Eksploatacja urządzeń elektronicznych Część 2 - E613K3
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Eksploatacja</strong><br />
<strong>urządzeń</strong><br />
<strong>elektronicznych</strong><br />
<strong>Część</strong> 2<br />
Zapowiedź<br />
EE.22<br />
Podręcznik do nauki zawodu<br />
• tEChnik ELEktROnik<br />
fragment podręcznika
WSPIERAMY WAS!<br />
W Klubie Nauczyciela na ucze.pl jest ponad<br />
360 materiałów dydaktycznych i metodycznych<br />
przygotowanych przez doświadczonych autorów<br />
i najwyższej klasy ekspertów. Są gotowe do wydruku<br />
i wykorzystania podczas lekcji.<br />
PRZYGOTOWUJEMY<br />
MATERIAŁY METODYCZNE<br />
Nowości w klubie<br />
Dokumentacja<br />
Lekcje<br />
Nowa podstawa programowa 2019.<br />
Plany nauczania, w tym do nowych<br />
kwalifikacji trzyliterowych (INF.02,<br />
ELM.02, ELM.03, ELE.02).<br />
Ocenianie<br />
Diagnostyka<br />
Rozkłady materiału, plany wynikowe.<br />
Rozwiązania zadań ze Zbioru zadań<br />
z podstaw elektrotechniki w praktyce.<br />
Dołącz do Klubu<br />
Nauczyciela<br />
1<br />
Pomoce<br />
Wejdź na ucze.pl i kliknij DOŁĄCZ<br />
DO KLUBU.<br />
Zasoby Klubu<br />
są na bieżąco<br />
uzupełniane<br />
i aktualizowane.<br />
Kartkówki i klasówki do zawodu technik<br />
elektronik.<br />
Scenariusze lekcji dla wszystkich<br />
zawodów z branży elektronicznej,<br />
informatycznej i elektrycznej.<br />
Listingi do zawodu technik informatyk<br />
EE.09.<br />
2<br />
Podaj e-mail, zdefiniuj HASŁO i zaakceptuj<br />
REGULAMIN.<br />
Wykorzystaj wyjątkowe materiały!<br />
3<br />
Wybierz szkołę i ZAZNACZ OPCJĘ „Jestem<br />
nauczycielem zawodowym”.<br />
4<br />
5<br />
WYDRUKUJ I PODPISZ formularz rejestracyjny.<br />
Wyślij go pocztą tradycyjną na adres WSiP<br />
lub skan na oswiadczenie@wsip.com.pl.<br />
AKTYWUJ KONTO, klikając link w wiadomości,<br />
którą otrzymasz na adres mailowy podany<br />
podczas rejestracji.<br />
*Jeśli masz już konto w innym serwisie WSiP, wystarczy, że się zalogujesz.<br />
Jeśli nie pamiętasz hasła, skorzystaj z opcji „Przypomnij hasło”.<br />
ZAPEWNIAMY KOMPLEKSOWĄ<br />
OFERTĘ<br />
podręczniki<br />
zbiory zadań<br />
pracownie<br />
repetytoria i testy<br />
testy i zadania<br />
zeszyty ćwiczeń<br />
do języka obcego
DZIELIMY SIĘ WIEDZĄ<br />
Najnowsze informacje oświatowe przekazujemy<br />
na konferencjach, e-spotkaniach i webinariach.<br />
W 2019 r. zapraszamy na Kongresy zawodowe.<br />
Wybierz WSiP<br />
i ucz zawodowo!<br />
1<br />
Oferujemy podręczniki<br />
do wszystkich obowiązujących<br />
w szkole podstaw programowych.<br />
2<br />
Do pierwszej klasy 4- i 5-letniego<br />
technikum, do wybranych<br />
zawodów, zapewniamy podręczniki<br />
z trzyliterowymi numerami kwalifikacji.<br />
PODNOSIMY KOMPETENCJE<br />
Szkolenia dopasowane do potrzeb nauczycieli<br />
są dostępne w ofercie Ośrodka Rozwoju Kompetencji<br />
Edukacyjnych.<br />
3<br />
<strong>Część</strong> naszych podręczników z 2017<br />
i 2018 r. spełnia wymagania nowej<br />
podstawy programowej, bo już wtedy<br />
dokonaliśmy najważniejszych zmian<br />
zgodnych z reformą systemu oświaty<br />
i dlatego polecamy je do Reformy 2019.<br />
OFERUJEMY WSPARCIE<br />
KONSULTANTÓW EDUKACYJNYCH<br />
Wyposażeni w wiedzę na temat kształcenia zawodowego<br />
i oferty podręczników zawodowych są do Państwa dyspozycji.<br />
Zapraszamy także do kontaktu z konsultantem<br />
telecentrum pod numerem 801 220 555.<br />
4<br />
Opracowaliśmy nowe podręczniki<br />
do zawodów objętych największymi<br />
zmianami w podstawie programowej<br />
2019.<br />
5<br />
Mamy doświadczenie w wydawaniu<br />
publikacji o najwyższym standardzie,<br />
a nasze podręczniki mają dopuszczenia<br />
do użytku szkolnego MEN.
