: 

m m m 

kim lo¹i Cl2 

muèi 

mmuèi 

mkim lo¹i 

nCl 

0,245(mol) 

2 

71 

Trong 10,88 gam X, gọi 

n 

 

n 

 

n 

Cu 

Fe 

Mg 

a 

b 

c 

thì 

64a 56b 24c 10,88(1) 

 

 

nCl 

a 1,5b c 0,245(2) 

2 

Khi cho (a + b + c) mol X tác dụng với dung dịch HCl dư thì thu được (b + c) mol H 2 . 

Khi cho 0,44 mol X tác dụng với dung dịch HCl dư thì thu được 0,24 mol H 2 . 

0,24(a b c) 0,44(b c) 

0,24a 0,2b 0,2c(3) 

Từ (1); (2) và (3) được 

a 0,1 

 

b 0,05 

 

c 0,07 

0,1.64 

Vậy %mCu(X) 




M NO,NO 18,2.2 36,4 

2 

Sử dụng sơ đồ đường chéo ta có: 

NO M 30 

NO M 46 

2 

M = 36,4 

9,6 

6,4 

3 0,6V 

n 

 

NO 

n n 

D 

NO 

nNO 

9,6 3 5 22,4 

 

nNO 

6,4 2 

2 

2 

0,4V 

nNO n 

 

2 D 

nNO2 

5 

22,4 

Vậy m m 623n n 

muoi NO NO 2 


3.0,6V 0,4V 

m 62 

m 6,089V 

22,4 22,4 


Chọn số mol Mg trong hỗn hợp ban đầu là 1. Khi đó gọi số mol Zn ban đầu là x. 

n n n n x 1 

H2SO 4 phn øng H2 

Mg Zn 

mH 

2SO 

98(x 1) 

4 

mdd H 

 

2SO4 

20% 

490(x 1)(gam) 

20% 0,2 





Trang 17/89 











m m m m m 

dd Y Mg Zn dd H2SO4 H2 

= 24 + 65 x + 490 ( x + 1 ) - 2 ( x + 1 ) = 553 x + 512 ( g a m ) 

mMgSO 


4 

C% 

MgSO 


4 

m 553x 512 

x 0,5( mol) 

dd Y 

0,5.161 

Vậy C% 

ZnSO 4 


553.0,5 512 


MgNO ,AlNO 

Các muối gồm 

3 3 

và Zn NO . 

2 3 

3 2 

35,85.64,268% 

nO(muèi) 

 

1,44 

16 

1 

n n 

NO 3 (muèi) O 

0,48(mol) 

3 

m m m 35,85 62.0,48 6,09(gam) 

muèi 

 

NO3 

1 4 

nHNO 4n 

 

3 NO 

4 n 0,48 0,64(mol) 

NO3 

3 3 

V 0,64 

lít 


Gọi 

n 

 

 

n 

N2 

N2O 

a 

b 

có 

a b 0,1 

 

a 0,05 

28a 

44b 

18,2 b 0,05 

0,1 

Vì khi cho dung dịch NaOH vào dung dịch B có xuất hiện khí nên sản phẩm khử có chứa NH 4 NO 3 . 

Gọi 

n n 0,05(mol) 

NH4NO3 NH3 

nMg 

x 24x + 27 y = 12,9 (bo toµn khèi lîng) 

x 0,2 

có 

 

nAl 

y 

2x 3y 10nN 8n 

2 N2O 8nNH4NO 

1,3 (bo toµn e) y 0,3 

3 

 

Vì cho dung dịch NaOH dư vào dung dịch B nên kết tủa thu được chỉ có Mg(OH) 2 (Al(OH) 3 tạo thành bị 

tan trong kiềm dư). 

m m 0,2.58 11,6(gam) 

Mg(OH) 2 

n 12n 10n 10n 1,6 V 3,2 

HNO3 N2 N2O NH4NO3 


(lít) 

Gọi n là số oxi hóa của kim loại M trong sản phẩm tạo thành. 



n 2 

 

M 24 

là Mg 


n.n 3n 8n 

M NO N2O 

hay 

1,68 

n 0,14 M 12n 

M 





Trang 18/89 










nCu 0,13;n 

NO 

nNO 2 

0,22 

Gọi 

n 

 

 

n 

NO 

NO2 

a 

b 

có 

a + b = 0,22 

a 0,02 

 

 

2 n 

Cu= 3a + b = 0,26 (bo toµn e) b 0,2 

Do đó trong 1 lít hỗn hợp khí NO, NO 2 có: 

1 

mNO m 

NO 2 

(0,02.30 0,2.46) 1,99(gam) 

4,928 

n 4n 2n 0,48 

HNO3 NO NO2 

n 0,48 

CM 

0,16(M) 

HNO3 

V 3 


Gọi 

n 

 

 

n 

NO 

NO2 

a 

b 

có 

a b 0,4 a 0,2 

 

 

30a 46b 15,2 b 0,2 


2n 3n n 0,8 n 0,4 

Cu NO NO2 

Cu 

m 25,6(gam) 


Gọi 

n 

 

 

n 

NO 

N2O 

a 

b 

có 

V 22,4(0,1 0,3) 8,96 


3a 8b 3nAl 

2,7 

 

a 0,1 

30a 

44b 

20,25.2 b 0,3 

a b 

(lít) 

Gọi n là số oxi hóa của M trong sản phẩm tạo thành. 

Gọi 

n 

 

 

n 

NO 

N2O 

a 

b 

có 

a b 0,12 

 

a 0,06 

30a 44b 

18,5.2 b 0,06 



n.n 3n 8n 

R NO N2O 


Gọi 

n 

 

 

n 

NO 

N2O 

a 

b 

có 

hay 

V V 6,72 (lít) 

NO NO 2 


5,94 

n 0,66 R 9n 

R 

30a 

46b 

19.2 a 0,3 

a b 

b 0,3 

3a b 3nAl 

1,2 

 

Theo định luật bảo toàn mol electron có: 

3n 8n 3n n 0,05 m 1,35(gam) 

Al N2O NO Al 


n 3 

là Al. 

R 27 






Trang 19/89 










Vì hai kim loại X, Y đều có hóa trị không đổi và khối lượng hai phần bằng nhau nên ở hai phần, số mol 

electron mà kim loại nhường bằng nhau. 

Khi đó 

n 2n 3n 

electron nhêng H 2 NO 

2 

nNO nH 2 

0,1 V 2,24 

3 


(lít) 

Giả sử hỗn hợp X chỉ gồm FeO và Fe 2 O 3 (Fe 3 O 4 được coi là hỗn hợp của FeO.Fe 2 O 3 ). 

Các phương trình phản ứng: 

Khi đó 

FeO 2HCl FeCl H O 

2 2 

Fe O 6HCl 2FeCl 3H O 

2 3 3 2 

n n 0,1 (mol) 

FeO FeCl 2 

m m 

 

X FeO 

nFe2O 

0,15 

3 

MFe2O3 

n 2n 0,3 m 48,75 

FeCl3 Fe2O3 FeCl3 


2 

4 

(gam) 

3 

Fe 

FeS2 HNO 

NO 

3 2 2 

BaCl2 

M 

BaSO 

MS 

NO 

6 

S O 

Gọi 

Gọi 

n 

 

n 

n 

NO 2 

NO 

x 

y 

có 

FeS 

n 

2 MS 

a 

Các quá trình nhường electron: 


x y 0,59 x 0,54 

 

 

46x 30y 26,34 y 0,05 

3 6 

 

FeS2 

Fe 2 S 15e 

 

2 6 

 

MS M S 8e 

5 4 

 

N 1e N 

 

5 2 

 

N 

3e N 

Áp dụng định luật bảo toàn mol electron ta có: 

15n 8n n 3n hay 15a 8a 0,69 a 0,03(mol) 

FeS2 MS NO2 

NO 

m m m m 6,51 56.0,03 32(0,03.2 0,03) 1,95(gam) 

M(X) X Fe S 

m 1,95 

nM 

a 0,03(mol) M 65 

n 0,03 


Kết tủa thu được là BaSO 4 . 

Theo định luật bảo toàn nguyên tố S có: 

là Zn 

n n 2n n 0,09 m 20,97 (gam) 

BaSO4 S FeS2 

ZnS 

4 






Trang 20/89 












%mFeS 2 


6,51 


n 0,4;n 0,2 

X 

Mg 

Z 

Mg 

 

Al 

 

2 

NH3 

3 

Mg(OH) 

 

Al(OH) 

3 

HNO3 

NO NO 

O 

2 

Al 

 

 

2 

 

X N2O 

 

2 

Một số phản ứng cần chú ý: 

N2O 

N O N 

2 

N 

2 

N 

 

2 

1 

NO O2 NO 

2(1) 

2 

2NO 2NaOH NaNO NaNO H O 

2 3 2 2 

Như vật khí thoát ra khỏi dung dịch gồm N 2 O và N 2 . 

Do đó 

n n n 0,2 

NO 

X 

0,2 

Vậy %VNO 


0,4 


Gọi 

Gọi 

Có 

n 

 

 

n 

n 

 

n 

N2O 

N2 

Mg 

Al 

a 

b 

x 

y 

có 

thì 

Z 

a b 0,2 

 

a 0,15 

44a 

28b 

20.2 b 0,05 

0,2 

n 

 

 

n 

Mg(OH) 2 

Al(OH) 3 

x 

y 

 

2x 3y 3nNO 8nN2O 10nN 

2,3 x 0,4 

2 

 

 

m 58x 78y 62,2 

y 0,5 

 

a m m 23,1(gam) 

Vậy 

Mg Al 


n 4n 10n 12n 2,9 m 63.2,9 182,7(gam) 

HNO3 NO N2O N2 HNO3 

Vây 

182,7 

b 761, 25 

24% 


Gọi 

n 

 

 

n 

NO 

N2 

a 

b 

(gam) 

a b 0,12 

 

a 0,1 

có 30a 28b 2.44,5 

 

b 0,02 


0,64 

nHNO 4n (lít) 

3 NO 

12n N 

0,64 V 64 

2 

0,01 

2 






Trang 21/89 











n n 8n 0,06 

NO3 

(muèi) 

NO2 N2O 

m 5,04 62.0,06 8,76(gam) 

0,09 

nHNO 2n 

2 NO 

10n 2 N2O 

0,09 x 0,9(M) 

0,1 


Các quá trình nhường - nhận electron: 

2y 

 

x 3 

x Fe x Fe (3x 2y)e 

 

2t 

 

5 z 

z N (5z 2t) z N 

(3x 2y)n (5z 2t)n 

Vậy 3x - 6y = 5z - 2t 


FexOy NxOt 

B. PHẢN ỨNG NHIỆT LUYỆN 

Cơ sở của phản ứng nhiệt luyện là khử những ion kim loại trong các hợp chất ở nhiệt độ cao bằng các 

chất khử mạnh như C, CO, H 2 hoặc kim loại Al, kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ. 

Phương pháp nhiệt luyện thường được sử dụng trong công nghiệp để điều chế các kim loại có tính khử 

trung bình, yếu. 

Trong chuyên đề này chúng ta sẽ chỉ xét đến các bài tập về phản ứng nhiệt luyện mà chất khử là CO và 

H 2 . Khi đó bản chất của các phản ứng là: Những chất khử này chiếm lấy oxi của oxit. 

o 

t 

Sơ đồ phản ứng: M O CO, H 

M CO , H O 

x y 2 2 2 

o 

Hay: CO H [O] 

t 

CO ,H O 

Ví dụ: 

Do đó 

Lưu ý: 

2 2 2 

o 

t 

2 3 

 

2 


n n ;n n 

 

O gim CO,H2 O CO 2 ,H2O 

+ CO, H 2 , Al, C chỉ khử được các oxit của các kim loại đứng sau Al trong dãy hoạt động hóa học của kim 

loại. 

+ Khi M có nhiều mức oxi hóa (ví dụ Fe 2 O 3 hoặc Fe 3 O 4 ) thì sản phẩm khử có thể gồm các oxit có mức 

oxi hóa thấp hơn. 

+ Cần xem sự khử là hoàn toàn hay không hoàn toàn để xác định thành phần của các chất sau phản ứng. 

+ Khi cho hỗn hợp CO và H 2 tác dụng với hỗn hợp oxit thì các phản ứng xảy ra đồng thời. 

Ví dụ: 

H2 

CuO 

 

CO 

 

Fe O 


Phương pháp: 

2 3 

+ Định luật bảo toàn khối lượng: 

: 4 phản ứng xảy ra đồng thời 





Trang 22/89 










m m m m 

CO,H2 MxOy 

chÊt r¾n CO 2 ,H2O 

mchÊt r¾n 

moxit 

m 

O gim 

+ Định luật bảo toàn nguyên tố 

+ Định luật bảo toàn mol electron 

Các dạng bài tập: 

+ Tính lượng mỗi chất trong hỗn hợp ban đầu 

+ Tính lượng chất rắn thu được sau phản ứng 

+ Xác đÞnh công thức oxit kim loại trong phản ứng nhiệt luyện 

+ Các bài toán liên quan đến sản phẩm sau phản ứng đem phản ứng với chất khác. 

B1. VÍ DỤ MINH HỌA 

Bài 1: Cho một luồng CO qua ống sứ đựng 0,04 mol hỗn hợp A gồm FeO và Fe 2 O 3 đốt nóng. Sau khi kết 

thúc thí nghiệm thu được chất rắn B gồm 4 chất, nặng 4,784 gam. Khí đi ra khỏi ống sứ cho hấp thụ vào 

dung dịch Ba(OH) 2 dư thu được 9,062 gam kết tủa. Khối lượng của FeO, Fe 2 O 3 trong 0,04 mol hỗn hợp 

A lần lượt là 

A. 0,72g và 4,6g B. 0,84g và 4,8g 

C. 0,84g và 4,8g D. 0,72g và 4,8g 

n 0,046 

BaCO 3 

mol 

Lời giải 

Các phản ứng có thể xảy ra khi cho CO đi qua hỗn hợp A: 

o 

t 

2 3 

 

3 4 

 

2 

3Fe O CO 2Fe O CO 

o 

t 

3 4 

 

2 

Fe O CO 3FeO CO 

o 

t 

FeO CO Fe CO 

2 

Do đó 4 chất trong hỗn hợp B gồm Fe, FeO, Fe 3 O 4 và Fe 2 O 3 và khí thoát ra là CO 2 . Khi hấp thụ CO 2 vào 

dung dịch Ba(OH) dư: 

Do đó 

CO2 BaCO3 

CO Ba(OH) BaCO H O 

n n 0,046 

2 2 3 2 

Từ đây, ta có một số cách để tính khối lượng của hỗn hợp ban đầu như sau: 

Cách 1: Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng 

Quan sát các phương trình phản ứng, ta có 

Áp dụng BTKL: 

m m m m m 

n n 0,046 

CO CO 2 

FeO Fe2O3 CO B CO2 

m m m m m 4,784 44.0,046 28.0,046 5,52 (gam) 

FeO Fe2O3 B CO2 

CO 

Cách 2: Tăng giảm khối lượng 


Nhận thấy: Cứ mỗi phân tử CO lấy một nguyên tử O từ oxit tạo thành 1 phân tử CO 2 thì khối lượng chất 

rắn giảm 16 gam. 

Do đó để tạo thành 0,046 mol CO 2 thì khối lượng chất rắn đã giảm: 16.0,046 = 0,736 (gam) 

\ 

Nên m = m +m = 4,784 + 0,736 = 5,52 (gam) 

chÊt r¾n ban ®Çu 

B 

gim 

Cách 3: Sử dụng hệ quả của định luật bảo toàn khối lượng trong phản ứng nhiệt luyện 





Trang 23/89 










Quan sát đặc điểm của các phương trình phản ứng cũng như kiến thức - phương pháp đã nêu ở phần trên 

ta có: 

mchÊt r¾n B 

m m 

 

 

nO gim 

nCO nCO2 

çc oxit O gim 

m 

çc oxit 

m 16.n 5,52 (gam) 

B 

CO2 

Khi đã biết tổng khối lượng hỗn hợp ban đầu và tổng số mol các chất trong hỗn hợp ban đầu, để tính được 

số mol cụ thể của từng chất ta tiến hành lập hệ: 

Gọi 

n 

 

n 

FeO 

a a b 0,04 a 0,01 

m 

có 

b 72a 160b 5,52 b 0,03 

m 

Fe2O3 

Fe2O3 

FeO 

0,72(gam) 

4,8(gam) 

Đáp án D. 

Bài 2: Cho từ từ V lít hỗn hợp khí CO, H 2 đi qua ống sứ đựng 16,8 gam hỗn hợp 3 oxit CuO, Fe 2 O 3 , 

Al 2 O 3 . Sau phản ứng hoàn toàn thu được hỗn hợp khí và hơi nặng hơn hỗn hợp CO, H 2 ban đầu 0,32g. 

Giá trị của V và khối lượng chất rắn còn lại trong ống sứ sau khi nung nóng lần lượt là 

A. 4,48 lít và 13,6g. B. 0,448 lít và 16,48g. 

C. 0,336 lít và 16,56g. D. 0,112 lít và 16g. 

Lời giải 

Tương tự như Bài 1, chúng ta hoàn toàn có thể viết được các phản ứng khử giữa (CO, H 2 ) với hai oxit 

kim loại là CuO và Fe 2 O 3 . Tuy nhiên, việc viết các phản ứng này không quan trọng. Ta có thể tổng quát 

các phản ứng như sau: 

o 

t 

CO [O] CO 2 

; 

o 

t 

H [O] H O 

2 2 

Quan sát 2 phản ứng trên, ta nhận thấy: khối lượng hỗn hợp khí và hơi thu được sau phản ứng nặng hơn 

hỗn hợp CO, H 2 ban đầu là do H 2 , CO đã "chiếm lấy" những nguyên tử O trong oxit. 

Khi đó khối lượng hỗn hợp khí tăng lên chính là khối lượng mà chất rắn đã giảm đi sau phản ứng hay 

khối lượng này chính là khối lượng của những nguyên tử oxi trong oxit bị "chiếm mất". 

Suy ra 

m m - 0,32 = 16,48 

chÊt r¾n sau phn øng 

oxi ban ®Çu 

(gam) 

Cũng quan sát các phản ứng hoặc sử dụng định luật BTNT đối với C, H, có: 

0,32 

nCO nH n 

2 CO 

n 

2 H2O nO 

gim 

0,02 V 0,02.22, 4 0, 448 

16 

Đáp án B. 

Chú ý: Qua Bài 1 và Bài 2, chúng ta đã phần nào hình dung được các quá trình phản ứng diễn ra đối với 

phản ứng nhiệt luyện. Và thông thường với các bài tập liên quan đến loại phản ứng này, chúng ta thường 

đơn giản hóa bằng cách coi các phản ứng xảy ra đối với CO, H 2 và các nguyên tử oxi trong oxit kim loại 

bị khử. 

Bài 3: Hoà tan hoàn toàn 20 gam hỗn hợp A gồm MgO, CuO và Fe 2 O 3 cần vừa đủ 350ml dung dịch HCl 

2M. Mặt khác nếu lấy 0,4 mol hỗn hợp A đốt nóng trong ống sứ không có không khí rồi cho luồng H 2 dư 

đi qua tới phản ứng hoàn toàn thu được 7,2 gam H 2 O và m gam chất rắn. Giá trị của m là 



Trong 20 gam hỗn hợp A, gọi 

n a, n b 

MgO 

CuO 

Các phản ứng hòa tan A vào dung dịch HCl: 

Lời giải 

và 

nFe2O3 

c 





Trang 24/89 







MgO 2HCl MgCl H O 

2 2 


2 2 

Fe O 6HCl 2FeCl 3H O 

2 3 2 2 

(Đơn giản có thể coi: 

2 

2H O H2O 

để nhẩm nhanh n HCl theo số mol các oxit) 




Do đó 

40a 80b 160c 20(1) 

 

nHCl 

2a 2b 6c 0,7(2) 

Khi cho H 2 đi qua hỗn hợp A gồm MgO, CuO và Fe 2 O 3 thì chỉ có CuO và Fe 2 O 3 bị khử (Mg đứng trước 

Al trong dãy hoạt động hóa học nên MgO không bị khử). Vì H 2 dư nên các oxit này bị khử hoàn toàn về 

kim loại tương ứng: 

o 

t 

Fe O 3H 2Fe 3H O 

2 3 2 2 

o 

t 

CuO H Cu H O 

2 2 

Khi đó H 2 dư khử (a + b + c) mol hỗn hợp A, sau phản ứng thu được (b + 3c) mol H 2 O. Mà theo giả thiết, 

lấy 0,4 mol hỗn hợp A đốt nóng trong ống sứ không có không khí rồi cho luồng H 2 dư đi qua tới phản 

ứng hoàn toàn thu được 7,2 gam H 2 O (0,4 mol H 2 O) nên ta lập tỉ lệ để tìm mối quan hệ: 

Từ (1), (2), (3) có 

a b c b 3c 

a 2c(3) 

0, 4 0, 4 

a 0,1 

 

b 0,1 a b c 0, 25 

 

c 0,05 

Do đó, 0,4 mol hỗn hợp A có khối lượng là: 

0, 4 20 32 (gam) 

0, 25 

Lúc này, khi đã biết khối lượng của hỗn hợp oxit ban đầu tương ứng với khối lượng rắn sau phản ứng cần 

tìm, bài toán trở nên đơn giản và tương tự Bài 2. 

n 0, m m 32 - 16.0,4 = 25 

H2O 

4 n 

O gim 

m 

oxit ban ®Çu O gim 

(gam) 

Đáp án C. 

Phân tích: Bài này cũng yêu cầu chúng ta đi tìm khối lượng chất rắn sau phản ứng nhiệt luyện như bài 

trước. Nhưng không đơn giản như Bài 2 là đề bài đã cho sẵn khối lượng hỗn hợp oxit ban đầu tương ứng 

với khối lượng rắn sau phản ứng cần tìm để chúng ta áp dụng ngay quy luật về sự tăng giảm khối lượng 

mà chỉ cho biết tương ứng là tổng số mol các oxit ban đầu. 

Tuy nhiên đề bài đã cho thêm dữ kiện về đến khối lượng ban đầu liên quan đến một lượng khác về tổng 

số mol ban đầu. Từ đó ta cần tìm được quan hệ giữa hai phần đem thí nghiệm này, hay chính là cần đi tìm 

xem phần này gấp phần kia bao nhiêu lần. 

Để tìm được số lần gấp nhau hoặc quan hệ giữa hai phần đem thí nghiệm, ta cần phải biết tổng số mol 

hoặc khối lượng của cả hai phần. 


Bài 4: Khử hoàn toàn 4,06 gam một oxit kim loại bằng khí CO ở nhiệt độ cao thành kim loại. Dẫn toàn bộ 

khí sinh ra vào bình đựng dung dịch Ca(OH) 2 (dư) tạo thành 7,00 gam kết tủa. Nếu lấy lượng kim loại 

sinh ra hòa tan hết vào dung dịch HCl (dư) thì thu được 1,176 lít khí H 2 (đktc). Công thức của oxit kim 

loại là 

A. FeO. B. CrO. C. Fe 2 O 3 . D. Fe 3 O 4 . 





Trang 25/89 










Gọi công thức oxit ban đầu là M x O y . 

Lời giải 

Có phản ứng khử hoàn toàn oxit M x O y thành kim loại: 

o 

t 

M O yCO xM yCO 

x y 2 

Dẫn khí CO 2 sinh ra hấp thụ vào dung dịch Ca(OH) 2 dư: 

n n n 0,07 

O gim CO2 CaCO3 

M oxit O gim 


2 2 3 2 

m m m 4,06 16.0,07 2,94(gam) 

Cần lưu ý: Hóa trị của kim loại M trong oxit ban đầu và hóa trị của M trong sản phẩm của phản ứng giữa 

M với axit HCl có thể khác nhau. 

Do đó ta gọi n là hóa trị của M thể hiện khi phản ứng với axit HCl. 

n 

M nHCl MCl H 

2 

n 2 

Áp dụng định luật bào toàn mol electron, ta có: 

2,94 

n.nM 2n 

H 2 

hay n 0,105 M 28n 

M 

n 2 

 

M 56 

2,94 

là Fe nFe 

0,0525 

56 

x nFe 

0,0525 3 

Có MxOy 

là Fe 3 O 4 . 

y n 0,07 4 

O 

Nhận xét: Với bài này, căn cứ vào 4 đáp án ta có thể giải nhanh như sau: 

Ban đầu, tương tự như trên ta cũng có nO giam 

0,07 

Đáp án D. 

Quan sát 4 đáp án, nhận thấy các kim loại ở 4 đáp án đều có đặc điểm: Khi phản ứng với dung dịch HCl 

đều thể hiện hóa trị II. 

Do đó dựa vào thể tích H 2 , tính ngay được 

x n 0,0525 3 

y n 0,07 4 

M 

 

0 

đáp án D 

n n 0,0525 

M H 2 

Chú ý: Với dạng toán tìm công thức phân tử của oxit M x O y, chúng ta cần đi tìm tỉ lệ 

tìm cả kim loại M để suy ra công thức (khi tỉ lệ 

x 3 y 4 

là tỉ lệ đặc biệt). 

x y 

, và có thể cần 

Bài 5: Hỗn hợp X gồm FeO, Fe 3 O 4 và Fe 2 O 3 . Để khử hoàn toàn 3,04 gam hỗn hợp X cần vừa đủ 0,1 gam 

H 2 . Nếu hòa tan hết 3,04 gam hỗn hợp X bằng dung dịch H 2 SO 4 đặc, nóng thì thể tích khí SO 2 (sản phẩm 

khử duy nhất, đktc) thu được là 



nH 2 

0,05 

Lời giải 





Trang 26/89 










o 

t 

FeO H Fe H O;Fe O 4H 3Fe 4H O 

2 2 3 4 2 2 

o 

t 

Fe O 3H 2Fe 3H O 

2 3 2 2 

3,04 0,05.16 

nO(x) nH 0,05 n 

2 

Fe(X) 

0,04(mol) 

56 

Coi hỗn hợp X ban đầu gồm Fe và O. 

Khi đó áp dụng định luật bảo toàn mol electron, ta có: 

1 

3n 

Fe 

2nO 2nSO n 

(lít) 

2 SO 3n 

2 Fe 

2nO 

0,01 VSO 

0, 224 

2 

2 

o 

t 

Đáp án A. 

