დეკანოზი ლევან ფირცხალაიშვილი - ნიკოლოზ გულაბერისძე „რუსთველი“
დეკანოზი ლევან ფირცხალაიშვილი - ნიკოლოზ გულაბერისძე „რუსთველი“ („ვეფხისტყაოსნის ფაბულა“) ახალი იერუსალიმი
დეკანოზი ლევან ფირცხალაიშვილი -
ნიკოლოზ გულაბერისძე „რუსთველი“
(„ვეფხისტყაოსნის ფაბულა“)
ახალი იერუსალიმი
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
dekanozi levan fircxalaiSvili<br />
nikoloz gulaberisZe `rusTveli~<br />
(`vefxistyasosnis~ fabula) <br />
axali ierusalimi<br />
81
dekanozi levan fircxalaiSvili<br />
nikoloz gulaberisZe `rusTveli~<br />
(`vefxistyasosnis~ fabula) <br />
axali ierusalimi<br />
Tbilisi<br />
2019w
eZRvneba Cveni eris mamamTavris uwmindesisa da<br />
unetaresis kaTolikos patriarqis ilia meoris<br />
epoqalur moRvaweobas<br />
kompiuteruli<br />
uzrunveloyofa: leqso oTaraSvili<br />
wignSi vefxistyaosnis strofebis numeracia moyvanilia,<br />
nodar naTaZis gamocemuli saskolo gamocemidan<br />
`SoTa rusTaveli - vefxistyaosani~ Tb.2014w<br />
ISBN: 978-9941-8-1544-7
nawili I<br />
SoTa rusTvelis da kaTolikos patriarqi nikoloz<br />
gulaberisZis istoriuli wyaroebis Sejerebulma analizma<br />
migviyvana im daskvnamde, rom SoTa rusTavelia<br />
nikoloz gulaberisZis fsevdonimi da jvris monaster-<br />
Si arsebuli freska aris nikoloz gulaberisZis freska<br />
SoTa rusTavelis fsevdonimiT, rac cxadia im uxerxulobasac<br />
faravda, rom nikoloz gulaberisZe am dros<br />
gadamdgari iyo patriarqobidan, magram am daskvnis<br />
gamotanaze ufro didi damajerebloba TviTon `vefxistyaosanma~<br />
mogvca, rac pirvelive strofidan ikveTeba:<br />
„romelman Seqmna samyaro ZaliTa miT ZlieriTa,<br />
zegardmoT arsni suliTa yvna zeciT monaberiTa,“<br />
(vefx. 1, 1-2)<br />
nikoloz gulaberisZem, cxadia, icoda, rom moses<br />
romeli RmerTic gamoecxada Seuwvel mayvalTan. misi<br />
saxeli iyo „romelman“, romelic mas RmerTma auwya: „da<br />
hrqua RmerTman moses: „me var RmerTi, myofi romeli<br />
var“ (Zv. aRTqma -gamosvlaTa 3-14.)<br />
ese igi „romelman“ aris mama RmerTis saxeli, Zali-<br />
Ta miT ZlieriTa - Ze RmerTis saxeli, zegardmo arsni<br />
- angelozebi, xolo suliTa hyvna - es aris suliwminda<br />
RmerTi, ese igi, am poemis weras iwyebs yovladwminda<br />
samebis saxeliT da SefarviT naxsenebia RvTismSobelic,<br />
Zveli aRTqmis sjulic da mose winaswarmetyvelic.<br />
wm. mamebis swavlebis mixedviT, Seuwveli mayvali<br />
aris winasaxe RvTismSoblisa.<br />
Cven viciT, rom nikoloz gulaberisZe saqarTvelos<br />
patriarqi iyo, es TviTon miuTiTebs `vefxistyaosnis~<br />
wignis kiTxvis wesze, axal xedvaze.<br />
nikoloz gulaberisZe, rogorc saqarTvelos patriarqi,<br />
mTel ers darigebas aZlevs, ioane naTlismcem-<br />
3
lis da macxovris qadagebisaebr.<br />
„raca vis ra bedman misces,<br />
dasjerdes da mas ubnobdes:<br />
muSa miwyiv muSakobdes,<br />
meomari gulovnobdes.“ (vefx.11).<br />
da man hrqua maT: nuvis aWirvebT, nuca cilsa SeswamebT<br />
da kma geyavn roWiki Tqueni (lukas saxareba 3-14).<br />
kaTolikos patriarqi RvTis winaSe valdebulicaa<br />
nebismeri profesiis adamians qristianuli zneobisa da<br />
moralisaken mouwodos, magram misTvis sruliadac araa<br />
saWiro nebismier profesiis muSaks misi profesia aswavlos,<br />
es misTvis miuRebelicaa. amitomac `vefxistyaosnis~<br />
kiTxvis axali wesis saidumlo imaSia, rom nikoloz<br />
gulaberisZe aswavlis, Tu rogor waikiTxon misi Semoqmedeba,<br />
Tu ra xerxebi da Sairebia SigniT da rom es<br />
yvelaferi Tavidan bolomde erTianobaSia mocemuli.<br />
es ki imas niSnavs, rom ra swavlebac aqvs poeziis saxeobebze,<br />
es mxolod `vefxistyaosans~ exeba da araviTar<br />
SemTxvevaSi danarCen sxvas. ese igi rac aris `vefxistyaosnis~<br />
kiTxvis wesis mTavari saidumlo.<br />
Tamar mefis epoqaSi qarTveloba marTlmadideblobas<br />
niSnavda. es miTiTebulia prologSi, rom am wignis<br />
wakiTxvis dros araviTar SemTxvevaSi ar unda gadauxvio<br />
marTlmadideblur swavlebas, arc marcxniv da arc marjvniv<br />
da ar unda gaijiutde, „viTarca jori“ (vefx.15-4)<br />
„maSinRa naxeT meleqse da misi moSairoba,<br />
ra veRar mihxvdes qarTulsa, dauwyos leqsman Zviroba,<br />
ar Seamoklos qarTuli, ara qmnas sityva-mciroba,<br />
xel-marjved scemdes Cogansa, ixmaros didi gmiroba.“<br />
(vefx. 14)<br />
TinaTinze fiqriT ambobs avTandili:<br />
„ityvis: «he, mzeo, vin xatad gTqves mzianisa Ramisad,<br />
erT-arsebisa erTisa, mis uJamosa Jamisad,“(vefx.845)<br />
`vis xatad RmrTisad gityvian filasofosni winani“<br />
(vefx. 846).<br />
4
am ori strofidan vxvdebiT, rom TinaTini aris<br />
marTlmadidebeli eklesia, wminda mamebi amboben, rom<br />
eklesia mistiuri sxeulia qristesi, ese igi TinaTini<br />
marTlmadidebeli eklesiaa!!!<br />
martivi dasanaxia, vis gulisxmobs rusTveli tarielSi<br />
da vis avTandilSi:<br />
„mo, davsxdeT, tarielisTvis cremli gvdis SeuSrobili;<br />
misebri marT dabadebiT vinmca yofila Sobili!“<br />
(vefx. 7, 1-2).<br />
marTl dabadebiT - aq igulisxmeba adamis dabadeba,<br />
adamis Semdeg ucodvelad mxolod ufali Cveni ieso<br />
qristea dabadebuli, xolo tarielis da avTandils Soris<br />
romelia adami da romeli qriste, umartivesi misaxvedria.<br />
„vimowmeb RmerTsa cxovelsa, maTebriv arvin Sobila!“<br />
(881, 4).<br />
ese igi tarieli adamia, xolo avTandili ieso<br />
qriste.<br />
me Zalian mokled minda visaubro `vefxistyaosnis~<br />
raobaze, mxolod fabulaze minda garkveuli warmodgena<br />
mogceT, xolo mTliani suraTis Tavidan bolomde<br />
asaxsnelad kidev garkveuli samuSaoebi maqvs Casatarebeli,<br />
raSic, cxadia, Teologebi da rusTvelologebic<br />
damexmarebian, axla mxolod nawyvet-nawyvet monakveTebs<br />
amovkrebT.<br />
arabeTis da indoeTis Svidi samTavro es aris xedva<br />
mTeli samyarosi, indoeTi da arabeTi es orive erTi samyaroa,<br />
eqvs dReSi Seqmnili, meSvide dReSi Cven vcxovrobT<br />
da `vefxistyaosanSi~ moqmedebac meSvide dRe-<br />
Si xdeba. erTi indoeTis mxridan irCeva, xolo meore<br />
arabeTis, garkveuli drois Semdeg indoeTia israeli,<br />
xolo arabeTi - saqarTvelo. anu indoeTi Zveli aRTqmis<br />
mxridan ganixileba, xolo arabeTi axali aRTqmis<br />
mxridan.<br />
aseve rusTveli biblias moixsenebs simbolurad<br />
5
sparsuli ambiT, anu man qarTulad naTargmanebi biblia<br />
hpova da leqsad gardaqmna, dasawyisi adamis gaCenidan<br />
vidre meored mosvlamde.<br />
„ese ambavi sparsuli, qarTulad naTargmanebi<br />
vpove da leqsad gardavqmen xelixelsagogmanebi“<br />
(vefx. 8 -1).<br />
cxadia, `vefxistyaosani~ aris mistiuri sulieri<br />
wigni - winaswarmetyveleba, iseve, rogorc mesame ezras<br />
wigni da amis kiTxvis Semecnebas dionise areopagelis<br />
naSromebi gvaZlevs.<br />
„am saqmesa memowmebis dionosi brZeni, ezros:“ (vefx.<br />
182-1).<br />
Tavdapirvelad ganvixiloT jvarcmis ori epizodi:<br />
pirveli TinaTinisgan avTandilis gagzavna mis ymis sa-<br />
Zebnelad.<br />
pirveli arabeTis mxridan:<br />
„avTandil jda marto sawols, ecva oden marT perangi,<br />
imRerda da ixarebda, wina edga erTi Cangi.“ (vefx 124,<br />
1-2)<br />
mogexsenebaT, Cangi simboloa daviT winaswarmetyvelis<br />
fsalmunebisa - aq ki nawinaswarmetyvelebia kerZod<br />
21-e fsalmunis sityvebi: „da kuarTsa Cemsa zeda ganigdes<br />
wili“<br />
macxovris xorcieli sikvdili aRwerilia oTxive<br />
maxarebelTan. amitom rusTveli ambobs:<br />
„avTandil igi mindori oTx-axmiT gardaira,<br />
daagdo zRvari arabTa, sxvaT zRvarTa are iara,“ (vefx.<br />
183, 1-2).<br />
daagdo zRvari niSnavs, rom ganeSora am samyaros<br />
da Cavida suli jojoxeTis Sesamusravad.<br />
TinaTinze ki weria:<br />
„gaZrcvilsa tansa emosnes yaryumni usapironi,<br />
eburnes moSliT rideni, fasisa Tqmad saWironi,<br />
hSvenodes Savni wamwamni, gulisa gasagmironi,<br />
6
mas TeTrsa yelsa exvivnes grZlad Tmani ar-uxSironi“<br />
(vefx. 127).<br />
„gaZrcvilsa tansa emosnes“ - aq saubaria qristes<br />
eklesiaze. es imas niSnavs rom eklesia jer suli wmindis<br />
madliT ar iyo Semosili, mxolod qristes saxeliT<br />
da ZaliT iyo Semosili, xolo sruli daarseba eklesiisa<br />
moxda sulTmofenobis dros. anu eklesiis Sinagani<br />
sxeulis Semosva. amitom axsenebs „gaZrcvilsa tansa<br />
emosnes“.<br />
sanam meored movixseniebdeT jvarcmas, gavuyveT:<br />
jvarcmis Semdeg macxovris suli midis jojoxeTSi jojoxeTis<br />
Sesamusravad da adamis da yvela marTali adamianis<br />
amosayvanad, xolo rac Seexeba tariels, aq aris<br />
ara xorcieli Sexvedra, aramed sulieri, amitomac weria:<br />
„maT akoces erTmanerTsa, ucxoebiT ar dahrides,<br />
vardsa xleCdes, bageTagan kbilni TeTrni gamosWvirdes,<br />
yeli yelsa gardaaWvdes, erTmanerTsa autirdes,<br />
qarvad Seqmnnes iagundni maTni, Tuca lalad Rirdes.“<br />
(vefx. 288).<br />
es aris ieso qristes sulis Sexvedra adamTan da<br />
misi gamoxsna, xolo mimavali yvelas emoyvreba, es aris<br />
marTali sulebis gadarCena, xolo yvelaze saintereso<br />
momenti, WeSmariti gasaRebi `vefxistyaosanSi~ aris:<br />
tarielisken mimavalma avTandilma Svidi dRis<br />
savalidan dainaxa maRali mTa romlis, Ziridanac wyali<br />
modioda<br />
`mas mihxvda wveri sadgurad maRlisa mTisa didisa,<br />
gamoCnda muniT mindori, savali dRisa Svidisa.<br />
mis mTisa Zirsa wyali dis, arad sandomi xidisa,<br />
orgniTve tyesa Seekra napiri wylisa kidisa.~ (vefx.<br />
189)<br />
`zeda wadga, Seeqcevis, droTa, dReTa angariSobs;<br />
Tveni esxnes oraniRa, amad sulTqvams, ara iSobs;<br />
7
“va, Tu saqme gamimJRavndes!„ – kvla amisTvis gulmoSiSobs<br />
–<br />
„avsa kargad vervin Secvlis, Tavsa axlad vervin<br />
iSobs“ (vefx. 190)<br />
Svidi dRis savali - es niSnavs adamidan meSvide<br />
mamamTavars. es aris enuq marTali, romelic RmerTma<br />
cocxlad aiyvana zecaSi. `mogviano xanis ebrauli gamocema<br />
enoqs miiCnevs damwerlobis, maTematikisa da astronomiis<br />
gamomgoneblad.~[giorgi gvasalia, `Sesaqmis~<br />
ganmarteba, tomi I, Tb.2014w. gv.147] zustad enuqze aqvs<br />
rusTvels naTqvami:<br />
„Cemi aw caniT yovelman, mas vaqeb, vinca miqia;<br />
ese miCs didad saxelad, ar Tavi gamiqiqia!<br />
igia Cemi sicocxle, uwyalo viTa jiqia;<br />
misi saxeli SefarviT qvemore miTqvams, miqia“ (vefx.<br />
19).<br />
swored aq ikiTxeba, rom nikoloz gulaberisZes<br />
RmerTma enuq winaswarmetyvelis saSualebiT miawoda<br />
is madli, romeli madliTac daiwera `vefxistyaosani~,<br />
amitomac ambobs rusTveli ase darmwunebiT:<br />
„vpove da leqsad gardavTqvi, saqme vqmen saWoWmanebi,<br />
Cemman xel-mqmnelman dammarTos laRman da lamazman<br />
nebi“ (vefx. 8, 3-4).<br />
magram poemis saxeli `vefxistyaosani~ ar aris, aramed<br />
am poemis Tavdapirveli avtoriseuli saxeli aris<br />
rusTveli, ambobs kidevac TviTon:<br />
„me, rusTveli xelobiTa, viqm saqmesa ama dari:<br />
vis hmorCilobs jari spaTa, misTvis vxelob, misTvis<br />
mkvdari;<br />
davuZlurdi, mijnurTaTvis kvla wamali arsiT ari“<br />
(vefx. 9, 1-3).<br />
ese igi Cemi naxelavia rusTveli da Cemi Tanamdeboba<br />
kaTolikos patriarqobaa, mkvdari niSnavs bers, da<br />
davuZlurdio rom ambobs, es zustad im asakSi ambobs,<br />
romeli asakiTac jvris monasterSia freskaze gamosaxu-<br />
8
li. sworedac rom es gamocxadeba miiRo enuq winaswarmetyvelidan,<br />
amitom simdablis gamo gadadga patriarqobidan<br />
da wavida ierusalimSi da RvTis gangebulebam<br />
aTonis mTazec Semoatara. nikoloz gulaberisZem aTonis<br />
iverTa monasterSi biblioTekac moawyo, sadac Cvens<br />
naSromebs _ gamouCenels Tu gamoCenils, naTargmns Tu<br />
uTargmns, gaecno.<br />
avtors oTxjer aqvs naxsenebi rusTveli, rusTveli<br />
aris am poemis saxelwodebac da nikoloz gulaberisZis<br />
fsevdonimic, rusTveli ororjeraa moxsenebuli prologsa<br />
da epilogSi pirvel SemTxvevaSi sakuTari fsevdonimi,<br />
xolo meore SemTxvevaSi poemis saxelwodeba:<br />
„davje, rusTvelman gavleqse, misTvis guls laxvarsobili,<br />
aqamdis ambvad naTqvami, aw margaliti wyobili.“ (vefx.<br />
7, 3-4)<br />
„me, rusTveli xelobiTa, viqm saqmesa ama dari:“<br />
vis hmorCilobs jari spaTa, misTvis vxelob, misTvis<br />
mkvdari;“ (vefx. 9, 1-2).<br />
„vwer vinme mesxi meleqse me rusTvelisad amisa.“<br />
(vefx. 1658, 4).<br />
„tariel - missa rusTvelsa, misTvis crem-SeuSromelsa.“<br />
(vefx. 1662, 4).<br />
Sexvedris dros adami uyveba macxovars mTeli kacobriobis<br />
codvebs, mis pirvel dacemas, samoTxidan<br />
rom gamoidevna:<br />
„radgan boroti gulis pirveli mtvirTveli adami<br />
Secda da iZlia, aseve yvela, vinc misgan iSva. mesame<br />
ezra (3-21)“<br />
„radgan borotebis Teslis marcvali adamis gulSia<br />
dasabamidan CaTesili da raodeni ukeTureba warmoSva<br />
dRemde da kidev warmoSobs, vidre mkis Jami moawevdes.<br />
(mesame ezra 4-30)“<br />
ufro mometebiT gansakuTrebiT axsenebs jvarcmis<br />
epizods. rogorc codviT dacemulebi da maTgan gamom-<br />
9
dinare codvis pirveli pionerebi adami da eva avtors<br />
hyavs gamoyvanili macxovris jvarcmis win sinedrionis<br />
krebaSi, sadac mRvdelmTavari anania ambobs:<br />
„ver mogifiqrebiaT, rom gvijobs erTi adamiani<br />
mokvdes xalxisTvis, vidre mTeli eri daiRupos“.(ioanes<br />
saxareba Tavi 11 -50).<br />
man Tavisdauneburad Tqva suliwmindis sityvebi.<br />
amis paralelur sityvebs nestani ambobs:<br />
„qmna marTlisa samarTlisa xesa Seiqms xmelsa nedlad“<br />
(vefx. 548, 4).<br />
romelic Tavisdauneburad aris suliwmindismieri<br />
sityvebi - rusTveluri jvarcmis tropari.<br />
tarieli midis im ymis (sasiZos) mosaZebnad da klavs<br />
mas:<br />
„usisxlod movkal igi glax, Tuca xmda sisxlTa<br />
dadeniT“ (vefx. 563, 4).<br />
aq naxsenebia macxovris jvarze sikvdili da is momenti,<br />
rodesac erT-erTma jariskacma macxovars Subi<br />
ugmira. 33. xolo mo-raჲ-vides iesuჲsa da ixiles igi,<br />
rameTu momkudar iyo, ara ganutexnes wჳvni misni, 34.<br />
aramed erTman erisaganman laxuriTa ugumira guerdsa<br />
missa, da meyseulad gardamoჴda sisxli da wyali. (ioanes<br />
saxareba 19).<br />
„karvis kalTa CaxlaTuli CavWer, Cavakarabake“ (vefx.<br />
564, 1).<br />
macxovris sikvdilis Semdeg taZris kretsabmeli<br />
ganipo orad.<br />
„da aha, kretsabmeli igi taZrisaჲ mis ganipo orad,<br />
zeiTgan vidre quemde“ (maTe 27-51).<br />
„ymasa ferxTa movekide, Tavi svetsa Sevutake“ (vefx.<br />
564, 2).<br />
es momenti Cven ar unda gavigoT ise rom ymas fexze<br />
mokida xeli da Tavi svets Semoanarcxa, aramed rusTavels<br />
aq mohyavs momenti simbolurad, rodesac macxovris<br />
jvari aRimarTa golgoTaze, Zelis qveS iyo adamis Ta-<br />
10
vis qala.<br />
15. mtrobas Camovagdeb Sensa da dedakacs Soris,<br />
Sens Teslsa da dedakacis Tesls Soris: is Tavs giWeWyavdes,<br />
Sen ki qusls ugeslavde! (dab.3 -15)<br />
es momenti ierusalimSi moxda da es niSnavs, rom<br />
indoeTSi nagulisxmevi hyavs rusTavels israeli.<br />
xolo rodesac mobrunebulze avTandili TinaTins<br />
Sexvdeba da eubneba:<br />
„magra, mzeo, Tavi mzesa CemTvis srulad daagvane,<br />
sicocxlisa saimedo niSani ra wamatane!~ (vefx. 714,<br />
3-4).<br />
avTandili tkbil qarTulad molaparake rom aris,<br />
ukve aqedan Cans, rom arabeTi simbolurad saqarTveloa.<br />
„yma tkbili da tkbil-qarTuli, sikeTisa xelis mxdeli,<br />
amas zeda eubnebis, viT gazrdilsa amo mzrdeli;<br />
qalman miscna margalitni, srul-qmna misi sawadeli,<br />
RmerTman qmnas da gausruldes lxini ese awindeli!“<br />
(vefx. 715).<br />
rac Seexeba nikoloz gulaberisZis fsevdonims, mxolod<br />
am poemasTan mimarTebaSi aqvs rusTvelis fsevdonimi,<br />
rusTveli niSnavs - pirveli ru adamidan rom<br />
gamovida velze. rusTvels ramdenjerme aqvs naxsenebi<br />
ru.<br />
erTi rodesac tarieli wylis pirs naxes:<br />
„naxes, ucxo moyme vinme jda mtirali wylisa pirsa,“<br />
(vefx. 86, 1).<br />