cznych<br />
2017-03-14 17:00:41<br />
EGZAMIN ZAWODOWY<br />
TECHNIK ELEKTRYK<br />
ELEKTRYK<br />
Wszystko, czego potrzebujesz!<br />
Technik elektronik, Technik elektryk<br />
<strong>Eksploatacja</strong><br />
<strong>urządzeń</strong><br />
<strong>elektronicznych</strong><br />
<strong>Część</strong> 1<br />
EE.22<br />
<strong>Eksploatacja</strong><br />
<strong>urządzeń</strong><br />
<strong>elektronicznych</strong><br />
<strong>Część</strong> 2<br />
EE.22<br />
Podręcznik do nauki zawodu<br />
• tEChnik ELEktROnik<br />
Podręcznik do nauki zawodu<br />
• tEChnik ELEktROnik<br />
:<br />
lektryk<br />
WSiP<br />
ładów i <strong>urządzeń</strong> <strong>elektronicznych</strong>.<br />
ładów i <strong>urządzeń</strong> <strong>elektronicznych</strong>.<br />
ronicznych. E.20.1<br />
erwacja instalacji, maszyn<br />
05. <strong>Część</strong> 1<br />
erwacja instalacji, maszyn<br />
05. <strong>Część</strong> 2<br />
ń i instalacji elektrycznych. EE.26<br />
ją wiedzę<br />
+ TESTY<br />
ZBIÓR ZADAŃ Z ELEKTROTECHNIKI<br />
Aleksy Markiewicz<br />
WSPIERAMY WAS!<br />
W Klubie Nauczyciela na ucze.pl<br />
ponad 150 materiałów dydaktycznych<br />
i metodycznych do nauki zawodów<br />
technik elektronik i technik elektryk.<br />
Zasoby stale uzupełniane i wzbogacane.<br />
ia<br />
ifikacja E.8<br />
iK ElEKTRYK<br />
YK<br />
KWALIFIKACJA E.8<br />
Wszystkie nasze publikacje można zamówić w księgarni internetowej sklep.wsip.pl<br />
● Nowa podstawa programowa 2019.<br />
● Rozkłady materiału, plany wynikowe.<br />
PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU<br />
Pracownia<br />
maszyn i <strong>urządzeń</strong><br />
elektrycznych<br />
PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU<br />
Pracownia<br />
instalacji elektrycznych<br />
● Rozwiązania zadań ze zbiorów zadań<br />
i zeszytów ćwiczeń.<br />
● Scenariusze lekcji.<br />
• TECHNIK ELEKTRYK<br />
• ELEKTRYK<br />
• ELEKTROMECHANIK<br />
• TECHNIK ELEKTRYK<br />
• ELEKTRYK<br />
Poznaj pełną ofertę na: wsip.pl/oferta/wydawnictwa-zawodowe
<strong>Eksploatacja</strong><br />
<strong>urządzeń</strong><br />
<strong>elektronicznych</strong><br />
<strong>Część</strong> 2<br />
EE.22<br />
Piotr Brzozowski<br />
Podręcznik do nauki zawodu<br />
• TECHNIK ELEKTRONIK
Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty<br />
i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia w zawodach<br />
na podstawie opinii rzeczoznawców:<br />
Typ szkoły: technikum, branżowa szkoła II stopnia.<br />
Zawód: technik elektronik.<br />
Kwalifikacja: EE.22. <strong>Eksploatacja</strong> <strong>urządzeń</strong> <strong>elektronicznych</strong>.<br />
Podręcznik szkolny dotowany przez Ministra Edukacji Narodowej.<br />
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne<br />
Warszawa 2019<br />
Wydanie I<br />
ISBN 978-83-02-18872-5 (część 2)<br />
ISBN 978-83-02-18192-4 (całość)<br />
Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Tomasz Kompanowski (redaktor koordynator),<br />
Sebastian Jabłoński (redaktor merytoryczny)<br />
Redakcja językowa: Elżbieta Michalak<br />
Redakcja techniczna: Elżbieta Walczak<br />
Fotoedycja: Natalia Marszałek<br />
Opracowanie graficzne: Dominik Krajewski<br />
Projekt okładki: Dominik Krajewski<br />
Skład i łamanie: Ledor<br />
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna<br />
00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96<br />
KRS: 0000595068<br />
Tel.: 22 576 25 00<br />
Infolinia: 801 220 555<br />
www.wsip.pl<br />
Publikacja, którą nabyłaś / nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegała / przestrzegał<br />
praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym.<br />
Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje<br />
to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.<br />
Szanujmy cudzą własność i prawo.<br />
Więcej na www.legalnakultura.pl<br />
Polska Izba Książki
SPIS TREŚCI<br />
5<br />
1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />
1.1 Organizacja stanowiska pracy .................................................. 6<br />
1.1.1. Praca siedząca. .......................................................... 7<br />
1.1.2. Praca stojąca ........................................................... 7<br />
1.1.3. Ręczne prace transportowe ............................................... 8<br />
1.1.4. Środki ochrony bezpośredniej ............................................. 15<br />
1.2 Oświetlenie na stanowisku pracy ............................................... 16<br />
1.3 Rozładowania elektrostatyczne ................................................. 20<br />
1.4 Strefa EPA .................................................................. 25<br />
2. Wpływ warunków środowiskowych na urządzenia<br />
2.1 Warunki środowiskowe a urządzenia elektroniczne ................................ 28<br />
3. Konserwacja instalacji <strong>urządzeń</strong> <strong>elektronicznych</strong><br />
3.1 Systemy telewizji dozorowej ................................................... 32<br />
3.1.1. Technologie w CCTV. .................................................... 32<br />
3.1.2. Elementy składowe systemu telewizji dozorowej .............................. 35<br />
3.1.3. Pomiary parametrów w sieci <strong>urządzeń</strong> systemu telewizji dozorowej . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
3.2 Systemy kontroli dostępu i zabezpieczeń ......................................... 43<br />
3.3 Systemy sygnalizacji włamania i napadu ......................................... 48<br />
3.3.1. Centrala alarmowa. ...................................................... 48<br />
3.3.2. Manipulatory ........................................................... 50<br />
3.3.3. Sygnalizatory optyczno-akustyczne ......................................... 51<br />
3.3.4. Czujki ruchu ........................................................... 53<br />
3.3.5. Czujnik dymu i ciepła. ................................................... 60<br />
3.4 Systemy domofonowe i wideofonowe ............................................ 62<br />
3.4.1. Domofony analogowe .................................................... 62<br />
3.4.2. Domofony cyfrowe i wideofony ............................................ 71<br />
3.5 Instalacje sieci komputerowych ................................................. 81<br />
3.5.1. Informacje podstawowe o sieciach komputerowych. ........................... 81<br />
3.5.2. Pomiar parametrów sieci komputerowej .................................... 86<br />
3.6 Instalacje sieci automatyki przemysłowej ......................................... 91<br />
3.6.1. Informacje podstawowe o sieciach automatyki przemysłowej ................... 91<br />
3.6.2. Pomiar parametrów sieci automatyki przemysłowej ........................... 96<br />
3.7 Instalacje systemów telewizyjnych .............................................. 98<br />
3.7.1. Informacje podstawowe o sieciach <strong>urządzeń</strong> systemu telewizji satelitarnej ........ 98<br />
3.7.2. Pomiar parametrów sieci <strong>urządzeń</strong> systemu telewizji satelitarnej ................ 101<br />
3.7.3. Informacje podstawowe o sieciach systemu telewizji kablowej .................. 107<br />
3.7.4. Pomiar parametrów sieci <strong>urządzeń</strong> systemu telewizji kablowej .................. 110<br />
4. Lokalizacja uszkodzeń<br />
4 Sposoby lokalizacji uszkodzeń ................................................. 114
6 SPIS TREŚCI<br />
5. Przeprowadzanie napraw<br />
5 Narzędzia do przeprowadzania napraw i usuwanie awarii ........................... 119<br />
Załącznik 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128<br />
Załącznik 2 ..................................................................... 129<br />
Załącznik 3 ..................................................................... 132<br />
Wykaz podstawowych pojęć w językach: polskim, angielskim i niemieckim ................ 135
1 Bezpieczeństwo<br />
i higiena pracy<br />
▪▪<br />
Organizacja stanowiska pracy<br />
▪▪<br />
Oświetlenie na stanowisku pracy<br />
▪▪<br />
Rozładowania elektrostatyczne<br />
▪▪<br />
Strefa EPA
8 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />
1.1<br />
Organizacja<br />
stanowiska pracy<br />
ZAGADNIENIA:<br />
■■Wymagania wobec stanowiska pracy<br />
■■Praca w pozycji siedzącej i stojącej<br />
■■Ręczne prace transportowe<br />
■■Środki ochrony indywidualnej<br />
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.<br />
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca ma obowiązek<br />
w sposób odpowiedni zorganizować pracownikom ich miejsce pracy.<br />
Stanowiska pracy muszą zostać dostosowane do:<br />
rodzaju wykonywanych czynności;<br />
• właściwości psychofizycznych pracowników, z uwzględnieniem wymagań ergonomii.<br />
Ważną rolę w organizacji stanowiska pracy odgrywają właściwy dobór oraz przestrzenny<br />
układ środków i przedmiotów pracy. Dotyczy to głównie:<br />
powierzchni stanowiska pracy;<br />
• wyposażenia stanowiska pracy w środki (maszyny, urządzenia, narzędzia, pomoce<br />
warsztatowe);<br />
przestrzeni operacyjnej i rozmieszczenia środków pracy;<br />
ułożenia przedmiotów i narzędzi oraz ich obiegu;<br />
pozycji pracownika podczas pracy;<br />
• wysokości, na jakiej jest wykonywana praca.<br />
W związku z tym monter powinien zostać wyposażony w odpowiednią odzież oraz narzędzia<br />
umożliwiające wykonywanie powierzonej mu pracy.<br />
Narzędzia i przedmioty potrzebne do pracy powinny być odpowiednio ułożone i przygotowane<br />
oraz znajdować się na stanowisku pracy w zasięgu ręki. Różnego rodzaju pojemniki<br />
z materiałami do obróbki powinny być tak usytuowane, żeby nie trzeba było<br />
tracić czasu na ich szukanie. Przemieszczanie ciężkich przedmiotów powinno być maksymalnie<br />
ułatwione poprzez wykorzystywanie w tym celu transporterów lub specjalnych<br />
wciągarek.<br />
Z uwagi na specyfikę sieci instalacji <strong>urządzeń</strong> <strong>elektronicznych</strong> oraz ich rozległość praca<br />
odbywa się w różnych miejscach i warunkach (słupy, studzienki teletechniczne, bloki<br />
mieszkalne, zakłady produkcyjne, różnego rodzaju instytucje).<br />
W zależności od wykonywanej operacji, ciężaru przedmiotu obrabianego i klasy wymaganych<br />
ruchów pracę można wykonywać w pozycji siedzącej lub stojącej. Jeżeli jest to<br />
możliwe, należy dążyć do zmian pozycji ciała podczas pracy.
