WiT 7/2019 promo

LITEWSKIE VILKASY W SŁUŻBIE ❙ FORUM ARMIJA 2019 ❙ FREGATY PPA
Wojsko
i Technika
7/2019
Lipiec
CENA 12,99 zł
w tym 5% VAT
INDEKS 407445
ISSN 2450-1301
WWW.ZBIAM.PL
BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ
ARRW, HCSW i HAWC,
czyli Make America
Hypersonic Again
13 czerwca US Air Force poinformowało
o pierwszej próbie
w locie hipersonicznego pocisku
Lockheed Martin AGM-183A
Air-Launched Rapid Response
Weapon. Czy zatem Pentagon
znalazł się na ostatniej prostej
ku hipersonicznemu
arsenałowi przyszłości?
str. 10

w tym 5% VAT
INDEKS 407445
ISSN 2450-1301
13 czerwca US Air Force poinformowało
o pierwszej próbie
w locie hipersonicznego pocisku
Lockheed Martin AGM-183A
Air-Launched Rapid Response
Weapon. Czy zatem Pentagon
znalazł się na ostatniej prostej
ku hipersonicznemu
arsenałowi przyszłości?
Vol. V, nr 7 (47)
LIPIEC 2019, NR 7.
Nakład: 14 990 egzemplarzy
LITEWSKIE VILKASY W SŁUŻBIE
Wojsko
❙ FORUM ARMIJA 2019 ❙ FREGATY PPA
i Technika
7/2019
Lipiec
CENA 12,99 zł
WWW.ZBIAM.PL
BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ
Spis treści
10 30
ARRW, HCSW i HAWC,
czyli Make America
Hypersonic Again
Na okładce: Sekcja przenośnego przeciwlotniczego
zestawu rakietowego Stinger Sił Zbrojnych
Holandii podczas szkolenia z wykorzystaniem
wyrzutni ćwiczebnej na poligonie w Ustce.
Fot. Michał Wajnchold.
Redakcja
Andrzej Kiński – redaktor naczelny
andrzej.kinski@zbiam.pl
Adam M. Maciejewski
adam.maciejewski@zbiam.pl
Tomasz Grotnik
tomasz.grotnik@zbiam.pl
Łukasz Prus
lukasz.prus@zbiam.pl
Korekta
Monika Gutowska, zespół redakcyjny
Redakcja techniczna
Wiktor Grzeszczyk
Stali współprawcownicy
Piotr Abraszek, Jarosław Brach,
Marcin Chała, Jarosław Ciślak, Robert Czulda,
Maksymilian Dura, Miroslav Gyűrösi,
Jerzy Gruszczyński, Bartłomiej Kucharski,
Hubert Królikowski, Mateusz J. Multarzyński,
Andrzej Nitka, Łukasz Pacholski, Paweł Przeździecki,
Tomasz Szulc, Tomasz Wachowski,
Michal Zdobinsky, Gabor Zord
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
ul. Bagatela 10 lok. 19, 00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można składać
bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2019
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne
rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami
sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności
za treść zamieszczonychogłoszeń i reklam.
Więcej informacji znajdzieszna naszej nowej stronie:
www.zbiam.pl
www.facebook.com/wojskoitechnika
str. 10
Spis treści WiT Lipiec 2019
Nowości z armii świata
Andrzej Kiński, Bartłomiej Kucharski, Łukasz Pacholski,
Łukasz Prus str. 4
ARRW, HCSW i HAWC, czyli Make America Hypersonic Again
Adam M. Maciejewski str. 10
Armija 2019 – ewolucja bez rewolucji cz. 1
Tomasz Szulc str. 22
Boxer zwany Wilkiem – pierwsze Vilkasy
w Litewskich Siłach Lądowych
Bartłomiej Kucharski, współpraca Tomasz Wachowski str. 30
Hełmy z Maskpolu dla Wojsk Obrony Terytorialnej
Tomasz Wachowski str. 34
MILEX-2019 cz. 2
Miroslav Gyűrösi str. 36
Przeciwlotnicy NATO w Ustce
Michał Wajnchold str. 44
Międzynarodowa konferencja UZBROJENIE 2019
Łukasz Prus str. 48
SNAJPER 2019 – o sprzęcie dla sił specjalnych
i bezpieczeństwie
Łukasz Prus str. 50
Nowości z sił powietrznych świata
Adam M. Maciejewski, Łukasz Pacholski str. 52
Brytyjskie F-35B w akcji
Łukasz Pacholski str. 54
Salon International de l’Aeronautique
et de l’Espace 2019 cz. 1
Łukasz Pacholski str. 56
Nowości z flot wojennych świata
Tomasz Grotnik, Łukasz Pacholski str. 64
PPA – rozmiar uniwersalny
Tomasz Grotnik str. 66
Egipt – morska potęga świata arabskiego
Marcin Chała str. 74
Czternaście ofiar Łoszarika
Tomasz Grotnik str. 80
54 74
www.zbiam.pl Lipiec 2019 • Wojsko i Technika 3

Nie trać czasu, Zamów PRENUMERATĘ już dziś
Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej
www.zbiam.pl lub wpłać należność na konto bankowe
nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976
Atrakcyjna cena, w tym dwa numery gratis!
Pewność otrzymania każdego numeru
w niezmiennej cenie
E-wydania dostępne są
na naszej stronie oraz
w kioskach internetowych
Wojsko i Technika:
cena detaliczna 12,99 zł
Prenumerata roczna: 130,00 zł
Lotnictwo Aviation
International:
cena detaliczna 14,99 zł
Prenumerata roczna: 150,00 zł
Wojsko i Technika Historia + numery specjalne:
cena detaliczna 18,50
Prenumerata roczna: 185,00 zł
Morze:
cena detaliczna 14,99 zł
Prenumerata roczna: 150,00 zł
Skontaktuj się z nami: office@zbiam.pl
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
Biuro: ul. Bagatela 10/19 00-585 Warszawa