Bài 6: Cho một dòng khí H 2 qua ống chứa 20,8 gam hỗn hợp MgO, CuO đun nóng thu được 1,08 gam hơi 

nước, trong ống còn lại chất rắn B. Cho B vào 200ml dung dịch HCl 3M, sau phản ứng lọc bỏ phần không 

tan thu dược dung dịch C. Thêm vào dung dịch C lượng Fe dư thu được 1,12 lít khí ở đktc, lọc bỏ phần 

rắn thu được dung dịch D. Cho NaOH dư và dung dịch D rồi đun trong không khí cho phản ứng hoàn 

toàn thu được kết tủa E. Khối lượng của E là 

A. 27 gam B. 27,1 gam C. 27,2 gam D. 27,3 gam 

Tóm tắt quá trình phản ứng: 

Lời giải 

MgO 

MgCl 

MgCl 

 

CuO 

 

FeCl2 

Cã thÓ cã CuO d 

HCld 

 

 

 

2 

MgO 

o 

HCl 

H 2 ,t 

Fe 

d 

B Cu C CuCl 

2(c ã thÓ cã) D 

Toàn bộ các phản ứng có thể xảy ra: 

o 

t 

CuO H Cu H O 

2 2 

MgO 2HCl MgCl H O 

2 2 

2 2 


2 2 

Fe CuCl FeCl Cu 

NaOH d,kk 

 

Mg(OH) 

E 

Fe(OH) 

3 

2 

Fe 2HCl FeCl H 

2 2 

MgCl 2NaOH Mg(OH) 2NaCl 

2 2 

FeCl2 2NaOH Fe(OH) 

2 

2NaCl 

4Fe(OH) 

2 

O2 2H2O 4Fe(OH) 

3 

 

* Đầu tiên, ta xét xem trong hỗn hợp B có CuO dư hay không. 

n 0,6;n 2n 0, 1 

n = 0,6 - 0,1 = 0, 5 

HCl ban ®Çu HCl phn øng víi Fe H 2 

HCl phn øng víi B 

Nếu B không có CuO dư, khi đó trong B chi có MgO phản ứng với HCl. 

Khi đó 

m 

Mặt khác, 

1 

n 

2 

0,25 m 

phn øng víi B 


(gam) 


MgO HCl MgO 

n n 0,06 

Cu(B) 

H2O 

Nếu B không có CuO, tức là CuO trong hỗn hợp ban đầu bị khử hết thì nCuO 

nCu 

0,06 

m m m 20,8 0,06.80 16(gam) 10(gam) 

MgO 

hçn hîp ban ®Çu 

CuO 

vô lí 

2 





Trang 27/89 










Vậy trong hỗn hợp B có CuO dư. 

* Sau khi xác định chính xác thành phần của các hỗn hợp, chúng ta bắt đầu tính toán theo yêu cầu đề bài. 

Hỗn hợp B có mMgO mCuO mB mCu 

mB 

mO gim m Cu 

+mO 

gim 

m m 16(gam) 

Gọi 

ban ®Çu 

n 

 

n 

MgO 

CuO 

a 

b 

Trong D có 

Vậy 

 

CuO bÞ H 2 khö 

có 

40a + 80b = 16 

a 0,1 

 

 

nHCl 

phn øng víi B 

2a 2b 0,5 b 

0,15 

nMgCl 

0,1 

 

2 

nMg(OH) 

n 

2 MgCl 

0,1 

2 

 

 

 

nFeCl n 

2 H 

n 

2 CuCl 

0,2 n 

2 

Fe(OH) 

n 

3 FeCl 

0, 2 

2 

m m m 27,2(gam) 

E Mg(OH) 2 Fe(OH) 3 

Đáp án C. 

Nhận xét: Qua bài tập này, chúng ta nhận thấy rằng việc xác định chính xác sản phẩm sau phản ứng nhiệt 

luyện là tương đối quan trọng, đặc biệt là trong những dạng bài cho sản phẩm sau phản ứng tiếp tục phản 

ứng với chất khác. 

B2. BÀI TẬP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG 

Câu 1: Thổi từ từ hỗn hợp khí CO, H 2 qua hỗn hợp CaO, Fe 3 O 4 , Al 2 O 3 , ZnO, Na 2 O, MgO ở nhiệt độ cao 

tới dư. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được hỗn hợp X gồm: 

A. 3 kim loại và 3 oxit kim loại. 

B. 2 kim loại và 4 oxit kim loại. 

C. 4 kim loại và 2 oxit kim loại. 

D. 5 kim loại. 

Câu 2: Cho V lít hỗn hợp khí (đktc) gồm CO và H 2 phản ứng với một lượng dư hỗn hợp rắn gồm CuO và 

Fe 3 O 4 nung nóng, Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, khối lượng hỗn hợp rắn giảm 0,32g. Giá trị của 

V là: 

A. 0,224. B. 0,448. C. 0,112 D. 0,560. 

Câu 3: Cho a gam hỗn hợp X gồm Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 và Cu vào dung dịch HCl dư, thấy có 1 mol axit phản 

ứng và còn lại 0,256a gam chất rắn không tan. Mặt khác, khử hoàn toàn a gam hỗn hợp X bằng CO dư thu 

được 42 gam chất rắn. Phần trăm khối lượng của Cu trong hỗn hợp X là 

A. 25,6% B. 32,0% C. 50,0% D. 44,8% 

Câu 4: Hòa tan hoàn toàn 18,5 gam hỗn hợp X gồm 3 oxit của sắt bằng dung dịch H 2 SO 4 loãng dư sinh ra 

44,5 gam muối sunfat. Nếu cũng cho 37 gam hỗn hợp X trên phản ứng với lượng dư khí CO ở nhiệt độ 

cao sau phản ứng, dẫn sản phẩm khí qua dung dịch nước vôi trong dư thì khối lượng kết tủa tạo thành là 

m gam. Giá trị của m là (Các phản ứng xảy ra hoàn toàn) 

A. 90 gam B. 120 gam C. 65 gam D. 75 gam 

Câu 5: Cho 16,2 gam hỗn hợp X gồm Fe, FeCO 3 , Fe 2 O 3 vào ống sứ nung nóng và dẫn từ từ 0,2 mol hỗn 

hợp khí Y gồm CO và H 2 qua ống, trong đó tỉ khối của Y so với H 2 la 4,25. Khí thoát ra được hấp thụ vào 

dung dịch Ca(OH) 2 dư, thấy có 7 gam kết tủa và còn 0,06 mol khí Z, tỉ khối của Z so với H 2 là 7,5. Thành 

phần phần trăm số mol Fe 2 O 3 trong X là (biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn) 


A. 16,67 B. 27,77 C. 35,80 D. 55,56 





Trang 28/89 










Câu 6: Dẫn một luồng khí CO dư qua ống sứ đựng m gam Fe 3 O 4 và CuO nung nóng đến khi phản ứng 

hoàn toàn thu được 2,32 gam hỗn hợp kim loại. Khí thoát ra khỏi bình được dẫn qua dung dịch nước vôi 

trong dư thu được 5 gam kết tủa. Giá trị của m là: 


Câu 7: Dẫn luồng khí CO dư qua hỗn hợp CuO, Al 2 O 3 , CaO, MgO số mol bằng nhau (nung nóng ở nhiệt 

độ cao) thu được chất rắn A. Hòa tan vào nước dư còn lại chất rắn X. X là: 

A. Cu, Mg B. Cu, MgO 

C. Cu, Mg, Al 2 O 3 D. Cu, Al 2 O 3 , MgO 

Câu 8: Cho m gam hỗn hợp X gồm FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 với số mol bằng nhau phản ứng với khí CO nung 

nóng thu được hỗn hợp Y gồm FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 nặng 4,8 gam. Hòa tan hỗn hợp Y bằng dung dịch 

HNO 3 dư, được 0,56 lít NO (ở đktc, là sản phẩm khử duy nhất). Giá trị của m là 

A. 5,22 gam B. 10,44 gam C. 7,56 gam D. 3,78 gam 

Câu 9: Cho khí CO (dư) đi qua ống sứ nung nóng đựng hỗn hợp X gồm Al 2 O 3 , MgO, Fe 3 O 4 , CuO thu 

được chất rắn Y. Cho Y vào dd NaOh (dư), khuấy kĩ thấy còn lại phần không tan Z. Giả sử các phản ứng 

xảy ra hoàn toàn. Phần không tan Z gồm: 

A. Mg, Fe, Cu, Al. B. Mg, Fe, Cu. 

C. MgO, Fe 3 O 4 , Cu. D. MgO, Fe, Cu. 

Câu 10: Khử hoàn toàn 11,6 gam oxit sắt bằng CO dư, sản phẩm khí sinh ra dẫn vào dung dịch Ca(OH) 2 

dư thu được 20 gam kết tủa. Công thức oxit sắt là: 

A. FeO B. Fe 2 O 3 

C. Fe 3 O 4 D. Không xác định 

Câu 11: Cho hỗn hợp A gồm: 0,5 mol FeO và 0,5 mol Fe 2 O 3 . Cho hỗn hợp A tác dụng với H 2 dư nung 

nóng. Sản phẩm hơi cho hấp thụ vào 36 gam dung dịch H 2 SO 4 90%. Sau khi hấp thụ, nồng độ của H 2 SO 4 

là: 

A. 30% B. 40% C. 45% D. 50% 

Câu 12: Khử hoàn toàn m gam hỗn hợp X gồm FeO và Fe 2 O 3 bằng H 2 (dư), thu được 9 gam H 2 O và 22,4 

gam chất rắn. Phần trăm số mol của FeO trong hỗn hợp X là: 

A. 66,67. B. 20,56. C. 26,67. D. 40,67. 

Câu 13: Hỗn hợp A có khối lượng 17,86g gồm CuO, Al 2 O 3 và FeO. Cho H 2 dư đi qua A nung nóng, sau khi 

phản ứng xong thu được 3,6 g H 2 O. Mặt khác, hòa tan hoàn toàn A bằng dung dịch HCl (dư), được dung dịch B. 

Cô cạn dung dịch B thu được 33,81 g muối khan. Khối lượng Al 2 O 3 trong hỗn hợp ban đầu là: 

A. 3,06g. B. 1,53g. C. 3,46g. D. 1,86g. 

Câu 14: Cho dòng khí CO đi qua ống sứ đựng m gam Fe 2 O 3 nung nóng một thời gian thu được 13,42 g 

hỗn hợp X gồm Fe, FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 . Hòa tan hoàn toàn X bằng HNO 3 đặc, nóng (dư) được 5,824 lít 

khí NO 2 (sản phẩm khử duy nhất, đktc). Giá trị của m là: 

A. 4,00. B. 8,00. C. 15,50. D. 9,12. 


Câu 15: Thổi luồng khí CO qua ống sứ đựng m gam hỗn hợp gồm CuO, Fe 2 O 3 , FeO, Al 2 O 3 nung nóng. 

Sau một thời gian thu được 215 g chất rắn và khí X. Dẫn khí X vào dung dịch nước vôi trong dư thấy có 

15 g kết tủa. Giá trị của m là: 

A. 217,4. B. 249. C. 219,8. D. 230 





Trang 29/89 










Câu 16: Cho dòng khí CO dư đi qua hỗn hợp (X) chứa 31,9 gam gồm Al 2 O 3 , ZnO, FeO và CaO thì thu 

được 28,7 gam hỗn hợp chất rắn (Y). Cho toàn bộ hỗn hợp chất rắn (Y) tác dụng với dung dịch HCl dư 

thu được V lít H 2 (đkc). Giá trị V là: 


Câu 17: Hòa tan hết 4,0g oxit Fe x O y cần dùng 52,14 ml dung dịch HCl 10% (D = 1,05g/ml). Để khử hóa 

hoàn toàn 4,0g oxit sắt này cần ít nhất thể tích khí CO (đktc) là: 


Câu 18: Cho luồng khí CO đi qua ống đựng m gam Fe 2 O 3 ở nhiệt độ cao một thời gian người ta thu được 

6,72 gam gồm 4 chất rắn khác nhau (A). Đem hòa tan hoàn toàn hỗn hợp này vào dung dịch HNO 3 dư 

thấy tạo thành 0,448 lít khí B duy nhất có tỉ khối so với H 2 bằng 15. Giá trị của m là 


Câu 19: Cho hỗn hợp khí CO và H 2 đi qua hỗn hợp bột gồm các oxit Al 2 O 3 , ZnO, CuO, Fe 2 O 3 , Ag 2 O đốt 

nóng, sau một thời gian thu được chất rắn khan có khối lượng giảm 4,8g so với ban đầu. Hòa tan toàn bộ 

lượng chất rắn này bằng dung dịch HNO 3 loãng (dư) sinh ra V lít khí NO (sản phẩm khử duy nhất, đktc). 

V là 

A. 4,48. B. 6,72. C. 5,60. D. 2,24. 

Câu 20: Thổi một lượng khí CO đi qua ống đựng m gam Fe 2 O 3 nung nóng thu được 6,72 gam hỗn hợp X 

gồm 4 chất rắn là Fe, FeO, Fe 2 O 3 và Fe 3 O 4 . X tác dụng với dung dịch HNO 3 dư thấy tạo thành 0,16 mol 

NO 2 . Giá trị của m là: 

A. 8 gam B. 7 gam C. 6 gam D. 5 gam 

Câu 21: Khử m gam Fe 3 O 4 bằng khí H 2 thu được hỗn hợp X gồm Fe và FeO. Hỗn hợp X tác dụng vừa 

hết với 3 lít dung dịch H 2 SO 4 0,2M. Giá trị của m là 


Câu 22: Cho 18,0g hỗn hợp X gồm Fe, FeO, Fe 2 O 3 , Fe 3 O 4 phản ứng vừa đủ với 300ml dung dịch H 2 SO 4 

1M thu được 1,12 lít khí (đktc). Nếu khử hoàn toàn 18,0g hỗn hợp trên bằng CO (dư) rồi cho chất rắn tạo 

thành phản ứng hết với dung dịch HNO 3 (dư) thì thể tích khí NO (sản phẩm khử duy nhất, đktc) thu được 

là: 


Câu 23: Dẫn khí CO (dư) đi qua hỗn hợp gồm 0,1 mol Fe 3 O 4 ; 0,1 mol CuO và 0,15 mol MgO đến khi các 

phản ứng xảy ra hoàn toàn. Cho toàn bộ chất rắn thu được vào dung dịch H 2 SO 4 loãng (dư) thu được V lít 

khí (đktc). Giá trị của V là 

A. 13,44. B. 10,08. C. 6,72. D. 5,60. 

Câu 24: Cho luồng khí CO đi từ từ qua ống sứ đựng m gam hỗn hợp gồm CuO, Fe 2 O 3 , MgO và FeO 

nung nóng. Sau một thời gian còn lại 14,4g chất rắn. Khí thoát ra khỏi ống sứ được hấp thụ vào dung dịch 

Ca(OH) 2 (dư) được 16,0g kết tủa. Giá trị của m là 

A. 18,67. B. 19,26. C. 16,96. D. 16,70. 

Câu 25: Cho mọt luồng khí CO đi qua ống sứ đựng 0,04 mol hỗn hợp A gồm FeO và Fe 2 O 3 nung nóng. 

Sau một thời gian thu được chất rắn B gồm 4 chất nặng 4,784g. Khí thoát ra khỏi ống cho hấp thụ vào 

dung dịch Ba(OH) 2 dư thu dược 9,062g kết tủa. Phần trăm khối lượng của FeO trong A là 


A. 31,03%. B. 13,04%. C. 86,96%. D. 68,97%. 





Trang 30/89 










Câu 26: Trong bình kín chứa 0,5 mol CO và m gam hỗn hợp X gồm FeO, Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 (trong đó số mol 

FeO bằng số mol Fe 2 O 3 ). Đun nóng bình cho tới khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, thì khí trong bình có tỉ 

khối so với CO là 1,457. Giá trị của m là 

A. 16,8 B. 21,5 C. 22,8 D. 23,2 

Câu 27: Thổi một luồng khí CO đi qua hỗn hợp Fe và Fe 2 O 3 nung nóng một thời gian thu được khí B và 

chất rắn D. Cho B qua nước vôi trong dư thấy tạo ra 6,00g kết tủa. Hòa tan D bằng H 2 SO 4 đặc, nóng (dư) 

thấy tạo ra 0,18 mol khí SO 2 (sản phẩm khử duy nhất) và dung dịch chứa 24,0g muối. Phần trăm số mol 

của Fe trong hỗn hợp ban đầu là 

A. 45,00%. B. 80,00%. C. 75,00%. D. 66,67%. 

Câu 28: Thổi rất chậm 2,24 lít (đktc) một hỗn hợp khí gồm CO và H 2 qua một ống sứ đựng hỗn hợp 

Al 2 O 3 , CuO, Fe 3 O 4 , Fe 2 O 3 có khối lượng 24,0g (dư) nung nóng. Sau khi phản ứng hoàn toàn thu được 

chất rắn có khối lượng là: 

A. 20,6g. B. 21,7g. C. 18,8g. D. 22,4g. 

Câu 29: Cho 4,72 gam hỗn hợp bột gồm các chất Fe, FeO và Fe 2 O 3 tác dụng với CO ở nhiệt độ cao. Phản 

ứng xong thu được 3,92 gam Fe. Nếu ngâm cùng lượng hỗn hợp các chất trên trong dung dịch CuSO 4 dư, 

phản ứng xong khối lượng chất rắn thu được là 4,96 gam. Khối lượng (gam) Fe, Fe 2 O 3 và FeO trong hỗn 

hợp ban đầu lần lượt là 

A. 1,68; 1,44; 1,6 B. 1,6; 1,54; 1,64 C. 1,6; 1,44; 1,64 D. 1,68; 1,6; 1,44 

Câu 30: Cho luồng khí CO (dư) đi qua ống đựng 9,1g hỗn hợp rắn gồm CuO và Al 2 O 3 nung nóng đến 

phản ứng hoàn toàn, thu được 8,3g chất rắn. Khối lượng CuO có trong hỗn hợp ban đầu là: 

A. 4,0g. B. 0,8g. C. 8,3g. D. 2,0g. 


1B 2B 3D 4C 5A 6D 7B 8A 9D 10C 

11C 12A 13A 14C 15A 16B 17A 18C 19A 20A 

21A 22B 23C 24C 25B 26D 27B 28D 29D 30A 


Vì Ca, Al, Na và Mg là các kim loại từ Al trở về trưóc trong dãy hoạt động hóa học của kim loại nên các 

oxit tương ứng với các kim loại này không bị khử bởi CO và H 2 . 

Vì hỗn hợp CO và H 2 dư nên các oxit Fe 3 O 4 và ZnO bị khử hoàn toàn về các kim loại tương ứng. 

Vậy hỗn hợp X sau phản ứng gồm CaO, Fe, Al 2 O 3 , Zn, Na 2 O và MgO. 


o 

t 

CO [O] CO 

o 

t 

H [O] H O 

m 

2 2 

chÊt r¾n gim 

m 

2 


O gim 

0,32 

nCO 

nH 

n 

2 O gim 

0,02(mol) 

16 

Vậy 

V 0,02.22, 4 0, 448 


(lít) 





Trang 31/89 











Fe O 6HCl FeCl 3H O 

2 3 3 2 

Fe O 8HCl 2FeCl FeCl 4H O 

3 4 3 2 2 

Cu 2FeCl CuCl 2FeCl 

3 2 2 

o 

t 


2 3 2 

o 

t 

Fe O 4CO3Fe 4CO 

3 4 2 

Nhận thấy: 

1 

n O 

n gim O(X) 

nHCl 

0,5 

2 

 

a m m 50(gam) 

r¾n sau phn øng 

O gim 

Để tính được phần trăm khối lượng của Cu trong hỗn hợp X ta cần biết thêm khối lượng của Cu trong X. 

Khi cho X vào dung dịch HCl dư thì chất rắn không tan còn lại sau phản ứng là Cu dư. 

mCu 

d 

0, 256a 12,8(gam) 

 

mX tan trong HCl 

50 12,8 37, 2(gam) 

Gọi 

Có 

n 

 

 

n 

Fe2O3 

Fe3O4 

a 

b 

thì 

m a b 

 

Cu phn øng 

mFe2O 

m 

3 Fe3O 

m 

4 Cu 

phn øng 

37, 2 

 

 

nHCl 

6nFe2O 

8n 

3 Fe3O 

1 

4 

160a 232b 64(a b) 37,2 a 0,1 

Nên 

nCu 

phn øng 

0,15 

3a 4b 0,5 b 0,05 

 

Cu 

m 

Cu phn øng 

mCu 

d 

m 0,15.64 12,8 22,4(gam) 

Vậy 

22,4 

%mCu 


50 


Các phản ứng xảy ra khi hòa tan X vào dung dịch H 2 SO 4 loãng: 

Fe H SO FeSO H O 

2 4 4 2 

Fe O 3H SO Fe SO 3H O 

 

 

 

 

2 3 2 4 2 4 3 2 

Fe O 4H SO Fe SO FeSO 4H O 

3 4 2 4 2 4 3 

4 2 

Nhận thấy: Khi các oxit trên phản ứng với dung dịch H 2 SO 4 loãng thì mỗi nguyên tử O bị thay thế bởi 1 

2 

gốc SO . 

4 

Khi 1 mol O bị thay thế bởi 1 mol gốc 

(96 - 16) = 80 (gam) 

44,5 18,5 

Do đó trong 18,5 gam hỗn hợp X có: nO 

0,325 

80 

37 

Trong 37 gam hỗn hợp X có: nO 

0,325 0,65(mol) 

18,5 

Khí CO và Ca(OH) dư nên 

CaCO3 CO2 

O(X) 

2 

SO thì khối lượng muối tăng so với khối lượng oxit ban đầu là 

n n n 0,65 

4 






Trang 32/89 










Vậy 

m m 65 

CaCO 3 


(gam) 


CO2 

Fe Fe 

o 

o 

t 

CO 

t 

H2O 

Ca(OH) 

CO 

2 

FeCO3 

FeO CO2 

Fe 

CaCO3 

Z H2 

CO d 

Fe2O 

 

3 

FeO 

 

H 

2 

 

3 H d 


o 

t 

FeCO Fe CO 

3 2 

o 

t 

CO [O] CO 

o 

t 

H [O] H O 

2 2 

2 


2 2 3 2 

Vì các phản ứng xảy ra hoàn toàn nên hỗn hợp chất rắn thu được cuối cùng chỉ có Fe. 

2 

Chú ý: CO 2 trong hỗn hợp khí thoát ra gồm CO 2 sinh ra sau phản ứng nhiệt luyện và CO 2 sinh ra do nhiệt 

phân FeCO 3 . 

* Tính thành phần số mol các khí trong hỗn hợp Y: 

Gọi 

n 

 

 

n 

CO 

H2 

a 

b 

có 

a b 0, 2 

 

a 0,05 

28a 

2b 

 

4, 25.2 b 0,15 

0, 2 

* Tính thành phần số mol các khí trong hỗn hợp Z: 

Gọi 

n 

 

 

n 

CO 

H2 

c 

d 

có 

c d 0,06 

 

c 0,03 

28c 

2d 

 

7,5.2 d 0,03 

0,06 

* Kết hợp tính toán theo yêu cầu đề bài: 

Có 

nCO 

phn øng 

a c 0,02 

 

 

nH 

b d 0,12 

2 phn øng 

nCO2 

(sn phÈm nhiÖt luyÖn) 

0,02 

 

 

nH2O 

0, 12 

Mà 

nên 

CO2 CO2 (sn phÈm nhiÖt luyÖn FeCO 3 ) CO2 

(sn phÈm nhiÖt luyÖn) CaCO3 

n n n n 0,07 

n nCO 0,07 0,02 0,05( mol) 

FeCO 3 2 (sn phÈm nhiÖt luyÖn FeCO 3 ) 

n n n n 3n n 3n 


CO phn øng H2 phn øng O gim FeO Fe2O3 FeCO3 Fe2O3 

0,02 0,12 0,05 

nFe2O 

0,03 

3 

3 

mX mFeCO m 

3 Fe2O3 

nFe 

 

0,1 

56 





Trang 33/89 










nFe2O3 

Vậy %nFe2O 

 

3 

n n n 


Fe FeCO3 Fe2O3 

.100% = 16,67% 

Vì CO dư nên hỗn hợp sau phản ứng chỉ gồm kim loại: 

o 

t 

o 

t 

Fe O 4CO3Fe 4CO 

3 4 2 

CuO COCu CO 


Có 

2 2 3 2 

n n n 0,05 

O gim 

2 

CO2 CaCO3 

Vậy m m m 2,32 0,05.16 3,12(gam) 

kim lo¹i 


O gim 

a mol CuO 

a mol CuO 

a mol Al o 

2O 

3 

a mol Al 

CO du, t 

2O3 

H 2 O Cu 

A X 

a mol CaO 

a mol CaO MgO 

 

a mol MgO 

 

a mol MgO 


o 

t 

Cu COCu CO 

CaO H O Ca(OH) 

2 2 

Ca(OH) Al O Ca AlO H O 

2 

2 2 3 2 2 2 


Áp dụng công thức giải nhanh, ta có: 

56 

mFe(X) mFe(Y) mhçn hîp Y 

24n 

NO 3,78 

80 

3,78 

nFe(X) 

0,0675 

56 

Gọi 

n n n a 

FeO Fe2O3 Fe3O4 

 

Áp dụng định luật bảo toàn nguyên tố cho Fe, ta có: 

n 

n 2n 3n 6a 0,0675 

Fe(X) FeO Fe2O3 Fe3O4 

a 0,01125( 

mol) 

Vậy 

m m m m ) 

FeO 

 

Fe2O 

3 Fe3O 5,22(gam 

4 

 

Chú ý: Để có thể áp dụng công thức giải nhanh để tính khối lượng nguyên tố sắt như trên thì các bạn cần 

linh hoạt trong việc suy luận. Có thể hình dung một bài toán phụ như sau: 


Để x gam Fe ngoài không khí một thời gian thu được 4,8 gam hỗn hợp Y gồm Fe, FeO và Fe 3 O 4 . Hòa tan 

hỗn hợp Y bằng dung dịch HNO 3 dư, được 0,56 lít NO (ở đktc, là sản phẩm khử duy nhất). Giá trị của x 

là bao nhiêu? 

Khi đó việc đi tìm x chính là việc tìm khối lượng của nguyên tố Fe trong hỗn hợp X ban đầu của bài toán 

chính. 





Trang 34/89 










Ngoài ra, chúng ta hoàn toàn có thể vận dụng một số cách khác để tìm ra khối lượng sắt này. Các bạn có 

thể tham khảo BÀI TOÁN CỦA SẮT TÁC DỤNG VỚI DUNG DỊCH HNO 3 VÀ H 2 SO 4 ĐẶC 

NÓNG. 