1.1. Organizacja stanowiska pracy<br />
9<br />
1.1.1. Praca siedząca<br />
Prace niewymagające chodzenia najłatwiej wykonuje się na siedząco. Szczególnie wskazane<br />
jest to w trakcie prac precyzyjnych. Podczas ustalania właściwej pozycji siedzącej należy<br />
zwrócić szczególną uwagę na odległość oczu od pola pracy oraz na przestrzeń przeznaczoną<br />
na nogi.<br />
–<br />
–<br />
–<br />
–<br />
–<br />
–<br />
–<br />
–<br />
Rys. 1.1. Siedzące miejsce pracy<br />
1.1.2. Praca stojąca<br />
Postawa stojąca jest konieczna w przypadku, kiedy praca wymaga ruchu oraz stosowania<br />
dużej siły fizycznej. Wszystkie przełączniki, dźwignie, krzyżaki powinny być tak umieszczone,<br />
aby można było nimi manipulować w możliwie wygodnej pozycji ciała. Wszelkie<br />
przedmioty, które pracownik musi widzieć, aby dokonywać odpowiedniego wyboru, należy<br />
umieścić tak, aby mógł to uczynić bez konieczności odwracania głowy. Wykonywanie<br />
pracy we właściwy sposób i w odpowiednich warunkach zapobiega zbędnemu wysiłkowi,<br />
wpływa na sprawne wykonywanie zadań, a także podnosi wydajność pracownika.<br />
Rys. 1.2. Rekomendowane wysokości stołów do pracy w pozycji stojącej
10 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />
1.1.3. Ręczne prace transportowe<br />
Podczas wykonywania prac instalatorskich i konserwacyjnych nie wolno zapomnieć<br />
o ręcznych pracach transportowych. Dotyczy to każdego rodzaju transportowania lub podtrzymywania<br />
przedmiotów, ładunków bądź materiałów przez jednego lub więcej pracowników,<br />
w tym przemieszczanie ich przez:<br />
unoszenie;<br />
podnoszenie;<br />
układanie;<br />
pchanie;<br />
ciągnięcie;<br />
przenoszenie;<br />
przesuwanie;<br />
przetaczanie;<br />
• przewożenie.<br />
Przed dopuszczeniem pracownika do ręcznych prac transportowych pracodawca ma<br />
obowiązek:<br />
• przeszkolić pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie prawidłowych<br />
sposobów wykonywania ręcznych prac transportowych;<br />
• zapewnić pracownikom informacje dotyczące przemieszczanego przedmiotu, przede<br />
wszystkim: jego masy i położenia jego środka ciężkości, zwłaszcza gdy masa jest nierównomiernie<br />
rozłożona;<br />
• informować pracowników o wszystkich aspektach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz<br />
wymaganiach ergonomii, w tym o wynikach oceny ryzyka zawodowego, oraz o środkach<br />
bezpieczeństwa zapobiegających urazom, a zwłaszcza urazom kręgosłupa.<br />
Właściwa organizacja ręcznych prac transportowych powinna zapewnić przede<br />
wszystkim:<br />
uwzględnienie wymagań ergonomii;<br />
• ograniczenie długotrwałego wysiłku fizycznego, w tym zapewnienie odpowiednich<br />
przerw w pracy na odpoczynek;<br />
• wyeliminowanie nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego pracownika,<br />
a zwłaszcza urazów kręgosłupa, związanego z rytmem pracy wymuszonym procesem<br />
pracy;<br />
• ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów.<br />
Podczas ręcznych prac transportowych nie należy przemieszczać przedmiotów, gdy:<br />
• przedmiot jest zbyt ciężki, za duży, nieporęczny lub trudny do utrzymania według<br />
oceny osoby kierującej pracownikami;<br />
przedmiot jest niestabilny bądź jego zawartość może się przemieszczać;<br />
• przedmiot jest usytuowany tak, że wymaga trzymania lub operowania w odległości od<br />
tułowia pracownika albo ma tendencję do wyginania się lub obwijania wokół tułowia<br />
pracownika;<br />
• kształt lub struktura przedmiotu może powodować urazy u pracownika, zwłaszcza<br />
w przypadku kolizji;<br />
przemieszczanie przedmiotu może być wykonywane tylko przez skręt tułowia;<br />
• wykonanie pracy wymaga pochylenia tułowia pracownika o kąt większy niż 45° lub<br />
wykonywania czynności przemieszczania w pozycji niestabilnej;<br />
• mogą wystąpić nagłe ruchy przedmiotu;
1.1. Organizacja stanowiska pracy<br />
11<br />
• stanowisko pracy lub jego otoczenie uniemożliwia przemieszczanie przedmiotu na<br />
wysokości zapewniającej bezpieczeństwo lub w prawidłowej pozycji ciała pracownika;<br />
• powierzchnia jest nierówna, stwarzająca zagrożenie podczas poruszania się lub jest<br />
śliska w zetknięciu ze spodem obuwia pracownika;<br />
• podłoga i powierzchnia robocza mają różne poziomy, co wymusza przemieszczanie<br />
przedmiotów na różnych wysokościach;<br />
• podłoga lub powierzchnia oparcia stóp jest niestabilna;<br />
• przedmiot ogranicza pole widzenia pracownika.<br />
niewłaściwa pozycja ciała (przeciążenie kręgosłupa)<br />
właściwa pozycja ciała<br />
Rys. 1.3. Podnoszenie przedmiotów<br />
W przypadku ręcznego przemieszczania przedmiotów przez jednego pracownika należy<br />
stosować się do zasad podanych w tabeli 1.1.<br />
Tabela 1.1. Zasady obowiązujące podczas ręcznego przemieszczania przedmiotów<br />
Czynność Kobieta Mężczyzna<br />
przenoszenie przedmiotów na wysokość powyżej<br />
obręczy barkowej, masa przedmiotu nie może<br />
przekraczać<br />
przenoszenie przedmiotów na odległość przekraczającą<br />
25 m, masa przedmiotu nie może przekraczać<br />
przenoszenie przedmiotów pod górę po nierównej<br />
powierzchni, pochylniach lub schodach, których<br />