meore:<br />
„gamoCnda muniT mindori, savali dRisa Svidisa.<br />
mis mTisa Zirsa wyali dis, arad sandomi xidisa“ (vefx.<br />
189, 2-3).<br />
mesame - TviTon tarieli ambobs:<br />
„mas zenaarssa ar gavstex, mas ficsa ar vecruebi,<br />
mas paemnamdis movicdi, razomca gamdis ruebi“ (vefx.<br />
11
861, 1-2).<br />
ese igi tarieli aris kacobriobis mama, da misi<br />
sisxli moCqefs mTels kacobriobaSi da rusTveli<br />
swored amas niSnavs. adamis sisxlidan mogyveba Cven<br />
adamis codva romlisganac sulierad gangvkurna Cven<br />
macxovarma, xolo sruli ganaxleba moxdeba macxovris<br />
meored mosvlis dros. amitom evedreba rusTveli: „davuZlurdi,<br />
mijnurTaTvis kvla wamali arsiT ari, anu<br />
momces gankurneba, anu miwa me samari.“<br />
amitom daarqva avtorma rusTveli, radgan rudan<br />
gamodis tarielis sisxli, romelic moedineba mTels<br />
kacobriobaSi, veli aris mTeli samyaro.<br />
nikoloz gulaberisZem fsevdonimi rusTveli mxolod<br />
`vefxistyaosnisTvis~ gamoiyena, amitomaa rom<br />
rusTvelis pirovneba da Semoqmedeba arsad ar Cans.<br />
nikoloz gulaberisZe ierusalimidan rom Camovida<br />
saqarTveloSi, amis mere dawera paraklisi da daujdomeli<br />
`suetisa cxovelisa da kuarTisa saufloisa~, sxva<br />
mis mraval naSromebTan erTad. paraklisi da daujdomeli<br />
„suetisacxovelisa da kuarTisa saufloisa“ da `vefxistyaosani~<br />
esaa erTi medalionis ori mxare. me am<br />
paraklisis da daujdomelis wakiTxvas girCevT saqarTvelos<br />
didebis xatis win, romelzec aris gamosaxuli<br />
ilia meore, xati dabrZanebulia samebis sakaTedro ta-<br />
ZarSi, asli ki wminda giorgis karis eklesiaSi.<br />
amas girCevT am strofidan gamomdinare Tqven mand<br />
bevr saerTos naxavT:<br />
„indoTa droSa tariels aqvs da alami ubia,<br />
droSa arabTa mefisa mas Tana Senatyubia;<br />
arabTa icis yvelaman, maTi abjari Subia;<br />
fridon - mze moyme, romelman Seqmna sisxlisa gubia.“<br />
(vefx. 1612)<br />
am saqarTvelos didebis xats saxeli patriarqma<br />
daarqva, me ki Cems gulSi axali ierusalimi vuwode.<br />
nikoloz gulaberisZis rusTvelsac `vefxistyaosnis~<br />
12
magivrad axal ierusalims vuwodeb.<br />
meore nawilis gagrZelebas viwyeb ioane zosimes sityvebis<br />
gaazrebiT, „damarxul ars enaჲ qarTuli dRemde<br />
meored mosvlisa mesiisa sawamebelad. raTa yovelsa<br />
enasa RmerTman amxilos amiT eniTa.“...<br />
29 dekemberi 2016w<br />
13
nawili II<br />
axla isev visaubroT pirvel or strofze:<br />
„romelman Seqmna samyaro ZaliTa miT ZlieriTa,<br />
zegardmoT arsni suliTa yvna zeciT monaberiTa,“<br />
(vefx. 1, 1-2)<br />
aq pirdapir ikiTxeba yovladwminda samebis saxeli,<br />
magram es dafaruli iyo aqamde da veravin ver dainaxa,<br />
rom sameba aris naxsenebi „vefxistyaosanSi“, gana imitom,<br />
rom maT Soris geniosebi an wmindanebi ar iyvnen.<br />
aramed es RvTisgan iyo dafaruli. am saidumloebis<br />
gamJRavnebiT ki - yvela is qveyana, romlis enebzec<br />
aris `vefxistyaosani~ naTargmni. gakvirvebuli axali<br />
TvaliT Sexedavs rusTveliseul samebas da mixvdeba,<br />
rom es WeSmaritad RvTis saidumloeba iyo, am saidumlos<br />
siRrmeSi kidev erTi saidumloeba moCans, es aris:<br />
„zegardmoT arsni suliTa yvna zeciT monaberiTa,“<br />
(vefx. 1, 2). romelSic naTlad ikiTxeba, rom suliwminda<br />
mxolod mamisagan gamovals.<br />
amiT imxileba aramarTlmadidebluri samyaro,<br />
dasavluri kaTolicizmi, rom RvTis sityva ambobs mar-<br />
Tlmadideblobis WeSmaritebas, rom - Ze mamisagan Sobilia<br />
da suliwminda mxolod mamisagan gamomavali, es<br />
aris WeSmariteba, rasac vambobT da ara is eretikuli<br />
swavleba, romelic kaTolikeebma SemoiRes, rom „suliwminda<br />
gamodis mamisagan da Zisagano~, rac aris yvelaze<br />
Seuwynarebeli dogmatur RvTismetyvelebaSi.<br />
amiT imxileba kaTolikeebis eretikuli swavleba.<br />
raTa yovelsa enasa RmerTman amxilos amiT eniTa“ -<br />
ioane zosime<br />
me rodesac vaxsene, rom nikoloz gulaberisZis<br />
sveticxovlis sakiTxavi waikiTxeT saqarTvelos didebis<br />
xatTan -meTqi, am xatis ganmartebis Cemi adrindeli naSromi<br />
mqonda mxedvelobaSi, romelsac axla warmogidgenT,<br />
oRond winswrebiT getyviT, fridoni aris mose<br />
14
winaswarmetyveli, amis damadastureblad `vefxistyaosnidan~<br />
erT-or monakveTs moviyvan:<br />
„mindorsa Sigan gori dga, fridon mas zeda dgeboda;<br />
(vefx. 991, 1).<br />
es gori aris sinas mTa, sadac miiRo mosem aTi mcneba<br />
da mose ar Sesula aRTqmul qveyanaSi, darCa sinas<br />
mTaze.<br />
meore magaliTi: TaTbiri nuradin-fridonisa:<br />
„Cemsa simcrosa gamzrdelni samuSaiTod mzrdidian,<br />
maswavlnes maTni saqmeni, maxltunvebdian, mwvrTidian;<br />
asre gavidi sabelsa, rom Tvalni ver momkidian,<br />
da vinca mWvretdian ymawvilni, igica inatridian.“<br />
(vefx. 1402).<br />
pirdapir ambobs mose, igive fridoni, rom misi gamzrdelebi<br />
ar iyvnen misi mSoblebi, man aRTqmuli qveyana<br />
Soridan dainaxa, aqedan sabels gavabamo sinas mTidan,<br />
ese igi, sadac qajeTis cixea, iq gavabam sabelso, ese igi<br />
rogorc gamoviyvane adre egviptis qajeTidan ebraelebi,<br />
aseve moviqcevi aqaco.<br />
xolo avTandilis TaTbiri eseTia:<br />
„erTsa jorsa gardavhkideb muzaradsa, jaWvsa, xrmalsa.“<br />
(vefx. 1407, 1).<br />
amiT rusTvelma migvaniSna macxovris didebiT Sesvlaze<br />
ierusalimSi, „bzobaze“ da imaze, rom fridoni<br />
aris mose winaswarmetyveli. xolo qajeTis cixis aReba<br />
xatovani warmodgenaa da sinamdvileSi moqmedeba xdeba<br />
iq, sadac Zvel da axal aRTqmas iqadageben ilia da<br />
enuqi da amiT moaqceven mraval ebraels.<br />
am drois moaxloebas ase ambobs avtori:<br />
`mowurvil iyo zafxuli, qveyniT amoslva mwvanisa,<br />
vardis furclobis niSani, dro maTis paemanisa,<br />
etlis cvaleba mzisagan, Sejdoma sarostanisa.<br />
da sulTqvna, ra naxa yvavili man, unaxavman xanisa~<br />
(vefx.1337).<br />
15
ese igi, is dro iyo mosuli, meore Jamis wina periodi,<br />
romelzec ioanes apokalifsis Tanaxmad, gamocxadebaSi<br />
gveubneba<br />
3. da mivsce orTa maT mowameTa CemTa, da winawarmetyuelebden<br />
aTas oras da sameoc dRe, Semosilni Za-<br />
ZiTa. 4. eseni arian orni igi zeTisxilni da orni sasanTleni,<br />
mdgomareni winaSe uflisa yovlisa queyanisa.<br />
(ioanes gamocxadeba 11).<br />
da nestanic tariels mouwodebs aq misvlaze:<br />
mze uSenod ver iqmnebis, raTgan Sen xar misi wili,<br />
ganaRamca mas eaxel misi etli, ar Tu wbili!<br />
muna gnaxo, madve gsaxo, gaminaTlo guli Crdili,<br />
da Tu sicocxle mware mqonda, sikvdili-mca mqonda<br />
tkbili! (vefx. 1314).<br />
orive am strofSi naxsenebia im etlis Semobruneba<br />
romliTac zecad aitaca ilia RmerTma, amasve adasturebs<br />
1316 da 1317- Si naxsenebi sityvebi: `wadi indoeTs<br />
mihmarTe~, `can samarTali marTali~. gavisxenoT<br />
`qmna marTlisa samarTlisa~.<br />
ese igi mTlian biblias iqadageben elia da enuqi da<br />
moxdeba uamravi ebraelis moqceva marTal sarwmunoebaze.<br />
amiT qarTul-ebrauli ocdaeqvssaukunovani megobroba<br />
rjulieradac SeduRabdeba.<br />
indoTa droSa tariels aqvs da alami ubia,<br />
droSa arabTa mefisa mas Tana Senatyubia;<br />
arabTa icis yvelaman, maTi abjari Subia;<br />
fridon - mze moyme, romelman Seqmna sisxlisa gubia.<br />
(vefx. 1612) Subi - sveticxovelia.<br />
marTali giTxraT, rodesac es Cemi naSromi `axali<br />
ierusalimi~ davwere, maSin `vefxistyaosani~ wakiTxuli<br />
ar mqonda, Tu ar gaviTvaliswinebT skolaSi miRebul<br />
yvela orians.<br />
11 ianvari 2017w<br />
16
nawili III<br />
sanam isev prologidan daviwyebde saubars, manam<br />
meore nawili mimovixiloT.<br />
radgan vambobT, rom nikoloz gulaberisZem `vefxistyaosani~<br />
dawera wm.enuq winaswarmetyvelis SewevniT,<br />
gasakviric iqneboda, rom mas ar aRewera „vefxistyaosanSi“<br />
ilias da enuqis bolo Jamis e.i. „antiqristes“<br />
mosvlis mamxilebeli moRvaweoba, magram davsvaT kiTxva,<br />
ra SuaSia aq saqarTvelo da saqarTvelos da israelis<br />
SeerTebuli droSebi? ra qveyanaa aseTi saqarTvelo?<br />
ratom laparakobs avTandili tkbil-qarTulad?<br />
ratom ambobs nikoloz gulaberisZe epilogSi:<br />
„qarTvelTa RmrTisa daviTis, vis mze msaxurebs sareblad“<br />
(vefx. 1607),<br />
„daviTis qmnani viTa vTqvne siCalxe-sixafeTani!“<br />
(vefx.1608).<br />
imitom, rom saqarTvelo aris filadelfiis eklesia.<br />
7 „.da angelozsa filadelfiisa eklesiisasa miuwere:<br />
amas ityჳs wmidaჲ igi da WeSmariti, romelsa aqus<br />
klite daviTisi, romeli-igi ganaRebs, da aravin dahჴSas,<br />
garna ganmRebelman man, da aravin ganaRos daჴSuli igi.<br />
8 vicni saqmeni Senni. aha esera mimicemia winaSe Sensa<br />
kari ganRebuli, romlisa daჴSvad vervin SemZlebel<br />
ars, rameTu mcire Zali gaqus, da daimarxe sityuaჲ Cemi<br />
da ara uar-hyav saxeli Cemi.<br />
9 aha esera migcem krebulisagan eSmakisa, romelni<br />
ityჳan Tavsa Tჳssa huriad, da ara arian, aramed tyuvian;<br />
aha esera vyvne igini, raჲTa moviden da Tayuanisgcen<br />
winaSe ferჴTa SenTa da cnan, rameTu Segiyuare<br />
Sen.<br />
10rameTu daimarxe Sen sityuaჲ moTminebisa Cemisaჲ,<br />
da meca dagicva Sen Jamisa misgan gansacdelisa, romelsa<br />
egulebis moslvad yovlsa zeda sofelsa gamocdad<br />
17
mkჳdrTa maT queyanisaTa.<br />
11aha moval adre. ipyar, romel-ege gaqus, raჲTa<br />
aravin migiRos gჳrgჳni Seni.<br />
12romelman sZlos, vyo igi suetad taZarsa Sina<br />
RmrTisa Cemisasa, da gare arRara ganvides da davwero<br />
mas zeda saxeli RmrTisa Cemisaჲ da saxeli qalaqisa<br />
RmrTisa Cemisaჲ axlisa ierusalჱmisaჲ, romeli gardamovals<br />
zeciT RmrTisagan Cemisa, da saxeli igi Cemi<br />
axali.<br />
13romelsa hqonan yurni, isminen, rasa etyჳs suli<br />
eklesiaTa.<br />
(gamocxadeba ioanesi 3: 7-13)“<br />
aseve icnobeba gulanSaros qveyana, laodikiis<br />
eklesiad<br />
14 da angelozsa lavdikiisa eklesiisasa miuwere,<br />
viTarmed: amas ityჳs amin, mowame igi sarwmunoჲ da WeSmariti,<br />
dasabami dabadebulTa RmrTisaTaჲ:<br />
15 vicni saqmeni Senni, rameTu arca grili xar, arca<br />
tfili. jer-iyo, raჲTamca, anu grili iyav, anu tfili.<br />
16 aramed esreT nel-tfili xar da arca grili,<br />
arca tfili. megulebis aRmogdebaჲ Seni pirisagan Cemisa.<br />
17 rameTu ityჳ: mdidar var da ganvmdidrdi da<br />
araraჲ meჴmarebis. da ara uwyi, rameTu Sen xar ubadruk<br />
da sawyalobel da glaxak da brma da SiSuel.<br />
18 gangazraxeb Sen, raჲTa iyido Cemgan oqroჲ<br />
gamoჴurvebuli cecxliTa, raჲTa ganhmdidrde, da samoseli<br />
spetaki, raჲTa Seimoso, da ara gamocxadnes<br />
sircxჳli siSiSulisa Senisaჲ da saolavi, raჲTa iolne<br />
Tualni Senni da hxedvide.<br />
19 me romelnica miyuarden, vamxileb da vaswaveb.<br />
eSurebode ukue da Seinane.<br />
20 aha esera vdga karsa zeda da vhrek, ukueTu vin<br />
isminos ჴmisa Cemisaჲ da ganaRos kari, da Sevide mis<br />
Tana da vWamo mis Tana seri, da man - Cem Tana.<br />
18
21 romelman sZlos, mivsce mas dajdomaჲ Cem Tana<br />
saydarsa Cemsa, viTarca-igi me vsZle da davjed mamisa<br />
Cemisa Tana saydarsa missa,<br />
22 romelsa hqonan yurni, isminen, rasa etyჳs suli<br />
eklesiaTa.<br />
gamocxadeba ioanesi 3: 14-22“<br />
daakvirdiT fatmans, miuxedavad misi kargi Tvisebebisa,<br />
ra cud dReSia, magram romeli qveynis eklesiaa<br />
fatmani, amas axlave amoicnobT.<br />
nikoloz gulaberisZe XII saukunidan pirdapir<br />
TvalnaTliv uyurebs, TiTqos wiTel moedanze dgas<br />
kremlis win da xedavs, ra xdeba mavzoleumSi WaSnagiris<br />
Tavs.<br />
`avTandil gavlo qalaqi miT uebroTa taniTa;<br />
zRvis pirsa saxlni nagebni dges qviTa wiTel-mwvani-<br />
Ta,<br />
qveSeTke sriTa turfiTa, kvla zedaT banis-baniTa,<br />
da didrovaniTa turfiTa, mravliTa Tanis-TaniTa.<br />
mun mihyavs pir-mze avTandil mas, missa winamZ-<br />
Romelsa;<br />
xma-mdablad hkadrebs: «isia sra misi, eZeb romelsa».<br />
uCvenebs, etyvis: «hxedao bansa ze da qve mdgomelsa?<br />
da iqi wevs Zilad, icodi, anu qve hpoveb mjdomelsa».<br />
karsa wina darajani orni uwves mas, glax, ymasa.<br />
yma gavida, gaepara, daagdebdes vire xmasa,<br />
TviTo xeli yelsa mihyo, munve misca sulTa xdasa,<br />
da Tavi Tavsa Seutaka, gauria tvini Tmasa.<br />
igi yma sawols marto wva guliTa javrianiTa;<br />
Tvalmosisxluli avTandil Sedga taniTa janiTa;<br />
verRa aeswra, idumal mokla, verca Tu vcaniTa,<br />
da xeli mohkida, miwasa daaskvna, dakla daniTa.<br />
19
mWvretelTa mze da mebrZolTa mxeci da viTa zaria.<br />
beWdiTurT TiTi mohkveTa, qvesknels miwaTa garia,<br />
zRvaTake sarkmliT gastyorca, zRvisa qviSaTa daria,<br />
da misTvis arcaRa samare, arca saTxarad baria.<br />
xma maTisa daxocisa ar gaisma arsiT ara.<br />
wamovida vardi tkbili, rasamca viT gaemwara!<br />
ese mikvirs, sisxli maTi asre viTa moipara!<br />
da rome weRan wamoevlo, gza igive waiara.<br />
(1121-1126 vefxistyaosani).<br />
amis Semdeg ganiwmindeba ruseTis qveyanac da eklesiac.<br />
eklesia marTlmadidebluri iyo, magram saqcieli<br />
aramarTlmadidebluri hqonda, eseTi qceva marto ruseTs<br />
ar sWirs.<br />
sakiTxavia, rogor uTavsebs ierusalimis eklesia<br />
erTmaneTs marTlmadideblobas da imas, rom jvris monasters<br />
Cven ar gvibrunebs, anda aTonis mamebi rogor<br />
uTavseben marTlmadideblobas da Cvengan mitacebul,<br />
Cvens kuTvnil aTonis iverTa monasters.<br />
exla nikoloz gulaberisZes swavlebiT SevxedoT<br />
imas, Tu ra damokidebuleba unda gvqondes Cven erTmaneTTan<br />
da Cvens mtrebTan:<br />
`ese araki marTali Cins qvasa zeda sweria:<br />
vin moyvaresa ar eZebs, igi Tavisa mteria~ (vefx. 863).<br />
cxadia, gasagebi unda iyos, rom es „qvasa zeda“ gamoCinebuli<br />
marTali sityva sinas mTidan Camotanili<br />
moses X mcnebaa. aTive mcnebas wmidad icavda bibliuri<br />
iona winaswarmetyveli. amave dros is iyo Tavisi<br />
eris Tavgadadebuli patrioti da am patriotizmis gamo<br />
ar daemorCila RmrTis mowodebas. da ar izruna misi<br />
mtrebis „ninevelebis“ gadarCenaze. amitom moxvda veSapis<br />
mucelSi, magram rogorc bibliidan viciT, RmerTma<br />
apatia mas es urCoba da aamaRla mtris siyvarulamde,<br />
rasac mohyva israelis mtrebis ueWveli katastrofidan<br />
gamoxsna.<br />
20
ai, aseTi damokidebuleba unda gvqondes Cven ruseTTan.<br />
miTumetes, viciT winaswar Sedegi. Tumca unda<br />
gvaxsovdes, rom winaswarmetyveleba marCieloba ar<br />
aris, is morwmuneTaTvis da ara urwmunosaTvis, wmidanebisaTvis<br />
da ara uwmindurTaTvis sruldeba. igi moqmedebas<br />
adamianis gulis-gulSi gadis. Cven „mobaRdade<br />
vaWrebisa“ da arc TurqeTisaTvis ar unda gvenanebodes<br />
WeSmarit gzaze dadgoma, ra vuyoT, rom yvela ver Seismens.<br />
samagierod, Cven ar viqnebiT damnaSave maTTan.<br />
„vin moyvaresa ar eZebs, igi Tavisa mteria». (vefx. 863,<br />
2).<br />
me am araks iona winaswarmetyvelis magaliTze ase<br />
davwerdi: vin mtris moyvared gadaqcevas ar cdilobs<br />
igi Tavisa mteria.<br />
rogorc ufali ambobs, mtris siyvarulis gareSe<br />
qristiani ar gansxvavdeba warmarTisagan:<br />
27 aramed Tquen getyჳ, romelTa-ege gesmis: giyuarded<br />
mterni Tquenni da keTilsa uyofdiT moZuleTa<br />
TquenTa.<br />
28 da akurTxevdiT mwyevarTa TquenTa da ilocvidiT<br />
maTTჳs, romelni gmZlavrobden Tquen.<br />
32 da ukueTu giyuarden Tquen moyuareni Tquenni,<br />
raჲ ars madli Tquenda? rameTu codvilnica moyuare-<br />
Ta maTTa hyuaroben.<br />
33 da ukueTu keTilis-myofelTa TquenTa keTilsa<br />
uyofdeT, romeli madli ars Tquenda? rameTu codvilnica<br />
amas hyofen.<br />
34 da ukueTu avasxebdeT maT, romelTagan esavT<br />
kualad moRebasa, romeli madli ars Tquenda? rameTu<br />
codvilnica codvilTa avasxeben, raჲTa moiRon swori.<br />
35 xolo Tquen giyuarded mterni Tquenni da keTilsa<br />