Uzbrojenie lotnicze
Makieta gabarytowo-masowa pocisku AGM-183A ARRW pod skrzydłem B-52H podczas pierwszego „testu w locie” 12 czerwca 2019 r.
ARRW, HCSW i HAWC, czyli Make
Adam M. Maciejewski
13 czerwca US Air Force wydało
komunikat o pierwszej i do tego
udanej próbie w locie (flight test)
broni hipersonicznej, czyli Lockheed
Martin AGM-183A Air-Launched
Rapid Response Weapon (ARRW).
Chodzi o nowy lotniczy pocisk
rakietowy, którego nosicielami będą
zmodyfikowane do tego celu bombowce
strategiczne Boeing B-52H. Ta pozornie
sensacyjna wiadomość – pierwszy test
i od razu sukces – najbardziej
obiecująco brzmiała w obrębie
nagłówka. Jednak film Hitchcocka
to nie był. Po początkowym trzęsieniu
ziemi napięcie już tylko malało.
Ilustracje w artykule: USAF/Christopher Okula/Mike
Cassidy/Edwards AFB, US DoD, DARPA,
NASA/Tony Landis, Lockheed Martin, Raytheon,
Palatinatian, Generation Orbit Launch Services,
Sandia National Laboratories, Internet.
Przeprowadzony 12 czerwca „test w locie” był
po prostu lotem bombowca B-52H z podwieszoną
makietą gabarytowo-masową docelowego
AGM-183A ARRW (akronim ten po rozwinięciu
oznacza „odpalana z powietrza broń szybkiej
odpowiedzi”, ma się wymawiać jak angielskie słowo
arrow, czyli strzała). Nie było żadnego odpalenia, nie
wiadomo, czy poszczególne systemy pocisku są już
gotowe (choćby na etapie prototypowym), np. napęd
rakietowy. Komunikat USAF dalej informował,
że w czasie próby makieta pocisku miała czujniki,
które mierzyły opór aerodynamiczny generowany
przez podwieszony zewnętrznie pocisk, poziom wibracji
i wpływ powyższych na zachowanie się w locie
bombowca i jego wyposażenie. Analogiczną
America Hypersonic Again
w treści notkę opublikowała 17 czerwca korporacja
Lockheed Martin.
Komentarze w amerykańskich mediach, także
tych branżowych, jakie towarzyszyły temu zdarzeniu,
skłaniały do refleksji, że niektórzy poprzestali
na lekturze tytułu opublikowanej notki (acz były
też – nieliczne – serwisy informacyjne, które modyfikowały
jej tytuł, dodając „na uwięzi”). Ogólnie zapanowała
euforia w myśl haseł (onomatopeje pominiemy):
mamy to!, znów jesteśmy liderami
(zawsze byliśmy!), hipersonicznie przegoniliśmy
Rosję (i Chiny), ARRW jest dwa (w wersji hard cztery)
razy szybszy od Kinżała, to dopiero początek… itd.
Jedno jest pewne, prezydent Federacji Rosyjskiej
Władimir Putin swoim ubiegłorocznym przemówieniem,
wygłoszonym 1 marca przed połączonymi
izbami rosyjskiego parlamentu, kiedy oficjalnie
ujawnił szereg nowych strategicznych systemów
uzbrojenia (WiT 3 i 4/2018), osiągnął wydźwięk propagandowy,
który do annałów psychiatrii powinien
przejść pod nazwą „efektu Putina”. Jak widać, w Stanach
Zjednoczonych do dziś jeszcze nie pozbierali
się emocjonalnie po tym wystąpieniu i są raczej
daleko od „przepracowania” tamtej „traumy”.
ARRW, czyli hipersoniczna
szybka ścieżka
Zanim wrócimy do samego testu z 12 czerwca,
przypomnijmy założenia programu ARRW. Lockheed
Martin uzyskał kontrakt na opracowanie ARRW
w sierpniu 2018 r. Według ówczesnych jego warunków
za 480 mln USD do 30 listopada 2021 r. Lockheed
Martin Missile and Fire Control miał przeprowadzić
oblot nowego pocisku, który wg USAF
osiągnąłby wstępną gotowość operacyjną (IOC)
w 2025 r. Nosicielami mają być wyłącznie bombowce
– od B-52 do B-21. ARRW ma być hipersonicznym
szybowcem (ang. hipersonic glider), który
do prędkości maksymalnej Ma = 20 ma rozpędzać
silnik rakietowy na paliwo stałe. Ogólnie cały program
ma zaowocować jak najszybciej dostępnym
dla USAF lotniczym pociskiem hipersonicznym. Nie
ma podanych prawie żadnych konkretów odnośnie
zasięgu ARRW. Jednak biorąc pod uwagę, że
pierwszym nosicielem mają być bombowce B-52H,
których jedyną metodą obrony przed rakietowymi
systemami obrony przeciwlotniczej (OPL) jest po
prostu niewchodzenie w strefę ich rażenia, można
przypuszczać, że zasięg AGM-183A to co najmniej
500–600 km. Ale sugerowana konstrukcja
AGM-183A z oddzielającą się szybującą częścią bojową
oznacza, że ten zasięg może być co najmniej
trzykrotnie większy. Wszystko zależy od maksymalnej
wysokości, jaką AGM-183A osiągnie i prędkości
nadanej oddzielającej się części bojowej. W Rosji
postrzega się AGM-183A jako przede wszystkim
pocisk do zwalczania zaawansowanej naziemnej
OPL, właśnie dzięki deklarowanej prędkości lotu.
A poza Federacją Rosyjską i Chińską Republiką Ludową
żadne państwo w zasadzie nie rozbudowuje
aż tak sił OPL. Wielką niewiadomą pozostaje układ
naprowadzania na cel (do czego jeszcze wrócimy),
gdyż deklaratywnie ARRW ma nie być pociskiem
jądrowym (podobnie jak żadna inna rozwijana
w Stanach Zjednoczonych broń hipersoniczna, także
w programie PGS). W kontekście Rosji dodajmy,
10 Wojsko i Technika • Lipiec 2019
www.zbiam.pl

Przemysł obronny
Armija 2019 – ewolucja bez rewolucji
Tomasz Szulc
Międzynarodowe Forum
Wojskowo-Techniczne Armija
ma jeszcze niezbyt długą historię,
gdyż w tym roku, w dniach
25–30 czerwca, odbyło się
po raz piąty. Ma charakter
przede wszystkim propagandowy
i dlatego nie jest nazywane targami,
czy nawet salonem, a forum,
czyli rodzajem spotkania, miejscem
wymiany poglądów. Ma też w nazwie
słowo „międzynarodowe”, choć
w imprezie uczestniczą głównie firmy
rosyjskie. Poza nimi swoje stoiska
mają producenci z byłych republik
radzieckich (choć daleko nie wszystkich)
i państw mających wspólne z Rosją cele
polityczne (Chińska Republika Ludowa,
Iran, a w tym roku także Zjednoczone
Emiraty Arabskie, Pakistan,
Republika Południowej Afryki i Turcja).
Fotografie w artykule, jeśli nie zaznaczono inaczej:
Wiktor Druszlakow.
Cz. 1 Wozy bojowe, pojazdy
i obrona przeciwlotnicza
Dla rosyjskiego przemysłu obronnego udział
w imprezie miał od początku charakter obligatoryjny,
ale równocześnie obowiązywały
zasady, takie same, jak w przypadku chęci zaprezentowania
swojego wyrobu na targach
zagranicznych – musiał on uzyskać tzw. licencję
eksportową. Dlatego liczne wyroby były i są eksponowane
z sufiksem E (jak eksportnyj, eksportowy)
w nazwie lub oznaczeniu, nawet jeśli niczym nie
różniły się od sprzętu, dostarczanego własnemu
wojsku. Znaczną część ekspozycji stanowił sprzęt
Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej, wystawiany przez
Ministerstwo Obrony (MO FR). Generalnie był to
sprzęt z jednostek liniowych, choć część stanowiły
konstrukcje wycofane już z uzbrojenia.
Samobieżny zestaw przeciwlotniczy Pancyr-SM.
Już dwa lata temu zaczęła być zauważalna
nowa tendencja: pod „flagą” resortu obrony zaczęto
prezentować konstrukcje prototypowe, których
opracowanie jest finansowane z budżetu
państwa. Pierwsze jaskółki były specyficzne, gdyż
wcześniej, w 2015 r., pokazano je podczas majowej
defilady na moskiewskim Placu Czerwonym.
Zapewne dlatego decyzja o ich udziale w Forum
Moduł nowego systemu samoobrony, zamontowanego
na 2S42.
była dla wojskowych decydentów stosunkowo
prosta. Wozy bojowe z defilady pojawiły się w Parku
Patriot także w ubiegłym roku, a oprócz nich
pokazano także nowe ciężkie pojazdy Kamaza
z rodziny Płatforma (patrz WiT 10 i 11/2018) zamówione
przez MO FR, ale dalekie od gotowości produkcyjnej.
Przyczyny tej stopniowej zmiany zasad
doboru eksponatów są dość oczywiste. Jest to
przede wszystkim impreza o charakterze propagandowym
i prezentacja perspektywicznego
sprzętu dobrze temu celowi służy.
W tym roku takich nowinek było więcej, a na
dodatek niektórych nie pokazywano wcześniej
publicznie. Mniej było natomiast sprzętu „zabytkowego”,
który choć rzadko pokazywany publicznie
i interesujący dla hobbystów, jest niewątpliwie
historią rosyjskiego wojska.
Wozy bojowe i pojazdy wojskowe
„Najgorętszą” nowością Armii 2019 było działo
samobieżne 2S42 Łotos, opracowane przez konsorcjum
złożone z moskiewskiego CNII Toczmasz
im. Nudelmana (system uzbrojenia) i Koncernu
Działo samobieżne 2S42 Łotos.
Łotos widziany od tyłu.
22 Wojsko i Technika • Lipiec 2019
www.zbiam.pl