Al2O3 Al2O3 

MgO 

MgO 

 

o 

CO 

d, t MgO 

NaOH d 

x Y Z 

Fe 

Fe3O4 

Fe 

Cu 

CuO 

Cu 

 

 

 


o 

t 

Fe O yCO xFe yCO 

x y 2 


Có 

2 2 3 2 

n n n 0, 2 

O CO2 CaCO3 

mFexO 

m 

y O 

nFe 

0,15 

56 

n 

. 

x 

Fe 

0,15 3 Fe 

3 O 

4 

y nO 

0, 2 4 


n n n 3n 2 

H2O O FeO Fe2O3 

Trong 36 gam dung dịch H 2 SO 4 90% có 

m 36.90% 32,4 (gam) 

H2SO4 

Vậy sau khi hấp thụ hơi nước vào dung dịch, nồng độ của H 2 SO 4 là: 

mH2SO 

32,4 

4 

C '% H2SO 


4 

m 36 2.18 

 

dd 


n n 0,5 

O gim 

H2O 

m m m m 22,4 0,5.16 30,4(gam) 

Gọi 

Vậy 

FeO Fe2O3 

chÊt r¾n O gim 

n 

 

 

n 

FeO 

Fe2O3 

a 

b 

có 

72a + 160b = 30,4 a 0, 2 

 

n = a + 3b = 0, 5 b 0, 1 

O gim 

0,2 

% nFeO 


0,2 0,1 


 

CuO 

 

 

 

Al2O3 

 

 

FeO 

 

 

 

o 

H 2 d,t 

 

 

HCl d 

 

Cu 

 

Al O 

 

Fe 

CuCl2 

 

AlCl3 

 

FeCl2 


2 3 




Trang 35/89 











Gọi 

Vậy 

n 

 

n 

 

n 

CuO 

Al2O3 

FeO 

a 

b 

c 

có 

m 3,06 (gam) 

Al2O3 


80a 102b 72c 17,86 a 0,05 

 

 

nH2O 

a c 0, 2 b 0,03 

 

 

135a 133,5.2b 127c 33,81 c 0,15 

Tương tự Câu 8, áp dụng công thức giải nhanh ta có: 

56 

m 

 

m 

2 3 Fe(X) 

m 

Fe Fe O 

hh X 

8n 

NO 


2 

80 

10,85 1 

nFe 0,19375 nFe2O n 

3 Fe 

0,096875 

56 

2 

Vậy 

m 

Fe2O3 

15,5(gam) 


n n n 0,15 

O gim 

Vậy 

CO2 CaCO3 

m m m 217,4(gam) 

chÊt r¾n 


O gim 

Al2O3 Al2O3 

AlCl3 

ZnO 

o 

ZnCl 

CO,t 

Zn 

 

 

CO H 

FeO 

 

 

CaO 

 

CaO 

CaCl2 

HCl 

2 

2 2 

Fe FeCl2 

Trong toàn bộ quá trình, chỉ có nguyên tử C trong CO và nguyên tử H trong HCl thay đổi số oxi hóa. 

n 

m 

m 

16 

X Y 

O gim 

 

CO 

 

O 

 

0,2 n n 0,2 


2n 2n n n 0, 2 

Vậy 

CO H2 H2 

CO 

V = 0,2.22,4 = 4,48 


(lít) 

Fe O 2yHCl xFeCl yH O 

x y 2y 2 

x 

m D.V 54,747(gam) 

dd HCl 

54,747.10% 

nHCl 

0,15(mol) 

36,5 

Quan sát phản ứng, ta có 

1 

n n 

OFexOy 

HCl 

0,075 

2 


n n 0,075 V 1,68(lít) 

CO 

O 


MB 

2.15 30 B 

CO 

là NO 

Áp dụng công thức ta có: 





Trang 36/89 










56 

m 

 

m 

Fe Fe 

 

2O3 Fe(A) 

mA 24n 

NO 

5,04(gam) 

80 

5,04 

nFe 

0,09 

56 

1 

nFe (gam) 

2O 

n 

3 Fe 

0,045 m 7, 2 

2 


Al2O3 

Al 

 

 

ZnO 

Zn 

 

CO 

 

CuO 

X 

Cu 

 

H O 

Fe2O 

 

 

3 

Fe 

 

 

 

Ag 

2O 

 

Ag 

3 

2 

CO,H2 2 

HNO3 

lo·ng d 

2 

2 3 

 

NO 

Trong toàn bộ quá trình, chỉ có nguyên tử C trong CO, H trong H 2 và N trong HNO 3 có sự thay đổi số oxi 

hóa. 

m m 4,8(gam) 

O gim 

n n n 

CO 

gim 

H2 

O gim 

0,3(mol) 


2 

2nCO nH 3n 

2 NO 

n 

NO 

nCO nH 

0, 2 

2 

3 

V 4,48 

(lít) 


56 

m m 

2 3 Fe(X) 

mhh X 

8n 

NO 2 

5,6(gam) 

80 

Có 

Fe Fe O 

5,6 1 

nFe 0,1 nFe2O n 

3 Fe 

0,05 

56 2 

m 8(gam) 


Fe H SO FeSO H 

2 4 4 2 

FeO H SO FeSO H O 

Có 

2 4 4 2 

n n n 0,6 

Fe FeO H2SO4 

1 

nFe 

(gam) 

3O n 

4 Fe 

nFeO 

0, 2 m 46, 4 

3 



2 4 4 2 


FeO H SO FeSO H O 

2 4 4 2 

Fe O 3H SO Fe SO 3H O 

 

 

 

 

2 3 2 4 2 4 3 2 

Fe O 4H SO Fe SO FeSO 4H O 

3 4 2 4 2 4 3 

4 2 





Trang 37/89 










Fe 

FeO 

 

Fe O 

 

Fe O 

Có 

2 3 

3 4 

o 

CO 

d,t 

Fe CO 

n n n 

H2SO4 H2 

O(X) 

O(X) 

n 0,3 0,05 0, 25(mol) 

m m 

 

56 

X O 

nFe(X) 

0, 25 

n n 0,25 V 5,6 (lít) 

NO Fe NO 


2 

Fe3O4 Fe 

2 

 

o 

CO 

d,t 

H2SO 

Fe 

4 lo·ng d 

 

CuO Cu Cu H 

2 

 

Mg 

MgO 

MgO 

 

 

 

Khi đó 

Vậy 

n n 3n 0,3 

H2 

Fe Fe3O4 

V 6,72 (lít) 


n 

O gim 

n n 0,16 

CO2 CaCO3 

m m m 14,4 + 0,16.16 = 16,96( 

gam) 

chÊt r¾n 


n 

O gim 

FeO 

O gim 

n n 0,046 

CO2 BaCO3 

m m m m 5,52(gam) 

Gọi 

Vậy 

n 

 

 

n 

FeO 

Fe2O3 

Fe2O3 

a 

b 

có 

B 

O gim 

a b 0,04 a 0,01 

 

 

72a 160b 5,52 b 0,03 

0,01.72 

%mFeO 


5,52 


Coi hỗn hợp ban đầu chỉ gồm FeO và Fe 2 O 3 (vì Fe 3 O 4 được coi là hỗn hợp của FeO.Fe 2 O 3 ) 

Khi đó, ta vẫn có 

n n x 

FeO 

Khí thoát ra khỏi bình có 

Fe2O3 

M M M . 1,457 40,796 M 

CO 

Do đó hỗn hợp khí gồm CO và CO 2 . 

Mà phản ứng xảy ra hoàn toàn nên chất rắn sau phản ứng chỉ gồm Fe. 

Gọi 

n 

 

 

n 

CO 

CO2 

a 

b 

CO 


a b n 

CO ban ®Çu 

0,5 

 

a 0,1 

có 28a 44b 

 

40,796 b 0,4 

0,5 

n = n = n 3n 4x 0, 4 x 0,1 

O gim CO2 

sn phÈm FeO Fe2O3 

Vậy 

m m m 23, 2(gam) 

FeO 

Fe2O3 

2 

CO2 





Trang 38/89 










Nhận xét: Ngoài cách quy đổi trên, vì 

là Fe 3 O 4 . 


Fe(D) 

 

Fe2 SO4 Fe 

3 2 SO4 

3 

n 

FeO 

n 0,06 n 2n 0,12 

Gọi nO(D) 

x 

= n 


2nSO 

3n 

2 Fe 

3n 

Fe 

2nO 2nSO 

n 

2 O(D) 

0 

2 

m m 6,72(gam) 

D 

Fe 

n n n 0,06 

O gim CO2 CaCO3 

m m m 7,68(gam) 

Có 

Fe,Fe2O3 

D O gim 

1 

nFe2O 

n 

3 O gim 

0,02 

3 

7,68 0,02.160 

nFe 

0,08(mol) 

56 

Vậy 

0,08 

% 

Fe 


0,08 0,02 


Vì hỗn hợp rắn dư nên 

m m m 

r¾n sau phn øng 



o 

t 

FeO COFe CO 

o 

t 

n n n 0,1 

oxit ban ®Çu 


2 3 2 

O gim CO H 2 

O gim 

24 0,1.16 22,4(gam) 

Fe CuSO FeSO Cu 

2 

4 4 

Fe2O3 

ta còn có thể quy đổi hỗn hợp thành một oxit duy nhất 

Hỗn hợp rắn thu được khi cho hỗn hợp phản ứng với dung dịch CuSO 4 gồm Cu, FeO và Fe 2 O 3 . 

Gọi 

n 

 

n 

 

 

n 

Fe 

FeO 

a 

Fe2O3 

b 

c 

có 

a 0,03 mFe 

1,68 

 

b 0,02 mFeO 

1,44 

c 0,01 

 

 

mFe2O 

1,6 

3 


56 a + 72 b + 160 c = 4,72 

 

nFe 

sn phÈm 

a b 2c 0,07 

 

64 a + 72 b + 160 c = 4,96 






Trang 39/89 










CuO 

o Cu 

CO,t 

 

 

Al2O3 Al2O3 

9,1 

8,3 

nCuO 

nO 

gim 

0,05 

16 

m 4(gam) 

CuO 

C. BÀI TOÁN KIM LOẠI PHẢN ỨNG VỚI DUNG DỊCH MUỐI 

1. Kim loại tác dụng với dung dịch muối 

Để kim loại M đẩy được kim loại X ra khỏi dung dịch muối của nó với phản ứng: 

thì phải có điều kiện: 

+ M đứng trước X trong dãy điện hóa. 

x 

n+ 

xM(r) nX (dd) xM (dd) nX(r) 

+ Cả M và X đều không tác dụng được với nước ở điều kiện thường. 

+ Muối tham gia phản ứng và muối tạo thành phải là muối tan. 

- Khối lượng chất rắn tăng: m mX 

t¹o ra 

mM tan 

- Khối lượng chất rắn giảm: m mM tan 

mX 

t¹o ra 

- Khối lượng chất rắn tăng bằng khối lượng dung dịch giảm. 

- Hỗn hợp các kim loại phản ứng vớỉ hỗn hợp dung dịch muối theo thứ tự ưu tiên: Kim loại có tính khử 

mạnh nhất tác dụng với cation có tính oxi hóa mạnh nhất để tạo ra kim loại có tính khử yếu nhất và 

cation có tính oxi hóa yếu nhất. 

Chú ý ngoại lệ: 

+ Nếu M là kim loại kiềm, kiềm thổ (Ca, Sr, Ba) thì M sẽ khử H + của H 2 O thành H 2 và tạo thành dung 

dịch bazơ kiềm. Sau đó có thể xảy ra phản ứng trao đổi giữa muối và bazơ kiềm. (Lưu ý: Ở trạng thái 

nóng chảy vẫn có phản ứng: 3Na AlCl (khan) 3 

3NaCl Al 

 

+ Với nhiều anion có tính oxi hóa mạnh như NO ,MnO ,... thì kim loại M sẽ khử các anion trong môi 

trường axit (hoặc bazơ). 

3 4 

Thứ tự tăng dần giá trị thế khử chuẩn (E°) của một số cặp oxi hóa - khử: 

Một số chú ý khi giải bài tập 

- Phản ứng của kim loại với dung dịch muối là phản ứng oxi hóa - khử nên thường sử dụng phương pháp 

bảo toàn mol electron để giải các bài tập phức tạp, khó biện luận như hỗn hợp nhiều kim loại tác dụng với 

dung dịch chứa hỗn hợp nhiều muối. 


Các bài tập đơn giản hơn như một kim loại tác dụng với dung dịch một muối, hai kim loại tác dụng với 

dung dịch một muối,...có thể tính toán theo thứ tự các phương trình phản ứng xảy ra 

- Sử dụng phương pháp tăng giảm khối lượng để tính khối lượng thanh kim loại sau phản ứng,... 

- Từ số mol ban đầu của các chất tham gia phản ứng, biện luận các trường hợp xảy ra 

- Nếu chưa biết số mol các chất phản ứng thì dựa vào thành phần dung dịch sau phản ứng và chất rắn thu 

được để biện luận các trường hợp xảy ra 




Trang 40/89 








- Kim loại khử anion của muối trong môi trường axit (bazơ) thì nên viết phương trình dạng ion thu gọn 

- Kim loại (Mg Cu) đẩy được Fe 3+ về Fe 2+ . 

Ví dụ: 

Fe 2Fe 3Fe ;Cu 2Fe Cu 2Fe 

3 2 3 2 2 

Chú ý: 

2 

Fe 2Ag 

Fe 2Ag 




Nếu Fe hết, Ag + còn dư thì: 

1. Các dạng bài tập 

2 3 

Fe Ag Fe Ag 

Dạng 1: Một kim loại tác dụng với dung dịch chứa 1 muối 

b 

a 

bA aB 

 

bA aB(1) 

Thông thường khi lá kim loại A phản ứng với dung dịch chứa một muối B b+ thì kim loại B tạo ra bám trên 

kim loại A. 

- Nếu bài toán cho phản ứng xảy ra hoàn toàn ta có 3 trường hợp: 

+ Cả A và B b+ đều hết thì dung dịch chỉ chứa A a+ và chất rắn chỉ chứa B 

+ Nếu A hết, B b+ còn dư thì dung dịch có A a+ và B b+ ; chất rắn có B 

+ Nếu B b+ hết, A dư thì dung dịch có A a+ , chất rắn thu được gồm A và B 

- Nếu bài tập dùng từ sau một thời gian có nghĩa phản ứng chưa hoàn toàn ta nên đặt thêm ẩn là số mol 

chất phản ứng để lập phương trình tính các đại lượng khác theo ẩn này. 

- Nếu bài tập cho biết phản ứng hoàn toàn thì ta thường giả sử 1 trong 2 chất hết để so sánh với dữ kiện 

bài cho sau đó khẳng định giả sử đúng hay sai. 

Dạng 2: Một kim loại tác dụng với dung dịch chứa nhiều muối 

- Trong dung dịch ion, kim loại nào có tính oxi hóa mạnh hơn sẽ phản ứng hết trước. 

- Ví dụ cho kim loại A vào dung dịch chứa B b+ và C c+ với thứ tự các kim loại trong dãy điện hóa lần lượt 

là A, B, C thì ban đầu xảy ra phản ứng: 

 

c 

a 

CA aC CA aC(1) 

Nếu C c+ hết và A còn sau phản ứng (1) thì tiếp tục xảy ra phản ứng: 

b 

a 

bA aB 

 

bA aB(2) 

+ Nếu bài toán cho biết rõ số mol của cả ba chất thì viết theo thứ tự các phản ứng, trong mỗi phản ứng 

tính số mol theo chất nào hết trước. 

+ Trường hợp không biết số mol của A nhưng biết số mol của B b+ và C c+ , biết khối lượng chất rắn thì ta 

giả sử nếu C c+ hết thì có m 1 = m C 

Tiếp theo giả sử cả C c+ và B b+ đều hết có m 2 = m B + m C 

Sau đó so sánh lượng chất rắn tạo ra trong bài ta biết được những phản ứng nào xảy ra và chất nào còn 

dư. 

+ Trường hợp biết số mol của A, không biết số mol C c+ và B b+ thì ta giả sử chỉ xảy ra phản ứng (1) mà A 

hết thì so sánh m C với m chất rắn để biết được đã xảy ra phản ứng (2) hay chưa hoặc giả sử xảy ra cả hai 

phản ứng (1) và (2) cũng tính khối lượng chất rắn theo giả sử này để so sánh với lượng chất rắn đề bài 


- Cũng có thể dựa vào số lượng muối tạo thành hoặc số kim loại trong chất rắn sau phản ứng để dự đoán 

khả năng các phản ứng xảy ra. 

- Trong phương pháp tính nhanh có thể so sánh theo sự ăn cặp khối lượng để giảm bớt trường hợp. 

Chú ý: Nếu trong dung dịch có Fe 3+ thì phải cẩn thận xét xem sản phẩm là Fe 2+ hay Fe. 





Trang 41/89 










Dạng 3: Hai hay nhiều kim loại tác dụng với dung dịch chứa 1 muối 

- Khi cho hỗn hợp 2 kim loại A và B tác dụng với dung dịch muối chứa C c+ (thứ tự trong dãy điện hóa lần 

lượt là A, B, C) thì các phản ứng có thể xảy ra: 

c+ a 

cA aC cA aC(1) 

c+ b 

cB bC cB bC(2) 

- Nếu bài toán cho biết rõ số mol ban đầu của cả 3 chất thì trong các phương trình tính số mol theo chất 

nào hết trước. 

n c 

C 

- Nếu biết rõ số mol A, B mà không biết thì sử dụng phương pháp dùng mốc để so sánh 

+ Nếu A và C c+ đều hết thì m1 mC(1) mB 

+ Nếu xảy ra cả phản ứng (1) và (2) mà A, B đều hết thì m2 mC(1),(2) 

So sánh khối lượng chất rắn trong bài để dự đoán được đã xảy ra những phản ứng nào 

n c 

C 

- Nếu biết nhưng không biết số mol của A và B thì giả sử C c+ hết tính m C rồi so sánh với khối lượng 

chất rắn thu được trong bài để dự đoán những phản ứng nào xảy ra, kim loại có dư hay không 

n c 

C 

- Nếu không biết rõ n A , n B , thì khi phân tích dữ kiện của bài dựa vào số lượng muối, số lượng kim 

loại cũng dự đoán được đã xảy ra những phản ứng nào, lập sơ đồ phản ứng để dự đoán trường hợp xảy ra, 

cũng có thể sử dụng phương pháp so sánh khối lượng kim loại ban đầu với khối lượng chất rắn cuối cùng 

để biết được phản ứng dừng ở đâu. 

Chú ý: Nếu trong dung dịch muối chứa Fe 3+ thì xét khả năng kim loại khử Fe 3+ về Fe 2+ sau đó có thể khử 

Fe 2+ về Fe. 

Dạng 4: Hỗn hợp 2 kim loại tác dụng với dung dịch chứa 2 muối 

- Khi cho hỗn hợp 2 kim loại A và B vào dung dịch gồm C c+ và D d+ (thứ tự trong dãy điện hóa lần lượt là 

A, B, C, D) thì các trường hợp phản ứng có thể xảy ra: 

Thứ tự phản ứng: 

Nếu A hết, D d+ còn thì: 

Nếu D d+ hết, A còn: 

Nếu A, D d+ đều hết thì: 

d a 

A D 

A D(1) 

 

d b 

B D B D(2) 

c+ a+ 

A C A C(3) 

c+ b 

B C B C(4) 

*) Tối đa có 3 phản ứng là (1), (2), (4) hoặc (1), (3), (4) 

*) Tối thiểu có 2 phản ứng: (1), (2) hoặc (1), (3) hoặc (1), (4) 

- Nếu là bài tập biết rõ số mol của 4 chất thì ta viết theo thứ tự từng phản ứng và tính theo chất nào hết 

trước trong phản ứng. 

- Nếu bài tập không cho biết rõ số mol cả 4 chất, thông thường chỉ biết số mol từng kim loại hoặc từng 

muối thì phân tích dữ kiện dựa vào: 

+ Màu dung dịch 


+ Số lượng muối hoặc số lượng kim loại tham gia để dự đoán chất nào dư. Trong trường hợp này luôn sử 

dụng phương pháp bảo toàn mol electron mà không viết phương trình phản ứng. 

- Nếu cho hỗn hợp kim loại sau phản ứng vào dung dịch HCl hoặc H 2 SO 4 loãng không có khí bay ra thì 

kết luận được những kim loại tạo thành. 

C1. VÍ DỤ MINH HỌA 





Trang 42/89 










Bài 1: Nhúng một thanh kim loại M hóa trị n nặng m gam vào dung dịch Fe(NO 3 ) 2 thì khối lượng thanh 

kim loại giảm 6% so với ban đầu. Nếu nhúng thanh kim loại trên vào dung dịch AgNO 3 thì khối lượng 

thanh kim loại tăng 25% so với ban đầu. Biết độ giảm số mol của Fe(NO 3 ) 2 gấp đôi độ giảm số mol của 

AgNO 3 và kim loại kết tủa bám hết lên thanh kim loại M. Xác định kim loại M. 

Gọi 

n a;n 2a . Các phản ứng: 

AgNO3 Fe NO3 2 

 

 

Lời giải 

3 3 

 

M Fe NO M NO Fe 

2 2 

M 2AgNO M NO 2Ag 

3 3 2 

Nhúng thanh kim loại M vào dung dịch Fe (NO 3 ) 2 thì khối lượng thanh kim loại giảm, do đó khối lượng 

sắt sinh ra nhỏ hơn khối lượng M phản ứng. Mà tỉ lệ hệ số trong phương trình phản ứng giữa M và Fe là 

1:1 nên M > 56. 

Khi đó phần trăm khối lượng thanh kim loại giảm là: 

2a(M 56) 

100% 6%(1) 

m 

(Giải thích: Cứ 1 mol kim loại M phản ứng tạo ra 1 mol Fe thì khối lượng thanh kim loại giảm (M-56) 

gam nên 2a mol M phản ứng thì khối lượng thanh kim loại giảm là 2a(M - 56)) 

Nhúng thanh kim loại M vào dung dịch AgNO 3 thì khối lượng thanh kim loại tăng lên, do đó khối lượng 

Ag sinh ra lớn hơn khối lượng M phản ứng. Mà tỉ lệ hệ số trong phương trình phản ứng giữa M và Ag là 

1:2 nên M < 216 (= 2.108). Khi đó phần trăm khối lượng thanh kim loại tăng là: 

a(108 0,5M) 

100% 25%(2) 

m 

M 

(Đơn giản: Cứ 0,5 mol kim loại M phản ứng tạo ra 1 mol Ag thì khối lượng thanh kim loại lại tăng thêm 

(108 - 0,5M) gam nên a mol M phản ứng thì khối lượng thanh kim loại tăng thêm a(108 - 0,5M)) 

2(M 56) 6 

Từ (1) và (2) có 

M 65 là Zn 

108 0,5M 25 

Bài 2: Cho m gam Fe vào 500ml dung dịch A gồm AgNO 3 , Cu(NO 3 ) 2 . Khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu 

được 17,2 gam chất rắn B. Tách B lấy nước lọc C cho tác dụng với NaOH dư thu được 18,4 gam kết tủa 

gồm 2 hiđroxit kim loại, nung kết tủa trong không khí đến khối lượng không đổi thu được 16 gam chất 

rắn. 

a) Tính khối lượng Fe ban đầu. 

b) Tính nồng độ của AgNO 3 và Cu(NO 3 ) trong dung dịch A 


Lời giải 

3 3 2 

 

Fe 2AgNO Fe NO 2Ag 

Fe Cu NO Fe NO Cu 

3 2 3 2 

Vì hỗn hợp hiđroxit thu được có 2 chất nên trong dung dịch C có 2 muối, do đó khi cho Fe vào dung dịch 

A thì Fe và AgNO 3 phản ứng hết còn Cu(NO 3 ) dư. Suy ra chất rắn B thu được gồm Ag và Cu. 



 

 

2 

 

AgNO 

Fe NO Fe(OH) Fe O 

Fe 

Cu 

NO3 

Cu NO 

2 

3 

Cu(OH) 

2 

 

2 

CuO 

3 3 o 

NaOH d 2 t , kh«ng khÝ 2 3 

M 





Trang 43/89 







a) Gọi n a và 

Fe(OH) 2 

nCu(OH) 2 

b 




90a 98b 18,4 a 0,15 

Có 

nFe nFe(OH) 0,15 m 

2 

Fe 

8, 4gam 

160.0,5a 80b 16 b 0,05 

b) Trong 17,2 gam chất rắn B gọi n x và 

Có 

Nên 

Ag 

nCu 

y 

x 

n AgNO3 

Ag 

Fe 

y 0,15 x 0,1 

n n 0,1 

2 A 

 

y 0,1 nCuNO3 

nCu 

nCu(OH) 

0,15 

2 

2 

108x 64y 17,2 

 

 

0,1 0,15 

CM 

0,2(M);C 

AgNO 

M 

0,3(M) 

3 CuNO3 

0,5 2 0,5 

Bài 3: Nhúng một thanh sắt nặng 100 gam vào 500ml dung dịch hỗn hợp Cu(NO 3 ) 2 0,08M và AgNO 3 

0,008M. Giả sử tất cả Cu, Ag sinh ra đều bám vào thanh sắt. Sau một thời gian lấy thanh sắt ra cân lại 

được 100,48g. Khối lượng chất rắn bám vào thanh sắt là bao nhiêu? 

Lời giải 

n 0,04;n 0,004 . Các phản ứng có thể xảy ra: 

AgNO3 

Cu NO3 2 

3 3 2 

 

Fe 2AgNO Fe NO 2Ag(1) 

Fe Cu NO Fe NO Cu(2) 

3 2 3 2 

Theo giả thiết đề bài có cụm từ "sau một thời gian" tức là ta chưa biết các phản ứng có xảy ra hoàn toàn 

hay không, khi đó ta cần xác định xem đã xảy ra những phản ứng nào. 

Đây là dạng bài cho một kim loại tác dụng với dung dịch chứa nhiều muối, theo như phần phương pháp 

giải đã nêu, chúng ta sẽ đi giả sử hai trường hợp để thu được 2 giá trị khối lượng thanh kim loại sau phản 

ứng theo giả sử để so sánh với khối lượng thanh kim loại sau phản ứng thực tế. 

Giả sử: 

+ Phản ứng (1) xảy ra hoàn toàn và chưa xảy ra phản ứng (2) 

Khi đó kim loại bám vào thanh sắt ban đầu chỉ có Ag và 

Sừ dụng phương pháp tăng giảm khối lượng ta có: 

n n 0,004 

Ag AgNO 3 

Khi 0,5 mol Fe phản ứng để tạo ra 1 mol Ag thì khối lượng thanh kim loại tăng thêm: 

 

M 0,5.M 80 (gam). 

Ag 

Fe 

 

Do đó khi phản ứng tạo ra 0,004 mol Ag thì khối lượng thanh kim loại tăng thêm: 

m 0,004.80 0,32 

Suy ra khối lượng chất rắn thu được là: 

1 

(gam). 

m 100 0,32 100,32 

(g) 

1 

+ Cả phản ứng (1) và (2) đều xảy ra hoàn toàn 

Khi đó kim loại bám vào thanh kim sắt ban đầu gồm Ag và Cu với n Ag = 0,004; n Cu = 0,04 

Hai phản ứng (1) và (2) đều làm khối lượng thanh sắt tăng lên. 


Khi 1 mol Fe phản ứng tạo ra 1 mol Cu thì khối lượng thanh sắt tăng thêm: 

 

 

M M 8 (gam) 

Do đó khi phản ứng tạo ra 0,04 mol Cu thì khối lượng thanh kim loại tăng thêm: m2 

0,04.8 0,32 

(gam) 

Suy ra khối lượng chất rắn thu được là: 

m 100 m m 100,64 

(g) 

2 1 2 

Cu 

Fe 





Trang 44/89 







Mà 

m 100,48 m 

Gọi nCuNO 

 

1 2 

3 phn øng 

2 

a 

nên phản ứng (1) xảy ra hoàn toàn và phản ứng (2) xảy ra chưa hoàn toàn. 




