POST SCRIPTUM - Wydanie świąteczne - Grudzień 2019

ISSN 2633-1292 2½/2019 fb:post scriptum 

PROZA POEZJA PUBLICYSTYKA SZTUKI WIZUALNE 

Percepcja koła 

ŚWIĘTA ATEISTY 

wywiad z Alkiem Rogozińskim 

Wigilijny “DACH”Stowarzyszenia Autorów Polskich 

Jak święta spędzają KOBIETY NA EMIGRACJI 

Piotr Jastrzębski “KAWA” 

Święta święta Bożego Narodzenia we Francji we Francji 

Jarosław Rybski “BOMBKA KRUCHA” 

Święta u Artystów 

Robert Knapik 

Recenzja Krótkiej wymiany ognia 

nowości wydawnicze 

POST SCRIPTUM 

1

Serdecznie 

zapraszamy! 

https://www.facebook.com/slawomirmikawoz/ 

https://slawomirmikawoz.wordpress.com/ 

W 

lutym otrzymacie do rąk pełny 

numer. Sto stron podróży do 

świata sztuki, którą odbędziecie ze 

wspaniałymi artystami. Będzie fotografka 

Monika Cichoszewska, będzie 

spotkanie z literaturą Olgi Tokarczuk, 

zagości na łamach malarz Sławomir 

Mikawoz (którego obraz publikujemy), 

piosenkarka Żanna Gierasimowa 

i wielu innych niewymienionych, 

ale równie wspaniałych artystów. 

4 Święta u artystów 

12 Ewa Rodriquez – ilustracje 

14 Bombka Krucha – Jarosław Rybski 

16 Święta ateisty - Jarosław Prusiński 

18 Percepcja koła 

20 Krótka wymiana ognia – recenzja 

24 Gwiazdka spadła na DACH 

26 Poezja 

30 Wywiad z Alkiem Rogozińskim 

34 Kawa – Piotr Jastrzębski 

36 Grzegorz Ptak – ilustracje 

40 Jak spędzają Święta kobiety na emigracji 

44 Przy placu MDM – Piotr Jastrzębski 

47 Osiem cytatów – Boże Narodzenie we Francji 

50 Świąteczne nowości wydawnicze 

Drodzy, 

W oczekiwaniu na numer lutowy, w którym 

znajdziecie wiele smakowitości w postaci 

kolejnej dawki ciekawych artykułów, 

felietonów, prozy literackiej, poezji 

i sztuk wszelakich, w którym wielu 

świetnych artystów opowie Wam o swojej 

twórczości i zmaganiu się z prozą życia – 

oddajemy w Wasze ręce numer świąteczny. 

To taki prezent, poza normalnym 

cyklem wydawniczym. Chcieliśmy go dla 

Was zrobić i... zrobiliśmy. A jest co czytać: 

przepytaliśmy Alka Rogozińskiego, artyści 

opowiadają o swoich mniej lub bardziej wyjątkowych 

świętach, dowiadujemy się jak 

Boże Narodzenie spędza się na emigracji, 

a na deser – garść wierszy i bajkowych 

ilustracji w klimacie świątecznym. 

Życzymy przyjemnej lektury i 

radosnego świętowania. 

Renata Cygan 

Redaktor naczelna 

ZESPÓŁ REDAKCYJNY: 

Iwona Niezgoda, Robert Knapik, Jarosław Prusiński, Ewelina Kwiatkowska-Tabaczyńska, 

Katarzyna Saniewska, Renata Cygan 

Skład i opracowanie graficzne: Renata Cygan 

NUMER KONTA: SORT CODE: 309626 ACC Number: 57418160 

fb: post scriptum 

2 


email: postscriptum.mag@gmail.com 


3

Święta u Artystów 

Spotkaliśmy się na tradycyjnym przedwigilijnym śledziku, 

popijając go wodą (bo to post w końcu, czas umartwiania) w naszych 

skromnych redakcyjnych progach. Literaci pili wodę z literatek, 

a inni artyści z kieliszków. Zaprzeczamy kłamliwym pogłoskom, że 

w szkle było coś innego niż woda. Była woda, chyba że dokonała się 

magiczna jej przemiana w wino. W końcu to święta. 

Do stołu z widokiem na Big Bena zasiedli artyści, którzy gościli lub 

w najbliższym czasie zagoszczą na naszych łamach - pisarze: 

Małgorzata Warda, Elżbieta Sidorowicz-Adamska, Krystyna 

Śmigielska, Maciej Siembieda, Jarosław Rybski, Krzysztof Bochus, 

malarka – Maja Borowicz, fotografka - Ewa Ćwikła, piosenkarka 

i aktorka – Alicja Borkowska, aktorka dramatyczna i pieśniarka – 

Żanna Gierasimowa. 

Post Scriptum: 

Czy któreś święta Bożego Narodzenia szczególnie 

zapadły Wam w pamięć? Czy któreś były magiczne? 

Małgorzata Warda: 

Staram się, aby każde święta były magiczne, 

natomiast najcieplej wspominam te obchodzone 

w dzieciństwie. Świat widziany oczami dziecka jest 

pełen magii i olśnień. Pamiętam moją babcię, przepasaną 

fartuchem, nakrywającą do świątecznego 

stołu. Mamę i tatę w kuchni, takich młodych, 

młodszych niż ja jestem dzisiaj. Przypomina mi się 

siostra, jeszcze wtedy nastolatka, widzę siebie, 

pospiesznie kończącą pisać rozdział książki w stukartkowym 

zeszycie. I widzę nasz dom: blask świec, choinkę, 

nastrój oczekiwania, wiarę, że to magia sprawi, 

że pod choinką pojawią się prezenty. Mam nadzieję, 

że moja córka będzie miała podobne wspomnienia ze 

swoich dziecięcych świąt. 

Jarosław Rybski: 

Świętami, które ja wspominam najcieplej są te liczne, 

wielopokoleniowe, kiedy przy wigilijnym stole zasiadały 

cztery pokolenia mojej rodziny. Prababcia Maria, 

dziadek Wilhelm i babcia Maria, mama Alicja, tato 

Bolesław i wujek Leszek. No i ja. Wszyscy zgromadzeni 

w jednym pokoju, w kamienicy w jarosławskim rynku. 

Dwanaście potraw wigilijnych, sianko pod obrusem 

i pachnąca lasem choinka. Za oknem prószył śnieg, 

a zapach pyszności przygotowanych przez babcię 

zo-stał ze mną na zawsze. 

Kolejnymi świętami, które zapamiętałem były te podczas 

zimy stulecia w latach 70-tych. Wigilia w podobnym 

gronie, choć nieco mniej nas było, bo nie wszyscy 

mogli dojechać do Wrocławia. Spałem w czapce 

na głowie, bo był dwudziesty któryś stopień zasilania 

i w domu było zimno jak w psiarni. Nie muszę 

dodawać, że bardzo mi się to podobało. 

Teraz spędzamy święta z mamą i moją Dorotką, 

bo niemal wszyscy bliscy odeszli. Nie są to jednak 

smutne święta. Zawsze dają ciepło i otuchę, nadzieję 

na przyszłość. 

Elżbieta Sidorowicz-Adamska: 

To były święta takie, jak zawsze. Jak zawsze miały 

być u mnie, a ja jak zwykle pracowałam do końca, 

to znaczy w dzień wigilijny pozwolono nam wyjść 

z pracy o 16.00, w drodze wyjątku... Cały poprzedni 

tydzień przygotowywaliśmy z mężem wieczorami 

kolejne potrawy i sprzątaliśmy dom. W Wigilię byłam 

już tak umordowana, że właściwie marzyłam tylko 

o tym, żeby się położyć i wypocząć. 

Magia świąt? Jaka magia? Na dworze depresyjna plucha, 

ani płatka śniegu... Wkurzały mnie te wszystkie 

gwiazdkowe reklamy, zasypane magicznym śniegiem. 

Wkurzało mnóstwo rzeczy. Przez całą Wigilię latałam 

pomiędzy kuchnią a stołem, donosząc, odgrzewając, 

pilnując psa i kota, gdyż była to dość złodziejska 

i sprytna spółka z o.o., to znaczy odpowiedzialność 

zazwyczaj spadała na psa, bo z racji gabarytów trudno 

mu było w ciągu sekundy unicestwić się, co kotu 

przychodziło bez problemu. I nagle, przy którymś 

kolejnym nawrocie, spojrzałam na stół i ludzi przy 

nim. Spojrzałam, a potem zatrzymałam się w pędzie. 

Siedzieli tu wszyscy. Wszyscy, których kochałam 

i którzy byli mi bliscy. Co prawda tata, który miał już 

nieźle posuniętego Alzheimera, spytał mnie, dlaczego 

mój mąż nie jest w mundurze, bo spodziewał się 

dużego zgrupowania wojskowego. Co prawda mojej 

mamie trzeba było wszystko kroić na talerzu, bo już 

nie dawała sobie z tym rady. Mój brat nie mówił 

o niczym innym, tylko o kłopotach z pracownikami, 

siostra z postępującą schizofrenią, wyciągnięta cudem 

z sanatorium, nie mogła zjeść żadnej potrawy, 

bo wszystkie jej szkodziły, córka z bratową rozmawiały 

o swoich depresjach, siostra męża do każdego dania 

kategorycznie żądała herbaty, koniecznie w dużym 

kubku, my z mężem lataliśmy donosząc, pilnując, 

krojąc jedzenie, pacyfikując psa i kota, gotując gary 

herbaty, ale właśnie - zatrzymałam się. Spojrzałam na 

ludzi przy stole - z ich fiołami, chorobami, maniami, 

z ich starością - i pomyślałam: jaki to cud. Cud, że udało 

nam się spotkać, że udało się ich wszystkich zebrać, 

że mam ich tutaj przy sobie - tych wszystkich, których 

kocham. Bo przecież nie ma magicznych świąt. Bez 

ludzi w ogóle nie ma świąt. A magia? Magia jest 

w każdym z nas. To była ostatnia Wigilia, którą 

udało mi się spędzić ze wszystkimi. A w tym 

roku? Cóż, święta, jak zwykle, będą u nas. 

Tylko na stole będą już stały trzy puste talerze. 

Krystyna Śmigielska: 

Zimowe przesilenie to ważny moment, ciężki 

do przetrwania zwłaszcza w naszym klimacie. Od 

najmłodszych lat święta Bożego Narodzenia kojarzą 

się nam z magią, której będąc dzieckiem nie potrafimy 

zdefiniować. W miarę gromadzenia życiowych 

doświadczeń zaczynamy rozpoznawać emocje 

towarzyszące okresowi przygotowań mających na 

celu upamiętnienie przyjścia na świat cudownego 

dzieciątka. Świadomie nie przytaczam pięknej opowieści 

o narodzinach Bożego Syna, ponieważ jest 

ona celebrowana wyłącznie przez chrześcijan, a jak 

wiemy magię świąt odczuwają także ludzie niewierzący 

lub będący innego wyznania. Szybko zapadający 

zmrok, dotkliwy chłód powodują, że bezpiecznie czujemy 

się w ciepłym domowym zaciszu, spożywając 

w gronie bliskich nam osób obfity posiłek, po którym 

możemy spokojnie wypocząć. I ta pierwsza, jaskrawo 

świecąca gwiazda… Rodzi się w nas nadzieja 

na lepszą przyszłość, wiara, że teraz i my będziemy 

mogli pokonać swoje kłopoty, słabości, dolegliwości. 

Wzorując się na niezłomności Bożej Rodziny, czujemy 

jak wypełnia nas radość, przeświadczenie, że jeżeli 

sami nie poradzimy sobie z przeciwnościami losu, 

może zdarzyć się cud! I w pewnym sensie mamy 

rację. Każdy chociaż jeden, jedyny raz, poczuł to 

dotknięcie Bożego palca, wspierającego nas, pomagającego 

znaleźć odpowiednią drogę. 

Czy rzeczywiście w moim życiu miała miejsce Boska 

interwencja, tego nie wiem, ale faktem jest, że wtedy 

4 5 


POST SCRIPTUM

gotowa byłam w to uwierzyć i z wielkim przejęciem, 

głośno odmawiałam dziękczynne pacierze. 

Od tej pamiętnej Wigilii minęło już dziesięć lat, a ja 

nadal zadaję sobie pytanie, czy magia świąt pomogła 

nam w tej karkołomnej jeździe. Pięknych czasów 

dożyliśmy, granice przestają mieć znaczenie a ludzie 

sami wybierają miejsce, w którym chcą mieszkać 

i pracować. Moje dzieci również skorzystały z szansy 

osiedlenia się na obcej, ale przyjaznej ziemi. Po 

uzyskaniu dyplomów magistra bohemistyki, synowa 

i syn rozpoczęli pracę w Brnie. W pierwsze święta 

spędzane poza krajem postanowili zaprosić mnie 

i męża do pięknej stolicy czeskich Moraw. Jechaliśmy 

podekscytowani, w końcu nie tak często spędza się 

Boże Narodzenie za granicą. Chociaż nie dzieli nas 

znaczna odległość, jednak to zawsze inny klimat, inne 

obyczaje. Spokojnie wyjechaliśmy z Polski. Pogoda 

na jazdę była wymarzona. Śniegu ani na lekarstwo. 

Grudniowe słońce świeciło, w samochodzie dmuchawa 

rozprowadzała rozkoszne ciepło, humory nam 

dopisywały. Rozłożone na tylnym siedzeniu paczki 

z prezentami lekko podskakiwały na nielicznych wybojach. 

Od czasu do czasu w słoiku zabulgotał czerwony 

barszcz. 

Kłopoty zaczęły się po czeskiej stronie. Słońce niepostrzeżenie, 

chyłkiem schowało się za widoczne 

przed nami góry. Zmrok zapadał szybko, tak jak na 

wigilijny dzień przystało. Zaczęliśmy się śpieszyć. Nie 

znaliśmy trasy i z trudem orientowaliśmy się, 

w którą drogę należy skręcić. Małe znaki drogowe 

jedynie migały w blasku świateł samochodu, po czym 

pozostawały na miejscach kryjąc przed nami swoje 

wskazówki. Nocą, w obcym państwie czuliśmy 

się coraz bardziej zagubieni, niepewni, poruszający 

się jak ślepcy. Jadąc zgodnie ze wskazaniami GPS-a 

zaczęliśmy błądzić. Czechy wydawały nam się wymarłą 

krainą. Jadąc przez wioski, nie napotkaliśmy 

żywego ducha. W pewnej chwili zauważyliśmy drogowskaz 

z napisem Brno. Nie mając czasu na dłuższe 

zastanowienie i możliwości, aby zerknąć na mapę, 

posłusznie skręciliśmy w lewo i po chwili zaczęliśmy 

wspinać się ku górze. Droga była wąska, ale nadal 

dobra, asfaltowa. Na GPS-sie pokazały się niebieskie 

zygzaki zwiastujące niedalekie serpentyny. 

Trochę nas ten obraz zaniepokoił, ale w końcu – niejedną 

serpentynę już przejechaliśmy. Co to dla nas? 

Pestka! Bułka z masłem! Wyżej i wyżej. Droga stała 

się niebezpiecznie wąska. Zakręty następowały jeden 

po drugim. Pojawiła się mgła. Mżawka rosiła szyby, 

nadal jednak można było dostrzec wierzchołki drzew, 

co świadczyło o znajdującym się z prawej strony 

stromym urwisku. Do szczytu góry pozostawał spory 

kawałek drogi. Mgła gęstniała, a na mokrej jezdni 

pokazał się szary śnieg. Im dalej, tym gorzej. 

Pocieszaliśmy się, że łatwiej będzie nam zjechać, 

a więc – oby na górę – wzajemnie podtrzymywaliśmy 

się na duchu. Nie zauważyliśmy, kiedy asfalt stał się 

szutrową, zasypaną śniegiem trasą, na powierzchni 

której z opadłej mgły powstała gruba warstwa 

lodu. Po kolejnych skrętach, czując żołądki w gardle, 

zorientowaliśmy się, że prawdopodobnie minęliśmy 

wierzchołek góry. Dzięki Bogu – westchnęłam. 

Mąż jednak nie podzielał mojej radości. Samochód 

powoli zaczął zjeżdżać po oblodzonych serpentynach. 

Już nie widzieliśmy drzew, nie było też mowy, abyśmy 

mogli dostrzec pierwszą gwiazdkę. Mgła oplotła nas 

dokładnie. Pedał hamulca przestał działać. Auto 

ślizgało się po szutrowej, pokrytej lodem drodze. 

Spojrzałam na męża. Przyciskał do piersi kierownicę, 

starając się wyczuć kolejny skręt. Panująca cisza 

dzwoniła złowrogo w uszach. Nie było słychać nawet 

pracy silnika. Siedzieliśmy jak skamieniali, sunąc 

w swojej blaszanej trumnie wprost ku śmierci. Życie 

przesuwało się nam przed oczami, jak film puszczony 

w przyśpieszonym tempie. Zastanawiałam się nad 

tym, jak trudno będzie wydostać nas z tej przepaści. 

I już widziałam rozbity słoik po barszczu, dyndające 

na drzewach pierogi z grzybowym farszem. 

Tak to się skończy. Będziemy wspinać się po tym 

urwisku do nieba? – myślałam. – Byleby nie bolało, 

byleby nie bolało… 

W pewnej chwili przestałam wytężać wzrok. Oparłam 

się wygodnie o siedzenie. Już się nie bałam. Przyglądałam 

się białej jak mleko szybie i twarzy męża, 

na którą nikłe światło rzucał GPS. Poruszaliśmy się 

w tym powolnym, przedziwnym tańcu, pokonując 

skręt za skrętem, objęci ciemnością w białym kolorze. 