maksymalny kąt nachylenia nie przekracza 30°,<br />
a wysokość przekracza 4 m, niezależnie od odległości,<br />
na jaką przedmioty są przenoszone, to masa tych<br />
przedmiotów nie może przekraczać<br />
• y8 kg podczas<br />
pracy stałej<br />
• y14 kg podczas<br />
pracy dorywczej<br />
• y12 kg<br />
• y12 kg<br />
• y21 kg podczas<br />
pracy stałej<br />
• y35 kg podczas<br />
pracy dorywczej<br />
• y30 kg<br />
• y30 kg
12 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />
Rys. 1.4. Niewłaściwe trzymanie przedmiotu prowadzi do zwiększenia statycznego obciążenia<br />
Podczas oburęcznego przemieszczania przedmiotu siła użyta przez pracownika<br />
niezbędna do zapoczątkowania ruchu przedmiotu, mierzona równolegle do podłoża, nie<br />
może przekraczać wartości podanych w tabeli 1.2.<br />
Tabela 1.2. Siła użyta przez pracownika niezbędna do zapoczątkowania ruchu przedmiotu<br />
Czynność Kobieta Mężczyzna<br />
pchanie 120 N 300 N<br />
ciągnięcie 100 N 250 N<br />
Ręczne przetaczanie przedmiotów o kształtach okrągłych (zwłaszcza beczek, rur<br />
o dużych średnicach) jest dopuszczalne pod warunkiem, że będą zachowane wartości<br />
sił, jak podczas oburęcznego przemieszczania przedmiotów. Masa przedmiotu nie może<br />
wówczas przekraczać wartości podanych w tabeli 1.3.<br />
Tabela 1.3. Maksymalny ciężar przetaczanego przedmiotu<br />
Czynność Kobieta Mężczyzna<br />
przetaczanie przedmiotów<br />
po terenie poziomym o twardej<br />
i gładkiej nawierzchni<br />
wtaczanie przedmiotów<br />
na pochylnie<br />
80 kg 200 kg<br />
20 kg 50 kg<br />
Wartości sił używanych przez pracownika do poruszania elementów <strong>urządzeń</strong> służących<br />
do ręcznego przemieszczania przedmiotów (zwłaszcza dźwigni, korb, kół,<br />
przycisków, pedałów) nie mogą przekraczać w przypadku obsługi wartości podanych<br />
w tabeli 1.4.
1.1. Organizacja stanowiska pracy<br />
13<br />
Tabela 1.4. Maksymalne wartości sił używanych przez pracownika do poruszania elementów<br />
<strong>urządzeń</strong> służących do ręcznego przemieszczania przedmiotów<br />
Rodzaj obsługi Kobieta Mężczyzna<br />
oburęczna • y50 N podczas pracy stałej<br />
• y100 N podczas pracy dorywczej<br />
• y120 N podczas pracy stałej<br />
• y240 N podczas pracy dorywczej<br />
jednoręczna • y20 N podczas pracy stałej<br />
• y50 N podczas pracy dorywczej<br />
• y50 N podczas pracy stałej<br />
• y120 N podczas pracy dorywczej<br />
nożna<br />
• y120 N podczas pracy stałej<br />
• y200 N podczas pracy dorywczej<br />
• y300 N podczas pracy stałej<br />
• y500 N podczas pracy dorywczej<br />
Przenoszenie przedmiotów, których długość przekracza 4 m, a masa 30 kg w przypadku<br />
mężczyzn i 20 kg w przypadku kobiet, powinno odbywać się zespołowo. Należy jednak pamiętać,<br />
że na jednego pracownika nie może przypadać masa większa niż wartość podana<br />
w tabeli 1.5.<br />
Tabela 1.5. Maksymalna liczba kilogramów przypadająca na osobę podczas przenoszenia<br />
przedmiotu na długość ponad 4 m<br />
Rodzaj pracy Kobieta Mężczyzna<br />
praca stała 10 kg 25 kg<br />
praca dorywcza 17 kg 42 kg<br />
W czasie zespołowego przenoszenia przedmiotów ważne są:<br />
• dobór pracowników pod względem wzrostu i wieku oraz nadzór pracownika doświadczonego<br />
w zakresie stosowania odpowiednich sposobów ręcznego przemieszczania<br />
przedmiotów i organizacji pracy, wyznaczonego w tym celu przez pracodawcę;<br />
• odstępy między pracownikami, co najmniej 0,75 m, oraz stosowanie odpowiedniego<br />
sprzętu pomocniczego.<br />
Niedopuszczalne jest zespołowe przenoszenie przedmiotów na odległość przekraczającą<br />
25 m lub o masie przekraczającej 500 kg dla mężczyzn i 200 kg dla kobiet.<br />
Sprzęt pomocniczy powinien być odpowiednio dobrany do wielkości, masy i rodzaju<br />
przemieszczanych materiałów, produktów lub przedmiotów i zapewniać bezpieczne oraz<br />
dogodne wykonywanie pracy.<br />
Do sprzętu pomocniczego stosowanego podczas ręcznych prac transportowych zalicza się:<br />
• pasy nośne zakładane na ramiona, wykonane z szerokiej parcianej taśmy lub skóry, na<br />
końcu zaopatrzone w oczka lub haki;<br />
• dźwignie ręczne drewniane lub metalowe do lekkiego uniesienia przedmiotu (oderwania<br />
od podłoża);<br />
• dźwignie rolkowe, ułatwiające przesuwanie przedmiotów o znacznej masie na niewielkie<br />
odległości po równym terenie;<br />
przyssawki (np. do przenoszenia tafli szkła);<br />
kleszcze;<br />
• chwytaki, uchwyty ręczne, uchwyty kleszczowe przeznaczone do bezpiecznego przenoszenia<br />
wszelkiego rodzaju dłużyc na niewielkiej wysokości nad terenem i w bezpiecznej<br />
odległości od nóg;
14 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />
normy dźwigania i przenoszenia ładunków<br />
Mężczyźni<br />
maks.<br />
30 kg<br />
maks.<br />
50 kg<br />
maks.<br />
30 kg<br />
maks.<br />
30 kg<br />
powyżej 5 m<br />
powyżej 30 o<br />
powyżej 25 m<br />
Kobiety<br />
maks.<br />
14 kg<br />
maks.<br />
8 kg<br />
maks.<br />
15 kg<br />
maks.<br />
8 kg<br />
powyżej 25 m<br />
powyżej 25 m<br />
powyżej 30 o<br />
powyżej 5 m<br />
powyżej 30 o<br />
powyżej 5 m<br />
Młodociani<br />
Dziewczęta<br />