uyofdiT da avasxebdiT da nuraras usaso hyofT, da<br />
iyos sasyideli Tqueni mraval, da iyvneT Ze maRlis,<br />
rameTu igi Tavadi tkbil ars umadloTaTჳsca da uke-<br />
TurTa.<br />
21
36 iyveniT Tquen mowyale, viTarca mamaჲ Tqueni<br />
mowyale ars<br />
luka 6 27-28, 32-36).<br />
erTi friad sagulisxmo momentic gavixsenoT, fridoni<br />
marto ar uSvebs avTandils nestanis saZebnelad<br />
da Tan atans oTx ymas:<br />
„moasxna oTxni monani, misandobelni guliTa.“<br />
(vefx.1028).<br />
avTandili am oTx monas bolomde iaxlebs gulan-<br />
SaroSi, sanam mTlianad ar gaigebs nestan-darejanis<br />
adgilsamyofels. amis Semdeg uSvebs isev fridonTan da<br />
Tan atans im nadavls, romelic ukve ar arsebobs:<br />
„aw waiReT yvelakai, mekobreTa wanaRebi“ (vefx.1325 -3)<br />
eseni ukve waiRes mobaRdade vaWrebma, magram unda<br />
mivxvdeT, rom es „mobaRdade vaWrebi“ sinamdvileSi is<br />
adamianebi arian, romlebic TavianT Sinagani sarwmunoebis<br />
gulis nadebs ver amJRavneben, sikvdilis SiSis gamo<br />
da avTandilis mier boroti Zalebis ganadgurebiT isini<br />
Seimosnen sulieri ZalebiT. amitom eubneba avTandili<br />
cota qaragmulad:<br />
`marTlad ityvis mociquli: «SiSi Seiqms siyvarulsa~.<br />
(vefx. 1054 – 4).<br />
e.i. rogorc pavle mociquli ambobs:<br />
„dasabami sibrZnisa aris SiSi uflisa“ (fs. 110:10)<br />
da ara SiSi sikvdilisa.<br />
e.i. es oTxi mona aris moses Sjulis oTxi winaswarmetyveli,<br />
romlebmac iwinaswarmetyveles bolo Jamis<br />
movlenebi. es imas niSnavs, rom avTandilma maT es<br />
nadavli - anu madli maSin misca, rodesac isini am movlenebs<br />
winaswarmetyvelebdnen.<br />
19 ianvari 2017w<br />
22
nawili IV<br />
axla visaubroT uSualod bibliaze:<br />
„ese ambavi sparsuli, qarTulad naTargmanebi,<br />
viT margaliti oboli, xeliT-xel sagogmanebi,<br />
vpove da leqsad gardavTqvi, saqme vqmen<br />
saWoWmanebi“(vefx. 8).<br />
aq avtori qaragmulad sparsuls axsenebs, iseve, ,rogorc<br />
qaragmulad axsenebs indoeTs da arabeTs. danar-<br />
Cens pirdapir ambobs, rom es „ambavi“ qarTulad naTargmanebi<br />
vpoveo. Tan es iseTi Zvirfasi wignia, rogorc<br />
„margaliti oboli, xeliT-xel sagogmanebi.“ e.i. me ki ar<br />
gadamiTargmnia aramed gadaTargmnili vpoveo. aSkarad<br />
Cans, rom es wigni aris biblia, romelic maSindel saqarTveloSi<br />
vinmes wakiTxuli Tu ar hqonda, wirva-locvaze<br />
ismenda qadagebebs swored bibliaze. biblia Sedgeba<br />
ori nawilisagan: Zveli aRTqma da axali aRTqma. Zveli<br />
aRTqma gvamzadebs macxovris mosvlisaTvis, xolo axali<br />
aRTqma gvidasturebs macxovris mosvlas da gvamzadebs<br />
macxovris meored mosvlisaTvis. es orive aRTqma aris<br />
wminda werili „biblia“, romelic daweres wm. kacebma.<br />
dawyebuli wm. mose winaswarmetyveliT gagrZelebuli<br />
sxva winaswarmetyvelebiT, axal aRTqmaSi dawyebuli maxareblebiT,<br />
sxva mociqulebis epistoleebiT, damTavrebuli<br />
wm. ioanes gamocxadebiT. es yvelaferi am wm. kacebma<br />
daweres suliwmidis karnaxiT da am dros imyofebodnen<br />
xorcSi, adamianur sxeulSi.<br />
amitom ambobs rusTveli:<br />
„vTqvne xelobani qvenani, romelni xorcTa hxvdebian;<br />
marT masve hbaZven, Tu oden ar siZven, SoriT bndebian.“<br />
(vefx. 21, 3-4)<br />
amiT imas ambobs, rom iseTi „xelobani vqmeni“, romelic<br />
xorcs hxvdebian, romelsac isini baZaven, romlebic<br />
wmidad cxovrobeno. aqedan daskvna: rusTavelma<br />
leqsad warmoTqva is, rac wm.winaswarmetyvelebma da<br />
23
mociqulebma gvaswavles suliwmidis karnaxiT. marTlmadidebluri<br />
swavlebac aseTia. Cven RmerTis Sesaxeb<br />
viciT is, rac RmerTma gvacnoba Tavis Sesaxeb, xolo<br />
adamiani rac ar unda Wkviani iyos, iqneba es platoni,<br />
sokrate, hipokrate Tu yvela erTad Tu cal-calke -<br />
adamianuri SemozRuduli gonebis gamo WeSmariti Rmer-<br />
Tis samebis Sesaxeb verafers ver gaigebs:<br />
mas erTsa mijnurobasa Wkvianni ver mihxvdebian,<br />
ena daSvrebis, msmenlisa yurnica davaldebian“(vefx.<br />
21,1-2).<br />
aqve davZenT, rom warmarTuli filosofia mxolod<br />
RmerTis Sesaxeb aris miuRebeli, Torem zogadad „Sen<br />
xar Cemi batoni“(revaz siraZe) filosofias ra jobia.<br />
Tumca, aqac unda vTqvaT, WeSmariti filosofia, mxolod<br />
marTali sarwmunoebidan gamomdinare, cnobierebidan<br />
miRebuli msjelobaa.<br />
axla gadavideT rostevan arabTa mefis ambavze,<br />
romelic igavurad aris moTxrobili, rac gasakviri<br />
araferi ar aris. ufali Cveni ieso qristec bevr swavlebas<br />
igavurad gvawvdis.<br />
amjerad me minda visaubro or 34-e strofze. erTi<br />
34-e strofi ar aris mocemuli `vefxistyaosanSi~,<br />
radgan CaTvales, rom es ar aris rusTveluri. ase moiqca<br />
Tavidanve vaxtang VI-is komisia. da ase darCa dRemde.<br />
magram madloba RmerTs, rom gadarCenilia. amitom,<br />
pirvel rigSi, am „dawunebul“ strofs Semovitan. Semdeg<br />
im 34-e strofs romelic vefxistyaosanSi weria.<br />
34 -1<br />
rostevan uxmo vezirni, ubrZanebs Tuca farulad,<br />
me Ze ar mamca sofelman, kidec misTvis var malulad,<br />
am Cemda spaTa Tavadad, Semtevebeli qarulad.<br />
da molxine moasparezed, gamTenebeli darulad.<br />
34<br />
sxva Ze ar esva mefesa, marT oden marto asuli,<br />
soflisa mnaTi mnaTobi, mzisaca dasTa dasuli;<br />
24
man misTa mWvretTa wauRis guli, goneba da suli,<br />
brZeni xams misad maqebrad da ena bevrad asuli.<br />
daviwyoT pirveli 34-1 strofis garCeva.<br />
Tu kargad gavanaalizebT Cven mier mocemul pirvel<br />
sam nawils, am strofs garCevac ar unda, ise cxadad<br />
aris mocemuli yvelaferi.<br />
rostevani, avTandili da sograti, yovladwminda<br />
samebis wevrebi arian. maTi faruli saubari Cven Zveli<br />
aRTqmidan viciT:<br />
„da Tqva RmerTman; vqmneT kaci xatisaebr Cvenisa da<br />
msgavsebisaebr“ (dab 1. 26).<br />
radgan Ze RvTisa gankacebuli ar iyo. Zveli aRTqmis<br />
wmidanebic ver acnobierebdnen yovladwminda samebas.<br />
amis Sesaxeb gankacebulma Ze RvTisam, ufalma Cvenma<br />
ieso qristem gvauwya.<br />
„warvediT da moimowafeniT yovelni warmarTni da<br />
naTelscemdiT maT saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da sulisa<br />
wmidisaTa“ (maTe 28. 19).<br />
e.i. rostevani ambobs, rom is mis „spaTa“, e.i. wm.<br />
mamaTavarTa da winaswarmetyvelTa Zveli aRTqmis swavlebas<br />
awvdida ise, rom maT samebis Sesaxeb araferi ar<br />
icodnen. e.i. am swavlebas awvdida angelozebis saSualebiT,<br />
xan ise, rogoc mose winaswarmetyvels sinas<br />
mTaze. aqedan gamomdinare, ukve advilad wasakiTxia is<br />
34-e strofi, romelic „vefxistyaosanSi“ aris mocemuli.<br />
„sxva Ze ar esva mefesa“ - es imas niSnavs, rom ieso<br />
qriste ukve gankacebulia. sxva SemTxvevaSi arc axsenebda<br />
Zes. „marT oden martod asuls“ imitom axsenebs<br />
rusTveli, rom is rCeba dedamiwaze, rogorc „soflisa<br />
mnaTi mnaTobi.“ man unda Seasrulos dedamiwaze ieso<br />
qristes „mistiuri sxeulis funqcia.“<br />
„lekvi lomisa sworia, Zu iyos Tunda xvadia.“(vefx.<br />
40:4)<br />
axla ukve, radgan viciT, rom TinaTini eklesiaa,<br />
25
aRar mogeCvenebaT zedmetobad TinaTinis mzesTan xSirxSirad<br />
Sedareba. ufro metic, „mze misgan sawunaria.“<br />
(vefx. 35,2).<br />
mze marto am soflisaTvisaa saWiro, am sofelSive<br />
moxdeba misi dasasrulic. eklesia maradisobaSic eklesiaa.<br />
maradiul sofelSi Cveni mze TviTon ieso qriste<br />
iqneba, xolo TinaTinis funqcia ufro didia amsofliur<br />
mzeze. man am sofelSive unda gamoixsnas adamiani<br />
adamis codvisagan da ganwmendili unda gadaiyvanos<br />
maradiul netarebaSi. Tu rogor unda moaxerxos es man,<br />
amas mamis darigebidan vgebulobT:<br />
„mefe swvrTis: «mama yoveli Zisagan iTavseboda,“<br />
(vefx. 48, 3)<br />
aqve gavixsenoT ieso qristes sityvebi.<br />
«yoveli romeli momca me mamaman Cemman, Cemda movides;<br />
da romeli movides Cemda, ara ganvaZo gare.(ioane<br />
6: 37).<br />
„vervis ჴel-ewifebis moslvad Cemda, ukueTu ara mamaman,<br />
momavlinebelman Cemman, moiyvanos igi Cemda, da me<br />
aRvadgino igi ukuanaჲsknelsa mas dResa“ (ioane 6: 44).<br />
me mamis darigebebidan gansakuTrebulad or<br />
strofs movixsenieb:<br />
„sma-Wama - didad Sesargi, deba ra savargulia?!<br />
rasaca gascem, Senia; rac ara, dakargulia!» “ (vefx.<br />
51:3-4).<br />
rogor fiqrobT Tqven, romc ar vicodeT, rom am<br />
naSromis avtori nikoloz gulaberisZea, rusTveli<br />
hgavs im kacs, romelic sma-Wamas „diTirambebs“ miuZRvnis?<br />
aq pirdapir miniSnebaa ieso qristes „sisxlis da<br />
xorcis“ sma-Wamaze da mxolod is qristianebi arian<br />
eklesiis Rirseuli Svilebi, romlebic sinanuliT da<br />
wmida guliT Rebuloben am siwmindes.<br />
TinaTini mamis darigebiT yvela simdidres gascems,<br />
rac gaaCnia, man icis, amiT mas araferi ar akldeba:<br />
26
„uxvad gascemdi, zRvaTaca Sesdis da gaedinebis“<br />
(vefx. 50:4).<br />
sasuliero piri rac ufro met madls gascems, misi<br />
suli miT ufro madliT ivseba.<br />
axla pirdapir unda CavweroT samive strofi<br />
58,59,60<br />
Tavsa zis pirmze avTandil, mWvretTagan mosandomia,<br />
spaTa spaspeti, Cauqi, viTa vefxi da lomia;<br />
vaziri beri sograti TviT mas Tanave mjdomia.<br />
Tqves, Tu: «ra umZims mefesa, anu rad feri hkrTomia?»<br />
Tqves, Tu: «mefe cudsa rasme gonebasa Cavardnila,<br />
Tvara aqa samZimari maTi yola ara qmnila «.<br />
avTandil Tqva: «sograt, vhkiTxoT, gviTxras, vinmca<br />
Segvecila?<br />
vhkadroT rame salaRobo, rasaTvismca gagvawbila? «<br />
adges sograt da avTandil taniTa miT kenariTa,<br />
TiTo aivses Wiqebi, mivlen qceviTa wynariTa,<br />
wina miusxdes muxlmoyriT, piriTa mocinariTa.<br />
vaziri laRobs eniTa, wylianad moubnariTa<br />
aq pirdapir yovladwminda samebazea miniSneba. pirdapir<br />
vxedavT samebis xats. romelSic SuaSi ieso qristea,<br />
romelic gankacda da misi kacobrivi bunebiT 3 dRiT<br />
jojoxeTSi STasvliT gamoixsna marTalTa sulebi.<br />
„vinca iyos uaresi, Tav-SiSveli sam dRe vlides!“<br />
(vefx. 71 :4)<br />
tyuilad ar uxsenebia rusTavels:<br />
„vpove da leqsad gardavTqvi, saqme vqmen saWoWmanebi.“<br />
(vefx. 8:3)<br />
xolo meore kiTxvas, romelsac avTandili da<br />
sograti svamen mefis mowyenilobaze, ieso qriste saxarebidan<br />
gvaswavlis: „nu miscemT siwmidesa ZaRlTa,<br />
nuca daufenT margalitsa Tquensa winaSe RorTa, nuukue<br />
daTrgunon igi ferჴiTa maTiTa da moiqcen da gangxeTqnen<br />
Tquen“ (maTe 7:6).<br />
27 ianvari 2017w<br />
27
nawili V<br />
axla Tamar mefis qebaze visaubroT:<br />
3<br />
vis hSvenis, - lomsa, - xmareba Subisa, far-SimSerisa,<br />
- mefisa mzis -Tamarisa, Rawv-badaxS, Tma-giSerisa,<br />
- mas, ara vici, Sevhkadro Sesxma xotbisa, Se - risa,<br />
misTa mWvretelTa yandisa mirTma xams mimarT, Serisa<br />
4<br />
Tamars vaqebdeT mefesa sisxlisa creml-daTxeuli,<br />
vTqveni qebani visni me ar-avad gamorCeuli.<br />
melnad vixmare giSris tba da kalmad me na rxeuli,<br />
vinca isminos, daesvas laxvari gulsa xeuli.<br />
5<br />
mibrZanes maTad saqebrad Tqma leqsebisa tkbilisa,<br />
qeba warbTa da wamwamTa, TmaTa da bage-kbilisa,<br />
brol-badaxSisa Tlilisa, mis mijriT miwyobilisa.<br />
gastexs qvasaca magarsa gvrdemli tyviisa lbilisa.<br />
am frazebis axsna sworad rom vawarmooT, maSvelad<br />
movixmob „iakobis locvas“ bibliis Zveli da axali redaqciebidan.<br />
wm.mose winaswarmetyveli „dabadeba“ (49: 8-12):<br />
1<br />
8. iuda, gadideben Zmebi; mtrebis xerxemals daTrgunav<br />
xeliT! geTayvanebian mamaSenis naSierni.<br />
9. lomis bokveria iuda! wamomdgarxar, Svilo, nadavliT<br />
xelSi; waixara, gawva lomiviT, vin gabedavs mis<br />
wamogdebas?<br />
10. ar waerTmeva kverTxi iudas, arc argani ferxTa<br />
Suidan, vidre ar mova misi mflobeli da is iqneba imedi<br />
xalxTa.<br />
11. vazze ubia Tavisi CoCori, venaxis lerwze - Tavisi<br />
viris naSieri; RvinoSi recxavs Tavis samosels, da<br />
yurZnis sisxlSi - Tavis tansacmels.<br />
12. Tvalebi misi - Rvinis uwiTlesi, kbilebi misi -<br />
28
Zis uTeTresi.<br />
1.1<br />
iuda, Sen gaqeben Zmani Senni. ჴelni Senni zurgsa<br />
mterTa SenTasa, Tayuanis-gcemden Zeni mamisa Senisani.<br />
leku lomisa iuda,mcenarisagan aRmohჴed, Svilo Cemo,<br />
miwoliT miiZino, viTarca lomman da viTarca lekuman<br />
lomisaman. vin-me aRadginos igi? ara moakldes mTavarni<br />
iudaჲsgan da winamZRuarni wyvilTagan misTa, vidremde<br />
movides, romlisaჲ-igi ganmzadebul ars, da igi ars<br />
molodinebaჲ warmarTTaჲ. gamoabas venaჴsa kicჳ misi da<br />
rqasa venaჴisasa kicჳvirisa misisaჲ. ganrcxas RჳniTa samoseli<br />
Tჳsi da sisxliTa yurZnisaჲTa samkauli Tჳsi.<br />
mxiarul iyvnen Tualni misni ufroჲs Rჳnisa da spetak<br />
kbilni misni ufroჲs sZisa (dabad. 49, 8-12). (biblia,<br />
Tbilisi 2015, yvela arsebuli redaqciisa da nusxis<br />
mixedviT gamosacemad moamzada da sqolioebi daurTo<br />
ediSer WeliZem).<br />
mamamTavar iakobis 12 SvilTagan swored iudam miiRo<br />
mesianuri aRTqma. iudas tomidan iSva ufali Cveni<br />
ieso qriste. „iudas tomis gerbze, mis kurTxevaSi gaxmianebuli<br />
simbolos Sesamabisad, lomi iyo gamosaxuli“<br />
(giorgi gvasalia. Sesaqmis ganmarteba 740gv). bagrationebis<br />
gerbzec lomia gamosaxuli.<br />
Tu SedarebiT analizs gavakeTebT iudas dalocvas<br />
da Tamar mefisadmi miZRvnil 3,4 da 5 strofebs Soris,<br />
advili dasanaxia, rom Tamar mefis lomi aris ieso<br />
qriste. xolo qeba „warbTa, wamwamTa, TmaTa da bagekbilisa“<br />
qristes da eklesiis simboluri gamoxatulebebia,<br />
„lekvi lomisa iuda“ es aris qriste da „lekvi<br />
lomisa sworia Zu iyos Tunda xvadia“, es aris qriste<br />
da eklesia.<br />
e.i. nikoloz gulaberisZe axalgazrda mefe Tamars<br />
locavs ieso qristes saxeliT da misi SewevniT, ZaliT<br />
da ZlierebiT da mfarvelobiT eimedeba Tamaris mefobis<br />
momavali.<br />
29
swored qristeze ambos nikoloz gulaberisZe:<br />
152:3 „igia lxini soflisa, igia nivTi da vali,“<br />
axla mociqulebze visaubroT.<br />
rostevan mefe da avTandili midian sanadirod. Tan<br />
mihyavT 12 mociquli:<br />
76:1 ubrZana: mona Tormeti modiT, CvenTana vlidiTa,“<br />
nadirobis dros miadgebian im adgils, romelic<br />
adre vaxseneT enuq marTalis povnis dros, oRond aq 7<br />
dRis savali ar aris naxsenebi.<br />
80:1-2<br />
igi mindori dalies, marT maTgan ganarbenia.<br />
mindorsa iqiT wyali dis da wylisa pirsa kldenia.“<br />
amis Semdeg miadgnen im adgils, sadac hpoves tarieli.<br />
86:1„naxes, ucxo moyme vinme jda mtirali wylisa pirsa,“<br />
tarielis damnaxavma mefem ubrZana „erT monas“.<br />
ubrZana erTsa monasa: „wadi ficxlad da janado‚<br />
«gibrZanebs‚ – uTxar‚ – vera gcnob CemTa laSqarTa<br />
Tanado‚<br />
vinca xar‚ modi winaSe Sen Cvengan monayvanado!»“<br />
es mona, romelsac Cven „ioane winaswarmetyvelad,<br />
winamorbedad da naTlismcemelad SevicnobT“, midis<br />
tarielTan:<br />
90:2,3<br />
„didxans uWvrets gakvirvebiT, Tuca guli umagarda;<br />
moaxsena: «gibrZanebso», axlos midga, dauwynarda“<br />
ioane naTlismcemelma rogorc am sofelSi ganumzada<br />
gza ufals,<br />
`maT dReTa Sina movida iovane naTlis-mcemeli qadagebad<br />
udabnosa mas huriastanisasa<br />
da ityoda: SeinaneT, rameTu moaxlebul ars sasufeveli<br />
caTaჲ.<br />
rameTu ese ars, romel-igi Tqumul ars esaia winaswarmetyuelisa<br />
mier da ityჳs: ჴmaჲ RaRadebisaჲ ud-<br />
30
abnosa zeda: ganhmzadeniT gzani uflisani da wrfel<br />
yveniT alagni misni.~ (maTe 3:1-3) aseve ioanem iqadaga<br />
jojoxeTSi marTalTa sixarulis moaxloeba. is ar SebrZolebia<br />
tariels, imitom, rom es ar iyo misi misia.<br />
tarielTan SebrZolebis misia mociqulebma miiRes.<br />
ufalma mxolod sulieri sikvdilisagan gamoixsna<br />
kacobrioba. xolo xorcieli sikvdili ZalaSi datova.<br />