Wszystko stało się proste, jasne. Niczego nie oczekiwaliśmy, 

nie spodziewaliśmy się niczego tak, jak 

nie spodziewaliśmy się końca tej drogi. Wydawało 

się nam, że wieczność spędziliśmy na tej górze. Tak 

bardzo zapadliśmy w letarg, że długo nie mogliśmy 

uwierzyć w rozjaśniającą się mgłę, w nieznaczne poszerzenie 

drogi i czubki drzew kłaniające się nam za 

oknami. W pewnej chwili lód na szutrze zmienił się 

w szary śnieg, a trzy zakręty dalej z radością powitaliśmy 

asfaltową nawierzchnię. Kiedy dojechaliśmy do 

położonej u stóp góry oświetlonej wioski, zadzwonił 

syn. 

– Gdybyście zobaczyli kierunkowskaz na Brno i GPS 

pokazał wam, żeby skręcić w lewo, nie róbcie tego. 

Jedźcie prosto. To droga na paskudną górę. Kiedyś, 

w lipcu, wjechaliśmy na nią. Byłem pewny, że nigdy 

– My właśnie z niej zjechaliśmy! – zaśmiał się mąż, 

a ja głośno odmawiałam pacierz. 

Święta Bożego Narodzenia to piękny, magiczny czas. 

Czas prawdziwych cudów! 

Maciej Siembieda: 

Cieszę się, że wyszliście z tego cało. Ja, na szczęście, 

takich traumatycznych przeżyć nie miałem. Kiedy zestawiam 

we wspomnieniach przymiotnik z rzeczownikiem, 

rozpaczliwie szukając „magicznych 

świąt”, to przychodzi mi do głowy jedynie biała magia. 

Choć wolałbym czarną. Ma więcej emocji, niesamowitości 

i nieprawdopodobieństw. Jest bardziej fabularna. 

Niestety nie przypominam sobie świąt z udziałem 

wróżek i czarnoksiężników, choć mam wrażenie, że 

później od innych dzieci przestałem wierzyć w Świętego 

Mikołaja i wigilijną okazję pogadania z psami, 

z którymi się wychowywałem. Biała magia była prozaicznym 

dziełem zimy. Miałem wtedy kilka lat, mieszkałem 

u podnóża Gór Świętokrzyskich, gdzie Wigilie 

rozstrzygano systemem pucharowym. Raz były u 

nas, w przyszłym roku u którejś z ciotek, w następnym 

u wujka, i tak dalej aż do kolejnego okrążenia. 

Pamiętam, że gdzieś kiedyś na stole pojawił się karp 

w galarecie, a ponieważ od wczesnego niemowlęct- 

stamtąd nie zjadę. 

6 7 



wa byłem fanem jedzenia, wywarł na mnie piorunujące 

wrażenie smakowe i od tej pory czekałem na 

Wigilię ze szczególnym, niekoniecznie duchowym natchnieniem. 

Od jesieni sporo o tym karpiu myślałem. 

A że w latach sześćdziesiątych w kieleckiej Polsce „B” 

ryba była rarytasem nie do zdobycia, kolejne Wigilie 

zamieniały się w kulinarne ruletki. Będzie karp czy nie 

będzie? Któregoś roku okazało się, że będzie. U ciotki 

Basi i wujka Dzidka, którzy mieli jakieś tam możliwości 

czarnorynkowe. Od połowy grudnia odliczałem 

dni do świąt, ale wraz ze mną odliczała je zima, która 

serwowała nieludzkie opady śniegu, mrozy i zamiecie. 

W dzień Wigilii dała największy popis białej magii 

i szanse na przedostanie się z naszego domu przy 

ulicy Skalistej do kamienicy na przedmieściu, 

w której mieszkało wujostwo, okazały się umiarkowane 

a bodaj nawet żadne. I wówczas pojawił się rycerz 

w lśniącej zbroi, czyli mój tato, który uznał, że się nie 

poddamy. Na wieczerzę wyruszyliśmy z łopatą i na 

zawsze zapamiętam korytarz, który ojciec przekopał 

w śniegu abyśmy mogli przejść. Ukrywałem radość, 

bo jednak narodziny Pana Jezusa zobowiązywały 

i czułem się okropnym grzesznikiem myśląc o karpiu. 

Dotarliśmy na miejsce około osiemnastej. Wigilia 

była, jak co roku, składkowa i każda z gałęzi rodziny 

przynosiła inną potrawę. Telefonów nie mieliśmy, 

uzgodnienia poczyniono pod koniec sierpnia, a że 

koordynowała je beztroska babcia Julia – wszyscy 

uczestnicy Wigilii, łącznie z nami, przynieśli pierogi 

z kapustą i grzybami. Nic innego. Żadnych barszczy 

czerwonych, zup grzybowych, śledzi i deserów 

z makiem. Nic, którego nicość dotkliwie pogłębiał 

brak karpia. Nikt go nie wyczarował. Wzięliśmy 

zbiorowy udział w festiwalu pierogów, kolęd, których 

wykonanie z uwagi na muzykalność rodziny nigdy nie 

powinno być udostępniane publiczne i wróciliśmy do 

domu odkopując korytarz popsuty już przez zimę. 

To było moje pierwsze bolesne zderzenie ze zgubnym 

wpływem konsumpcjonizmu na osobowość człowieka. 

Czymś, co prędzej czy później przynosi gorycz 

rozczarowania. Dlatego co roku, kiedy od początku 

listopada widzę obite blachą i zasypane lodem stoły 

gdyńskiej Hali Rybnej, a na nich tony karpia, robi mi 

się jakoś nieswojo. 

Maja Borowicz: 

Hmmm... przysłuchuję się Waszym opowiadaniom 

i intensywnie próbuje przypomnieć sobie właśnie 

te jedyne, wspaniałe święta, o których chciałabym 

wspomnieć. I muszę przyznać, że w głowie mam 

pustkę. Nie to, żebym w życiu nie przeżyła żadnych 

świąt. Problem w tym, że nie były wyjątkowe, warte 

zapamiętania, przeżyte tak jak bym chciała. Zawsze 

podporządkowane pewnym społecznym rytuałom, 

takim jak kupowanie prezentów, sprzątanie, gotowanie, 

ubieranie choinki, spotkania, jedzenie, 

i tym podobne. I z tymi rytuałami mam problem. Nie 

lubię podporządkowywania się, jeśli nie rozumiem 

czemu ma to służyć, lub dlatego, że ktoś tak kiedyś 

postanowił, bo ludzie tak robią. Zadaję niewygodne 

pytania i wszystko analizuję. Jeśli nie znajduję 

mądrych i szczerych odpowiedzi, nie potrafię tak po 

prostu odpuścić. A święta, wyjątkowo, składają się 

z szeregu rytuałów i detali, których nie rozumiem lub 

nie znajduję na nie rozsądnego wyjaśnienia. Nie pasuje 

mi zamieszanie i chaos związany z wybieraniem 

i kupowaniem prezentów. Czuję, że to wszystko służy 

tylko nakręcaniu rynku i sprzedaży. Nie rozumiem, 

czemu akurat przed świętami należy robić gruntowne 

sprzątanie. Przecież sprzątać powinno się wtedy, 

kiedy zajdzie potrzeba, a nie wtedy, gdy ktoś wymyśli 

że należy... A po tym całym sprzątaniu, brudzi się 

choinką. To doprawdy irracjonalne. 

Dalej, pracuję wtedy, kiedy czuję potrzebę. Różnie 

bywa, ale szczególnie dobrze pracuje się w soboty, 

niedziele i święta, gdy nikt mi nie przeszkadza, dlatego 

duży dyskomfort sprawia mi społeczne oczekiwanie, 

iż 24, 25 czy 26 grudnia porzucę swoje zwyczajne 

zajęcia, które lubię i będę gotowa spędzać czas tak, 

jak tego się ode mnie oczekuje. 

Również jedzenie nie jest specjalną atrakcją. Znika magia 

pierników, pierogów, ciast, grzanego wina i innych 

rzeczy, gdy okazuje się, że to wszystko nie dla mnie, 

bo jako osoba bezglutenowa, jestem ich pozbawiona. 

Nie jest zbyt komfortowo siedzieć przy wyznaczonej 

porcji pierogów, których nikt nie ma ochoty tknąć, 

ponieważ nie są tak dobre jak te normalne, albo dlatego, 

że szkoda ich mi odbierać, bo przecież innych 

jeść nie mogę... I oczywiście, to niezmiernie miłe, gdy 

ktokolwiek fatyguje się przygotować coś specjalnie 

dla mnie, ale już dawno przestałam żyć dla jedzenia, 

które traktuję tylko jako obowiązek dostarczenia 

sobie odpowiedniej ilości kalorii i witamin, więc 

przykładanie wagi do szczególnego jedzenia w święta, 

to również dla mnie niezrozumiały rytuał. 

A do tego jest zimno i ciemno, jak to zimą, dlatego 

to doskonały czas, by zakopać się w ciepłą pierzynę 

i puścić wodze wyobraźni, wymyślać nowy obraz lub 

szwendać się gdzieś po ciepłych rejonach świata. 

Ale zamiast tego, trzeba się spiąć i spełnić społeczne 

oczekiwania. 

Reasumując, wciąż czekam na swoje święta warte 

wyrycia w pamięci. Święta, w czasie których nikt 

nie będzie niczego ode mnie oczekiwał. Święta pozbawione 

przedświątecznego zgiełku i szukania prezentów 

oraz napięcia, by wszystko wyszło doskonale, 

by było czysto, jedzenie gotowe i by paczki 

z prezentami dotarły na czas. 

Może to będą święta spędzone w cieple i w słońcu, 

a może tylko we dwoje, z dala od rodziny? Może będą 

to święta, kiedy namaluję swój najlepszy obraz? 

Na te wyjątkowe wciąż czekam. 

Alicja Borkowska: 

To ja trochę tak jak Maja, choć nie wiem, czy akurat 

na wyjątkowe święta czekam. Przyjemne rzeczy 

mogą mi się zdarzać cały rok, jestem na nie otwarta 

i gotowa. Magia świąt nigdy jakoś na mnie specjalnie 

nie działała. Oczywiście jestem uprzejma i nawet 

całkiem przekonywająco potrafię udawać, że lubię. 

Śpiewam czasem świąteczne piosenki, ludzie się 

wzruszają, ale mnie samej, to nie rusza za bardzo. 

Oczywiście świętuję jak wszyscy, na wigilię tradycyjnie 

chodzę do babci, bo przecież by jej serce 

pękło, gdybym nie poszła, ale zawsze marzę o tym, 

żeby gdzieś wyjechać i się z tego wyłączyć. W dzieciństwie 

nie czekałam na żadne prezenty, rzeczy materialne 

nigdy nie miały dla mnie znaczenia. To znaczy 

chciałam kiedyś móc sobie beztrosko tankować 

do pełna paliwo i nie zastanawiać się, czy mam 

pieniądze. No i się ziściło, kur...a. Pracę dostałam w 

korpo. Miałam samochód służbowy i mogłam sobie 

lać do pełna, płacąc służbową kartą. Jakie to życie 

bywa złośliwe. Nic tak człowieka nie pogrąży, jak jego 

własne pragnienia. Szczerze współczuję mojej byłej 

szefowej, bo ona ze mnie rozpaczliwie próbowała 

zrobić dobrego korpo-pracownika. Jej starania z góry 

były skazane na niepowodzenie. Biedna kobieta. 

Zawsze umiałam wić się między paragrafami. Niby 

nie było się do czego przyczepić, a jednak nie robiłam 

tego, czego szefowa ode mnie chciała. W końcu doszłam 

do wniosku, że praca w korpo nie jest dla mnie. 

Pełny bak w samochodzie tej konstatacji nie zmienił. 

Ze świąt pamiętam jedne, gdy mieszkałam w UK. 

Raz się postarałam dla męża. Na uszach stanęłam, 

żeby wszystko było na stole własnoręcznie przeze 

mnie przygotowane. Nawet barszczyk z uszkami (ale 

nie tymi, co na nich stałam, z innymi). Mąż powiedział, 

że jego mamusia, to robiła lepszy barszczyk. 

8 9 



Ożeż ty, sobie pomyślałam, następne święta sam 

będziesz przygotowywał. No i tak jakoś od tamtej 

pory mnie nie ciągnęło nigdy, żeby się szczególnie 

starać. Bo po co? 

Ewa Ćwikła: 

Nie potrafię od razu z pełnym przekonaniem jednoznacznie 

powiedzieć, które święta utkwiły mi 

w pamięci i na czym opiera się ich niezwykłość, 

ale jedno wiem na pewno – im jestem starsza, tym 

częściej sięgam pamięcią do dziecięcych lat, kiedy 

moja mama biegła z kuchni z parującym na talerzu 

karpiem, który zresztą do dziś jest moim ulubionym 

przysmakiem, ale po przeprowadzce do Holandii 

trudno go kupić, a chęci zakupu budzą zaskoczenie. 

Na szczęście znaleźliśmy firmę sprzedającą karpie 

i mój mąż zawsze jeździ tam i przywozi go na święta. 

Jednak wracając do dzieciństwa, pamiętam fajne 

powroty z wigilii do domu, którym towarzyszyły 

z jednej strony przejedzenie, a z drugiej, wyjątkowy 

nastrój i chrzęst śniegu pod butami, ponieważ wtedy 

były prawdziwe zimy. Kiedy miałam siedemnaście, 

czy osiemnaście lat, powiedzieliśmy rodzicom, że wybieramy 

się na Pasterkę, ale tak naprawdę całą noc 

całowaliśmy się na ławce w parku. Tej wyjątkowej 

Pasterki nie zapomnimy, bo bardzo często ją wspominamy. 

Wyjątkowo wspominam także święta w Holandii, 

które pierwszy raz spędziliśmy w towarzystwie 

naszych córek i zięciów. To były bardzo fajne chwile: 

było bardzo sympatycznie i emocjonalnie…tak jak 

lubię - prosto i szczerze. Cieszyłam się, że mogliśmy 

dzielić się polskimi potrawami z holenderskimi zięciami. 

Pamiętam też pierwszy od wielu lat wyjazd 

z Holandii do Polski na święta: wtedy też było bardzo 

rodzinnie i emocjonalnie. Dzieci były bardzo szczęśliwe. 

Był karp i kluski z makiem, które zupełnie inaczej 

smakują w ojczyźnie, niż na holenderskim gruncie. 

Staram się przekazywać dzieciom wartości, które jednak 

coraz częściej są wypierane przez holenderski styl 

i nowoczesne życie. Z uwagi na to, że jesteśmy oboje 

z mężem, święta dzielimy na spędzone z dziećmi 

i z naszymi mamami. W ubiegłym roku byliśmy w 

Polsce, a w tym zdecydowaliśmy, że spędzimy je 

całą rodziną w holenderskim hotelu. Mam nadzieję, 

że moja mama dojedzie. Nie jest to pewne, bo lubi 

zmieniać zdanie. Nie mam sił, by przygotowywać 

tyle potraw, a poza tym zajmujemy od roku mniejsze 

mieszkanie. Choć w Holandii mieszkam dłużej, 

to jednak – paradoksalnie, więcej wspomnień wiążę 

z Polską odnosząc wrażenie, że można mieszkać 

gdziekolwiek na świecie, a serce i tak zostaje przy 

kluskach z makiem i karpiu… 

Żanna Gierasimowa: 

A mój stosunek do jakichkolwiek świąt nie jest jednoznaczny. 

Jeśli spojrzeć na nie z punktu widzenia 

mego zawodu, to często słowo “święta” mnie denerwuje, 

bo notorycznie słyszę, że nie w tym czasie ten 

czy tamten spektakl gramy, bo wkrótce święta albo, 

że teraz jest krótko po świętach i ludzie nie mają za 

co kupować biletów. Dodatkowo aktorzy wyjeżdżają 

do swych rodzin jeszcze przed świętami i wracają 

nie od razu po. Praca leży. Z drugiej strony – już od 

dawna nie mam wśród żywych swoich rodziców i ta 

tradycja świętowania Bożego Narodzenia w kręgu 

rodziny, którą poznałam dopiero w Polsce, wywołuje 

u mnie ciepłe uczucia, bo znajduję się z rodziną mego 

męża. Zawsze na moment wspominam dzieciństwo 

i własną rodzinę. Los zrządził, że nie zważając na to, iż 

nie świętowano w moim kraju Bożego Narodzenia, to 

w naszym domu święto odbywało się co roku, bo jest 

to dzień... moich urodzin! Tak śmiesznie się zbiegło... 

Nie mogę powiedzieć, że któreś z tych świąt zapadło 

mi w pamięć najbardziej, bo ani razu ani pies, ani kotka 

ze mną nie pogadały, więc po prostu pamiętam 

choinkę, podniecony nastrój rodziny i piękne zapachy 

z kuchni... 

Uważam, że tradycja polska, świętowanie Bożego 

Narodzenia w kręgu najbliższych jest wspaniała, 

i chętnie do niej się przyłączam. Życzę wszystkim 

pogodnych świąt, pełnych miłości... 

Krzysztof Bochus: 

Mam szczególny stosunek do Świąt Bożego Narodzenia. 

To dla mnie najpiękniejsze dni w roku. Może nie 

czekam na nie już z taką niecierpliwością jak niegdyś, 

gdy byłem małym chłopcem, gdyż pewne emocje 

zmieniają się wraz z wiekiem i coraz częściej wydaje 

się nam, że kiedyś to było jednak jakoś fajniej… Nadal 

jednak są to dla mnie dni magiczne, pełne radości, 

refleksji i celebrowania wspólnych chwil z rodziną. 

