19.09.2019 Views

Eksploatacja urządzeń elektronicznych Część 2 - E613K3

  • No tags were found...

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Eksploatacja</strong><br />

<strong>urządzeń</strong><br />

<strong>elektronicznych</strong><br />

<strong>Część</strong> 2<br />

Zapowiedź<br />

EE.22<br />

Podręcznik do nauki zawodu<br />

• tEChnik ELEktROnik<br />

fragment podręcznika


WSPIERAMY WAS!<br />

W Klubie Nauczyciela na ucze.pl jest ponad<br />

360 materiałów dydaktycznych i metodycznych<br />

przygotowanych przez doświadczonych autorów<br />

i najwyższej klasy ekspertów. Są gotowe do wydruku<br />

i wykorzystania podczas lekcji.<br />

PRZYGOTOWUJEMY<br />

MATERIAŁY METODYCZNE<br />

Nowości w klubie<br />

Dokumentacja<br />

Lekcje<br />

Nowa podstawa programowa 2019.<br />

Plany nauczania, w tym do nowych<br />

kwalifikacji trzyliterowych (INF.02,<br />

ELM.02, ELM.03, ELE.02).<br />

Ocenianie<br />

Diagnostyka<br />

Rozkłady materiału, plany wynikowe.<br />

Rozwiązania zadań ze Zbioru zadań<br />

z podstaw elektrotechniki w praktyce.<br />

Dołącz do Klubu<br />

Nauczyciela<br />

1<br />

Pomoce<br />

Wejdź na ucze.pl i kliknij DOŁĄCZ<br />

DO KLUBU.<br />

Zasoby Klubu<br />

są na bieżąco<br />

uzupełniane<br />

i aktualizowane.<br />

Kartkówki i klasówki do zawodu technik<br />

elektronik.<br />

Scenariusze lekcji dla wszystkich<br />

zawodów z branży elektronicznej,<br />

informatycznej i elektrycznej.<br />

Listingi do zawodu technik informatyk<br />

EE.09.<br />

2<br />

Podaj e-mail, zdefiniuj HASŁO i zaakceptuj<br />

REGULAMIN.<br />

Wykorzystaj wyjątkowe materiały!<br />

3<br />

Wybierz szkołę i ZAZNACZ OPCJĘ „Jestem<br />

nauczycielem zawodowym”.<br />

4<br />

5<br />

WYDRUKUJ I PODPISZ formularz rejestracyjny.<br />

Wyślij go pocztą tradycyjną na adres WSiP<br />

lub skan na oswiadczenie@wsip.com.pl.<br />

AKTYWUJ KONTO, klikając link w wiadomości,<br />

którą otrzymasz na adres mailowy podany<br />

podczas rejestracji.<br />

*Jeśli masz już konto w innym serwisie WSiP, wystarczy, że się zalogujesz.<br />

Jeśli nie pamiętasz hasła, skorzystaj z opcji „Przypomnij hasło”.<br />

ZAPEWNIAMY KOMPLEKSOWĄ<br />

OFERTĘ<br />

podręczniki<br />

zbiory zadań<br />

pracownie<br />

repetytoria i testy<br />

testy i zadania<br />

zeszyty ćwiczeń<br />

do języka obcego


DZIELIMY SIĘ WIEDZĄ<br />

Najnowsze informacje oświatowe przekazujemy<br />

na konferencjach, e-spotkaniach i webinariach.<br />

W 2019 r. zapraszamy na Kongresy zawodowe.<br />

Wybierz WSiP<br />

i ucz zawodowo!<br />

1<br />

Oferujemy podręczniki<br />

do wszystkich obowiązujących<br />

w szkole podstaw programowych.<br />

2<br />

Do pierwszej klasy 4- i 5-letniego<br />

technikum, do wybranych<br />

zawodów, zapewniamy podręczniki<br />

z trzyliterowymi numerami kwalifikacji.<br />

PODNOSIMY KOMPETENCJE<br />

Szkolenia dopasowane do potrzeb nauczycieli<br />

są dostępne w ofercie Ośrodka Rozwoju Kompetencji<br />

Edukacyjnych.<br />

3<br />

<strong>Część</strong> naszych podręczników z 2017<br />

i 2018 r. spełnia wymagania nowej<br />

podstawy programowej, bo już wtedy<br />

dokonaliśmy najważniejszych zmian<br />

zgodnych z reformą systemu oświaty<br />

i dlatego polecamy je do Reformy 2019.<br />

OFERUJEMY WSPARCIE<br />

KONSULTANTÓW EDUKACYJNYCH<br />

Wyposażeni w wiedzę na temat kształcenia zawodowego<br />

i oferty podręczników zawodowych są do Państwa dyspozycji.<br />

Zapraszamy także do kontaktu z konsultantem<br />

telecentrum pod numerem 801 220 555.<br />

4<br />

Opracowaliśmy nowe podręczniki<br />

do zawodów objętych największymi<br />

zmianami w podstawie programowej<br />

2019.<br />

5<br />

Mamy doświadczenie w wydawaniu<br />

publikacji o najwyższym standardzie,<br />

a nasze podręczniki mają dopuszczenia<br />

do użytku szkolnego MEN.


cznych<br />

2017-03-14 17:00:41<br />

EGZAMIN ZAWODOWY<br />

TECHNIK ELEKTRYK<br />

ELEKTRYK<br />

Wszystko, czego potrzebujesz!<br />

Technik elektronik, Technik elektryk<br />

<strong>Eksploatacja</strong><br />

<strong>urządzeń</strong><br />

<strong>elektronicznych</strong><br />

<strong>Część</strong> 1<br />

EE.22<br />

<strong>Eksploatacja</strong><br />

<strong>urządzeń</strong><br />

<strong>elektronicznych</strong><br />

<strong>Część</strong> 2<br />

EE.22<br />

Podręcznik do nauki zawodu<br />

• tEChnik ELEktROnik<br />

Podręcznik do nauki zawodu<br />

• tEChnik ELEktROnik<br />

:<br />

lektryk<br />

WSiP<br />

ładów i <strong>urządzeń</strong> <strong>elektronicznych</strong>.<br />

ładów i <strong>urządzeń</strong> <strong>elektronicznych</strong>.<br />

ronicznych. E.20.1<br />

erwacja instalacji, maszyn<br />

05. <strong>Część</strong> 1<br />

erwacja instalacji, maszyn<br />

05. <strong>Część</strong> 2<br />

ń i instalacji elektrycznych. EE.26<br />

ją wiedzę<br />

+ TESTY<br />

ZBIÓR ZADAŃ Z ELEKTROTECHNIKI<br />

Aleksy Markiewicz<br />

WSPIERAMY WAS!<br />

W Klubie Nauczyciela na ucze.pl<br />

ponad 150 materiałów dydaktycznych<br />

i metodycznych do nauki zawodów<br />

technik elektronik i technik elektryk.<br />

Zasoby stale uzupełniane i wzbogacane.<br />

ia<br />

ifikacja E.8<br />

iK ElEKTRYK<br />

YK<br />

KWALIFIKACJA E.8<br />

Wszystkie nasze publikacje można zamówić w księgarni internetowej sklep.wsip.pl<br />