es sikvdili yvela adamianma unda miiRos, ilias da<br />
enuqis CaTvliT. ilia da enuqiviT aseve naxsenebia wm.<br />
mociquli ioane RvTismetyvelic.<br />
rusTveli am codnas ase gvawvdis:<br />
72:1-3<br />
„kvla brZana: «mona Tormeti SevsxaT Cven Tana mareblad,<br />
Tormeti Cemad isrisa momrTmevlad, mosaxmareblad, -<br />
erTai Seni Sermadin ars maTad dasadareblad“<br />
ioanes saxarebaSi vkiTxulobT:<br />
„moiqca petre da ixila mowafe igi, romeli uyuarda<br />
iesus, misdevda raჲ, romeli-igi mieyrdna serobasa<br />
mas mkerdsa missa da hrqua mas: ufalo, vin ars,<br />
romeli migcems Sen? ese viTarca ixila petre, hrqua<br />
iesus: ufalo, xolo ese raჲ? hrqua mas iesu: ukueTu<br />
mindes yofaჲ magisi, vidremde movide, Senda raჲ? Sen<br />
me Semomideg. da ganჴda sityuaჲ ese ZmaTa Soris, vi-<br />
Tarmed: mowafe igi ara mokudes. da ara hrqua mas iesu,<br />
viTarmed: ara mokudes, aramed: ukueTu mindes magisi<br />
yofaჲ, vidre moslvad Cemdamde, Senda raჲ?“ (ioane 21:<br />
20-23).<br />
ioanes gverdiT axla petre mociquli vaCvenoT.<br />
ioane mociquli Sermadinia, es ukve vTqviT, xolo<br />
petre mociquli veziria, romelTanac avTandili saubrobs.<br />
„daTxovna avTandilisa rostevan mefisTana da<br />
vaziris saubari.“<br />
Cven warmogidgenT oTxive saxarebidan muxlebs,<br />
31
omlebSic wm.petrea warmoCenili. Tqven es muxlebi<br />
SeadareT avTandilis vazirTan saubars da daskvnasac<br />
gamoitanT.<br />
maTe 4:18; 8:14; 10:2; 14 :28-29; 15:15; 16:15,22-23;<br />
17:1,4,24,26; 18:21; 19:27; 26:33-40,56,58,69,72,73,75.<br />
markozi 3:16; 5:37; 8:29-33; 9:2,5; 10:28; 11:21; 13:3; 14:<br />
29,31,33,37,54,66,68,70-72;<br />
luka 5:8; 6:14; 8: 45,51; 9:20,88,32-33; 12:41; 18:28; 22:<br />
8,34,54,55,58,60-61; 24:12;<br />
ioane 1:40,44; 6:8,68; 13:6,8,9,24,36-37; 18:10-11,15-<br />
18,25-27; 20:2-8; 21: 2-3,7,11,15,17,20-21.<br />
me aq mxolod macxovris gaugonari simdablis magaliTs<br />
moviyvan:<br />
1. da uwinares dResaswaulisa mis paseqisa icoda<br />
iesu, rameTu moiwia Jami misi, raჲTa ganvides amier<br />
sofliT da mivides mamisa, rameTu Seiyuarna Tჳsni igi<br />
amas sofelsa Sina da sruliad Seiyuarna igini. 2. da<br />
viTarca serobaჲ igi iyo, da eSmaki Sesrul iyo gulsa<br />
iudaჲssa, simon iskariotelisasa, raჲTa gansces igi. 3.<br />
icoda iesu, rameTu yovelive mosca mas mamaman ჴelTa<br />
misTa, da rameTu RmrTisagan gamovida da RmrTisa mivals.<br />
4. aRdga serobisa misgan da dadva samoseli Tჳsi<br />
da moiRo ardagi da moirtya igi. 5. da moiRo wyali da<br />
STaasxa sabanelsa mas da iwyo banad ferჴTa mowafeTa<br />
TჳsTa da warhჴocda ardagiTa miT, romeli moertya. 6.<br />
da movida simon-petresa. hrqua mas petre: ufalo, Sen<br />
dambana ferჴTa CemTa? 7. miugo iesu da hrqua: romelsa<br />
me viqm, ara ici aw, xolo scna amisa Semdgomad. 8. hrqua<br />
mas petre: ara dambanne ferჴni Cemni ukunisamde. hrqua<br />
mas iesu: ukueTu ara dagbanne Sen ferჴni, ara gaqundes<br />
nawili Cem Tana. 9. hrqua mas simon-petre: ufalo, nu<br />
xolo ferჴni Cemni, aramed ჴelnica da Tavica Cemi. 10.<br />
hrqua mas iesu: ganbanilsa mas ara uჴms, garna ferჴni<br />
xolo dabanad, rameTu yovlad wmida ars igi, da Tquenca<br />
wmida xarT, aramed ara yovelni. 11. rameTu icoda<br />
32
iesu mimcemeli igi. amisTჳs Tqua, viTarmed: ara yovelni<br />
wmida xarT. (ioane 13: 1-11)<br />
avTandili vazirs sTavazobs „gaugonar Tanxas:“<br />
„asi aTasi wiTeli Sen qrTamad Seiwireo». (vefx. 747:4)<br />
vaziri uars ambobs, Tavidan:<br />
vazirman uTxra siciliT: «qrTami Sen gqondes Senia!<br />
(vefx. 748:1)<br />
xolo Semdeg sTxovs isev qrTams:<br />
„qrTamsa sTxovs da amxanagobs, Tuca cremlsa ar<br />
iwurvebs“(vefx. 770)<br />
avTandil asi aTassac uxdis da ufro metsac:<br />
„Sekra wiTeli asi aTasi pirad mzeman da tanad saroman,<br />
(vefx. 779)<br />
samasi Tavi stavra-atlasi uxvman, niadag miumc-<br />
Taroman,<br />
samoci Tvali lal-iagundi ferad marT viTa miumxvdaroman.<br />
kaci gagzavna vazirisasa, ese yvelai misTvis aro<br />
man.“<br />
petre mociquls Tavisi yvelaze didi Secdoma,<br />
macxovris uaryofa, sakuTari Tavis Zalebze dayrdnobam<br />
moutana, rac didi sinanuliT gamoisyida. RvTis<br />
wyalobiT is Tavi mociqulTa gaxda.<br />
ase unda moiqcnen rusTvelologebic, romlebmac<br />
TavianTi adamianuri SemozRuduli gonebiT CaTvales,<br />
rom Tamar mefe TinaTinia (da ara eklesia). amiT<br />
udidesi Seuracxyofa miayens Tamar mefes da Tamaris<br />
droindel marTl-aRmsareblobas. imdroindel saqarTvelos,<br />
faqtobrivad cili daswames, Tamar mefe meoTxe<br />
hipostazad Seracxeso.<br />
amas arc mwvalebloba hqvia, arc eretikosoba, arc<br />
mkrexeloba, es ubralod absurdia. aqedan gamomdinare,<br />
mTeli rusTvelologia absurdzea agebuli.<br />
rogorc petres uyvarda ufali, SeiZleba iTqvas<br />
rusTvelologebsac uyvarT rusTveli. amitom maT<br />
33
unda Seafason TavianTi nebsiT Tu uneblie Secdoma da<br />
ganaxlebuli TvaliT unda Sexedon rusTvels. me imedi<br />
maqvs, rom swored rusTvelologebi rusTvelis daxmarebiT<br />
gaxdebian marTlmadideblobis gonieri mqadageblebi<br />
da ar datoveben ganaTlebis sistemas „kombles“<br />
amara.<br />
axla amaRlebul notze davamTavroT V nawili:<br />
macxovari aRdgomis Semdeg me-40 dRes amaRlda<br />
zecad da dajda marjveniT mamisa: „xolo ufali Semdgomad<br />
sityuaTa amaT maTda mimarT amaRlda zecad da<br />
dajda marjueniT RmrTisa“ (markozi 16:19).<br />
nikoloz gulaberisZe TiTqos cxadad uyurebs<br />
macxovris amaRlebas da misi „guli, cnoba da goneba“<br />
(857:1) musikis am hangebs gamoscems:<br />
„mas avTandil Tayvanis-sca - lomTa lomman mzeTa mzesa.<br />
mun broli da vard-giSeri gaeturfa sinazesa.<br />
piri misi unaTlea sinaTlesa zesTa-zesa,<br />
saxl-sayofi ara hmarTebs, camca gaidarbazesa!“ (vefx.<br />
690).<br />
31 ianvari 2017w<br />
34
VI nawili<br />
Cven vcdilobT, `vefxistyaosani~ qronologiurad,<br />
dalagebulad, erTmaneTis mimdevrobiT warmovadginoT,<br />
radgan teqstSi qronologiuri Tanmimdevroba<br />
darRveulia specialurad, „amxanagTa saTrevelad“.<br />
17. „mesame leqsi kargi ars sanadimod, samRerelad,<br />
saaSikod, salaRobod, amxanagTa saTrevelad;“<br />
es imas niSnavs, rom Cven gvmarTebs didi moxerxebuloba,<br />
rom sworad gaverkveT movlenebSi.<br />
13<br />
„viTa cxensa Sara grZeli da gamoscdis didi rbeva,<br />
moburTalsa - moedani,marTlad cema, marjved qneva,<br />
marT agreve meleqsesa - leqsTa grZelTa Tqma da xeva,<br />
ra misWirdes saubari da dauwyos leqsman leva,“<br />
14<br />
„maSinRa naxeT meleqse da misi moSairoba,<br />
ra veRar mihxvdes qarTulsa,dauwyos leqsman Zviroba,<br />
ar Seamoklos qarTuli,ara qmnas sityva-mciroba,<br />
xel-marjved scemdes Cogansa, ixmaros didi gmiroba.“<br />
swored amitom, rom dazRveuli viyoT Secdomebisagan,<br />
paralelurad veyrdnobiT biblias da nikoloz<br />
gulaberisZis Semoqmedebas. migvaCnia, rom nikoloz gulaberisZis<br />
„vefxistyaosani“ da „sagalobeli wmidisa<br />
da cxovelis myofelisa suetisa cxovelisa, kvarTisa<br />
saufloisa da kaTolike eklesiisa“ aris erTsa da imave<br />
Temaze miZRvnili RvTis sadidebeli.<br />
axla mivyveT isev V nawilis gagrZelebas. Cven ukve<br />
vTqviT, rom Sermadini aris ioane maxarebeli da Sermadins<br />
dautova avTandilma Tavisi saxli. saxarebaSi es<br />
movlena macxovris jvarcmis dros aris aRwerili<br />
„xolo iesu viTarca ixila dedaჲ Tჳsi da mowafe<br />
35
igi, romeli uyuarda, winaSe mdgomareni, hrqua dedasa<br />
Tჳssa: dedakaco, aha Ze Seni! da merme mowafesa mas hrqua:<br />
aha dedaჲ Seni! da mieriTgan wariyvana igi mowafeman<br />
man TჳsTa Tana. “ (ioane 19:26-27)<br />
macxovari mesame dRes aRdga. avTandilic sami wlis<br />
Semdeg dabrunda arabeTSi (e.i. sami dRis).<br />
678. mun mivida, sada-igi misni spani daeyarnes.<br />
naxes, icnes; ragvaraca hmarTebs, agre gaexarnes.<br />
Sermadinsca axarebdes, ficxla kacTa Tavni arnes:<br />
«movidao, aqanamdis visTvis lxini gagvemwarnes!»<br />
vezirsa da Sermadinze anu petre da ioane mociqulebze<br />
ukve visaubreT, axla avTandilis TinaTinTan<br />
Sexvedraze gadavideT.<br />
714:3-4<br />
„magra, mzeo, Tavi mzesa CemTvis srulad daagvane,<br />
sicocxlisa saimedo niSani ra wamatane!»“<br />
715<br />
yma tkbili da tkbil-qarTuli, sikeTisa xelis mxdeli,<br />
amas zeda eubnebis, viT gazrdilsa amo mzrdeli;<br />
qalman miscna margalitni, srul-qmna misi sawadeli,<br />
RmerTman qmnas da gausruldes lxini ese awindeli!<br />
aq ukve aSkarad Cans, rom saubari saqarTvelos<br />
eklesias exeba. swored saqarTvelos eklesiis e.i. filadelfiis<br />
eklesiis WrilSi aris amoxsnili wm.ioane<br />
RvTismetyvelis „gamocxadeba“, amis dasturia es strofi:<br />
714:3<br />
„magra, mzeo, Tavi mzesa CemTvis srulad daagvane,“<br />
am frazebs ar ityoda rusTveli im eklesiaze, romelic<br />
daxvda macxovris aRdgomis Semdeg. sruli eklesia<br />
daarsda sulTmofenobis dros. e.i. aq aris saubari<br />
im eklesiaze, romelic daarsda wm.ninos saqarTveloSi<br />
ganmanaTlebluri moRvaweobis Sedegad da es fraza...<br />
36
„sicocxlisa saimedo niSani ra wamatane!» (vefx. 714:4)<br />
gvaxsenebs wm.ninos locvis Sedegad armazis kerpis<br />
damsxvrevas, sadac wm.ninom moipova „bivritis Tvali.“<br />
da es bivritis Tvali wamoiRo Tavis samlocveloSi.<br />
es movlena farTod aqvs gaSuqebuli nikoloz gulaberisZes<br />
Tavis SemoqmedebaSi.<br />
„qalman miscna margalitni, srul-qmna misi sawadeli,“<br />
(vefx. 714:3)<br />
aq ukve yvelaferi gasagebia. amitomac aqvs nikoloz<br />
gulaberisZes ase originalurad gaxsnili wm.ioane<br />
RvTismetyvelis „gamocxadeba“, romelSic aSkarad<br />
etyoba wm.enuq marTalis-winaswarmetyvelis Sewevna.<br />
wm.enuqi (nikoloz gulaberisZis meSveobiT) ise efereba<br />
mzes, mTvares da varskvlavebs, rogorc yvavilebis<br />
moyvare, yvavilebs. wm.enuqi miCneulia damwerlobis,<br />
maTematikis da astronomiis gamomgoneblad [giorgi gvasalia,<br />
Sesaqmis ganmarteba 147gv.]<br />
eklesiis mofereba RmrTis mkacr sityvebSic vlindeba.<br />
laodikiis eklesias ufali Zalian mkacrad amxels,<br />
bolos ki eubneba: (gamocxadeba 3:19 ) me romelnica miyuarden,<br />
vamxileb da vaswaveb. eSurebode ukue da Seinane.“<br />
SeadareT erTmaneTs „wasvla avTanidilisagan fridonisa“<br />
960-dan 977 da ioanes gamocxadeba I Tavidan III<br />
Tavis bolomde.<br />
tarielze saubars gangeb varidebT Tavs. is mogvianebiT<br />
Tavidan bolomde unda ganvixiloT.<br />
axla gavagrZeloT fridonisken mimavali avTandilis<br />
ambis Txroba. aq gansacvifreblad aris moTxrobili<br />
Zveli aRTqmis magaliTiT ioane RvTismetyvelis<br />
gamocxadebis axsna. mimaniSnebeli niuansia; egviptis magivrad<br />
TurqeTia.<br />
yma mtirali samoc-aT dRe zRvisa pirsa miva gzasa;<br />
SoriT naxna menaveni, modiodes Sigan zRvasa;<br />
moicada, hkiTxa: «vin xarT, Tqven amissa gnukev Tqmasa,<br />
37
es samefo visi aris, an hmorCilobs vissa xmasa?» (vefx.<br />
978)<br />
maT moaxsenes: «turfao saxiT da anagebiTa,<br />
gveucxove da gvekeTe, miT geubnebiT qebiTa;<br />
aqamdis zRvari TurqTaa, mozRvre fridonis zRvebi-<br />
Ta;<br />
Cvenca visni varT, giambobT, Tu WvretiT ar davbndebiTa.(vefx.<br />
979)<br />
adre vaxseneT Cven TurqeTi „baRdadel vaWrebTan“<br />
erTad, maSin, cxadia „baRdadel vaWrebSi“, pirvel rigSi<br />
iranSi gadasaxlebuli da gamuslimanebuli qarTvelebi<br />
SeicaniT, xolo axla TurqeTs vaxsenebT iq, sadac adre<br />
egvipte iyo naxsenebi; egvipteSi iakobis tomis samocdaaTi<br />
adamiani Sevida, xolo egviptidan mosem gamoiyvana<br />
ebraelebi. bolo Jamis winaswarmetyvelebaze Cven ukve<br />
vilaparakeT, axla amiT davamTavroT, isedac cxadia<br />
yvelaferi.<br />
axla tariels davubrundeT.<br />
Cven avTandilis da tarielis pirveli da meore<br />
naxva erTdroulad unda ganvixiloT, imitom, rom es<br />
orive Sexvedra erTi da igive movlenaa or sxvadasxva<br />
WrilSi danaxuli, eseni orive erTmaneTSi zis, aseTive<br />
Sexvedraa mesamec, magram mesame Sexvedra droebiT gadavdoT.<br />
jer daviwyoT meore Sexvedris ganxilviT. kvlav<br />
gavixsenoT adre naxsenebi strofi.<br />
„ityvis: «he, mzeo, vin xatad gTqves mzianisa Ramisad,<br />
erT-arsebisa erTisa, mis uJamosa Jamisad,“ (vefx.<br />
845:1-2) am strofze rac vTqviT, imas aRar gavimeoreb.<br />
Cven ubralod davsvaT kiTxva da Cven TviTon vupasuxoT;<br />
ra da visi mdgomareobaa mziani Rame? vin cxovrobda<br />
mzian RameSi? raa saerTod Rame da masSi myofi<br />
mze? mze xom gaanaTebda Rames da Rame ar iqneboda Tuki<br />
iyo mze. magram raki iyo mze da iyo Rame, erTdroulad<br />
38
maSin realurad yofila Rame, oRond sulierad da mze<br />
rogorc imedi, rwmena momavalSi macxovris gankacebisa.<br />
es rwmena da aRTqma mieca adamians, pirveli iyo adami,<br />
xolo erebs Soris israeli. romelTa pirveli mamaTavrebi<br />
iyvnen abraami, isaaki da iakobi da ase Semdeg<br />
vidre macxovris gankacebamde.<br />
israelis saxelmwifos Camoyalibebis dasawyisSi<br />
iyvnen mamamTavrebi abraami, isaaki da iakobi, xolo<br />
dasasrulSi anna da kaiafa. swored es adamianebi hyavs<br />
rusTavels prologSi dadebiT da uaryofiT mijnurebad<br />
gamoyvanili. es Sefaseba axali aRTqmis sasuliero<br />
pirebsac exeba. zogi gamarTldeba, zogi ara.<br />
am ori strofis 845:1-2 gagrZelebaa:<br />
„mTvaresa etyvis: «ifice saxeli RmrTisa Senisa!<br />
Sen xar momcemi mijnurTa mijnurobisa senisa,<br />
Sen gaqvs wamali misisa moTminebisa Tmenisa,<br />
miaje Seyra pirisa, Sen gamo Senebr mSvenisa!» (vefx.<br />
848)<br />
e.i. mzian RameSi ganicdian Zveli aRTqmis wmida mamamTavrebi<br />
sulis makurnebel imeds macxovris gankacebisa.<br />
xolo sruli gankurneba, adamis codvisagan gamoxsna,<br />
moxdeba macxovris jvarcmiT, sikvdiliT da aRdgomiT.<br />
„Rame alxendis, dRe sjidis, elis Caslvasa mzisasa;“<br />
(vefx. 849:1-2)<br />
am strofSi mzis Casvlamde moTmena da Rame siaruli<br />
niSnavs, Zveli aRTqmis ambebis moyolas e.i tarielis<br />
ambebis moyolas.<br />
ra asmaTman dainaxa, moegeba, cremli swvTebis,<br />
viT eama, sixarulsa marT veRaras ver mihxvdebis;<br />
(vefx. 852:1-2).<br />
Cven, faqtobrivad, Secnobili gvyavs asmaTi tarielis<br />
mfarvel angelozad. amas asmaTis da avTandilis<br />
mTeli dialogi gvidasturebs. me mxolod or strofs<br />
movixmob:<br />
„guli, cnoba da goneba erTmanerTzeda hkidian.<br />
39
a guli wava, igica wavlen da misken midian;“ (857:1-2)<br />
es aris RmrTis nauwyebi sibrZne, angelozis mier<br />
gamoTqmuli (SevadaroT nikoloz gulaberisZis es swavleba<br />
da wm.grigol noselis grigol noselis amonaridi<br />
epistoledan samgvari Zalis Sesaxeb:<br />
`Cveni sulis xiluli nawili samia Tavdapirveli<br />
dayofisamebr: Zala sityvieri (gonieri), Zala gulisTqmisa<br />
(survilisa) da Zala guliswyromisa (gaRizianebisa,<br />
gabrazebisa.)~) avTandili agrZelebs tarielis<br />
Zebnas:<br />
„yma gaemarTa saZebrad mtirali, cremlTa mfrqveveli,<br />
eZebs, uzaxis, uyivis, dReebr RameTa mTeveli;<br />
sam dRemdis movlo mravali xevi, Sambnari, tye, veli;<br />
ver pova, miva mWmunvare, veras ambvisa mcneveli.“<br />
(vefx. 873)<br />
Cven am dros gavavloT paraleli am strofsa da<br />
189-s Soris. avTandilisagan asmaTis da tarielis povna<br />
orive SemTxvevaSi, rogorc vTqviT, erTi da igivea.<br />
avTandilma meored ipovna tarieli:<br />
„ra tariel dainaxa, ganaRamca daeRrija:<br />
axlos myofi sikvdilisa jda da piri daebRnija,<br />
sayeloni gardexivnes, Tavi srulad gaeglija,<br />
mas aRara Seesmoda, sofliT gaRma gaebija.“ (vefx. 877)<br />
xo xedavT tariels, ra mosvlia maSin, roca „Tavi<br />
Zelsa Seutaka.“<br />
macxovris iudas mier gacema da jvarcma rusTavelma<br />
mxatvrul-alegoriulad warmogvidgina:<br />