Ciągle też jestem przywiązany do naturalnej choinki: 

zawsze dużej, pachnącej igliwiem, którą dekorujemy 

wspólnie z moimi wnukami. A najbardziej magiczne 

święta? Chyba te sprzed dziesięciu lat, gdy wprowadzaliśmy 

się do nowo zbudowanego domu. Wznoszący 

go górale, czwórka braci, mieli skończyć budowę 

przed świętami. Robota i tak się ślimaczyła. A na dodatek 

kilka tygodni wcześniej wyrwali się na jakieś wesele 

w rodzinnych stronach. Impreza się przeciągnęła 

i to mocno… Wrócili dopiero po kilkunastu dniach, co 

sprawiło, że planowane wcześniej terminy zakończenia 

budowy wzięły w łeb. Dom był nieukończony. 

Dysponowaliśmy tylko prądem budowlanym. Ogrzewanie 

zapewniała dmuchawa na ropę, wykorzystywana 

wcześniej przez górali. I kominek, jedyna w pełni 

ukończona część domu. Nie zrezygnowaliśmy jednak 

i to była świetna decyzja. Wigilijny stół zastąpiły nam 

deski przykryte białym obrusem. Zapaliliśmy dziesiątki 

świec, które zbudowały nastrój. Za oknami było 

mroźnie i biało. Pachniała choinka. Wszystkie dania 

świąteczne przywieźliśmy w bagażniku. Była ryba w 

galarecie i barszcz dotransportowany w termosie. 

Łamaliśmy się opłatkiem w salonie, w którym jedynymi 

meblami były drewniane skrzynki ściągnięte 

z placu budowy. Było inaczej: bardziej pierwotnie, 

bez blichtru, prawdziwiej. Miałem wrażenie, że 

inaczej wybrzmiewały też opłatkowe życzenia: szczere 

słowa nie potrzebują prezentów, świecidełek ani rozbuchanej 

oprawy. Byliśmy tego wieczoru naprawdę 

razem, podnieceni i szczęśliwi, że zrealizowaliśmy 

swoje wielkie marzenie w postaci nowego domu, 

ciekawi przyszłości i związanych z tym emocji. Tak, to 

były niezapomniane święta. 

W imieniu redakcji 

oraz wszystkich zebranych artystów, 

życzymy Wam cudownych, wspaniałych i 

co najważniejsze magicznych świąt 

Bożego Narodzenia, 

czy też Przesilenia Zimowego (co kto woli). 

No i przepięknego, idealnego, niezapomnianego, 

szczęśliwego Roku 2020! 

10 11 



Eva Rodríguez 

Zima i Święta okiem 

hiszpanskiej ilustratorki 

www.artworkbyevarodriguez.com 

12 13 



Wiadomo, zimą jest najfajniej. U nas w Jarosławiu jest 

zawsze mróz i śniegu po pas. Samochody szurają po jezdni 

zostawiając szarobure koleiny i wzniecając fontanny brudnej 

brei, a furmanki chybocą się na zakrętach grzechocąc 

bańkami na mleko. Zimą można iść na sanki nad stary San. 

Tylko trzeba uważać, bo zjazd jarem w dół – z górki na 

pazurki – może skończyć się twardym lądowaniem w skutych 

lodem tatarakach. Ale nikt nie beczy, bo ja i koledzy 

jesteśmy już prawie dorośli. Tak samo w bitwach na śnieżki. 

A Franek to nawet znalazł tam tatarski grocik od strzały, 

tak powiedziała nasza pani. U nas w klasie prawie każdy 

chce zostać rycerzem, ale to jest stary zawód i niestety 

rycerzy już nie ma. Franek powiedział, że chciałby zostać 

takim Gagarinem i polecieć w kosmos, ale dużo uczyć 

się trzeba, a Franek woli hasać po wandołach i łapać do 

słoika końskie pijawki. No, znaczy latem, nie zimą. Kiedy 

wyszedłem z domu po śmietanę było jeszcze ciemno. Hala 

niedaleko, a na dodatek w kieszeni grzał mnie nowiutki 

banknot dwudziestozłotowy, co go dostałem od dziadka 

Cześka. Na Mikołaja dostałem. I teraz nie wiedziałem, co 

z tym szczęściem zrobić. No bo tak – w kiosku przy hali 

są plastikowi rycerze, na koniach i piesi. Ale z kolei w hali 

jest taki jeden pan, co sprzedaje gumowe pająki i węże. 

I muszę teraz wybierać. Ech, ciężkie jest życie chłopaka. 

W hali poszedłem do jednej takiej pani, co zawsze 

u niej babcia śmietanę bierze. Nalała mi całą bańkę. Taką 

małą chochelką. Zamknąłem szczelnie wieczko i szybko 

wyszedłem nie patrząc nawet w stronę kosmatych 

pająków. Przeszedłem podcieniami kamienicy na rogu. 

Mówią, że jest bardzo stara i zabytkowa. Pani też mówiła, 

bo Jarosław to starożytne miasto. Zauważyłem coś 

dziwnego. Przed ratuszem stał taki jeden pan, co wyglądał 

bardzo szykownie. Miał płaszcz z futrzanym kołnierzem 

i kapelusz. Przyglądał mi się z uśmiechem, kiedy starałem 

się nie wywrócić na ośnieżonym chodniku balansując 

dla równowagi bańką ze śmietaną. Otworzyłem ciężkie 

drzwi do kamienicy i starannie ostukałem trapery, żeby 

nie nanieść śniegu. Jeszcze przejechałem ze dwa razy 

podeszwami po skrobaczce. W środku przez prześwit na 

dziedzińcu widać było jak wielkie płatki śniegu spadają 

niespiesznie na ziemię. Na krużgankach nie było nikogo. 

Święta tuż tuż. Wszyscy się szykują. Wszedłem po 

schodach. Sąsiadka, pani Imielska znów głośno słuchała 

radia i wszystko było słychać w naszej sieni. Wszedłem do 

mieszkania. Taty jeszcze nie było. Mama i babcia krzątały 

się w kuchni, a dziadek Fryderyk mocował drzewko 

w donicy. Wysokie aż pod sufit. Z drewnianego odbiornika 

z zielonym oczkiem sączyła się muzyka Mazowsza, a potem 

spiker podawał ilość tych, no, kwintali z hektara w tym roku. 

– No, Grzesiu. Teraz pójdziemy na strych po bombki. 

– powiedział do mnie dziadek mrugając filuternie. 

Uwielbiałem ten strych. Wielki, dwupiętrowy z całym 

mnóstwem zakamarków i małych schodków. Dziadek 

hodował tam gołębie. Babcia zawsze mówiła, że dziadek 

jak czegoś nie chce zrobić, to mówi, że ma słaby wzrok, 

ale purcla to wypatrzy ze stu metrów. Na strychu pachniało 

starocią – nasza kamienica była bardzo zabytkowa 

i kryła wiele tajemnic. Stare rakiety tenisowe wyprute 

z żyłek wiszące na drewnianych powałach, zardzewiały 

rower pamietający austriackie czasy, setki pudeł kryjących 

przeróżne skarby – to wszystko można było znaleźć 

na strychu. I można by było tu siedzieć całymi dniami, 

gdyby dorośli pozwolili, ale bali się, że ktoś zaprószy 

ogień i strych był dostępny jedynie na krótko i tylko 

w towarzystwie któregoś z nich. Dziadek zabrał ze stychu 

wielkie pudła z ozdobami choinkowymi. Były tam lampki 

z małymi świeczkami, bombki, papierowe kolorowe łańcuchy 

i anielskie włosy. Jeszcze zapas ogni sztucznych, 

które zostały z zeszłego roku. Trzeba było mieć dużo 

cierpliwości, bo trudno się zapalały, ale jak już złapały 

ogień to roziskrzały się i od razu widać było, że są Święta. 

Dziadek dał mi kilka pudełek do niesienia. Jedno z nich 

skrywało Bardzo Ważne Bombki. 

W delikatnej otulinie leżały w nim dwie zielone szyszki 

i figurka świętego Mikołaja z sosenką w jednej ręce i workiem 

z prezentami zarzuconym na plecy. Były to bombki 

jeszcze z Podola, skąd przyjechali dziadkowie i miały 

ze sto lat. Z namaszczeniem położyłem to pudełeczko 

na większym pudle i poszedłem za dziadkiem na 

dół. Pech chciał, że potknąłem się szpetnie na ostatnim 

stopniu, zachwiałem się, złapałem równowagę, ale drogocenne 

pudełko zsunęło się i spadło na ziemię. Rozległ się 

chrupot – najgorszy odgłos jaki słyszałem w życiu. Dziadek 

odwrócił się i zobaczył, co się stało. Po otwarciu pudełka 

zobaczyliśmy dwie nietknięte szyszki i pogruchotanego 

świętego Mikołaja. Rozpacz. Delikatne, srebrne płatki 

z resztkami farby patrzyły na mnie jak wyrzut sumienia. 

Dziadek pocieszał mnie jak mógł. Mówił, że nic się nie 

stało, ale po przyjściu do mieszkania nie powiedział nic 

babci. Zostaliśmy związani tajemnym paktem milczenia. 

Jak w książkach przygodowych, które tak lubiliśmy z 

dziadkiem czytać. Innych ozdób było multum, więc może 

babcia nie zauważy braku Mikołaja? Jutro, w Wigilię, mieliśmy 

usiąść wszyscy przy rozłożonym stole i rozpocząć 

świętowanie. Ale jak tu świętować bez Mikołaja? Kończył 

się już ten przedświąteczny dzień, ale my z dziadkiem dalej 

mieliśmy nietęgie miny i prawdopodobnie babcia i mama 

zauważą, że coś jest nie tak. Wtedy rozległ się dzwonek 

do drzwi. 

Spojrzeliśmy z dziadkiem po sobie. Sąsiadka? Często pożyczała 

cukier na szklanki. Pewnie zabrakło jej do wypieków. 

Poszedłem za dziadkiem do drzwi przez długi przedpokój. 

Ku memu zdziwieniu w drzwiach stał ów pan, co go 

wcześniej widziałem w rynku. Trzymał kapelusz w ręku 

i widać było, że przyszedł w jakiejś ważnej sprawie. 

Uśmiechał się życzliwie i wyciągnął do dziadka rękę na 

powitanie. 

– Pozwoli pan, że się przedstawię. Nazywam się Leon Słupecki 

i jestem tu poniekąd przejazdem. Pozwoliłem sobie 

niepokoić państwa w pewnej dość istotnej sprawie. Otóż 

prowadzę tu pewnego rodzaju badania, a państwa 

mieszkanie jest kluczowym elementem tychże. – mówił 

w kunsztowny sposób, jak to dziadek później powiedział 

Przybysz pocałował babcię i mamę 

w dłoń choć ta ostatnia miała całe ręce 

w mące. Rozejrzał się po pokoju, pokiwał 

głową. Coś tam zapisał w kajecie. 

– Widzę, że szykujecie się państwo do Świąt. 

Nie będę dłużej zabierał państwu czasu. 

– Ale skoro pan przejazdem to pewnie 

nie zdąży na Wieczerzę. Zapraszamy 

serdecznie jutro z pierwszą gwiazdką. 

– pospieszyła z zaproszeniem mama. 

- Ależ tak, naturalnie, zawsze jest miejsce 

dla wędrowca przy wigilijnym stole. – potwierdziła 

babcia. 

– Pięknie dziękuję, ale wigilię spędzę we 

Wrocławiu. No, na mnie już pora, ale mam coś 

jeszcze, co to było…państwo wybaczą, wiek 

już nie ten i pamięć czasami szwankuje… Aha. 

Sięgnął do skórzanej torby zapinanej na dwa 

zamki i wyciągnął z niej tekturowe pudełko. 

– Zdaje się, że upuściłeś to kawalerze na 

schodach. Znalazłem, odnoszę. 

Spojrzałem na dziadka, a dziadek na mnie. 

Pod tekturowym wieczkiem w muślinowym 

kłębku leżała najspokojniej bombka 

w kształcie świętego Mikołaja z drzewkiem i workiem 

prezentów. Cała, nienaruszona. Dziadek zbaraniał. 

– No, tego, bardzo dziękujemy panu, ale… 

– Nie ma sprawy – jest kolegium – zażartował. – Zapewne 

pamiątka rodzinna, taki ładny drobiazg. Mam w planach 

wrócić do Jarosławia wiosną, to może sobie wtedy 

porozmawiamy dłużej, a teraz już czas na mnie. 

Zdrowych i wesołych Świąt Bożego Narodzenia państwu 

życzę! Moje uszanowanie. 

Nieznajomy obrócił się na pięcie i wyszedł do sieni 

zostawiając nas wszystkich w całkowitym osłupieniu. 

Wybiegłem za nim, ale on już schodził po schodach i po 

chwili słychać było stukot podkutych butów na dole 

w korytarzu. Spojrzałem w tę stronę, chcąc go odprowadzić 

wzrokiem, ale nie dostrzegłem nikogo. 

Słyszałem tylko to miarowe stuk, puk. 

I tak zaczęła się moja najwspanialsza przygoda w życiu. 

tak „przedwojennie”. 

14 15 



KONIEC 

Jarosław 

Rybski 

autor książek 

zatytułowanych 

“Warkot i Gromił”

Felieton 

Jarosława Prusińskiego 

Jakieś dwie dekady temu, gdym się nieopatrznie przyznał 

pewnej znajomej, że jestem całkowicie niewierzący, ta bez 

chwili namysłu odebrała mi prawo do obchodzenia świąt. 

Skoroś ateistyczna świnia, to wara ci od Bożego Narodzenia 

ŚWIĘTA ATEISTY 

dóbr jadalnych, z których będziecie chcieli wyczarować 

dwanaście wigilijnych potraw, a potem tych prawdziwych – 

mięsnych na święta… Nie ma najmniejszego sensu posyłać 

po zakupy męża. Kupi na pewno nie to co trzeba i jeszcze 

będzie zadowolony z siebie. Zamiast śmietany trzydziestki 

kupi 12%, bo pomyśli, że ze śmietaną jest jak z betonem 

– im mniejszy numer tym lepiej. O innych rzeczach lepiej 

nie wspominać. Kobiety od niepamiętnych czasów muszą 

się użerać z mężami-idiotami. Takie ich brzemię, niestety. 

Wyobrażam sobie święta w epoce kamiennej, gdy mąż 

wtaszcza do jaskini upolowanego dzika: – Tak żeś tego dzika 

maczugą wyklepał, debilu, że co ja teraz z tego mięsa 

zrobię? – wrzeszczy niewiasta odziana w skóry – Devolaja, 

to z tego nie będzie. Mielone co najwyżej. A buraki 

na barszczyk przyniosłeś? To co masz w garści, to myślisz, 

że buraki, kretynie jeden? To marchewka! Mówiłam czerwone, 

a nie pomarańczowe, daltonisto cholerny! Nie 

wiem na ile to pocieszające, drogie Panie, że wcześniej 

nie było wcale lepiej, fakt jest jednak taki, że z tymi siatami 

będziecie się szamotać same. Same je też wniesiecie 

na czwarte piętro, bo Wasz mąż-idiota umie przewidzieć 

wyniki spotkań piłkarskich meczów na pół roku do przodu, 

ale żeby zejść na dół i Wam pomóc dźwigać, żebyście 

od tych siat nie miały rąk jak szympans, to już nie. Tego 

przewidzieć nie potrafi, że Wam będzie ciężko. No, dobrze. 

Załóżmy optymistycznie, że udało Wam się przeżyć robienie 

zakupów wszelkich. Zawlekłyście z trudem, nie tylko 

nietrafione prezenty, ale też karkówkę, szynkę, buraki 

na barszcz, kapustę kiszoną i sto innych produktów, co to 

ich nawet wymieniać nie warto, bo listę macie jeszcze w 

głowie. Razem z nieznośnym poczuciem, że czegoś jednak 

zabrakło, że o czymś zapomnieliście i Wam się przypomni 

na godzinę przez Wigilią, gdy teściowa już będzie dzwonić 

do drzwi. Ona dzwoni, a Wam się nagle przypomina – Jezu! 

Nie kupiłam, karpia, o rany! A wiadomo, że teściowa bez 

karpia, to nawet do stołu nie usiądzie. Nie ma takiej opcji. 

Odwróci się na pięcie i pojedzie do innego swojego dziecka, 

takiego, co to bardziej ogarnięte jest. A Wasz mąż się na 

Was za mamusię obrazi na rok co najmniej. Oby tylko. No 

więc macie wszystko na stole z poczuciem, że jednak nie 

wszystko (karpia macałyście już ze cztery razy – JEST) i co 

dalej? No dalej, to już tylko gorzej. Trzeba wypucować dom 

od piwnicy po strych. Ma to swoje zalety, bo zwykle się 

wtedy znajdują rzeczy, których szukaliście kiedyś przez trzy 

miesiące, i które były Wam wtedy absolutnie niezbędne, 

a teraz są po nic. Więc układacie wszystko z powrotem, 

po wytarciu z kurzu, starając się zapamiętać, gdzie co 

wkładacie. Oczywiście, bezskutecznie. Za miesiąc znowu 

będziecie czegoś szukać i za cholerę sobie nie przypomnicie, 

gdzie to leżało. Nie ma takiej opcji. Jeśli macie mieszkanie, 

to chociaż raz w roku cieszycie się, że macie 54 metry 

kwadratowe zamiast 300. Cieszycie się tak aż do chwili, gdy 

przygotowane specjały trzeba będzie zmieścić w kuchni, 

co ma dwa na dwa metry. Wtedy radość trochę zblaknie. 

podobno odnalazła dziecko, co o nim była zapomniała, 

a się w jakimś kącie zakurzonym cudownie odnalazło. Nie 

bardzo w to wierzę, ale gwoli rzetelności kronikarskiej o 

tym też nadmieniam. Po pucowaniu domu na błysk, przychodzi 

czas na tradycyjne potrawy świąteczne i wypieki. 