maks.<br />
10 kg<br />
maks.<br />
5 kg<br />
maks.<br />
14 kg<br />
maks.<br />
8 kg<br />
powyżej 25 m<br />
powyżej 25 m<br />
powyżej 30 o<br />
powyżej 5 m<br />
powyżej 30 o<br />
powyżej 5 m<br />
Praca stała<br />
Praca dorywcza<br />
obciążenia powtarzalne<br />
do 4 razy na godzinę<br />
Rys. 1.5. Normy dźwigania i przenoszenia ładunków
1.1. Organizacja stanowiska pracy<br />
15<br />
normy dźwigania i przenoszenia ładunków<br />
Mężczyźni<br />
transport zespołowy<br />
min. 30 cm<br />
długość > 4 m<br />
maks. 25 kg<br />
na jednego<br />
pracownika<br />
> 75 cm<br />
min. 45 cm<br />
min. 45 cm<br />
Kobiety<br />
w ciąży<br />
maks.<br />
3.75 kg<br />
maks.<br />
2 kg<br />
maks.<br />
5 kg<br />
maks.<br />
3 kg<br />
powyżej 30 o<br />
powyżej 5 m<br />
powyżej 30 o<br />
powyżej 5 m<br />
Młodociani<br />
chłopcy<br />
maks.<br />
15 kg<br />
maks.<br />
8 kg<br />
maks.<br />
12 kg<br />
maks.<br />
20 kg<br />
powyżej 25 m<br />
powyżej 25 m<br />
powyżej 30 o<br />
powyżej 5 m<br />
powyżej 30 o<br />
powyżej 5 m<br />
Transport zespołowy<br />
Niedopuszczalne jest zespołowe przenoszenie<br />
przedmiotów o masie przekaczającej 600 kg.<br />
UWAGA!<br />
Pracownik młodociany jest osobą<br />
w wieku od 16 do 18 lat.<br />
Rys. 1.5. cd. Normy dźwigania i przenoszenia ładunków
16 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />
• nosze transportowe, które powinny swymi wymiarami i kształtem odpowiadać przenoszonemu<br />
przedmiotowi;<br />
• kosze do bezpiecznego przenoszenia przedmiotów w szklanych lub innych opakowaniach<br />
nieodpornych na uderzenia;<br />
• legary (o różnej długości i grubości) do bezpiecznego odstawiania przedmiotów na<br />
płaszczyźnie.<br />
Rys. 1.6. Przykłady sprzętu pomocniczego
1.1. Organizacja stanowiska pracy<br />
17<br />
1.1.4. Środki ochrony bezpośredniej<br />
Kiedy pracownik jest wyposażony we wszystkie potrzebne mu do pracy narzędzia oraz<br />
sprzęt, nie może zapomnieć o środkach ochrony indywidualnej. Środki te, trzymane lub<br />
noszone, chronią go przed zagrożeniami związanymi z występowaniem w środowisku<br />
pracy czynników niebezpiecznych lub szkodliwych.<br />
Przykładami środków ochrony indywidualnej są:<br />
• kaski i hełmy,<br />
• obuwie ochronne,<br />
• rękawice,<br />
• kurtki, kombinezony,<br />
• nauszniki, wkładki douszne,<br />
• specjalistyczne uprzęże, linki asekuracyjne.<br />
Rys. 1.7. Środki ochrony indywidualnej<br />
Pracy technika nierzadko towarzyszy kontakt z klientem. Reprezentując firmę, w której<br />
pracujemy, powinniśmy dawać klientom poczucie bezpieczeństwa – profesjonalne podchodzić<br />
do swych obowiązków bez względu na rodzaj wykonywanych prac. Opanowanie<br />
w sytuacjach stresowych jest niewątpliwie dodatkowym atutem.<br />
SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ<br />
1. Jakie elementy odgrywają ważną rolę w organizacji stanowiska pracy?<br />
2. Jakie prace można wykonywać w pozycji siedzącej?<br />
3. Kiedy stosuje się środki ochrony bezpośredniej?
18 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />
1.2<br />
Oświetlenie na<br />
stanowisku pracy<br />
ZAGADNIENIA:<br />
■■Parametry oświetlenia stanowiska pracy<br />
■■Natężenie oświetlenia<br />
■■Równomierność oświetlenia<br />
■■Rozkład luminacji<br />
■■Ograniczenie olśnienia<br />
■■Barwa światła<br />
■■Migotanie i efekt stroboskopowy<br />
Aby oświetlenie zapewniało bezpieczeństwo i wygodę widzenia, muszą być spełnione wymagania<br />
normy PN-EN 12464-1:2012 dotyczące podstawowych parametrów oświetlenia:<br />
• natężenie oświetlenia,<br />
• równomierność oświetlenia,<br />
• rozkład luminacji w polu pracy wzrokowej,<br />
• ograniczenie olśnienia,<br />
• barwa światła i oddawanie barw,<br />
• migotanie i efekt stroboskopowy.<br />
Natężenie oświetlenia<br />
Miarą natężenia oświetlenia jest 1 luks (lx). Jest to gęstość powierzchniowa strumienia<br />
świetlnego padającego na daną powierzchnię. Jego poziom dobiera się w zależności od<br />
stopnia trudności oraz wielkości pozornej szczegółu pracy wzrokowej. O stopniu trudności<br />
pracy wzrokowej decydują współczynnik odbicia przedmiotu pracy oraz poziom kontrastu<br />
jaskrawości szczegółu tego przedmiotu z jego tłem.<br />
Równomierność oświetlenia<br />
Na danej płaszczyźnie wyznacza się ją jako iloraz najmniejszej zmierzonej wartości natężenia<br />
oświetlenia występującej na danej płaszczyźnie do średniego natężenia oświetlenia<br />
na tej płaszczyźnie.<br />
gdzie:<br />
( E1+ E2<br />
+ ... + En<br />
)<br />
Eśr<br />
=<br />
n<br />
n – liczba punktów pomiarowych<br />
d<br />
E<br />
= min ,<br />
E śr
1.2. Oświetlenie na stanowisku pracy<br />
19<br />
Minimalna wartość równomierności oświetlenia w polu zadania wynosi 0,7, natomiast<br />
w polu bezpośredniego otoczenia – 0,5.<br />
Rozkład luminancji w polu pracy wzrokowej<br />
We wnętrzu określa się go przez podanie charakterystycznych dla wnętrza kontrastów luminancji<br />
wyodrębnionych pól w bliższym i dalszym otoczeniu użytkownika albo przez<br />
podanie wartości współczynników odbicia. Pożądany jest możliwie równomierny rozkład<br />