„erT-kerZ uc lomi mokluli da xrmali sisxlmocxebuli,<br />
kvla sxvagniT - vefxi usulo, mkvdari, qve-danarcxebuli;“<br />
(vefx. 878:1-2)<br />
saxarebaSi macxovris jvarcmis dros naTqvamia:<br />
„xolo mo-raჲ-vides iesuჲsa da ixiles igi, rameTu<br />
momkudar iyo, ara ganutexnes wჳvni misni, aramed erT-<br />
40
man erisaganman laxuriTa ugumira guerdsa missa, da<br />
meyseulad gardamoჴda sisxli da wyali. (ioane 19:33-34)<br />
xolo iuda gamcemelze naTqvamia:<br />
maSin viTarca ixila iuda, romelmanca misca igi,<br />
rameTu daisaja, Seinana da miaqcia oc da aTi igi vecxli<br />
mRdelT-moZRuarTa maT mimarT da moxucebulTa<br />
da Tqua: vcode, rameTu migec sisxli marTali.<br />
xolo maT hrques mas: Cuenda raჲ? Sen ixile!<br />
da daabnia vecxli igi taZarsa mas Sina da ganeSora<br />
da warvida da SiSTvil-iba. (maTe 27:3-5)<br />
10 Tebervali 2017w<br />
41
nawili VII<br />
sarusTveli guSin, dRes da xval<br />
uwmindesi da unetaresi kaTolikos-patriarqi ilia<br />
II xSirad qadagebs: arsebobs „sulTa kavSiri“: „sulTa<br />
kavSiris Sesaxeb erTi ram unda vicodeT: vidre sxeulSi<br />
varT, cocxali varT, magram im gardacvlili adamianis<br />
sulic xom cocxalia da Cven Soris uTuod aris kavSiri.<br />
Cveni winaprebi iTxoven Cvengan locvas, Cvenc<br />
vTxovT maT dalocvas. isic unda vicodeT, rom isini<br />
ufro metad gvexmarebian, vidre Cven - maT.“ (sakvirao<br />
qadageba, 5 seqtemberi, 2010 w.)<br />
Cveni mizania, vaCvenoT „sulTa kavSiri“ marTlmadidebel<br />
moRvaweTa Soris. amitom kidev erTxel warmovaCinoT<br />
rusTvelis aRmsarebloba da misi poemis prologis<br />
pirveli ori strofi SevadaroT marTlmadideblur<br />
mrwamss:<br />
„romelman Seqmna samyaro ZaliTa miT ZlieriTa,<br />
zegardmo arsni suliTa, yvna zeciT monaberiTa“.<br />
„romelman“ - mama RmerTs aRniSnavs, „ZaliTa miT<br />
ZlieriTa“ - Ze RmerTs, „suliTa“ - suliwminda RmerTs,<br />
xolo „zegardmo arsni“ – „angelozTa dass.“<br />
davsvaT kiTxva: ratom axsena rusTvelma meore<br />
strofSi „zegardmo arsni“- ufro adre vidre „suli-<br />
Ta?“ arada azri darRveuli ar aris, rom suliTa hyvna<br />
zegardmo arsni. aq pasuxi erTaderTia: rusTvelma cxadad<br />
warmoaCina, rom Cven sworad davinaxoT yovladwminda<br />
samebis hipostasuri Tvisebebi: „Zis mamisagan Soba<br />
da suliwmindis mamisagan gamomavloba.“<br />
mrwamsi (movixmoT Sesabamisi muxlebi)<br />
a<br />
„mrwams erTi RmerTi, mama, yovlisa mpyrobeli,<br />
Semoqmedi caTa da queyanisa, xilulTa yovelTa da ara<br />
xilulTa;<br />
42
da erTi ufali iesu qriste, Ze RmrTisa mxolod-<br />
Sobili, mamisagan Sobili uwinares yovelTa saukuneTa,<br />
naTeli naTlisagan, RmerTi WeSmariti RvTisagan WeSmaritisa,<br />
Sobili da ara qmnili, Tanaarsi mamisa, romlisagan<br />
yoveli Seiqmna.<br />
ჱ<br />
da suli wmida, ufali da cxovels-myofeli, romeli<br />
mamisagan gamovals, mamisa Tana da Zisa Tana Tayuanis-icemebis<br />
da ididebis, romeli ityoda winaswarmetyvelTa<br />
mier.“<br />
ese igi yvelaferi gasagebia:<br />
amitom CaurTo Zes da suliwmindas SuaSi zegardmo<br />
arsni, riTac warmoadgina rom suliwminda mxolod<br />
mamisagan gamovals.<br />
axla warmovadginoT rusTvelis ori striqonis<br />
urTierTmimarTeba da amiT SevexmianoT sxvadasxva epoqis<br />
wmindanebs.<br />
rusTveli evedreba RmerTs:<br />
„he, RmerTo erTo, Sen Seqmen saxe yovlisa tanisa,<br />
Sen damifare, Zleva mec daTrgunvad me satanisa.“<br />
(vefx. 2-1,2)<br />
(1054.4) „marTlad ityvis mociquli: SiSi Seiqms siyvarulsa“.<br />
pirvel rigSi, Cven unda davasabuToT, ramdenad<br />
Seesabameba erTmaneTs erTi medalionis or mxareze<br />
dawerili sityvebi. medalionis erT mxares aris: „he,<br />
RmerTo erTo... Sen damifare, Zleva mec daTrgunvad<br />
me satanisa“, xolo meore mxare - „...SiSi Seiqms siyvarulsa“.<br />
SevajeroT medalionis am ori mxaris warwera erTmaneTs.<br />
ioane RvTismetyvelma mociqulTa Soris yvelaze<br />
srulyofilad warmoTqva RvTis saxeli: „RmerTi siyvaruli<br />
ars.“ (1 epistole 4. 8).<br />
43
e.i rodesac rusTveli ambobs, „marTlad ityvis mociquli;<br />
SiSi Seiqms siyvarulsa,“ am strofSi rusTvels<br />
„siyvarulSi“ RmerTi hyavs nagulisxmevi, xolo rac Seexeba<br />
SiSs, amas medalionis pirveli mxare ganmartavs.<br />
rusTveli, romelic did saqmes unda SeeWidos,<br />
SeSinebulia rom borotma ar sZlios da RmerTs evedreba:<br />
„Sen damifare, Zleva mec daTrgunvad me satanisa“.<br />
cxadia, rusTvelma „SiSi Seiqms siyvarulsa“ Taviseburad<br />
„rusTvelurad“ warmoTqva, Torem Sinaarsobrivad<br />
ioane RvTismetyvels eTanadeba: „SiSi ara ars siyvarulsa<br />
Tana, aramed srulma siyvarulman gare gandevnis<br />
SiSi, rameTu SiSsa tanjvai aqus, xolo moSiSi igi ara<br />
srul ars siyvarulsa zeda“ (ioane, 1.4-12)<br />
rusTvelma sruli siyvaruli SeiZina Tavisi RvawliT<br />
„creml-SeuSroblobasTan“ erTad (1662 -4).<br />
rusTvelis mTeli poema am oris strofis SejerebiT<br />
aris nasazrdoebi.<br />
axla ki am ori striqonis Suqze ganvixiloT wminda<br />
ninos, wminda ioane zedaznelis da Cveni patriarqis,<br />
ilia II-is, moRvaweobis garkveuli epizodebi.<br />
wm. ninos magaliTi moviyvanoT leonti mrovelis<br />
mier moTxrobili wyarodan:<br />
„moqcevai mirian mefisa da mis Tana yovlisa qar-<br />
Tlisa wmidisa da netarisa dedisa Cvenisa nino mociqulisa<br />
mier“ [sagulisxmoa, rom saqarTvelos patriarqi<br />
nikoloz gulaberisZe (1149-1178) wm. ninos mociqulad<br />
moixseniebda da ara mociqulTa sworad].<br />
„xolo wmidaman nino daidva lodi sasTunal, dawva<br />
da daiZina gardasadinelsa mis tbisasa da movida kaci<br />
erTi CvenebiT, asakiTa zomi da TmiTa naxevar Tmosani<br />
da mosca wigni dabeWduli da rqua: miarTui ese mcxeTas<br />
mefesa warmarTTasa. xolo wmidaman nino iwyo tirilad<br />
da vedrebad misa: me ufalo, dedakaci var ucxo da umecari<br />
da arca vici ena, viTar mivide ucxosa queyanasa<br />
da ucxoTa naTesavTa Tana.<br />
44
maSin kacman ganuჴsna wigni igi, da misca kiTxvad, da<br />
weril iyo hromaelebr da beWedi iyo iesosi. daweril<br />
iyvnes wignsa mas Sina aTni sityuani.<br />
a) sada-ca iqadagos saxareba ese, mun-ca iTquas deda-kaci<br />
ese.<br />
b) ar-ca mamakaceba ars, ar-ca dedakaceba, aramed<br />
Tquen yovelni erT xarT.<br />
g) warvediT da moimowafeniT yovelni warmarTni da<br />
naTels-cemdiT maT saxeliTa mamisaTa, da ZisaTa, da<br />
sulisa wmidisaTa.<br />
d) naTeli gamobrwyinda warmarTTa zeda didebad<br />
erisa Senisa israelisa.<br />
e) sada-ca iqadagos saxareba ese sasufevelisa, munca<br />
iTqmodis yovelsa sofelsa.<br />
v) romelman Tqueni isminos da Segiwynarnes me Semiwynara.<br />
da romelman me Semiwynaros, Seiwynaros momavlinebeli<br />
Cemi.<br />
z) rameTu friad uyuarda mariam ufalsa, rameTu<br />
maradis ismenda missa sityuasa WeSmaritsa.<br />
ჱ) nu geSinin maTgan, romelTa mogwyჳdnen ჴorcni<br />
Tquenni, xolo sulisa ver SemZlebel arian mowyuedad.<br />
T) rqua mariam magdanelsa ieso: „warved, deda-kaco,<br />
da axare daTa da ZmaTa CemTa.<br />
i) sada-ca qadagebdeT saxeliTa mamisaTa, da ZisaTa,<br />
da sulisa wmidisaTa.<br />
viTarca warikiTxna sityuani ese wmidaman nino, iwyo<br />
vedrebad RmrTisa mimarT da gulis-xma yo, viTarmed<br />
zeciT iyo Cueneba igi. da aRixilna Tualni zecad da<br />
xvalisagan iTxova Sewevna misi.~<br />
leonti mrovelis am gadmocemaSi gancxadebulia,<br />
Tavisi „umecrebiTa da uZlurebiT“ SeSinebuli wminda<br />
nino rogor Seimosa sruli siyvaruliT da gaxda wminda<br />
mociquli.<br />
wminda ioane zedaznelis cxovrebaSi ki vkiTxulobT:<br />
„misi (ioanes) simdable, marxva da mRviZareba,<br />
45
cremli da vedreba saTni eyo ufals da Tavis erTgul<br />
msaxurs mihmadla senTa kurnebisa da eSmakTa ganxsnis<br />
niWi“ (wmidaTa cxoreba, 7/20 – maisi).<br />
wmida ioane moRvaweobda antioqiis udabnoSi, sadac<br />
zegardmo brZaneba miiRo: „xolo mun brZaneba miiRo angelozTa<br />
mier, raTa aTormeti mociquliTurT TvisiT<br />
wamovides qarTlad“.<br />
saqarTvelos mefes da kaTolikoss naTelmosili<br />
angelosis mier euwyaT SuamdinareTs aRmobrwyinebul<br />
varskvlavTa mosvla. mcxeTas moaxloebul mamebs win<br />
miegebnen mefe farsmani da kaTolikosi evleliosi krebuliTurT.<br />
wminda mamebma Tayvani sces mironmdinare svets da<br />
uflis kvarTs (dResaswauli 1 oqtombers). cota xnis<br />
Semdeg wminda ioanem mowafeebTan erTad movlo da<br />
moiara yvela is adgili, sadac wminda ninom iqadaga.<br />
evlalios kaTolikosis kurTxeviT wminda ioane<br />
mowafeebTan erTad zedaznis mTaze dasaxlda, sadac<br />
adre zedenis kerpi idga, romelic wminda ninos locviT<br />
Seimusra. erT Rames wminda ioanes yovladwminda<br />
RvTismSobeli gamoecxada wminda ninosTan erTad da<br />
ubrZana Tavisi mowafeebi sxvadasxva mxares gaegzavna<br />
saqadageblad.<br />
ase moefina mTels saqarTvelos ganaTlebis kerebi<br />
- monastrebi, romelTa damaarseblebi iyvnen wminda<br />
ioanes mowafe wm. mamebi: abibos nekreseli, anton martyofeli,<br />
daviT garejeli, ise wilkneli, ioseb alaverdeli,<br />
Sio mRvimeli, isidore samTavneli, Tadeos<br />
stefanwmindeli, stefane xirseli, zenon iyalToeli,<br />
piros breTeli, miqael ulumboeli...<br />
ase rom, ase Tu ise mimovixileT guSindeli dRe.<br />
guSindeli dRis „sulTa kavSiri“, romelic rusTvelisTvisac<br />
guSindeli dRe iyo. man (rusTavelma) Cvenze<br />
ukeT icoda is, razec zemoT visaubreT. is xom iyal-<br />
Tos akademiaSi swavlobda da masac uTuod da ueWvelad<br />
46
eqneboda wmindanebTan kavSiri. Tavadac xom aRniSnavs:<br />
(5)<br />
„mibrZanes maTad saqebrad Tqma leqsebisa tkbilisa,<br />
qeba warbTa da wamwamTa, TmaTa da bage-kbilisa,<br />
brol-badaxSisa Tlilisa, mis mijriT miwyobilisa,<br />
gastexs qvasaca magarsa, grdemli tyviisa lbilisa“.<br />
dRevandel dRes ki Cven mimovixiloT Cveni epoqaluri<br />
kaTolikos-patriarqis, uwmindesisa da unetaresis<br />
ilia II-is, moRvaweobis zogierTi epizodi.<br />
rogorc wm. ioanesa da wm. ninos cxovrebidan davinaxeT,<br />
jer „sakiTxi“ zecaSi wydeba, xolo Semdeg - qveyanaze.<br />
ase gaqristianda mTeli eri wminda ninos epoqaSi,<br />
xolo wm. ioanesa da misi mowafeebis meSveobiT ainTo<br />
ganaTlebis kerebi.<br />
ase rom, saero (politikuri) „macduri sofeli“<br />
gverdze gadavdoT droebiT, isini ZiriTadad aReb-micemobiT<br />
arian dakavebulni, maTze ambobs rusTveli:<br />
(1049, 1-2)<br />
„Tqven, vaWarni, jabanni xarT, omisaca umecarni,<br />
Sors isriTa ar dagxocnen, CaixSeniT Tana karni.“<br />
Cveni patriarqi sruliad axalgazrda episkoposi<br />
iyo (Tu ufro adre ara), rodesac daiwyo Sroma saqarTvelos<br />
eklesiis im droiTvis dakarguli dokumentis<br />
mosapoveblad, romelic moipova ukve misi patriarqobis<br />
dros 1990 wels da romelsac xels awers msoflio<br />
patriarqi dimitriosi.<br />
(1049,3)<br />
„marto mnaxeT viT Seveba, viT vixmarne lomni mxarni“.<br />
swored am dokumentis Zalmosilebis Sedegia is,<br />
rom ruseTis sapatriarqo istoriaSi pirvelad ruseTis<br />
xelisuflebas upirispirdeba da ambobs, cxum-afxaze-<br />
Tisa da cxinvalis eparqia ekuTvnis saqarTvelos.<br />
meore sakiTxad 17 maisi minda vaxseno: mTels<br />
msoflioSi uSjuloebis zeimad gamocxadebuli dRe<br />
- Cveni patriarqis locviT saqarTveloSi gadakeTda<br />
47
„ojaxis simtkicisa da siwmindis“ dRed.<br />
rac Seexeba „xvales“<br />
(1049,4).<br />
„mekobrisa navisani sisxli hnaxeT monaRvarni“<br />
„xvaleman izrunos Tavisa Tჳsisa“ - ieso qriste.<br />
(maTe 6-34).<br />
9 ivnisi 2018w<br />
48
VII- nawilis gagrZeleba<br />
exla ki zustad is sakiTxi ganvixiloT, romlis<br />
gamoc yvelaze metad SehqondaT eWvi rusTvelis<br />
sarwmunoebriv xedvaze. arada, zustad es swavleba<br />
gvimtkicebs, rom rusTveli (e.i kaTolikos patriarqi<br />
nikoloz gulaberisZe 1149-1178ww) araTu WeSmariti<br />
marTlmadidebeli, aramed aris iseTi winaswarmetyveli,<br />
romelic winaswarmetyvelebs enuqis STagonebiT, rac<br />
imas niSnavs, rom rusTvelis saSualebiT saqarTvelos<br />
da mTel kacobriobas esaubreba enuq winaswarmetyveli.<br />
amis dasamtkiceblad SevadaroT erTmaneTs: „wasvla<br />
avTandilisagan fridonisa“ (vefxistyaosani 960-977) da<br />
ioanes gamocxadeba I-III Tavi.<br />
me mxolod mokle Sedarebas movaxden.<br />
ioanes gamocxadeba I,20<br />
saidumloჲ SჳdTa amaT varskulavTaჲ, romelni ixilen<br />
marjuenesa zeda Cemsa, da Sჳdni ese sasanTleni<br />
oqroჲsani. Sჳdni ese varskulavni angelozni SჳdTa<br />
eklesiaTani arian, da Sჳdni ese sasanTleni Sჳdni eklesiani<br />
arian.<br />
vefxistyaosani 973<br />
„aha, mmowmoben varskvlavni, Svidnive memowmebian:<br />
mze, otaridi, muSTari da zual CemTvis bndebian,<br />
mTvare, aspiroz, marixi movlen da mowmad myvebian,<br />
mas gaagonnen, ranica cecxlni uSretni mdebian“.<br />
rac imas niSnavs, rom rusTvelic da ioane winaswarmetyvelic<br />
erTsa da imave Temaze saubroben, CamovweroT<br />
ioane winaswartmetyvelis mimarTva 7 eklesiis<br />
mimarT da aseve rusTvelis mier naxsenebi 7 mnaTobis<br />
saxeli Tanmimdevrulad.<br />
1. efesos eklesia -- mze<br />
2. zmirnis eklesia -- zuali (saturni)<br />
3. perRamis eklesia -- muSTari (iupiteri)<br />
4. Tuatris eklesia -- marixi (marsi)<br />
49
5. sardiis eklesia -- aspirozi (venera)<br />
6. filadelfiis eklesia -- otaridi (merkuri)<br />
7. lavdikiis eklesia -- mTvare<br />
orive dafaruli RvTismetyvelebaa, ioane RvTismetyveli<br />
amxilebs siyvaruliT: „me romelnica miyuarden,<br />
vamxileb da vaswaveb. eSurebode ukue da Seinane<br />
(gamocxadeba III ,19) rusTvelic amxilebs siyvaruliT,<br />
oRond Taviseburad, rusTvelurad, gavixsenoT, rogor<br />
saubrobs rusTveli avTandilis da asmaTis (tarielis<br />
mfarveli angelozi) urTierTobaze, romelSic warmo-<br />
Cenilia mfarveli angelozis pasuxismgebloba RvTis<br />
winaSe adamianis mimarT. rusTveli avTandilis da asma-<br />
Tis saubars andazurad warmogvidgens:<br />
„aw raca giTxra, Tu ama saqmesa dammorCildebi,<br />
rasaca eZeb, mihxvdebi ucilod, ar ascildebi;<br />
Tu ar momismen, ver hpoveb, razomca cremlsa hmildebi,<br />
mogxvdebis mdurva soflisa, mohkvdebi, ga-ca-swbildebi“.(259)<br />
ymaman uTxra: „ege saqme amas hgavso, ara sxvasa:<br />
orni kacni movidodes sadaurni sadme gzasa.<br />
ukanaman wina naxa Cavardnili Sigan Wasa.<br />
zeda midga, Cahyioda, tirs, izaxis vaglax-vasa. (260)<br />
„egre uTxra: „amxanago, iyav manda, momicdide,<br />
waval TokTa mosaxmelad, mwadso, Tumca amogzide“;<br />
mas qveSeTsa gaecinnes, gaukvirda metad kide,<br />
Semohyivla: „ar gelode, sad gageqce, sad wavide?“<br />
(261)<br />
aseTive formiT elaparakeba varskvlavebs, ese igi<br />
angelozebs, am formas rusTveli imitom mimarTavs,<br />
rom Tu ioanes gamocxadeba cnobilia, rom es winaswarmetyvelebaa,<br />
rusTvelic winaswarmetyvelebaa da es arc<br />
50
unda iyos cnobili garkveul dromde, Torem rusTveli<br />
amave dros imasac gvaswavlis, rom ioanes gamocxadebaSi<br />
es qalaqebis saxelebi simboluria da aRniSavs qveynebs.<br />
„movidian Sesamkoblad qveyniT yovlni sulierni,<br />
tyiT nadirni, wyalSiT Tevzni, zRviT niangni, ciT<br />
mfrinvelni,<br />
indo-arab-saberZneTiT, maSriyiT da maRribelni,<br />
rusni, sparsni, mofrangeni da misreTiT megviptelni.“<br />
(977)<br />
xolo otaridis da mTvaris, ese igi filadelfiis<br />
da lavdokiis eklesiaze Cven ukve visaubreT III TavSi.<br />
am ori eklesiis urTierTmimarTebaze or sityvasac davumateb,<br />
SevadaroT erTaneTs otaridisa da mTavris,<br />
igive filadelfiisa da lavdokiis eklesiis Sesaxeb<br />
Tqmuli strofebi<br />
„otarido, Sengan kide arvis migavs saqme sxvasa:<br />
mze mabrunvebs, ar gamiSvebs, Semiyris da mimcems wvasa;<br />
daje werad WirTa CemTa, melnad mogcem cremlTa tbasa,<br />
kalmad gikveT gawlobilsa tansa Cemsa, viTa Tmasa.~<br />