● Nowa podstawa programowa 2019.<br />

● Rozkłady materiału, plany wynikowe.<br />

PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU<br />

Pracownia<br />

maszyn i <strong>urządzeń</strong><br />

elektrycznych<br />

PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU<br />

Pracownia<br />

instalacji elektrycznych<br />

● Rozwiązania zadań ze zbiorów zadań<br />

i zeszytów ćwiczeń.<br />

● Scenariusze lekcji.<br />

• TECHNIK ELEKTRYK<br />

• ELEKTRYK<br />

• ELEKTROMECHANIK<br />

• TECHNIK ELEKTRYK<br />

• ELEKTRYK<br />

Poznaj pełną ofertę na: wsip.pl/oferta/wydawnictwa-zawodowe


<strong>Eksploatacja</strong><br />

<strong>urządzeń</strong><br />

<strong>elektronicznych</strong><br />

<strong>Część</strong> 2<br />

EE.22<br />

Piotr Brzozowski<br />

Podręcznik do nauki zawodu<br />

• TECHNIK ELEKTRONIK


Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty<br />

i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia w zawodach<br />

na podstawie opinii rzeczoznawców:<br />

Typ szkoły: technikum, branżowa szkoła II stopnia.<br />

Zawód: technik elektronik.<br />

Kwalifikacja: EE.22. <strong>Eksploatacja</strong> <strong>urządzeń</strong> <strong>elektronicznych</strong>.<br />

Podręcznik szkolny dotowany przez Ministra Edukacji Narodowej.<br />

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne<br />

Warszawa 2019<br />

Wydanie I<br />

ISBN 978-83-02-18872-5 (część 2)<br />

ISBN 978-83-02-18192-4 (całość)<br />

Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Tomasz Kompanowski (redaktor koordynator),<br />

Sebastian Jabłoński (redaktor merytoryczny)<br />

Redakcja językowa: Elżbieta Michalak<br />

Redakcja techniczna: Elżbieta Walczak<br />

Fotoedycja: Natalia Marszałek<br />

Opracowanie graficzne: Dominik Krajewski<br />

Projekt okładki: Dominik Krajewski<br />

Skład i łamanie: Ledor<br />

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna<br />

00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96<br />

KRS: 0000595068<br />

Tel.: 22 576 25 00<br />

Infolinia: 801 220 555<br />

www.wsip.pl<br />

Publikacja, którą nabyłaś / nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegała / przestrzegał<br />

praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym.<br />

Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje<br />

to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.<br />

Szanujmy cudzą własność i prawo.<br />

Więcej na www.legalnakultura.pl<br />

Polska Izba Książki


SPIS TREŚCI<br />

5<br />

1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />

1.1 Organizacja stanowiska pracy .................................................. 6<br />

1.1.1. Praca siedząca. .......................................................... 7<br />

1.1.2. Praca stojąca ........................................................... 7<br />

1.1.3. Ręczne prace transportowe ............................................... 8<br />

1.1.4. Środki ochrony bezpośredniej ............................................. 15<br />

1.2 Oświetlenie na stanowisku pracy ............................................... 16<br />

1.3 Rozładowania elektrostatyczne ................................................. 20<br />

1.4 Strefa EPA .................................................................. 25<br />

2. Wpływ warunków środowiskowych na urządzenia<br />

2.1 Warunki środowiskowe a urządzenia elektroniczne ................................ 28<br />

3. Konserwacja instalacji <strong>urządzeń</strong> <strong>elektronicznych</strong><br />

3.1 Systemy telewizji dozorowej ................................................... 32<br />

3.1.1. Technologie w CCTV. .................................................... 32<br />

3.1.2. Elementy składowe systemu telewizji dozorowej .............................. 35<br />

3.1.3. Pomiary parametrów w sieci <strong>urządzeń</strong> systemu telewizji dozorowej . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

3.2 Systemy kontroli dostępu i zabezpieczeń ......................................... 43<br />

3.3 Systemy sygnalizacji włamania i napadu ......................................... 48<br />

3.3.1. Centrala alarmowa. ...................................................... 48<br />

3.3.2. Manipulatory ........................................................... 50<br />

3.3.3. Sygnalizatory optyczno-akustyczne ......................................... 51<br />

3.3.4. Czujki ruchu ........................................................... 53<br />

3.3.5. Czujnik dymu i ciepła. ................................................... 60<br />

3.4 Systemy domofonowe i wideofonowe ............................................ 62<br />

3.4.1. Domofony analogowe .................................................... 62<br />

3.4.2. Domofony cyfrowe i wideofony ............................................ 71<br />

3.5 Instalacje sieci komputerowych ................................................. 81<br />

3.5.1. Informacje podstawowe o sieciach komputerowych. ........................... 81<br />

3.5.2. Pomiar parametrów sieci komputerowej .................................... 86<br />

3.6 Instalacje sieci automatyki przemysłowej ......................................... 91<br />

3.6.1. Informacje podstawowe o sieciach automatyki przemysłowej ................... 91<br />

3.6.2. Pomiar parametrów sieci automatyki przemysłowej ........................... 96<br />

3.7 Instalacje systemów telewizyjnych .............................................. 98<br />

3.7.1. Informacje podstawowe o sieciach <strong>urządzeń</strong> systemu telewizji satelitarnej ........ 98<br />

3.7.2. Pomiar parametrów sieci <strong>urządzeń</strong> systemu telewizji satelitarnej ................ 101<br />

3.7.3. Informacje podstawowe o sieciach systemu telewizji kablowej .................. 107<br />

3.7.4. Pomiar parametrów sieci <strong>urządzeń</strong> systemu telewizji kablowej .................. 110<br />

4. Lokalizacja uszkodzeń<br />

4 Sposoby lokalizacji uszkodzeń ................................................. 114


6 SPIS TREŚCI<br />

5. Przeprowadzanie napraw<br />

5 Narzędzia do przeprowadzania napraw i usuwanie awarii ........................... 119<br />

Załącznik 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128<br />

Załącznik 2 ..................................................................... 129<br />

Załącznik 3 ..................................................................... 132<br />

Wykaz podstawowych pojęć w językach: polskim, angielskim i niemieckim ................ 135


1 Bezpieczeństwo<br />

i higiena pracy<br />

▪▪<br />

Organizacja stanowiska pracy<br />

▪▪<br />

Oświetlenie na stanowisku pracy<br />

▪▪<br />

Rozładowania elektrostatyczne<br />

▪▪<br />

Strefa EPA


8 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />

1.1<br />

Organizacja<br />

stanowiska pracy<br />

ZAGADNIENIA:<br />

■■Wymagania wobec stanowiska pracy<br />

■■Praca w pozycji siedzącej i stojącej<br />

■■Ręczne prace transportowe<br />

■■Środki ochrony indywidualnej<br />

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.<br />

w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca ma obowiązek<br />

w sposób odpowiedni zorganizować pracownikom ich miejsce pracy.<br />

Stanowiska pracy muszą zostać dostosowane do:<br />

rodzaju wykonywanych czynności;<br />

• właściwości psychofizycznych pracowników, z uwzględnieniem wymagań ergonomii.<br />