Khi đó khối lượng thanh sắt tăng thêm: m1 

8a 

100 0,32 8a 100, 48 a 0,02 

Do đó bám vào thanh Fe gồm có 0,004 mol Ag và 0,02 mol Cu. 

Vậy khối lượng chất rắn bám vào thanh Fe là: 0,004.108 + 0,02.64 = 1,712 (g) 

Chú ý: Khối lượng chất rắn bám vào thanh sắt là tổng khối lượng các kim loại sinh ra sau phản ứng, 

không phải là chênh lệch khối lượng giữa thanh sắt trước và sau các phản ứng. 

Bài 4: Cho hỗn hợp gồm 1,39 gam Al, Fe ở dạng bột tác dụng với 500ml dung dịch CuSO 4 0,05M. Sau 

phản ứng hoàn toàn thu được 2,16 gam chất rắn gồm 2 kim loại và dung dịch C. Để hòa tan hết 2 kim loại 

này cần bao nhiêu lít dung dịch HNO 3 0,1M (sản phẩm khử duy nhất là NO)? 

n 0,5.0,05 0,025 

CuSO 4 

Các phản ứng có thể xảy ra : 

Lời giải 

2Al 3CuSO4 Al2 SO4 3Cu 

3 

 

Fe CuSO4 FeSO4 

Cu 

 

Vì chất rắn thu được gồm 2 kim loại (trong đó có một kim loại chắc chắn là Cu) nên Al và CuSO 4 phản 

ứng hết, còn Fe phản ứng dư (khi đó chất rắn sau phản ứng gồm Cu và Fe dư). 

Gọi 

Có 

n x;n y 

Al 

Fe phn øng 

và 

n 

Fe d 

z 

27x + 56 (y + z) = 1,39 x 0,01 

 

 

nCuSO 4 

1,5x y 0,025 y 0,01 

 

 

64.0,025 + 56z = 2,16 z 0,01 

Nên hỗn hợp 2 kim loại sau phản ứng gồm 0,01 mol Fe và 0,025 mol Cu. 

0,01.3 0,025.2 8 

nHNO 4n 

3 NO 

4. V 

dd HNO 

1,067 

3 

3 75 

Bài 5: Cho 1,36 gam hỗn hợp gồm Mg, Fe vào 400ml dung dịch CuSO 4 . Khi các phản ứng xảy ra hoàn 

toàn thu được chất rắn A gồm 2 kim loại có khối lượng 1,8 gam và dung dịch B. Cho B tác dụng với dung 

dịch NaOH dư, lọc kết tủa đem nung trong không khí đến khối lượng không đổi thu được 1,2 gam chất 

rắn. Tính khối lượng mỗi kim loại ban đầu và nồng độ của CuSO 4 . 

Lời giải 

Thứ tự các phản ứng có thể xảy ra khi cho hỗn hợp Mg, Fe vào dung dịch CuSO 4 : 

Mg CuSO MgSO Cu 

4 4 

Fe CuSO FeSO Cu 

4 4 

Vì A gồm 2 kim loại (trong đó có một kim loại chắc chắn là Cu) nên Mg và CuSO 4 phản ứng hết, Fe dư. 


Sơ đồ phản ứng: 

Mg : a mol 

1,36g 

CuSO 

Fe : b t mol 

4 

 

(lít) 

Cu : a b mol 

1,8gA 

Fe du: t mol 

 

2 

Mg 

Mg(OH) t 

 

 

o 

2 MgO : a mol 

dd B +NaOH 

2 

 

Fe 

Fe(OH) 

2 Fe2O 3 

: 0,5b mol 





Trang 45/89 










2 2 

 

a 

nMg 

225 

 

24a 56b 56t 1,36 

225 

19 

43 

Có mA 

64a 64b 56t 1,8 b nFe 

b t 

1800 2100 

mMgO 

mF 2O 

40a 80b 1,2 

 

 

3 

5 

7 

t nCuSO 

a b 

4 

504 

 

 

360 

Vậy 

16 86 7 

m 

Mg 

(g);m 

Fe 

(g);C 

M CuSO4 

(M) 

75 75 144 

Chú ý: Nếu đề bài chỉ cho biết A có khối lượng 1,8 gam mà không biết số lượng kim loại trong A, yêu cầu 

tính nồng độ CuSO 4 trong dung dịch ban đầu thì ta làm như sau: 

Vì 

Fe 2 O 3 . 

m 1,36g 1, 2g m 

Mg,Fe 

oxit 

nên ta đi chứng tỏ trong 1,2 gam chất rắn ngoài MgO còn có thể có 

1, 2 

+ Nếu oxit thu được chỉ có MgO thì nMgO 0,03 nMg 

phn øng 

0,03 

40 

Do đó m 

Mg d 

+ m 

Fe 

= 1,36 - 0,03.24 = 0,64 

m m +m +m m 1,8 0,64 1, 

16 

chÊt r¾n 

Cu Fe d Cu 

1,16 

nCu 

0,018 0,03(loại) nên chất rắn thu gồm MgO, và trong hỗn hợp kim loại thu được có sắt 

64 

dư. 

Bài 6: Cho hỗn hợp X gồm Mg và Fe. Nếu cho 21,6 gam hỗn hợp X tác dụng vói dung dịch HCl dư thì 

thu được 11,2 lít H 2 (đktc). Cũng 21,6 gam hỗn hợp X cho vào dung dịch Cu(NO 3 ) dư sau một thời gian 

lấy kim loại ra thấy khối lượng của kim loại lúc này là 30,4 gam. Tính khối lượng Cu(NO 3 ) 2 đã phản ứng. 

n 0,5 

H 2 

Lời giải 

* Xác định thành phần số mol các kim loại trong hỗn hợp X 

Gọi 

n 

 

n 

Mg 

a 

b 

có 

Fe 

H2 

24a 56b 21,6 a 0, 2 

 

 

 

n a b 0,5 b 0,3 

* Xác định các phản ứng xảy ra khi cho hỗn hợp vào dung dịch muối và tính toán theo yêu cầu đề bài 


3 3 

 

 

Mg Cu NO Mg NO Cu(1) 

2 2 

 

Fe Cu NO3 Fe NO 

2 3 

Cu(2) 

2 

Đề bài cho biết dung dịch Cu(NO 3 ) dư, nếu các phản ứng xảy ra hoàn toàn, chúng ta dễ dàng xác định 

được n 

 

n 

Cu NO Mg 

nFe 

0, 5 

phn øng 

3 2 

Tuy nhiên, bài tập này lại xuất hiện cụm từ "sau một thời gian" nên để tìm được lượng Cu(NO 3 ) 2 ta cần 

xác định xem đã xảy ra phản ứng nào với mức độ các chất tham gia phản ứng là bao nhiêu. 

Áp dụng phần phương pháp giải đã nêu, ta có các giả sử sau: 


+ Giả sử chỉ có phản ứng (1) xảy ra hoàn toàn và chưa xảy ra phản ứng (2) 

Khi đó hỗn hợp kim loại thu được gồm 0,2 mol Cu và 0,3 mol Fe. 

m m m 29,6 (gam) 

1 Cu Fe 

+ Giả sử cả hai phản ứng (1) và (2) đều xảy ra hoàn toàn. 

Khi đó kim loại thu được sau phản ứng với 

n 0,5 m m 32 (gam) 

Cu 2 Cu 





Trang 46/89 










Mà m1 m 30,4gam m2 

Nên phản ứng (1) đã xảy ra hoàn toàn và phản ứng (2) xảy ra chưa hoàn toàn. 

Gọi 

nFe 

phn øng 

x 

thì 

nCu nMg nFe 

phn øng 

x 2 

 

nFe 

d 

0,3 x 

m 64(x 0, 2) 56(0,3 x) 30, 4 x 0,1 

kim lo¹i sau phn øng 

n Cu(NO 

= x + 0,2 = 0, 3 . Vậy 

3 ) 2 phn øng 

m 

3 2 

Cu(NO ) phn øng 

= 56,4(gam) 

Bài 7: Cho hỗn hợp Mg và Cu tác dụng với 200ml dung dịch chứa hỗn hợp 2 muối AgNO 3 0,3M và 

Cu(NO 3 ) 2 0,25M. Sau khi phản ứng xong, được dung dịch A và chất rắn B. Cho A tác dụng với dung dịch 

NaOH dư, lọc lấy kết tủa đem nung đến khối lượng không đổi được 3,6 gam hỗn hợp 2 oxit. Hòa tan hoàn 

toàn B trong H 2 SO 4 đặc, nóng được 2,016 lít khí SO 2 (ở đktc). Khối lượng Mg và Cu trong hỗn hợp ban 

đầu là bao nhiêu? 

n 0,06;n 0,05;n 0,09 

 

AgNO3 Cu NO3 SO 

2 

2 


 

Lời giải 

Mg 2AgNO Mg NO 2Ag(1) 

 

 

3 3 2 

Sau phản ứng (1), nếu Mg hết, AgNO 3 còn dư thì tiếp tục có phản ứng: 

 

Cu 2Ag NO Cu NO 2Ag(2) 

3 2 3 2 

Sau phản ứng (1), nếu AgNO 3 hết, Mg còn dư thì tiếp tục có phản ứng: 

 

Mg Cu NO Mg NO Cu 2' 

3 2 3 2 

Sau phản ứng (1), nếu Mg và AgNO 3 cùng phản ứng hết thì không có phản ứng tiếp theo xảy ra. 

Vì thu được hỗn hợp chứa 2 oxit nên dung dịch A có 2 muối, hai muối này chắc chắn gồm Mg(NO 3 ) 2 và 

Cu(NO 3 ) . 

Khi đó 2 oxit thu được là MgO và CuO 

Do đó chất rắn B gồm 0,06 mol Ag (sinh ra do phản ứng của kim loại với muối) và a mol Cu (gồm một 

phần (nếu có phản ứng (2)) hoặc toàn bộ Cu trong hỗn hợp kim loại ban đầu và có thể có một phần Cu 

sinh ra như phản ứng (2')). 

Do vậy, nhiệm vụ của chúng ta lúc này là cần xác định chính xác thành phần của lượng Cu trong hỗn hợp 

B (xác định xảy ra phản ứng (2) hay (2')). 

Có 

Lại có 

1 

nSO n 

2 Ag 

nCu 

0,03 a 0,09 a 0,06 

2 

3,6 

mMgO 

mCuO 

3,6 nên mCuO 3,6 nCuO 

0,045 

M 

n n 0,045 0,05 n 

ban ®Çu 

CuO 

 

Cu NO 3 (A) Cu NO 

2 3 2 

Do đó Cu trong hỗn hợp kim loại ban đầu không tan vào trong dung dịch mà ngược lại, Cu (NO 3 ) 2 trong 

dung dịch đã phản ứng b mol, đây chính là nguyên nhân làm giảm lượng Cu(NO 3 ) 2 trong dung dịch. 

Gọi n Mg = c 

CuO 






Trang 47/89 










Có 

1 

 

nMg nAgNO n 

3 CuNO3 2 

2 

nMgO 

c 

c 0,03 b b 0,04 

 

 

 

n 40c 80(0,05 b) 3,6 c 0,07 

CuO 

nCuNO3 

0,05 b 

du 

2 

 

mMgO 

mCuO 

3,6 

hỗn hợp ban đầu có 

Vậy hỗn hợp ban đầu có 

C 

 

t¹o ra tõ (2') 

 

nCu 

n 

u(B) 

nCu 0,06 0,04 0,04 

 

nMg 

0,07 

m 

 

m 

Cu 

Mg 

1,28(gam) 

1,68(gam) 

Chú ý: Hỗn hợp kim loại không thể có Mg vì trong dung dịch sau phản ứng có Cu(NO 3 ) 2 chứng tỏ số mol 

Mg chưa đủ lớn để phản ứng hết với toàn bộ lượng AgNO 3 , Cu(NO 3 ) 2 trong dung dịch ban đầu. Do đó 

không có kim loại Mg dư sau các phản ứng. 

Chú ý: Việc xác định các phản ứng xảy ra, đặc biệt là trong các bài toán kim loại tác dụng với muối xảy 

ra đối với hỗn hợp là việc rất quan trọng. Các bạn cần bám sát vào các điều kiện giả thiết và lập luận để 

xác định chính xác. 

C2. BÀI TẬP RÈN LUVỆN KĨ NĂNG 

Dạng 1: Một kim loại tác dụng với dung dịch chứa 1 muối 

Câu 1: Cho x mol bột Zn vào dung dịch chứa y mol FeCl 3 khuấy đều đến phản ứng hoàn toàn người ta 

thu được dung dịch chứa 2 cation kim loại. Tỉ lệ a = x / y có giá trị là 

A. a = 0,5 B. 0,5 < a < l,5 

C. 0,5 a 1,5 

D. A > l,5 

Câu 2: Khi cho x mol Fe tác dụng với dung dịch y mol AgNO 3 thì thu được dung dịch chứa một chất tan 

duy nhất. Ti lệ a = x / y có giá trị là: 

A. a = 1/2 B. a = 1/3 hoặc a 0,5 

C. a = 1/3 hoặc a = 0,5 D. a 1/ 3 hoặc a 1/ 2 

Câu 3: Cho 2 thanh kim loại M hóa trị 2 với khối lượng bằng nhau. Nhúng thanh 1 vào dung dịch CuSO 4 

và thanh 2 vào dung dịch Pb(NO 3 ) 2 một thời gian, thấy khối lượng thanh 1 giảm và khối lượng thanh 2 

tăng. Kim loại M là: 

A. Mg B. Ni C. Fe D. Zn 

Câu 4: Hòa tan hoàn toàn một lượng Zn trong dung dịch AgNO 3 loãng, dư thấy khối lượng chất rắn tăng 

3,02 gam so với khối lượng Zn ban đầu. Cũng lấy lượng Zn như trên cho tác dụng hết với oxi thì thu được 

m gam chất rắn. Giá trị của m là: 

A. 1,1325 B. 1,62 C. 0,81 D. 0,7185 

Câu 5: Nhúng một thanh Fe vào dung dịch CuSO 4 đến khi dung dịch hết màu xanh thấy khối lượng thanh 

Fe tăng 0,4 gam. Nếu lấy dung dịch thu được cho tác dụng với dung dịch NaOH dư thì thấy có m gam kết 

tủa tạo thành. Giá trị của m là: 


A. 5,35 B. 9 C. 10,7 D. 4,5 

Câu 6: Nhúng 1 thanh kim loại M (hóa trị 2) có khối lượng 20 gam vào dung dịch AgNO 3 một thời gian 

thấy khối lượng thanh M tăng 15,1% so với khối lượng ban đầu. Nếu lấy lượng M bằng lượng M tham gia 

phản ứng trên tác dụng hết với dung dịch HCl thì thu được 0,448 lít khí H 2 (đktc). M là: 





Trang 48/89 










A. Mg B. Ni C. Pb D. Zn 

Câu 7: Cho 200ml dung dịch AgNO 3 2M vào dung dịch A chứa 34,1 gam hỗn hợp NaBr và KBr thì thu 

được 56,4 gam kết tủa B và dung dịch C. Nhúng một thanh Cu vào dung dịch C. Sau khi kết thúc phản 

ứng, thấy khối lượng thanh Cu tăng thêm m gam. Biết rằng toàn bộ lượng Ag giải phóng ra đều bám vào 

thanh Cu. Giá trị của m là: 

A. 30,4 B. 7,6 C. 2,2 D. 8,8 

Câu 8: Tiến hành 2 thí nghiệm sau: 

- TN1: Cho m gam bột sắt (dư) vào V 1 lít dung dịch Cu(NO 3 ) 2 1M. 

- TN2: Cho m gam bột sắt (dư) vào V 2 lít dung dịch AgNO 3 0,1M. 

Sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, khối lượng chất rắn thu được ở 2 thí nghiệm là bằng nhau. Quan 

hệ giữa V 1 và V 2 : 

A. V 2 = 10V 1 . B. V 1 = 10V 2 . C. V 1 = V 2 . D. V 1 = 2V 2 

Câu 9: Nhúng 1 thanh nhôm nặng 45 gam vào 400ml dung dịch CuSO 4 0,5M. Sau một thời gian lấy 

thanh nhôm ra cân lại thấy nặng 46,38 gam. Khối lượng Cu thoát ra là: 

A. 0,64 gam. B. 1,28 gam. C. 1,92 gam. D. 2,56 gam. 

Câu 10: Ngâm một vật bằng Cu có khối lượng 15 gam trong 340 gam dung dịch AgNO 3 6%. Sau một 

thời gian lấy vật ra thấy khối lượng AgNO 3 trong dung dịch giảm 25%. Khối lượng của vật sau phản ứng 

là: 

A. 3,24 gam. B. 2,28 gam. C. 17,28 gam. D. 24,12 gam. 

Câu 11: Cho 3,78 gam bột nhôm phản ứng vừa đủ với dung dịch muối XCl 3 tạo thành dung dịch Y, khối 

lượng chất tan trong dung dịch Y giảm 4,06 gam so với dung dịch XCl 3 . Xác định công thức của muối 

XCl 3 : 

A. InCl 3 . B. GaCl 3 C. FeCl 3 . D. CrCl 3 . 

Câu 12: Nhúng thanh Zn vào dung dịch chứa 8,32 gam CdSO 4 . Sau khử hoàn toàn ion Cd 2+ khối lượng 

thanh Zn tăng 2,35% so với ban đầu. Hỏi khối lượng thanh Zn ban đầu là: 

A. 80 g. B. 72,5 g. C. 70 g. D. 83,4g. 

Câu 13: Nhúng thanh kim loại R hóa trị II vào dung dịch CuSO 4 . Sau một thời gian lấy thanh kim loại ra 

thấy khối lượng giảm 0,05%. Mặt khác nhúng thanh kim loại này vào dung dịch Pb(NO 3 ) 2 , sau một thời 

gian thấy khối lượng thanh tăng 7,1%. Biết rằng số mol R tham gia hai phản ứng là như nhau. R là: 

A. Cd. B. Zn. C. Fe. D. Sn. 

Câu 14: Nhúng một thanh sắt vào 50ml dung dịch CuSO 4 1M cho đến khi dung dịch hết màu xanh. Hỏi 

khối lượng thanh sắt tăng hay giảm bao nhiêu gam: 

A. Tăng 1,2 g. B. Giảm l,2g. 

C. Tăng 0,4 g. D. Giảm 0,4 g. 

Câu 15: Cho m gam Cu vào 100ml dung dịch AgNO 3 1M, sau một thời gian lọc được 10,08 gam hỗn hợp 

2 kim loại và dung dịch Y. Cho 2,4 gam Mg vào Y, khi phản ứng kết thúc thì lọc được 5,92 gam hỗn hợp 

rắn. Giá trị của m là: 


A. 3 B. 3,84 C. 4 D. 4,8 

Câu 16: Ngâm một lá Zn trong 100ml dung dịch AgNO 3 0,1M, sau đó lấy thanh Zn ra rồi cho tiếp dung 

dịch HCl vào dung dịch vừa thu được thì không thấy hiện tượng gì. Hỏi khối lượng lá Zn tăng hay giảm 

bao nhiêu gam so với ban đầu: 

A. Tăng 0,755g. B. Giảm 0,567g. 




Trang 49/89 











C. Tăng 2,16g. D. Tăng 1,08g. 

Câu 17: Nhúng một bản Zn nặng 5,82 gam vào 100 ml dung dịch CuSO 4 . Sau một thời gian lấy bản Zn ra 

cân lại chỉ còn nặng 5,8g. Khối lượng Cu bám trên bản Zn là: 

A. 1,00g. B. 0,99g. C. 1,28g. D. 1,12g. 

Câu 18: Cho m gam bột Cu vào 400ml dung dịch AgNO 3 0,2M, sau một thời gian phản ứng thu được 

7,76 gam hỗn hợp rắn X và dung dịch Y. Lọc tách X, rồi thêm 5,85 gam bột Zn vào Y, sau khi phản ứng 

xảy ra hoàn toàn thu được 10,53 gam chất rắn Z. Giá trị của m là: 

A. 5,12 B. 5,76 C. 3,84 D. 6,40 

Câu 19: Một thanh kim loại M (hóa trị II) được nhúng vào 1 lít dung dịch FeSO 4 sau phản ứng thấy khối 

lượng thanh tăng lên 16 gam. Nếu nhúng cùng thanh kim loại ấy vào 1 lít dung dịch CuSO 4 thì khối lượng 

thanh tăng lên 20 gam. Biết rằng các phản ứng trên đều xảy ra hoàn toàn và sau phản ứng còn điều chế 

kim loại M, 2 dung dịch FeSO 4 và CuSO 4 có cùng nồng độ C M . Tìm kim loại M 

A. Mg B. Zn C. Pb D. Đ/a khác 

Câu 20: Lấy 2 thanh kim loại M có hóa trị 2 có khối lượng bằng nhau. Thanh 1 nhúng vào dung dịch 

Cu(NO 3 ) 2 , thanh 2 nhúng vào dung dịch Pb(NO 3 ) 2 sau 1 thời gian khối lượng thanh 1 giảm 0,2%, thanh 2 

tăng 28,4% khối lượng so với ban đầu. Số mol Cu(NO 3 ) 2 và Pb(NO 3 ) 2 đều giảm như nhau. Xác định kim 

loại M. 

A. Fe B. Zn C. Mg D. Đ/a khác 

Dạng 2: Một kim loại tác dụng với dung dịch chứa nhiều muối 

Câu 21: Cho Al tác dụng với dung dịch Y chứa AgNO 3 và Cu (NO 3 ) 2 một thời gian, thu được dung dịch 

Z và chất rắn T gồm 3 kim loại. Chất chắc chắn phản ứng hết là 

A. Al B. Cu(NO 3 ) 2 C. Ag(NO 3 ) 2 D. Al và AgNO 3 

Câu 22: Nhúng 1 thanh Fe vào dung dịch D chứa CuSO 4 và HCl một thời gian thu được 4,48 lít khí H 2 

(đktc) thì nhấc thanh Fe ra, thấy khối lượng thanh Fe giảm đi 6,4 gam so với ban đầu. Khối lượng Fe đã 

tham gia phản ứng là 


Câu 23: Cho Ni vào dung dịch Y chứa x gam hỗn hợp 3 muối Pb(NO 3 ) , AgNO 3 và Cu (NO 3 ) 2 đến khi 

phản ứng hoàn toàn, thu được dung dịch Z và chất rắn T gồm 3 kim loại. Cho T tác dụng với dung dịch 

HNO 3 dư, thu được dung dịch chứa y gam muối. Quan hệ giữa x và y là 

A. x y 

B. x = y C. x y 

D. x > y 

Câu 24: Cho 0,96 gam Mg vào dung dịch có 0,06 mol AgNO 3 và 0,04 mol Cu (NO 3 ) 2 , cho tới khi phản 

ứng kết thúc thì lọc, được m gam chất không tan. Giá trị của m là: 

A. 6,14 B. 7,12 C. 7,28 D. 8,06 

Câu 25: Cho bột sắt tác dụng với dung dịch chứa 0,02 mol AgNO 3 và 0,01 mol Cu(NO 3 ) 2 . Phản ứng kết 

thúc thu được chất rắn X có khối lượng 3 gam. Trong X có: 

A. Ag, Fe. B. Ag, Cu. C. Ag, Cu, Fe. D. Cu, Fe. 


Câu 26: Cho 2,24 gam bột sắt vào 200ml dung dịch hỗn hợp hỗn hợp gồm AgNO 3 0,1M và Cu(NO 3 ) 2 

0,5M. Khuấy đều đến phản ứng hoàn toàn, thu được chất rắn A và dung dịch B. Khối lượng chất rắn A là: 

A. 4,08g B. 2,08g C. 1,80g. D. 4,12g. 

Câu 27: Nhúng một thanh kim loại Mg vào dung dịch có chứa 0,4 mol Fe(NO 3 ) và 0,025 mol Cu(NO 3 ) 2 . 

Sau một thời gian, lấy thanh kim loại ra, rửa sạch, cân lại thấy khối lượng tăng 5,8 gam so với thanh kim 

loại ban đầu. Khối lượng Mg đã phản ứng là: 




Trang 50/89 











A. 3,48 gam B. 12,6 gam C. 10,44 gam D. 12 gam 

Câu 28: Cho 0,96 gam bột Mg vào 100ml dung dịch hỗn hợp gồm AgNO 3 0,2M và Cu(NO 3 ) 2 1M. Khuấy 

đều đến phản ứng hoàn toàn thu được chất rắn A và dung dịch B. Sục khí NH 3 dư vào B, lọc lấy kết tủa 

đem nung ở nhiệt độ cao đến khối lượng không đổi thì thu được chất rắn có khối lượng là: 

A. 2,4g. B. 1,52g. C. 1,6g. D. 1,2g. 

Câu 29: Cho hỗn hợp có a mol Zn tác dụng vói dung dịch chứa b mol Cu(NO 3 ) 2 và c mol AgNO 3 . Kết 

thúc phản ứng thu được dung dịch X và chất rắn Y. Biết a = b + 0,5c. Vậy: 

A. X chứa 1 muối và Y có 2 kim loại B. X chứa 2 muối và Y có 1 kim loại 

C. X chứa 2 muối và Y có 2 kim loại D. X chứa 3 muối và Y có 2 kim loại 

Câu 30: Cho m gam bột Mg vào 400ml dung dịch hỗn hợp gồm Fe(NO 3 ) 0,1M và H 2 SO 4 0,75M. Đến 

phản ứng hoàn toàn thu được dung dịch A; 1,12 gam chất rắn B và khí C. Giá trị của m là: 


Câu 31: Trộn 2 dung dịch AgNO 3 0,42M và Pb(NO 3 ) 2 0,36M với thể tích bằng nhau thu được dung dịch 

X. Cho 0,81 gam Al vào 100 ml dung dịch X, người ta thu được chất rắn Y, khối lượng của chất rắn Y là: 

A. 5,81g. B. 6,521g. C. 5,921g. D. 6,291g. 

Câu 32: Cho 12g Mg vào dung dịch chứa hai muối FeCl 2 và CuCl 2 có cùng nồng độ 2M, thể tích dung 

dịch là 100ml. Sau đó lấy dung dịch sau phản ứng cho tác dụng với dung dịch KOH dư. Tính khối lượng 

kết tủa thu được. 

A. 23,2g B. 22,3 g C. 24,6g D. 19,8g 

Câu 33: Lấy m g Fe cho vào 1 lít dung dịch Y chứa AgNO 3 0,1M và Cu(NO 3 ) 2 0,1M. Sau phản ứng hoàn 

toàn ta thu được 15,28g chất rắn D và dung dịch B. Tính m. 

A. 6,72gam. B. 7,26 gam C. 6,89 gam D. 5,86 gam 

Câu 34: Cho Mg vào 1 lít dung dịch gồm CuSO 4 0,1M và FeSO 4 0,1M. Sau phản ứng lọc lấy dung dịch 

B thêm KOH dư vào B được kết tủa D. Nung D ngoài không khí đến khối lượng không đổi được 10 gam 

rắn E . Tính khối lượng Mg đã dùng. 