Zwykle wtedy w całej okolicy wywala prąd i ciasto Wam 

oklapuje, jak Wasza radość ze świąt. O ile w ogóle kiedyś 

była. W ferworze bitwy o święta wydajecie komendy jak 

generał, dyrygując dziećmi i mężem: śmieci wynieś, po 

chleb do piekarni leć. Co z tego, że w sklepie taki sam. 

Z piekarni lepszy. I po raz kolejny obiecujecie sobie, że następne 

święta, to już nie ma mowy. Nikt Was nie namówi 

do takiej harówki. W życiu! Na Malediwy se pojedziecie. 

A co! Nigdy więcej takiego zapieprzu. No way! Koleżanka 

moja, gdym się z nią ideą tego felietonu podzielił powiedziała, 

że to powielanie stereotypów, że baba to do garów 

tylko. A przecież może być cudownie na odwrót. Kobieta 

może się robić na bóstwo w zaprzyjaźnionym salonie kosmetycznym, 

a przy garach może siedzieć facet. Jej mąż 

podobno siedzi i podobno jest zadowolony. Ależ oczywiście, 

że może być na odwrót. Niczego nie powielam, a jedynie 

obserwuję rzeczywistość. Za 10 lat, jeśli dożyję, może 

napiszę felieton o tym, jak faceci tyrają, a ich leniwe żony 

leżą na kanapie. Na razie to jednak nie jest norma. Póki 

co jest na odwrót – co jako samiec wstydliwie przyznaję. 

Sam, prywatnie, nie mam zdania. Czasy się zmieniają 

i role społeczne także. Teraz coraz mniej rzeczy jest oczywistych. 

Na przykład: oglądałem niedawno program randkowy, 

gdzie facet wybiera partnerkę (oglądając wyłącznie 

miejsca intymne kandydatek – reszta schowana w kapsule). 

Jedna kapsuła różni się od pozostałych. Prowadząca 

tłumaczy zdziwionemu bohaterowi programu, że to jest 

kobieta, choć ma penisa. Wygląda na to, że jestem dość 

jednak stereotypowy i banalny, bo lubię, gdy kobieta ma 

to, co mieć powinna. Co się ma oczywiście nijak do całego 

mojego wywodu o świętach. Wyraz „wywód” dziwnie 

blisko jest od tego penisa, więc czym prędzej wracam 

do świąt. Już jesteście po. Dom wypucowany, karp łypie 

na Was z półmiska, w otoczeniu barszczu i klusków. 

Są świąteczne dekoracje i pozytywny nastrój, który z siebie 

wykrzesaliście pomimo przeszkadzania dzieci i męża (lub 

żony). Upragniona wigilia rozpoczyna się od wzajemnych 

pretensji, a pies szwagierki (jak zwykle), wtyka Wam nos 

w krocze pod stołem. Rozpoczynają się tradycyjne spory 

polityczne. Wujek Janek w pięć minut zdoła się pokłócić 

z ciotką Haliną, że ta opozycja, to sama nie wie, czego chce. 

Tak się w swoim zapalczywym wywodzie rozpali i rękami 

rozmacha, że barszczyk wyląduje Wam na sukience i resztę 

Wigilii przesiedzicie w bluzie siostrzeńca. Z kapturem. 

I będziecie marzyć. Nie o prezencie żadnym od Mikołaja 

Świętego. Tylko o tym, żeby te cholerne święta się już wreszcie 

skończyły. Tylko o tym. Czego i ja Wam oczywiście życzę! [JP] 

Do siego roku! 

przesilenia zimowego znane są od niepamiętnych czasów 

i nasi przodkowie, poganie, obchodzili je jak najbardziej, 

w dodatku z choinką, świeczkami, prezentami i tym 

wszystkim, co znamy dzisiaj, dostałem po gębie. Nie 

potraktowałem tego policzka personalnie, albowiem był 

to policzek wymierzony w obronie wiary. A wiadomo, że 

w obronie wiary wszystko uchodzi i powstrzymam się od 

kąśliwych przykładów. Niech sobie po prostu będzie, że 

wolno. Nie był to ostatni policzek, który przy okazji świąt 

mi wymierzono. Wymierza mi się go nagminnie. Dość 

niezręcznie się czuję, patrząc na wylewające się z każdego 

kąta i każdej półki sklepowej symbole religijne. Jeszcze 

bardziej niezręcznie, gdy na rodzinnych wigiliach czytają 

Biblię. Dość nieswojo, gdy jedzą obowiązkową rybę, pokarm 

zakazany u Słowian oraz gdy przeinaczają wymowę 

zwyczajów, które przejęli od swoich pogańskich przodków 

(na przykład dodatkowe nakrycie nie jest dla żadnego 

wędrowca, zbłąkanego czy też niezbłąkanego, ale dla 

zmarłych – dla nich też się paliło świeczki na choince, żeby 

dusze odnalazły drogę do domu). Rozumiem, że Chrześcijanie 

mają prawo do obchodzenia starożytnych świąt 

z własną oprawą, podparte własną ideologią i własnymi 

wierzeniami. No ich to prawo, jak najbardziej. A jednak, 

to agresywne zawłaszczenie jest niczym innym, jak policzkowaniem 

ateistów czy Rodzimowierców. Ale dość już 

o tym policzkowaniu. Święta w końcu są radosne i na radosnym 

aspekcie należałoby się skupić. Radość zaczyna 

się od pre-zentów. Trzeba obdarować dzieci, rodziców, 

siostrzeńców i bratanków i sto innych osób, którym coś 

wypada kupić. Najgorzej z dziećmi, bo z reguły wszystko 

mają i prezent poniżej kilku tysięcy, to generalnie chała 

i sromota, a nie prezent. Lepiej z byle czym w ogóle nie 

startować, bo dobry humor diabli wezmą do przyszłych 

świąt, co najmniej. Poniżej smartfona za trzy tysie, to 

lepiej do domu nie wchodzić. Dzieci obdarować najgorzej. 

A kiedy już dostaną te wypasione telefony, to i tak później 

będzie wojna, żeby je od tych phonów odegnać i zapędzić 

spać. Skończy się to awanturą i wszyscy zakończą dzień 

poobrażani. Na bank. Kolejnym orzechem do zgryzienia 

są rodzice i teściowie. Rodzice nie są tak wymagający, ale 

zwykle też się nie cieszą. Teściowa po otrzymaniu własnoręcznie 

namalowanego obrazka oprawionego w ramy 

podziękuje uprzejmie, a potem powie, że brzydki. Jeszcze 

Wam każe bezczelnie go do piwnicy wynieść, bo ją nogi 

bolą z powodu żylaków. Kosmetyki okażą się śmierdzące, 

a poza tym ona uczulenie ma, biżuteria tandetna, a czytnik 

ebooków jej się nie przyda, bo i tak nie ma czasu na 

lekturę. W dodatku oczy ją bolą. Ale oczywiście za każdy 

prezent podziękuje i będzie Wam wdzięczna. A te uwagi 

poczyni z sympatii przecież. W rewanżu dostaniecie 

kosmetyki te same, co zwykle, co to ich szczerze nienawidzicie 

i zaczynacie się zastanawiać, czy tu chodzi aby na 

pewno o wymianę prezentów czy przeciwnie – o złośliwości. 

Po zakupie niechcianych i nietrafionych prezentów przy- 

– powiedziała. A gdym jej próbował tłumaczyć, że święta chodzi czas na zakupy poważniejsze, a mianowicie nabycie 

Kiedyś przy takim sprzątaniu pewna gospodyni domowa 

16 17 



Percepcja koła, 

czyli słów kilka o gdańskiej wystawie 

współczesnego MALARSTWA ARTYSTYCZNEGO 

Pierwszym projektem, który zachęcił nas do dalszych działań była 

wystawa malarstwa z nurtu realizmu magicznego zatytułowana 

Metamorfoza (www.metamorfoza.info.pl). Pokazaliśmy 

wówczas prace 48 polskich artystów tworzących współcześnie. 

Ekspozycja prezentowana była w kilku polskich miastach, gdzie za 

każdym razem cieszyła się ogromnym zainteresowaniem. Zachęceni 

frekwencją oraz pozytywnymi opiniami, postanowiliśmy udostępnić 

kolejną część naszej kolekcji. Zatytułowaliśmy ją Percepcja koła. 

Tym razem wspólnym elementem wszystkich zaprezentowanych 

36 prac będzie kształt – koło, w sztuce określane mianem tonda. 

Niestety, polska szkoła nie uczy wrażliwości na sztukę. W obecnej 

rzeczywistości, w której prym wiedzie pogoń za dobrami 

materialnymi, brakuje miejsca na chwilę refleksji i dostrzeżenie 

wartości ponadczasowych, dlatego cieszymy się, że możemy 

mieć niewielki, ale jednak znaczący wkład w popularyzację 

polskiej sztuki współczesnej, zwłaszcza wśród ludzi młodych. 

Zależy nam, aby jak najwięcej osób mogło zobaczyć na żywo, a nie 

tylko w Internecie, co tworzą współcześni artyści. Żywimy również 

nadzieję, że kolekcjonerzy skorzy będą wyznawać nasz pogląd na 

piękno, będące jedną z tych wartości, które się mnożą, kiedy się 

nimi dzielimy i zechcą pokazać swoje kolekcje. 

W projekcie Percepcja koła będzie można obejrzeć dzieła artystów 

z ugruntowaną pozycją, między innymi: Karola Bąka, Mai Borowicz, 

Tomasza Sętowskiego, Jarosława Jaśnikowskiego, Marcina 

Kołpanowicza oraz młodych, zdolnych, którzy cieszą się pewnym 

już dorobkiem jak: Anna Wypych, Alicja Rekowska, Marzena 

Machaj i wielu innych. [MK] 

Małgorzata Krużycka 

SERDECZNIE 

ZAPRASZAMY ! 

Wstęp 

wolny! 

Wernisaż pierwszej wystawy 

odbędzie się 1 lutego 2020 roku w 

Nadbałtyckim Centrum Kultury w 

Gdańsku w Ratuszu Staromiejskim 

przy ul. Korzennej 33/35 

o godz. 17.00 

Obraz olejny “METAMORFOZA, autor: TOMASZ ALEN KOPERA 

źródło: www.arteclat.com 

18 19 



Niedobrzy chłopcy, 

czyli o trudnej 

pamięci 

Chopy to pijaki, brudasy. 

Wcześniej czy później zawsze 

bez pożytku większego, 

bez większego, a w końcu 

żadnego, 

córucho barbelucho. 

Niechlubna pamięć, jedni 

twierdzą, że potrzebna, pozwala 

nie popełniać tych samych 

błędów na przyszłość, inni 

znowu, i tu jestem chyba zgodny, 

przekonani są o tym, że pamiętanie, 

zatrzymanie w bólu i rozpaczy 

nie przynosi zbyt wiele dobrego. Złe 

doświadczenia zbyt długo chowane 

w sobie prowadzą do uprzedzeń, 

wycofania, niekiedy nawet wrogości, 

bowiem człowiek zamiast przyjaciół, 

szuka kolejnego ataku, przygotowany 

jest na niespodziewany cios. 

O takiej właśnie zahartowanej do 

boju niemal siedemdziesięcioletniej 

kobiecie pisze Zyta Rudzka w swojej 

książce Krótka wymiana ognia. 

Nie boję się tego powiedzieć, 

to wymagająca literatura, czytelnik 

wyniesie dużo, jeśli sam również 

wejdzie w interakcję z tekstem, w 

prozie tej bowiem pełno odwołań do 

literatury, kultury, można by to dzieło 

nawet określić jako potężny zbiór 

Zyta Rudzka 

Krótka wymiana ognia 

W.A.B. Warszawa 2018 

spojrzeń na rzeczywistość. 

Zyta Rudzka znana chociażby z takich 

powieści jak Białe klisze, Mykwa 

czy Ślicznotka doktora Josefa, 

jest również dramatopisarką, (Zimny 

bufet). Wielokrotnie nagradzana, 

laureatka Europejskiej Nagrody Radia 

Deutsche Welle czy Nagrody im. 

Jarosława Iwaszkiewicza. Przypadła 

jej w udziale również tegoroczna Nagroda 

Literacka Gdynia w kategorii 

Proza właśnie za Krótką wymianę ognia. 

Niewątpliwie jest to literatura oryginalna, 

wykorzystująca znane lub 

mniej znane tropy kulturowe, odwołująca 

się do trudnego losu kobiety, 

która za wszelką cenę chce być 

RECENZJA 

w starszym wieku, gryzie się z myślami 

– jak zauważają czytelnicy – blisko 

Romie do bohaterek kreowanych 

przez Elfriede Jelinek, mowa tu 

między innymi o demaskowaniu stereotypów, 

kąśliwej, czasem wręcz irytującej 

postawie wobec otaczającego 

świata. Roma z pewnością nie należy 

do kobiet o łagodnym charakterze, 

jak twierdzi sama Rudzka w rozmowie 

z Justyną Sobolewską: Oddałam głos 

kobiecie starej, jest to głos drapieżny, 

poraniony, ale głos wolny. Roma 

swoją postawą może irytować, ale 

jednocześnie uświadamia nas, czytelników, 

że portret starej kobiety wcale 

nie musi być utkany z szalików robionych 

na drutach przez babcie dla 

które możemy czytać na popularnych 

kalendarzach, zdzierakach. Być może 

Rudzka szuka nowej narracji, w pełni 

kobiecej, wyzwolonej z opresji patriarchatu, 

gdzie kobieta nie musi być 

jedynie podporą dla mężczyzny. Roma 

Dąbrowska sama wybiera sobie partnerów, 

później ich porzuca, czasami 

też sama jest porzucana – wojenna 

i miłosna gra toczy się nieustannie, 

pomimo tego, że życie Romy obfituje 

w wiele porażek, nie jest to w stanie 

zachwiać jej poczucia niezależności 

i szacunku do samej siebie. 

Pierwsze pobieżne czytanie 

Krótkiej wymiany ognia pozwoliło mi 

dojrzeć niezwykły kunszt językowy, 

żonglerkę różnymi skojarzeniami 

czy dialogi wycelowane jak strzały 

z karabinu. Drugie podejście, próba 

zrozumienia trudnego losu Romy, 

zachwiało moim poczuciem bezpieczeństwa. 

Literatura spod pióra Zyty 

Rudzkiej nie usypia, drąży, podaje 

w wątpliwość, zadaje niewygodne pytania. 

Być może z tego powodu książka 

ta ma skrajne opinie czytelników, od 

zachwytu, po rozczarowanie. Raczej 

nie jest to pisanie lekkostrawne, jeśli 

miałbym użyć kulinarnych metafor. 

Roma żyje w poczuciu wiecznej straty, 

na okrągło odchodzą od niej bliscy, 

doznaje również wielu niesprawiedliwych 

uwag od swojej matki, no na 

przykład na temat pisania: Wierszyki. 

Wierszyki i wierszyki. Po co to komu? 

Roma nie jest taka, jaką chciałaby ją 

widzieć jej matka, od tego narasta w 

niej poczucie winy, złość i frustracja. 

Chora zależność od matki nie ma 

końca, trzeba też stwierdzić, że Roma 

ma zapewne syndrom DDD (Dorosłe 

Dzieci z Rodzin Dysfunkcyjnych), zabrakło 

jej troski i wsparcia ze strony 

rodzica. Stąd zresztą wynikają nieudane 

związki, bezskuteczne poszukiwanie 

oparcia w drugim człowieku. 

Moglibyśmy ulec złudzeniu, że Roma 

poszukuje tylko przygodnego seksu, 

kusi ją męski prymitywizm, seks w 

najbardziej zwierzęcej formie, pojawia 

się skądinąd skojarzenie z Kochankiem 

lady Chatterley Davida Herberta 

Lawrence’a, tam też przecież 

anegdot, ciętych dialogów, mocnych sobą. Roma Dąbrowska to poetka wnucząt. Daleko tam także do porad, 

chodziło o męski, prymitywny in- 

dla niej niechciane dziecko. Poetka ka wielką poetką była, i w takiej 

20 21 



stynkt. Nie chcę już żadnych lekarzy, 

tłumaczy, polonistów. Rozumiesz. 

Tylko prości chłopcy. Chcę się rozbierać 

przed konduktorami, leśnikami, 

technikami obróbki skrawaniem, gdyż 

afekt mnie dobije. (s. 46). Nie jestem 

jednak pewny, czy to najważniejsze, 

niebywałą satysfakcję daje Romie 

ogrywanie przeciwnika, tak jak w 

miłosnej grze. Przy krupniku zapytał 

mnie o imię, przy mielonym o stosunek 

pracy, po kompocie byliśmy 

już umówieni na stosunek (s. 89). 

Miłość ze Stefanem skończyła się 

tak jak inne: Stefan pragnął miłości 

dozgonnej, a moją filozofią była 

fizjologia (s. 92). Oprócz wojennej 

retoryki, jest nieprzerwanie u Rudzkiej 

swoista gra słów. Nic się nie wydarzyło. 

Nic nie było. Każdy wskoczył 

do swojego okopu. Żadnych śladów 

walki. Tylko rany wylotowe (s. 62). 