(vefx. 971)<br />
„mo, mTvareo, Semibrale, vilevi da Senebr vmWldebi,<br />
mze gamavsebs, mzeve gamlevs, zogjer vsxvdebi,<br />
zogjer vwvldebi;<br />
mas uamben sjani Cemni, ra mWirs anu ragvar vbndebi,<br />
midi, uTxar, nu gamwiravs, misi var da misTvis vkvdebi.~<br />
(vefx. 972)<br />
am oris strofis siRrmiseuli urTierTmimarTebis<br />
Sinaarsis danaxvisaTvis dagvexmareba filadelfiisa da<br />
lavdokiis eklesiebis urTierTmimarTebis Sedareba, me<br />
mxolod mokle magaliTs moviyvan:<br />
filadelfiis eklesiidan<br />
aha esera mimicemia winaSe Sensa kari ganRebuli,<br />
romlisa daჴSvad vervin SemZlebel ars, rameTu mcire<br />
Zali gaqus, da daimarxe sityuaჲ Cemi da ara uar-hyav<br />
51
saxeli Cemi.<br />
aha esera migcem krebulisagan eSmakisa, romelni<br />
ityჳan Tavsa Tჳssa huriad, da ara arian, aramed tyuvian;<br />
aha esera vyvne igini, raჲTa moviden da Tayuanisgcen<br />
winaSe ferჴTa SenTa da cnan, rameTu Segiyuare<br />
Sen. (gamocxadeba 3, 8-9)<br />
xolo lavdokiis eklesiidan:<br />
vicni saqmeni Senni, rameTu arca grili xar, arca<br />
tfili. jer-iyo, raჲTamca, anu grili iyav, anu tfili.<br />
aramed esreT nel-tfili xar da arca grili, arca<br />
tfili. megulebis aRmogdebaჲ Seni pirisagan Cemisa.<br />
rameTu ityჳ: mdidar var da ganvmdidrdi da araraჲ<br />
meჴmarebis. da ara uwyi, rameTu Sen xar ubadruk da<br />
sawyalobel da glaxak da brma da SiSuel.<br />
gangazraxeb Sen, raჲTa iyido Cemgan oqroჲ<br />
gamoჴurvebuli cecxliTa, raჲTa ganhmdidrde, da samoseli<br />
spetaki, raჲTa Seimoso, da ara gamocxadnes<br />
sircxჳli siSiSulisa Senisaჲ da saolavi, raჲTa iolne<br />
Tualni Senni da hxedvide. (gamocxadeba 3, 15-18)<br />
rusTvelidan erT vizualur Sedarebasac movixmob,<br />
gulanSaros qveyanaSi WaSnagiris sikvdilis Semdeg fatmanis<br />
da avTandilis urTierTobasTan dakavSirebiT:<br />
mas Rame fatman iama avTandilTana woliTa;<br />
yma undo-gvarad exvevis yelsa yeliTa broliTa,<br />
hklavs TinaTinis goneba, Zrwis idumliTa ZrwoliTa,<br />
guli mxec-qmnili gasWria mxecTave Tana rboliTa.<br />
avTandil malviT cremlsa swvims, sdis zRvaTa Sesar-<br />
Tavisad,<br />
Sigan melnisa morevsa, curavs giSrisa navi sad;<br />
ityvis, Tu: „mnaxeT, mijnurno, igi vin, vardia visad,<br />
umisod nexvTa zeda vzi bulbuli msgavsad yvavisad!“<br />
mun cremlni, misgan nadenni, qvaTaca dasalbonia;<br />
giSrisa tevri agubebs, vardisa velsa fonia;<br />
52
fatman mas zeda ixarebs marT viTa iadonia.<br />
Tu yvavi vardsa iSovebs, Tavi bulbuli hgonia! (1261-<br />
1263)<br />
Cven ruseTis da saqarTvelos mimarTebaSi iona<br />
winaswarmetyvelis damokidebulebac vaxseneT mtris<br />
mimarT, ionam mteri ki gadaarCina daRupvas, magram misi<br />
qveyana kerpTayvanismcemeli iyo, ase rom ar mogvivides,<br />
rusTveli Cveni eris gamoxsnis swavlebas ezras droindeli<br />
israelis istoriuli movlenebidan gvTavazobs:<br />
„am saqmesa memowmebis dianosi, brZeni ezros“ (182, 1).<br />
25 ivlisi 2018w<br />
53
nawili VIII<br />
Cven ukve rusTvelidan yvelaze saintereso swavleba<br />
miviReT. is ganmartavs, rom ioane RvTismetyvelis<br />
gamocxadebaSi naxsenebi 1000 weli aris dro: „ilias<br />
da enuqis“ RvTis mier mkvdreTiT amaRlebidan, meored<br />
mosvlamde, am dros visac ar miuRiaT „antes“ beWedi,<br />
gaxdebian iseTebi, „romelTac“ moyvrisaTvis sikvdili<br />
TamaSad da uCans mRerad“, anu rogorc pirveli qristianebi,<br />
am sofelSive wmindanebi. swored ilias da enuqis<br />
Rvawlis Semdeg Sekravs RmerTi satanas. „da Sekra<br />
igi 1000 weli“ (gamocxadeba20, II 2) e.i samnaxevari wlis<br />
sruli ricxvi 1000 weli e.i 1000 dRe. swored gabrwyinebuli<br />
saqarTvelos da saqristianos locavs RmerTi<br />
1000 weli da ambobs:<br />
„aw Svilo RmerTman Tqven mogces aTas wel dReTa<br />
grZeloba“(vefx.1553, 1)<br />
yovelTa sworad wyalobasa viTa Tovlsa moaTovdes.<br />
„obol qvrivni daamdidrdnens da glaxakni ar<br />
iTxovdes (vefx. 1657. 1,2)<br />
rogorc viciT, avTandili da tarieli samjer Sexvdnen<br />
erTmaneTs. pirveli da mesame Sexvedris dro da<br />
adgili mokled, magram „vefxistyaosnis~ fabulisTvis<br />
sakmarisad ganvixileT. axla meore Sexvedris drosa da<br />
adgilis Sesaxeb visaubroT.<br />
rogorc cnobilia, ZiriTad arsebobs ori dro; warsuli<br />
da momavali. dRevandeli dRe yovelwam warsuli<br />
xdeba, magram arsebulis raRac gansazRvruli adgili<br />
„dautoves“. amitom vambobT; warsuli, awmyo da momavali.<br />
amitom am „arsebuls“ ganmartebis TvalTaxedviT<br />
SevxedoT avTandilis da tarielis meore Sexvedras,<br />
romelic isev ierusalimSi moxda. dRevandeli solomonis<br />
taZari mitacebulia musulmanebis mier (da iq axla<br />
aris omaris meCeTi). swored amas ambobda rusTveli:<br />
`mizgiTas mival avTandil.“ `ilocavs, ityvis.~ mizgi-<br />
54
Ta swored mitacebuli taZars niSnavs, romelic adre<br />
ebrauli iyo (sadac ufali dadioda), axla musulmanuria.<br />
(Cveni mecnierebi Secdnen, roca CaTvales mizgi-<br />
Tas mival avTandil ara avtoriseulad da mis nacvlad<br />
avTandilis locva daaweres. `swored ase gamoiTqmis<br />
es sityva ierusalimis jvaris monastris aRapebSi; iq<br />
sweria: “mizgiTa” – “wartyuenuli monasteri da eklesia<br />
mizgiTad Secvalebuli.~ [viqtor nozaZe, `vefxistyaosnis~<br />
RvTismetyveleba, gv753.] amitom ar gvxvdeba<br />
Tanamedrove `vefxistyaosnis~ gamocemebSi.) swored<br />
mizgiTas meCeTis ambavs uyveba tarieli avTandilis.<br />
357.<br />
srulni muyrni da mulimni me gare Semomcvidian,<br />
maT xelTa hqondaT musafi, yovelni ikiTxvidian;<br />
mter-dacemuli vegone, ar vici, ras Cmaxvidian.“<br />
tarielis am damamcirebel (ar vici, ras Cmaxvidian)<br />
sityvebSic Seicnoba zustad tarielis da avtoris ara<br />
muslimanoba.<br />
am strofebiT Cven ukve dRevandelidan warsulSi<br />
gadavinacvleT, momavali ki cnobilia, amitom daviwyoT<br />
avTandilis da tarielis pirveli SexvedriT. tarieli<br />
avTandilis uyveba Tavis codvebs:<br />
313. Ril-Caxsnili saamboblad dajda, mxarni amoyarna“<br />
mxarni avTandilis sityvaSic aris naxsnebi: „marto<br />
mnaxeT, viT vixmarne lomni mxarni.“ aqedan unda mivxvdeT,<br />
rom avTandilis mxarni wmindanebs niSnavs, tarielis<br />
ki codvebis da codvilebis.<br />
axla ki 357 da 861 strofebi SevadaroT erTmaneTs<br />
861.<br />
„mad paemnamdis movicdi, razomca gamdis ruebi, e.i.<br />
erT da igive adgilzea miniSneba.<br />
adamis sisxlidanaa mTeli kacobrioba. adami rus-<br />
Tavia, xolo veli - qveyana. adamidan gamodis sisxli da<br />
iyofa sxvadasxva rud. Cven SemTxvevaSi laparakia mu-<br />
55
sulmanebze, magram avTandilTan mosaubre tarieli musulmani<br />
ar aris, is ebraelia [vefx.863. 10 mcneba]. maS,<br />
davsvaT kiTxva: ratom axsenebs rusTveli musulmanur<br />
sityviT-terminologias?<br />
am mTavar kiTxvas rom pasuxi gavceT, amisTvis patar-patara<br />
kiTxvebi moviSvelioT:<br />
1. ratom ambobs rusTveli, ese ambavi sparsulidan<br />
gadmovTargmneo.<br />
8.) „ ese ambavi sparsuli, qarTulad naTargmanebi.“<br />
rogorc viciT, rom Zveli aRTqma daiwera ebraulad,<br />
Semdeg gadmoTargmnes berZnulad, „septuaginta“.<br />
2. ratom ambobs tkbil-qarTuli, sikeTisa xelis mxdeli.“<br />
715.) yrma tkbili da tkbil-qarTuli, sikeTisa xelis<br />
mxdeli,“<br />
3. 550.) ratom ambobs „sparsTa vera viqm indoeTisa<br />
Wamasa“. am „rome sparsni gagvixasdnen 546.)<br />
4. ratom ar aris naxsenebi saqarTvelo da israeli.<br />
977.) „indo-arab-saberZneTi, maSriyiT da maRribelni,<br />
rusni, sparsni, mofrangeni, da misebriT megviptelni,<br />
Tu CavuRrmavdebiT, Cven es kiTxvebi pasuxebs Tvi-<br />
Ton gvaswavlis. Cven am kiTxvebze pasuxebi nawilobriv<br />
ukve gaveciT, rac „fabulisaTvis“ sruliad sakmarisia.<br />
axla mxolod is ganvixiloT, ratom saxeldva<br />
„rusTavelma“ saqarTvelo-arabulad da qristianuli<br />
terminologia muslimanurad. jer erTi, unda vTqvaT,<br />
rom yvela religias aqvs Tavisi locvebis wignebi. maTi<br />
saerTo mxolod saxelwodeba „locvania“ . magram sxva<br />
wignia muslimanuri locvani, sxvaa ebrauli locvani da<br />
sxvaa qristianuli locvani. Cven `vefxistyaosanSi~ is<br />
unda gavarkvioT, romeli rodis ixseneba.<br />
mag. 357.-Si naxsenebi „musafi“ muslimanuri locvania,<br />
romelic tarielis mier uaryofilia, „Cmaxvidian“.<br />
536-Si naxsenebi „musafi“ ebrauli locvania<br />
814-Si xanagaTa - qristianuli (qarTuli) monasteria<br />
56
1225- xanaga- qristianuli (rusuli) monasteria.<br />
1175 – „ra musafni, ra qamani - rusuli qristianuli<br />
locvani da salocavia.<br />
1130. navrozoba - axali weli qristianuli e.i „Soba-axali<br />
weli“<br />
da mainc ram STaagona rusTveli saqarTvelosTvis<br />
daerqva arabeTi da arabuli (e.i musulmanuri), terminologia.<br />
donald reifildis wignSi (saqarTvelo imperiaTa<br />
gzajvaredini. samiaTaswlovani istoria) 103-e gverdze<br />
weria:<br />
„quTaisSi bagrat mesame Wrida monetebs; aversze<br />
qarTulad ewera „qriste ganadide bagrat, mefe afxazTa“,<br />
reversze arabulad: „ar arsebos RmerTi, garda<br />
erT uflisa“. aseve reversze arabulad: „muhamedi -<br />
RmerTi winaswarmetyveli“<br />
bolo winadadebaSi „muhamedi RmerTebis winaswarmetyveli“.<br />
dausrulebeli formiT weria, raSic rusTvelma<br />
tarielis „ras Cmaxvidianis“ forma Seicno da aqedan<br />
gamomdinare, es momenti ase warmogvidgina. bagrat<br />
III-is aSenebulia „bagratis taZari, pirvelia samxreT<br />
kavkasiaSi, romlis kedelzec aSenebis TariRi arabuli<br />
cifrebiTaa dawerili“.<br />
aseve donald reiflidis 127-e gverdze weria daviT<br />
aRmaSeneblis monetaze: „daviTi kaxTa afxazTa ranTa<br />
mefeTaa moxsenebuli“, xolo revesrsze ki arabuladaa<br />
amokveTili gafrTxileba: „husam al-masih - mesiis maxvili“<br />
aseve Zalian mokled getyviT („fabulisaTvis esec<br />
sakmarisia), avTandili mwvadebs marto TviTon Wamda,<br />
rac wmindanebis: enuqis, noes, abraamis, ilias - msxverplSewirvebs<br />
gulisxmobs. tarielma mxolod orjer gascoxna<br />
mwvadi da gadaagdo.<br />
932-Si `gascoxnis, lukma gatyorcis, wona Zliv<br />
CanTqis dramisa.~<br />
57
................................<br />
am gamotovebul adgils axlo momavalSi SevavsebT.<br />
axla ki nikoloz gulabersiZeze vilaparakoT, Cven<br />
rusTvels da nikolozs isedac erT pirovnebad warmovadgenT.<br />
poemis dasawyisi 1 strofidan 32 strofis CaTvliT<br />
yvelaze bolos daiwera, romelic gasaRebia mTeli poemisa.<br />
9. me rusTveli xelobiTa viqm saqmesa amadari<br />
vis morCilebs jari spaTa, misTvis vxelob misTvis<br />
mkvdari“.<br />
rac imas niSnavs, rom nikolozs poemis wera jer<br />
kidev patriarqobisas dauwyia.<br />
Semdeg simdablis gamo gadamdgara patriarqobidan<br />
da aTonis gavliT ierusalimSi jvris monasterSi gadavida,<br />
sadac aris misi portreti gamosaxuli rusTvelis<br />
fsevdonimiT. Tamar mefis mowodebiT saqarTveloSi dabrunebuli<br />
nikolozi `vefxistyaosans~ dasrulebuli<br />
saxiT miuZRvnis Tamar mefes da locavs mas qristes<br />
saxeliT.<br />
4. Tamars vaqebdeT mefesa sisxlisa crem-daTxeuli“<br />
- es fraza miekuTvneba Tamar mefes, xolo me-4-is<br />
me-2 „vTqvni qebani visni me, ar avad gamorCeuli.“ am<br />
frazaSi ki qristea nagulisxmebi, iseve rogorc me-3-Si<br />
„vis Svenis, lomsa xmareba Subisa farSiSvelisa.“ lomSi<br />
- qriste igulisxmeba, xolo me-3-is - me-2-Si „mefisa<br />
mzis Tamarisa Rawv balax TmagiSerisa.“ aq naTqvamia: mxolod<br />
qristes SeuZlia Tamaris da misi samefos dacva<br />
da mfarveloba.<br />
nikoloz gulaberis-Zes mematiane wm. nikoloz<br />
mironlukiis mTavarepiskoposis da angelozis sworad<br />
axasiaTebs. maS, ras niSnavs „simdablis gamo gadadgo-<br />
58
ma kaTalikos patriarqis taxtidan, cxadia, kaTalikos<br />
- patriarqad misi uRirsobis gancda gamoricxulia<br />
(saero gagebiT). e.i. darCa mxolod erTaderTi swori<br />
saqcieli. enuqis mier RvTis mowodebis damorCileba;<br />
winaswarmetyvelis jvaris miReba.<br />
5. „mibrZanes maTad saqebrad Tqma leqsebisa tkbilisa“.<br />
e.i. mTlian me-5 strofSi; maTad saqebrad nagulisxmevia:<br />
sameba, qriste da qristes eklesia (TinaTini).<br />
xolo brZaneba rom enuqisgan miiRo, amaze zemoT<br />
vilaparakeT. mxolod erTs davamateb me-19, strofSi<br />
naxsenebi „misi saxeli SefarviT qvemore miTqvams - miqia,“<br />
sityvebSi: (19-is TiToeul strofSi) miqia, gamiqiqia,<br />
jiqia da miqia; swored enuqzea miniSneba gakeTebuli.<br />
Torem Tamar mefeze rom yofiliyo, qvemores ki ara,<br />
zemore miTqvams miqiao ityoda.<br />
1-li strofi zemoT ganxiluli gvaqvs, (samebis saxelis<br />
xsenebiT iwyebs poemis weras).<br />
me-2 strofSi nikolozi evedreba RmerTis mfarvelobas,<br />
rom daifaros satanisagan da mimadlos iseTi<br />
RvTis siyvaruli, romelic am sofelSic SiSs daZlevs,<br />
sibrZnesac miscems, rac am poemis RvTis sadideblad<br />
xotbis SesxmisaTvis sWirdeba.<br />
me-6 strofi faqtiurad me-2 strofis Sevsebaa.<br />
6, aw ena minda gamoTqmad, guli da xelovaneba<br />
Zali momec da Sewevna SengniT maqvs, mivsce woneba,<br />
miT SevewivneT tariels, turfadca unda xseneba,<br />
maT samTa gmirTa mnaTobTa sWirs, erTmaneTis moneba“<br />
me-6 me-3 da me-4 strofSi SeiZleba SecdomiT „samTa<br />
gmirTa mnaTobaSi“ vigulisxmoT avTandili, tarieli da<br />
fridoni. arada, tarielis SewevnaSi im samTa turfaTac<br />
unda xsneba, romeliTac sWirT erTmaneTis moneba, e.i.<br />
samives erTmaneTis moneba niSnavs erT nebas anu „erT<br />
arseba samebas“.<br />
me-7 strofSi avtori ambobs, rom tarielis (ada-<br />
59
mis) codvis gamo Cveni gamoxsnac sinanulSia. avtori<br />
akonkretebs kidevac tarielis (adamis) marTl dabadebas.<br />
tarieli RvTis mier Seiqmna ucodveli. danarCeni<br />
adamianebi tarielis codvis gamo codvaSi viSviT [„codvaTa<br />
Sina mSva me dedaman Cemman.“ (daviTni 50-5)“].<br />
amitom me tarielis codvis gamo gul-laxvar-sobilma<br />
(e.i codvilma) nikolozma aqamdis ambavi naTqvami<br />
biblia gavleqse aw margaliti wyobili da saxeli vuwode<br />
„rusTveli“.<br />
„rusTveli“ da biblia Sinaarsobrivad TiTqmis<br />
erT da igivea. orive RvTis mier samyaros da adamis<br />
Seqmnidan, qristes meored mosvlamde Txrobas moicavs.<br />
gansxvaveba ki is aris, rom rusTveli leqsad gadmoscems,<br />
xolo biblia TxrobiT. albaT amitom daarqves<br />
qarTvelebma `vefxistyaosans~ „qarTvelebis biblia“.<br />
me-8 strofSi nikolozi ambobs, rom qarTulad gadmoTargmnili<br />
biblia „viT margaliti oboli xeli-xel<br />
sagogmanebi,“ leqsad davwereo, rac marTlac saWoWmanebiao.<br />
magram aq uflis wyalobis da enuqis meoxebis<br />
imeds gamoTqvams. „Cemma xel-qmnilman dammarTos laRman<br />
da lamazmanebi.“<br />
me-10 strofSi nikolozi emzadeba kaTolikospatriarqobidan<br />
gadadgomisTvis man, „simdabliT“ da<br />
„madlobiT“ miiRo RvTis mowodeba, mas imedi aqvs, rom<br />
rasac ver xedavs da rac ar icis, imas dainaxavs da<br />
Seicnobs da leqsad gadmoscems „yovlad wmida samebis<br />
SewevniT. „samTa ferTa saqebelTa, lamis leqsTa unda<br />
vlena“.<br />
nikolozma miiRo es gamowveva e.i. gamoavlina simdable<br />
da gadadga patriarqobidan. mouwia velTarbena;<br />
rac niSnavs, rom wavida ierusalimis jvris monasterSi<br />
(sadac dRemde arsebobs misi freska) aTonis gavliT.<br />
me-11 strofSi ki nikolozi, rogorc WeSmariti<br />
mama, da kaTolikos-patriarqi, darigebas utovebs Tavis<br />
samwysos (sruliad saqarTvelos):<br />
60
„raca vis ra bedman misces, dasjerdes da mas ubnobdes;<br />
muSa miwyiv muSakobdes, meomari gulovnobdes<br />
kvla mijnursa mijnuroba uyvardes da gamoscnobdes.<br />
arca visgan daiwunos, arca sxvaTa uwunebdes“<br />
davakvirdeT bolo or frazas, ra gansxvavebaa mijnurobasa<br />
da siyvaruls Soris? ras niSnavs mijnursa<br />