A. 3,6g B. 3,8 g C. 2,9 g D. 3,4g 

Dạng 3: Hai hay nhiều kim loại tác dụng với dung dịch chứa 1 muối 

Câu 35: Cho hỗn hợp gồm Fe và Pb tác dụng hết với dung dịch Cu(NO 3 ) thấy trong quá trình phản ứng, 

chất rắn: 

A. Tăng dần B. Giảm dần 

C. Mới đầu tăng, sau đó giảm D. Mới đầu giảm, sau đó tăng 

Câu 36: Cho hỗn hợp X gồm Al, Mg, Fe tác dụng với dung dịch Cu(NO 3 ) đến khi phản ứng hoàn toàn, 

thu được dung dịch Z chứa 2 muối. Các muối trong Z là: 

A. Cu (NO 3 ) 2 và Fe(NO 3 ) 2 B. Mg(NO 3 ) 2 và Fe(NO 3 ) 2 

C. Al(NO 3 ) 3 và Cu(NO 3 ) 2 D. Al(NO 3 ) 3 và Mg(NO 3 ) 2 

Câu 37: Cho m gam hỗn hợp bột gồm Zn và Fe vào dung dịch CuSO 4 dư. Sau khi các phản ứng xảy ra 

hoàn toàn, thu được m gam chất rắn. Phần trăm khối lượng của Zn trong hỗn hợp ban đầu là: 


A. 90,27% B. 82,30% C. 82,2% D. 12,67% 

Câu 38: Cho hỗn hợp X gồm 0,1 mol Fe và 0,1 mol Al tác dụng với dung dịch chứa 0,2 mol CuCl 2 đến 

khi phản ứng hoàn toàn thấy khối lượng chất rắn tăng m gam. Giá trị của m là: 






Trang 51/89 










Câu 39: Cho 11,6 gam hỗn hợp X gồm Mg, Al và Zn tác dụng hoàn toàn với dung dịch AgNO 3 dư thấy 

khối lượng chất rắn tăng 64 gam. Nếu cho 11,6 gam X tác dụng hết với oxi thì thu được m gam chất rắn. 


A. 17,2 B. 14,4 C. 22,8 D. 16,34 

Câu 40: Chia 14,8 gam hỗn hợp gồm Mg, Ni, Zn thành 2 phần bằng nhau. Phần 1 hòa tan hoàn toàn trong 

dung dịch H 2 SO 4 đặc nóng dư, thu được 21,8 gam muối. Phần 2 cho tác dụng hết với dung dịch AgNO 3 

thấy khối lượng chất rắn tăng m gam. Giá trị của m là: 

A. 25 B. 17,6 C. 8,8 D. 1,4 

Câu 41: Hòa tan hoàn toàn 23,4 gam G gồm Al, Ni, Cu bằng dung dịch H 2 SO 4 đặc nóng, thu được 15,12 

lít khí SO 2 (đktc). Nếu cho 23,4 gam G tác dụng hoàn toàn với dung dịch AgNO 3 thì thấy khối lượng chất 

rắn tăng m% so với khối lượng G. Giá trị của m là: 

A. 623,08 B. 311,54 C. 523,08 D. 411,54 

Câu 42: Cho 21,1 gam hỗn hợp X gồm Mg, Fe và Al tác dụng hết với dung dịch HCl, thu được 14,56 lít 

khí H 2 (đktc). Nếu cho 21,1 gam X tác dụng hết với dung dịch CuSO 4 thì sau phản ứng, thấy khối lượng 

chất rắn bằng x% so với khối lượng ban đầu. Giá trị của x là: 

A. 197,16% B. 97,16% C. 294,31% D. 94,31% 

Câu 43: Cho 1,58 gam hỗn hợp X gồm Mg và Fe tác dụng với dung dịch CuCl 2 đến khi kết thúc phản 

ứng, thu được dung dịch Z và 1,92 gam chất rắn T. Cho Z tác dụng với NaOH dư, rồi lấy kết tủa nung 

trong không khí đến khối lượng không đổi, thu được 0,7 gam chất rắn F gồm 2 oxit kim loại. Phần trăm 

khối lượng Mg trong X là: 

A. 88,61% B. 11,39% C. 24,56% D. 75,44% 

Câu 44: Cho 23 gam hỗn hợp X gồm Al, Cu, Fe tác dụng với 400ml dung dịch CuSO 4 1M đến khi phản 

ứng xong, thu được dung dịch Z và m gam hỗn hợp T gồm 2 kim loại. Cho Z tác dụng với dung dịch 

NaOH, thu được lượng kết tủa lớn nhất là 24,6 gam. Giá trị của m là: 

A. 37,6 B. 27,7 C. 19,8 D. 42,1 

Câu 45: Cho m gam hỗn hợp X gồm Al, Zn tác dụng với 500ml dung dịch CuSO 4 1M đến khi phản ứng 

hoàn toàn, thu dược dung dịch Z và chất rắn T. Cho Z tác dụng với dung dịch NaOH dư, thu dược 19,6 

gam kết tủa. 

m max 

là 

A. 19,5 B. 39 C. 5,4 D. 16,2 

Câu 46: Hòa tan hoàn toàn m gam hỗn hợp X gồm Mg, Ni, Pb tác dụng với dung dịch HNO 3 dư, thu 

được sản phẩm khử duy nhất là 2,24 lít khí NO (đktc). Nếu cho m gam X tác dụng với 400ml dung dịch 

AgNO 3 1M đến khi phản ứng hoàn toàn thì thu được chất rắn T chứa tối đa 

A. 3 kim loại B. 4 kim loại C. 1 kim loại D. 2 kim loại 

Câu 47: Cho 17,8 gam hỗn hợp X gồm Fe và Cu vào 1 lít dung dịch Fe 2 (SO 4 ) 3 0,25M. Phản ứng kết thúc 

thu được dung dịch Y và 3,2 gam chất rắn Z. Cho Z vào H 2 SO 4 loãng không thấy khí bay ra. Khối lượng 

Cu trong hỗn hợp X là: 

A. 3,2g. B. 9,6g. C. 6,4g. D. 8g. 


Câu 48: Cho 4,58 gam hỗn hợp A gồm Zn, Fe và Cu vào cốc đựng 85ml dung dịch CuSO 4 1M. Sau khi 

phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được dung dịch B và kết tủa C. Nung C trong không khí đến khối lượng 

không đổi được 6 gam chất rắn D. Thêm dung dịch NaOH dư vào dung dịch B, lọc kết tủa thu được, rửa 

sạch rồi nung ở nhiệt độ cao ngoài không khí đến khối lượng không đổi thu được 5,2 gam chất rắn E. Các 

phản ứng xảy ra hoàn toàn. % khối lượng mỗi kim loại trong hỗn hợp A (theo thứ tự Zn, Fe, Cu) là: 





Trang 52/89 










A. 28,38%; 36,68% và 34,94% B. 14,19%; 24,45% và 61,36% 

C. 28,38%; 24,45% và 47,17% D. 42,58%; 36,68% và 20,74% 

Dạng 4: Hỗn hợp 2 kim loại tác dụng với dung dịch chứa 2 muối 

Câu 49: Cho hỗn hợp X gồm Al, Mg, Zn tác dụng với dung dịch Y gồm Cu(NO 3 ) 2 và AgNO 3 đến khi 

phản ứng kết thúc, thu được chất rắn T gồm 3 kim loại. Các kim loại trong T là: 

A. Al, Cu và Ag B. Cu, Ag và Zn 

C. Mg, Cu và Zn D. Al, Ag và Zn 

Câu 50: Cho hỗn hợp X gồm Mg và Fe tác dụng với dung dịch Y chứa Cu(NO 3 ) và AgNO 3 đến khi phản 

ứng xong, thu được chất rắn T gồm 3 kim loại. Chất chắc chắn phản ứng hết là: 

A. Fe, Cu(NO 3 ) 2 và AgNO 3 B. Mg, Fe và Cu(NO 3 ) 2 

C. Mg, Cu(NO 3 ) và AgNO 3 D. Mg, Fe và AgNO 3 

Câu 51: Cho Al và Cu vào dung dịch chứa Cu (NO 3 ) 2 và AgNO 3 đến khi phản ứng xong, thu được dung 

dịch Z gồm 2 muối và chất rắn T gồm các kim loại là: 

A. Al và Ag B. Cu và Al C. Cu và Ag D. Al, Cu và Ag 

Câu 52: Hòa tan hỗn hợp chứa 0,15 mol Mg và 0,15 mol Al vào dung dịch hỗn hợp chứa 0,15 mol 

Cu(NO 3 ) 2 và 0,525 mol AgNO 3 . Khỉ phản ứng xong chất rắn thu được có khối lượng là: 

A. 63,9 B. 66,3 C. 56,7 D. 32,4 

Câu 53: Cho 12,1 gam hỗn hợp X gồm Zn và Ni tác dụng với 200ml dung dịch Y chứa AgNO 3 1M và 

Cu(NO 3 ) 2 0,5M đến khi phản ứng hoàn toàn, thu được dung dịch Z chứa 2 muối và chất rắn T gồm 2 kim 

loại. Phần trăm khối lượng của Zn trong X là: 

A. 73,14% B. 80,58% C. 26,86% D. 19,42% 

Câu 54: Cho m gam hỗn hợp X gồm Al, Zn và Ni tác dụng hết với dung dịch HCl, thu được 17,92 lít khí 

H 2 (đktc). Nếu cho m gam X tác dụng với dung dịch Y chứa 0,7 mol Cu(NO 3 ) 2 và 0,4 mol AgNO 3 đến 

khi phản ứng hoàn toàn thì thu được x gam chất rắn. Giá trị của x là: 

A. 66,4 B. 88 C. 120 D. 81,6 

Câu 55: Cho 1,57 gam hỗn hợp X gồm Zn và Al vào 100ml dung dịch Y gồm Cu(NO 3 ) 2 0,3M và AgNO 3 

0,1M đến khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được m gam chất rắn T và dung dịch Z chỉ chứa 2 muối. 

Ngâm T trong H 2 SO 4 loãng, không thấy có khí thoát ra. Nếu coi thể tích dung dịch không đổi thì tổng 

nồng độ các ion trong Z là: 

A. 0,3M B. 0,8M C. 1M D. 1,1M 

Câu 56: Cho hỗn hợp X gồm 2,8 gam Fe và 0,81 gam Al vào 500ml dung dịch Y chứa AgNO 3 và 

Cu(NO 3 ) 2 đến khi phản ứng kết thúc, thu được dung dịch Z và 8,12 gam chất rắn T gồm 3 kim loại. Cho 

T tác dụng với HCl dư, thu được 0,672 lít khí H 2 (đktc). Nồng độ mol của Cu(NO 3 ) 2 và AgNO 3 trong Y 

lần lượt là: 

A. 0,1 và 0,06 B. 0,2 và 0,3 C. 0,2 và 0,02 D. 0,1 và 0,03 

Câu 57: Chia 23,8 gam hỗn hợp X gồm Al và Zn thành 2 phần bằng nhau. Phần 1 cho tác dụng hết với 

dung dịch HCl thu được 8,96 lít khí H 2 (đktc). Phần 2 cho tác dụng với 300ml dung dịch Y chứa 

Cu(NO 3 ) 2 1M và AgNO 3 1M đến khi phản ứng hoàn toàn thì thu được chất rắn Z. Số lượng kim loại trong 

Z là: 


A. 4 B. 3 C. 2 D. 1 

Câu 58: Hoà tan 5,64g Cu(NO 3 ) 2 và l,7g AgNO 3 vào H 2 O thu dung dịch X. Cho l,57g hỗn hợp Y gồm 

bột Zn và Al vào X rồi khuấy đều. Sau khi phản ứng hoàn toàn thu chất rắn E và dung dịch D chỉ chứa 2 




Trang 53/89 











muối. Ngâm E trong dung dịch H 2 SO 4 loãng không có khí giải phóng. Tính khối lượng của mỗi kim loại 

trong hỗn hợp Y. 

A. Zn: 0,65g, Al: 0,92g B. Zn: 0,975g, Al: 0,595g 

C. Zn: 0,6g, Al: 0,97g D. Đáp án khác 

Câu 59: Cho 0,03 mol Al và 0,05 mol Fe tác dụng với 100ml dung dịch X chứa Cu(NO 3 ) 2 và AgNO 3 . 

Sau phản ứng thu được dung dịch Y và 8,44 gam chất rắn Z gồm 3 kim loại. Cho chất rắn Z tác dụng với 

dung dịch HCl dư thu được 0,84 lít H 2 (đkc). Cho biết các phản ứng xảy ra hoàn toàn. C M của Cu(NO 3 ) 2 

và AgNO 3 trong X là 

A. 0,4M và 0,2M B. 0,5M và 0,3M C. 0,3M và 0,7M D. 0,4M và 0,35M 

Câu 60: Một hỗn hợp X gồm Al và Fe có khối lượng 8,3 gam. Cho X vào 1 lít dung dịch A chứa AgNO 3 

0,1M và Cu(NO 3 ) 2 0,2M. Sau khi phản ứng kết thúc được rắn B và dung dịch C đã mất màu hoàn toàn. B 

hoàn toàn không tan trong dung dịch HCl. Lấy 8,3 gam hỗn hợp X cho vào 1 lít dung dịch Y chứa AgNO 3 

và Cu(NO 3 ) 2 thu được chất rắn D có khối lượng là 23,6 gam và dung dịch E (màu xanh đã nhạt). Thêm 

NaOH dư vào dung dịch E được kết tủa. Đem kết tủa nung trong không khí đến khối lượng không đổi 

được 24 gam chất rắn F. Các phản ứng đều xảy ra hoàn toàn. Nồng độ mol của AgNO 3 và Cu(NO 3 ) 2 trong 

dung dịch Y là: 

A. 0,1M; 0,2M B. 0,4M; 0,1M C. 0,2M; 0,1M D. 0,1M; 0,4M 


1C 2B 3D 4B 5D 6D 7B 8C 9C 10C 

11C 12A 13B 14C 15C 16A 17C 18D 19A 20B 

21C 22C 23A 24B 25C 26A 27B 28C 29A 30A 

31D 32A 33A 34A 35C 36D 37A 38A 39A 40A 

41C 42A 43B 44A 45A 46C 47D 48A 49B 50C 

51C 52A 53C 54D 55C 56A 57C 58D 59D 60D 



Zn 2FeCl ZnCl 2FeCl (1) 

3 2 2 

Zn FeCl ZnCl Fe(2) 

2 2 

Do đó, để dung dịch chứa hai cation kim loại thì dung dịch cần chứa Fe 2+ và Zn 2+ 

Khi đó phản ứng (1) cần xảy ra hoàn toàn, Fe 3+ hết, phản ứng (2) có thể xảy ra nhưng Fe 2+ phải dư. 

Do đó 0,5 a 1,5 





 

 

3 3 2 

 

Fe NO AgNO Fe NO Ag(2) 

3 2 3 3 3 

Để dung dịch chứa một chất tan duy nhất thì chất tan này là Fe(NO 3 ) 2 hoặc Fe(NO 3 ) 3 . 

Khi đó phản ứng (1) xảy ra với tỉ lệ mol hai chất vừa đủ hoặc sắt dư sau phản ứng hoặc xảy ra cả phản 

ứng (1) và (2) với số mol hai chất cũng vừa đủ. 





Trang 54/89 










Do đó 

1 

a 

2 

hoặc 



1 

a 

3 

M CuSO MSO Cu 

4 4 

 

M Pb NO M NO Pb 

3 2 3 2 

Do tỉ lệ hệ số giữa M và Cu, M và Pb trong hai phương trình đều là 1:1 nên ta có: 

Vì khối lượng thanh 1 giảm nên khối lượng mol của M lớn hơn khối lượng mol của Cu là 64. 

Vì khối lượng thanh 2 tăng nên khối lượng mol của M nhỏ hơn khối lượng mol của Pb là 207. 

Do đó 64 < M < 207 

Trong 4 đáp án ta thấy có Zn là thỏa mãn với khối lượng mol là 65. 


Zn 2AgNO Zn NO 2Ag 

 

 

3 3 2 

3,02 

n 

Zn 

phn øng 

0,02 

2.108 65 

n n 0,02 m m 1,62( gam) 

ZnO Zn ZnO 


Vì dung dịch hết màu xanh nên Cu 2+ đã phản ứng hết, dung dịch chỉ chứa Fe 2+ : 


Fe(OH) 2 

4 4 

0,4 

n 2 

0,05 

Fe 

64 56 

n 0,05 m 4,5(gam) 


Vì M hóa trị 2 nên 

n n 0,02 

M H 2 

M 2AgNO M NO 2Ag 

 

 

3 3 2 

Có m = 20.15,1 % = 3,02 

thanh M t¨ng 

3,02 

nM 

0,02 M 65 là Zn 

2.108 M 


Do đó 

 

Ag Br AgBr 

2 

Cu 2Ag Cu 2Ag 

n 0,3 n 0, 2.2 0,3 0,1 

AgBr 

 

AgNO 3 (C) 

64 

m 0,1. 108 7,6 (gam) 

2 



n V ; n 0,1V 

 

 

Cu NO3 1 AgNO 

2 

3 

2 

 


3 

2 

3 

2 





Trang 55/89 











 

 

3 3 2 

Vì khối lượng chất rắn thu được ở hai thí nghiệm bằng nhau nên khối lượng chất rắn tăng lên ở hai thí 

nghiệm bằng nhau. 

56 

Khi đó V 

1(64 56) 0,1V 

2 108 V1 V2 

2 


2 

3 

2Al 3Cu 2Al 3Cu 

46,38 45 

nCu 

0,03 mCu 

1,92(gam) 

27.2 

64 

3 


nAgNO 0,12 nAgNO = 0,12.25 % = 0, 

03 

3 3 phn øng 

64 

mvËt sau phn øng 

15 0,03108 17, 28(gam) 

2 


n 0,14 

Al 

Al XCl AlCl X 

3 3 

4,06 

nAl nXCl 3 

0,14 X 56 

X 27 


n 0,04 

CdSO 4 

Zn CdSO ZnSO Cd 

4 4 

m 0,04(112 65) 1,88(gam) 

Vậy 

thanh Zn t¨ng 

1,88 

mZn ban ®Çu 

80(gam) 

2,35% 


R CuSO RSO Cu 

4 4 

 

R Pb NO R NO Pb 

Gọi 

Có 

n 

R phn øng 

3 2 3 2 

a và n 

R ban ®Çu 

m 

a(R 64) 

0,05% 

m 

R 64 0,05 

 

 

a(207 R) 207 R 7,1 

7,1% 

m 

R 65 

là Zn 


là Fe 


Vì phản ứng cho đến khi dung dịch hết màu xanh nên CuSO 4 đã phản ứng hết. 

n 0,05 m 0,05(64 56) 0,4(gam) 

CuSO 4 


thanh Fe t¨ng 





Trang 56/89 










n 0,1;n 0,1 

AgNO3 

Mg 

Vì Mg có tính khử mạnh hơn Cu và Cu có tính khử mạnh hơn Ag nên kết thúc toàn bộ quá trình, ta chỉ 

coi như có phản ứng giữa Mg và dung dịch AgNO 3 (dung dịch Y chứa Ag + và Cu 2+ đều phản ứng với Mg 

thu được Mg 2+ và Ag, Cu). 

Mà 

Mg 2AgNO Mg NO 2Ag 

3 3 2 

Nên Mg dư do đó dung dịch cuối cùng thu được chứa Mg NO 3 

với n 

2 Mg(NO 3 ) 

0,5n 

2 AgNO 

0,05 

3 


 

m mAgNO 

m 

3 chÊt tan trong Y 


 

2, 4 mchÊt tan trong Y 

mMgNO3 

5,92 

 

2 

m m 2,4 10,08 m 5,92 

m 4(gam) 

AgNO3 Mg NO3 2 


 

 

Vì khi cho HCl vào dung dịch vừa thu được không thấy hiện tượng gì nên trong dung dịch không còn Ag + 

Ag 

Cl AgCl . 

Do đó Ag + đã phản ứng hết với Zn. 

65 

n 0,01 m 0,01 108 0,755(gam) 

Ag 

l¸ Zn t¨ng 

 

 

2 


Zn CuSO ZnSO Cu 

4 4 

5,82 5,8 

nCu 

0,02 mCu 

1, 28(gam) 

65 64 


Tương tự Câu 15, ta có: 

1 

n 

3 

n 

Zn NO 

AgNO 

0,04 

2 

3 

2 

m m m m m m 

AgNO3 Zn X Zn 

NO3 Z 

2 

m 6, 4(gam) 


 

 

Vì hai dung dịch FeSO 4 và CuSO 4 có cùng nồng độ và thể tích nên số mol là như nhau. 

Do đó số mol M phản ứng ở hai trường hợp là như nhau. 

M FeSO MSO Fe 

4 4 

M CuSO MSO Cu 

Gọi nM 

Có 

phn øng 

4 4 

a 


a(56 M) 16 56 M 16 4 

 

 

a(64 M) 20 64 M 20 5 

M 24 

là Mg 


 

 





Trang 57/89 










3 3 

 

M Cu NO M NO Cu 

2 2 

M Pb NO M NO Pb 

Gọi nM 

phn øng 

a;mM 

ban ®Çu 

m 

Có 

3 2 3 2 

a(M 64) 

0,2% 

 

m 

M 64 0,2 

 

 

a(207 M) 207 M 28,4 

28,4% 

m 

M 65 

là Zn 


Vì T chứa 3 kim loại nên T chứa Al, Ag và Cu. 

Khi đó chất chắc chắn hết là AgNO 3 vì AgNO 3 hết thì Al mới phản ứng với Cu(NO 3 ) 2 tạo Cu. 




4 4 

Mol a a a 


2 2 

Mol 0,2 0,2 

m m m 56(a 0, 2) 64a 6, 4 

gim Fe phn øng Cu sinh ra 

a 0,6 

Vậy m 

56(0,6 0, 2) 44,8( gam) 

Fe tham gia phn øng 


Vì phản ứng xảy ra hoàn toàn và T gồm 3 kim loại nên đó là Pb, Ag và Cu (không thể là Ag, Cu và Ni và 

khi đó trong dung dịch vẫn còn Pb(NO 3 ) 2 có khả năng phản ứng với Ni). 

Vì Ag + , Cu 2+ phản ứng hết thì Pb 2+ mới phản ứng tạo Pb nên lượng Ag, Cu sinh ra có số mol bằng số mol 

muối tương ứng ban đầu còn số mol Pb có thể nhỏ hơn hoặc bằng số mol Pb(NO 3 ) 2 ban đầu. 

Ag 

AgNO 

HNO 

3 

3 

 

T Cu Cu NO3 y x 

2 

Pb 

 

PbNO3 2 


n 0,04 . Thứ tự các phản ứng xảy ra: 

Mg 


 

 

3 3 2 

Mol 0,03 0,06 0,06 

 


Mg Cu NO Mg NO Cu 

3 2 3 2 

Mol 0,01 0,01 0,01 

m m m 7,12(gam) 

Ag 

Cu 







Trang 58/89 










3 3 2 

 



3 2 3 2 

Nếu chỉ xảy ra phản ứng (1), cả Fe và AgNO 3 đều hết thì 

mX m1 mAg 

0,02.108 2,16 

Nếu xảy ra cả phản ứng (1) và (2) với các chất đều hết thì mX 

m2 mAg mCu 

2,8(gam) 

Có m m và m m nên X gồm Ag, Cu và Fe dư. 

X 

 

1 X 2 


n Fe = 0,04. Thứ tự các phản ứng xảy ra: 


 

 

3 3 2 

Mol 0,01 0,02 0,02 

 


3 2 3 2 

Mol 0,03 0,03 0,03 

m m m 4,08(gam) 

A Ag Cu 


 

Mg 2Fe NO Mg NO 2Fe NO 

3 3 3 2 3 2 

Mol 0,2 0,4 0,4 

 


3 2 3 2 

Mol 0,025 0,025 0,025 

Nếu Cu(NO 3 ) 2 phản ứng hết như phản ứng trên thì 

m m m 

phn øng 

64.0,025 24(0,2 0,025) 3,8(gam) 5,8(gam) 

Cu 

Mg 

Do đó tiếp tục xảy ra phản ứng: 

 

Mg Fe NO Mg NO Fe 

5,8 ( 3,8) 

nFe 

 

0,3 

56 24 

 

Mg phn øng 

Vậy 

3 2 3 2 

n = 0,2 + 0,025 + 0,3 = 0,525 

m 

Mg phn øng 


12,6(gam) 

n 0,04 . Thứ tự các phản ứng xảy ra: 

Mg 


 

 

3 3 2 

Mol 0,01 0,02 0,01 

 


3 2 3 2 

Mol 0,03 0,03 0,03 

Do đó dung dịch B có chứa 0,04 mol Mg(NO 3 ) 2 và Cu(NO 3 ) 2 dư. 

Khi cho NH 3 dư vào B thu được kết tủa duy nhất là Mg(OH) 2 (Cu(OH) 2 tạo phức tan được NH 3 ) 

Đem nung kết tủa thì được chất rắn là MgO. Có n n 

 

0, 04 

MgO Mg NO 3 2 

(gam) 






Trang 59/89 










Vậy 

mMgO 

1,6(gam) 

Nhận xét: Với những dạng bài như thế này, chúng ta có thể nhẩm nhanh: 

ne tèi ®a mµ Mg nhêng 

2nMg 

0,08 

 

n n 2n 2 

0,02 0,2 0,22 

 

e nhËn tèi ®a Ag Cu 

Vì 0,08 < 0,22 nên Mg phản ứng hết, dung dịch sau phản ứng chỉ chứa Mg 2+ . 



Vì 

a = b + 0,5 c 


3 3 2 

 

Zn 2AgNO Zn NO 2Ag 

Zn Cu NO Zn NO Cu 


3 2 3 2 

nên các chất phản ứng vừa đủ. Khi đó X chỉ có Zn(NO 3 ) 2 và Y có Ag và Cu. 

 

Mg 2Fe NO Mg NO 2Fe NO 

3 3 3 2 3 2 

Mol 0,02 0,04 0,04 

Mg H SO MgSO H 

2 4 4 2 

Mol 0,3 0,3 0,3 

Mol 0,02 

Mg 

 

Mg Fe NO Mg NO Fe 

3 2 3 2 


56 

n 0,02 0,3 0,02 0,34 m 8,16(gam) 


Vì trộn hai dung dịch có thể tích bằng nhau nên nồng độ chất tan trong dung dịch mới giảm đi một nửa. 