Wozy bojowe
Boxer zwany Wilkiem – pierwsze
Vilkasy w Litewskich Siłach Lądowych
Jeden z prototypowych/przedseryjnych kołowych bojowych wozów piechoty Vilkas podczas defilady 24 listopada 2018 r. w Wilnie z okazji setnej rocznicy powstania Litewskich Sił Zbrojnych.
Bartłomiej Kucharski, współpraca
Tomasz Wachowski
Rosyjska agresja wobec Ukrainy była
jednym z katalizatorów przyspieszenia
modernizacji technicznej sił zbrojnych
kilku państw położonych na tzw.
wschodniej flance NATO. Należy do nich
Litwa, która u schyłku ubiegłego roku
przejęła pierwsze zmodernizowane
eksniemieckie 155 mm armatohaubice
samobieżne PzH 2000, a niedawno
wprowadziła do służby seryjne kołowe
bojowe wozy piechoty Vilkas.
Fotografie w artykule: Ministerstwo Obrony Narodowej
Litwy/sierż. sztab. Lukas Tamošiūnas, ARTEC, OCCAR.
czerwca na Litwę dotarły pierwsze
kołowe bojowe wozy piechoty Vilkas
25 (pol. wilk), opracowane na bazie kołowego
transportera Boxer spółki ARTEC (joint
venture Krauss-Maffei Wegmann, Rheinmetall
MAN Military Vehicles i Rheinmetall Military Vehicles
Nederland). Są to pierwsze bojowe wozy piechoty
(choć o trakcji kołowej), jakie trafiły do
uzbrojenia Litewskich Sił Lądowych. Wejdą one
do wyposażenia Brygady Piechoty Zmechanizowanej
(Mechanizuotoji pėstininkų brigada) Geležinis
Vilkas (pol. żelazny wilk, na cześć zwierzęcia
z legendy o założeniu Wilna) z dowództwem
w Rukli, obecnie używającej przestarzałych, przejętych
z nadwyżek Bundeswehry, transporterów
gąsienicowych M113A1/A2 i ich wersji M577 V2
oraz M1064. Dwa z jej czterech batalionów mają
otrzymać nowe pojazdy do 2021 r., pozostałe
będą nadal używać dotychczasowego sprzętu.
Decyzja
Przed kryzysem ukraińskim Litwa była państwem
przeznaczającym na obronę bardzo ograniczone
środki, zarówno w wartościach względnych (zwykle
w granicach 1% PKB), jak i bezwzględnych
(szerzej w WiT 5/2018). Wydarzenia na Ukrainie
wymusiły stopniowy wzrost wydatków na obronność
i przyspieszenie przedsięwzięć modernizacyjnych,
wśród których prym wiedzie wzmocnienie
sił lądowych. Poza decyzją o zakupie 21
155 mm armatohaubic samobieżnych PzH 2000
(znów z nadwyżek Bundeswehry, umowa
z 2015 r., dostawy 2016–2019) czy amerykańskich
przeciwpancernych zestawów rakietowych Javelin
(umowy z 2016 i 2019 r.), w 2014 r. Litwini zadecydowali
o konieczności zakupu nowych kołowych
wozów bojowych dla piechoty w układzie
8×8, uzbrojonych w armatę kal. 30 mm i wyrzutnie
ppk (dosłowny zapis w wymaganiach „zdolnych
do zwalczania pojazdów opancerzonych”).
17 lipca 2014 r. rozesłano zapytania ofertowe,
a ówczesny harmonogram postępowania przewidywał,
że jeśli wybór konstrukcji i zawarcie
umowy nastąpi pod koniec 2015 r., uda się przejąć
wszystkie pojazdy do końca 2020 r. Już w lutym
2015 r. niemieckie media donosiły o ofercie sprzedaży
na Litwę transporterów ARTEC Boxer. Niewielu
wówczas jednak wierzyło, że niezbyt zasobne
państwo bałtyckie będzie stać na zakup
nowych pojazdów tego typu i sugerowano, że
może chodzić o wozy używane (w miejsce których
producent miałby dostarczyć Bundeswehrze
nowe). Tym bardziej sceptycznie podchodzono
do planów zakupu dotyczących wariantu
bojowego – wieża z 30 mm armatą i wyrzutnią
ppk musiała wywindować i tak niemałe koszty,
stąd w pokazie dla litewskich dowódców w sierpniu
2015 r. na poligonie w Pabradė koło Wilna brał
udział standardowy pojazd, a nie np. demonstrator
z wieżą Lance bądź RCT 30. Litewskie media
donosiły w 2015 r. o wpłynięciu aż 10 ofert. Z czasem
ich liczba stopniała do trzech: niemieckiej
(konsorcjum ARTEC z GTK Boxer), amerykańskiej
(GDLS ze Strykerem) i polskiej (WZM S.A. z Rosomakiem).
Wcześniej analizowano takie konstrukcje
jak francuski VBCI Nextera czy AMV fińskiej Patrii,
30 Wojsko i Technika • Lipiec 2019
www.zbiam.pl

Przemysł obronny
Pojazd antenowy trójwspółrzędnego radaru ostrzegawczego Wostok-3D białoruskiej firmy KB Radar.
Miroslav Gyűrösi
Omówione w poprzednim numerze
„Wojska i Techniki” pojazdy oraz polowe
i przeciwlotnicze systemy rakietowe
bynajmniej nie wyczerpują listy nowości
tegorocznej mińskiej Międzynarodowej
Wystawy Uzbrojenia i Techniki Wojskowej
MILEX (Military Exposition). W drugiej
części naszej relacji prezentujemy
premiery wśród systemów
bezzałogowych, wojskowej elektroniki
– w tym sprzętu radiolokacyjnego,
a także optoelektroniki.
Fotografie w artykule Miroslav Gyűrösi.
Przemysł obronny Białorusi we wszystkich
wymienionych wyżej kategoriach sprzętu
wojskowego przejawia znaczną aktywność,
o czym świadczy mnóstwo nowych wyrobów
– prezentowanych w postaci modeli, makiet,
ale także gotowych urządzeń i systemów. Poza
znanymi od lat sferami zainteresowania białoruskiego
przemysłu, do których można zaliczyć
sprzęt radiolokacyjny i optoelektronikę, inicjuje się
prace w nowych obszarach. Takim obszarem
z pewnością są systemy bezzałogowe, w głównej
mierze powietrzne. Coraz więcej jest propozycji
dotyczących takich systemów – kilku kategorii,
choć głównie małych i miniaturowych, ale ostatnio
w ofertach pojawiły się także ich uzbrojone
warianty do zwalczania celów na ziemi i na wodzie.
Radiolokacja
Mińska firma KB Radar premierowo zaprezentowała
trójwspółrzędną, kombinowaną – pracującą
w pasmach VHF i S, w pełni półprzewodnikową
MILEX-2019 cz. 2
stację radiolokacyjną Wostok-3D. Urządzenie służy
do: wykrywania obiektów powietrznych na dystansie
do 360 km i określania ich koordynat (azymut,
kąt elewacji, odległość skośna, prędkość kątowa);
obserwacji i śledzenia tras celów powietrznych
w warunkach zakłóceń pasywnych i aktywnych,
także w automatycznym trybie pracy, oraz przekazywania
informacji radiolokacyjnej innym użytkownikom;
identyfikacji rodzaju celu (samolot,
śmigłowiec, cel balistyczny, balon, cel niezidentyfikowany
– tj. nienależący do żadnej z wcześniej
wymienionych kategorii); określania namiaru na
źródło aktywnych zakłóceń szumowych; zobrazowania
informacji radiolokacyjnej i informacji o stanie
urządzenia z aparatury diagnostycznej na zautomatyzowanych
W kanale VHF konstruktorzy KB Radar wykorzystali
dwa rodzaje modulacji – KFM (Kwadraturnaja
fazowaja modulacija, kwadraturowa modulacja
fazowa) i LCzM (Liniejnaja czastotnaja
modulacija, liniowa modulacja częstotliwości).
W paśmie S dostępna jest jedynie modulacja
LCzM. W kanale VHF, służącym do pomiaru odległości,
charakterystyka stacji pokrywa strefę wykrywania
w zakresie od 5 do 35° (w przypadku maksymalnego
zasięgu wynoszącego 350–360 km).
Kanał pomiaru wysokości pasma S ma strefę wykrywania
od −3 do 45°, przy czym może pracować
w dwóch trybach – w trybie wykrywania
wypromieniowuje 16 wiązek w sektorze elewacji
20°, zaś w trybie pomiaru wysokości wykorzystu-
stanowiskach operatorskich; je dwie wiązki w sektorze 2,5°.
rejestrowanie powyższych informacji.
Jak już wspomniano, Wostok-3D pracuje w paśmie
VHF (określanie odległości i azymutu), w zakresie
częstotliwości 170÷220 MHz i paśmie S
(kanał określania wysokości), w zakresie częstotliwości
3,1÷3,3 GHz. Krok przestrajania w przypadku
obu pasm jest taki sam i wynosi 1 MHz.
W paśmie VHF stacja może wykorzystywać
51 nośnych częstotliwości roboczych, zaś w paśmie
S do dyspozycji jest ich 201.
W konstrukcji zespołu antenowego pasma
VHF zastosowano 27 aktywnych modułów
nadawczo-odbiorczych, zaś 34 w antenie pasma
S. Moc w impulsie modułu nadawczego pasma
VHF to co najmniej 2000 W, a analogicznego
modułu pasma S co najmniej 400 W. W paśmie
VHF wykorzystano paczkę 4+4 sygnałów sondujących,
a w paśmie S cztery sygnały sondujące.
Radar Wostok-3D zapewnia jednoczesne śledzenie
co najmniej 250 celów powietrznych i dostarczanie
namiarów na 10 źródeł aktywnych zakłóceń
szumowych. Zasięg stacji zamyka się
w przedziale 5÷360 km. W azymucie zakres obserwacji
jest okrężny (n×360°), a realne pokrycie
w kącie elewacji dla pasma VHF wynosi od 0,5 do
~30°, zaś w paśmie S od −3 do 45°. Jednostka antenowa
obraca się z prędkością 3 ±0,3 obr./min
(co odpowiada czasowi odświeżania informacji
20 s) lub 6 ±0,6 obr./min (czas odświeżania informacji
10 s). Konstruktorzy radaru deklarują wykrycie
celu powietrznego typu bombowiec B-52
o skutecznej powierzchni odbicia radiolokacyjnego
50 m² przy zerowym kącie kursowym
(prawdopodobieństwo wykrycia 0,5, prawdopodobieństwo
fałszywego alarmu 10−6) i bez zakłóceń
radioelektronicznych z odległości 360 km,
36 Wojsko i Technika • Lipiec 2019
www.zbiam.pl