mijnuroba uyvardes? mokled vityvi: qristes mxedars<br />
„moRvawes moRvaweoba unda uyvardes. amitom ar gaxdeba<br />
igi sxvisgan gankiTxvis Rirsi da arc TviTon ar unda<br />
ganikiTxos sxva moRvawe.<br />
me-12-Si nikolozi aRwers `vefxistyaosnis~ mokle<br />
raobas is ambobs: rom Sairoba sibrZniT aris gadmocemuli.<br />
saRvTos saRvToT Tu gaigebT, did sargeblobas<br />
mogitans, am SairebSi grZeli sityva mokled iTqmis.<br />
amitom aris kargi, magram Znelad gasagebi. „rogorc amboben,<br />
karg naTqvams, kargi gamgone sWirdebao. amitom<br />
aris naxsenebi „kaci vargi“.<br />
„kvla aqaca eamebis , vinca ismens kaci varki“(vefx. 12)<br />
me-13-dan 32-e strofamde Cven nasaubrebi gvaqvs.<br />
magram cotac davumatoT, magram aqac „fabulis“ Car-<br />
Coebs davicav.<br />
pirvel rigSi, vfiqrob, rom mijnurebSi ara marto<br />
sasuliero moRvaweebi, aramed rusTvelologebic igulisxmebian.<br />
am orive mxarisTvis nikolozi ar iSurebs<br />
arc saqebars da arc mxilebis sityvebsac. arc erTi<br />
rusTvelologi ar moqceula ise uWkuod, rogorc me.<br />
isini bolomde amTavreben TavianT naSroms da mere asajaroeben.<br />
me ki yoveli nawilis dasrulebis Semdeg daviwye<br />
gasajaroeba, ise rom, mxolod intuicias veyrdnobodi<br />
da ara cdonas (amas yoveli nawilis daTariRebac<br />
cxadyofs). es ki namdvilad ar aris Wkvianuri saqme.<br />
„mas erTa mijnurobasa Wkvianni ver mihxvdebian.“<br />
(vefx.21)<br />
61
me am daTariRebul nawilebs Soris ra sulier mdgomareobebSi<br />
viyavi amis aRwera jerjerobiT ar SemiZlia.<br />
„ena daSvrebis, msmenlisa yurnica davaldebian;(vefx.<br />
21-2)<br />
erTsac vityvi:<br />
21-e da 30-e strofSi xsenebuli Smagi da uSmago<br />
erTi da igive sulieri mdgomareobaa: erTSi sulieri<br />
terminia naxsenebi, meoreSi ki saero. erTi saocrebac<br />
aRmovaCineT. nikoloz gulaberis-Ze didi kaTolikospatriarqi<br />
da didi moRvawe (Tundac misi sveticxovlis<br />
da kvarTiss“ sakiTxavi ra Rirs) wmindanad ar aris Seracxili.<br />
es ki sabolood da damajereblad adasturebs<br />
rusTvelis da gulaberisZis igiveobas. rusTvelis raobis<br />
gagebiT aRsruldeba neba RvTisa. nikoloz gulaberisZe<br />
rogorc rusTvelis avtori, rogorc winaswarmetyveli<br />
da rogorc uwmindesi da unetaresi sruliad<br />
saqarTvelos kaTolikos patriarqi Seiracxeba wmindanad.<br />
amin.<br />
3 ivnisi 2019w<br />
62
8 nawilis Sevseba<br />
„Savosani dedofali“<br />
mimndoni sawuTrosani misTa nivTTagan rCebian,<br />
iSveben, magra umuxTlod bolod ver mourCebian;<br />
vaqeb Wkuasa brZenTasa, romelni eurCebian.<br />
ismendi CemTa ambavTa, Tu sulni Se-Ra-mrCebian (vefx.<br />
353).<br />
am mesame strofSi rusTveli im brZens aqebs, romelic<br />
mocemulobas eurCeba, aba, ganvixiloT ratom<br />
aqebs poemaSi am brZens, romelic eurCeba? urCi xom<br />
brZeni ar aris, es imas niSnavs, rom rac unda qvemoT<br />
vilaparakoT, es mas dawerili aqvs:<br />
mesame leqsi kargi ars sanadimod, samRerelad,<br />
saaSikod, salaRobod, amxanagTa saTrevelad;<br />
Cven maTica gveamebis, raca oden Tqvan naTelad.<br />
moSaire ara hqvian, veras ityvis vinca grZelad. (vefx.<br />
17)<br />
imitom aqebs im brZens, rom, rac dawera salaRobod<br />
da samRerelad da amxanagTa saTrevelad, imas gamoicnobs<br />
da iqiTken aswavlis gzas. Cven am TvalTaxedviT<br />
vuyurebT am strofs.<br />
me xuTisa wlisa viyav, daorsulda dedofali».<br />
ese ra Tqva, ymaman sulTqvna, cremliT brZana: «Soba<br />
qali». (vefx. 326, 1-2))<br />
rogorc Cveni uwmindesi da unetaresi mamamTavari<br />
ilia meore Tavis saaRdgomo epistoleSi (2019)<br />
ambobs: „Cvens winaSe Zveli aRTqma warmoCindeba, rogorc<br />
dafaruli axali aRTqma, axali aRTqma ki — rogorc<br />
gancxadebuli, aRsrulebuli Zveli aRTqma“, ese<br />
igi Zveli aRTqma da axali aRTqma erTi-erTmaneTSia,<br />
bibliaa, RvTis sityvaa. tarielis sulTqmac - erTidan<br />
meoreze gadasvlas niSnavs, ufro garkveviT rom ganvmartoT,<br />
amitom mariologiis (swavleba RvTismSoblis<br />
Sesaxeb) TvalTaxedviT SevxedoT dedofals. aqac<br />
63
om Zalian mokled vilaparakoT, ieso qristea mama da<br />
mxsneli adamisi, misi Semqmnelicaa da macxovnebelic,<br />
aseve SegviZlia vuwodoT RvTismSobels evas sulieri<br />
deda, rogorc qristesmieri mSobeli. `wm. irineos lionelis<br />
swavlebiT, radganac mariamisagan iSva axali adami,<br />
TviT igi aris axali eva, WeSmariti eva, WeSmariti<br />
deda cocxalTa da dasabami maTi xsnisa (cause salutis)<br />
anu zogadad, gamomxsneli evasi, mis gamo sityvismgebeli<br />
(advocata Evae 5,19,1). ase rom, mariami, irineosis<br />
ganWvretiT, aris axali deda kacobriobisa, “wiaRi kacobriobisa”.<br />
irineosi asaCinoebs mariamis samaradiso<br />
dedobas. macxovris SobasTan dakavSirebiT igi ambobs:<br />
“sityva xorci gaxda da Ze RvTisa - Ze kacisa; wmidam<br />
wmidad ganaRo wmida saSo, is saSo, romelmac axlad Sva<br />
adamianebi RmerTSi, da romelic wmidayo manve” (4.39.11;<br />
col. 1080).~<br />
mefisa da dedoflis saubari, rom siZe moviyvanoT<br />
xvarazmidan, niSnavs xarebas. xvarazmeli mokluli<br />
siZe iyo ieso qriste. rodesac ufali eubneba adams da<br />
evas, rom Ze kacisa gasress gvelis Tavs, es xareba iyo.<br />
„daorsulda dedofali“ da „Soba qalio,“ es iyo xareba<br />
da Soba, misma Rvawlma misma aRmatebulma sulierebam<br />
(upatiosnessa qerubimTasa da aRmatebiT uzesTaessa serafimTasa)<br />
Soba qriste, romelmac Soba adamic da evac<br />
maSin rodesac tarieli 5 wlisa iyo, ese igi 5000 weli<br />
iyo gasuli tarielis (adamis) dabadebidan, xolo rodesac<br />
laparakia 7 wlisa Seiqmna nestani, es imas niSnavs,<br />
rom 7 wlis rom iyo nestani, 7000 weli iyo gasuli adamis<br />
Seqmnidan:<br />
`Svidisa wlisa Seiqmna qali wynari da cnobili~ (vefx.<br />
331, 2).<br />
ese igi iyo 15 indiqtioni (erTi indiqtioni 532w,<br />
qveynis dasabamidan (5604+2019) 7623w. indiqtioni -XV),<br />
romelSic Cven axla vcxovrobT da agreTve es 15 Segvi-<br />
Zlia miviCnioT 15 avtokefalur marTlmadideblur<br />
64
eklesiad:<br />
„TxuTmetisa wlisa viyav, mefe mzrdida viTa Svilsa<br />
dRisiT viyvi mas winaSe, gamiSvebdis arca Zilsa,<br />
Zalad lomsa, Tvalad mzesa, tanad vhgvandi edems<br />
zrdilsa,<br />
srolasa da asparezsa aqebdian Cemgan qmnilsa. ~(vefx.<br />
337 )<br />
da rom ambobs, vxocavdi yvelaferso, adami, rogorc<br />
erT-erTi dRevandel samoTxeSi myofi mamamTavarTa<br />
Soris pirveli ierarqi, loculobs CvenTvis da<br />
misi locva gveweva. ese igi am SemTxvevaSi Cven gvyavs<br />
mlocveli, gansakuTrebiT adami da eva ruseTis eklesiisaTvis<br />
gansakuTrebulad, romelmac im kremlis wminda<br />
adgilidan unda moaSoros antes gvami, da „beWdis Ti-<br />
Tiani moWra“ ese igi leninis maCvenebeli TiTi, romelic<br />
mianiSnebs mis swavlebaze, moikveTos da moinanios. amin<br />
aha TiTi da beWedi, da dana maqvs sisxliani. (vefx.<br />
1127).<br />
axla pirdapir saxelebs CamovTvli: saridani - es<br />
igive qristea, avTandili rom ambobs:<br />
„sada indoni brol-vardsa sarven giSrisa sariTa,<br />
mas moveSorve, wamove siCqariT, ar siwynariTa;“(vefx.<br />
898)<br />
amiT imas eubneba tariels, rom israelSi gaekra<br />
jvars, ese igi jvarcmas axsenebs da `saridanic~ qristea<br />
jvridan gadmoxsnili, tarieli ki Tavis aRsarebas ambobs<br />
samyaros Seqmnidan macxovris meored mosvlamde,<br />
xolo erT wels viyav mamaze mgloviare - amiT ambobs, is<br />
aTasi weli, romelic ioane RvTismetyvelis gamocxadebaSia<br />
saubari, romelzec Cveni eklesiis codnaa, aris<br />
dro amaRlebidan meored mosvlamde, xolo orive samefos<br />
mefeni mama RmerTia igavurad.<br />
davari jvarcmis dros gasisxlmdinarda - „Tavi moikla“.<br />
es boroti sulia, romelic erT dros „luciferiT“<br />
iyo cnobili, romelic zecaSi daamarcxa mTavaran-<br />
65
gelozma miqaelma da Camoagdo am samyaroSi (dedamiwaze).<br />
es miqaelia swored - ramazi, romelic tarielma<br />
daamarcxa nestanis moTxvoniT - es mTavarangelozia,<br />
romlis damarcxeba niSnavs tarielis codviT dacemas<br />
da es moxda imitom, rom yvela adamians aqvs Tavisi<br />
neba, „igi TviT ebis, vin ebis“, xolo iqidan wamoRebuli<br />
yabaCa da erTi ride“ aRniSnavs angelozebriv samoss,<br />
romelic nestanis Sesamoselia axlandel angelozebriv<br />
mdgomareobaSi;<br />
sami Zma - noes sami Svilia, xolo adre naxsenebi 3<br />
Zmidan erTs Tavi rom hqonda gaCexli - noes Semcode<br />
Svilia.<br />
xolo amxanagTa saTrevelad naxseneb saridanis yofil<br />
megobars, romelic daexmara tariels brZolis mogebaSi<br />
- iuda iskariotelia, es imiT Cans, rom angelozs<br />
ewinaaRmdegeba.<br />
naxsenebi devebi es is devebia, romlebsac vaJafSavela<br />
Tavis nawarmoebSi axsenebs, dRes am devebs<br />
moferebiT humanoedebs uwodeben.<br />
dRevandeli ebraelebi is raodenobaa, romelic<br />
tarielma ucoxnelad gadmoyara da nawili darCa pirSi,<br />
es nawilia ebraelebi da tarielis tanjvac zustad es<br />
aris. `gascoxnis, lukma gatyorcis, wona Zliv CanTqis<br />
dramisa~ (vefx. 932, 4).<br />
axla mokled CamovayaliboT Cven mier mocemuli<br />
ori mTavari debuleba:<br />
1. ioanes gamocxadebaSi naxsenebi aTasi weli qristes<br />
mefobis dRevandeli eklesiuri codnaa, romelic Tavis<br />
Tavad araa srulyofili, imitom, rom ioane RvTismetyvelis<br />
gamocxadeba srulad araa gaxsnili.<br />
2. rusTveliseuri, ese igi enuqiseuli codna gveubneba,<br />
rom is eklesiuri codna sworia, magram nakluli,<br />
xolo axlandeli miseuli codna aris 1000 weli, rac<br />
niSnavs enuqis da ilias qristes mier maTi amaRlebidan<br />
meored mosvlamde dros (samnaxevari weli).<br />
66
usTveli Tavis poemaSi qristianuli patriotizmis<br />
umaRlesi, uWeSmaritesi mqadagebelia. gavixsenoT pavle<br />
mociqulis sityvebi patriotizmze: „rameTu vilocevd<br />
me SeCuenebul - yofad Tavsa Cemsa qristesgan ZmaTa<br />
CemTaTჳs da naTesavTa CemTa ჴorcielad, romelni-igi<br />
arian israitelni, romelTaჲ iyo Svilebaჲ da didebaჲ<br />
da aRTqumani da sjulis-debani da msaxurebani da<br />
miTxrobani“(rom. 9, 3-4). da aqedan gamomdinare, me ar<br />
SemiZlia Savosani mgloviare dedofalis RvTismSoblis<br />
grZnobebis gamoxatva, mxolod erTs vityvi: ufalo<br />
ieso qriste, Zeo RvTisao RvTismSobelisa mier Segviwyalen<br />
Cven“.<br />
†dekanozi levani<br />
13 ivnisi 2019w<br />
67
axali ierusalimi<br />
saqarTvelo gabrwyindeba ukanasknel Jams - ai,<br />
am rwmenis ueWvelobaa is Zala da madli, romelmac<br />
Segvaqmnevina es xati. aqve minda vTqva, me am xatis ufro<br />
restavratori var, vidre avtori. aq simdable arafer<br />
SuaSia, vfiqrob, arc ampartavneba. es xati RvTis saCuqaria.<br />
pirveli saidumlo kari, riTac aRmovCndi xat-<br />
Tan, iyo fiqri mefeze, marTlmadidebel bagrationze,<br />
romlis taxti unda aRdges saqarTveloSi. es rogorc<br />
gardauvaloba, ise aRibeWda Cems gulSi. mironcxebuli<br />
mefe, es aris erTaderTi gza gabrwyinebuli saqarTvelosaken:<br />
yoveli SemTxvevisaTvis, daviwye Semowmeba.<br />
rodesac fiqrob erze, eris gabrwyinebaze, saxelmwifoebriobaze,<br />
mose winaswarmetyvels gverds ver auvli.<br />
moses dros gabrwyinda eri. ese igi, eris gabrwyinebis<br />
magaliTebi gvxvdeba rogorc winaswarmetyvel-<br />
Ta mmarTvelobis epoqaSi, agreTve marTlmadidebeli<br />
mefeebis dros. cxadia, daviT mefsalmunesa da solomon<br />
brZens marTlmadidebel mefeebSi vixsenieb.<br />
saqarTveloSi ki dRes ra mdgomareobaa?! RvTis<br />
madliT, gvyavs kaTolikos-patriarqi, magram ar gvyavs<br />
mefe. ese igi, cali Tavi gvaklia. eris srulyofilebisaTvis<br />
ki saWiroa ori Tavi: sulieri - kaTolikos-patriarqi<br />
da xorcieli - mefe. ese igi, sanam ar gveyoleba<br />
mefe, manamde saqarTvelos gabrwyinebaze laparaki zedmetia,<br />
magram arsebobs saocrad saintereso momenti.<br />
mefe xdeba pirovneba mas Semdeg, roca mas mironcxebiT<br />
akurTxebs kaTolikos-patriarqi. maSasadame, mefobis<br />
madli kaTolikos-patriarqis meSveobiT gardamodis.<br />
magram mefis kurTxevamde, radgan ar gvyavs mefe, es<br />
madli aris kaTolikos-patriarqSi.<br />
es orive madli gaerTianebuli iyo winaswarmetyv-<br />
68
el moseSi.<br />
miWirs yvela nafiqralis furclebze gadmotana,<br />
amitom martivad CamovTvli. ioane-zosime - „qebai da<br />
didebai qarTulisa enisai“ da, ra Tqma unda, wm. ioane<br />
RvTismetyveli. sayvareli mowafe uflisa, romelsac<br />
Cven velodebiT. saocrebaa pirdapir, gvyavs mose da velodebiT<br />
ioanes.<br />
esec dasawyisi da dasasruli. mosem daiwyo bibliis<br />
wera, ioanem daamTavra. dasawyisi da dasasruli. alfa<br />
da omega.<br />
madloba, RmerTo, yvelafrisaTvis. Sen CemSi xar da<br />
me SenSi.<br />
23 oqtomberi, 2001 w. dilauTenia<br />
amave dRes miviRe kurTxeva sruliad saqarTvelos<br />
kaTolikos-patriarqis, uwmidesi da unetaresi ilia IIisgan<br />
Cveni eris mamamTavrisagan, xatis Sesaqmnelad.<br />
axla SevudgeT xatis aRwerilobas: rvaqimiani varskvlavis<br />
centrSi, moses da ioanes SuaSi, aris sveticxovlis<br />
taZari da kvarTi uflisa.<br />
qvemoTa mxares - lazares aRdginebis xati da ioane-zosime<br />
(romelic migvaniSnebs, Tu razea laparaki).<br />
gayolebiT, saaTis isris mimarTulebiT: 1. ilia winaswarmetyveli<br />
da ebraeli xalxi, romelsac ilias xaleni<br />
Camoaqvs saqarTveloSi; 2. mayvali Seuwveli da aTonis<br />
iveriis yovladwmida RvTismSoblis xati; 3. feriscvalebis<br />
xati; 4. wilisyris xati (romlis drosac gacxadda<br />
saqarTvelos RvTismSoblis wilxdomiloba); 5. jvarcma<br />
- iqve wilisyra kvarTze da longinoz mcxeTeli<br />
kvarTiT; 6. mociquli andria pirvelwodebuli; 7. wm.<br />
giorg.i. wm. nino, wm. elene dedofali.<br />
varskvlavis gareTa mxare aris meored mosvlis<br />
xati.<br />
xolo ufro gareT saqarTvelos wmindanebi, wm.<br />
mefeebi da mamamTavrebi. xatze gamosaxulni arian: wm.<br />
69
konstantine didi, wm. daviT winaswarmetyveli, wm. ivlita<br />
da kvirike, wm. serafim saroveli da sergi radoneJeli.<br />
aqve minda vTqva, rom eskizi dasrulebuli ar aris.<br />
varskvlavis qvemoT, meored mosvlis xatSi, me vityodi,<br />
saintereso adgilas gamosaxulia qarTvelTa<br />
ganmanaTleblis, mociqulTa sworis, wm. ninos mSoblebi<br />
- wm. zabuloni da wm. sosana. me maT mTliani xatis be-<br />
Wedi da gasaRebi davarqvi.<br />
xatSi aseve aris xuTjvriani da bagratovanTa dro-<br />
Sebi. irgvliv kuTxeebSi maxareblebi (dasrulebul xat-<br />
Si simboloebTan erTad iqneba).<br />
xatSi aseve aris yovlad wmida samebis xati da „ani<br />
da hoe“.. saubari ganvagrZoT xatis beWedsa da gasaRebze,<br />
romelic xatSi wm. zabuloniT da wm. sosanaTi aris<br />
gamosaxuli.<br />
mocemuli xati aris damuSavebuli da daxvewili<br />
forma, xolo Tavdapirvelad ase ar iyo. magaliTad,<br />
rvaqimiani varskvlavis nacvlad iyo eqvsqimiani, xolo<br />
samebis magivrad - xati „ZvelTa dReTa“. aq ukve saWirod<br />
mimaCnia vilaparakoT, Tu ratom dagvWirda eqvsqimiani<br />
varskvlavis arseboba. xatmwers vusaxeleb rva xats,<br />
romliTac unda Seadginos kompozicia. centraluri<br />
xati unda iyos mose da ioane, xolo irgvliv:<br />
1. mayvali Seuwveli - rogorc RvTismSoblis<br />
pirvelsaxe.<br />
2. wilisyris xati, rogorc saqarTvelos RvTismSoblis<br />
wilxvdomilebis dasturi.<br />
3. jvarcma - rogorc ioanes RvTismSoblis Svilobilobis<br />
dasturi.<br />
4. lazares aRdginebis xati - ioane-zosimesTan er-<br />
Tad.<br />
5. feriscvalebis xati - sadac mose da ioane erTad<br />
arian.<br />
6. ilia winaswarmetyveli.<br />
7. meored mosvlis xati.<br />
70
amiT imis Tqma minda, rom, rogorc dasawyisSi rCeuli<br />
qveyana iyo israeli, dasasrulSi rCeuli qveyana<br />
aris saqarTvelo.<br />
da am xatis idea movida mefeze fiqriT.<br />
amitom gaCnda xatSi eqvsqimiani daviTis varskvlavi.<br />
uwmidesma daiwuna igi da mis adgilas davsviT rvaqimiani<br />