Takie ubieranie miłosnych wzlotów 

i upadków w kostium wojenny być 

może pomaga Romie niejako zdystansować 

się do poczucia odrzucenia, 

które ku utrapieniu, towarzyszy jej 

bez przerwy. Roma nie ma szczęścia 

do związków, kolejne próby kończą 

się niewypałem, żeby użyć tej wojennej 

metaforyki. Związek z Mateuszem 

kończy się, na horyzoncie pojawia się 

rywalka Manuela, dzielnie wpisująca 

się w patriarchalny obrazek. Tam 

właśnie Manuela będzie sprzątać, 

piec, wekować, czekać na podjeździe, 

mocować się z wiecznie zacinającą 

się bramą, tam będzie rozkładać uda 

i pobierać pożądany materiał genetyczny 

(s. 27). Takiego życia prawdopodobnie 

nie chce Roma, powiedzmy 

szczerze, bądź co bądź niezależna poetka, 

kobieta przejmująca ster, sama 

dostarczająca sobie pokus i podniet. 

Warto mieć jednak na uwadze, że to 

jej partner Mateusz odchodzi i znajduje 

chwile ukojenia przy innej kobiecie 

- Roma w tej sytuacji mogłaby mieć 

realne powody do tego, by zadręczyć 

się takim obrotem spraw. Przeżywa 

bardzo, chociaż maska przyzwoitości 

nie pozwala jej na uzewnętrznienie 

wszystkich odczuć. Żeby tego było 

mało, jest jeszcze Mamulka, Roma to 

wykreowana przez Rudzką egzystuje 

w negacji, jej wartość jest cały czas 

umniejszana. Córka Romy, Zuzanna, 

po osiągnięciu dojrzałości, ucieka 

z domu, Roma nieustająco poszukuje 

córki, wynajmuje nawet detektywa. 

Wspomina jej próby – Zuzanna to wybitna 

pianistka, chociaż wspomnienia 

te nie przynoszą nic dobrego. Rudzka 

przyznała, że tworzy nas brak, z braku 

możemy się wyłonić, ukształtować, 

dlatego też Romie brakuje dosłownie 

wszystkiego: drugiego człowieka, 

wsparcia. Roma żyje w roztrzaskanym 

świecie, o dziwo, nie brak jej pewności 

siebie, wiele kobiet załamałoby 

się w połowie drogi, Roma jest 

tutaj trochę pomnikowa, ze spiżu. 

Swoistym paradoksem 

w Krótkiej wymianie ognia jest to, że 

Roma będąc poetką stwarza światy 

równoległe, korzysta z pamięci, ale 

jednocześnie łapie się na wspominaniu, 

bolą te powroty. To kokon, z 

którego nie potrafi się wydrzeć. Tak 

prezentowana jest Roma na spotkaniu 

autorskim: Poetka. Podglądaczka 

istnienia. Doskonała w anatomii 

przedmiotów. Sekcji rzeczy. Odgrzebywaniu 

istnień. Dmucha w popiół. 

Wychwytuje fragment. Ukryty zarys. 

Nieważny detal. Schowany szczegół. 

Nieśmiały ślad. Zatartą poszlakę. 

Zapomniany trop (s. 33). Pisanie, 

a już szczególnie pisanie poezji, spełnia 

tu funkcję terapeutyczną, tylko 

w jaki sposób Roma ma się otrząsnąć 

z ciężaru przeszłości, powiedziałbym 

nawet teraźniejszości, poszukuje 

córki, spotyka się z byłym partnerem 

po samobójczej śmierci Manueli. 

Działalność twórcza chyba nie za 

wiele dobrego wnosi, samej postaci 

Romy dodaje za to jakiś koturn, 

w tym swoim poetyckim przedstawieniu 

Roma jest groteskowa. Mówię 

niezbornie. Lubią to. Kobieta, która 

pisze wiersze nie może być normalna. 

Tworzę legendę i nie pękam. Chociaż 

nacięcie jak stąd do dzieciństwa 

(s. 34). Groteskowość, klisze w 

przedstawianiu poetyckich tematów, 

pięknie, poetycko, obrazkowo. Można 

by powiedzieć, Roma Dąbrows-

pozie ory i splendory, chyba zastygła, życie prywatne jest jednak to jednak 

koślawość, życie publiczne, niezdarność, honory deforlogi 

celne jak pociski w samo serce, dla siebie. Jak dobrze jednak wiemy, 

Językowa różnorodność, diadziczoną 

pamięcią, starością, obca 

pozie chyba zastygła, jest jednak 

rozdźwięk, 

rozdźwięk, życie publiczne, honory i 

i splendory, macja, matka życie mówi prywatne do Romy to córucho jednak teatralna stylizacja, Roma jest tekturowa, 

nakręcana jak pozytywka, jest świadoma starości, nie jest to 

przed sobą uciec się nie da. Kobieta 

splendory, życie prywatne to jednak 

koślawość, barbelucho. niezdarność, Ta sama kobieta, deformacja, zgoła 

koślawość, niezdarność, deformacja, 

matka odmienne mówi sposoby do Romy kreacji, córucho trochę barbelucho. 

lustro zmieniające Ta sama kobieta, proporcje, zgoła które od- 

język ma to wszystko roznieść od język, deformacja wykoślawienie, od- 

jak sztuczność, odnosi się wrażenie, że dla niej naturalny stan – pokazuje to 

matka mówi do Romy córucho barbelucho. 

Ta sama kobieta, zgoła odmienne 

sposoby kreacji, trochę jak 

mienne można spotkać sposoby w kreacji, lunaparku. trochę jak środka. Kobieta ma nawet wizję swojego 

pogrzebu, dalej jest tam jednak że cielesność, erotyka w Krótkiej wywołania 

do mięsa, rzekłbym nawet, 

lustro Chociaż zmieniające jest pokusa, proporcje, aby na które chwilę 

lustro zmieniające proporcje, które 

można odpocząć spotkać od Romy, w lunaparku. nie schodzi ona koturn, szablon, okrągłe pochwalne mianie ognia jest jakaś taka mięsna, 

można spotkać w lunaparku. 

jednak Chociaż z pierwszego jest pokusa, planu, aby narracja 

pieśni na cześć zmarłej poetki, w podtytuł powieści mógłby brzmieć 

Chociaż jest pokusa, aby na chwilę odpocząć 

od Romy, nie schodzi ona jed- 

chwilę jest w odpocząć zasadzie od dwutorowa, Romy, nie schodzi 

gwałtowny ona jednak potok z pierwszego myśli oraz Mamul- 

planu, nieuświadomiony być może głód świadoma śmierci, chociażby przez 

Roma, tym poczuciu pustki jest ogromny, Opowieść o mięsie. Roma jest również 

nak z pierwszego planu, narracja jest 

narracja ka i jej jest nawoływania w zasadzie do studzienki, dwutorowa, 

powrót Roma, do tragicznych gwałtowny czasów potok myśli wojny. Mateusza za męża, tak jak się bierze ki, która zresztą stwierdza: Przeżyłam 

miłości. Brak miłości. Wzięłam sobie okrutne doświadczenia swojej mat- 

w zasadzie dwutorowa, Roma, gwałtowny 

potok myśli oraz Mamulka i jej 

oraz Deficyt Mamulka fabuły, i wątki jej nawoływania gubią się, dialogi, 

cięte riposty, powrót widoczne tragicznych elementy zastanowienia (s. 119). Widoczna jest związana z wysiedleniami Niemców 

do coś z głodu – szybko, zachłannie, bez i zgniłam. Pojawia się tu trauma 

nawoływania do studzienki, powrót 

studzienki, 

do tragicznych czasów wojny. Deficyt 

czasów niczym wojny. ze sztuki Deficyt teatralnej. fabuły, Niebywałym 

gubią walorem się, dialogi, tej prozy cięte jest riposty, język, w Roma dąży do tego bezustannie, powie 

obumieranie, Roma, wprost 

wątki 

tutaj potrzeba bliskości, akceptacji, z ziem odzyskanych. Życie to właści- 

fabuły, wątki gubią się, dialogi, cięte 

riposty, widoczne elementy niczym 

widoczne moim odczuciu elementy na tym niczym zresztą ze sztuki polega tyka się o przeciwności, odrzucenie, ujmując, pakuje się na śmierć, przeżywa 

śmierć swojej matki, powraca to 

ze sztuki teatralnej. Niebywałym walorem 

tej prozy jest język, w moim 

teatralnej. koncept tej Niebywałym powieści - na walorem krótkich zdaniach, 

jest które język, jak w przyznaje moim odczuciu sama Rudz- 

na dałam mu serce, a on zwrócił mi je znamienite ubranie na śmierć, temat 

tej w końcu o samą siebie. Kiedyś od- 

prozy 

odczuciu na tym zresztą polega koncept 

tej powieści - na krótkich zdani- 

tym ka, zresztą pisze się polega najdłużej. koncept Wyznaczają tej powieści 

one krótki – na krótkich oddech zdaniach, bohaterki, które rytm dawał resztę; teraz zaszedł mi drogę śmiercią jest chyba też oswajaniem 

tak niechlujnym gestem, jakby wy- 

tabu w wielu domach. Oswajanie ze 

ach, które jak przyznaje sama Rudzka, 

pisze się najdłużej. Wyznaczają 

jak wielkiego przyznaje miasta. sama Czasem Rudzka, trudno pisze się nadążyć 

za Wyznaczają Romą, błyskawiczne one krótki dialogi, od- Miłość, dlaczego z czasem przeradza a raczej wiecznej straty. Wracam do 

(s. 137). 

z przegraną, bilansem zysków i strat, 

najdłużej. 

one krótki oddech bohaterki, rytm 

dech gra skojarzeń bohaterki, i aluzji, rytm wielkiego niespodziewane miasta. 

puenty, Czasem szermierka trudno nadążyć słowna: za Romą, jowniczka, są niezagojone rany, do uszu, proszków na sen, czopków na 

się w ból i cierpienie? Roma to wo- 

miasta, do mieszkania, do zatyczek 

wielkiego miasta. Czasem trudno nadążyć 

za Romą, błyskawiczne dialogi, 

błyskawiczne Całe noce z jąkającym dialogi, gra się skojarzeń radiem. stygmat, teatralne pozy, brak poczucia 

zakotwiczenia, Roma wiecznie mowy detronizacyjnej, złożonych na 

hemoroidy, tych wszystkich insygniów 

gra skojarzeń i aluzji, niespodziewane 

i aluzji, Głos spikera: niespodziewane puenty, szermierka 

To brzydki słowna: kraj z piękną historią. ucieka, nie może oswoić się z dzie- 

krzyż w szafce nocnej (s.132). 

puenty, szermierka słowna: 

Całe noce z jąkającym się radiem. 

To piękny kraj z brzydką historią, odpowiadam 

Całe noce z (s. jąkającym 100). się radiem. Pogodzenie ze śmiercią, zawieszona To brzydki kraj wojna, z piękną na historią. szali po- 

Głos spikera: 

Głos spikera: 

nad zwierzęcym instynktem To piękny przeważył kraj z brzydką rozsądek. historią, Czy odpowiadam 

(s. 100). 

Takich To brzydki „smaczków” kraj z piękną jest historią. w tekście o 

wiele To piękny więcej kraj - mam z brzydką nawet wrażenie, historią, pamięć musi aż tak boleć? Człowiek z czasem przyzwyczaja 

się do straty, ubywania, miałkości rzeczy do- 

że odpowiadam to sposób na (s. obronę 100). nie tyle przed 

Takich „smaczków” jest w tekście o 

ludźmi, chociaż Roma została wiele czesnych. 

wiele więcej - mam nawet wrażenie, 

razy zraniona, Takich „smaczków” co przed gorzką jest rzeczywistością, 

o wiele życiem, więcej które – mam okazało nawet się 

w 

że to sposób na obronę nie tyle przed 

tekście 

ludźmi, chociaż Roma została wiele 

wrażenie, pasmem klęsk że to i rozczarowań. sposób na obronę Krótkie, Kiedyś chciałam się zabić, ale tylko podarłam swoje 

razy zraniona, co przed gorzką rzeczywistością, 

życiem, które okazało się 

nie błyskawiczne tyle przed ludźmi, hasła, niczym chociaż strzały Roma z wiersze. Teraz bardziej wspominam, niż oddycham. 

została pistoletu, wiele w jakiejś razy mierze zraniona, utrzymują 

równowagę gorzką rzeczywistością, psychiczną, pozwalają ży- 

co Częściej skreślam, niż zapisuję. pasmem Backspace klęsk i rozczarowań. jest Krótkie, moją 

przed 

ojczyzną (s. 53). 

błyskawiczne hasła, niczym strzały z 

ciem, na potrzebny które okazało dystans. się pasmem Zapewne klęsk to 

pistoletu, w jakiejś mierze utrzymują 

równowagę psychiczną, pozwalają 

i też rozczarowań. kreacja, ta Krótkie, proza aż błyskawiczne 

kipi od wyrazistych 

niczym uwag o strzały świecie z i pistoletu, ludziach, Jednoznacznie wynika z tego, że Roma nie chce odzie- 

hasła, 

na potrzebny dystans. Zapewne to 

w nie jakiejś wiadomo, mierze czy utrzymują to życie w równowagę 

a może psychiczną, poezja w pozwalają życiu, przepis na po- 

na 

poezji, dziczonej pamięci. Traumy, też urazy, kreacja, pogarda ta proza i aż odrzucenie 

kipi wyrazistych 

uwag o świecie i ludziach, 

trzebny zdrowy, dystans. potrzebny Zapewne balans, harmonię to też i bolą, pamięć jest przytłaczającym balastem – zamiast 

nie wiadomo, czy to życie w poezji, 

kreacja, spokój - ta za tym proza Roma aż kipi tęskni, od ciągle wyrazistych 

tego brakuje. uwag o świecie i ludziach, dzi, uczy podejrzliwości i nienawiści. zdrowy, potrzebny Z trudną balans, pamięcią harmonię 

jej pokazywać nowe lepsze rozwiązania – izoluje od lu- 

a może poezja w życiu, przepis na 

nie Językowa wiadomo, różnorodność, czy to życie dialogi w poezji, celne 

trudno się pogodzić. Trudno i spokój żyć, dlatego - za tym Roma życie tęskni, Romy ciągle to 

a jak może pociski poezja w samo w życiu, serce, przepis teatralna 

jej tego brakuje. 

zdrowy, stylizacja, potrzebny Roma jest balans, tekturowa, harmonię nakręcana 

- jak za tym pozytywka, Roma tęskni, sztuczność, ciągle drogi chyba nie ma. 

nieustanne wymazywanie, pozbywanie się siebie. Innej 

Językowa różnorodność, dialogi celne 

i spokój 

jak pociski w samo serce, teatralna 

jej tego brakuje. 

Robert Knapik 

22 Renata Cygan 

23 



Gwiazdka 

spadła na 

Takiej kumulacji „trzynastek” na poetycko-muzycznym 

„DACHU”, jaki organizowany jest od ponad 8 lat 

w klubie „Ona” – jeszcze nie było. Spotkanie – 113, 

odbyło się 13-go ( w dodatku w piątek), odbieraliśmy 

trzynastą międzynarodową antologię „Poplątane 

ścieżki”, która właśnie przyjechała z drukarni. 

Powinien pech wyzierać z każdego kąta. Tymczasem… 

Było pięknie. Uroczyście, poetycko, 

muzycznie, świątecznie, mikołajkowo, 

wesoło. 

A w pigułce wyglądało to tak: Pan Paweł Wesołowski 

z Departamentu Mecenatu Państwa Ministerstwa 

Kultury i Dziedzictwa Narodowego uhonorował 

dwóch naszych kolegów. Eugeniusz Orłow, prezes 

Rady Głównej SAP, otrzymał Brązowy Medal 

“Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Kazimierz 

Linda (Stalowa Wola) otrzymał odznakę 

honorową “Zasłużony dla Kultury Polskiej”. 

I oto kolejny wigilijny 

„DACH” ocieplił magią i 

przeszedł do albumu, jak 

minione. 

Uroczysty wieczór petów, 

muzyków, pisarzy, atystów 

o różnych pasjach, przytulonych 

do galerii „Ona” 

w Warszawie, wieńczący 

kolejny rok spotkań. 

Spotkań pod parasolem 

Stowarzyszenia Autorów 

Polskich (O/Warszawski II), 

skupiającego twórców 

z całej Polski i wielu krajów 

takich jak: Anglia, Niemcy, 

Litwa, Szwecja, Dania, 

Holandia, Australia. 

Było zatem niecodziennie. Promowaliśmy naszą 

XII antologię – „ZADUMA”. Wszystko odbyło się w 

całkowitych ciemnościach, utwory recytowało ponad 

20 autorów – jednym ciągiem, był to szczególny 

poetycki spektakl. Całkowicie inny odbiór 

poezji, w skupieniu, bez bodźców zewnętrznych. 

No i…znakomite ćwiczenie pamięci. 

Muzycznie ubarwili wieczór bardowie – Joanna 

Jagiełło, Wojciech Gęsicki i Marek Korzemski, 

a kiedy pojawił się Mikołaj z workiem pełnym 

prezentów (do którego każdy miał obowiązek 

przedtem coś przynieść) – obudziło się w biesiadujących 

dziecko i świąteczna aura zapanowała 

do końca spotkania. Spotkania, urozmaiconego – 

zgodnie z „DACHOWĄ” tradycją. 

Wyśmienite potrawy, serwowane przez gospodarzy 

– Grażynę Dąbrowską i Dariusza Kowalskiego, 

zawsze zaskakuja pomysłowością, smakiem, wyglądem. 