luminancji pola widzenia, gdyż takie warunki zapewniają użytkownikowi lepszą ostrość<br />
wzroku, czułość kontrastową i polepszenie wydolności takich funkcji wzroku, jak: akomodacja,<br />
adaptacja, ruch oczu i zwężanie źrenicy. W normie PN-EN 12464-1:2012 podano<br />
zakresy zalecanych współczynników odbicia dla głównych powierzchni we wnętrzach:<br />
• 0,6÷0,9 – sufit,<br />
• 0,3÷0,8 – ściany,<br />
• 0,2÷0,6 – płaszczyzna robocza,<br />
• 0,1÷0,5 – podłoga.<br />
Ograniczenie olśnienia<br />
Olśnieniem nazywa się taki stan widzenia, przy którym występuje odczucie dyskomfortu<br />
lub zmniejszenie zdolności rozpoznawania przedmiotów w wyniku niewłaściwego rozkładu<br />
luminancji, niewłaściwego zakresu luminancji albo nadmiernych kontrastów w przestrzeni<br />
lub w czasie.<br />
Rozróżnia się następujące rodzaje olśnienia:<br />
• olśnienie bezpośrednie – spowodowane przez jaskrawy przedmiot występujący w tym<br />
samym lub prawie tym samym kierunku co przedmiot obserwowany;<br />
• olśnienie pośrednie – spowodowane przez jaskrawy przedmiot występujący w innym<br />
kierunku niż przedmiot obserwowany;<br />
• olśnienie odbiciowe – spowodowane przez kierunkowe odbicia jaskrawych przedmiotów.<br />
W zależności od tego, jakie skutki wywołują dane olśnienia, wyróżnia się następujące<br />
ich rodzaje:<br />
• przeszkadzające – zmniejszające zdolność widzenia na bardzo krótki, ale zauważalny<br />
czas bez wywoływania uczucia przykrości. Nadmierna ilość światła docierająca do<br />
oka ulega rozproszeniu w ośrodkach optycznych oka, co powoduje nakładanie się<br />
tzw. luminancji zamglenia na prawidłowo zogniskowany obraz przedmiotu obserwowanego;<br />
• przykre – wywołujące uczucie przykrości, dyskomfortu, rozdrażnienia oraz powodujące<br />
brak koncentracji bez zmniejszenia zdolności widzenia. Natychmiast po usunięciu<br />
przyczyny olśnienia ustępuje niewygoda;<br />
• oślepiające – olśnienie tak silne, że przez pewien zauważalny czas żaden przedmiot nie<br />
może być spostrzeżony. Jest to skrajny przypadek olśnienia przeszkadzającego.<br />
Barwa światła i oddawanie barw<br />
Barwę światła określa się za pomocą tzw. temperatury barwowej (Tc). Podaje się ją w kelwinach<br />
[K]. Źródła, które emitują białą barwę światła, można podzielić w zależności od<br />
ich temperatury barwowej na trzy grupy: ciepła (poniżej 3000 K), pośrednia (od 3300 K<br />
do 5300 K) i zimna (powyżej 5300 K do 6500 K). Wraz ze wzrostem wartości średniej<br />
wymaganego natężenia oświetlenia powinna wzrastać wartość temperatury barwowej<br />
stosowanych źródeł światła.
20 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />
Rys. 1.8. Wartości temperatur barwowych a wygląd barwy światła<br />
Wygląd określonego przedmiotu może ulegać zmianom w warunkach oświetlania różnymi<br />
typami źródeł światła. Dlatego też ważny jest dobór odpowiedniego stopnia oddawania<br />
barw do danego rodzaju pracy. Właściwości oddawania barw przez źródła światła<br />
charakteryzuje się tzw. ogólnym wskaźnikiem oddawania barw (Ra). Jest on miarą stopnia<br />
zgodności wrażenia barwy przedmiotu oświetlonego danym źródłem światła z wrażeniem<br />
barwy tego samego przedmiotu oświetlonego odniesieniowym źródłem światła w określonych<br />
warunkach. Maksymalna możliwa wartość tego wskaźnika wynosi 100. Przyjmuje<br />
się ją dla światła dziennego i większości źródeł żarowych. Wartości zbliżone do 100 charakteryzują<br />
najlepsze właściwości oddawania barw. Im wyższe jest wymaganie dotyczące<br />
właściwego postrzegania barw, jak np. w przemyśle poligraficznym, tekstylnym, tym<br />
wskaźnik oddawania barw powinien być bliższy wartości 100.<br />
W zależności od wykonywanych czynności zaleca się stosowanie źródeł światła o wskaźniku<br />
oddawania barw Ra:<br />
• bardzo dużym, Ra ≥ 90 – dla stanowisk pracy, na których rozróżnianie barw ma zasadnicze<br />
znaczenie, jak np. kontrola barwy, przemysł tekstylny i poligraficzny, sklepy;<br />
• dużym, 90 > Ra ≥ 80 – biura, przemysł tekstylny, precyzyjny, w salach szkolnych i wykładowych;<br />
• średnim oraz ewentualnie małym, 80 > Ra ≥ 40 – inne prace, np. w walcowniach,<br />
kuźniach, magazynach, kotłowniach, odlewniach, młynach oraz wszędzie tam, gdzie<br />
rozróżnianie barw nie ma zasadniczego lub istotnego znaczenia.<br />
Migotanie i efekt stroboskopowy<br />
Migotanie jest to odczucie niestabilności wrażenia wzrokowego powodowane przez bodziec<br />
świetlny, którego luminancja lub rozkład widmowy zmieniają się w czasie. Zjawisko<br />
to może być spowodowane zasilaniem źródeł wyładowczych z magnetycznym<br />
układem stabilizująco-zapłonowym z sieci o częstotliwości 50 Hz, uszkodzeniem tych<br />
układów lub uszkodzeniem źródeł światła oraz spadkami napięcia zasilającego urządzenie<br />
oświetleniowe.<br />
W przypadku oświetlania za pomocą źródeł wyładowczych (świetlówki, lampy rtęciowe,<br />
sodowe) maszyn z elementami wirującymi lub wykonującymi ruch postępowo-zwrotny<br />
może wystąpić efekt stroboskopowy – czyli postrzeganie pozornego bezruchu tych elementów,<br />
podczas gdy w rzeczywistości są one w ruchu. Zjawisko to jest niebezpieczne<br />
i może prowadzić do rożnego rodzaju wypadków.