Ważną rolę w organizacji stanowiska pracy odgrywają właściwy dobór oraz przestrzenny<br />

układ środków i przedmiotów pracy. Dotyczy to głównie:<br />

powierzchni stanowiska pracy;<br />

• wyposażenia stanowiska pracy w środki (maszyny, urządzenia, narzędzia, pomoce<br />

warsztatowe);<br />

przestrzeni operacyjnej i rozmieszczenia środków pracy;<br />

ułożenia przedmiotów i narzędzi oraz ich obiegu;<br />

pozycji pracownika podczas pracy;<br />

• wysokości, na jakiej jest wykonywana praca.<br />

W związku z tym monter powinien zostać wyposażony w odpowiednią odzież oraz narzędzia<br />

umożliwiające wykonywanie powierzonej mu pracy.<br />

Narzędzia i przedmioty potrzebne do pracy powinny być odpowiednio ułożone i przygotowane<br />

oraz znajdować się na stanowisku pracy w zasięgu ręki. Różnego rodzaju pojemniki<br />

z materiałami do obróbki powinny być tak usytuowane, żeby nie trzeba było<br />

tracić czasu na ich szukanie. Przemieszczanie ciężkich przedmiotów powinno być maksymalnie<br />

ułatwione poprzez wykorzystywanie w tym celu transporterów lub specjalnych<br />

wciągarek.<br />

Z uwagi na specyfikę sieci instalacji <strong>urządzeń</strong> <strong>elektronicznych</strong> oraz ich rozległość praca<br />

odbywa się w różnych miejscach i warunkach (słupy, studzienki teletechniczne, bloki<br />

mieszkalne, zakłady produkcyjne, różnego rodzaju instytucje).<br />

W zależności od wykonywanej operacji, ciężaru przedmiotu obrabianego i klasy wymaganych<br />

ruchów pracę można wykonywać w pozycji siedzącej lub stojącej. Jeżeli jest to<br />

możliwe, należy dążyć do zmian pozycji ciała podczas pracy.


1.1. Organizacja stanowiska pracy<br />

9<br />

1.1.1. Praca siedząca<br />

Prace niewymagające chodzenia najłatwiej wykonuje się na siedząco. Szczególnie wskazane<br />

jest to w trakcie prac precyzyjnych. Podczas ustalania właściwej pozycji siedzącej należy<br />

zwrócić szczególną uwagę na odległość oczu od pola pracy oraz na przestrzeń przeznaczoną<br />

na nogi.<br />

–<br />

–<br />

–<br />

–<br />

–<br />

–<br />

–<br />

–<br />

Rys. 1.1. Siedzące miejsce pracy<br />

1.1.2. Praca stojąca<br />

Postawa stojąca jest konieczna w przypadku, kiedy praca wymaga ruchu oraz stosowania<br />

dużej siły fizycznej. Wszystkie przełączniki, dźwignie, krzyżaki powinny być tak umieszczone,<br />

aby można było nimi manipulować w możliwie wygodnej pozycji ciała. Wszelkie<br />

przedmioty, które pracownik musi widzieć, aby dokonywać odpowiedniego wyboru, należy<br />

umieścić tak, aby mógł to uczynić bez konieczności odwracania głowy. Wykonywanie<br />

pracy we właściwy sposób i w odpowiednich warunkach zapobiega zbędnemu wysiłkowi,<br />

wpływa na sprawne wykonywanie zadań, a także podnosi wydajność pracownika.<br />

Rys. 1.2. Rekomendowane wysokości stołów do pracy w pozycji stojącej


10 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />

1.1.3. Ręczne prace transportowe<br />

Podczas wykonywania prac instalatorskich i konserwacyjnych nie wolno zapomnieć<br />

o ręcznych pracach transportowych. Dotyczy to każdego rodzaju transportowania lub podtrzymywania<br />

przedmiotów, ładunków bądź materiałów przez jednego lub więcej pracowników,<br />

w tym przemieszczanie ich przez:<br />

unoszenie;<br />

podnoszenie;<br />

układanie;<br />

pchanie;<br />

ciągnięcie;<br />

przenoszenie;<br />

przesuwanie;<br />

przetaczanie;<br />

• przewożenie.<br />

Przed dopuszczeniem pracownika do ręcznych prac transportowych pracodawca ma<br />

obowiązek:<br />

• przeszkolić pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie prawidłowych<br />

sposobów wykonywania ręcznych prac transportowych;<br />

• zapewnić pracownikom informacje dotyczące przemieszczanego przedmiotu, przede<br />

wszystkim: jego masy i położenia jego środka ciężkości, zwłaszcza gdy masa jest nierównomiernie<br />

rozłożona;<br />

• informować pracowników o wszystkich aspektach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz<br />

wymaganiach ergonomii, w tym o wynikach oceny ryzyka zawodowego, oraz o środkach<br />

bezpieczeństwa zapobiegających urazom, a zwłaszcza urazom kręgosłupa.<br />

Właściwa organizacja ręcznych prac transportowych powinna zapewnić przede<br />

wszystkim:<br />

uwzględnienie wymagań ergonomii;<br />

• ograniczenie długotrwałego wysiłku fizycznego, w tym zapewnienie odpowiednich<br />

przerw w pracy na odpoczynek;<br />

• wyeliminowanie nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego pracownika,<br />

a zwłaszcza urazów kręgosłupa, związanego z rytmem pracy wymuszonym procesem<br />

pracy;<br />

• ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów.<br />

Podczas ręcznych prac transportowych nie należy przemieszczać przedmiotów, gdy:<br />

• przedmiot jest zbyt ciężki, za duży, nieporęczny lub trudny do utrzymania według<br />

oceny osoby kierującej pracownikami;<br />

przedmiot jest niestabilny bądź jego zawartość może się przemieszczać;<br />

• przedmiot jest usytuowany tak, że wymaga trzymania lub operowania w odległości od<br />

tułowia pracownika albo ma tendencję do wyginania się lub obwijania wokół tułowia<br />

pracownika;<br />

• kształt lub struktura przedmiotu może powodować urazy u pracownika, zwłaszcza<br />

w przypadku kolizji;<br />

przemieszczanie przedmiotu może być wykonywane tylko przez skręt tułowia;<br />

• wykonanie pracy wymaga pochylenia tułowia pracownika o kąt większy niż 45° lub<br />

wykonywania czynności przemieszczania w pozycji niestabilnej;<br />

• mogą wystąpić nagłe ruchy przedmiotu;


1.1. Organizacja stanowiska pracy<br />

11<br />

• stanowisko pracy lub jego otoczenie uniemożliwia przemieszczanie przedmiotu na<br />

wysokości zapewniającej bezpieczeństwo lub w prawidłowej pozycji ciała pracownika;<br />

• powierzchnia jest nierówna, stwarzająca zagrożenie podczas poruszania się lub jest<br />

