Ιστορικό Ιεράς Μονής Παναγία Παπλινού Ιεράπετρας

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Ο Ν
Ι Ε Ρ Α Σ Μ Ο Ν Η Σ Π Α Ν Α Γ Ι Α Σ
Π Α Π Λ Ι Ν Ο Υ
Ι Ε Ρ Α Π Ε Τ Ρ Α Σ
Ἡ πάλαι ποτε διαλάμψασα μονή τῆς Παναγίας Παπλινοῦ
Kείμενα: Γιάννης Γ. Χρηστάκης,
Ἐπίτιμος Σχολικός Σύμβουλος
Ἐπιμέλεια: Ἀρχιμ. Κύριλλος Διαμαντάκης,
Πρωτοσύγκελλος Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης καί Σητείας

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Σ Ε Β Α Σ Μ Ι Ω Τ Α Τ Ο Υ
Ἕνα ἀπό τά πλέον ἱστορικά
καί μαρτυρικά μοναστήρια τῆς
Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἱεραπύτνης
καί Σητείας ἀποτελεῖ ἡ πάλαι
ποτέ διαλάμψασα γυναικεία
Ἱερά Μονή Παναγίας Παπλινοῦ
Ἱεράπετρας, ἡ ὁποία μαρτυρεῖ τή
μακραίωνη μοναστική παράδοση
τοῦ τόπου μας, ἀφοῦ ἡ ἵδρυσή
της ἀνάγεται στά τελευταῖα
χρόνια τῆς Ἑνετοκρατίας στήν
Κρήτη.
Ἀποτέλεσε, ὅπως καί ὅλα τά
μοναστήρια τῆς Ὀρθόδοξης
Ἐκκλησίας, ἐργαστήρι τῶν Ἁγίων
τῆς ἀμωμήτου πίστεως.
Οἱ Μοναχές πού ἀσκήθηκαν
στόν ἱερό χῶρο τῆς Παπλινοῦ
ἀφοσιώθηκαν στό πιό ὑψηλό
καί ἐπίπονο ἔργο τῆς κατά Χριστόν
ζωῆς καί τελειώσεως.
Ἀναδείχθηκαν δοχεῖα τῆς θείας
Χάριτος καί εὐώδη ἄνθη τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος καί πολλές
ἀπό αὐτές Ὁσιομάρτυρες καί
Ἐθνομάρτυρες, ἀφοῦ ὑπέστησαν
ταπεινωτικό καί μαρτυρικό
θάνατο τό 1822-23 κατά τήν
ἀποτρόπαιη σφαγή, λεηλασία
καί καταστροφή τῆς Μονῆς ἀπό
τόν γενίτσαρο Μεχμέτ Πιλαβά
καί τούς ἄνδρες του.
Xρέος εἶναι νά γνωρίσουμε τή
μαρτυρκή ἱστορία τῆς Μονῆς
πού ἀποτελεῖ τμῆμα τῆς πλούσιας
τοπικῆς μας ἱστορίας. Τό
0