1.2. Oświetlenie na stanowisku pracy<br />
21<br />
SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ<br />
1. Co to jest miara natężenia oświetlenia?<br />
2. Wyjaśnij, w jaki sposób wyznacza się równomierność oświetlenia.<br />
3. Podaj zakresy zalecanych współczynników odbicia dla głównych powierzchni we wnętrzach.<br />
4. Co nazywamy olśnieniem?<br />
5. Wymień rodzaje olśnienia.<br />
6. Jakie są skutki olśnienia oślepiającego?<br />
7. W jakich jednostkach podaje się barwę światła?<br />
8. Scharakteryzuj poszczególne grupy barw.<br />
9. Co to jest wskaźnik oddawania barw?<br />
10. Na czym polegają migotanie i efekt stroboskopowy?
22 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />
1.3<br />
Rozładowania<br />
elektrostatyczne<br />
ZAGADNIENIA:<br />
■■Powstawanie ładunków elektrostatycznych<br />
■■Uszkodzenia w wyniku wyładowań elektrostatycznych<br />
■■Zabezpieczenia przed rozładowaniami elektrostatycznymi<br />
■■Zabezpieczenie stanowiska pracy przed wyładowaniami elektrostatycznymi<br />
Rozładowanie elektrostatyczne (ang. electrostatic discharge – ESD) – to przepływ ładunków<br />
między obiektami o różnych potencjałach. Ładunki elektrostatyczne powstają, gdy dwa<br />
różne materiały są wzajemnie pocierane lub gdy są zbliżone. Przykładem jest chodzenie<br />
po syntetycznej podłodze, pocieranie syntetycznych części ubrań, przesuwanie plastikowych<br />
pojemników, rozwijanie taśmy samoprzylepnej itp. Powstaje wtedy napięcie o wysokiej<br />
wartości, które może powodować uszkodzenie komponentów na każdym etapie<br />
produkcji, tj. montażu, testowania, transportu czy użytkowania. W typowym środowisku<br />
pracy nie przekracza ono 10 kV, lecz przy wilgotności poniżej 20% może wynosić nawet<br />
30 kV. W tabeli 1.6 przedstawiono wartości napięć elektrostatycznych występujących<br />
w różnych sytuacjach.<br />
Rys. 1.9. Oznaczenie sprzętu wrażliwego na ESD<br />
Tabela 1.6. Poziom ładunków generowany w typowych sytuacjach<br />
Wilgotność względna 10 … 25% 65 … 90%<br />
Napięcie elektrostatyczne [V]<br />
Chodzenie po dywanie 35 000 1500<br />
Chodzenie po wilgotnej wykładzinie 12 000 250<br />
Pracownik przy biurku 6000 100<br />
Krzesło z pianki poliuretanowej 18 000 1500
1.3. ROZŁADOWANIA elektrostatyczne<br />
23<br />
Rys. 1.10. Przepływ ładunku elektrostatycznego<br />
Zbliżenie dwóch obiektów o różnych potencjałach powoduje przeskok ładunku w kierunku<br />
od potencjału ujemnego do potencjału dodatniego.<br />
Uszkodzenia, jakie powstały podczas wyładowania, dzieli się na dwa rodzaje:<br />
• twarde, w którego wyniku skutki są natychmiastowe i urządzenie nie trafia do dalszej<br />
eksploatacji, ponieważ nie przechodzi testów jakościowych (uszkodzenie trwałe);<br />
• miękkie, w którego wyniku urządzenie pomyślnie przechodzi testy jakościowe oraz nadaje<br />
się do dalszej eksploatacji. Skutki uszkodzenia miękkiego mogą się jednak ujawnić<br />
w trakcie eksploatacji lub w przypadku wystąpienia niekorzystnych warunków środowiskowych,<br />
dlatego urządzenie z elementami z takim uszkodzeniem może być awaryjne<br />
lub ulec trwałemu uszkodzeniu w późniejszym czasie.<br />
Aby zabezpieczyć elementy oraz urządzenia przed skutkami wyładowań elektrostatycznych,<br />
stosuje się materiały osłaniające, przewodzące, rozpraszające ładunki, a także materiały<br />
izolacyjne. Klasyfikuje się je według ich rezystancji powierzchniowej.<br />
Materiałami osłaniającymi przed rozładowaniami ESD są materiały o rezystancji powierzchniowej<br />
(rezystancja kwadratowego wycinka materiału) < 1 kΩ. Przykładem elementu<br />
osłaniającego przed rozładowaniem ESD jest klatka Faradaya, która tłumi oraz<br />
osłabia energię pola elektrostatycznego. Najczęściej stosowanymi materiałami są metale,<br />
a także węgiel.<br />
Materiałami przewodzącymi są takie materiały, których rezystancja powierzchniowa<br />
jest < 100 kΩ. Ich zadaniem jest szybkie odprowadzenie ładunku przez materiał do uziemienia.<br />
Materiały rozpraszające ładunki to takie, których rezystancja powierzchniowa jest pomiędzy<br />
10 5 …10 12 Ω. Wprawdzie ładunki są wolniej odprowadzane niż w przypadku materiałów<br />
przewodzących, jednak na skutek tego dochodzi do zmniejszenia niebezpiecznego<br />
wysokiego potencjału elektrycznego.
24 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />
Materiałami izolacyjnymi są takie, których rezystancja powierzchniowa jest > 1012 Ω.<br />
Ładunki przez długi czas pozostają na ich powierzchni, ponieważ są trudne do uziemienia,<br />
m.in. szkło, ebonit lub powszechnie stosowane plastikowe opakowania.<br />
W sposobie odprowadzania ładunków duże znaczenie ma stosowanie właściwych materiałów<br />
przewodzących oraz rozpraszających ładunki. Jednak nie jest to wystarczające<br />
zabezpieczenie. Należy jednocześnie stosować system uziemienia wyrównującego potencjały<br />
elektryczne komponentów i ludzi.<br />
Rys. 1.11. Przykład systemu uziemienia wyrównującego potencjały elektryczne na stanowisku pracy<br />
Aby system ochrony był skuteczny, uziemienie stanowiska musi być połączone z ziemią<br />
za pomocą odpowiedniego przyłącza. Może to być specjalna wtyczka lub wyprowadzony<br />
w pomieszczeniu fragmenty bednarki podłączonej do otoku budynku. Człowiek powinien<br />
zostać podłączony do stanowiska za pomocą specjalnej antystatycznej opaski nadgarstkowej.<br />
Rys. 1.12. Opaska nadgarstkowa
1.3. ROZŁADOWANIA elektrostatyczne<br />
25<br />
Opaska w skuteczny sposób odprowadza ładunki z ciała przez miedziany przewód<br />
połączony z uziemieniem lub punktem uziemienia zwanymi punktami EBP (ang. Earth<br />
Bonding Point). Aby ochrona ESD miała sens, obuwie powinno mieć kontakt z matą ESD<br />
lub uziemioną, przewodzącą podłogą.<br />
a) b)<br />
Rys. 1.13. Przykłady dopuszczalnych stacji roboczych: a) opaska podłączona szeregowo, b) opaska<br />
podłączona równolegle<br />
1 – opaska nadgarstkowa, 2 – tace ochronne EOS (przepięcie elektryczne), 3 – góra stołu ochronnego EOS,<br />
4 – podłoga lub mata ochronna EOS, 5 – podłoga budynku, 6 – punkt wspólnego uziemienia, 7 – uziemienie<br />
Elementem podwyższającym stopień ochrony ESD jest specjalna odzież robocza,<br />
w której materiale są zaszyte przewodzące, mające ze sobą połączenie elektryczne włókna<br />
tworzące klatkę Faradaya. Dzięki temu tłumi się statyczne pola elektryczne, a ładunki<br />
odprowadza we właściwy sposób.<br />
Stanowisko pracy musi być pozbawione materiałów generujących ładunki statyczne,<br />
takich jak styropian, plastikowe rozlutownice, folie ochronne, plastikowe lub papierowe<br />
teczki oraz rzeczy osobiste pracowników. Należy okresowo sprawdzać stacje robocze (strefy<br />
EPA). Zagrożenia mogą być spowodowane nieprawidłowymi metodami uziemienia lub<br />
tlenkami metali, gromadzącymi się na łącznikach uziemiających. Także narzędzia oraz<br />
sprzęt muszą przechodzić okresową kontrolę. Przykład bezpiecznego stanowiska roboczego<br />
przedstawiono na rys. 1.15.<br />
a) b) c)<br />
Rys. 1.14. Odzież robocza chroniąca przed ładunkami elektrostatycznymi: a) bluzy i koszulki ESD,<br />
b) spodnie i buty ESD, c) rękawiczki ESD
26 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />
Rys. 1.15. Bezpieczne stanowisko robocze<br />
SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ<br />
1. Co oznacza skrót ESD?<br />
2. W jaki sposób powstają ładunki elektrostatyczne?<br />
3. Scharakteryzuj uszkodzenia spowodowane rozładowaniami elektrostatycznymi.<br />
4. Wymień najczęściej spotykane zabezpieczenia przed rozładowaniami elektrostatycznymi.<br />
5. Jaką rolę w zabezpieczeniu przed ładunkami elektrostatycznymi odgrywa klatka Faradaya?<br />
6. W jaki sposób przed ładunkami elektrostatycznymi zabezpiecza się stanowisko pracy<br />
montera?