Obrona przeciwlotnicza
Podczas dwóch dni strzelań bojowych na ćwiczeniu „Tobruq Legacy 19” wystrzelono ponad 150 pocisków kierowanych. Na zdjęciu start rakiety 5W27 z systemu krótkiego
zasięgu S-125 Newa-SC jednego z pododdziałów 3. Warszawskiej Brygady Rakietowej Obrony Powietrznej, która reprezentowała w Ustce gospodarzy ćwiczenia.
Michał Wajnchold
Przez ponad dwa tygodnie, w dniach
3–16 czerwca, blisko 5000
przeciwlotników z 16 państw
doskonaliło na terenie Polski
współdziałanie zgodnie z procedurami
NATO na międzynarodowych
ćwiczeniu „Tobruq Legacy 19”
(TOLY 19).
Fotografie w artykule: Michał Wajnchold,
Leszek Kujawski.
Przeciwlotnicy NATO w Ustce
Piąte ćwiczenie z tego cyklu przeprowadzono
wykorzystując: Centrum Operacji Po-
Centralny Poligon Sił Powietrznych w Ustce, który
na którym zgrupowano najwięcej sił i środków, był
wietrznych – Dowództwo Komponentu ze względu na swoją specyfikę stał się główną areną
działań oraz miejscem kulminacji ćwiczenia
Powietrznego (COP-DKP) w Warszawie, 22. Ośrodek
Dowodzenia i Naprowadzenia (22. ODN) – strzelań bojowych. Obok samych strzelań rakietowych
dużym wyzwaniem dla ćwiczących, ze
w Bydgoszczy, Mobilną Jednostkę Dowodzenia
Operacjami Powietrznymi (MJDOP) w Poznaniu względu na liczbę uczestników, było zgranie systemów
kierowania, dowodzenia i łączności. Znaczna
oraz infrastrukturę poligonów w: Nadarzycach,
Wędrzynie i Orzyszu. Jednak głównym obiektem, liczba ćwiczących oznaczała dużą różnorodność
Holenderscy przeciwlotnicy prowadzili w Ustce strzelania z zestawów Stinger. Na zdjęciu strzelec z zestawem
ćwiczebnym. W tle samobieżny zestaw przeciwlotniczy systemu Fenek/Stinger.
Start pocisku z wyrzutni M192 rumuńskiego zestawu
MIM-23 HAWK Phase III.
44 Wojsko i Technika • Lipiec 2019
www.zbiam.pl

Samoloty bojowe
Brytyjczycy kolejny raz zapisali się w historii lotnictwa, stając się pierwszymi użytkownikami F-35 Lightning II spośród europejskich państw NATO, którzy wykorzystali
maszyny tego typu w realnych działaniach bojowych.
Brytyjskie F-35B w akcji
Łukasz Pacholski
Od chwili swego powstania ponad
100 lat temu Królewskie Siły Powietrzne
wiele razy zapisały się wydarzeniami,
które uznać należy za istotne
z punktu widzenia historii europejskiego
i światowego lotnictwa wojskowego.
Z pewnością za takowe można uznać
czerwcowe misje operacyjne nad
Syrią i Irakiem samolotów Lockheed
Martin F-35B Lightning II. To nie tylko
ważny moment dla Royal Air Force,
ale także sił powietrznych wszystkich
europejskich użytkowników F-35,
ponieważ to właśnie Brytyjczykom
należy się palma pierwszeństwa
w wykonaniu lotów bojowych
na tym typie samolotów
wśród ich użytkowników
na Starym Kontynencie.
Fotografie w artykule: Crown Copyright, US Navy.
sześć samolotów F-35B Lightning II
617. Dywizjonu RAF przeleciało z macierzystej
bazy Marham w hrabstwie 21maja
Norfolk we wschodniej Anglii na lotnisko w Akrotiri
na Cyprze. Jak początkowo zakomunikowano,
celem przebazowania maszyn na sześć tygodni
było wzięcie udziału w ćwiczeniu „Lightning
Dawn”. Wcześniej infrastruktura tamtejszej bazy
RAF przeszła, trwającą od lata 2015 r. i zakończoną
wiosną 2017 r. gruntowną modernizację, obejmującą
m.in. dostosowanie do wykonywania z niej
lotów przez F-35B. Wymieniono m.in. pokrycie jej
pasów startowych, tak by wytrzymało oddziaływanie
gazów wylotowych silników maszyn nowej
generacji podczas stosowania procedury skróconego
startu. Celem ćwiczenia „Lightning Dawn”
było sprawdzenie wszelkich aspektów związanych
z długotrwałym odległym przebazowaniem
maszyn tego typu, a więc kwestii logistycznych,
wsparcia eksploatacji, wyszkolenia personelu latającego
i technicznego, a także samolotów i sprzętu
towarzyszącego przed pierwszym rejsem na
pokładzie lotniskowca. Według przedstawicieli
londyńskiego Ministerstwa Obrony ich dobry
wynik spowodował, że podjęto decyzję o rozszerzeniu
skali zadań samolotów przebazowanych
na Cypr – postanowiono wykorzystać je w operacjach
bojowych. Okazją do tego było brytyjskie
zaangażowanie w operacje wymierzone przeciwko
bojownikom tzw. państwa islamskiego,
którzy nadal działają na pograniczu Syrii i Iraku.
W ramach operacji „Shader” trwa ono nieprzerwanie
od 26 września 2014 r., a w działaniach
uczestniczą trzy rodzaje brytyjskich sił zbrojnych,
choć główną rolę pełniły w niej dotąd samoloty
Tornado i Typhoon oraz bezzałogowce Reaper,
wykonujące loty z baz Akrotiri na Cyprze i Al Udeid
w Katarze.
O szczegółach tych działań opinia publiczna dowiedziała
się 25 czerwca, w czasie wizyty brytyjskiej
sekretarz obrony Penny Mordaunt na Cyprze. Po raz
pierwszy dwa F-35B wykonały patrol nad Syrią 16
czerwca, a wsparciem (czy raczej eskortą) dla nich
były maszyny Eurofighter Typhoon, które także stacjonują
w Akrotiri i samolot tankowania powietrznego
Airbus A330MRTT Voyager. Według komunikatu,
do 25 czerwca, F-35B wykonały dwanaście
kolejnych wylotów (lot każdej maszyny traktowany
był jako odrębna misja). Oficjalne dane nie podają
jednak, czy mowa o lotach nad obszarem Syrii i Iraku,
czy też w obrębie przestrzeni powietrznej Cypru
i nad wodami międzynarodowymi, na co wskazuje
krytyczna dla działań resortu obrony część brytyjskich
mediów. Brak jest także wiadomości, czy brytyjskie
F-35B przeprowadziły jakiekolwiek ataki na
cele naziemne, czy też ograniczały się do rozpoznania,
mając jednak w komorach uzbrojenie – dwie
bomby kierowane laserowo Paveway IV. Według
dokumentacji udostępnionej przez brytyjskie władze,
w tym roku, według stanu na 1 lipca, odnotowano
dwa ataki lotnicze z udziałem samolotów
RAF na przestrzeni ostatnich dwóch miesięcy.
W obu przypadkach chodziło o loty samolotów Eurofighter
Typhoon – 19 maja i 13 czerwca w północnej
części Iraku, podczas których zrzucono bomby
Paveway IV.
Debiut bojowy F-35B miał miejsce w pięć miesięcy
po ogłoszeniu 10 stycznia 2019 r. wstępnej gotowości
operacyjnej do działań z lotnisk na lądzie
[Initial Operating Capability (IOC) Land (L)] przez
617. Dywizjon, który wówczas miał na stanie
dziewięć Lightningów II. Pozostałe osiem, spośród
17 (stan na koniec czerwca br.) brytyjskich
F-35B stacjonuje w Stanach Zjednoczonych (trzy są
na stanie 17. Dywizjonu RAF w bazie Edwards w Kalifornii,
pięć dalszych w amerykańskim dywizjonie
VFMAT-501 w bazie Beaufort w Karolinie Południowej),
gdzie biorą udział w programie badawczo-
-rozwojowym konstrukcji, a także pełnią rolę maszyn
szkolno-treningowych. Wkrótce dostarczony
ma zostać 18. samolot.
Wielka Brytania stała się zatem trzecim państwem,
które wykorzystało najnowszy produkt
koncernu Lockheed Martin w realnych działaniach
bojowych. Nieoficjalnie debiut przypadł Izraelczykom,
a później do akcji swoje F-35A i F-35B skierowali
Amerykanie – US Marine Corps i US Air Force.
Wstępne oceny brytyjskie potwierdzają wcześniejsze
analizy izraelskie, mówiące o tym, że większość
niesprawności występujących w samolotach
dotyczy elektroniki. Co więcej, personel obsługi
technicznej dobrze ocenia możliwości systemu autodiagnostycznego
maszyny, co w wielu przypadkach
pozwala z wyprzedzeniem zaplanować niezbędne
prace obsługowe.
RAF wycofał swoje samoloty z Cypru 1 lipca.
Cztery przebazowano, ze wsparciem A330MRTT
Voyager, bezpośrednio do macierzystej bazy
54 Wojsko i Technika • Lipiec 2019
www.zbiam.pl