Na dobranoc – były życzenia, życzenia, jak 

w zżytej, szanującej się i szczęśliwej rodzinie… 

DACH 

Wanda Dusia Stańczak 

Prezes Stowarzyszenia Autorów Polskich O/ 

Warszawski II 

24 25 



Anioł zmarznięty 

Pstryk! 

Pastorałka klubowa 

deszcz już nie kapie ścisnął mróz srogi 

porozrzucała zima puch biały 

zmarznięty Anioł pogubił drogi 

błądził po świecie boży dzień cały 

ujrzał na niebie gwiazdę pod wieczór 

która nowinę światu głosiła 

poszedł za światłem choć nóg już nie czuł 

gwiazda go do nas przyprowadziła 

r: 

usiądź aniele tu między nami 

gorącym barszczem ogrzej swe ręce 

wspomóż w kolędzie, otul skrzydłami – 

nas gdy śpiewamy o dziecinie w stajence 

posiedział Anioł kolędę nucił 

ogrzał się wreszcie najadł do syta 

cieszył się widząc gdzie okiem rzucił 

jak świat małego Jezusa wita 

kiedy odpoczął Panu na chwałę 

poszedł, lecz przedtem obiecał szczerze 

że będzie czuwać nad nami stale 

słowa dotrzyma, mocno w to wierzę 

Przemysław Wróblewski 

świątecznie 

miasto skapuje w dłonie snu 

gęstym syropem 

aromatem gorzkiej czekolady 

kolędą wspomnień 

ciepłem świateł 

za zimowymi oknami 

obraz choinki 

wracającej dzieciństwem 

obwieszonej radością 

ulotnością kolorów 

bielą lukrowanych życzeń 

opłatkiem najpierwszym słowa 

milknie na koniuszkach rzęs 

słodyczą chwili 

szeptem lampek na śniegu 

ciszą ciemności 

mocnym iglastym zapachem 

na obrzeżach płomienia 

Małgorzata T. Skwarek-Gałęska 

Tryska radością pachnący grudzień 

świerkowym światłem grzeje prezenty 

dłonie udają serdeczność wielką 

tylu szczęśliwych i wniebowziętych 

Życzeń lawina wszystko zalewa 

I nie omija wiedźmy sąsiadki 

Nie są zdradzane ni zapomniane 

kochane żony kochane matki 

Usta opłatek zamyka szczelnie 

Kłamstwom obelgom i prawdzie wszelkiej 

Wielkie wyzwania kurczą się w ciszy 

A małe słówka stają się wielkie 

Tryska radością pachnący grudzień 

Świerkowym światłem grzeje prezenty 

tyle w nas dobra co życia w lampce 

pstryk i znikniemy ze świata świętych 

Wanda Dusia Stańczak 

Cicha noc 

Rodzinne Święta 

Te rodzinne święta są o tym, 

jak wypełniać bliskością tęsknoty 

na Szyndzielni, Magórce czy Błatniej 

jest dziś jaśniej – tak dziwnie jaśniej, 

jakby niebo trącało ziemię, 

więc się ziemio na lepszą przemień 

i rozkwitaj dobrocią, rozkwitaj, 

na ulicach, w parkach i w błękitach, 

i w uśmiechach… Nie tylko od święta 

zapamiętaj ten czas – zapamiętaj, 

kiedy błądzisz po krętych ulicach, 

to zachwycaj się pięknem, zachwycaj, 

które w bliźnich, w drzewach, w kamieniach… 

I przemieniaj się w dobroć… Przemieniaj, 

gdy Dziecina na ziemię przychodzi, 

by się lepszy człowiek w nas rodził 

i marzenie odwieczne ziścił 

o Miłości – bez nienawiści… 

Juliusz Wątroba 

Cicha noc 

Polskie dzieci umierają 

ze śmiechu 

przed telewizorami 

Cicha noc 

Afrykańskie dzieci umierają 

z głodu 

przed pustymi miskami 

Marek Porąbka 

Kolęda 

Jezusek maluśki 

nam grzesznym odpuści, 

bo kocha nas wszystkich 

i ładnych i brzydkich. 

I wszystkie dzieci 

o białych buziach, 

o czarnych buziach, 

o śniadych buziach, 

ślepych, kalekich, 

w cierniach i w różach. 

Jezusek naguśki, 

zrodzony w stajence, 

zimniutkie ma nóżki, 

gorące ma serce. 

Do serca tuli 

dzieci z in vitro, 

starców w jarmułkach, 

duchownych z mitrą, 

tych, co kochają 

w innych wymiarach, 

konie na stepach, 

robaki w szparach, 

biednych, bogatych, 

gładkich, tęczowych, 

wesołków w kratkę 

i smutne wdowy 

głodnych za stołem, 

rannych z Aleppo, 

tych pod kościołem 

i tych pod mekką. 

Czci cyrylicą, 

kocha abdżadem, 

wielbi jidyszem, 

świeci przykładem. 

Jezusek-dziecina 

dygocze, jak trzcina, 

z nadzieją że w ludziach 

współczucie obudzi. 

Renata Cygan 

26 27 



Próżna pastorałka 

wśród nocnej ciszy 

nikt jej nie słyszy 

może bezkarnie 

do reszty zmarnieć 

wieść o tym niosę 

by się jej losem 

ktoś jednak wzruszył 

śnieg sobie prószy 

Weneckie myśli… 

wywiesiłem myśli 

białe 

pstrokate 

czyste 

proste 

jak pranie 

na sznurze 

po samobójstwie 

bez pętli 

luźno 

jak w Wenecji 

pomiędzy oknami nienawiści 

miłości 

one w słońcu 

odbijają się 

kolorowym dywanem 

na wodzie 

ocierają się 

o krawędzie 

domów 

łodzi 

ludzi 

Grzegorz Spis 

dzisiaj w betlejem 

tyle się dzieje 

a ja na skróty 

psu szyję buty 

Agnieszka Smugła 

Mała 

syryjska dziewczynka 

czeka na 

Pierwszy Znak 

z Nieba 

zielone drzewko 

w Jej myślach 

spełnia 

najskrytsze życzenia 

Chciałaby lalkę, 

sukienkę... 

Dorodny kawałek chleba 

I Pokój, 

spokój i ciszę 

Zaklętą w bombce 

tęsknotę 

pustynny wiatr 

ciągle zwiewa 

Anna Czachorowska 

28 Renata Cygan 

29 



(…) mam ze swoimi książkami 

tak, jak kobiety z dziećmi - 

najpierw długa ciąża, 

a potem poród, 

Kiedyś wpisywano zawód do dowodu osobistego. 

Co Ty miałbyś wpisane? Pisarz? 

Chyba miałbym wymowną kreskę. Żeby nazwać 

się pisarzem, trzeba chyba należeć 

do jakiejś organizacji zrzeszającej literatów, 

a ja nawet nie wiem, jak się ona nazywa. 

Niektórzy autorzy, gdy zaczynają pisać 

nową powieść, rozpisują wszystko na kartkach, 

robią plan, a dopiero potem skrupulatnie 

zapełniają strony tekstem. Inni piszą 

chaotycznie, a później głowią się, żeby z tego 

zrobić powieść. Zaliczam się do tej drugiej 

grupy, a jak jest u Ciebie? 

Zawsze się śmieję, że mam ze swoimi 

książkami tak, jak kobiety z dziećmi – najpierw 

długa ciąża, a potem poród, czasem 

bardziej, a czasem mniej bolesny. Zbieranie 

pomysłów, opracowanie fabuły, elementów 

akcji, stworzenie postaci trwają 

całymi tygodniami. Zapisuję wtedy miliony 

karteczek, w których potem z reguły nie potrafię 

się połapać. Kiedy uznam, że pora 

przelać ten cały chaos na papier, zasiadam 

do komputera i wtedy już nie ma przebacz 

– piszę codziennie, choćby nawet kilka zdań. 

Napisałeś książkę z Magdą Witkiewicz. 

Prawdę mówiąc ja bym chyba nie potrafił 

pracować z kimś do spółki. Pisanie to mój 

świat, moja przestrzeń. Nie umiałbym ich z 

kimś dzielić. Jak Tobie się to udało? Dzięki 

wyjątkowości Magdy, czy po prostu 

potrafisz wpuścić kogoś do swojego świata? 

czasem 

bardziej, 

a czasem 

mniej bolesny 

Nie jestem egoistą i lubię się dzielić. Poza tym na etapie, 

kiedy tworzyliśmy z Magdą Pudełko z marzeniami i Biuro M, 

nasze światy miały zbiór wspólny. Na tyle duży, że dało się 

z niego wykreować także ten powieściowy. Pisanie to 

bardzo samotna robota – jesteś ty, komputer, w moim 

przypadku też szklanka z mocną, czarną herbatą i mieszanka 

orzechów, które ponoć dobrze wpływają na pracę mózgu. 

I tyle. A kiedy piszesz z kimś, to masz wrażenie, że nawet 

jeśli jest daleko, a w przypadku Magdy dzieliło nas pół 

Polski, to i tak ci w jakiś magiczny sposób towarzyszy. Lubię 

to uczucie i dlatego jestem otwarty na dalszą współpracę. 

Czy zdarza Ci się być utożsamianym ze swoimi bohaterami? 

Nie zaatakowała Cię na przykład jakaś starsza pani na 

spotkaniu autorskim tekstem typu: „Wstydziłby się Pan. 

Jak pan mógł porzucić tę dziewczynę?” 

Nie pamiętam, żeby ktoś u mnie kogoś rzucał. 

Moi bohaterowie raczej mordują i nie, raczej 

nikt mnie nie podejrzewał o dokonanie jakiejś zbrodni. 

Myślę, że to jest domena aktorów. To oni dają granym 

przez siebie postaciom swoją twarz, głos, sylwetkę 

i inne charakterystyczne cechy. A pisarze są na 

szczęście ukryci za klawiaturą. Może to i lepiej? Rynek 

pisarski w Polsce jest trudny. Wielu świetnych autorów 

latami wysiaduje pod drzwiami wydawnictw. 

wywiad z 

Marzeniem Alka jest 

objechać cały świat, 

a na stare lata 

zamieszkać na 

jednej z wysp 

Morza Śródziemnego. 

A tam już tylko pisać, i 

pisać, i pisać, i pisać… 

Alkiem Rogozińskim 

Twórca powieści kryminalnych i obyczajowych. W swoich powieściach 

morduje zawsze z przymrużeniem oka i uśmiechem na twarzy. Zadebiutował 

w marcu 2015 roku komedią kryminalną Ukochany z piekła 

rodem, która zdobyła pierwsze miejsce na liście kryminalnych bestsellerów 

księgarni Empik.com. Jednak prawdziwą popularność przyniosła mu komedia 

sensacyjna Jak Cię zabić, kochanie?, nominowana przez portal Lubimy 

Czytać w 2016 roku w plebiscycie Książka roku (kryminał, sensacja, thriller). 

Rok później podobną nominację zdobyła powieść Do trzech razy śmierć. 

Dwie jego książki - Lustereczko, powiedz przecie i Zbrodnia w wielkim mieście 

– zdobyły pierwsze miejsca w plebiscycie internetowym Zbrodnia z 

przymrużeniem oka, a w 2019 roku powieść Raz, dwa, trzy... giniesz ty! 

doczekała się inscenizacji teatralnej. Nakład napisanych przez niego powieści 

przekroczył już ćwierć miliona egzemplarzy. 

30 31 



a bardziej obyczajowa. Pozwalam sobie 

czasem na takie skoki w bok. Poprzednio miało 

to miejsce w Jak Cię zabić, kochanie? i Zbrodni 

w wielkim mieście. Oczywiście, jest tam 

wątek kryminalny, ale tym razem nie będzie 

on najważniejszy. Na pierwszym planie 

znalazła się kwestia wierności małżeńskiej, 

zdrady, ukrywania swoich żądz 

i problem, czy niewierność można wybaczyć. 

A jeśli nie, to jak ją najlepiej ukarać. 

Będzie się dużo działo, to mogę obiecać. 

Magiczne święta Bożego Narodzenia 

Alka Rogozińskiego. Które wspominasz 

najczęściej? 

Mam nadzieję, że takie jeszcze ciągle przede 

mną. Ale wykorzystam tę okazję, aby złożyć 

życzenia Czytelniczkom i Czytelnikom. Dużo 

miłości, zrozumienia, zdrowia, marzeń, 

które będą się spełniały nie tylko przy 

pierwszej gwiazdce na niebie oraz, oczywiście, 

samych tylko pasjonujących lektur! 

Jeśli coś wam w 

duszy gra i macie 

przekonanie, że 

jest to dobre, 

po prostu 

przelewajcie to 

na papier 

i czekajcie na 

„swój 

moment” 

Jak Tobie udało się je wyważyć? Szczęście czy talent? 

Trudno mi to rozstrzygnąć. Swój debiut zawdzięczam 

pani Bogusi Genczelewskiej z Wydawnictwa Melanż, 

która dostrzegła potencjał w powieści, którą 

jej wysłałem i postanowiła dać mi szansę, za co jestem 

jej niezmiernie wdzięczny. Plik z pierwszą powieścią 

wysłałem w sumie do sześciu wydawnictw, 

w tym jednego, które oferowało wydawanie książek 

w trybie tradycyjnym albo za pieniądze autora. 

Otrzymałem stamtąd wiadomość, że powieść im 

się bardzo podoba, w związku z tym wydadzą ją 

za… i w tym miejscu była odpowiednia kwota, którą 

miałbym im zapłacić. Dzisiaj wiem, że za tę sumę 

można było wydrukować dwa razy więcej egzemplarzy 

niż mi zaproponowano i jeszcze by starczyło 

na jakąś małą promocję. Dlatego przestrzegam 

początkujących twórców: zastanówcie się, zanim 

się na coś takiego zdecydujecie. Czasem lepiej 

poczekać i wydać książkę w tradycyjny sposób, niż 

eksperymentować. Nie mam nic przeciw self-pubishingowi, 

ale widzę w nim sens tylko wtedy, kiedy 

ma się już wyrobioną markę i swoją grupę czytelników. 

Doskonałym przykładem jest tu Katarzyna Michalak, 

której książki kupują tysiące wielbicielek i która 

może sobie pozwolić na samodzielne ich wydawanie, 

bo po prostu lepiej na tym zarobi. W przypadku młodego 

pisarza nie ma to sensu. No chyba, że wydawnictwa 

self-publishingowe zaczną przeznaczać większe nakłady 

na promocję autorów. O, proszę, w ten sposób 

zamiast odpowiedzieć na pytanie, wygłosiłem 

przemowę na temat rynku księgarskiego. Cały ja! 

Masz jakąś radę dla początkujących pisarzy? 

Tak naprawdę tylko jedną: piszcie i się nie zniechęcajcie. 

Ani odmowami ze strony wydawnictw, ani 

złymi recenzjami, ani tym, że nie od razu sprzedacie 

sto tysięcy egzemplarzy powieści. Jeśli coś wam 

w duszy gra i macie przekonanie, że jest to dobre, po 

prostu przelewajcie to na papier i czekajcie na „swój 

moment”. 

Wiem, że interesujesz się historią Starożytnego 

Rzymu. Kiedy napiszesz książkę o tej tematyce? 

Zaplanowałem ją na 2021 rok. I choć zdaję sobie 

sprawę, że jak człowiek coś planuje, to gdzieś tam 

wysoko w Królestwie Niebieskim wszyscy mają 

ubaw, to jednak postaram się zrobić wszystko, aby 

tak się stało i powieść ujrzała wtedy światło dzienne. 

Powiesz Czytelnikom kilka słów o swoim najnowszym 

projekcie, nad którym teraz pracujesz? 

Moja nowa powieść będzie mniej kryminalna, 

Dziękuję za rozmowę! 

Rozmawiał: Jarosław Prusiński 

32 33 



Po kilkutygodniowej, zawodowej 

podróży, wszedł wreszcie do 

mieszkania. Od kiedy pamięta, zawsze 

zacinał się klucz drzwi od domofonu, 

czasami wystarczało kilkanaście 

sekund mocowania z zamkiem, 

a niekiedy już był bliski kapitulacji 

i miał ochotę zadzwonić do któregoś 

z sąsiadów. Tym razem zastanawiał 

się już nad tym od kiedy wysiadł 

z pociągu. Niby nic, ale pogoda 

była dosyć nieprzyjemna. 

Zaczął padać pierwszy grudniowy 

śnieg. Trochę przedwcześnie 

i byłoby nawet uroczo, gdyby 

nie przeraźliwie zimny i silny 

wiatr. Dlatego kwestia zamka 

wydawała się tak istotna i urosła 

w głowie do niewyobrażalnego 

problemu. Poszło jednak gładko, 

za pierwszym przekręceniem. 

Może wreszcie naprawili – pomyślał 

wspinając się na czwarte piętro. 

Jeszcze tylko drzwi do mieszkania i już 

czuł się podobnie jak większość ludzi 

na wczasach. Od zawsze lubił ten moment. 

Zamykając drzwi, zostawiał za 

nimi wszelkie sprawy. Wtedy opadała 

adrenalina, przychodziła ulga i nieodparta 

ochota nacieszenia własnym 

azylem. Wprawdzie przyjechał tylko 

na kilka dni, ale na początku nigdy 

nie myśli się o tym, że pojutrze trzeba 

będzie znowu przekręcić zamki z drugiej 

strony na kolejne dwa, trzy tygodnie. 

Jeszcze nie pora by o tym myśleć. 