Khi đó 

Al 

C 0,21M 

M AgNO3 

và 

C 0,18M 

M Pb NO3 2 

n 0,03;n 0, 021;n 0,018 

AgNO 3 Pb NO 

3 2 


 

Al 3AgNO Al NO 3Ag 

 

 

 

3 3 3 

Mol 0,007 0,021 0,021 

 

2Al 3Pb NO 2Al NO 3Pb 

3 2 3 3 

Mol 0,012 0,018 0,018 

n 0,03 (0,007 0,012) 0,011(mol) 

Vậy 

Al d 


m m m m 6,291( gam) 

Y 

Al d 


0,2 mol FeCl 

Ag 

Pb 

2 0,5 mol Mg 

KOH 

2 

 

d 

2 Mg(OH) 2 

0,2 mol CuCl2 

 


0, 4 mol MgCl 0,4 molMg (OH) m 23,2(gam) 





Trang 60/89 










n 0,1;n 0,1 

AgNO3 Cu(NO 3 ) 2 


Fe 


 

 

 

3 3 2 

0,05 0,1 0,1 


0,07 

3 2 3 2 

n 0,05 0,07 0,12 m 6,72(gam) 



Mg CuSO MgSO Cu(1) 

4 4 

Mg FeSO MgSO Fe(2) 

4 4 

15, 28 0,1.108 

64 

Nếu chỉ xảy ra phản ứng (1) với số mol các chất vừa đủ thì dung dịch B chứa 0,1 mol MgSO 4 và 0,1 mol 

FeSO 4 . Khi đó E chứa 0,1 mol MgO và 0,05 mol Fe 2 O 3 (vì nung kết tủa ngoài không khí). 

m m m m 12(gam) 

E 1 MgO Fe2O3 

Nếu xảy ra cả phản ứng (1) và phản ứng (2) với số mol các chất vừa đủ hoặc Mg dư thì dung dịch B chứa 

0,2 mol MgSO 4 . Khi đó E chứa 0,2 mol MgO. 

m m m 8(gam) 

Mà 

Gọi 

E 2 MgO 

m m m 

n 

2 E 1 

Mg(2) 

a 

thì 

nên xảy ra cả phản ứng (1) và (2) trong đó phản ứng (2) kết thúc thì FeSO 4 vẫn còn dư. 

n a; n 0,1 

a 

FeSO4 phn øng FeSO4 

d 

 

nMgSO 

 

4 

MgO 

B 

a 0,1 

E 

n a 

 

 

0,1 

 

n n 

FeSO 

0, 1 

a Fe 

4 

2O 

0,05 0,5a 

3 

m m m 10 

E MgO Fe2O3 

Hay 40(a 0,1) 160(0,05 0,5a) 10 a 0,05 

Vậy mMg 24(0,05 0,1) 3,6( g am) 



 


3 2 3 2 

 

Pb Cu NO Pb NO Cu 

3 2 3 2 

Ban đầu, cứ a mol Fe phản ứng thì tạo ra a mol Cu. Vì khối lượng mol của Cu lớn hơn khối lượng mol 

của Fe nên khối lượng chất rắn tăng dần. 


Khi Fe hết, cứ b mol Pb phản ứng thì tạo ra b mol Cu. Vì khối lượng mol của Pb lớn hơn khối lượng mol 

của Cu nên khối lượng chất rắn giảm dần. 







Trang 61/89 










3 3 

3 3 

 


2 2 

2Al 3Cu NO 2Al NO 3Cu 

2 3 


3 2 3 2 

Vì dung dịch Z chứa hai muối nên Z chứa Mg(NO 3 ) 2 và Al(NO 3 ) 2 . 


Gọi 

n 

 

n 

Zn 

Fe 

a 

b 

thì 

n a b 

Cu 

Vì khối lượng chất rắn trước và sau phản ứng bằng nhau nên mZn mFe mCu 

Do đó 65a 56b 64(a b) a 8b 

Vậy phần trăm khối lượng cúa Zn trong hỗn hợp ban đầu là: 


2Al 3CuCl 2AlCl 3Cu 

2 3 

Mol 0,1 0,15 0,15 

Fe CuCl FeCl Cu 

2 2 

Mol 0,05 0,05 0,05 

n 0,1 0,05 0,05 

Fe d 

m a m m 64.0,2 56.0,05 15,6(gam) 

chÊt r¾n sau phn øng 

Cu 

Vậy m 

Al 

Fe ban ®Çu 

Fe d 

m a m 15,6 (0,1.27 0,1.56) 7,3(gam) 


Vì AgNO 3 dư nên chất rắn sau phản ứng chỉ là Ag. 

m 11,6 64 75,6 n 0,7(mol) 

Ag 

Ag 

65.8b 

%mZn 


65.8b 56b 

Các kim loại trong hỗn hợp X đều có hóa trị không đổi nên theo định luật bảo toàn mol electron, ta có: 

n n n 0,7 

 

Ag 

nhËn 

O 2 nhËn 

Ag 

0,7 

nO 

0,175 m m 

2 X 

mO 

17, 2(gam) 

2 

4 


Khối lượng hỗn hợp kim loại ở mỗi phần là 7,4 gam. 

Phần 1: Khối lượng muối thu được lớn hơn khối lượng kim loại ban đầu là do các cation kim loại kết hợp 

2 

với các gốc SO tạo thành muối. 

2 

SO4 

4 

21,8 7, 4 

n 2 

0,15 n 2n 2 

0,3 

SO 

e trao ®æi 

 

4 

SO4 

M 


Số mol electron trao đổi ở hai phần bằng nhau. 

Do đó ở phần 2: nAg 

n 0,3 

m 32,4 

Vậy 

Ag 

(gam) 

m = 32,4 - 7,4 = 25 

e trao ®æi 

(gam) 





Trang 62/89 











Tương tự các bài trước, theo định luật bào toàn mol electron, ta có: 

n 2n 1,35(mol) 

Ag 

SO4 

145,8 

mAg 

145,8 623,08% 

23, 4 

Mà đề bài hỏi khối lượng chất rắn tăng bao nhiêu phần trăm so với khối lượng G 

Nên m 623,08 100 523,08 


Theo định luật bảo toàn mol electron, ta có: 

n n 0,65 

Cu H 2 

41,6 

mCu 

41,6(gam) x% 100% 197,16% 

21,1 

Với bài này, đề bài hỏi khối lượng chất rắn bằng bao nhiêu phần trăm so với khối lượng đầu. 


2 

Mg 

o 

CuCl Cu 

Mg 

Mg(OH) 

2 

NaOH 2 

MgO 

 

t ,kk 

1,58 gam X T F Fe Fe du Fe 

2 

 

 

Fe(OH) 

2 

Fe O 

Gọi 

Có 

Vậy 

n 

 

n 

 

n 

Mg 

Fe phn øng 

Fe d 

a 

b 

24a 56(b c) 1,58 a 0,0075 

 

 

mT 

64(a b) 56c 1,92 b 0,005 

mF 

40a 160.0,5b 0,7 

c 0,02 

24.0,0075 

%mMg 


24.0,0075 0,025.56 


Vì T gồm hai kim loại nên T chứa Cu và Fe dư. Khi đó Cu 3+ phản ứng hết và dung dịch Z có Al 3+ và có 

thể có Fe 2+ . 

Theo định luật bảo toàn điện tích, ta có: 

n 3n 2n 2n 

3 2 2 

0,8 

OH Al Fe Cu 

Mà 

m 

m m m 24, 

6 

kÕt tña 

kim lo¹i phn øng 

kim lo¹i phn øng 

11(gam) 

 

OH 

m 23 11 12(gam) 

kim lo¹i d 


Vậy m m m 12 64.0,4 37,6( gam) 

kim lo¹i d 


Cu sinh ra 


2Al 3CuSO Al SO 3Cu 

 

 

4 2 4 3 


4 4 

2 3 





Trang 63/89 










Vì khi dung dịch có chứa Al 3+ và Zn 2+ thì khi tác dụng với dung dịch NaOH dư thì kết tủa Al(OH) 3 và 

Zn(OH) 2 sẽ tan trong NaOH dư. 

Do đó 19,6 gam kết tủa chi gồm Cu(OH) 2 . 

Do đó trong Z chứa Cu 2+ dư với n n 0, 2(mol) 

2 

n 2 0,5 0, 2 0,3(mol) 

Cu 

phn øng 

Cu 

d 

Cu(OH) 2 

Để m càng lớn khi số mol Zn càng lớn và số mol Al càng nhỏ vì 2a mol Al (54a gam Al) phản ứng tạo ra 

3a mol Cu còn 3a mol Zn (195a gam Zn) tác dụng tạo ra 3a mol Cu. 

Khi đó X lớn nhất khi chỉ chứa Zn. 

n n ) 

Zn 2 

0,3 m 19,5(gam 

Cu phn øng 


n 

e trao ®æi 

3n 0,3 0, n 

NO 

4 

e tèi ®a mµ Ag nhËn 

Do đó Ag + dư sau phản ứng nên T chỉ chứa Ag. 


Vì sau phản ứng còn có chất rắn Z nên Z chứa kim loại dư sau phản ứng. 

Mặt khác, cho Z vào dung dịch H 2 SO 4 loãng không thấy khí thoát ra nên Z chỉ chứa Cu. 

Do đó khối lượng Cu dư là 3,2 gam. 

 

 

3 

 

Fe Fe SO 3FeSO 

2 4 4 

Cu Fe SO CuSO 2FeSO 

Gọi 

Vậy 

 

 

n 

2 4 3 

4 4 

n 

Fe 

a 

b 

có 

Cu phn øng Fe2 SO4 3 

m 0,075.64 3,2 8(gam) 

Cu(X) 




4 4 


4 4 

 

56a 64b 17,8 3,2 a 0,175 

 

 

n a b 0,25 

 

 

b 0,075 

Trong 3 kim loại Zn, Fe và Cu thì Fe có khối lượng mol nhỏ nhất. 

4,58 4,58 

MA 

MFe 

56 

MA 

56 

hay 

n 0,082 0,085 n 

A CuSO 4 

Do đó B chứa Cu 2+ dư 

Khi đó C chứa Cu trong A và Cu sinh ra sau phản ứng. Nên D chứa CuO. 

B chứa Zn 2+ , Fe 2+ và Cu 2+ dư. Khi cho B tác dụng với dung dịch NaOH dư thì kết tủa thu được chứa 

Fe(OH) 2 và Cu(OH) 2 . 


Do đó E chứa Fe 2 O 3 và CuO. 

Trong A gọi 

n 

 

n 

 

n 

Zn 

Fe 

Cu 

a 

b 

c 

thì 

nCusinh ra 

a b 

 

n 0,085 a b 

2 

Cu d 





Trang 64/89 










nCu(C) 

nCuO 

a b c 

 

nCuO(E) 

0,085 a b 

 

 

nFe2O 

0,5b 

3 

Vậy 

0,02.65 

%mZn 


4,58 

 

0,03.56 

% Fe 


4,58 

0,02564 

%mCu 


4,58 


65a 56b 64c 4,58 a 0,02 

 

 

80(a b c) 6 b 0,03 

80(0,085 a b) 160.0,5b 5,2 

c 0,025 

2 kim loại trong T cần có Cu và Ag sinh ra, kim loại còn lại là Zn dư. 


Vì T gồm 3 kim loại nên T chứa Cu, Ag và Fe dư. 

Do đó chất chắc chắn phản ứng hết gồm Mg, Cu(NO 3 ) 2 và AgNO 3 


Vì Z gồm 2 muối nên Z chứa Al(NO 3 ) 3 và Cu(NO 3 ) 2 . 

Khi đó T chứa Ag và Cu (không thể có Al vì khi đó Al tiếp tục phản ứng với Cu (NO 3 ) 2 ). 




 

 

3 3 2 

Mol 0,15 0,3 0,3 

Al 3AgNO Al NO 3Ag 

 

 

3 3 3 

Mol 0,075 0,225 0,225 

 

2Al 3Cu NO 2Al NO 3Cu 

3 2 3 3 

Mol 0,075 0,1125 0,1125 

Vậy m = mAg mCu 108.0,525 64.0,1125 63,9(gam) 

chÊt r¾n sau phn øng 

Nhận xét: Nhẩm nhanh: 

ne nhêng tèi ®a 

a1 2nMg 3n 

Al 

0,75 

 

ne nhnhËn tèi ®a 

a n 2n 0, 825 a a a 

 

n a3 

0,525 

e mµ Ag nhËn tèi ®a 

2 

2 

Ag Cu 

3 1 2 

Nên Ag + phản ứng hết và Cu 2+ dư một phần 

0,75 0,525 

n 2 

0,1125(mol) 

Cu phn øng 

2 


Chú ý: Nhẩm n 

mà không phải n 

vì sau khi Ag + phản ứng hết thì Cu 2+ mới có 

khả năng phản ứng. 


 


2 

e mµ Cu nhËn tèi ®a 

Vì Z chứa 2 muối và T chứa 2 kim loại nên Z chứa Zn(NO 3 ) và Ni(NO 3 ) 2 , T chứa Ag và Cu. 





Trang 65/89 










Do đó cả 4 chất đều phản ứng vừa đủ hết. 

Gọi 

Vậy 

n 

 

n 

Zn 

Ni 

a 

b 

có 

65 a + 59 b = 12,1 

a 0,05 

 

 

2 a + 2 b = 0,2 + 2. 0,1(bo toµn e) b 0,15 

0,05.65 

%mZn 




n 2n 1,6 0,4 2.0,6 n n 

e nhêng 

ne nhËn 

 

H 

2 2 

2 

Ag Cu 

x m m 0, 4108 0,6.64 81,6(gam) 

Ag 

Cu 


Vì Z chứa hai muối nên Z chứa Zn(NO 3 ) 2 và Al(NO 3 ) 3 . 

Ngâm T trong H 2 SO 4 loãng không thấy khí thoát ra nên T chứa Cu và Ag. 

Do đó các chất đều phản ứng vừa hết. 

Gọi 

n 

 

n 

Zn 

a 

b 

có 

2 

 

Al Cu Ag 

 

 

mZn 

mAl 

1,57 65a 27b 1,57 a 0,02 

 

 

2a 3b 2n n 

 

 

2a 3b 0,07 b 0,01 

Vậy tổng nồng độ các ion trong Z là 

0,02 0,01 

C M 

C 

Zn 

2 M 

C 

 

Al 

3 M 

(0,3.2 0,1) 1(M) 

NO 

3 0,1 

0,1 

 


Vì T chứa 3 kim loại nên T chứa Cu, Ag và Fe dư (Al phản ứng trước Fe). 

Khi đó Al, Cu 2+ và Ag + phản ứng hết. 

Khi cho T phản ứng với HCl dư, chỉ có Fe phản ứng 

n n 0,03 

Fe du H 2 

n 0,02;n 0,03 

Gọi 

Fe phn øng 

Al 

n 2 

a 

Cu 

m m 

có 

n b 

 

 

2n 

Ag 

2 

n 

m 8,12 

Cu Ag Fe d 

n 

3n 

 

Cu Ag Fe phn øng Al 

64a 108b 8,12 0,03.56 a 0,05 

 

 

2a b 0,13 b 0,03 

 

CM 

0,1 

Cu ( NO 3 ) 2 

 

CM 

0,06 

AgNO 3 


n n 2n 0,8 

e nhêng 

e nhËn 

H 2 


Mà n 2n = 0,9 > 0,8 >n 0 

2 n 

,3 

e dd Y nhËn tèi ®a Cu Ag 


Do đó Ag + phản ứng hết, Cu 2+ phản ứng một phần và còn dư. 

Khi đó Al và Zn đều phản ứng hết. 

Suy ra Z chứa Cu và Ag. 


 





Trang 66/89 










Vì D chỉ chứa 2 muối nên D chứa Al(NO 3 ) 3 và Zn(NO 3 ) 2 . 

Mà ngâm E trong dung dịch H 2 SO 4 loãng không giải phóng khí nên E chứa Cu và Ag. 

Do đó các chất đều phản ứng vừa đủ. 

n 0,03;n 0,01 

AgNO3 

Cu NO3 2 

Gọi 

n 

 

n 

Zn 

Al 

a 65a 27b 1,57 a 0,02 m 

có 

b 2a 3b 0,03.2 0,01 b 0,01 m 


Z chứa 3 kim loại là Cu, Ag và Fe dư. 

Có 

Gọi 

n 

Fe d 

n 

 

n 

2 

Cu 

 

Ag 

n 0,0375 

n 0,0125 

H 2 


Fe phn øng 

Zn 

A 

1,3(gam) 

0,27(gam) 

a 64a 108b 8,44 0,0375.56 a 0,04 

CM 

0, 4(M) 

Cu ( NO 3 ) 2 

có 

b 

 

2a b 0,03.3 0,0125.2 b 0,035 CM 

0,35(M) 

AgNO 3 

Vì dung dịch C đã mất màu hoàn toàn nên cả Ag + và Cu 2+ đều phản ứng hết. 

Mà B không tan trong HCl nên B chỉ chứa Ag và Cu. Do đó cả Al và Fe đều phản ứng hết. 

Suy ra cho X vào A thì cả 4 chất đều phản ứng vừa đủ. 

Gọi 

n 

 

n 

Al 

Fe 

a 

b 

có 

27a 56b 8,3 a 0,1 

 

 

3a 2b 0,1 0,2.2 b 0,1 

Vì dung dịch E đã nhạt màu nên Ag + đã phản ứng hết và Cu 2+ đã phản ứng một phần. 

Do đó D chứa Ag và Cu. 

Dung dịch E chứa Al 3+ , Fe 2+ và Cu 2+ dư. Khi đó E chứa Fe(OH) 2 và Cu(OH) 2 

Suy ra F chứa Fe 2 O 3 và CuO 

Gọi 

Vậy 

 

 

n 

 

n 

n Ag 

 

a 

2 

Cu phn øng 

2 

Cu d 

C 

 

Y 

C 

 

c 

MAgNO 3 

MCuNO 3 2 

b 

có 

0,1(M) 

D. SỰ ĐIỆN PHÂN 

Định nghĩa 

0,4(M) 

108a 64b 23,6 a 0,1 

 

 

a 2b 3n 

Al 

2nFe 

0,5 b 0,2 

mF 

160.0,05 80c 24 

c 0,2 

Sự điện phân là quá trình oxi hóa - khử xảy ra ở bề mặt các điện cực khi có dòng điện một chiều đi qua 

chất điện li nóng chảy hoặc dung dịch chất điện li. 

+ Tại catot (cực âm) xảy ra quá trình khử (nhận electron) 


+ Tại Anot (cực dương) xảy ra quá trình oxi hóa (cho electron) 

Khác với phản ứng oxi hóa - khử thông thường, phản ứng điện phân do tác dụng của điện năng và các 

chất trong môi trường điện phân không trực tiếp cho nhau electron mà phải truyền qua dây dẫn. 

So sánh bản chất ăn mòn điện hóa và sự điện phân: 





Trang 67/89 







Giống nhau 

Khác nhau 

Ăn mòn điện hóa 

Sự điện phân 

Đều là các quá trình oxi hóa - khử xảy ra trên bề mặt các điện cực 

Tạo ra dòng điện: biến hóa 

năng thành điện năng 

Tạo ra dòng điện: biến điện năng thành 

hóa năng 




Chú ý: Quan niệm về anot, catot trong pin điện hóa và trong bình điện phân hoàn toàn giống nhau về 

bản chất (anot là nơi xảy ra sự oxi hóa, catot là nơi xảy ra sự khử), nhưng ngược nhau về dấu của điện 

cực. Trong pin anot là cực âm, catot là cực dương, còn trong bình điện phân thì ngược lại. Sự trái dấu ấy 

là dĩ nhiên, vì sự phát sinh dòng điện trong pin điện hóa và sự điện phân là 2 quá trình trái ngược nhau. 

Các trường hợp điện phân 

1. Điện phân nóng chảy 

a. Điện phân nóng chảy oxit: chỉ áp dụng điều chế Al 

2Al O 

4Al 3O 

* Tác dụng của Na 3 AlF 6 (criolit): 

+ Hạ nhiệt cho phản ứng. 

NaAlF 6 

2 3 2 

+ Tạo ra một chất lỏng dẫn điện tốt hơn nhôm oxit nóng chảy. 

+ Tạo ra một lớp màng nhẹ nổi lên trên bề mặt của nhôm ngăn không cho Al tiếp xúc với oxi và không 

khí. 

Quá trình điện phân: 

3 

+ Ở catot (-): 2Al 6e 2Al 

+ Ở anot (+): 

Do điện cực làm bằng graphit (than chì) nên bị khí sinh ra ở anot ăn mòn: 

2C O 2CO;C O CO 

2 2 2 

2 

2O O2 

4e 

Khí ở anot sinh ra thường là hỗn hợp khí CO, CO 2 và O 2 . Để đơn giản người ta thường chỉ xét phương 

NaAlF6 

trình: 2Al O 

4Al 3O 

2 3 2 

Chú ý: Phương pháp điện phân nóng chảy chỉ áp dụng điều chế các kim loại hoạt động rất mạnh như: Na, 

K, Mg, Ca, Ba, Al,… 

b. Điện phân nóng chảy hiđroxit 

Điện phân nóng chảy hiđroxit của kim loại nhóm IA và Ca(OH) 2 , Ba(OH) 2 , Sr(OH) 2 để điều chế các 

kim loại tương ứng. 

Tổng quát: 

dpnc 

2M(OH) 

n 

 

2M n O2 nH2O 

2 

c. Điện phần nóng chảy muối clorua 

Điện phân nóng chảy muối clorua của kim loại kiềm và kim loại kiềm thổ để điều chế các kim loại tương 

ứng. 


Tổng quát: 

MCl 2M xCl 

2. Điện phân dung dịch 

dpnc 

n 2 

Trong điện phân dung dịch, nước giữ một vai trò quan trọng: 

+ Là môi trường để các cation và anion di chuyển về 2 cực. 

+ Có thể tham gia vào quá trình điện phân: 





Trang 68/89 










Tại catot (-) H 2 O bị khử: 2H2O 2e H2 

2OH 

 

Tại anot (+) H 2 O bị oxi hóa: 2H2O O2 

4H 4e 

Chú ý: Phương pháp điện phân nóng chảy chỉ áp dụng để điều chế các kim loại trung bình, yếu. 

Các bước viết sơ đồ và phương trình điện phân dung dịch (điện cực trơ, màng ngăn xốp): 

Bước 1: Viết phương trình điện li của chất tan có trong dung dịch điện phân và xác định sự có mặt của 

các tiểu phân ở các điện cực. 

Ở anot (+): Các ion âm và H 2 O. 

Ở catot (-): Các ion dương và H 2 O. 

Bước 2: Tại mỗi điện cực viết 1 quá trình nhường hoặc nhận electron theo đúng thứ tự điện phân. 

2 

Thứ tự điện phân tại anot: S I Br C gốc axit RCOO 

H2O 

2 

S S 2e 

 

 

 

2I I 2e 

2 

 

2RCOO R R 2CO 2e 

2H O 4H O 4e 

 

2 2 

Các gốc axit chứa oxi của axit vô cơ, F - không nhường electron tại anot khi điện phân dung dịch. 

Thứ tự điện phân tại catot: ion nào có tính oxi hóa mạnh nhất được ưu tiên nhận electron trước: 

3 3 2 2 2 2 

Au Ag Fe Cu H Fe Zn Mn H2O 

n 

M ne M 

Fe 1e Fe 

3 

2 

2 

Fe 2e Fe 

(bám vào canot) 

2H O 2e 2OH H 

 

2 2 

Các ion dương tạo bởi kim loại nhóm IA, IIA hoặc Al 3+ không bao giờ nhận electron khi điện phân dung 

dịch. 

Bước 3: Dựa vào 3 quy tắc sau thành lập phương trình điện phân. 

+ Nếu ở cả 2 điện cực đều có nước tham gia nhường hoặc nhận electron, phản ứng điện phân có dạng: 

2H O 2H O 

dpdd 

2 2 2 

+ Nếu chỉ ở một điện cực có nước tham gia nhường hoặc nhận electron, phản ứng điện phân có dạng: 

Çc phÇn tö trung hßa vÒ ®iÖn sinh ra trong qu¸ tr × nh nhêng nhËn 

dpdd/mn 

Chất tan + H 2 O electron. Sn phÈm cuèi cïng lµ hîp chÊt t¹p bëi 1 ion kh«ng ®iÖn ph©n 

 

víi 1 ion sinh ra ë ®iÖn cùc 

+ Nếu cả 2 điện cực đều không có nước tham gia nhường hoặc nhận electron thì phản ứng điện phân có 

dạng: Chất tan Các phần tử trung hòa về điện. 

Nhận xét: 

+ Điện phân dung dịch bazơ, dung dịch axit chứa oxi, HF, dung dịch muối tạo bởi kim loại nhóm IA, IIA 

hoặc Al với axit vô cơ chứa oxi thì phản ứng điện phân đều có dạng: 

2H O 

2H O (1) 

dpdd 

2 2 2 

+ A là muối tạo bởi kim loại đứng sau Al và 1 axit vô cơ chứa oxi thì phản ứng điện phân có dạng: 

dpdd 

A H O kim loại O 2 

axit (2) 

2 

2 





Trang 69/89 











+ B là muối tạo bởi kim loại nhóm IA, IIA và AI với axit không chứa oxi, phản ứng điện phân có dạng: 

dpdd/mn 

B H O 

2 

phi kim + H 2 + hiđroxit kim loại (3) 

+ C là muối tạo bởi kim loại đứng sau Al và axit không chứa oxi thì phản ứng điện phân có dạng: 

dpdd/mn 

C 

kim loại/H 2 + phi kim (4) 

Chú ý: Về bản chất, nước nguyên chất không bị điện phân do điện ở quá lớn (I = 0). Do vậy muốn điện 

phân nước cần hoà thêm các chất điện li mạnh như: muối tan, axit mạnh, bazơ mạnh... 

Công thức Faraday 

AIt 

m nF 

trong đó 

m : Khèi lîng chÊt thu ®îc ë ®iÖn cùc, tÝnh b»ng gam. 

 

 

A : Khèi lîng mol nguyª n tö cña chÊt thu ®îc ë ®iÖn cùc 

n : Sè electron mµ nguyª n tö hoÆc ion ®· cho hoÆc nhËn. 

 

I : Cêng ®é dßng ®iÖn, tÝnh b»ng ampe (A). 

t : Thêi gian ®iÖn ph©n, tÝnh b»ng gi©y (s). 

 

F : H»ng sè Faraday (F = 96500 cul«ng / mol). 

Dựa vào công thức biểu diễn định luật Faraday ta có thể xác định được khối lượng các chất thu được ở 

các điện cực: 

Cơ sở và phương pháp giải bài tập về điện phân 

1. Cơ sở 

Khối lượng catot tăng chính là khối lượng kim loại tạo thành sau điện phân bám vào 

m m (m m ) 

dung dÞch sau ®iÖn ph©n mdung dÞch tríc ®iÖn ph©n kÕt tña khÝ 

Độ giảm khối lượng của dung dịch 

m m m 

Khi điện phân các dung dịch: 

kÕt tña 

khÝ 

+ Hiđroxit của kim loại từ Al trở về trước trong dãy hoạt động hóa học của kim loại (KOH, NaOH, 

Ba(OH) 2 ,...) 

+ Axit có oxi (HNO 3 , H 2 SO 4 , HClO 4 ,...) 