Przemysł obronny
Makieta europejskiego FCAS zaprezentowana po raz pierwszy 17 czerwca.
Salon International de l’Aeronautique
et de l’Espace 2019 cz. 1
Łukasz Pacholski
Tegoroczny Międzynarodowy Salon
Lotniczy i Kosmiczny w Paryżu, który
odbył się w dniach 17–23 czerwca,
z pewnością można uznać za wydarzenie
interesujące. Dzięki organizatorom,
którzy niemal do końca starali się
utrzymać w tajemnicy listę statków
latających, które pojawią się na lotnisku
Le Bourget, nie zabrakło niespodziewanych
premier ważnych z punktu
widzenia europejskich i narodowych
programów modernizacji technicznej.
Co więcej, ostatnie problemy cywilnej
gałęzi sektora, wpłynęły na to,
że to właśnie programy militarne
stanowiły główne koło zamachowe
tegorocznego Salon International
de l’Aeronautique et de l’Espace.
Fotografie w artykule Łukasz Pacholski.
Pierwszą zauważalną tendencją była znaczna
liczba wielozadaniowych samolotów
bojowych, znajdujących się w ofercie producentów
zachodnich, a także makiet dwóch
konstrukcji, które – jeśli ich rozwój będzie kontynuowany
i trafią do produkcji – mają szanse pojawić
się w kolejnych dziesięcioleciach w lotnictwach
państw Starego Kontynentu i Turcji. Była to
zauważalna zmiana, szczególnie jeśli spojrzy się
na salon z 2017 r., kiedy zupełnie fałszywie można
było odnieść wrażenie, że w tym segmencie rynku
maszyn wojskowych najważniejsza jest rywalizacja
pomiędzy Lockheed Martin F-35 Lightning II
a Dassault Rafale.
Wielozadaniowe samoloty bojowe
W tym roku swoje maszyny wystawili i promowali
prawie wszyscy producenci zachodni. Po raz kolejny
zabrakło jedynie samolotów koncernu Saab,
który nie sprowadził do stolicy Francji żadnego
z trzech latających prototypów JAS-39E Gripen. Pomimo
tego, dzięki uprzejmości strony szwedzkiej,
doszło do spotkania wysłannika miesięcznika „Wojsko
i Technika” z przedstawicielami szwedzkiej firmy
odpowiadającymi za ten program. Powodem
nieobecności samolotu był, ich zdaniem, napięty
program prób i fazy badawczo-rozwojowej, co
uniemożliwiło wysłanie maszyny do Paryża. Ten
sam problem, a także brak maszyn odpowiadających
pełnej konfiguracji E/F, był jednym z argumentów
stojących za wycofaniem się Saaba z planowanych
prób porównawczych w Szwajcarii,
gdzie JAS-39E/F Gripen był jednym z kandydatów
do walki o zamówienie Szwajcarskich Sił Powietrznych.
Ze względu na utrzymanie wymagań pierwotnie
sformułowanych przez Szwajcarów, Szwedzi
nie mogli przystąpić do prób i obecnie raczej
nie mają szans w programie NKF (Neues Kampfflugzeug).
Aktualnie prowadzone są zaawansowane
badania z wykorzystaniem dostępnych maszyn
na terenie Szwecji, wkrótce do programu ma dołączyć
czwarty egzemplarz, który jednocześnie będzie
pierwszym przeznaczonym dla Brazylii. Maszyna
ma przez pewien czas pozostawać
w Europie, a później zostanie przetransportowana
do Ameryki Południowej w celu kontynuowania
prób z udziałem lokalnych partnerów przedsięwzięcia.
Strona szwedzka wyraźnie wskazuje przy
tym, że współpraca z Brazylijczykami układa się
bardzo dobrze i według ich ocen, jest szansa iż po
dostawie pierwszej transzy JAS-39E/F Gripen do
Força Aérea Brasileira może dojść do podpisania
kontraktu na drugą partię samolotów tego typu.
Wszystko będzie, poza funduszami, zależeć od
pierwszych doświadczeń eksploatacyjnych, które
określą sens dalszych inwestycji w program.
Ciekawą koncepcję marketingową zastosował
na paryskim salonie Boeing, który w zapowiedziach
korporacyjnych anonsował obecność we
Francji samolotu F-15 Advanced Eagle. Maszyna ta
jednak nie pojawiła się, natomiast honoru rodziny
Eagle bronił na wystawie statycznej Departamentu
Obrony Stanów Zjednoczonych standardowy
F-15E Strike Eagle, z pokaźną liczbą namalowanych
symboli potwierdzających bojowe zaangażowanie
tego egzemplarza. Co ciekawe, amerykański
producent nie afiszował się z programem Advanced
Eagle, który skierowany jest do konkretnych, pozaeuropejskich,
klientów. Obecnie wiadomo, że coraz
bliższy jest moment podpisania kontraktu na
pierwszą partię F-15X z Departamentem Obrony
Stanów Zjednoczonych, zainteresowanie tą wersją
wyraził także Izrael, którego władze wystosowały
do Waszyngtonu oficjalne zapytanie o informację
(RFI). W zakładach w St. Louis trwa montaż
kolejnych samolotów dla Arabii Saudyjskiej,
a wkrótce ma zostać zaprezentowany pierwszy
egzemplarz dla kolejnego klienta, czyli Kataru.
Wydaje się, że w przypadku Starego Kontynentu,
strategia marketingowa obejmuje wyłącznie
F/A-18E/F Super Hornet Block III. Z nieznanych
56 Wojsko i Technika • Lipiec 2019
www.zbiam.pl