Zresztą za niecałe dwa tygodnie 

znowu przyjedzie i akurat będą święta. 

Pomieszka trochę dłużej. Może 

jeden, może dwa dni dłużej. Zobaczymy, 

nie wykluczone, że wytarguje 

ze zlecającym cały tydzień. Wchodząc 

do mieszkania, od lat powtarzał 

wszystko – buty zaraz po wejściu, 

wierzchnie ciuchy z rozmachem na 

krzesło. Nieważne jak się ułożą, grunt 

by nie spadły. Robił to w pośpiechu, 

więc i tak lądowały na podłodze. 

Zrobione po drodze szybkie zakupy 

i korespondencję wyjętą ze skrzynki 

wrzucał na blat kuchenny. Przechodził 

do pokoju, siadał w wygodnym 

fotelu, włączał kanał informacyjny 

telewizji, od której przez ostatnie kilkanaście 

dni był odcięty i czekał, aż 

włączony po drodze czajnik zasygnalizuje 

głośnym wrzeniem, że można 

już zalewać kawę. Zwykłą tradycyjną 

plujkę z fusami, za którą tęsknił 

bardziej niż za żywymi obrazami 

kanałów informacyjnych. W podróżach 

skazany był na dworcowe automaty, 

sieciowe kawiarnie z dobrym, 

mocnym espresso i hotelowe zestawy, 

gdzie też zwykle serwowano jakąś opcję 

z ekspresu. Bardzo je lubił, lecz domowa 

zalewajka zasypana fusami do 

poziomu jednej czwartej kubka – czyli 

dawny popularny “szatan”, była już 

rytuałem powrotów i biła na głowę 

najlepsze espresso świata. Oczywiście, 

w jego subiektywnej skali. Jeśli 

się tak zdarzało to po kilkunastu 

dokładnie ten sam rytuał. Zrzucał dniach braku zleceń, ponownie tęs- 

autor książki pt. “Z dna”. 

34 35 



knił za espresso, ale teraz, ten moment 

należał do tej zwykłej “małej 

czarnej”. Nawet jeśli wracał późno, 

co wielokrotnie się zdarzało, to i tak 

nie zmieniał kolejności. Zresztą organizm 

tak przywykł do tego trunku, 

że nie miał najmniejszych kłopotów, 

by wypić ją tuż przed snem. Gorzej 

byłoby, gdyby trafił w miejsce, gdzie 

o poranku nie może tego zrobić. Tym 

razem jednak nie włączył telewizora. 

W ciszy czekał aż się zagotuje 

woda. Kilka tygodni temu rozstał się 

z Klaudyną. Do tej pory nie mógł się 

pozbierać, nie mógł przestać myśleć, 

czemu odeszła, czemu bez słowa. Po 

prostu. Gdy wpadł poprzednim razem 

– doskonale to pamięta, był szósty 

grudnia – niezły “Mikołaj” - pomyślał 

zdejmując ze ścian wszystkie jej 

zdjęcia. Pięknie oprawione portrety, 

z rożnych etapów ich pięcioletniego 

związku. To było tak 

trudne, jakby chował do grobu 

kogoś najbliższego. Mimo, 

że dwa lata wcześniej zrobił 

kapitalny remont mieszkania, 

z wymianą tynków i malowaniem 

ścian, to pomimo świeżości 

ściany, kontury po jej portretach 

zostały. Przeraźliwie zabolały 

swą pustką, w każdym 

widział jej twarz i na każdym inną 

minę; udawaną srogość, śmiech, usta 

ułożone w pocałunek, gdy siedzi za 

biurkiem w pracy, śpi wtulona w poduszkę, 

czy to gdy pokazała mu język. 

Nawet gdy jej nie ma, to jest – pomyślał 

– trzeba będzie zamalować te 

fragmenty, puste obrysy ramki bolały 

bardziej, niż niedawne fotografie. 

Obracał w palcach wyjętego z paczki 

papierosa. Zapalniczka leżała tuż 

przed nim, ale zapobiegliwy palacz, 

ma porozkładane pudełka zapałek 

po całym mieszkaniu. Kiedy to się 

zaczęło? – pomyślał, kiedy zaczął 

się upadek, czegoś tak pięknego? 

Wzrok zatrzymał na leżących nieopodal 

zapałkach. Kłóciliśmy się często, 

ale to były spory personalne, nikt 

nikomu niczego nie wytykał. Jeśli już 

to eufemistycznie można to nazwać 

zaciętą wymianą poglądów. Bardzo 

to w niej cenił, dyskutowała na argumenty, 

merytoryczne nie personalnie, 

a spierali się o wszystko. Od 

polityki do klimatu. Daleko im było 

jednak do powszechnie rozumianych 

sporów politycznych. Pasjonował ich 

cały świat, wiec i polityka w kłótniach 

była szersza niż granice kraju. Oczywiście 

nie udało się uciec od kłótni 

o ich własnej przeszłości. Marcin 

nie był święty, mimo dobrego 

wykształcenia, spędził jakiś czas w 

więzieniu, popadł w nałogi, alkohol, 

narkotyki. To ona wyciągnęła go 

za uszy z tego bagna. Była z nim w 

najtrudniejszych momentach. Może 

to ją przerosło? Znowu poczuł ukłucie, 

to czuły punkt – zabolała tęsknota. 

Ta, którą tak wypierał. Akurat ten 

mechanizm miał opanowany, jako 

trzeźwy nałogowiec wiedział jak 

wyrzucić z pamięci bolesne zdarzenia. 

Jak “wymazać” z pamięci wszystko, 

co niewygodne. Ale tego nie potrafił. 

Wzrok zawiesił się na pudełku 

zapałek. Zaczęło świtać mu w głowie. 

Nie, ona nie przestała go kochać, 

ale wiedziała, że z jego podejściem do 

świata, nie mają przyszłości. Fakt, był 

lekkoduchem i mimo, że już dawno 

przekroczył czterdziestkę, to wciąż 

chodził w krótkich spodenkach. 

Nieodpowiedzialny, duży chłopiec. 

Odchodziła powoli, dopiero teraz to 

zauważył przyglądając się zapałkom. 

Odbierała mu siebie, podobnie jak 

wyciąga się je z pudełka. Z początku 

nie widać, nikt nie jest w stanie 

zorientować się, że kilku ubyło. 

A to rzadsze spotkania, wizyty, telefony. 

Potem w wirze pracy, któremu 

oddał się całkowicie, zaprzepaścił 

szansę. Nie zwracał uwagi, gdy zostało 

ich już kilka na dnie. Zwalał to, 

na obowiązki, zarówno swoje jak 

i jej. Był pewien, że gdy skończy terminowy 

projekt, to uda się wszystko 

odbudować. Przecież to właśnie 

dla niej podjął się tej pracy, chciał 

już budować powoli zręby bytowej 

pewności. Mieli swój święty rytuał. 

Zawsze rano i wieczorem, tuż przed 

snem,wysyłali sobie pewne symbole, 

znaki wiadome tylko im. Pierwszy 

oznaczał “miłego dnia kochany” 

drugi “śpij dobrze”, każde zawierały 

wyznanie. Wszystkie nadzieje prysły, 

gdy wyjęła ostatnią zapałkę. Pewnego 

wieczoru nie przyszła wiadomość, 

nie było też rano. Następnego dnia 

już wiedział, że to koniec… 

To był bolesny moment, którego 

nie dało się nie zauważyć, nie 

dało zrzucić na karb pracy, zajęć 

i jej zobowiązań. Spojrzał jeszcze na 

ususzone róże wiszące wokół jednej 

z lamp w rogu pokoju. Za każdym 

razem, gdy przychodziła, witał ją 

tymi kwiatami, zawsze w tym samym 

kolorze. Nie zawsze mogła je jednak 

zabrać, wtedy zostawały i je suszył 

zdobiąc nimi jednocześnie lampkę. 

Pięć lat wspólnego życia, równie 

dziwnego, jak dziwny i niespotykany 

był ten związek. Woda w czajniku 

zaczynała coraz głośniej bulgotać, 

znak, że zaraz się wyłączy i najwyższa 

pora zalać kawę. Poszedł do kuchni 

– sypiąc ją dostrzegł – w stercie 

urzędowej korespondencji – tradycyjną 

kopertę, inną od pozostałych. 

Odstawił filiżankę, czajnik już się 

wyłączył, czuł że to od niej. Po prostu 

wiedział. Szybkim ruchem wyciągnął 

ją spod pism urzędowych i tych z administracji. 

Poznał jej charakter pisma. 

Rozerwał w pośpiechu kopertę, 

przeczytał i ogarnęła go radość. Były 

tam tylko cztery słowa: “Czekaj na 

mnie, wrócę”, a pod spodem dopisek: 

“PS - Kocham Cię...” [PJ] 

Piotr Jastrzębski

Wybrane przez Dianę Żarów – 

Mariola i Grzegorz, 

to dwie barwne, artystyczne 

dusze, które połączyła miłość 

do sztuki i do siebie nawzajem. 

Malują, prowadzą teatr 

Księżyc i Latarnia Magiczna 

oraz Teatr Tańca Marioli Ptak. 

W jednym z najbliższych numerów 

rozmowa z nimi, a teraz kilka 

baśniowych obrazów autorstwa 

Grzegorza Ptaka. 

Więcej informacji na: 

www.ptak.art.pl 

36 37 



Grzegorz Ptak 

38 39 



Święta Bożego Narodzenia coraz bliżej, 

dlatego myślimy już o ozdobach, prezentach, kolacji 

wigilijnej i spotkaniach z rodziną. 

Jak ten świąteczny, magiczny czas spędzają 

kobiety na emigracji ? 

By się tego dowiedzieć do zwierzeń nakłoniłam 

pięć przedstawicielek płci pięknej, mieszkających 

poza granicami naszego kraju. Oto one: 

Daria Skiba – od ponad trzech lat przebywa w Irlandii. 

Autorka, blogerka, pracownik polskiego sklepu, a prywatnie 

szczęśliwa narzeczona i mama uśmiechniętej Leny. 

Agata Kelso-Burzyńska – od 1992 roku przebywa 

na emigracji. Wychowała dwoje dzieci. Spędziła 

dziesięć lat w Londynie, a od 2000 roku mieszka 

w Holandii z ukochanym partnerem i kotem imieniem 

Lennon, pracując w ISE (Międzynarodowej Szkole Średniej). 

Jolanta Kosowska – od czternastu lat mieszka 

w Niemczech. Jest lekarką od jedenastu lat praktykującą 

w drezdeńskiej przychodni przyjaznej dla cudzoziemców. 

Lubi pisać, fotografować i podróżować. Prywatnie mama 

trójki dzieci, w tym najmłodszego, niepełnosprawnego 

Piotrusia. Do „rodziny” należy jeszcze: koń Celta, kot Beza 

i Burunduk Rojber. 

Agnieszka Zakrzewska – od ponad siedemnastu 

lat mieszka na emigracji w Królestwie Niderlandow. 

Lubi nazywać Holandię Krainą Tulipanów i Wiatraków, 

albo jeszcze zabawniej, Deszczowców. Niedoszły prawnik. 

Z zamiłowania polonistka, z wyboru rekruterka. Jej życiowe 

motto brzmi: „Im dłużej czekasz na przyszłość, tym będzie 

krótsza”, dlatego nie czeka, działa i spełnia marzenia. 

WITAM SERDECZNIE DROGIE PANIE! 

Ciekawi mnie bardzo jak organizujecie 

i spędzacie Święta Bożego Narodzenia? 

Czy zachowujecie polskie tradycje typu: czekanie 

na pierwszą gwiazdkę i przygotowywanie 

dwunastu potraw? 

I w końcu: czy tęsknicie za Polską? 

Daria: 

Święta Bożego Narodzenia zawsze były moimi ulubionymi. 

Pierwsze spędzone w Irlandii były bardzo trudne, chociaż 

i kolejne do łatwych nie należały. W tym roku Gwiazdkę 

spędzamy sami i czuję, że to będą najtrudniejsze święta – 

tylko nasza trójka: ja, narzeczony i nasza córeczka. 

W Irlandii ciężko jest czekać na pierwszą Gwiazdkę, 

a to za sprawą mało sprzyjającej aury za oknem – zazwyczaj 

wtedy pada i niestety nie jest to śnieg, a deszcz. 

Na wigilijnym stole nie może u mnie zabraknąć czerwonego 

barszczu z uszkami (wersja z kapustą i grzybami), 

smażonego karpia, sałatek jarzynowej i śledziowej 

w śmietanie, bigosu i gołąbków (to na pierwszy dzień 

świąt). Również zawsze w moim domu jadło się białą 

kiełbasę z chrzanem lub ćwikłami, a do tego coś słodkiego 

- piernik, makowiec, albo i karpatka. Zależy na co 

naszła nas ochota. Kilka dni przed świętami przygotowujemy 

z córką szybkie pierniczki: Mała uwielbia wycinać 

kształty foremkami, a później godzinami je dekorować. 

W Irlandii bardzo szybko rodziny ubierają choinki 

i przystrajają domy. W domu rodzinnym zawsze w Wigilię 

ubierałyśmy z siostrą choinkę. Tutaj jednak robimy 

to wcześniej, bo dłużej można nią nacieszyć oczy. 

Obchodzimy Święta tak, jak w Polsce, a przynajmniej staramy 

się: słuchamy kolęd, spotykamy się z bliskimi, dzielimy 

się opłatkiem i zawsze mamy przy stole dodatkowe miejsce. 

Irlandczycy z kolei świętują zupełnie inaczej niż my. 

Wigilia tam to normalny dzień. Mieszkańcy idą do pracy, 

choć zazwyczaj wtedy pracują krócej. W domach 

zapalają świece, a wieczorem zasiadają do postnej kolacji. 

Potrawy rybne są wtedy bardzo mile widziane. 

W nocy Mikołaj zakrada się do domów i zostawia prezenty. 

Najważniejszy dla Irlandczyków jest pierwszy dzień świąt. 

Tego dnia dzieci budzą się zadziwiająco wcześnie, bo pod 

choinką czekają już na nich upominki. Irlandczycy świętują 

rodzinnie – spożywają wspólny świąteczny obiad, gdzie 

na stole nie może zabraknąć pieczonego indyka, szynki 

i irlandzkiego puddingu. To jedyny dzień (o ile się nie mylę), 

gdy pozamykane są praktycznie wszystkie sklepy i nawet 

puby! Drugiego dnia świąt do domów mogą zapukać 

irlandzcy kolędnicy – Wrenboys. Zbierają oni datki na cele 

dobroczynne, a według tradycji, jeśli nie przekaże się im 

pieniędzy – sprowadzi się na siebie nieszczęście w nowym 

roku. 

Agnieszka Ciach – od dziewięciu lat mieszka w UK i 

pracuje jako facilitator w National Star College, a po godzinach 

dodatkowo wciela się w rolę Network marketera Prywatnie 

matka oraz właścicielka kota o imieniu Mruczek. 

Również po kolacji wigilijnej obdarowujemy się prezentami. 

40 41 



Agata: 

Moja rodzina żyje w rozsypce: mama w Polsce, syn w Londynie 

więc Wigilia jest dla nas ważną okazją do spotkania 

się… Mam kuku na punkcie choinki: co roku zmieniam 

projekt i kolor dekoracji. Ostatnio zamieniłam zieloną 

choinkę na białą. Do wigilijnej kolacji w Holandii zasiadamy 

o zmroku, o Gwiazdce nie ma co marzyć – zazwyczaj 

o tej porze roku jest tu bardzo pochmurno… Jeśli 

chodzi o nasze wigilijne menu, to dwunastu dań raczej 

nie ma, ale potraw z pewnością tyle się nazbiera: kilka 

rodzajów śledzika na przekąskę, zupka (często dwie, jeśli 

są goście): grzybowa i barszczyk z uszkami. Rybka – różna, 

w zależności co się kupi. Z karpia dawno zrezygnowaliśmy: 

poza Polską nikt chyba nie sprzedawał żywego, 

teraz być może by się znalazł, ale w naszej rodzinie nikt 

nie ma ochoty go mordować. Poza tym obowiązkowo kapusta 

z grochem, mistrzowsko przygotowana przez moją 

mamę, ziemniaczki, sałatki... z tradycyjnych deserów 

czasem robimy makuchę (tak się chyba nazywa): deser 

z mielonego maku, bułeczki i bakalii, lub – jeśli uda się 

kupić – dobry sernik. Sama nie mam talentu do pieczenia. 

Próbowałam, wierzcie mi…, ale zawsze kończyło się 

łzami. 

Jolanta: 

Mieszkam w Niemczech od 2006 roku i jak do tej 

pory tylko raz spędziłam święta tutaj, bowiem zawsze 

wtedy jedziemy do Polski, do domu, do swoich. Zresztą 

nie tylko my. Jak Święta to u siebie, w domu, 

w Polsce, z tradycyjną wigilią, z dwunastoma potrawami, 

z nakryciem dla niespodziewanego gościa, z sianem pod 

obrusem, opłatkiem, ciepłymi życzeniami, prezentami 

pod choinką, pasterką i kolędami. Tak było u prababci, 

babci i mamy…W tym roku znowu pojadę na święta 

do Polski. W Saksonii święta i okres przedświąteczny wyglądają 

odrobinę inaczej niż w Polsce. Saksończycy cieszą 

się nie ze świąt, a na święta. Przeżywają i świętują każdą 

niedzielę adwentu. Ta radość oczekiwania jest dla nich 

najważniejsza. Czasami mam wrażenie, że ważniejsza

niż same święta. Czterotygodniowy czas adwentu obfituje 

w zwyczaje i symbole. Już od pierwszego dnia palą 

się w oknach łuki adwentowe. Na stołach goszczą wieńce 

wykonane z gałązek świerku lub sosny, z czterema świecami, 

które przypominają cztery niedziele adwentu. 