+ Muối tạo bởi axit có oxi và Hiđroxit của kim loại từ Al trở về trước trong dãy hoạt động hóa học của 

kim loại (KNO 3 , Na 2 SO 4 ,...) 

thì thực tế là điện phân H 2 O để cho H 2 (ở catot) và O 2 (ở anot). 

Đây chính là cơ sở để điện phân nước: Khi điện phân nước, người ta thường cho thêm vào nước một ít 

những chất điện li mạnh mà cả cation và anion của nó đều không tham gia vào qúa trình điện phân. 

- Có thể có các phản ứng phụ xảy ra giữa từng cặp: chất tạo thành ở điện cực, chất tan trong dung dịch, 

chất dùng làm điện cực. Ví dụ: 

+ Điện phân nóng chảy Al 2 O 3 (có Na 3 AlF 6 ) với anot làm bằng than chì thì điện cực bị ăn mòn dần do 

chúng cháy trong oxi mới sinh: 


Al O 2Al O 2 

dpnc/Na3AlF 

3 

6 

2 3 

 

 

2 

o 

t 

C O CO 

2 2 

2 

o 

t 

2C O 2CO 

Do đó khí thoát ra ở anot có thể gồm O 2 , CO 2 và CO. 




Trang 70/89 











+ Điện phân dung dịch NaCl không màng ngăn tạo ra nước Gia-ven và có khí H 2 thoát ra ở catot: 

NaCl H O aClO H 

dpdd/ kh«ng mµng 

2 

 

ng¨n N 

+ Phản ứng giữa axit trong dung dịch với kim loại bám trên catot. 

Hiện tượng dương cực tan: Nếu anot làm bằng kim loại mà ion của nó có mặt trong dung dịch thì khi 

điện phân: Anot sẽ bị hòa tan dần (quá trình oxi hóa kim loại điện cực) tạo ra các ion dương M n+ , các ion 

dương này đi vào dung dịch để bổ sung cho số ion dương đã bị giảm. 

Chú ý: Khí thoát ra sau điện phân gồm cả khí thoát ra ở anot và catot (trừ khí gây phản ứng phụ, tạo sản 

phẩm tan trong dung dịch). Do đó phải xác định rõ là khí ở điện cực nào hay là khí sau điện phân. 

2. Phương pháp 

- Viết phương trình điện phân để tính toán khi cần thiết. 

- Viết các quá trình nhường hoặc nhận electron xảy ra ở các điện cực theo đúng thứ tự, không cần viết 

phương trình điện phân. 

- Sử dụng công thức Faraday để tính số mol chất thu được ở điện cực. 

- Nếu đề bài cho lượng khí thoát ra ở điện cực hoặc sự thay đổi về khối lượng dung dịch, khối lượng điện 

cực, pH,...thì dựa vào các bán phản ứng để tính số mol electron trao đổi ở mỗi điện cực rồi thay vào công 

thức (*) để tính I hoặc t. 

- Nếu đề bài yêu cầu tính điện lượng cần cho quá trình điện phân thì áp dụng công thức: 

Q I.t ne.F 

- Có thể tính thời gian t' cần điện phân hết một lượng ion mà đề bài đã cho rồi so sánh với thời gian t 

trong đề bài. 

Nếu t' < t thì lượng ion đó đã bị điện phân hết 

Nếu t' > t thì lượng ion đó chưa bị điện phân hết. 

Lưu ý: Khi điện phân các dung dịch trong các bình điện phân mắc nối tiếp thì cường độ dòng điện và thời 

gian điện phân ở mỗi bình là như nhau, khi đó sự thu hoặc nhường electron ở các điện cực cùng tên phải 

như nhau và số mol các chất sinh ra ở các điện cực cùng tên tỉ lệ với nhau. 

- Khi điện phân một dung dịch chứa hỗn hợp muối trong khoảng thời gian t các muối bị điện phân hoàn 

toàn thì t là tổng thời gian điện phân các muối không được thay vào công thức Faraday để tính toán. 

Trong trường hợp này sử dụng công thức Faraday để tính t 1 , t 2 ,... là thời gian điện phân từng muối rồi sau 

đó lập phương trình t 1 

t 2 

t 

- Trong nhiều trường hợp có thể dùng định luật bảo toàn mol electron n n để giải 

cho nhanh. 

STUDY TIP: Công thức tính nhanh số mol electron trao đổi: 

D1. VÍ DỤ MINH HỌA 

2 

 

e thu ®îc ë catot 

It 

n 

electron trao ®æi 

(*) 

96500 

e nhêng ë anot 

Bài 1: Điện phân 100ml dung dịch chứa AgNO 3 0,1M và Cu(NO 3 ) 0,1M với cường độ dòng điện I là 

1,93A. Tính thời gian điện phân (với hiệu suất là 100%) để kết tủa hết Ag (t 1 ), để kết tủa hết Ag và Cu 

(t 2 ). 


n 0,01;n 0,01 

AgNO3 Cu NO3 2 

 

 

Lời giải 

 





Trang 71/89 










Vì Ag + có tính oxi hóa mạnh hơn Cu 2+ 2 

 

( Cu đứng trước 

Ag 

) nên Ag + bị điện phân trước Cu 2+ . 

Cu 

Ag 

Mà 

NO 

3 

không bị điện phân nên sẽ có H 2 O điện phân thay thế. 

Khi đó ta có thứ tự các phản ứng điện phân xảy ra như sau: 

1 

2AgNO H O 2Ag 2HNO O 2 

dpdd 

1 

Cu NO3 H 

2 2O Cu 2HNO3 

O 2 

dpdd 

3 2 3 2 

It1 

F 

+ Với t 1 thì n 


n 0,01 t 

Ag 

1 

n 500(s) 

Ag 

F 

I 

It 

2 

+ Với t 2 thì nelectron trao ®æi 

n 2n 2 

0,03 

Ag Cu 

F 

 

F 

t 

2 

n 2n 1500(s) 

Ag Cu 2 

I 

 

2 

Chú ý: Đây là một bài toán khá cơ bản, các bạn chỉ cần xác định đúng thứ tự các phản ứng điện phân và 

áp dụng công thức tính n . 


Bài 2: Điện phân 400ml dung dịch chứa 2 muối KCl và CuCl 2 vói điện cực trơ và màng ngăn cho đến khi 

ở anot thoát ra 3,36 lít khí (đktc) thì ngừng điện phân. Để trung hòa dung dịch sau điện phân cần 100ml 

dung dịch HNO 3 1M. Dung dịch sau khi trung hòa tác dụng với AgNO 3 dư sinh ra 2,87 gam kết tủa trắng. 

Tính nồng độ mol của mỗi muối trong dung dịch trước điện phân. 

Lời giải 

Trong các ion trong dung dịch chỉ có Cu 2+ và Cl - tham gia phản ứng điện phân, K + thì có H 2 O điện phân 

thay thế. 

Ta có thứ tự các phản ứng điện phân xảy ra như sau: 

CuCl Cu Cl 

dpdd,mn 

2 2 

2KCl 2H O 2KOH Cl H 

dpdd,mn 

2 2 2 


CuCl2 dpdd KOH 

HNO 

KNO 

3 3 AgNO3 

d 

Cl2 

AgCl 

KCl KCl d KCl 

Khí thoát ra ở anot là Cl 2 

3,36 

nCl 

0,15 

2 

22,4 nKOH 

nHNO 

0,1 

3 

n n 

d 

0,02 

AgCl 

KCl 


1 

1 nCu nCl n 

2 KOH 

0,1 

CM KCl 

0,3M 

0, 4 

na n . Vậy 

2 Cu 

nKOH 

2 

 

2 0,1 

nKCl nKOH nKCl 

d 

0,12 CM 

0, 25M 

CuCl 

 

2 

0, 4 


Bài 3: Điện phân dung dịch X chứa 2 muối XSO 4 và YSO 4 bằng bình điện phân có điện cực trơ, màng 

ngăn xốp với dòng điện có I = 9,65A. Khi thời gian điện phân là 4 giờ 10 phút ở catot bắt đầu thoát khí và 

thấy khối lượng catot tăng thêm 46 gam. Tách riêng phần khối lượng kim loại bám vào catot và đem phân 





Trang 72/89 










tích thì thấy 

8u. 

mX 

7 

. Xác định công thức 2 muối biết rằng khối lượng phân tử của chúng hơn kém nhau 

m 16 

Y 

Lời giải 

Để xác định công thức của hai muối, ta cần biết X và Y. 

Khi đó ta đi tìm khối lượng mol của hai nguyên tố này. 

Muốn xác định được khối lượng mol của một nguyên tố trong phản ứng điện phân, ta có thể sử dụng công 

thức Faraday: 

AIt mnF 

m A (*) 

nF It 

Công thức hệ quả (*) chỉ áp dụng cho một nguyên tố, mặt khác giả thiết đề bài cho biết điện phân dung 

dịch chứa hai muối và cho tổng thời gian điện phân mà không cho thời gian điện phân từng muối là bao 

nhiêu. 

Theo như phần phương pháp giải, ta không được vận dụng ngay công thức Faraday mà cần tính thời gian 

t 1 , t 2 tương ứng là thời gian điện phân XSO 4 và YSO 4 , sau đó thành lập phương trình t 1 + t 2 = t. 

Từ 

AIt mnF 

m t 

nF AI 

Vì khi thời gian điện phân là 4 giờ 10 phút ở catot bắt đầu thoát khí nên tại thời điểm này các muối đã bị 

điện phân hoàn toàn (X 2+ , Y 2+ đã bị điện phân hết và bắt đầu thoát khí ở catot do có sự điện phân nước ở 

catot): 

XSO 

1 

H O X O 

2 

H SO 

YSO 

1 

H O 

Y O 

2 

H SO 

dpdd H2SO 

1 

4 

H2O H2 O2 

2 

Có: 

dpdd/mn 

4 2 2 2 4 

dpdd/ mn 

4 2 2 2 4 

mX 

mY 

46 

 

m 

mX 

7 

 

m 

mY 

16 

 

 

X 

Y 

14(gam) 

32(gam) 

14.96500.2 280000 

Thời gian điện phân XSO 4 : t 1 

(s) 

9,65X X 

32.96500.2 640000 

Thời gian điện phân YSO 4 : t 

2 

 

(s) 

9,65Y Y 

Có hệ: 

280000 640000 

t 15000 

X 56 lµ Fe 

X Y 

Y 64 

| X Y | 8 

lµ Cu 

 


Vậy công thức của hai muối là FeSO 4 và CuSO 4 . 

Bài 4: Điện phân với điện cực trơ dung dịch chứa 0,2 mol AgNO 3 với I = 3,86A trong thời gian t giây thu 

được dung dịch X (hiệu suất quá trình điện phân là 100%). Cho 16,8 gam bột Fe vào X thấy thoát ra khí 

NO (sản phẩm khử duy nhất) và sau các phản ứng hoàn toàn thu được 22,7 gam chất rắn. Xác định giá trị 

của t. 


Lời giải 



Trang 73/89 











nFe 

0,3mol . 

Đầu tiên ta có phản ứng điện phân dung dịch AgNO 3 : 

4AgNO 2H O 

4Ag 4HNO O 

dpdd 

3 2 3 2 

Để xác định được t, ta cần xác định được n electron trao đổi . Do đó cần xác định được 

Đầu tiên, ta cần xác định được các phản ứng xảy ra khi cho Fe vào dung dịch X. 

Fe 4H NO Fe NO 2H O(1) 

3 

3 2 

n 

AgNO 3 bÞ ®iÖn ph©n. 

Vì khi hòa tan Fe vào dung dịch X, sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được chất rắn có khối 

lượng lớn hơn khối lượng Fe ban đầu nên phải có phản ứng tạo Ag: 

1 1 1 

1 

1 

n n n n n 

n 

4 2 2 2 

2 

Fe phn øng HNO3 AgNO 3 (X) AgNO 3 bÞ ®iÖn ph©n AgNO 3 d sau ®iÖn ph©n 

AgNO3 


3 3 2 

(Dấu " < " xảy ra khi số mol Fe không đủ để phản ứng hết với lượng AgNO 3 trong dung dịch X) 

Do đó 

1 

n n 0,1 0,3 n 

2 

Fe phn øng AgNO 3 

Fe ban ®Çu 

Do đó sau phản ứng (2), Fe còn dư nên tiếp tục có phản ứng: 

Sau phản ứng (2) có 

3 

2 

Fe 2Fe 3Fe (3) 

nFe 

phn øng 

0,1 n 3 

0,1 

Fe 

 

nFe 

d 

nF 

e ban ®Çu 

nFe 

phn øng 

0, 2 

1 

Mà nFe(3) n 3 

0,05 0,2 n 

Fe Fe d sau phn øng (2) 

2 

Do đó sau toàn bộ các phản ứng, Fe dư và dung dịch thu được chỉ chứa Fe 2+ . Có thể coi các phản ứng xảy 

ra như sau: 

Gọi 

n 

AgNO 3 bÞ ®iÖn ph©n 

x 

thì 

n 

 

 

n 

 

Fe phn øng 

n 

 

H Ag d 

8 2 

Ag 

3Fe 8H 2NO 3Fe 2NO 4H O 

HNO 3 

x 

AgNO 3 d 

2 

3 2 

2 

Fe 2Ag Fe 2Ag 

0, 2 x 

3 1 

n n = 0,375 x + 0,1 - 0,5 x = 0, 1 - 0,125 x 

n 0, 2 x 

Áp dụng BTKL: mFe mFe 

m m 

ban ®Çu phn øng Ag sinh ra chÊt r¾n sau phn øng 

It 

22,7 16,8 56(0,1 0,125x) 108(0, 2 x) x 0,1 0,1 t 2500(s) 

F 

Nhận xét: Đây là một bài tập khá khó vì có liên quan đến kim loại có nhiều mức hóa trị là Fe. Trong các 

bài tập trắc nghiệm, một số bạn có thể coi mặc định ngay là Fe dư sau các phản ứng và thực hiện tính 

toán, ra kết quả phù hợp với 1 trong 4 đáp án và kết luận ngay. Tuy nhiên với bài tập tự luận, các bạn cần 

lập luận chặt chẽ bằng cách chứng minh Fe dư sau toàn bộ các phản ứng. 


Cách chứng minh Fe dư như trên giúp các bạn dễ hiểu. Ngoài ra, chúng ta còn có cách chứng minh sau: 





Trang 74/89 










Khi Fe phản ứng với dung dịch X thì 

ứng hết với AgNO 3 trong X) 

m < 3 n n 


n < 3 3 

electron tra o ®æi 

nHNO n 

3 Ag 

nAgNO n 

n 

3 bÞ ®iªn ph©n 

 

Ag d sau ®iÖn ph©n 

AgNO 

0, 2 

3 

4 

4 

Mà 

n 

 

n 0,6 2n n 

AgNO3 


n 

Fe 

electron tèi thiÓu mµ Fe nhêng 

electron tèi thiÓu mµ Fe nhêng 

Nên sau các phản ứng Fe còn dư và trong dung dịch thu được chứa Fe 2+ . 

D2. BÀI TẬP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG 

NO 

Ag 

(dấu " < " xảy ra khi Fe không đủ để phản 

Câu 1: Điện phân (điện cực trơ, màng ngăn xốp, hiệu suất 100%) dung dịch chứa đồng thời 0,3 mol 

CuSO 4 và 0,1 mol NaCl, kim loại thoát ra khi điện phân hoàn toàn bám vào catot. Khi ở catot khối lượng 

tăng lên 12,8 gam thì ở anot có V lít khí thoát ra. Giá trị của V là 


Câu 2: Điện phân (với điện cực trơ) 200ml dung dịch CuSO 4 nồng độ x mol/l, sau một thời gian thu được 

dung dịch Y vẫn còn màu xanh, có khối lượng giảm 8 gam so với dung dịch ban đầu. Cho 16,8 gam bột 

Fe vào Y, sau khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, thu được 12,4 gam kim loại. Giá trị của X là : 

A. 1,50 B. 2,25 C. 3,25 D. 1,25 

Câu 3: Khi điện phân dung dịch muối, giá trị pH ở gần 1 điện cực tăng lên. Dung dịch muối đó là: 

A. KCl B. CuSO 4 C. AgNO 3 D. K 2 SO 4 

Câu 4: Cho dung dịch chứa các ion: Na + , Al 3+ , Cu 2+ , Cl - 2 

, , NO . Các ion không bị điện phân khi ở 

trạng thái dung dịch là 

SO 4 3 

SO 4 

NO 2 3 

4 

A. Na + , Al 3+ 2 

, , B. Na + , SO , Cl - , Al 3+ 

NO 3 

NO 

3 

C. Na + , Al 3+ , Cl - , D. Al 3+ , Cu 2+ , Cl - , 

Câu 5: Điện phân dung dịch CuCl 2 với điện cục trơ, sau một thời gian thu được 0,32 gam Cu ở catot và 

một lượng khí X ở anot. Hấp thụ hoàn toàn lượng khí X vào 200ml dung dịch NaOH (ở nhiệt độ thường). 

Sau phản ứng, nồng độ NaOH còn lại là 0,05M (giả thiết thể tích dung dịch không thay đổi). Nồng độ ban 

đầu của dung dịch NaOH là 

A. 0,15M B. 0,2M C. 0,1M D. 0,05M 

Câu 6: Điện phân 2 bình điện phân có màng ngăn mắc nối tiếp. Bình 1 chứa 100ml dung dịch CuSO 4 

0,1M, bình 2 chứa 100ml dung dịch NaCl 0,1M. Ngừng điện phân khi dung dịch thu được trong bình 2 có 

pH = 13. Nồng độ ion Cu 2+ còn lại trong bình 1 (thể tích dung dịch coi như không đổi) là 

A. 0,04M B. 0,1M C. 0,08M D. 0,05M 

Câu 7: Điện phân dung dịch hỗn hợp gồm 0,2 mol CuSO 4 và 0,12 mol NaCl với điện cực trơ trong thời 

gian 4 giờ và I = 1,34A. Khối lượng kim loại thu được ở catot và thể tích khí thoát ra ở anot (đktc) lần 

lượt là 


A. 6,4 gam Cu và 1,792 lít khí B. 3,2 gam Cu và 1,792 lít khí 

C. 3,2 gam Cu và 1,344 lít khí D. 6,4 gam Cu và 13,44 lít khí 

Câu 8: Thực hiện phản ứng điện phân dung dịch chứa m gam hỗn hợp CuSO 4 và NaCl với cường độ 

dòng điện là 5 A. Đến thời điểm t, tại 2 điện cực nước bắt đầu điện phân thì ngắt dòng điện. Dung dịch 

sau điện phân hoà tan vừa đủ 1,6g CuO và ở anot của bình điện phân có 448ml khí bay ra (đktc). Nếu thể 

tích dung dịch không thay đổi V = 500ml thì nồng độ moi của CuSO 4 và NaCl trong dung dịch ban đầu là 





Trang 75/89 










A. 0,04M; 0,08M B. 0,06M; 0,04M C. 0,3M; 0,05M D. 0,02M; 0,12M 

Câu 9: Điện phân (có màng ngăn, điện cực trơ) một dung dịch chứa hỗn hợp CuSO 4 và NaCl. Dung dịch 

sau điện phân có thể hoà tan bột Al 2 O 3 . Dung dịch sau điện phân có thể chứa: 

A. H 2 SO 4 hoặc NaOH B. NaOH C. H 2 SO 4 D. H 2 O 

Câu 10: Điện phân dung dịch NaOH với cường độ dòng điện là 10 A trong thời gian 268 giờ. Sau khi 

điện phân còn lại 100g dung dịch NaOH có nồng độ 24%. Nồng độ % của dd NaOH trước khí điện phân 

là: 

A. 4,2% B. 2,4% C. 1,4% D. 4,8% 

Câu 11: Điện phân 500ml dung dịch AgNO 3 0,1M và Cu(NO 3 ) 2 0,2M với cường độ dòng điện I = 10A 

và điện cực trơ. Sau thời gian t ta ngắt dòng điện. Dung dịch sau điện phân được lấy ra ngay để đo nồng 

độ các chất. Nếu hiệu suất điện phân là 100% và thể tích dung dịch coi như không thay đổi, nồng độ mol 

ion H + là 0,16M. Nồng độ mol/1 của muối nitrat trong dd sau điện phân là: 

A. 0,2M B. 0,17M C. 0,15M D. 0,3M 

Câu 12: Hòa tan 58,5 gam NaCl vào nước được dung dịch X nồng độ C%. Điện phân dung dịch X với 

điện cực trơ có màng ngăn cho tới khi anot thoát ra 63,5 gam khí thì thu được dung dịch NaOH 5%. Giá 

trị của C là: 

A. 5,85 B. 6,74 C. 8,14 D. 6,88 

Câu 13: Sau một thời gian điện phân 200ml dung dịch CuSO 4 với điện cực graphit, khối lượng của dung 

dịch giảm 8g. Để làm kết tủa hết ion Cu 2+ trong dd còn lại sau điện phân, cần dùng 100ml dung dịch H 2 S 

0,5M. Nồng độ mol của dung dịch CuSO 4 trước khi điện phân là 

A. 0,5M B. 0,75M C. 1M D. 1,5M 

Câu 14: Thực hiện phản ứng điện phân dung dịch chứa m gam hỗn hợp CuSO 4 và NaCl với cường độ 

dòng điện là 5A. Đến thời điểm t, tại 2 điện cực nước bắt đầu điện phân thì ngắt dòng điện. Dung dịch sau 

điện phân hoà tan vừa đủ 1,6g CuO và ở anot của bình điện phân có 448ml khí bay ra (đktc). Thời gian 

điện phân là: 

A. 19 phút 6 giây B. 18 phút 16 giây 

C. 9 phút 8 giây D. 19 phút 18 giây 

Câu 15: Điện phân 500ml dung dịch AgNO 3 0,1M và Cu (NO 3 ) 2 0,2M với cường độ dòng điện I = 10A 

và điện cực trơ. Sau thời gian t ta ngắt dòng điện. Dung dịch sau điện phân được lấy ra ngay để đo nồng 

độ các chất. Nếu hiệu suất điện phân là 100% và thể tích dung dịch coi như không thay đổi, nồng độ mol 

ion H + là 0,16M. Thời gian t là 

A. 15 phút B. 690s C. 772s D. 18 phút 

Câu 16: Điện phân dung dịch CuSO 4 và H 2 SO 4 với cả 2 điện cực đều bằng Cu. Thành phần dung dịch và 

khối lượng các điện cực thay đổi như thế nào trong quá trình điện phân? 

A. Nồng độ H 2 SO 4 tăng dần và nồng độ CuSO 4 giảm dần, khối lượng catot tăng, khối lượng anot không 

đổi. 

B. Nồng độ H 2 SO 4 và nồng độ CuSO 4 không đổi, khối lượng của 2 điện cực không đổi. 


C. Nồng độ H 2 SO 4 và nồng độ CuSO 4 không đổi, khối lượng catot tăng và khối lượng anot giảm. 

D. Nồng độ H 2 SO 4 , nồng độ CuSO 4 giảm dần, khối lượng catot tăng, khối lượng anot giảm. 

Câu 17: Điện phân 100ml dung dịch CuCl 2 0,08M. Cho dung dịch sau điện phân tác dụng với AgNO 3 dư 

thu được 0,861g kết tủa. Khối lượng Cu bám trên catot và thể tích khí Cl 2 thu được trên anot là: 

A. 0,16g; 0,56 lít Cl 2 B. 0,64g; 0,112 lít Cl 2 





Trang 76/89 










C. 0,64g; 0,224 lít Cl 2 D. 0,32g; 0,112 lít Cl 2 

Câu 18: Cho các dung dịch sau: KCl, Na 2 SO 4 , KNO 3 , AgNO 3 , ZnSO 4 , NaCl, NaOH, CaCl 2 , H 2 SO 4 . Sau 

khi điện phân dung dịch nào cho môi trường bazơ? 

A. KCl, Na 2 SO 4 , KNO 3 , NaCl B. KCl, NaCl, NaOH, CaCl 2 

C. NaCl, NaOH, CaCl 2 , H 2 SO 4 D. AgNO 3 , ZnSO 4 , NaCl, NaOH 

Câu 19: Điện phân 200ml một dung dịch có hoà tan Cu(NO 3 ) 2 và AgNO 3 với cường độ dòng điện là 

0,804A, đến khi bọt khí bắt đầu thoát ra ở cực âm thì mất thời gian là 2 giờ, khi đó khối lượng cực âm 

tăng 3,44g. Nồng độ mol của mỗi muối Cu(NO 3 ) 2 và AgNO 3 trong dd ban đầu là 

A. 0,1M và 0,2M B. 0,1M và 0,1M 

C. 0,2M và 0,3M D. 0,1M và 0,4M 

Câu 20: Điện phân 200ml dung dịch A (FeCl 3 xM, CuCl 2 0,5M) (điện cực trơ) sau t giây thu được 9,2 

gam kim loại và V lít khí. Trộn thêm 1,6 gam Cu vào 9,2 gam kim loại trên thu được hỗn hợp B. V lít khí 

vừa đủ oxi hóa B (kim loại có số oxi hóa cao nhất). Giá trị X là 

A. 0,05M B. 0,25M C. 1M D. 0,5M 

Câu 21: Người ta điều chế H 2 và O 2 bằng phương pháp điện phân dung dịch NaOH với điện cực trơ, 

cường độ dòng điện 0,67A trong thời gian 40 giờ. Dung dịch thu được sau điện phân có khối lượng 100 

gam và nồng độ NaOH là 6%. Nồng độ dung dịch NaOH trước điện phân là (giả thiết lượng nước bay hơi 

không đáng kể). 