Przemysł obronny
Seryjny KC-46A Pegasus zadebiutował w Paryżu. Boeing promując ten samolot z pewnością liczy na zdobycie
takich rynków, na których sukcesu dotąd nie odniósł Airbus.
Wnętrze wystawionego w Paryżu A330MRTT zostało skonfigurowane do roli ewakuacji rannych, w dalszej części
kadłuba znalazły się także standardowe fotele pasażerskie.
broniło stoisko w jednej z hal wystawowych,
a wśród modeli prezentowano m.in. Su-57. Także
Chińska Republika Ludowa, po pozytywnej niespodziance
poprzedniego salonu, spoczęła na laurach
i ograniczyła się do modeli na stoiskach w halach.
Reprezentantem „chińskiej myśli technicznej”
był wielozadaniowy samolot bojowy JF-17, który
przyleciał z Pakistanu. Codziennie jeden z trzech
obecnych w Paryżu egzemplarzy brał udział w pokazach
w locie.
Obok wielozadaniowych samolotów bojowych
należy wspomnieć o turbośmigłowych maszynach
bojowych. Dwa takie samoloty oferowali
producenci z obu Ameryk – Embraer prezentował
swojego Super Tucano, świętującego kolejne sukcesy
rynkowe, natomiast Textron próbował kolejny
raz zainteresować odbiorców własną koncepcją
Beechcraft AT-6 Wolverine. Na stoisku koncernu Leonardo
prezentowano z kolei bojową wersję samolotu
M-346 Master, czyli M-346FA.
KC-46 vs A330MRTT
Dość nieoczekiwanie Paryż stał się także miejscem
starcia w segmencie wielozadaniowych samolotów
tankowania powietrznego. Na stoisku koncernu
Airbus prezentowano seryjnego, przeznaczonego
dla Armée de l’air A330MRTT (w ciekawej
konfiguracji kabiny pasażerskiej obejmującej moduł
ewakuacji medycznej, a także sekcję z klasycznymi
fotelami pasażerskimi), a po sąsiedzku, na
stoisku Boeinga, seryjnego KC-46A Pegasus, który
niestety nie został udostępniony do zwiedzania
przez media.
Wydaje się, że te konstrukcje podzielą na wiele
lat globalny rynek między siebie, oczywiście pozostawiając,
choćby ze względów politycznych, kawałek
tortu Izraelczykom, Rosjanom czy Chińczykom.
Widać to już wyraźnie po zamówieniach
i potencjalnych szansach marketingowych. Airbus
może pochwalić się zamówieniami od: Australii,
Francji, Arabii Saudyjskiej, Singapuru, Republiki Korei,
Zjednoczonych Emiratów Arabskich, Wielkiej
Brytanii i konsorcjum europejskich państw NATO
(Holandii, Luksemburga, Belgii, Republiki Federalnej
Niemiec oraz Norwegii – nie można wykluczyć,
że wkrótce grupa ta powiększy się). Cały czas prowadzone
są także zabiegi, aby powyższą listę rozszerzyć.
Ma temu służyć m.in. zacieśnienie współpracy
z amerykańskim Lockheed Martinem.
Nawiązana pod koniec 2018 r. kooperacja w programie
A330MRTT nie ma na celu sprzedaży samolotów
US Air Force, które wybrały KC-46A Pegasus,
lecz zdobycie innych zleceń. Mowa tu
chociażby o usługach z pozycji partnerstwa publiczno-prywatnego
– Departament Obrony zleca
część usług uzupełniania paliwa w powietrzu
(choćby w kontynentalnej części Stanów Zjednoczonych
i przy transferach międzykontynentalnych)
cywilnym podmiotom dysponującym tego
typu samolotami, a także włączeniu A330MRTT do
programu amerykańskiej pomocy wojskowej FMF
(wymagającego ponad 50% udziału w produkcji
przez komponenty pochodzące ze Stanów Zjednoczonych).
W obu sytuacjach może to pozwolić
na zdobycie nowych klientów, choćby Izraela, który
planuje zakup, właśnie poprzez fundusze programu
FMF, czterech samolotów tankowania powietrznego
nowej generacji. Z całą pewnością
Airbus już zdobył świetną pozycję, pokonując Boeinga
na rynkach dotąd zarezerwowanych dla firm
amerykańskich – choćby w Republice Korei i Singapurze.
Z kolei KC-46A Pegasus, dla którego był to debiut
na europejskich wystawach lotniczych, był jednym
z kilkunastu egzemplarzy już dostarczonych US Air
Force. Maszyna, która przyleciała z bazy McConnell,
cechowała się brakiem podskrzydłowych zasobników
z giętkimi przewodami tankującymi.
Zwycięstwo w programie KC-X dało Boeingowi
szanse na dostarczenie przynajmniej 179 samolotów
tego typu. Dodatkowo producent zdobył już,
za pośrednictwem procedury FMS, zamówienia na
dwa egzemplarze eksportowe, które trafią do Sił
Samoobrony Japonii (istnieje opcja rozszerzenia tej
umowy o dwie kolejne maszyny). Boeing wraz
z administracją federalną prowadzi działania zmierzające
do zdobycia kolejnych rynków zbytu,
wśród głównych kierunków wymienia się: Izrael,
Zjednoczone Emiraty Arabskie i niektóre państwa
NATO, szczególnie te, które nie przystąpiły do
wspólnej inicjatywy europejskich członków sojuszu
(czyli np. Polska). Mniejszy KC-46A dysponuje
atutem, którego pozbawiony jest A330MRTT –
bocznymi drzwiami cargo, umożliwiającymi przewóz
spaletyzowanych ładunków na głównym pokładzie.
Z kolei zasady zakupu w ramach programu
FMS ułatwiają zapewnienie wsparcia eksploatacji
samolotów przez cały okres użytkowania (w każdym
razie do chwili, gdy takie wsparcie jest realizowane
na rzecz US Air Force).
Perkoz po parysku
Z polskiego punktu widzenia ciekawym aspektem
tegorocznego paryskiego salonu była ekspozycja
wielozadaniowych śmigłowców wojskowych.
Jak powszechnie wiadomo, eksploatowane
w Siłach Zbrojnych RP leciwe Mi-2 mają być
wkrótce zastąpione przez nową konstrukcję, kryjącą
się pod kryptonimem Perkoz. Na razie projekt
trafił do „zamrażarki”, a w zamian mają być wydłużone
resursy poczciwych „czajników”. Mimo to,
warto chwilę zatrzymać się przy tym, co w tym
60 Wojsko i Technika • Lipiec 2019
www.zbiam.pl

Przemysł obronny
Perkoz à la Airbus w barwach Serbii, czyli H145M z modułem Hforce.
segmencie rynku prezentowano w Paryżu, mając
ten komfort, że możliwe jest wstrzymanie się
przez MON z wiążącymi decyzjami do czasu zakończenia
rozwoju niektórych wiropłatów.
Na stoisku koncernu Airbus specjaliści mogli zapoznać
się z seryjną maszyną kategorii lekkiej,
a więc śmigłowcem H145M. Prezentowany egzemplarz
powstał na zamówienie Serbii i wkrótce po
salonie miał zostać dostarczony do klienta. Dzięki
modułowi HForce H145M może zabrać na zewnętrznych
belkach uzbrojenie precyzyjne klasy
„powietrze–ziemia” i zasobniki z bronią maszynową
bądź granatnikami automatycznymi, pozwalające
na skuteczne bezpośrednie wsparcie jednostek
lądowych, dodatkowo w bocznych drzwiach
kabiny ładunkowej można zainstalować podstawy
dla ruchomych karabinów maszynowych. Sposób
ich montażu nie koliduje z za- i wyładunkiem żołnierzy
bądź ładunków, gdyż tylne drzwi kabiny zapewniają
jeszcze lepszy dostęp do siedzisk i przestrzeni
wewnątrz kadłuba. Wiropłat Airbusa staje
się coraz popularniejszy w segmencie lekkich wielozadaniowych
śmigłowców, poza Serbią został
zamówiony m.in. przez Węgry – w czasie salonu
poinformowano, że montaż pierwszego śmigłowca
dla tego odbiorcy już się rozpoczął.
Obok H145M, na stoisku Sił Zbrojnych Republiki
Francuskiej, prezentowano inny produkt
europejskiego potentata, a mianowicie makietę
śmigłowca H160M Guépard. Konstrukcja bazuje
na cywilnym modelu Airbus H160, a jego wersja
wojskowa będzie uniwersalną platformą
wszystkich rodzajów francuskich sił zbrojnych,
zastępując takie śmigłowce jak: AS550 Fennec,
SA 341/342 Gazelle, SA 316/319 Alouette III, AS365
Dauphin i AS565 Panther. Łącznie producent ma
dostarczyć Francji 169 egzemplarzy, z których
pierwsze mają trafić do linii w 2026 r. Nowy wiropłat
ma zapewniać możliwość transportu 5–6
w pełni uzbrojonych żołnierzy bądź przenoszenia
szerokiego zestawu uzbrojenia, obejmującego
m.in. pociski przeciwokrętowe MBDA Sea
Venom, kierowane pociski „powietrze–ziemia”
czy zasobniki z 20 mm działkami bądź 12,7 mm
wkm lub 40 mm granatnikami. W skład standardowego
wyposażenia ma wejść optoelektroniczna
głowica obserwacyjno-celownicza,
a także system samoobrony. Dosyć odległy termin
dostawy to m.in. wynik obecnego etapu
zaawansowania cywilnego programu H160.
Maszyna po raz pierwszy wzniosła się w powietrze
w czerwcu 2015 r. i aktualnie przechodzi
próby poprzedzające certyfikację. Producent
spodziewa się, że dostawy seryjnych śmigłowców
dla klientów cywilnych rozpoczną się
w połowie przyszłego roku.
Z uwagi na brak oficjalnych wymagań dotyczących
Perkoza trudno wywnioskować, która z konstrukcji
będzie najbardziej odpowiednia dla Sił
Zbrojnych RP. Obok pary wiropłatów koncernu
Airbus, w Paryżu można było zapoznać się z jeszcze
jednym potencjalnym następcą Mi-2, czyli Leonardo
AW139. Ten typ reprezentowany był przez
wiropłat należący do włoskich strażaków. Pomimo
dużych sukcesów na rynkach cywilnych, uzbrojona
wersja AW139M na razie nie może pochwalić się
analogicznym zainteresowaniem. W przypadku
zaoferowania śmigłowca AW139M MON ważnym
atutem AW139 jest wytwarzanie struktury kadłuba
wszystkich jego odmian w zakładach WSK „PZL-
-Świdnik”, należących do koncernu Leonardo. Inną
propozycją Włochów w programie Perkoz mógłby
być śmigłowiec AW169M.
Makiety kradną show
Można przewrotnie stwierdzić, że tegoroczny
Międzynarodowy Salon Lotniczy i Kosmiczny
w Paryżu skradły makiety nowych konstrukcji
lotniczych. Obok wymienionych wcześniej wielozadaniowych
samolotów bojowych FCAS
i TF-X, należy wspomnieć choćby pierwszą europejską
prezentację odrzutowych samolotów
szkolenia zaawansowanego Boeing/Saab T-X
i TAI Hürjet czy wielozadaniowych śmigłowców
Airbus H160M i Bell 525.
Airbus H160M – na razie w postaci makiety, czyli odpowiedź europejskiego giganta na zapotrzebowanie francuskich
sił zbrojnych, które potrafiły jedną decyzją ujednolicić cały park sprzętowy lekkich wielozadaniowych
śmigłowców wojskowych.
www.zbiam.pl Lipiec 2019 • Wojsko i Technika 61