śliska w zetknięciu ze spodem obuwia pracownika;<br />

• podłoga i powierzchnia robocza mają różne poziomy, co wymusza przemieszczanie<br />

przedmiotów na różnych wysokościach;<br />

• podłoga lub powierzchnia oparcia stóp jest niestabilna;<br />

• przedmiot ogranicza pole widzenia pracownika.<br />

niewłaściwa pozycja ciała (przeciążenie kręgosłupa)<br />

właściwa pozycja ciała<br />

Rys. 1.3. Podnoszenie przedmiotów<br />

W przypadku ręcznego przemieszczania przedmiotów przez jednego pracownika należy<br />

stosować się do zasad podanych w tabeli 1.1.<br />

Tabela 1.1. Zasady obowiązujące podczas ręcznego przemieszczania przedmiotów<br />

Czynność Kobieta Mężczyzna<br />

przenoszenie przedmiotów na wysokość powyżej<br />

obręczy barkowej, masa przedmiotu nie może<br />

przekraczać<br />

przenoszenie przedmiotów na odległość przekraczającą<br />

25 m, masa przedmiotu nie może przekraczać<br />

przenoszenie przedmiotów pod górę po nierównej<br />

powierzchni, pochylniach lub schodach, których<br />

maksymalny kąt nachylenia nie przekracza 30°,<br />

a wysokość przekracza 4 m, niezależnie od odległości,<br />

na jaką przedmioty są przenoszone, to masa tych<br />

przedmiotów nie może przekraczać<br />

• y8 kg podczas<br />

pracy stałej<br />

• y14 kg podczas<br />

pracy dorywczej<br />

• y12 kg<br />

• y12 kg<br />

• y21 kg podczas<br />

pracy stałej<br />

• y35 kg podczas<br />

pracy dorywczej<br />

• y30 kg<br />

• y30 kg


12 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />

Rys. 1.4. Niewłaściwe trzymanie przedmiotu prowadzi do zwiększenia statycznego obciążenia<br />

Podczas oburęcznego przemieszczania przedmiotu siła użyta przez pracownika<br />

niezbędna do zapoczątkowania ruchu przedmiotu, mierzona równolegle do podłoża, nie<br />

może przekraczać wartości podanych w tabeli 1.2.<br />

Tabela 1.2. Siła użyta przez pracownika niezbędna do zapoczątkowania ruchu przedmiotu<br />

Czynność Kobieta Mężczyzna<br />

pchanie 120 N 300 N<br />

ciągnięcie 100 N 250 N<br />

Ręczne przetaczanie przedmiotów o kształtach okrągłych (zwłaszcza beczek, rur<br />

o dużych średnicach) jest dopuszczalne pod warunkiem, że będą zachowane wartości<br />

sił, jak podczas oburęcznego przemieszczania przedmiotów. Masa przedmiotu nie może<br />

wówczas przekraczać wartości podanych w tabeli 1.3.<br />

Tabela 1.3. Maksymalny ciężar przetaczanego przedmiotu<br />

Czynność Kobieta Mężczyzna<br />

przetaczanie przedmiotów<br />

po terenie poziomym o twardej<br />

i gładkiej nawierzchni<br />

wtaczanie przedmiotów<br />

na pochylnie<br />

80 kg 200 kg<br />

20 kg 50 kg<br />

Wartości sił używanych przez pracownika do poruszania elementów <strong>urządzeń</strong> służących<br />

do ręcznego przemieszczania przedmiotów (zwłaszcza dźwigni, korb, kół,<br />

przycisków, pedałów) nie mogą przekraczać w przypadku obsługi wartości podanych<br />

w tabeli 1.4.


1.1. Organizacja stanowiska pracy<br />

13<br />

Tabela 1.4. Maksymalne wartości sił używanych przez pracownika do poruszania elementów<br />

<strong>urządzeń</strong> służących do ręcznego przemieszczania przedmiotów<br />

Rodzaj obsługi Kobieta Mężczyzna<br />

oburęczna • y50 N podczas pracy stałej<br />

• y100 N podczas pracy dorywczej<br />

• y120 N podczas pracy stałej<br />

• y240 N podczas pracy dorywczej<br />

jednoręczna • y20 N podczas pracy stałej<br />

• y50 N podczas pracy dorywczej<br />

• y50 N podczas pracy stałej<br />

• y120 N podczas pracy dorywczej<br />

nożna<br />

• y120 N podczas pracy stałej<br />

• y200 N podczas pracy dorywczej<br />

• y300 N podczas pracy stałej<br />

• y500 N podczas pracy dorywczej<br />

Przenoszenie przedmiotów, których długość przekracza 4 m, a masa 30 kg w przypadku<br />

mężczyzn i 20 kg w przypadku kobiet, powinno odbywać się zespołowo. Należy jednak pamiętać,<br />

że na jednego pracownika nie może przypadać masa większa niż wartość podana<br />

w tabeli 1.5.<br />

Tabela 1.5. Maksymalna liczba kilogramów przypadająca na osobę podczas przenoszenia<br />

przedmiotu na długość ponad 4 m<br />

Rodzaj pracy Kobieta Mężczyzna<br />

praca stała 10 kg 25 kg<br />

praca dorywcza 17 kg 42 kg<br />

W czasie zespołowego przenoszenia przedmiotów ważne są:<br />

• dobór pracowników pod względem wzrostu i wieku oraz nadzór pracownika doświadczonego<br />

w zakresie stosowania odpowiednich sposobów ręcznego przemieszczania<br />

przedmiotów i organizacji pracy, wyznaczonego w tym celu przez pracodawcę;<br />

• odstępy między pracownikami, co najmniej 0,75 m, oraz stosowanie odpowiedniego<br />

sprzętu pomocniczego.<br />

Niedopuszczalne jest zespołowe przenoszenie przedmiotów na odległość przekraczającą<br />

25 m lub o masie przekraczającej 500 kg dla mężczyzn i 200 kg dla kobiet.<br />

Sprzęt pomocniczy powinien być odpowiednio dobrany do wielkości, masy i rodzaju<br />

przemieszczanych materiałów, produktów lub przedmiotów i zapewniać bezpieczne oraz<br />

dogodne wykonywanie pracy.<br />

Do sprzętu pomocniczego stosowanego podczas ręcznych prac transportowych zalicza się:<br />

• pasy nośne zakładane na ramiona, wykonane z szerokiej parcianej taśmy lub skóry, na<br />

końcu zaopatrzone w oczka lub haki;<br />

• dźwignie ręczne drewniane lub metalowe do lekkiego uniesienia przedmiotu (oderwania<br />

od podłoża);<br />

• dźwignie rolkowe, ułatwiające przesuwanie przedmiotów o znacznej masie na niewielkie<br />

odległości po równym terenie;<br />

przyssawki (np. do przenoszenia tafli szkła);<br />

kleszcze;<br />

• chwytaki, uchwyty ręczne, uchwyty kleszczowe przeznaczone do bezpiecznego przenoszenia<br />

wszelkiego rodzaju dłużyc na niewielkiej wysokości nad terenem i w bezpiecznej<br />

odległości od nóg;