varskvlavi. maSin es iyo CemTvis tragedia, Cems<br />
gulSi daingra mefobis aRdgenaze ocneba...<br />
wilisyris xati, romelic axla moses da ioanes zemoTaa<br />
ganlagebuli, Tavidan sxva adgilas iyo.<br />
rodesac uwmidess warvudgineT axali eskizi rvaqimiani<br />
varskvlaviT, maSin meufe danieli meubneba: Tu<br />
SeiZleba es xati iq davsvaT, sadac axla aris. imitom,<br />
rom „ZvelTa dReTas“ xatSi suliwmida ar Cans da mis<br />
qvemoT wilisyris xati saocrad simboluri iqnebao.<br />
meufe daniels vupasuxe, uwmidess SevekiTxoT-meTqi.<br />
uwmidesma moiwona meufe danielis azri, me jer kidev<br />
azrze ar viyavi. saxlSi rom mivedi, maSin mivxvdi, rac<br />
davkarge eqvsqimiani varskvlavis rvaqimianad Secvlis<br />
dros, is movipove ufro didi doziT. mefe Tavze daadga<br />
moses da ioanes.<br />
dideba Senda, RmerTo. ai, am dRes davamate xatSi<br />
wm. zabuloni da wm. sosana.<br />
ra suliTac Seiracxa zabuloni da sosana wmindanebad,<br />
im sulis karnaxiT iqmneba Cveni xatic. zabulonis<br />
da sosanas wmindanebad Seracxva saqarTvelos<br />
eklesiis istoriaSi gasaocari movlenaa. es aris dafarulis<br />
gamJRavneba. etyoba kidev bevri dafaruli unda<br />
gamJRavndes.<br />
rogorc ityvian, xatis mSenebloba axal stadiaSi<br />
gadavida. eqvsqimian varskvlavSi SuaSi mose da ioane<br />
iyo, xolo TiToeul qimSi - TiTo xati. merve varskvlavs<br />
gareT - meored mosvlis xati, xolo rvaqimiani<br />
varskvlavis CasmiT or qimSi adgilebi unda Semevso.<br />
erT qimSi, sadac axla wm. andria mociqulia, wm.<br />
71
giorgi, xolo meoreSi - wm. nino da wm. elene Cavsvi.<br />
SeiZleba vinmes eucnauros, bizantiis dedofali ratom<br />
unda iyos wm. ninos gverdzeo, magram es „qebai da didebai<br />
qarTulisa enisais“ mixedviT gavakeTe. Tan im mxareSi<br />
dRes Cveni interesi devs.<br />
SevniSneT, rom wm. andria mociquli aklia xats.<br />
rom ityvian, naklovaneba Sevivse. andria pirvelwodebulma<br />
daikava Tavisi adgili. wm. giorgis xati gadmovitaneT<br />
wm. ninos gverdze da TiTqos maTi (wm. giorgis<br />
da wm. ninos) mocemuli iyo, aTonis iveriis yovladwmida<br />
RvTismSoblis xati davabrZaneT mayvali Seuwvelis<br />
gverdze.<br />
amiT davasrule xatis mSenebloba da warvudgineT<br />
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs, uwmindes<br />
da unetares ilia II-s. man moses da ioanes SuaSi sveticxovlis<br />
taZari Caamata. rom ityvian, gvirgvini daadga<br />
xats. Secvala „ZvelTa dReTas“ xati samebis xatiT da<br />
daamata is wmindanebi da mefeebi da patriarqebi, romlebic<br />
aq arian gamosaxulni.<br />
xats jerjerobiT saxelwodeba ar aqvs, saxeli mas<br />
kaTolikos-patriarqma unda daarqvas.<br />
me ki Cems gulSi „axal ierusalims“ vuwodeb.<br />
davakvirdeT mayvali Seuwvelis da iveriis yovladwmida<br />
RvTismSoblis xats. erTi pirvelsaxea, xolo<br />
meores bolo Jams velodebiT. esec dasawyisi da dasasrulia.<br />
erTi uZravia, meore - moZravi.<br />
axla davakvirdeT sveticxovlis taZars da warmovidginoT<br />
moses Seqmnili RvTis karavi.<br />
erTi uZravia, xolo meore - moZravi. e.i. Zvel<br />
aRTqmaSi uZravi, mayvali Seuwveli da moZravi RvTis<br />
saxlia. axal aRTqmaSi ki, piriqiT, uZravi - sveticxoveli,<br />
xolo yovladwmida RvTismSoblis xati - moZravi.<br />
rogori ucnauri msgavsebaa? ratom? - SuaSi ufalia,<br />
romelic jvarze gaakres da imitom.<br />
axla davakvirdeT uflis kvarTs da fiqriT davu-<br />
72
undeT isev mayval Seuwvels da moses - RvTis karavs.<br />
Tuki mayvali Seuwveli warmoadgens yovladwmida<br />
RvTismSoblis pirvel saxes, maSin ar SegviZlia Cven vifiqroT,<br />
rom moses RvTis karavi warmoadgens uflis<br />
kvarTis pirvelsaxes! me ase vityvi, uflis kvarTi Tavisi<br />
sidiadiT moicavs Zveli aRTqmis RvTis karavs!<br />
axla mTlianad SevxedoT centralur xats: sveticxoveli,<br />
kvarTi, mose da ioane.<br />
sveticxoveli - axali aRTqmis taZari.<br />
kvarTi - Zveli aRTqmisa.<br />
mose - dasawyisi (bibliis weris).<br />
ioane - dasasruli (bibliis weris).<br />
ese igi<br />
axali - Zveli. dasawyisi - dasasruli, - jvris gamosaxulebaa.<br />
mTlianobaSi ufali Cveni ieso qristea. istoriulad<br />
ki (SuaSi) jvarcmuli ieso qriste, romlis<br />
gverdidanac gardamoxda sisxli da wyali. esec mexuTe<br />
samsWvalia - xuTjvriani droSa.<br />
am WeSmariti pasuxebiT gaTamamebuli vuyurebT ra<br />
lazares „mkvdreTiT aRdginebis“ xats da ioane-zosimes,<br />
vaskvni:<br />
pirveli dRis mkvdari saqarTvelo iyo ruseTis<br />
dapyrobili saqarTvelo (umefo), meore dRis mkvdari<br />
- demokratiuli saqarTvelo (umefo). mesame dRis<br />
mkvdari - socialisturi (umefo) saqarTvelo, meoTxe<br />
dRis mkvdari - dRevandeli saqarTvelo (umefo).<br />
Jami axloa!<br />
„ saqarTvelo gabrwyindeba ukanasknel Jams“,<br />
amin!<br />
da bolos:<br />
jvarcmuli macxovari Tavis dedas mimarTavs: „dedakaco,<br />
aha Ze Seni!“, Semdeg ioanes eubneba: „aha dedai<br />
Seni!“, amis Semdeg ki ambobs: „aRsrulda!“.<br />
magram, ufali xom maradis iqms.<br />
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, uw-<br />
73
midesi da unetaresi ilia II Tavis 2002 wlis saaRdgomo<br />
epistoles „ioanes gamocxadebidan“ citatebiT iwyebs:<br />
„aRsrulda! me var ani da hoe, dasabami da dasasruli.<br />
me mivcem mwyurvals usasyidlod sicocxlis wylis<br />
wyarodan.<br />
gamarjvebuli daimkvidrebs amas, me misTvis RmerTi<br />
viqnebi da is CemTvis - Ze.“<br />
4 ianvari, 2003<br />
zogierTi ram TvalsaCinoebisaTvis<br />
Tavdapirvelad minda giTxraT, rom me filologi<br />
ar var, arc mwerali, amitom sityvakazmulobiT ar gamovirCevi.<br />
sadac ver vpoulob sityvebs, iq Jestikulacias<br />
viyeneb. Cemi meTodi aseTia - viyeneb logikas, magram ar<br />
vemorCilebi, am SemTxvevaSi mexmareba Cemi mSobliuri<br />
guruli „krimanWuli“.<br />
mivyveT teqsts.<br />
ukve giTxariT, rom me xatis avtori ki ara, ufro<br />
restavratori var-meTqi, vfiqrob, es sityvebic ar<br />
gamoxatavs imas, risi Tqmac minda.<br />
1. saidumlo kari - fiqri mefeze. teqstSi ar aris<br />
mocemuli, magram aseTi saidumlo kari arsebobs Svidi.<br />
1. fiqri mefeze<br />
2. locva<br />
3. simdable<br />
4. moTmineba<br />
5. dro (niSani)<br />
6. moqmedeba (qadageba)<br />
7. madli<br />
8. Tavad mose da ioane, alfa da omega (ani da hoe).<br />
visac maTematikaze warmodgena aqvs, man icis, rom<br />
arsebobs amocanebi, romlebsac amoxsnis ramdenime gza<br />
aqvs. Tu erTi gziT miiRebs pasuxs, maSin am pasuxis Sesamowmeblad<br />
saukeTeso saSualebaa igive amocana amoxsna<br />
74
meore gziT, Tu isev is pasuxi miiRe, e.i. pasuxi swori<br />
yofila.<br />
Cvens teqstSic mocemuli msjeloba swored meore<br />
gziT miRebuli msjelobaa. miniSnebiT maqvs naTqvami.<br />
yoveli SemTxvevisTvis, daviwye Semowmeba. es Semowmeba<br />
TqvenTvis pirveli gzaa, xolo CemTvis - meore.<br />
1. saidumlo kari - fiqri mefeze.<br />
saqarTvelom mefec da patriarqic dakarga ruseT-<br />
Tan SeerTebis Semdeg. ruseTis Tema aq ganxilvis sagani<br />
ar aris, magram ar SeiZleba ar aRiniSnos, rom am dros<br />
ruseTi ar imyofeboda marTlmadideblur cnobierebaSi.<br />
mefe iyo Tavi erisac da eklesiisac. e.i. kuWi iyo kuWis<br />
Tavic da sulis Tavic, amitomac mohyva saqarTvelos<br />
ruseTTan SeerTebas saqarTvelos samefo da sapatriarqto<br />
taxtis gauqmeba. es iyo TviTon ruseTis mefisTvis<br />
saSinlad uRirsi saqcieli. is iyo mTvrali, simTvraleSi<br />
imruSa da mruSobis mere mokvda. bolo mefis<br />
bolo sityvebi aseTi unda yofiliyo: „me ver vicxovre<br />
Rirseulad, magram movkvdebi Rirseulad“, albaT, amitom<br />
Seracxes imperatori nikolozi wmindanad.<br />
davubrundeT Cvens Temas. saqarTvelom RvTis wyalobiT,<br />
aRidgina eklesiis avtokefalia, aRidgina kaTolikos-patriarqi,<br />
aRdga erovnuli damoukidebloba, magram<br />
monarqiis aRdgenis nacvlad Seiqmna respublika.<br />
e.i. ra moxda? saqarTvelom ruseTs simarTled Seuracxa<br />
saqarTveloSi mefobis gauqmeba. am codvam maSindeli<br />
mTavroba samareSi Caitana, es codva axlandel<br />
mTavrobasac samareSi miaTrevs, amitom moaxlovebuli<br />
ubedurebidan gamosavali saqarTveloSi mefobis aRdgenaa.<br />
2. saidumlo kari - locva.<br />
saqarTvelos politikuri azrovneba, albaT, sulierad<br />
arasdros yofila iseTi Clungi, rogoric dResaa.<br />
qveyanas an didi gansacdeli an didi saswauli Tu<br />
gamoafxizlebs. magram SeuZlebeli kacTagan, SesaZle-<br />
75
elia RvTisagan. minda RmerTs SevTxovo, aRudginos<br />
saqarTvelos marTlmadidebeli mefe bagrationi.<br />
3. saidumlo kari - simdable.<br />
wirva-locva mefobis aRdgenaze sakmaod xmamaRali<br />
gancxadebaa. didi kadniereba unda gqondes RvTis winaSe,<br />
me ki ubralo mRvdeli var, magram Zalas maZlevs<br />
is garemoeba, rom yofili mefeTa karis eklesiis winamZRvari<br />
gaxlavarT. magram patriarqis mier locvakurTxeva<br />
mainc aucilebelia. aq ukve RmerTis wyalobiT<br />
aRmomaCnda simdable da ver vikadre uwmidesisTvis<br />
am locva-kurTxevis gamoTxova, miTumetes, iuridiuli<br />
Zafi ibmeboda, me uwmidesTan sulieri Zafebic makmayofilebs.<br />
4. saidumlo kari - moTmineba...<br />
5. saidumlo kari - dro (niSani). velodebi dros,<br />
niSans, es niSanic movida.<br />
11 seqtembers aSS momxdari teraqtis Semdeg saqarTveloSi<br />
Camosuli prezidenti SevardnaZe acxadebs:-<br />
muzeumebSi Senaxuli ganZis amerikaSi waRebaze me pretenzias<br />
ar gamovTqvamo... rogorc ityvian, Semewia „zemliaki“.<br />
es iyo CemTvis niSani.<br />
1 noembrisaTvis wirva-locva davniSne daviT winaswarmetyvelis<br />
taZarSi mefobis aRsadgenad.<br />
6. saidumlo kari - moqmedeba (qadageba)<br />
1 noembrisTvis daniSnuli maqvs wirva, vqadageb<br />
mrevlSi, ara maqvs patriarqis locva-kurTxeva. ra mdgomareobaSi<br />
viqnebi? am SemTxvevaSi sxvisi mdgomareoba<br />
ufro advilad SemiZlia aRvwero, vidre Cemi. erT rames<br />
ki vityvi: - nelTbili guliT veravin gaqcevia sikvdils,<br />
mduRarebas ki maradisobaSi SevyavarT.<br />
7. saidumlo kari - madli. 23 oqtomberi. Cems gul-<br />
Si moses da ioanes, ani da hoes dabadebis dRe. madloba<br />
RmerTo, yvelafrisaTvis~. es madloba marto xatisTvis<br />
ki araa, aramed yvelafrisTvis, Cemi warsulisTvis,<br />
tkivilebisa da gansacdelebisTvis, megobrebisa da si-<br />
76
yvarulisTvis. Tuki rames vnanob, es Cemi codvebia, Cemgan<br />
ki RmerTma yvelas yvelaferi Seundos.<br />
1 noembers wirvaze xatis eskizis pirveli egzemplari<br />
mqonda. is dRe arasodes damaviwydeba, vfiqrob,<br />
arc politikosebs (saRamos mTavroba daiSala).<br />
gadakveTaze mivediT, pasuxi miRebulia, Tanac zusti<br />
pasuxi orive gzidan damtkicebuli.<br />
cota ukan davixev teqstSi da getyviT, patriarqis<br />
mosesTan Sedareba nu dagafrTxobT, es qarTuli ampartavneba<br />
araa. me yvela eris bolo Jamis marTlmadidebel<br />
mamamTavars moses vadareb, an ufro sworad, vudareb,<br />
Cven ki ioanes velodebiT, es Cveni wilxvdomilebaa, es<br />
Cveni bednierebaa, es Cveni xvedria, romelic ganumzada<br />
RmerTma saqarTvelos.<br />
axla visaubroT eqvsqimian varskvlavze. xats, rogorc<br />
vuyurebT, erT sibrtyezea mocemuli, magram es<br />
ar niSnavs, rom mas ara aqvs siRrme an simaRle. rogorc<br />
pirvelad aRvniSne, es xati RvTis saCuqaria, e.i.<br />
Tuki misi siRrme RmerTia, simaRlec RmerTamde unda<br />
adiodes. es siRrme da simaRle rom dainaxo, amisTvis<br />
saWiroa sulieri Tvali, magram am SemTxvevaSi me Semovifarglebi<br />
filosofiuri terminiT „Crdili“. e.i. viwyebT<br />
Crdilebis Zebnas sibrtyeze. radgan eqvsqimiani<br />
varskvlavi Tavdapirvel xatSi iyo, e.i. misi Crdilebic<br />
unda arsebobdes, miTumetes, es varskvlavi Zveli aRTqmis<br />
simbolo iyo, axal aRTqmaSi ki gamoCnda axali xedva<br />
- ori samkuTxedi, abrunebuli da Cabrunebuli, rac<br />
erTmaneTis sapirispiroa da am saxiT ar gamogvadgeba.<br />
erT magaliTs moviyvan: me var qristiani, e.i. marTlmadidebeli,<br />
magram es imas ar niSnavs, rom var marTlmadidebeli<br />
da ara qristiani, aramed, piriqiT - me var<br />
marTlmadidebeli qristiani. aq ki orive sityva erTsa<br />
da imaves niSnavs, e.i. marTlmadidebloba niSnavs qristianobas<br />
da qristianoba niSnavs marTlmadideblobas.<br />
adre sakmarisi iyo meTqva, rom me var qristiani ma-<br />
77
gram cnobili istoriuli movlenebi dakonkretebas<br />
moiTxovs, amitom vambob, me var marTlmadidebeli<br />
qristiani. enaTmecnierebmac ase unda miiRon, maT unda<br />
mivbaZoT Cven da eqvsqimiani varskvlavi unda davinaxoT<br />
or amobrunebul samkuTxedSi. Cvens xatSi amis<br />
saukeTeso variantia, erTi samkuTxedis wveri imyofeba<br />
meore samkuTxedis centrSi. davakvirdeT xats: rvaqimiani<br />
varskvlavi uWiravs or angelozs, mesame angelozi<br />
sveticxovelTanaa, es erTi samkuTxedia. meore: mose,<br />
ioane da wilisyris xatSi gamosaxuli daviT winaswarmetyveli,<br />
anu patriarqi, mefe da ufali, anu dasawyisi,<br />
dasasruli da kosmosi. miviReT ori samkuTxedis<br />
saocari bmuloba. erTi samkuTxedis wveri imyofeba<br />
meore samkuTxedis centrSi. modi, axla am wertilze<br />
vilaparakoT. wertilis dasawyisia sveticxovlis Tavi,<br />
romelic angelozs upyria xelT, xolo dasasruli<br />
uflis kvarTia, romelsac aerTianebs sveticxoveli.<br />
zemodan Tu davxedavT, es ori ki ara, erTi wertilia.<br />
am ori wertilis SuaSi xatis dafis sibrtyea. am ori<br />
wertilis gamaerTianebel sveticxovels me guli davarqvi,<br />
amitom vambob: Tu ierusalimi dedamiwis Wipia,<br />
sveticxoveli - gulia.<br />
aTeistebi gonebas mihyveboden, amitom eZebdnen<br />
„perpetummobiles“, guls rom gayolodnen, aq movidodnen.<br />
am xatis SeqmnaSi Cemi gulisTvis gonebas ar SeuSlia<br />
xeli.<br />
3 ivnisi, 2003 weli,<br />
konstantines da elenes xsenebis dRe.<br />
dilauTenia.<br />
dekanozi levani (fircxalaiSvili)<br />
78
xatis meore mxares dafaze aweria<br />
ioane zosimes anderZi iadgarisa<br />
gundni igi zecisani Sen, wmidasa, wmidaTasa ganwyobilni<br />
gigaloben:<br />
me uRirsi Segivrdebi, raTa viyo maT Tanave<br />
Sengan uZag.<br />
ese Sesxmai sulieri, Sen mierve mocemuli,<br />
kacTa mier moRvaweTa friad sibrZniT gamoTqmuli,<br />
Seiwire Cem mierca,<br />
kacTmoyvare!<br />
orTa mier brwyinvaleTa RmrTisa kacTa, sasurvel-<br />
Ta<br />
siRrmiTa miT gulisaiTa, saTnod RmrTisad Sekrebuli,<br />
viTarca rai margaliti uricxvisa sasyidlisai,<br />
Cuen mogveca morwmuneno,<br />
raTa Cvenca vixarebdeT Svenierad datkbobilTa,<br />
xmaTa maTTa simravliTa,<br />
galobiTa brwyinvaliTa, SesxmiTa miT wmidaTaiTa,<br />
romliTaca ididebi Sen, saxier!<br />
gangvimravle, qvelismoqmed, ganZi ese sulieri,<br />
mocemuli Senmieri,<br />
Zalsa missa myven mimwdomel, raTa ara iyos igi<br />
Cuenda aug.<br />
ixarebdiT moZRvrebiTa sulierad SesxmisaiTa,<br />
hoi, krebulo mswavlulTao,<br />
vurTvideT rai sityuaTa maT galobiTa xmeaniTa,<br />
romelTagan ididebis kacTmoyuarei RmerTi Cueni.<br />
79
sarCevi<br />
nawili I --------------------------------------------------- 3<br />
nawili II ------------------------------------------------- 14<br />
nawili III ------------------------------------------------ 17<br />
nawili IV -------------------------------------------------23<br />
nawili V ------------------------------------------------- 28<br />
nawili VI ------------------------------------------------ 35<br />
nawili VII ------------------------------------------------ 42<br />
VII nawilis gagrZeleba -------------------------------- 49<br />
nawili VIII ---------------------------------------------- 54<br />
VIII nawilis Sevseba ------------------------------------- 63<br />
axali ierusalimi -------------------------------------- 68<br />
sarCevi -------------------------------------------------- 80
82