Przemysł obronny
Dla amerykańsko-szwedzkiego projektu obecność
w Paryżu była okazją do pierwszej publicznej
prezentacji w Europie. Trudno się temu dziwić,
gdyż eksport ma być jednym z filarów programu.
T-X po sukcesie w Stanach Zjednoczonych budzi
duże zainteresowanie w skali globalnej, szczególnie
wśród użytkowników dwumiejscowych wersji
F-5 i T-38 Talon. Konstrukcja Boeinga i Saaba może
zabrać część rynku maszyn tej klasy. Na przykład
program, bardzo skądinąd udanego, Leonardo
M-346 już dziś stoi przed groźbą zamrożenia linii
montażu końcowego. Obecnie w zakładach włoskiego
producenta w Venegono montuje się maszyny
dla Polski i międzynarodowego ośrodka
szkolenia International Flight Training School. Sam
T-X znajduje się na etapie rozpoczęcia właściwej
fazy badawczo-rozwojowej. Z udziałem obu zbudowanych
maszyn, jak podkreślają Amerykanie,
reprezentujących standard produkcyjny, pod koniec
czerwca rozpoczęto pierwsze loty badawcze
związane z umową z Departamentem Obrony.
Analizy marketingowe, prowadzone przez Boeinga,
wskazują, że globalne zapotrzebowanie na maszyny
tej klasy to być może ok. 3000 egzemplarzy,
co wydaje się nieco zawyżone. Obecnie T-X to
wyłącznie samolot szkolno-treningowy, jednak
w przypadku pojawienia się zapotrzebowania na
instalację wyposażenia pozwalającego na przekształcenie
go w maszynę szkolno-bojową,
Boeing nie będzie miał z tym problemów.
Turecki Hürjet wydaje się być od razu rozwijany
według koncepcji maszyny szkolno-bojowej.
Z jednej strony ma służyć do szkolenia zaawansowanego
przyszłych pilotów wielozadaniowych
maszyn bojowych, a z drugiej być tanią alternatywą
lekkich maszyn bojowych i uzupełnieniem
choćby floty wielozadaniowych TF-X. Według
obecnych planów oblot prototypu ma nastąpić
ok. 2022 r., tylko dla tureckiego lotnictwa spodziewany
jest zakup ok. 70 egzemplarzy, które
zastąpią Talony. Nie można wykluczyć, że wzorem
choćby Republiki Korei, Turcy będą rozwijać
Bell 525, także jako makieta, ale skonfigurowana do transportu VIP. W przypadku zainteresowania potencjalnych
kontrahentów może być ciekawą alternatywą w segmencie militarnym.
Boeing z Saabem w Paryżu zaprezentowali makietę samolotu szkolenia zaawansowanego T-X.
wersję bojową, która stanowi ekonomiczną odpowiedź
na potrzeby wsparcia oddziałów lądowych
w konfliktach o niskiej intensywności,
w każdym razie takich, w których przeciwnik nie
dysponuje zaawansowanymi środkami obrony
przeciwlotniczej.
n
Kolejną makietą TAI był Hürjet, który wyraźnie idzie w kierunku maszyny szkolenia zaawansowanego i lekkiego samolotu pola walki.
62 Wojsko i Technika • Lipiec 2019
www.zbiam.pl

Okręty wojenne
Prototypowy Paolo Thaon di Revel tuż przed wodowaniem. Dziobnica z wysuniętą częścią wave piercing jest cechą rozpoznawczą tej jednostki. Po raz pierwszy zastosowano ją na
okręcie. Jej konstrukcję sprawdzono na cywilnym promie.
Tomasz Grotnik
15 czerwca, w stoczni Fincantieri
w Muggiano koło La Spezii,
zwodowano wielozadaniowy
patrolowiec pełnomorski
Paolo Thaon di Revel dla włoskiej
Marina Militare. Prototypowa
jednostka, klasyfikowana nieco
pokrętnie jako Pattugliatore Polivalente
d’Altura (PPA), jest w istocie nowym
wcieleniem fregaty odpowiadającej
zapotrzebowaniu na nawodne okręty
wielozadaniowe, o wysokim stopniu
modułowości i przygotowane
do eksploatacji w obliczu obecnych
oraz perspektywicznych wyzwań
kolejnych dekad XXI wieku.
Ilustracje w artykule: Fincantieri, OCCAR, Marina
Militare, Leonardo, Tomasz Grotnik.
PPA – rozmiar uniwersalny
Tendencji ograniczania liczby okrętów zasadniczych
klas, wynikającej z redukcji nakładów ich rekonfiguracji stosownie do potrzeb.
otrzymają przestrzenie modułowe z możliwością
finansowych na obronność, towarzyszy silny Jednak to Włosi poszli o krok dalej i stworzyli
nacisk na projektowanie platform o coraz szerszym okręty prawdziwie elastyczne w eksploatacji, które
dzięki swoim cechom konstrukcyjnym muszą
zakresie zadań. Funkcje związane ze stałą obecnością
na akwenach zainteresowania operacyjnego, zastąpić znacznie większą liczbę jednostek starszej
generacji i różnego przeznaczenia.
odstraszania i zwalczania zagrożeń, są dziś uzupełniane
o zdolności do elastycznej projekcji siły, operacji
utrzymywania bezpieczeństwa morskiego Programma di Rinnovamento
i tworzenia świadomości sytuacyjnej dla instytucji W ramach realizowanego programu odnowy Marina
Militare – Programma di Rinnovamento – po-
państwa, jak również reagowania kryzysowego
i wsparcia misji pokojowych oraz humanitarnych. wstają cztery typy nowych jednostek różnych klas.
Coraz ważniejsze stają się przy tym ekonomiczność
i czystość zespołu napędowego –„zielona flota” to Logistico (A 5335 Vulcano, zwodowany 22 czerw-
Są to: okręt wsparcia logistycznego Unità di Suppor-
przestała być domeną armatorów cywilnych. ca 2018 r.), śmigłowcowiec desantowy-dok Unità
Pierwszym zwiastunem „dziwnych” fregat było Anfibia Multi-ruolo (Trieste, zwodowany 19 maja
pojawienie się pary duńskich wielozadaniowych br.), dwa szybkie okręty wielozadaniowe dla sił
okrętów wsparcia typu Absalon, będących hybrydą
fregaty z jednostką uniwersalną, wyposażoną Velocità (P 420 Angelo Cabrini, zwodowany
specjalnych Unità Navale Polifunzionale ad Alta
w obszerny pokład ładunkowy. Także Niemcy będący
pod presją cięć budżetowych rozwinęli ideę 19 maja br.) i 10 omawianych w tym artykule pa-
26 maja 2018 r. i P 421 Tullio Tedeschi, zwodowany
intensywnej eksploatacji i podwójnych załóg, trolowców wielozadaniowych Pattugliatore Polivalente
d’Altura. Ponadto trwają konsultacje tech-
tworząc swoje fregaty „ekspedycyjne” typu F125
(Baden-Württemberg). Jednostki o wyporności ponad
7000 t, krytykowane za niedozbrojenie w ty-
szybkiego oceanicznego niszczyciela min o prędniczne
dotyczące Cacciamine Oceanici Veloci, czyli
powe systemy, są za to wyposażone w środki niezbędne
do działań przybrzeżnych i wsparcia nych i Unità Supporto Subacqueo Polivalente –
kości maksymalnej 25 w. do operacji ekspedycyj-
działań pododdziału sił specjalnych. Najnowsze wielozadaniowej jednostki ratowniczej okrętów
hiszpańskie jednostki typu F110 (szerzej w WiT podwodnych. Realizacja drugiego projektu ma ruszyć
w tym 2/2019) czy brytyjskie typu 26 (City) również
roku.
66 Wojsko i Technika • Lipiec 2019
www.zbiam.pl