14 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />

normy dźwigania i przenoszenia ładunków<br />

Mężczyźni<br />

maks.<br />

30 kg<br />

maks.<br />

50 kg<br />

maks.<br />

30 kg<br />

maks.<br />

30 kg<br />

powyżej 5 m<br />

powyżej 30 o<br />

powyżej 25 m<br />

Kobiety<br />

maks.<br />

14 kg<br />

maks.<br />

8 kg<br />

maks.<br />

15 kg<br />

maks.<br />

8 kg<br />

powyżej 25 m<br />

powyżej 25 m<br />

powyżej 30 o<br />

powyżej 5 m<br />

powyżej 30 o<br />

powyżej 5 m<br />

Młodociani<br />

Dziewczęta<br />

maks.<br />

10 kg<br />

maks.<br />

5 kg<br />

maks.<br />

14 kg<br />

maks.<br />

8 kg<br />

powyżej 25 m<br />

powyżej 25 m<br />

powyżej 30 o<br />

powyżej 5 m<br />

powyżej 30 o<br />

powyżej 5 m<br />

Praca stała<br />

Praca dorywcza<br />

obciążenia powtarzalne<br />

do 4 razy na godzinę<br />

Rys. 1.5. Normy dźwigania i przenoszenia ładunków


1.1. Organizacja stanowiska pracy<br />

15<br />

normy dźwigania i przenoszenia ładunków<br />

Mężczyźni<br />

transport zespołowy<br />

min. 30 cm<br />

długość > 4 m<br />

maks. 25 kg<br />

na jednego<br />

pracownika<br />

> 75 cm<br />

min. 45 cm<br />

min. 45 cm<br />

Kobiety<br />

w ciąży<br />

maks.<br />

3.75 kg<br />

maks.<br />

2 kg<br />

maks.<br />

5 kg<br />

maks.<br />

3 kg<br />

powyżej 30 o<br />

powyżej 5 m<br />

powyżej 30 o<br />

powyżej 5 m<br />

Młodociani<br />

chłopcy<br />

maks.<br />

15 kg<br />

maks.<br />

8 kg<br />

maks.<br />

12 kg<br />

maks.<br />

20 kg<br />

powyżej 25 m<br />

powyżej 25 m<br />

powyżej 30 o<br />

powyżej 5 m<br />

powyżej 30 o<br />

powyżej 5 m<br />

Transport zespołowy<br />

Niedopuszczalne jest zespołowe przenoszenie<br />

przedmiotów o masie przekaczającej 600 kg.<br />

UWAGA!<br />

Pracownik młodociany jest osobą<br />

w wieku od 16 do 18 lat.<br />

Rys. 1.5. cd. Normy dźwigania i przenoszenia ładunków


16 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />

• nosze transportowe, które powinny swymi wymiarami i kształtem odpowiadać przenoszonemu<br />

przedmiotowi;<br />

• kosze do bezpiecznego przenoszenia przedmiotów w szklanych lub innych opakowaniach<br />

nieodpornych na uderzenia;<br />

• legary (o różnej długości i grubości) do bezpiecznego odstawiania przedmiotów na<br />

płaszczyźnie.<br />

Rys. 1.6. Przykłady sprzętu pomocniczego


1.1. Organizacja stanowiska pracy<br />

17<br />

1.1.4. Środki ochrony bezpośredniej<br />

Kiedy pracownik jest wyposażony we wszystkie potrzebne mu do pracy narzędzia oraz<br />

sprzęt, nie może zapomnieć o środkach ochrony indywidualnej. Środki te, trzymane lub<br />

noszone, chronią go przed zagrożeniami związanymi z występowaniem w środowisku<br />

pracy czynników niebezpiecznych lub szkodliwych.<br />

Przykładami środków ochrony indywidualnej są:<br />

• kaski i hełmy,<br />

• obuwie ochronne,<br />

• rękawice,<br />

• kurtki, kombinezony,<br />

• nauszniki, wkładki douszne,<br />

• specjalistyczne uprzęże, linki asekuracyjne.<br />

Rys. 1.7. Środki ochrony indywidualnej<br />

Pracy technika nierzadko towarzyszy kontakt z klientem. Reprezentując firmę, w której<br />

pracujemy, powinniśmy dawać klientom poczucie bezpieczeństwa – profesjonalne podchodzić<br />

do swych obowiązków bez względu na rodzaj wykonywanych prac. Opanowanie<br />

w sytuacjach stresowych jest niewątpliwie dodatkowym atutem.<br />

SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ<br />

1. Jakie elementy odgrywają ważną rolę w organizacji stanowiska pracy?<br />

2. Jakie prace można wykonywać w pozycji siedzącej?<br />

3. Kiedy stosuje się środki ochrony bezpośredniej?


18 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />

1.2<br />

Oświetlenie na<br />

stanowisku pracy<br />

ZAGADNIENIA:<br />

■■Parametry oświetlenia stanowiska pracy<br />

■■Natężenie oświetlenia<br />

■■Równomierność oświetlenia<br />

■■Rozkład luminacji<br />

■■Ograniczenie olśnienia<br />

■■Barwa światła<br />

■■Migotanie i efekt stroboskopowy<br />

Aby oświetlenie zapewniało bezpieczeństwo i wygodę widzenia, muszą być spełnione wymagania<br />

normy PN-EN 12464-1:2012 dotyczące podstawowych parametrów oświetlenia:<br />

• natężenie oświetlenia,<br />

• równomierność oświetlenia,<br />

• rozkład luminacji w polu pracy wzrokowej,<br />

• ograniczenie olśnienia,<br />

• barwa światła i oddawanie barw,<br />

• migotanie i efekt stroboskopowy.<br />

Natężenie oświetlenia<br />

Miarą natężenia oświetlenia jest 1 luks (lx). Jest to gęstość powierzchniowa strumienia<br />

świetlnego padającego na daną powierzchnię. Jego poziom dobiera się w zależności od<br />

stopnia trudności oraz wielkości pozornej szczegółu pracy wzrokowej. O stopniu trudności<br />

pracy wzrokowej decydują współczynnik odbicia przedmiotu pracy oraz poziom kontrastu<br />

jaskrawości szczegółu tego przedmiotu z jego tłem.<br />

Równomierność oświetlenia<br />

Na danej płaszczyźnie wyznacza się ją jako iloraz najmniejszej zmierzonej wartości natężenia<br />

oświetlenia występującej na danej płaszczyźnie do średniego natężenia oświetlenia<br />

na tej płaszczyźnie.<br />

gdzie:<br />

( E1+ E2<br />

+ ... + En<br />

)<br />

Eśr<br />

=<br />

n<br />

n – liczba punktów pomiarowych<br />

d<br />

E<br />

= min ,<br />

E śr


1.2. Oświetlenie na stanowisku pracy<br />

19<br />

Minimalna wartość równomierności oświetlenia w polu zadania wynosi 0,7, natomiast<br />

w polu bezpośredniego otoczenia – 0,5.<br />

Rozkład luminancji w polu pracy wzrokowej<br />

We wnętrzu określa się go przez podanie charakterystycznych dla wnętrza kontrastów luminancji<br />

wyodrębnionych pól w bliższym i dalszym otoczeniu użytkownika albo przez<br />

podanie wartości współczynników odbicia. Pożądany jest możliwie równomierny rozkład<br />

luminancji pola widzenia, gdyż takie warunki zapewniają użytkownikowi lepszą ostrość<br />

wzroku, czułość kontrastową i polepszenie wydolności takich funkcji wzroku, jak: akomodacja,<br />

adaptacja, ruch oczu i zwężanie źrenicy. W normie PN-EN 12464-1:2012 podano<br />

zakresy zalecanych współczynników odbicia dla głównych powierzchni we wnętrzach:<br />