A. 5,08% B. 6,00% C. 5,50% D. 3,16% 

Câu 22: Điện phân 150ml dung dịch AgNO 3 1M với điện cực trơ trong t giờ, cường độ dòng điện không 

đổi 2,68A (hiệu suất quá trình điện phân là 100%), thu được chất rắn X, dung dịch Y và khí Z, Cho 12,6 

gam Fe vào Y, sau khi các phản ứng kết thúc thu được 14,5 gam hỗn hợp kim loạivà khí NO (sản phẩm 

khử duy nhất). Giá trị của t là 

A. 0,8. B. 0,3. C. 1,0. D. 1,2. 

Câu 23: Điện phân 200ml dung dịch (FeCl 3 xM, CuSO 4 0,5M) sau t giây thu được 5,12 gam kim loại và 

V lít khí. Trộn 5,12 gam kim loại với 0,45 gam Al thu được hỗn hợp B. V lít khí thu được vừa đủ oxi hóa 

B thành hỗn hợp các oxit và muối clorua. Giá trị X là 

A. 1 B. 0,75 C. 0,25 D. 1,25 

Câu 24: Cho 0,8 lít dung dịch A chứa HCl, Cu(NO 3 ) 2 đem điện phân có điện cục trơ có I = 2,5A, sau một 

thời gian t thu được 3,136 lít (ở đktc) một khí duy nhất ở anot, dung dịch sau điện phân phản ứng vừa đủ 

với 550ml dung dịch NaOH 0,8M và thu được 1,96 gam kết tủa. Nồng độ các chất trong dung dịch A và 

giá trị của t là 

A. C 0,6;C 0, 2; t 10808s 

B. C 0,6;C 0,3; t 10808s 

MHCl MCu 

NO 3 2 

MHCl MCu 

NO 3 2 

MHCl MCuNO 3 2 

C. C 0,5;C 0, 2; t 10809s 

D. C 0,5;C 0,2; t 10808s 

MHCl MCuNO 3 2 

Câu 25: Mắc nối tiếp 2 bình điện phân: bình (1) chứa dung dịch MCl 2 và bình (2) chứa dung dịch 

AgNO 3 . Sau 3 phút 13 giây thì ở catot bình (1) thu được 1,6 gam kim loại còn ở catot bình (2) thu được 

5,4 gam kim loại. Cả hai bình đều không thấy khí ở catot thoát ra. Kim loại M là 


A. Zn B. Cu C. Ni D. Pb 

Câu 26: Điện phân 200ml dung dịch A (FeCl 3 xM, CuCl 2 0,5M) (điện cực trơ) sau t giây thu được 9,2 

gam kim loại và V lít khí. V lít khí này vừa đủ để oxi hóa 9,2 gam kim loại trên (kim loại có số oxi hóa 

cao nhất). Giá trị x là: 





Trang 77/89 










A. 0,05M B. 0,25M C. 1M D. 0,5M 

Câu 27: Điện phân dung dịch chứa muối halogen của một kim loại và 0,3 mol NaCl, với điện cực trơ, 

màng ngăn xốp, I = 10A. Sau 40 phút 12,5 giây thấy tổng thể tích khí thu được ở 2 điện cực bằng 3,36 lít 

(đo ở đktc). Muối trong dung dịch có thể là 

A. KF B. MgCl 2 C. KCl D. CuCl 2 

Câu 28: Điện phân dung dịch chứa 0,1 mol muối halogen của một kim loại và 0,3 mol NaCl, với điện cực 

trơ, màng ngăn xốp, I = 10A. Sau 64 phút 20 giây thấy tổng thể tích khi thu được ở anot bằng 3,92 lít (đo 

ở đktc). Halogen là 

A. F B. Cl C. Br D. I 

Câu 29: Điện phân 200ml NaCl 1M, KOH 2M bằng điện cực trơ, màng ngăn xốp, khi thể tích khí bên 

anot lớn hơn 2,24 lít thì ngừng điện phân. Hòa tan hoàn toàn m gam Al, Zn tỉ lệ mol 1:1 vào dung dịch 

sau điện phân. Giá trị lớn nhất của m là 


Câu 30: Người ta dùng than chì làm dương cực của quá trình điện phân nóng chảy A1 2 O 3 . Lượng O 2 sinh 

ra sẽ phản ứng với C tạo thành hỗn hợp CO, CO 2 có phần trăm về thể tích là 80% CO và 20% CO 2 , Để 

điều chế được 1 tấn Al (hiệu suất 100%) thì khối lượng anot bị tiêu hao là 

A. 554 kg B. 555,56 kg C. 600 kg D. 666,67 kg 


1A 2D 3A 4A 5C 6D 7A 8B 9A 10B 

11B 12B 13B 14D 15C 16A 17D 18B 19B 20D 

21C 22C 23C 24D 25B 26B 27D 28A 29D 30B 


Thứ tự các phản ứng điện phân xảy ra: 

2 

Cu 2Cl2 Cu Cl2 

1 

CuSO H O Cu H SO O 2 

4 2 2 4 2 

Do đó kim loại bám vào catot là Cu, khí thoát ra ở anot là Cl 2 , có thể có O 2 . 

12,8 1 

Có n 2 n 

Cu 

Cu 

0,2;n 

Cl 

n 

2 NaCl 

0,05 

bÞ ®iÖn ph©n 

64 2 


2n 2n 4n 

Cu Cl2 O2 

1 

nO n 

2 Cu 

nCl 

0,075 

2 

2 

 

 

 

 

V 22, 4 n n 2,8(lit) 


Cl2 O2 


dpdd 

1 


4 2 2 4 2 

Vì dung dịch Y vẫn còn màu xanh nên Y vẫn còn chứa Cu 2+ chưa bị điện phân. 

m 

m m m m 8 (gam) 

dd gim Cu O2 




Trang 78/89 











Gọi 

nCuSO 4 

a thì 

1 

n a;n a 

2 

bÞ ®iªn ph©n Cu O2 

32.1 

64a a 8 a 0,1 

2 

Khi cho Fe vào dung dịch Y có phản ứng: 

n 

CuSO 4 cha bÞ ®iÖn ph©n 

Thì 


2 4 4 2 


b 

4 4 

nFe phn øng 

nH2SO 

n 

4 CusO 

b 0, 1 

4 

 

 

nCu 

sinh ra 

b 

Theo định luật bảo toàn khối lượng, ta có: 

m m 64m m 

Fe ban ®Çu Fe phn øng Cu sinh ra r¾n sau ban ®Çu 

Hay 16,8 56(b 0,1) 64b 12,4 b 0,15 

n n n 

CuSO4 CuSO4 bÞ ®iÖn ph©n CuSO4 

cha bÞ ®iÖn ph©n 

 

Vậy 

n 0, 25 

x 1, 25M 

V 0, 2 


= 0,1 + 0,15 = 0,25 

Khi pH tăng tức là nồng độ H + trong dung dịch đang giảm và nồng độ OH - dung dịch đang tăng. 

A: K + không tham gia quá trình điện phân nên ở catot có H 2 O bị điện phân thay thế, dung dịch thu được 

có nồng độ OH - tăng dần: 

1 

H O 1e OH H 2 

 

2 2 

B, C: Hai muối đều có cation đều tham gia quá trình điện phân còn anion là những gốc axit có oxi của 

axit vô cơ nên không tham gia quá trình điện phân. Khi đó ở anot có H 2 O bị điện phân thay thế: 

1 

H2O 2H O2 

2e 

2 

D: Cả cation và anion đều không tham gia quá trình điện phân nên ở cả catot và anot đều có H 2 O bị điện 

phân thay thế. Khi đó ta thu được quá trình điện phân nước: 

1 

H O H O 2 

dpdd K 2 SO 4 

2 2 2 

Quá trình điện phân làm giảm lượng nước trong dung dịch còn lượng chất tan không thay đổi. Khi đó 

nồng độ của K 2 SO 4 tăng dần. 

Mà K 2 SO 4 được tạo từ bazo mạnh và axit mạnh nên dung dịch của nó có pH xấp xỉ 7. 

Khi đó dù nồng độ dung dịch tăng lên nhưng pH của dung dịch không thay đổi. 



Các ion không bị điện phân ở trạng thái dung dịch gồm những cation của kim loại từ Al trở về trước trong 

dãy hoạt động hóa học của kim loại, gốc axit có oxi của axit vô cơ và F - . 

Khi đó các ion thỏa mãn là: Na + , Al 3+ , SO và NO 

3 



2 

4 



Trang 79/89 











Có các quá trình diễn ra tại các điện cực khi điện phân: 

2 

Cu 2e 2e 

 

2Cl Cl2 

2e 

n n 0,005 

Cl2 

Cu 

Khi cho X vào dung dịch NaOH ở nhiệt độ thường: 

Cl 2NaOH NaCl NaClO H O 

2 2 

Do đó 

n 2n 0,01 

NaOH phn øng Cl 2 

0,01 

CM NaOH phn øng 

0,05(M) 

0, 2 

Vậy 

C C C 0,05 0,05 0,1(M) 

MNaOH MNaOH MNaOHd 


Phản ứng điện phân hai dung dịch: 

dpdd 

1 

CuSO4 H2O Cu H2SO4 O2 

2 

2NaCl 2H O 2NaOH Cl H 

dpdd/ mn 

2 2 

2 

Vì hai bình điện phân mắc nối tiếp nên cường độ dòng điện qua hai bình điện phân là như nhau. 

Do đó số mol electron trao đổi ở hai bình điện phân bằng nhau. 

 

Bình 2 có: pH 13 

OH 

0,1 

n 0,01 n = n 0,01 

 

OH 

e trao ®æi 

Bình 1: n 2n 

2 

Cu phn øng 

e trao ®æi Cu phn øng 

n 2 

0,005 

2 

Cu cßn l¹i 

 

OH 

n 0,1.0,1 0,005 0,005(mol) 

0,005 

CM 

0,05(M) 

Cu 

2 

cßn l¹i 

0,1 


n 

e trao ®æi 

Ở catot: 

Ở anot: 

It 1,34.14400 

0, 2(mol) 

F 96500 

2 

Cu 2e Cu 

 

2Cl Cl2 

2e 

 

 

2H2O 4H O2 

4e 

ne trao ®æi 

nCu 

0,1; 

2 


 

Cl 

n 0,12 0,2;n 

Cl 

0,06 

e do Cl trao ®æi 

2 

n 

e do H2O nhêng 

0,08 

nO 

0,02 

2 

4 

n 

2 

= 0,2 - 0,12 = 0,08 





Trang 80/89 










Vậy m Cu = 6,4(gam); 

Vkhi 

22, 4(0,06 0,02) 1,792 


(lít) 

Vì dung dịch sau phản ứng hòa tan được CuO nên dung dịch sau phản ứng cần có H 2 SO 4 : 

Hai ion trực tiếp tham gia vào quá trình điện phân là Cu 2+ và Cl - , sau đó nếu một trong hai ion này hết thì 

tại điện cực chứa sản phẩm của ion đó sẽ có H 2 O bị điện phân thay thế. 

 

Khi đó khí thu được ở anot sẽ gồm Cl 2 , có thể có O 2 : 2H2O 4H O2 

4e 

Khi tại hai điện cực nước bắt đầu điện phân thì cả Cu 2+ và Cl - đều bị điện phân hết. 

n 0,02 n n 0,02;n 0,02 

CuO H2SO4 

CuO khi 

Thứ tự các phản ứng điện phân xày ra: 

dpdd 

CuSO 2NaCl Cu Cl Na SO 

4 2 2 4 

Mol a 2a a 

dpdd 

1 


4 2 2 4 2 

Mol 0,02 0,02 0,01 

n a n n 0,02 0,01 0,01(mol) 

Cl2 

khi O2 

 

4 ban ®Çu NaCl ban ®Çu 

Vậy 

nCuSO a 0,02 0,03; n 2a 0, 02 

 

C 

 

 

C 

 

MCuSO 4 

MNaCl 


0,03 

0,06(M) 

0,5 

0,02 

0,04(M) 

0,5 


Ban đầu: 

dpdd 

CuSO 2NaCl Cu Cl Na SO (1) 

4 2 2 4 

Sau phản ứng (1), nếu CuSO 4 hết, NaCl thì tiếp tục có phản ứng: 

2NaCl 2H O 2NaOH Cl H (2) 

dpdd/mn 

2 2 2 

Khi đó dung dịch sau điện phân có chứa NaOH, NaOH có thể hòa tan Al 2 O 3 . Do đó trường hợp này thỏa 

mãn. Sau phản ứng (1), nếu NaCl hết, CuSO 4 còn dư thì tiếp tục có phản ứng: 

dpdd 

1 

CuSO4 H2O Cu H2SO4 O2 

2' 

2 

 

Dung dịch sau phản ứng có chứa H 2 SO 4 có thể hòa tan được Al 2 O 3 . Trường hợp này thỏa mãn. 


Vậy dung dịch sau phản ứng có thể chứa H 2 SO 4 hoặc NaOH. 


Quá trình điện phân dung dịch NaOH chỉ xảy ra quá trình điện phân H 2 O làm tăng nồng độ của NaOH: 

dp 

1 

H OH O 2 

2 2 2 





Trang 81/89 










It 10.964800 

ne trao ®æi 

100(mol) 

F 96500 

ne trao ®æi 

nH2O 

50 

2 

Dung dịch sau phản ứng có: 

m 100.24% 24(gam) 

NaOH 

Do đó, trước điện phân, dung dịch có: 

C% 

m 

24 

.100% 100% 2,4% 

NaOH 

NaOH 

 

mdd 

ban ®Çu 

100 50.18 


Thứ tự các phản ứng điện phân: 

1 


C 0,1 0,01 

M 

M 

dpdd 

3 2 3 2 

1 

Cu NO H O Cu 2HNO O 2 

C 0,03 0,06 

Cu ( NO 3 ) 2 d 

3 2 2 3 2 

CM 0,2 0,03 0,17( M) 


n 1 

NaCl 

Gọi 

m 

ddX 

x 

thì 

58,5 

C% .100% 

x 

2NaCl 2H O 2NaOH H Cl 

n 

Cl2 

tèi ®a 

m 

Cl2 

tèi ®a 

dpdd/mn 

2 2 2 

1 

n 

NaOH 

0,5 

2 

35,5(gam) 63, 5gam 

Do đó sau khi NaCl bị điện phân hết thì tiếp tục có sự điện phân nước: 

dp 

2H O2H O 

2 2 2 

Khi đó khí thoát ra ở anot gồm có Cl 2 và O 2 

63,5 35,5 

nO 0,875 n 

2 H 

n 

2 Cl 

2n 

2 O 

2,25 

2 

32 

 

m x m m m x 68 

dd sau ®iÖn ph©n 

Cl2 H2 O2 

1.40 

C% 

NaOH 


x 68 

C 6,74 


CuSO 

dpdd 

1 

H O Cu H SO O 2 

CuSO H S CuS H SO 

4 2 2 4 2 

4 2 2 4 

 





Trang 82/89 











n n 0,05 

m 

gim 

CuSO4 cha bÞ ®iÖn ph©n H2S 

m m 8 

Cu 

CuSO4 

bÞ ®iÖn ph©n 

CuSO4 

O2 

n n 0,1 

 

Cu 

n 0,1 0,05 0,15 

0,15 

CM 

0,75(M) 

CuSO 4 ban ®Çu 

0, 2 


Khi hai điện cực nước bắt đầu điện phân là khi cả Cu 2+ và Cl - bị điện phân hoàn toàn. 

Dung dịch sau điện phân hòa tan được CuO nên dung dich có chứa H + : 

dpdd 

CuSO 2NaCl Cu Cl Na SO 

4 2 2 4 

dpdd 

1 


n n 0,02;n 0,01 

4 2 2 4 2 

H2SO4 Cu O2 

Mà 

n n 0,02 n 0,01 

O2 Cl2 Cl2 

n 2n 4n 0,06 

e trao ®æi 

Cl2 O2 

F 

t n 

e trao ®æi. 1158( 

s) 19 phút 18 giây 

I 


n 0,08;n 0,05;n 0,1 

H 

AgNO3 Cu NO3 2 

Quá trình điện phân tạo ra H + 1 

: H2O 2e 2H O2 

2 

F 

ne trao ®æi 

n 0,08 t n 772s 

H 

e trao ®æi 

I 


Các phản ứng xảy ra trong quá trình điện phân: 

dpdd 

1 


dpdd 

1 

H2O H2 O2 

2 

4 2 2 4 2 

 

 

Do đó trong quá trình điện phân nồng đô của CuSO 4 giảm dần và nồng độ của H 2 SO 4 tăng dần (vì có sự 

tăng lên về lượng H 2 SO 4 và sau đó có sự giảm khối lượng của nước). 

Mặt khác catot làm bằng Cu là chính kim loại được tạo ra sau phản ứng điện phân nên xảy ra hiện tượng 

dương cực tan. Do đó khối lượng catot giảm dần. 



n n 0,006 

 

AgCl 

1 

nCuCl 

n 

2 cha bÞ ®iÖn ph©n 

 

AgCl 

0,003 

2 

Mà 

n 

CuCl 

0,08 nên 

2 ban ®Çu 

n 

2 bÞ ®iÖn ph©n 

CuCl 

0,005 





Trang 83/89 










nCu 

0,005 mCu 

0,32(gam) 

 

 

 

nCl 

0,005 V 

2 Cl 

0,112(lit) 

2 


Các dung dịch cho môi trường bazo là dung dịch có cation không tham gia quá trình điện phân mà có 

nước bị điện phân thay thế, anion có tham gia quá trình điện phân. 

Do đó các dung dịch thỏa mãn là: KCl, NaCl, CaCl 2 . 

Ngoài ra còn có thêm dung dịch kiềm NaOH cả Na + và OH - đều không tham gia quá trình điện phân. Khi 

đó dung dịch thu được sau phản ứng điện phân vẫn có môi trường bazo. 


Khi bọt khí bắt đầu thoát ra ở catot là thời điểm Ag + và Cu 2+ đều bị điện phân hết. 

It 

ne trao ®æi 

0,06 

F 

Gọi 

Có 

 

n 

 

 

n 

 

 

Cu NO3 2 

AgNO3 

a 

b 

thì 

n 

 

n 

Cu 

Ag 

a 

b 

0,02 

CM 

0,1(M) 

Cu( NO 3 ) 2 

n = 2 a + b = 0,06 a 0,02 e trao ®æi 

0, 2 

 

 

64 a + 108 b = 3, 

44 

b 0,02 0,02 

CM 

0,1( M) 

AgN O 

 

3 

0, 2 


n 0,2x;n 0,1;n 0,025 

FeCl3 CuCl2 

Cu 


dpdd 

2FeCl 2FeCl Cl 

3 2 2 

Mol 0,2x 0,2x 0,1x 

2 

dpdd 

CuCl Cu Cl 

Mol 0,1 0,1 0,1 

dpdd 

FeCl Fe Cl 

2 2 

9,2 0,1.64 

Mol 0,05 0,05 

56 

2 

Vì kim loại (gồm Cu và Fe) bị oxi hóa lên số oxi hóa cao nhất nên áp dụng định luật bảo toàn electron ta 

có: 

2n 3n 2n 

Cu Fe Cl 2 

Hay 2 ( 0,1 + 0,025 ) + 3.0,05 = 2 ( 0,1 x + 0,1 + 0,05 ) 

x 0,5 







Trang 84/89 










It 

1 

ne trao ®æi 

1 

nH n 

2O bÞ ®iÖn ph©n 

 

H 

n 0,5 

2 e trao ®æi 

F 

2 

m m 9(gam) 

NaOH 

dd gim 

H2O bÞ ®iÖn ph©n 

m 100.6% 6 

6 

C% 

NaOH tríc ®iÖn ph©n 




Phản ứng điện phân: 

dpdd 

1 


3 2 3 2 

Vì khi cho sắt vào dung dịch Y, kết thúc phản ứng thu được hỗn hợp kim loại nên hỗn hợp này gồm Ag 

và Fe dư. 

Do đó dung dịch thu được chỉ chứa cation Fe 2+ và AgNO 3 chưa bị điện phân hết. 

Gọi 

n 

x 

thì 

n 0,15 x 

AgNO 3 bÞ ®iÖn ph©n AgNO3 

cha bÞ ®iÖn ph©n 

Dung dịch Y chứa x mol HNO 3 và (0,15 - x)mol AgNO 3 


3 

2nFe 

phn øng 

3n 

NO 

nAg nHNO n 

3 Ag 

4 

3 1 

nFe 

phn øng 

x (0,15 x) 0,075 0,125x 

8 2 

n 0,15 x 

Ag 


n m m n 0,1 

Fe Fe phn øng Ag AgNO 3 bÞ ®iÖn ph©n 

n .F t 

e trao ®æi 

3600(s) 1(h) 

I 


1 

nFeCl 0, 2x;n 

3 CuSO 

0,1;n 

4 

Al 

 

60 

Vì V lít khí oxi hóa B thành hỗn hợp gồm các oxit và muối clorua nên trong V lít khí này chứa Cl 2 và O 2 . 

Sau khi Cl - bị điện phân hết tạo thành Cl 2 thì nước mới bị điện phân thay thế ở anot tạo thành O 2 . 

Thứ tự các quá trình nhường – nhận electron xảy ra trong quá trình điện phân: 

- Ở catot: 

- Ở anot: 

Có 

Fe 1e Fe 

 

 

 

 

3 

2 

2 

Cu 2e Cu 

2 

Fe 2e Fe 


2Cl 2e Cl 

 

2H O 4e 4H O 

 

2 

 

2 

 

2 

n n 0,1 m 6, 4 5,12 

Cu max CuSO4 

Cu max 

Do đó Cu 2+ chưa bị điện phân hết và Fe 2+ chưa bị điện phân 





Trang 85/89 











nCu 

0,08 

64 

1 

nCl 

n 0,3x 

2 Cl 

Có 2 

 

 

nO 

y 

2 

Áp dụng định luật bảo toàn mol electron cho quá trình điện phân, ta có: 

n 4 

3 2nCu 2n 

Fe Cl 

n 

2 O2 

Hay 0,2 x + 2.0,08 = 0,6 x + 4y 0,4x 4y 0,16( 1) 

Áp dụng định luật bảo toàn mol electron cho quá trình oxi hóa kim loại: 

2n 3n 2n 4n 

Cu Al Cl2 O2 

Hay 0,16 + 0,05 = 0,6 x + 4y 0,6x 4y 0, 36(2) 

Từ (1) và (2) được 


x 0, 25 

 

y 0,015 

Vì ở anot có Cl - bị điện phân trước và chỉ thu được một khí duy nhất nên khí đó là Cl 2 . 

n 0,14 

Cl 2 

Vì cho dung dịch sau điện phân phản ứng với dung dịch NaOH có kết tủa nên Cu 2+ chưa bị điện phân hết, 

khi đó chưa có sự điện phân H + . 

Tóm tắt toàn bộ quá trình: 

HCl 

 

Cu NO 

 

3 2 

 

 

H 

dp 

 

Cu Cl Cu Cu(OH) 

2 

NaOH 

2 

2 

NO 

 

3 

 

cã thÓ cßn Cl 


n n 0,02 

 

2 

Cu cha bÞ ®iÖn ph©n 

Cu NO3 2 

Cu(OH) 2 

n 

 

nCu(OH) 

0,02 

2 

Có 

n n 2n 0,44 

NaOH 

H Cu(OH) 2 

n n 0,4 

Vậy 

HCl 

 

CM HCl 

 

 

C 

 

 

t = n 

 

 

H 

MCuNO 3 2 

0,4 

0,5(M) 

0,8 

0,16 

0, 2(M) 

0,8 

F 0, 28.96500 

. 

10808(s) 

I 2,5 

e trao ®æi 


2n 2n n 0,14 

Cu Cl2 

Cu 


Vì hai bình điện phân mắc nối tiếp nên số mol electron trao đổi ở hai bình điện phân là như nhau. 




Trang 86/89 











Ở hai bình đều không thấy khí ở catot thoát ra nên ở catot của hai bình chưa có sự điện phân nước. 


n 

n 

2 

 

e mµ M nhËn e mµ Ag nhËn 

2.1,6 

0,05 M 64 

M 


n 0,2x; n 0,1 

FeCl3 CuCl2 

Có 

là Cu 

n n 0,1 m 6,4 9,2 

Cu max CuCl2 

Cu max 

Do đó kim loại thu được gồm Cu và Fe 

9,2 6,4 

nFe 

0,05(mol) 

56 

Thứ tự các quá trình nhường và nhận electron ở catot và anot: 

- Ở catot: 

Fe 1e Fe 

 

 

 

 

3 

2 

2 

Cu 2e Cu 

2 

Fe 2e Fe 

- Ở anot: 2Cl 2e Cl2 

1 1 

nCl 

n 

2 

Fe 3 2nCu 2n 

Fe 

(0,2x 0,2 0,1) 

2 2 

0,1x 0,15 

Áp dụng định luật bảo toàn mol electron cho quá trình oxi hóa kim loại (kim loại có số oxi hóa cao nhất), 

ta có: 3n 2n 2n 

Fe Cu Cl 2 

Hay 0,15 0, 2 2(0,1x 0,15) x 0,25 


It 

ne trao ®æi 

0, 25; n 

khÝ 

0, 15 

F 

Quan sát 4 đáp án, ta thấy muối cần tìm có anion là F - hoặc Cl - 

Có: 

n n NaCl 

0,3 n 

e trao ®æi 

Cl 

Khi đó thu được ở anot chỉ có Cl 2 

ne trao ®æi 

nCl 2 


2 

(F - không tham gia quá trình điện phân mà có H 2 O điện phân thay thế) 

Khí thu được ở catot chỉ có thể là H 2 (do có sự điện phân nước) 

n 0,15 0,125 0,025 


Vì 

H 2 

n = 2 n = 0,05 n 

e mµ H2O nhêng H2 

e trao ®æi 

nên ở catot có sự tạo thành kim loại. 

Do đó muối cần tìm là muối của kim loại đứng sau Al trong dãy hoạt động hóa học cùa kim loại (cation 

kim loại có tham gia quá trình điện phân). 

Trong các đáp án ta thấy chỉ có CuCl 2 thỏa mãn. 





Trang 87/89 











Gọi anion trong muối halogen chưa biết là X - . 

X - có thể trực tiếp tham gia quá trình điện phân hoặc có H 2 O điện phân thay thế 

It 

ne trao ®æi 

0,4 

F 

Vì Cl - tham gia vào quá trình điện phân nên nếu X - cũng tham gia vào quá trình điện phân thì ta có: 

 

2Cl 2e Cl 

 

2X 2e X2 

Khi đó n e trao ®æi 

2 

n 

Mà thực tế 

khÝ ë anot 

2 

ne trao ®æi 

0, 4 

2, 29 2 

n 0,175 

 

khÝ ë anot 

Do đó X - không tham gia quá trình điện phân mà có H 2 O điện phân thay thế (tạo O 2 ) 

Vậy X - là F - . 


n 0,2;n 0,4 

NaCl 

KOH 

Phản ứng điện phân xảy ra: 

2NaCl H O 

 

2NaOH H Cl 

dpdd/mn 

2 2 2 

Mol 0,2 0,2 0,1 

dp 

1 

H OH O 2 

2 2 2 

Do đó dung dịch sau điện phân có 

n 0,2 0,4 0,6 

OH 

Gọi nAl 

n 

Zn 

a 

Các phản ứng hòa tan Al và Zn: 

 

3 

Al OH H O AlO H 2 

 

Zn 2OH ZnO H 

 

OH 

Al 

 

2 2 2 

Zn 

2 

2 2 

n n 2n 3a 0,6 a 0,2 

Vậy 

m m m 18, 4 

Al 

Zn 


dpnc 

2Al O 4Al 3O 

2 3 2 

2 

o 

t 

2C O 2CO 

a 0,5a(kmol) 

250 

1 tấn kmol 

9 

(gam) 






Trang 88/89 










250 

nO 

0,5a b 0 1000 

2 d 

a (kmol) 

9 27 

 

 

nCO 

a 80% 

 

4 250 

b (kmol) 

 

nCO 

b 20% 27 

2 

 

Vậy 

anot tiªu hao 

 

C phn øng CO 

 

m m 12 n n 555,56(kg) 

CO 2 






Trang 89/89

10 Chủ đề Công Phá các loại Bài Tập môn Hóa Học lớp 10, 11, 12 - Tập 1 (Phiên bản 2019)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?