παρόν ἔντυπο εἶναι μία ἐλάχιστη τιμή στή μακαρία μνήμη τῶν
Μοναζουσῶν πού μαρτύρησαν στό μοναστήρι τά δύσκολα χρόνια
τῆς Τουρκοκρατίας «γιά τοῦ Χριστοῦ τήν πίστη τήν ἁγία καί
τῆς πατρίδος τήν ἐλευθερία», σύμφωνα μέ τόν Μακρυγιάννη.
Αἰσθανόμαστε τήν ἀνάγκη νά εὐχαριστήσουμε τόν καταξιωμένο
συντοπίτη μας ἐκπαιδευτικό καί συγγραφέα τῆς τοπικῆς
ἱστορίας κ. Γιάννη Χρηστάκη, γιά τή σύντομη ἀλλά περιεκτική
καταγραφή τῆς ἱστορικῆς διαδρομῆς τῆς Ἱ. Μονῆς Παπλινοῦ
μέσα στό διάβα τῶν αἰώνων. Συγχαίρομε θερμά τούς ἀνώνυμους
καί ἐπώνυμους δωρητές καί τούς εὐσεβεῖς προσκυνητές, τόν
Πολιτιστικό Σύλλογο Βαϊνιᾶς καί ἰδιαιτέρως τόν πολλά μοχθήσαντα
γιά τόν ἐξωραϊσμό τῶν χώρων τοῦ μοναστηριοῦ
Αἰδεσιμώτατο π. Γεώργιο Γιανναδάκη, Ἐφημέριο τῆς Ἐνορίας
Βαϊνιᾶς, ὅπου καί ὑπάγεται σήμερα ἡ Μονή Παπλινοῦ. Ὅλοι
τους, μέ μοναδικό κίνητρο τήν ἱερή εὐλάβεια καί ἄδολη ἀγάπη
τους πρός τήν Θεομήτορα Μαρία καί τόν ἱερό τοῦτο χῶρο, συνέβαλαν
ὥστε τό ἱστορικό μοναστήρι τῆς Παπλινοῦ νά συνεχίζει
μέχρι σήμερα τή λειτουργία του καί ἰδιαίτερα κάθε χρόνο
τόν Αὔγουστο, ἀποτελώντας ἕνα ἀπό τά μεγαλύτερα προσκυνήματα
τῆς Παναγίας στήν Ἀνατολική Κρήτη.
Τήν κατανυκτική περίοδο τοῦ Δεκαπενταυγούστου ἑκατοντάδες
πιστοί βρίσκουν καταφύγιο ψυχικῆς ἠρεμίας καί γαλήνης
στήν εἰδυλλιακή τοποθεσία τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Παπλινοῦ πού
συνδυάζει τό βουνό μέ τό πράσινο καί τή μοναδική θέα πρός
τό Λιβυκό πέλαγος. Ἐκεῖ συμμετέχουν στίς ἱερές ἀκολουθίες
τοῦ νυχθημέρου καί προετοιμάζονται κατάλληλα γιά τήν
ἑορτή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, πού ἀποτελεῖ τή μεγαλύτερη
Θεομητορική ἑορτή καί μία ἀπό τίς σπουδαιότερες τοῦ
ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους.
Καί εἶναι ὄντως τό «Πάσχα τοῦ καλοκαιριοῦ» γιατί ἑορτάζουμε
τήν «ἀθάνατο κοίμηση», δηλαδή τή μετάσταση-τή μετάβαση
καί τό πέρασμα τῆς Ἀειπαρθένου Μαρίας στήν ἑτοιμασμένη
Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, στήν ὄντως ζωή, πρίν ἀπό τήν ἡμέρα τῆς
κρίσεως καί τῆς ἀνταποδόσεως. Ἑκείνη ἀποτελεῖ τήν καλύτερη
μεσίτρια πρός τόν φιλάνθρωπο Θεό καί τόν μονογενή Υἱό
της, ἀπό τόν ὁποῖο ἔχει λάβει τή διαβεβαίωση ὅτι «πᾶσα ψυχή
0

ἐπικαλουμένη τό ὄνομά της, οὐ μή καταισχυνθῇ, ἀλλ᾽ εὕρῃ ἔλεος
καί παράκλησιν καί ἀντίληψιν καί παρρησίαν καί τῷ νῦν αἰῶνι
καί ἐν τῷ μέλλοντι». Ἡ πλήρης συγκατάθεση τῆς Θεοτόκου στό
θέλημα τοῦ Θεοῦ τήν κατέστησε συνεργό στό ἔργο τῆς σωτηρίας
τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Εὔλογα ἔγινε τό πιό ἀγαπημένο
καί ἱερό πρόσωπο μετά τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό καί συγκεντρώνει
τήν τιμή καί τήν εὐλάβεια τῶν χριστιανῶν κάθε ἐποχῆς.
Αὐτό μαρτυρεῖται ἀπό τά ἑκατοντάδες κοσμητικά ἐπίθετα πού
ἀποδίδονται στήν «ὑψηλοτέρα τῶν Οὐρανῶν», καί τούς πολυάριθμους
ὕμνους πού ἔγραψαν ἐμπνευσμένοι μελωδοί καί
ὑμνογράφοι τῆς Ἐκκλησίας μας.
Εὐχόμαστε ἀπό καρδίας ἡ μεσιτεία, ἡ παραμυθία καί ἡ προστασία
τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, μαζί μέ τίς πρεσβεῖες καί τοῦ
Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Φανουρίου τοῦ Θαυματουργοῦ πού
τιμᾶται στό πρόσθετο κλίτος τῆς Ἱ. Μονῆς Παπλινοῦ, νά εἶναι
ἀδιάλειπτη καί Μητρική, γιά νά κατευθύνει ὁ Πανάγαθος Θεός
τά διαβήματα ὅλων μας «εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν» (Β´ Κορ. 9,8)
καί νά μᾶς ἐνδυναμώνει στόν ἀγώνα καί στίς δοκιμασίες τῆς
ζωῆς μας, ὥστε νά φθάσουμε νά ἀκούσουμε ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως
τῆς εὐκταίας θεϊκῆς φωνῆς: «εὖ, δοῦλε ἀγαθέ καί πιστέ… εἴσελθε
εἰς τήν χάραν τοῦ Κυρίου σου» (Ματθ. 25,21), ὅταν κι ἐμεῖς ἀπό
τώρα προσευχόμαστε θερμά λέγοντας «Τήν πᾶσαν ἐλπίδα μου
εἰς Σέ ἀνατίθημι, Μῆτερ τοῦ Θεοῦ, φύλαξόν με ὑπό τήν σκέπην
Σου».
Ἱεράπετρα, 1 Αὐγούστου 2010.
Μέ ἐγκάρδιες εὐχές
καί ἀγάπη Χριστοῦ
04
† Ὁ Ἱεραπύτνης καί Σητείας Εὐγένιος

ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ
Ἡἐπαρχία Ἱεράπετρας ὑστεροῦσε ἀπό παλιά σέ μονές
ἔναντι τῆς ἐπαρχίας Σητείας, ὄχι ἐπειδή ὁ πληθυσμός
της ἦταν λιγότερος θρησκευόμενος, ἀλλά ἐξαιτίας τοῦ ὅτι
δέν προσφερόταν γιά τό μοναχισμό, μιά πού δέν διέθετε
τίς κατάλληλες ἐρημικές τοποθεσίες, τά ἀπόκρημνα μέρη
καί τίς σπηλαιώδεις πτυχώσεις τοῦ ἐδάφους, ὅπου, γιά λόγους
μοναχικῆς ἀπομόνωσης καί ἀσφάλειας, κτίζονταν τά
περισσότερα μοναστήρια τήν ἐποχή πού ἤκμαζε ὁ μοναχισμός.
Καί κάνομε τή σύγκριση μέ τήν ἐπαρχία Σητείας,
ἐπειδή οἱ δύο αὐτές περιοχές ἀποτελοῦσαν σχεδόν πάντα
μία Ἐπισκοπή καί ἑπομένως εἶχαν κοινή ἐκκλησιαστική
ἱστορική πορεία.
Οἱ μονές πού ἀναπτύχθηκαν στήν ἐπαρχία Ἱεράπετρας
ἦταν ριζωμένες στίς πλαγιές τῶν βουνῶν πού σχηματίζουν
τό λεκανοπέδιο τῆς Ἱεράπετρας καί κυρίως στή δυτική του
πλευρά (Πάνω Καρκασίων, Κάτω Καρκασίων, Βαϊωνέας,
Ἐξακουστῆς καί Καρυδίου). Στίς ἀνατολικές κλιτύες τῆς
κοιλάδας, μαζί μέ μερικές ἄλλες (Ψάθης, Ἁρμοῦ, Βρυωμένης
καί Φανερωμένης), σέ μιά περιοχή, ὄχι καί τόσο δύσβατη,
ἦταν κτισμένη ἡ μονή Παπλινοῦ.
0