• 0,6÷0,9 – sufit,<br />

• 0,3÷0,8 – ściany,<br />

• 0,2÷0,6 – płaszczyzna robocza,<br />

• 0,1÷0,5 – podłoga.<br />

Ograniczenie olśnienia<br />

Olśnieniem nazywa się taki stan widzenia, przy którym występuje odczucie dyskomfortu<br />

lub zmniejszenie zdolności rozpoznawania przedmiotów w wyniku niewłaściwego rozkładu<br />

luminancji, niewłaściwego zakresu luminancji albo nadmiernych kontrastów w przestrzeni<br />

lub w czasie.<br />

Rozróżnia się następujące rodzaje olśnienia:<br />

• olśnienie bezpośrednie – spowodowane przez jaskrawy przedmiot występujący w tym<br />

samym lub prawie tym samym kierunku co przedmiot obserwowany;<br />

• olśnienie pośrednie – spowodowane przez jaskrawy przedmiot występujący w innym<br />

kierunku niż przedmiot obserwowany;<br />

• olśnienie odbiciowe – spowodowane przez kierunkowe odbicia jaskrawych przedmiotów.<br />

W zależności od tego, jakie skutki wywołują dane olśnienia, wyróżnia się następujące<br />

ich rodzaje:<br />

• przeszkadzające – zmniejszające zdolność widzenia na bardzo krótki, ale zauważalny<br />

czas bez wywoływania uczucia przykrości. Nadmierna ilość światła docierająca do<br />

oka ulega rozproszeniu w ośrodkach optycznych oka, co powoduje nakładanie się<br />

tzw. luminancji zamglenia na prawidłowo zogniskowany obraz przedmiotu obserwowanego;<br />

• przykre – wywołujące uczucie przykrości, dyskomfortu, rozdrażnienia oraz powodujące<br />

brak koncentracji bez zmniejszenia zdolności widzenia. Natychmiast po usunięciu<br />

przyczyny olśnienia ustępuje niewygoda;<br />

• oślepiające – olśnienie tak silne, że przez pewien zauważalny czas żaden przedmiot nie<br />

może być spostrzeżony. Jest to skrajny przypadek olśnienia przeszkadzającego.<br />

Barwa światła i oddawanie barw<br />

Barwę światła określa się za pomocą tzw. temperatury barwowej (Tc). Podaje się ją w kelwinach<br />

[K]. Źródła, które emitują białą barwę światła, można podzielić w zależności od<br />

ich temperatury barwowej na trzy grupy: ciepła (poniżej 3000 K), pośrednia (od 3300 K<br />

do 5300 K) i zimna (powyżej 5300 K do 6500 K). Wraz ze wzrostem wartości średniej<br />

wymaganego natężenia oświetlenia powinna wzrastać wartość temperatury barwowej<br />

stosowanych źródeł światła.


20 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />

Rys. 1.8. Wartości temperatur barwowych a wygląd barwy światła<br />

Wygląd określonego przedmiotu może ulegać zmianom w warunkach oświetlania różnymi<br />

typami źródeł światła. Dlatego też ważny jest dobór odpowiedniego stopnia oddawania<br />

barw do danego rodzaju pracy. Właściwości oddawania barw przez źródła światła<br />

charakteryzuje się tzw. ogólnym wskaźnikiem oddawania barw (Ra). Jest on miarą stopnia<br />

zgodności wrażenia barwy przedmiotu oświetlonego danym źródłem światła z wrażeniem<br />

barwy tego samego przedmiotu oświetlonego odniesieniowym źródłem światła w określonych<br />

warunkach. Maksymalna możliwa wartość tego wskaźnika wynosi 100. Przyjmuje<br />

się ją dla światła dziennego i większości źródeł żarowych. Wartości zbliżone do 100 charakteryzują<br />

najlepsze właściwości oddawania barw. Im wyższe jest wymaganie dotyczące<br />

właściwego postrzegania barw, jak np. w przemyśle poligraficznym, tekstylnym, tym<br />

wskaźnik oddawania barw powinien być bliższy wartości 100.<br />

W zależności od wykonywanych czynności zaleca się stosowanie źródeł światła o wskaźniku<br />

oddawania barw Ra:<br />

• bardzo dużym, Ra ≥ 90 – dla stanowisk pracy, na których rozróżnianie barw ma zasadnicze<br />

znaczenie, jak np. kontrola barwy, przemysł tekstylny i poligraficzny, sklepy;<br />

• dużym, 90 > Ra ≥ 80 – biura, przemysł tekstylny, precyzyjny, w salach szkolnych i wykładowych;<br />

• średnim oraz ewentualnie małym, 80 > Ra ≥ 40 – inne prace, np. w walcowniach,<br />

kuźniach, magazynach, kotłowniach, odlewniach, młynach oraz wszędzie tam, gdzie<br />

rozróżnianie barw nie ma zasadniczego lub istotnego znaczenia.<br />

Migotanie i efekt stroboskopowy<br />

Migotanie jest to odczucie niestabilności wrażenia wzrokowego powodowane przez bodziec<br />

świetlny, którego luminancja lub rozkład widmowy zmieniają się w czasie. Zjawisko<br />

to może być spowodowane zasilaniem źródeł wyładowczych z magnetycznym<br />

układem stabilizująco-zapłonowym z sieci o częstotliwości 50 Hz, uszkodzeniem tych<br />

układów lub uszkodzeniem źródeł światła oraz spadkami napięcia zasilającego urządzenie<br />

oświetleniowe.<br />

W przypadku oświetlania za pomocą źródeł wyładowczych (świetlówki, lampy rtęciowe,<br />

sodowe) maszyn z elementami wirującymi lub wykonującymi ruch postępowo-zwrotny<br />

może wystąpić efekt stroboskopowy – czyli postrzeganie pozornego bezruchu tych elementów,<br />

podczas gdy w rzeczywistości są one w ruchu. Zjawisko to jest niebezpieczne<br />

i może prowadzić do rożnego rodzaju wypadków.