1.4. Strefa EPA<br />
27<br />
1.4<br />
Strefa EPA<br />
ZAGADNIENIA:<br />
■■Stosowanie stref EPA<br />
■■Znaczenie stref EPA<br />
■■Konserwacja stref EPA<br />
Strefy EPA (ang. Electrostatic Protected Area) tworzy się, aby całkowicie<br />
wyeliminować wyładowania elektrostatyczne. Można je<br />
spotkać w firmach produkcyjnych (hale produkcyjne), laboratoriach<br />
oraz serwisach <strong>elektronicznych</strong>. Strefa EPA może zajmować<br />
wydzieloną część pomieszczenia lub cały obszar pracy. Podłoże<br />
strefy jest pokryte antystatyczną posadzką, a wejście i wyjście zabezpieczone<br />
bramkami oraz oznaczone specjalnymi symbolami.<br />
Strefa EPA powinna znajdować się w zasadzie wszędzie tam, gdzie<br />
ludzie mają dostęp do wrażliwych na ESD <strong>urządzeń</strong> oraz komponentów<br />
<strong>elektronicznych</strong>, bowiem najwięcej zagrożeń związanych<br />
z wyładowaniami elektrostatycznymi wywołują właśnie ludzie.<br />
Rys. 1.16. Symbol oznaczający<br />
strefę EPA<br />
Rys. 1.17. Przykładowe wejście do strefy EPA wyposażone w system identyfikacyjny oraz system<br />
testujący sprawność działania środków zabezpieczających przed ESD
28 1. Bezpieczeństwo i higiena PRACy<br />
Dzięki wykorzystaniu odpowiednich materiałów i narzędzi w strefie EPA wszelkie niebezpieczne<br />
wyładowania i ładunki są przenoszone poza obszar EPA, w którym dopuszczalne<br />
natężenie pola elektrycznego wynosi 100 V/cm.<br />
Elementy zabezpieczeń przed skutkami ESD należy okresowo sprawdzać. Ze względu<br />
na kluczowe zabezpieczenie, jakim jest opaska nadgarstkowa, powinna ona być sprawdzana<br />
codziennie. Przegląd okablowania i poprawności połączenia mat z uziemieniem musi<br />
być przeprowadzany systematycznie (np. raz na tydzień). Nie bez znaczenia jest dbanie<br />
o czystość powierzchni mat ESD za pomocą specjalnych środków czystości, które nie pozostawiają<br />
niewidocznej warstwy izolacyjnej na powierzchni maty, co w przypadku tradycyjnych<br />
środków powoduje gromadzenie się ładunków elektrycznych.<br />
Zalecenia dotyczące systemów ochrony przed wyładowaniami elektrostatycznymi<br />
w strefach EPA umieszczono w normie PN-EN 61340-5-1:2017-01 Elektryczność statyczna<br />
– <strong>Część</strong> 5-1: Ochrona przyrządów <strong>elektronicznych</strong> przed elektrycznością statyczną – Wymagania<br />
ogólne.<br />
Przechowywanie <strong>urządzeń</strong> i komponentów wrażliwych na ESD powinno odbywać<br />
się z zachowaniem szczególnej ostrożności. Do transportu najczęściej używa się pianek<br />
przewodzących, które zapobiegają powstawaniu różnicy potencjałów między wyprowadzeniami<br />
większej niż kilka woltów. Do przechowywania zmontowanych płytek używa się<br />
specjalnych przewodzących kuwet, tacek lub uchwytów. Pojedyncze płytki lub urządzenia,<br />
np. dyski twarde czy karty rozszerzeń do komputera, przechowuje się w specjalnych<br />
torebkach, utrzymujących niski poziom ładunku.<br />
a) b) c)<br />
Rys. 1.18. Przykładowe opakowania do przenoszenia i przechowywania elementów wrażliwych na<br />
ESD: a) pianki przewodzące, b) tacki i kuwety, c) torebka rozpraszająca<br />
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu dotarcie<br />
do właścicieli i dysponentów praw autorskich wszystkich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa<br />
Szkolne i Pedagogiczne, przytaczając w celach dydaktycznych utwory lub fragmenty, postępują<br />
zgodnie z art. 27 1 ustawy o prawie autorskim. Jednocześnie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne<br />
oświadczają, że są jedynym podmiotem właściwym do kontaktu autorów tych utworów lub innych<br />
podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.
sklep.wsip.pl<br />
Bogaty wybór:<br />
• podręczników do wszystkich obowiązujących<br />
w szkole podstaw programowych,<br />
• publikacji uzupełniających: pracownie, zbiory zadań,<br />
repetytoria i testy, testy i zadania egzaminacyjne,<br />
zeszyty ćwiczeń do języka obcego zawodowego.<br />
Dokładne informacje o:<br />
• cenach i dostępności publikacji,<br />
• rabatach i promocjach,<br />
• warunkach zakupu i dostawy.<br />
WYGODNY I PROSTY SPOSÓB SKŁADANIA ZAMÓWIEŃ<br />
wsip.pl<br />
sklep.wsip.pl<br />
infolinia: 801 220 555<br />
Kształcimy zawodowo!
Konsultant edukacyjny<br />
yjan tloc aeentuje ulkacje skae najles<br />
oet ooe yoe aenu odcnk<br />
sl<br />
noacje o systkc ulkacjac aodoyc <br />
ty o noocac aoedac olo oejena<br />
aent odcnk<br />
sklesl<br />
ena oeta ulkacj aodoyc<br />
noacja o cenac aatac oocjac<br />
nolna <br />
eoedn kontakt aconke ydancta