Βρισκόταν στή θέση «Καθαράδες», ἀνατολικά της Ἱεράπετρας,
10 περίπου χιλιόμετρα, δύο ὧρες ὁδικῶς, ὅπως
μετροῦσαν παλιότερα τίς ἀποστάσεις, στίς νότιες ὑπώρειες
τῶν βουνῶν τῆς Θρυφτῆς, σέ μικρή ἀπόσταση ἀπό τή θάλασσα.
Ἦταν ἀφιερωμένη στήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου,
πού γιορτάζει στίς 15 Αὐγούστου.
Το ἀποτρόπαιο ἔγκλημα τοῦ Μεχμέτ Πιλάβα
Μέχρι τό 1823 ἡ μονή Παπλινοῦ ἦταν ἄσημη καί ἄγνωστη
στόν πολύ κόσμο. Ἕνα ὅμως ἀποτρόπαιο ἔγκλημα τήν
ἔκαμε θλιβερά περιώνυμη καί γνωστή. Πρόκειται γιά τό
ἀπεχθέστατο ἔγκλημα τοῦ Μεχμέτ Πιλαβᾶ ἤ Πιλαβομεμέτη
καί τῆς συμμορίας του εἰς βάρος τῶν καλογραιῶν τῆς
μονῆς.
Ὁ περιβόητος αὐτός γενίτσαρος εἶχε ἕδρα του τό χωριό
Χουμεριάκο τοῦ Μεραμβέλλου. Λίγο ὅμως πρίν ἀπό τήν
ἔκρηξη τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821, ἴσως τό 1816, ἦλθε καί
ἐγκαταστάθηκε στήν Ἱεράπετρα, καθώς ἐκδιώχθηκε ἀπό
06

τούς ὁμόθρησκούς του, ἐξαιτίας τῶν ἐγκλημάτων πού διάπραττε
εἰς βάρος καί αὐτῶν τῶν ἴδιων.
Ἡ σκληρότητα καί βαρβαρότητα του ἦταν παροιμιώδης.
Ὁ Ἐμμ. Ἀγγελάκης στά «Σητειακά» του τόν περιγράφει ὡς
ἑξῆς:
«Προέβαινεν εἰς παντός εἴδους κακουργήματα, ἰδίως εἰς
τά παρά τήν παραλίαν χωρία τῆς Σητείας... ὅπου ἐπήρχετο
αἰφνιδιαστικῶς κακοποιῶν καί ληστεύων τούς ἀόπλους
καί ἀπροστατεύους χριστιανούς...» (Σητειακά, τ.β. σ. 72-
73).
Τόση καί τέτοια ἦταν ἡ ἐγκληματική του συμπεριφορά, πού
καί στήν Ἱεράπετρα ἡ τουρκική διοίκηση ἀναγκάσθηκε νά
τόν περιορίσει στό φρούριο τῆς πόλης, γιά νά ἀποτρέψει
τήν κακοποιό του δράση. Οἱ ὀρτάκηδες του ὅμως ἄσκησαν
πίεση στίς τουρκικές ἀρχές καί ἀφέθηκε ἐλεύθερος.
Μετά τήν ἀποφυλάκιση του ἀποθρασύνθηκε περισσότερο
καί συνέχισε τήν ἐγκληματική του δραστηριότητα μέ μεγαλύτερο
πάθος. Μιά ἀνοιξιάτικη λοιπόν νύκτα τοῦ 1823,
μαζί μέ τή συμμορία του κατευθύνθηκε πρός τή Μονή
0

Παπλινοῦ, ὅπου μόναζαν ἀρκετές καλογριές. Ἐδῶ παρέμεινε
μερικές μέρες εὐωχούμενος καί ὅταν ἱκανοποίησε τίς
ἀκόρεστες γαστριμαργικές του ὀρέξεις, θέλησε ὅλη ἡ συμμορία
νά κορέσει καί τίς ζωώδεις της σεξουαλικές ὁρμές.
Βίασαν λοιπόν τίς καλογριές κι ὕστερα τούς ἀπέκοψαν
τά στήθη καί τά ἀπόκρυφά τους μέρη. Ἅρπαξαν μετά ὅ,τι
βρῆκαν στό μοναστήρι καί ἀφοῦ ἐπιβιβάσθηκαν σέ μία
βάρκα μέ κάποια ζῶα πού ἔκλεψαν διεκπεραιώθηκαν στό
νησάκι Κουφονήσι, ὅπου συνέχισαν τίς εὐωχίες τους καί
τίς διασκεδάσεις. Ἀλλά ἐδῶ ἦλθε καί ἡ δίκαιη τιμωρία
τους. Οἱ ὁπλαρχηγοί τῆς περιοχῆς ἔμαθαν τά γενόμενα
κι ἔτρεξαν στό νησάκι, ὅπου, μέ ἀρκετή δυσκολία, τούς
ἐξόντωσαν ἐκτός ἀπό τρεῖς πού διέφυγαν.
Ὁ Ἐμμ. Ἀγγελάκης περιγράφει τό περιστατικό ὡς
ἑξῆς: «Εἰσελθόντες εἰς τήν μονήν εὗρον τάς μοναχάς
ἀπροστατεύτους καί ἀφοῦ ἔφαγον καί ἔπιον... ἠσέλγησαν
αἰσχρῶς, ὡς κτήνη ἐπ᾽ αὐτῶν, εἶτα ἀποκόψαντες τούς
μαστούς καί τά ἀπόκρυφα αὐτῶν μέρη καί διαρπάσαντες
πᾶσαν τήν κινητήν περιουσίαν τῆς μονῆς ἀπῆλθον...».
08