1.2. Oświetlenie na stanowisku pracy<br />

21<br />

SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ<br />

1. Co to jest miara natężenia oświetlenia?<br />

2. Wyjaśnij, w jaki sposób wyznacza się równomierność oświetlenia.<br />

3. Podaj zakresy zalecanych współczynników odbicia dla głównych powierzchni we wnętrzach.<br />

4. Co nazywamy olśnieniem?<br />

5. Wymień rodzaje olśnienia.<br />

6. Jakie są skutki olśnienia oślepiającego?<br />

7. W jakich jednostkach podaje się barwę światła?<br />

8. Scharakteryzuj poszczególne grupy barw.<br />

9. Co to jest wskaźnik oddawania barw?<br />

10. Na czym polegają migotanie i efekt stroboskopowy?


22 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />

1.3<br />

Rozładowania<br />

elektrostatyczne<br />

ZAGADNIENIA:<br />

■■Powstawanie ładunków elektrostatycznych<br />

■■Uszkodzenia w wyniku wyładowań elektrostatycznych<br />

■■Zabezpieczenia przed rozładowaniami elektrostatycznymi<br />

■■Zabezpieczenie stanowiska pracy przed wyładowaniami elektrostatycznymi<br />

Rozładowanie elektrostatyczne (ang. electrostatic discharge – ESD) – to przepływ ładunków<br />

między obiektami o różnych potencjałach. Ładunki elektrostatyczne powstają, gdy dwa<br />

różne materiały są wzajemnie pocierane lub gdy są zbliżone. Przykładem jest chodzenie<br />

po syntetycznej podłodze, pocieranie syntetycznych części ubrań, przesuwanie plastikowych<br />

pojemników, rozwijanie taśmy samoprzylepnej itp. Powstaje wtedy napięcie o wysokiej<br />

wartości, które może powodować uszkodzenie komponentów na każdym etapie<br />

produkcji, tj. montażu, testowania, transportu czy użytkowania. W typowym środowisku<br />

pracy nie przekracza ono 10 kV, lecz przy wilgotności poniżej 20% może wynosić nawet<br />

30 kV. W tabeli 1.6 przedstawiono wartości napięć elektrostatycznych występujących<br />

w różnych sytuacjach.<br />

Rys. 1.9. Oznaczenie sprzętu wrażliwego na ESD<br />

Tabela 1.6. Poziom ładunków generowany w typowych sytuacjach<br />

Wilgotność względna 10 … 25% 65 … 90%<br />

Napięcie elektrostatyczne [V]<br />

Chodzenie po dywanie 35 000 1500<br />

Chodzenie po wilgotnej wykładzinie 12 000 250<br />

Pracownik przy biurku 6000 100<br />

Krzesło z pianki poliuretanowej 18 000 1500


1.3. ROZŁADOWANIA elektrostatyczne<br />

23<br />

Rys. 1.10. Przepływ ładunku elektrostatycznego<br />

Zbliżenie dwóch obiektów o różnych potencjałach powoduje przeskok ładunku w kierunku<br />

od potencjału ujemnego do potencjału dodatniego.<br />

Uszkodzenia, jakie powstały podczas wyładowania, dzieli się na dwa rodzaje:<br />

• twarde, w którego wyniku skutki są natychmiastowe i urządzenie nie trafia do dalszej<br />

eksploatacji, ponieważ nie przechodzi testów jakościowych (uszkodzenie trwałe);<br />

• miękkie, w którego wyniku urządzenie pomyślnie przechodzi testy jakościowe oraz nadaje<br />

się do dalszej eksploatacji. Skutki uszkodzenia miękkiego mogą się jednak ujawnić<br />

w trakcie eksploatacji lub w przypadku wystąpienia niekorzystnych warunków środowiskowych,<br />

dlatego urządzenie z elementami z takim uszkodzeniem może być awaryjne<br />

lub ulec trwałemu uszkodzeniu w późniejszym czasie.<br />

Aby zabezpieczyć elementy oraz urządzenia przed skutkami wyładowań elektrostatycznych,<br />

stosuje się materiały osłaniające, przewodzące, rozpraszające ładunki, a także materiały<br />

izolacyjne. Klasyfikuje się je według ich rezystancji powierzchniowej.<br />

Materiałami osłaniającymi przed rozładowaniami ESD są materiały o rezystancji powierzchniowej<br />

(rezystancja kwadratowego wycinka materiału) < 1 kΩ. Przykładem elementu<br />

osłaniającego przed rozładowaniem ESD jest klatka Faradaya, która tłumi oraz<br />

osłabia energię pola elektrostatycznego. Najczęściej stosowanymi materiałami są metale,<br />

a także węgiel.<br />

Materiałami przewodzącymi są takie materiały, których rezystancja powierzchniowa<br />

jest < 100 kΩ. Ich zadaniem jest szybkie odprowadzenie ładunku przez materiał do uziemienia.<br />

Materiały rozpraszające ładunki to takie, których rezystancja powierzchniowa jest pomiędzy<br />

10 5 …10 12 Ω. Wprawdzie ładunki są wolniej odprowadzane niż w przypadku materiałów<br />

przewodzących, jednak na skutek tego dochodzi do zmniejszenia niebezpiecznego<br />

wysokiego potencjału elektrycznego.


24 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />

Materiałami izolacyjnymi są takie, których rezystancja powierzchniowa jest > 1012 Ω.<br />

Ładunki przez długi czas pozostają na ich powierzchni, ponieważ są trudne do uziemienia,<br />

m.in. szkło, ebonit lub powszechnie stosowane plastikowe opakowania.<br />

W sposobie odprowadzania ładunków duże znaczenie ma stosowanie właściwych materiałów<br />

przewodzących oraz rozpraszających ładunki. Jednak nie jest to wystarczające<br />

zabezpieczenie. Należy jednocześnie stosować system uziemienia wyrównującego potencjały<br />

elektryczne komponentów i ludzi.<br />

Rys. 1.11. Przykład systemu uziemienia wyrównującego potencjały elektryczne na stanowisku pracy<br />

Aby system ochrony był skuteczny, uziemienie stanowiska musi być połączone z ziemią<br />

za pomocą odpowiedniego przyłącza. Może to być specjalna wtyczka lub wyprowadzony<br />

w pomieszczeniu fragmenty bednarki podłączonej do otoku budynku. Człowiek powinien<br />

zostać podłączony do stanowiska za pomocą specjalnej antystatycznej opaski nadgarstkowej.<br />

Rys. 1.12. Opaska nadgarstkowa


1.3. ROZŁADOWANIA elektrostatyczne<br />

25<br />

Opaska w skuteczny sposób odprowadza ładunki z ciała przez miedziany przewód<br />

połączony z uziemieniem lub punktem uziemienia zwanymi punktami EBP (ang. Earth<br />

Bonding Point). Aby ochrona ESD miała sens, obuwie powinno mieć kontakt z matą ESD<br />

lub uziemioną, przewodzącą podłogą.<br />

a) b)<br />

Rys. 1.13. Przykłady dopuszczalnych stacji roboczych: a) opaska podłączona szeregowo, b) opaska<br />

podłączona równolegle<br />

1 – opaska nadgarstkowa, 2 – tace ochronne EOS (przepięcie elektryczne), 3 – góra stołu ochronnego EOS,<br />

4 – podłoga lub mata ochronna EOS, 5 – podłoga budynku, 6 – punkt wspólnego uziemienia, 7 – uziemienie<br />

Elementem podwyższającym stopień ochrony ESD jest specjalna odzież robocza,<br />

w której materiale są zaszyte przewodzące, mające ze sobą połączenie elektryczne włókna<br />

tworzące klatkę Faradaya. Dzięki temu tłumi się statyczne pola elektryczne, a ładunki<br />

odprowadza we właściwy sposób.<br />

Stanowisko pracy musi być pozbawione materiałów generujących ładunki statyczne,<br />

takich jak styropian, plastikowe rozlutownice, folie ochronne, plastikowe lub papierowe<br />

teczki oraz rzeczy osobiste pracowników. Należy okresowo sprawdzać stacje robocze (strefy<br />