Siły morskie
Egipt – morska potęga świata arabskiego
Okręt projekcji siły Anwarel El-Sadat podczas współpracy z hiszpańskim odpowiednikiem Juanem Carlosem I. Uwagę zwracają dwa zaształowane na pokładzie startowym Mistrala,
samobieżne zestawy przeciwlotnicze AN/TWQ-1 Avenger, stanowiące tymczasowe rozwiązanie do czasu wzmocnienia uzbrojenia obronnego. Zakup Mistrali przez Egipt był zaskakujący.
Znaleźli się nawet politycy, i to w Polsce, którzy uwierzyli, że był to tylko zabieg techniczny, aby przekazać je później Rosji za symbolicznego dolara amerykańskiego.
Marcin Chała
Po niemal półwiecznym okresie
stagnacji znaczenie współczesnych
Sił Morskich Arabskiej Republiki Egiptu
w strefie Afryki Północnej i Bliskiego
Wschodu dynamicznie wzrasta.
Pod względem liczby eksploatowanych
jednostek są one klasyfikowane
na drugim miejscu w regionie – zaraz
za Turcją – i szóstym na świecie.
Jakkolwiek znaczna część ich floty
to wciąż jednostki z drugiej ręki,
stanowiące barwny konglomerat
okrętów ze Wschodu i Zachodu,
to ostatnie nabytki, a wraz z nimi tempo
ich pozyskiwania, muszą robić wrażenie
nie tylko wśród państw Lewantu,
ale nawet na krajach europejskich,
dysponujących względnie
silnymi i nowoczesnymi
marynarkami wojennymi.
Fotografie w artykule: Siły Morskie Egiptu,
Vosper Thornycroft, US Navy, Marina Militare,
Armada Española.
Siły Morskie Egiptu utworzono w 1928 r.
Obecnie ich głównymi zadaniami są: obrona,
liczącej ponad 2900 km, linii brzegowej
wzdłuż mórz Śródziemnego i Czerwonego, obrona
podejść do jednej z najważniejszych dróg wodnych
świata – Kanału Sueskiego oraz wsparcie
działań wojsk lądowych. Zagrożenia, z którymi
musi się zmierzyć, pochodzą z kilku źródeł – konfliktów
lokalnych, w tym wojen „domowych” (Syria),
terroryzmu (ISIS), rozwoju piractwa morskiego
m.in. w rejonie Zatoki Adeńskiej, kryzysów humanitarnych,
a także nielegalnej migracji i handlu
bronią.
Historia współczesnych Sił Morskich Egiptu to po
części także dzieje oręża rakietowego na morzu.
Egipskie okręty jako pierwsze na świecie wykorzystały
bojowo kierowane przeciwokrętowe pociski
rakietowe (pokpr) do zatopienia innej jednostki
morskiej. 21 października 1967 r. z dwóch kutrów
rakietowych proj. 183R wystrzelono cztery pociski
P-15 (4K40), które zniszczyły izraelski niszczyciel Ejlat
brytyjskiego typu Z (eks-HMS Zealous).
Do dziś Siły Morskie Egiptu są bardzo zróżnicowane
pod względem uzbrojenia. Obecnie w służbie
znajdują się jednostki zarówno zachodniej,
wschodniej, jak i dalekowschodniej proweniencji.
Przez dekady rdzeń egipskiej floty stanowiły okręty
pozyskane od najważniejszego wówczas sojusznika
tj. ZSRS, z których część wciąż pozostaje
w linii. Niemal 30-letni okres rządów prezydenta
Muhammada Husniego as-Sajjid Mubaraka (objął
urząd 14 października 1981 r.), który zastąpił na
stanowisku Muhammada Anwara as-Sadata, to
czasy zacieśniania współpracy m.in. ze Stanami
Zjednoczonymi, Wielką Brytanią i Chińską Republiką
Ludową. Umożliwiło to zakupienie w latach
1994–1998 w Stanach Zjednoczonych sześciu fregat,
w tym dwóch typu Knox – Damyat (961,
eks-USS Jesse L. Brown, FF 1089) i Rasheed (966,
eks-USS Moinester, FF 1097) i czterech typu
O. H. Perry – Alexandria (911, eks-Mubarak, eks-USS
Copeland, FFG 25), Taba (916, eks-USS Gallery, FFG
26), Sharm el-Sheikh (901, eks-USS Fahrion, FFG 22)
i Toushka (906, eks-USS Lewis B. Puller, FFG 23).
Od sojusznika z Dalekiego Wschodu w latach
1983–1984 zakupiono z kolei cztery okręty podwodne
proj. 033. W 1988 r. zawarto umowę na ich
modernizację, jednak w związku z perturbacjami
(m.in. zablokowaniem kontraktu przez Kongres
Stanów Zjednoczonych), właściwe prace rozpoczęto
dopiero w kwietniu 1992 r., a ich wykonawcą
została firma Loral Sonar Systems (obecnie L-3
Technologies). W ich ramach jednostki otrzymały
m.in.: system dowodzenia Loral Librascope ENFCS
(Egyptian Navy Fire Control System), aktywno-pasywny
system hydrolokacyjny Atlas Elektronik
CSU-3-4, peryskop Kollmorgen Model 76, maszt
optoelektroniczny Kollmorgen Model 86, system
74 Wojsko i Technika • Lipiec 2019
www.zbiam.pl

Okręty wojenne
Tomasz Grotnik
„1 lipca na rosyjskim głębinowym
aparacie naukowo-badawczym
wybuchł pożar, zginęło 14 marynarzy-
-podwodniaków” – od tych słów
zaczął się pierwszy oficjalny i bardzo
oszczędny w informacje komunikat
Ministerstwa Obrony Federacji
Rosyjskiej, opublikowany w Internecie
po tragedii, do jakiej doszło na jednym
z okrętów podwodnych Floty Północnej.
Początkowo nie było nawet wiadomo,
o jaką jednostkę chodzi. Kolejne
przekazy nie przyniosły znacząco
więcej informacji. Dopiero dociekania
hobbystów, jak też nieoficjalne
przecieki do mediów, pozwoliły
na ustalenie pewnych faktów,
choć do rzetelnego opisania całej
historii wciąż jest jeszcze daleko.
Ilustracje w artykule: Top Gear Russia, US Navy,
balancer.ru, CNII Kryłowa.
Incydent miał miejsce na rosyjskich wodach terytorialnych.
Aparat badał strefę przydenną
i dno Oceanu Światowego w interesie Marynarki
Wojennej. Pożar pojawił się podczas pomiarów
batymetrycznych. Ludzie zginęli w wyniku
zatrucia produktami spalania. Pożar ugaszono
siłami załogi [...]. Trzy dni później minister obrony
Siergiej Szojgu w rozmowie z prezydentem
Władimirem Putinem dodał: Określono główną
przyczynę incydentu – był nią pożar w jamie baterii
akumulatorów, który potem się rozprzestrzenił.
Na pytanie Putina o stan siłowni jądrowej
odparł: Jest ona całkowicie odizolowana […]
ponadto załoga wykonała niezbędne działania
w celu zabezpieczenia siłowni, dzięki czemu jest
ona sprawna. Pozwoli to przywrócić aparat do
użytku w krótkim czasie. Konkluzją telewizyjnego
show „otwartości” Kremla było stwierdzenie
Jedno z niewielu ogólniedostępnych zdjęć autonomicznej stacji głębinowej I rangi AS-31 projektu 10831 Kalitka,
znanej szerzej jako Łoszarik.
Czternaście ofiar Łoszarika
Szojgu: Po wstępnych ocenach komisji z udziałem
konstruktorów i przedstawicieli przemysłu, znaną powszechnie pod przezwiskiem Łoszarik.
stację głębinową (AGS) I rangi proj. 10831 Kalitka,
remont aparatu jest możliwy. Specjaliści określają
czas trwania i zakres prac.
Autonomiczne stacje głębinowe
Spektakl ten nie przyniósł odpowiedzi na zasadnicze
pytania o przebieg wypadku, jego okoskowe
zaprzątała uwagę Kremla już w połowie
Eksploracja dna oceanicznego na potrzeby wojliczności,
miejsce i faktyczne konsekwencje dla ubiegłego stulecia. Na mocy uchwały nr 722-271
„aparatu”, którego nazwy nawet nie podano. Komitetu Centralnego KPZS i Rady Ministrów
Wszystko przebiegło, jak według „dobrego ZSRS z 25 września 1965 r. w CKB-18 z Leningradu
i sprawdzonego” scenariusza z katastrofy okrętu (później CKB MT Rubin) rozpoczęto prace nad autonomiczną
głębinową stacją naukowo-badaw-
podwodnego K-141 Kursk przed 19 laty.
Na początku było wiadomo jedynie, że „aparat”
podlegał Głównemu Zarządowi Badań Głę-
Ministerstwu Przemysłu Stoczniowego i dowódzczą.
Zakończono je w 1970 r., a projekt przekazano
binowych MO FR (GUGI). Dociekliwość internautów
pozwoliła dość szybko zidentyfikować Wołna (od 1974 r., po połączeniu z SPMB Maszinotwu
WMF. Dwa lata później w leningradzkim CKB
ów „aparat”. Pomocną wskazówką okazała się strojenija – SPMBM Małachit) rozpoczęto projektowanie
odpowiednika „specjalnego” pod kierow-
liczba ofiar. Ponieważ było wiadomo, że z jednostki
wydobyto 14 ciał, a 4–5 innych marynarzy
trafiło do szpitala w Siewieromorsku, mimo było pojawienie się amerykańskiej jednostki NR-1
nictwem S. M. Bawilina. Dodatkowym impulsem
początkowo podawanej błędnej nazwy AS-12, o podobnym przeznaczeniu, która weszła do
stało się jasne, że chodzi o AS-31, autonomiczną służby 27 października 1969 r. W efekcie tych prac
AGS projektu 1910 Kaszałot, prawdopodobnie AS-33.
Zbliżenie części dziobowej AGS proj. 1910 Kaszałot. Opływniki na kadłubie kryją pędniki manewrowe.
Podobne rozwiązania zastosowano na Łoszariku.
80 Wojsko i Technika • Lipiec 2019
www.zbiam.pl