Ἡ Μονή μετά τό ἔγκλημα τοῦ Πιλαβομεμέτη
Ἔκτοτε ἡ μονή, γιά ἕνα μεγάλο χρονικό διάστημα, δέ
λειτουργοῦσε. Ἡ πρώτη ἴσως ἀπόπειρα ἀνακαίνισής της
ἔγινε τό 1843. Αὐτό προκύπτει, ὅπως ἰσχυρίζεται ὁ Γ.
Μαρκόπουλος (Γεράπετρος καί Γεραπετρίτες, σ. 111) ἀπό
μία ἐπιγραφή, πού ἀναφέρεται στήν ἀνακαίνιση αὐτή.
Εἶναι ὡστόσο βέβαιο, ὅπως προκύπτει ἀπό πρωτογενεῖς
πηγές, ὅτι ἡ Μονή Παπλινοῦ λειτουργοῦσε κατά τήν τελευταία
περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας, ὡς παράρτημα τῆς
Μονῆς Τοπλοῦ καί μάλιστα ὡς Σταυροπηγιακή, πού ἦταν
καί ἡ ἴδια.
Τήν ἐποχή αὐτή ἡ Μονή περιελάμβανε ἕνα μικρό ναΐσκο,
λίγα οἰκήματα, ἕνα κηπάριο καί μερικές ἀγριάδες μέ χαρουπόδεντρα.
Τή δεκαετία τοῦ 1880 μάλιστα ἡ Μονή εἶχε
ἐκμισθωθεῖ στόν Ἀνδρ. Φαφουτάκη ἀπό τήν Ἱεράπετρα,
ἐνῶ παρέμενε σ᾽ αὐτή κι ἕνας μοναχός.
Ἡ Δημογεροντία ὅμως Λασιθίου, ἡ ὁποία εἶχε κατά νόμο
τή γενική ἐποπτεία τῆς μοναστηριακῆς περιουσίας, κάποια
στιγμή ἔκρινε ἀσύμφορη τή μίσθωση, μετά ἀπό ἐξέταση
σχετικῆς ἐπιστολῆς τοῦ Δημάρχου Κάτω Χωρίου καί μέ
ἀπόφαση της τήν ἀκύρωσε. Μετά ἀπ᾽ αὐτό ἀνέλαβε τή διαχείριση
τῆς περιουσίας τῆς μονῆς ὁ μοναχός του Τοπλοῦ
Ἰωακείμ, ἀπό τή Σώκεια τῆς Μ. Ἀσίας, πού πιθανόν νά
ἦταν ὁ ἴδιος πού ἀναφέρθηκε παρά πάνω (Ν. Ἰ. Παπαδάκης:
Ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, σ. 131).
Ἡ ἀπόφαση αὐτή, πού εἶχε τήν ἔννοια τῆς ἐνοικίασης τῆς
μοναστηριακῆς περιουσίας στό μοναχό Ἰωακείμ, ἀφοροῦσε
4,5 χρόνια κι ἔλεγε:
«Ἡ ἥν ἀποτελοῦμεν Δημογεροντία προέβημεν σήμερον
εἰς συμφωνίαν περί τῆς ἐνοικιάσεως τοῦ ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ
Ἱεραπέτρου μοναστ. Μετοχίου ... καθ᾽ ἥν ἐνοικιάζει τό ἐν
λόγῳ μετόχιον εἰς τόν τελευταῖον μοναχόν (Ἰωακείμ) διά
γρόσια 500 ἐπί 4,5 ἔτη, ἀρχόμενα ἀπό 1ης ἱσταμένου...»
(Ἀρχεῖο. Δημογ. Λασιθίου, ἀριθμ. πρωτ. 63/1-2-1883).
0