EPA). Zagrożenia mogą być spowodowane nieprawidłowymi metodami uziemienia lub<br />

tlenkami metali, gromadzącymi się na łącznikach uziemiających. Także narzędzia oraz<br />

sprzęt muszą przechodzić okresową kontrolę. Przykład bezpiecznego stanowiska roboczego<br />

przedstawiono na rys. 1.15.<br />

a) b) c)<br />

Rys. 1.14. Odzież robocza chroniąca przed ładunkami elektrostatycznymi: a) bluzy i koszulki ESD,<br />

b) spodnie i buty ESD, c) rękawiczki ESD


26 1. Bezpieczeństwo i higiena pracy<br />

Rys. 1.15. Bezpieczne stanowisko robocze<br />

SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ<br />

1. Co oznacza skrót ESD?<br />

2. W jaki sposób powstają ładunki elektrostatyczne?<br />

3. Scharakteryzuj uszkodzenia spowodowane rozładowaniami elektrostatycznymi.<br />

4. Wymień najczęściej spotykane zabezpieczenia przed rozładowaniami elektrostatycznymi.<br />

5. Jaką rolę w zabezpieczeniu przed ładunkami elektrostatycznymi odgrywa klatka Faradaya?<br />

6. W jaki sposób przed ładunkami elektrostatycznymi zabezpiecza się stanowisko pracy<br />

montera?


1.4. Strefa EPA<br />

27<br />

1.4<br />

Strefa EPA<br />

ZAGADNIENIA:<br />

■■Stosowanie stref EPA<br />

■■Znaczenie stref EPA<br />

■■Konserwacja stref EPA<br />

Strefy EPA (ang. Electrostatic Protected Area) tworzy się, aby całkowicie<br />

wyeliminować wyładowania elektrostatyczne. Można je<br />

spotkać w firmach produkcyjnych (hale produkcyjne), laboratoriach<br />

oraz serwisach <strong>elektronicznych</strong>. Strefa EPA może zajmować<br />

wydzieloną część pomieszczenia lub cały obszar pracy. Podłoże<br />

strefy jest pokryte antystatyczną posadzką, a wejście i wyjście zabezpieczone<br />

bramkami oraz oznaczone specjalnymi symbolami.<br />

Strefa EPA powinna znajdować się w zasadzie wszędzie tam, gdzie<br />

ludzie mają dostęp do wrażliwych na ESD <strong>urządzeń</strong> oraz komponentów<br />

<strong>elektronicznych</strong>, bowiem najwięcej zagrożeń związanych<br />

z wyładowaniami elektrostatycznymi wywołują właśnie ludzie.<br />

Rys. 1.16. Symbol oznaczający<br />

strefę EPA<br />

Rys. 1.17. Przykładowe wejście do strefy EPA wyposażone w system identyfikacyjny oraz system<br />

testujący sprawność działania środków zabezpieczających przed ESD


28 1. Bezpieczeństwo i higiena PRACy<br />

Dzięki wykorzystaniu odpowiednich materiałów i narzędzi w strefie EPA wszelkie niebezpieczne<br />

wyładowania i ładunki są przenoszone poza obszar EPA, w którym dopuszczalne<br />

natężenie pola elektrycznego wynosi 100 V/cm.<br />

Elementy zabezpieczeń przed skutkami ESD należy okresowo sprawdzać. Ze względu<br />

na kluczowe zabezpieczenie, jakim jest opaska nadgarstkowa, powinna ona być sprawdzana<br />

codziennie. Przegląd okablowania i poprawności połączenia mat z uziemieniem musi<br />

być przeprowadzany systematycznie (np. raz na tydzień). Nie bez znaczenia jest dbanie<br />

o czystość powierzchni mat ESD za pomocą specjalnych środków czystości, które nie pozostawiają<br />

niewidocznej warstwy izolacyjnej na powierzchni maty, co w przypadku tradycyjnych<br />

środków powoduje gromadzenie się ładunków elektrycznych.<br />

Zalecenia dotyczące systemów ochrony przed wyładowaniami elektrostatycznymi<br />

w strefach EPA umieszczono w normie PN-EN 61340-5-1:2017-01 Elektryczność statyczna<br />

– <strong>Część</strong> 5-1: Ochrona przyrządów <strong>elektronicznych</strong> przed elektrycznością statyczną – Wymagania<br />

ogólne.<br />

Przechowywanie <strong>urządzeń</strong> i komponentów wrażliwych na ESD powinno odbywać<br />

się z zachowaniem szczególnej ostrożności. Do transportu najczęściej używa się pianek<br />

przewodzących, które zapobiegają powstawaniu różnicy potencjałów między wyprowadzeniami<br />

większej niż kilka woltów. Do przechowywania zmontowanych płytek używa się<br />

specjalnych przewodzących kuwet, tacek lub uchwytów. Pojedyncze płytki lub urządzenia,<br />

np. dyski twarde czy karty rozszerzeń do komputera, przechowuje się w specjalnych<br />

torebkach, utrzymujących niski poziom ładunku.<br />

a) b) c)<br />

Rys. 1.18. Przykładowe opakowania do przenoszenia i przechowywania elementów wrażliwych na<br />

ESD: a) pianki przewodzące, b) tacki i kuwety, c) torebka rozpraszająca<br />

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu dotarcie<br />

do właścicieli i dysponentów praw autorskich wszystkich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa<br />

Szkolne i Pedagogiczne, przytaczając w celach dydaktycznych utwory lub fragmenty, postępują<br />

zgodnie z art. 27 1 ustawy o prawie autorskim. Jednocześnie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne<br />

oświadczają, że są jedynym podmiotem właściwym do kontaktu autorów tych utworów lub innych<br />

podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.


sklep.wsip.pl<br />

Bogaty wybór:<br />

• podręczników do wszystkich obowiązujących<br />

w szkole podstaw programowych,<br />

• publikacji uzupełniających: pracownie, zbiory zadań,<br />

repetytoria i testy, testy i zadania egzaminacyjne,<br />

zeszyty ćwiczeń do języka obcego zawodowego.<br />

Dokładne informacje o:<br />

• cenach i dostępności publikacji,<br />

• rabatach i promocjach,<br />

• warunkach zakupu i dostawy.<br />

WYGODNY I PROSTY SPOSÓB SKŁADANIA ZAMÓWIEŃ<br />

wsip.pl<br />

sklep.wsip.pl<br />

infolinia: 801 220 555<br />

Kształcimy zawodowo!


Konsultant edukacyjny<br />

yjan tloc aeentuje ulkacje skae najles<br />

oet ooe yoe aenu odcnk<br />

sl<br />

noacje o systkc ulkacjac aodoyc <br />

ty o noocac aoedac olo oejena<br />

aent odcnk<br />

sklesl<br />

ena oeta ulkacj aodoyc<br />

noacja o cenac aatac oocjac<br />

nolna <br />

eoedn kontakt aconke ydancta

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!