Χαρακτηριστικό εἶναι ὅτι ἡ συμφωνία ἐνοικίασης περιελάμβανε
τόν ὅρο τοῦ ἐγκεντρισμοῦ 100 δέντρων ἀνά
ἔτος, μέ ρήτρα ὅτι σέ περίπτωση πού δέν ἐκπλήρωνε ὁ
ἐνοικιαστής τήν ὑποχρέωση του αὐτή θά πλήρωνε συνολικά
1.000 γρόσια. Ἀργότερα σταμάτησε τό καθεστώς
τῆς ἐνοικίασης καί ἴσχυσε ἡ ἐγκατάσταση μοναχοῦ ὡς
οἰκονόμου τοῦ Παραρτήματος.
Τό 1900 ὅμως, ἐπί Κρητικῆς Πολιτείας, στά πλαίσια τῆς
ἐξέτασης τοῦ σχεδίου τοῦ «Καταστατικοῦ Χάρτου τῆς
Ὀρθόδοξης Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης» ἔγινε
δραστικός περιορισμός τῶν 50 περίπου μονῶν τοῦ νησιοῦ
(Ν. Ἰ. Παπαδάκης: Ὁ Ἱεροσητείας Ἀμβρόσιος, Χανιά 1936,
σ. 77). Τότε κρίθηκε ὡς διαλυόμενη καί ἡ Μονή Παπλινοῦ.
Μετά περίοδο ὅμως τριῶν ἐτῶν ἡ Κρητική Βουλή, μέ τό
νόμο 553/1903 ἐπανασύστησε μαζί μέ ἄλλες καί τή Μονή
10

Παπλινοῦ καί τήν κατέστησε Παράρτημα τῆς Μονῆς
Τοπλοῦ, ὅπως ἦταν καί παλιά. Οἱ ἐπανασυστημένες αὐτές
Μονές διοικοῦνταν καί πάλι ἀπό Οἰκονόμους. Ὅμως τό σύστημα
αὐτό ἀποδείχθηκε πώς δέν ἦταν τό πιό ἐνδεδειγμένο,
διότι ὁ Καλόγερος Οἰκονόμος, συντηροῦνταν ἀπό τή μονή
πού προερχόταν, γι᾽ αὐτό καί δέν ἐρχόταν στήν ἀνάγκη
νά ἐργασθεῖ στή Μονή πού διοικοῦσε, μέ ἀποτέλεσμα ἡ
περιουσία της συνεχῶς νά καταστρέφεται καί ἡ Μονή νά
μαραζώνει οἰκονομικά, ὥσπου τελικά νά κλείσει.
Κάτι τέτοιο φαίνεται ὅτι ἔγινε καί μέ τή Μονή Παπλινοῦ.
Ἡ μοναστηριακή περιουσία γενικά περιῆλθε ἔτσι στό
«Ἐφεδρικό Ταμεῖο», γιά νά διανεμηθοῦν τά 2/5 της ἀργότερα
σέ ἀκτήμονες καλλιεργητές. Ὁ σημερινός μικρός
ναός ἀνακαινίσθηκε καί ἐπισκευάσθηκε ἀπό τόν ὁμογενή
Παντ. Ψιλινάκη καί ἐσωτερικά ἐμπλουτίσθηκε ἀπό τόν
ἀδελφό του Ἰωάν. Ψιλινάκη (περιοδ. Ἀμάλθεια, ἔτος Α΄,
τ.1, 1970, σ. 11).
Θρύλοι καί παραδόσεις
Γιά τή Μονή θρυλοῦνται πολλά μεταξύ τῶν κατοίκων τῆς
περιοχῆς. Σταχυολογοῦμε ἐδῶ δύο σημαντικές παραδό­
11

σεις πού ἀποθησαύρισε καί δημοσίευσε ὁ δάσκαλος καί
ἀργότερα ἐπιθεωρητής Δημ. Σχολείων κ. Ἰωάν. Μαστοράκης
στό περιοδικό Ἀμάλθεια (ἔτος Α΄, Ἰούλ.-Αὔγ. 1970, τ.
1).
Ἡ πρώτη ἀναφέρεται στό θανάσιμο πάθημα ἑνός Τούρκου
ὁ ὁποῖος προσπάθησε νά κοροϊδέψει τήν Παναγιά τήν Παπλινιώτισσα.
Λέει λοιπόν ἡ παράδοση:
Τόν καιρό τῆς Τουρκοκρατίας ἕνας Τοῦρκος εἶδε νά τρέχει
μέλι ἀπό τή σχισμάδα ἑνός βράχου τοῦ «βουνοῦ τοῦ
μελισσιοῦ», πού βρίσκεται πίσω ἀπό τή Μονή. Δέθηκε μ᾽
ἕνα σχοινί καί κατέβηκε νά πάρει τό μέλι. Παρακάλεσε δέ
τήν Παναγία νά τόν βοηθήσει καί θά τῆς ἔδινε τό κερί.
Ὅταν ὅμως ἔβγαλε τό μέλι ἀπό τίς κηρύθρες μετασκέφθηκε
καί κοροϊδευτικά εἶπε:
12

-Πῆρα ἐγώ τό μέλι, μά νά σου κι ἐσένα, πού δέ σοῦ δίνω τό
κερί! Ἐκείνη τή στιγμή θυμήθηκε ὅτι ξέχασε στήν κουφάλα
τοῦ βράχου τό καλό του μαχαίρι. Ξαναδέθηκε μέ τό σχοινί
καί κατέβηκε νά τό πάρει. Ὅταν ὅμως ἀναρριχόμενος
ἀνέβαινε πάνω εἶδε ἕνα μεγάλο φίδι τυλιγμένο στό σχοινί
νά κατεβαίνει κατά πάνω του. Φοβήθηκε καί μέ τό μαχαίρι
του προσπάθησε νά τοῦ κόψει τό κεφάλι. Ἀπό τή σύγχυσή
του ὅμως ἀντί νά κόψει τό κεφάλι τοῦ φιδιοῦ ἔκοψε τό
σχοινί. Ἔτσι ἔπεσε στό βάραθρο καί σκοτώθηκε.
Ἡ δεύτερη ἀφορᾶ σ᾽ ἕναν ἄλλο Τοῦρκο πού ἔκλεψε τήν
Παναγία. Ἡ παράδοση λέει:
Τήν ἴδια ἐποχή ἕνας ἄλλος ἀλλόθρησκος, περνώντας
ἀπό τήν Παναγία τήν Παπλινιώτισσα, εἶδε μία μαύρη
ἀκονόπετρα πάνω ἀπό τά αἰωνόβια πλατάνια τῆς
περιοχῆς στήν ὁποία οἱ ξυλοκόποι ἀκόνιζαν τά «κοψίδια»
τους. Τή φόρτωσε λοιπόν στό ὑποζύγιό του καί τή μετέφερε
στό κονάκι του στήν Ἱεράπετρα, ὅπου σκόπευε νά τήν
ἐκμεταλλευθεῖ γιά νά εἰσπράττει χρήματα.
Δέν πρόλαβε ὅμως καλά-καλά νά τήν ξεφορτώσει κι ἔπεσε
βαριά ἄρρωστος. Τό ἔμαθε ἕνας καλός του φίλος κι ἔσπευσε
πρῶτος νά τόν δεῖ. Συζητώντας ἔμαθε ὅτι μόλις πού εἶχε
φτάσει ἀπό τήν Παπλινιώτισσα. Κάτι ὑποψιάσθηκε τότε
αὐτός καί τοῦ εἶπε:
-Κάτι πρέπει νά ἔκαμες ἐσύ τςῆ Κερά-Μαρίας κι αὐτός
ὁμολόγησε τήν κλοπή.
-Νά τή γυρίσεις ἀμέσως ἐκειά πού τή βρῆκες καί νά ζητήσεις
συχώρεση, ἄν θές νά γλυτώσεις ἀπό τό κακό πού
σέ βρῆκε, τοῦ εἶπε ὁ φίλος του κι ἐκεῖνος τόν ἄκουσε.
Ἐπέστρεψε τήν ἀκονόπετρα στή θέση της κι ἀμέσως ἔγινε
καλά.
Σημερινή κατάσταση
Ἡ Μονή Παπλινοῦ σήμερα ἀνήκει στήν Ἐνορία Βαϊνιᾶς.
Τίποτε, ὅμως, δέ θυμίζει τά ὅσα συνέβησαν ἐκεῖ στό διά­
13

βα τοῦ χρόνου. Εἶναι ἕνα μικρό, ταπεινό ἐκκλησάκι, πού
τελευταῖα ἀνακαινίσθηκε καί οἱ κάτοικοι τῆς περιοχῆς τό
καλλωπίζουν, τό συντηροῦν καί τό περιποιοῦνται. Δίπλα
ἔχει προστεθεῖ καί ἕνα δεύτερο κλίτος ἀφιερωμένο στόν
Ἅγιο Φανούριο. Μερικά χαλάσματα τριγύρω συμπληρώνουν
τή φτωχική μά ἐπιβλητική εἰκόνα τῆς ἄλλοτε ποτέ
«λαμπρῶς διαλαμψάσης» μονῆς Παπλινοῦ.
Ἐδῶ κάθε χρόνο τίς δεκαπέντε μέρες τοῦ Δεκαπενταύγουστου
τελοῦνται καθημερινά οἱ Ἱερές Ἀκολουθίες
μέ ἀποκορύφωμα τή γιορτή τῆς Μεγαλόχαρης, στίς 15
Αὐγούστου. Ἡ χάρη της συγκεντρώνει τούς πιστούς, πού
ξαναζωντανεύουν, ἔστω γιά λίγο, τή Μονή, ἔτσι γιά νά μή
χαθεῖ τελείως ἡ μνήμη της, ἡ θύμησή της.
14

Βιβλιογραφία
1. Ἀγγελάκη Ἐμμ.: Σητειακά τ. Α´ καί Β´, Ἀθῆναι 1936 καί
1949.
2. Δημογεροντία Λασιθίου: Ἀρχεῖο.
3. Μαστοράκη Ἰωάν.: «Παναγία ἡ Παπλινιώτισσα» περ.
Ἀμάλθεια, ἔτος Α´, Ἰουλ.-Αὔγ. 1970, τ.1.
4. Παπαδάκη Δημ.: «Τά ξωκκλήσια τῆς Κρήτης» περ. Κρητικοί
Ὁρίζοντες, τ. 1, Ἡράκλειο 1993.
5. Παπαδάκη Ν. Ἰ.: Ὁ Ἱεροσητείας Ἀμβρόσιος (Ἀπομνημονεύματα),
Χανιά 1936.
6. Παπαδάκη Ν.Ι.: Ἡ Ἐκκλησία τῆς Κρήτης, Χανιά 1936.
7. Χρηστάκη Γ.: Ἡ Ἱεράπετρα καί ἡ περιοχή της, πορεία μέσα
στό χρόνο, ἔκδ. Δ.Ε.Α.Π.Ι., Ἡράκλειο 1994.
8. Χρηστάκη Γ.: Ἡ Ὀχύρωση τῆς περιοχῆς Ἱεράπετρας..., ἔκδ. 1
Συμβουλίου Περιοχῆς, Ἱεράπετρας 1998.
9. Ψιλάκη Νικ.: Μοναστήρια καί ἐρημητήρια τῆς Κρήτης, τ.β΄,
Ἡράκλειο 1993.
15

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ
ΜΟΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΠΑ­
ΠΛΙΝΟΥ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ
ΓΙΑΝΝΗ Γ. ΧΡΗΣΤΑΚΗ ΚΑΙ ΜΕ
ΤΗΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΜ.
ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΔΙΑΜΑΝΤΑΚΗ
ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΤΟΝ ΙΟΥΛΙΟ
ΤΟΥ 2010 ΑΠΟ ΤΙΣ ΓΡΑΦΙΚΕΣ
ΤΕΧΝΕΣ - ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΥΓΔΟ­
ΝΙΑ, ΚΑΜΒΟΥΝΙΩΝ 7, Τ.Κ.
546 21, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΗΛ.:
2310 231 556, FAX: 2310 231
899 ΣΕ 1.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΓΙΑ
ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ
ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΙΕΡΑΠΥΤ­
ΝΗΣ ΚΑΙ ΣΗΤΕΙΑΣ ΜΕ
ΑΡΙΘΜΟ ΕΚΔΟΣΕΩΣ 8
16