W pierwszym tygodniu zapala się jedną świecę, w drugim 

dwie i tak dalej, a obok wieńców stoją piramidy bożonarodzeniowe. 

Saksończycy ubierają choinki na początku 

adwentu i rozbierają je zaraz po świętach. Bardzo 

znana jest drezdeńska Stolla – strucla bożonarodzeniowa: 

drożdżowe ciasto z rodzynkami i marcepanem. 

Na saksońskiej wigilii je się sałatkę kartoflaną, różnego 

rodzaju pieczone kiełbasy i potrawy z kapusty kiszonej. 

Nie je się karpia. Tradycyjnym daniem w pierwszy dzień 

Świąt Bożego Narodzenia jest pieczona gęś. Życzenia 

są składane bez dzielenia się opłatkiem. Nie ma przy 

stole miejsca dla niespodziewanego gościa. Pod talerze 

kładzione są monety, co ma zapewnić dostatek przez 

cały nadchodzący rok. Muzykuje się wspólnie śpiewając 

kolędy i pastorałki. Najczęściej słychać „Cichą noc, świętą 

noc”. („Stille Nacht, Heilige Nacht!”) i „Kling Glöckchen 

klingelingeling”. 

Agnieszka: 

Najbardziej brakuje mi w Holandii polskich świąt. Boże 

Narodzenie tutaj ma zupełnie inną oprawę i inny smak 

niż w Polsce. Holendrzy nie celebrują Wigilii i nie dzielą 

się opłatkiem. Śpiewanie kolęd i Pasterka są im nieznane. 

Najważniejszym wydarzeniem w grudniu jest przybycie 

do kraju świętego Mikołaja, zwanego Sinterklaasem. 

Nie pojawia się on bynajmniej na saniach zaprzężonych 

w renifery, a na statku przypływającym z.. gorącej Hiszpanii. 

Wieczorem cała rodzina spotyka się przy kolacji, dzieci 

śpiewają i recytują specjalnie napisane na tę okazję 

wierszyki, za które dostają drobne prezenty. Zwykle są to 

czekoladowe literki (zwyczajowo pierwsza literka imienia 

obdarowanego), malutkie okrągłe ciasteczka Kruidnootjes 

i korzenne lub anyżowe kosteczki zwane Pepernoten. 

Na święta nie przygotowuje się specjalnych potraw. Staram 

się zawsze zapraszać moich holenderskich przyjaciół 

w pierwszy dzień Bożego Narodzenia i przyrządzam im ulubione 

pierogi z kapustą i grzybami oraz czerwony barszcz. 

W takie dni tęsknię najbardziej. Za zapachem choinki, 

skrzypieniem śniegu pod butami w drodze do kościoła, 

za bliskością i kolędami. Lulajże Jezuniu to jedna z moich 

ulubionych… 

Agnieszka Ciach: 

„To już?!” – tym pytaniem – zdziwieniem, większość 

ludzi rozpoczyna sezon świąteczny w UK, który wypada 

coraz wcześniej: w tym roku już końcem sierpnia można 

było kupić pierwsze bombki czy łańcuchy na choinkę. 

Anglicy uwielbiają 

kartki. 

Wypisują je namiętnie, 

dlatego w ich domach 

zobaczycie całe 

wystawki. 

Saksończycy cieszą się 

nie ze świąt, 

a na święta. 

Holendrzy 

nie celebrują 

Wigilii i nie dzielą się 

opłatkiem. 

a czasami całe alejki zachęcające do kupowania. Obsesja 

zakupowa czas start! Ozdoby, światełka, renifery, 

dziadki do orzechów… Anglicy bardzo chętnie poddają 

się duchowi konsumpcjonizmu. Znam osoby, które biorą 

pożyczki, by kupić WSZYSTKO z dziecięcej listy prezentów, 

a po całej imprezie zostają tylko sterty kartonów i śmieci 

wylewające się z koszy i wzmożony ruch na grupach 

sprzedażowych, gdzie można pozbyć się niechcianych 

upominków. Wymiar duchowy świąt widoczny jest głównie 

u starszych, którzy stanowią większość obecnych na angielskiej 

Mszy świętej, albo u imigrantów z krajów katolickich. 

Młodsze pokolenie raczej nie wybierze się do kościoła 

i nie podzieli opłatkiem. 

Jak zatem wyglądają Święta w angielskiej rodzinie? 

Większość domów już na początku grudnia, odwiedza Elf 

on The Shelf, który szpieguje dla Mikołaja i robi psikusy: 

rozwija rolkę papieru toaletowego czy rozsypuje mąkę. 

Elf znika zaraz po świętach, by wrócić następnego roku. 

Kreatywniejsze mamy robią z dziećmi gingerbread house, 

czyli domki z piernika przybrane lukrem. Słuchanie kolęd 

to raczej rzadkość, ale za to hity takie jak All I Want For 

Christmas Is You w wykonaniu Mariah Carey, czy A Holly 

Jolly Christmas Michaela Buble, rozbrzmiewają wszędzie. 

Nie można zapomnieć o sweterkach świątecznych, 

noszonych bardzo chętnie przez wszystkich, nie tylko 

przez dzieci. Są one obowiązkowym strojem na imprezach 

firmowych, które stanowią przyczynek do tego, żeby 

się zrelaksować i dobrze bawić. 

Przygotowania do Bożego Narodzenia to głownie zakupy, 

zakupy i jeszcze raz zakupy. Anglicy uwielbiają kartki. 

Wypisują je namiętnie, dlatego w ich domach zobaczycie 

całe wystawki. Na zewnątrz też musi się dziać: światełka, 

renifery, dmuchany Mikołaj… Im więcej, tym lepiej, jednak 

niekoniecznie ładniej. Dzień wigilijny spędzany jest 

w pidżamach, a nowy trend Christmas Eve Box staje się 

coraz bardziej popularny. W tym „pudełku wigilijnym” 

znajdują się istne atrakcje: słodkości, gorąca czekolada, 

film na DVD (Grinch lub Chichitty Chitty Bang Bang 

u starszego pokolenia), a także jedzenie dla renifera 

i, oczywiście, pidżama! Dzieci przed pójściem spać, szykują 

ciasteczka oraz mleczko dla Santy i jedzonko dla Rudolfa. 

W Boże Narodzenie czeka wszystkich otwieranie prezentów 

i obiad w gronie rodziny. Na stole, zamiast dwunastu 

dań, króluje wielki faszerowany indyk, podawany 

z pieczonymi ziemniakami, brukselką, marchewką i korzeniem 

pietruszki, a także sos żurawinowy, który jest 

przepyszny! 

Na deser Christmas pudding, czyli ciasto z bakaliami, orzechami, 

czekoladą i rumem. 

Podczas obiadu często mocno zakrapianego alkoholem, 

członkowie rodziny dzielą się Christmas Crackers, czyli 

strzelającą niespodzianką świąteczną. Jest nią kolorowa 

papierowa tubka z umieszczoną w środku niespodzianką, 

eksplodująca podczas otwierania. W środku zawsze 

znajduje się papierowa korona, którą każdy zakłada na 

głowę. W drugi dzień świąt, czyli Boxing Day, wszyscy idą 

na wielkie zakupy. Sklepy robią tak olbrzymie przeceny, 

że nawet korki na ulicach nie zdołają odstraszyć Anglików. 

Po świętach czas na odpoczynek: przeliczenie zawartości 

portfela i czekanie na Nowy Rok. Niektórzy biorą urlopy 

i jadą w ciepłe miejsca, inni odwiedzają rodzinę. Może 

się wydawać, że w tym szale zakupów Anglicy zagubili 

religijny wydźwięk Bożego Narodzenia, jednak jedno 

muszę im przyznać – wszyscy, nawet największe angielskie 

marudy zaczynają się w tym czasie uśmiechać i są po 

prostu milsi. 

Boże Narodzenie 

tutaj ma zupełnie 

inną oprawę i 

inny smak niż w 

Polsce. 

Dziękuję serdecznie za podzielenie się 

z nami Waszymi historiami. Muszę przyznać, 

że się wzruszyłam i poczułam tę tęsknotę… 

Przyjmijcie od redakcji Post Scriptum 

życzenia zdrowych, wesołych i pełnych 

miłości Świąt Bożego Narodzenia. 

Rozmawiała: Ewelina Kwiatkowska-Tabaczyńska 

prowadząca bloga Zaczytana Ewelka. 

Po Halloween już istny szał. Wszędzie stawiane są półki, 

42 43 



Przy Placu MDM 

Choć brzmi to jak bajka, to nią nie jest, wiem, bo 

tak się składa, że poniższa historia 

przydarzyła się akurat mnie, ale zapewne niewielu 

z Was w nią uwierzy… 

Zdarzyło się to blisko dwadzieścia lat temu, gdy 

po powrocie z niedawno zakończonej wojny w byłej już 

Jugosławii, na jakiś czas zrezygnowałem z pracy w dziennikarskim 

zawodzie. Wspomnienia z tej wojny, tego co 

tam widziałem, niekiedy uczestniczyłem, były tak mocne, 

że wszelkie krajowe tematy, pomysły czy reportaże wydawały 

się niewarte uwagi, a co dopiero pisania o nich. 

Jedyne, co udało mi się jeszcze zrobić to napisać i w 

miarę sprawnie wydać książkę traktującą o tym konflikcie. 

Wydaniem i dystrybucją zajęło się jedno z bardziej 

prestiżowych wydawnictw, co nie powiem, napawało 

mnie pewną dumą. Doprowadziliśmy sprawy do końca 

– książka poszła w świat i zaczęła żyć własnym życiem, 

a ja powoli i o tym zapominałem. Gdy nie pamiętałem już 

o niczym, całkowicie się zatraciłem. Dałem się ponieść 

nałogom. Bez hamulców i asekuracji. Byłem już po 

rozwodzie i było mi wszystko jedno. Włóczyłem się wiec po 

świecie, pijąc na umór w rożnych miastach u znajomych 

w hotelach lub melinach. Póki były pieniądze, wszystko 

wydawało się w porządku. Bardziej chcąc niż nie 

chcąc, zapijałam się na śmierć. Marzyłem, by któregoś 

razu nie ocknąć się po libacji. Nie piszę obudzić, bo zatraciłem 

pory dnia i nocy. Budziłem się i piłem, piłem 

tak długo, póki nie zasnąłem. Wylądowałem w końcu 

w Warszawie - po kilku dniach ostrego melanżu w stolicy 

spłukałem się wreszcie do zera. Popłynęły wszystkie 

zarobione wcześniej pieniądze. A nie było ich mało. 

W końcu stałem wraz z dwoma kumplami na placu MDM 

bez grosza i patrzyłem z chodnika w okna jakiejś drogiej, 

eleganckiej restauracji. Pruszył lekki śnieg, nawet miło było 

popatrzeć, jak ludzie dźwigają zapakowane świąteczne 

prezenty. Nie znałem dokładnej daty, ale według tego, 

co widziałem, nadchodziły święta. Ktoś niósł choinkę, 

w licznych butikach wzmożony ruch, a prawie każdy wychodził 

z czymś w ładnie zapakowanym pudełku, lub 

specjalnej torbie z Mikołajami, gwiazdką i tym wszystkim, 

z czym kojarzą się święta Bożego Narodzenia. Przeszywało 

mnie upiorne zimno będące konsekwencją zarówno 

niskiej temperatury, mroźnego wiatru, ale – przede 

wszystkim – ulatującego z organizmu alkoholu. Gapiłem 

się na tę restaurację przypominając sobie, że jeszcze nie 

tak dawno sam bywałem w niej gościem. Wpadałem 

na obiad, albo zapraszałem znajomych. Niedaleko stąd była 

jedna z kilku redakcji, w której pracowałem, zaliczanych 

do najbardziej opiniotwórczych, a zarobki przewyższały 

moje potrzeby. Życie układało się pięknie. Wojna jednak 

skutecznie przerwała tę sielankę. Nie czułem ani żalu, ani 

rozczarowania. Tylko ten przenikliwy ziąb. Nie miałem też 

pomysłu dokąd pójść i kogo odwiedzić. Zresztą i tak, jeśli 

nie było to pijackim złudzeniem, trafiłem na termin tuż 

przedświąteczny, co zdawały się potwierdzać pootwierane 

sklepy, wystrój miasta i ci ludzie z prezentami. 

Jedyne, co czułem to lekką zazdrość, że mają gdzie 

pójść, ten obraz w mojej głowie wyidealizował ich rodziny. 

Taka projekcja własnych pragnień.. Tak czy inaczej, 

nie był to dobry moment składania niezapowiedzianych 

wizyt niedawnym znajomym. Tym bardziej, że było nas 

trzech, przecież nie zostawię kumpli na łasce najbliższej 

ławki. Galerie handlowe dopiero raczkowały i najbliższa 

to chyba była Promenada. To też nie miało znaczenia, 

bo nawet gdyby już funkcjonowały, to i tak nie miałbym 

o tym pojęcia. Jedyne co nam zostało to dworzec centralny. 

“Poratuje pan złotówką?” – zapytał mijający mnie żebrak. 

Popatrzyłem na niego chyba lekko rozbawionym 

wzrokiem, przecież widać było, że sam jestem mocno 

skacowany, zżulony, i nie wyglądałem jakbym wyskoczył 

spod prysznica. Fakt, miałem na sobie markowe ubrania, 

ale były już mocno zapuszczone po tych wszystkich 

wcześniejszych podróżach, pociągach, autobusach 

i melinach. Zdziwił mnie, ale ponieważ zwykle odpowiadam, 

gdy ktoś się domnie zwraca, to i jemu odpowiedziałem 

– “Chłopie, nie widzisz, że ledwo się na nogach 

trzymam? Przecież dałbym sobie rękę obciąć za ćwiartkę, 

a za piwo palca”. Zatrzymał się i przeszył mnie 

wzrokiem – “Nie masz pieniędzy?” – zapytał –“Ani grosza” 

– odpowiedziałem. “To masz” wcisnął mi w dłoń 

Włóczyłem się więc po świecie, 

pijąc na umór w rożnych miastach u znajomych 

w hotelach lub melinach. 

monetę i poszedł dalej. Nie było tego dużo, odebrałem 

to jako symboliczny gest. W otwartej dłoni przyglądałem 

się dwudziestogroszówce, którą mi wręczył. Nie wiedziałem, 

śmiać się, płakać czy pójść do lombardu zastawić 

ostatnią cenną rzecz jaka mi została, czyli telefon. 

W trakcie podejmowania decyzji, gdy już byłem skłonny 

ruszyć jak najszybciej do znanego mi lombardu przy ulicy 

Emilii Plater, telefon ten zadzwonił. Oczywiście, odebrałem 

natychmiast. Był to dyrektor wydawnictwa, które 

wydało moją książkę. Powiedział, że hurtownie przesłały 

mu część pieniędzy i chciałby się ze mną na bieżąco rozliczyć. 

Zapytał, kiedy będę w Warszawie, ewentualnie 

czy wolę przekazem, czy na konto. Niemalże krzyknąłem 

z wrażenia: powiedziałem mu, że jestem w centrum 

i w ciągu pół godziny dotrę. Po tym rozliczeniu, kupiłem 

sobie ćwiartkę wódki, by jakoś dojść do siebie zostawiając 

część kasy kolegom, którzy cierpieli jak ja, po czym 

wsiadłem w pociąg i pojechałem do domu, by następnego 

dnia zgłosić się na odtrucie. To był przełom. Bez trudu 

odbudowałem pozycję i finansową stabilizację, jednak 

do zawodu dziennikarza wróciłem dopiero po dziesięciu 

latach, a po odtruciu i pierwszej terapii zająłem się 

handlem obrazami. Otworzyłem galerię w Kazimierzu Dolnym. 

Trafiłem na złoty okres tej branży i naprawdę szybko 

zarobiłem niewielką fortunę. Ale to już temat na osobne 

opowiadanie… 

Piotr Jastrzębski – autor książki pt. “Z dna” 

44 45 



Osiem cytatów, 

dzięki którym lepiej poznasz 

Francuzów 

oraz święta Bożego Narodzenia 

we Francji 

46 47 



1. « Quand un Français dit du 

mal de lui, ne le croyez pas, il se 

vante ! » Edouard Pailleron 

1. „Kiedy Francuz mówi o sobie złe rzeczy, 

nie wierz mu, chwali się!” Edouard Pailleron 

Pierwsza sztandarowa zasada, jeżeli chodzi o kontakty 

z Francuzami brzmi: nawet, gdy w Twoim życiu jest wiele 

nieprzyjemności, to i tak na pytanie: co u Ciebie słychać?, 

odpowiesz: wszystko w porządku. Gdybyś powiedział, 

że coś jest nie tak, wówczas uznano by to za coś nietaktownego. 

Wyjątkiem od tej reguły jest rozmowa z rodziną, 

gdzie możemy pozwolić sobie na całkowitą szczerość– bez 

żadnych półprawd i kłamstw. 

2. « Connaître une langue à fond 

cela signifie connaître à fond le 

peuple qui la parle. » Georg 

Christoph Lichtenberg 

2. „Dokładne poznanie języka oznacza 

dokładne poznanie ludzi, którzy nim się 

porozumiewają”. 

Georg Christoph Lichtenberg 

Jadąc do Francji, przygotuj się na to, że nie każdy Francuz 

będzie chciał rozmawiać z Tobą po angielsku – po prostu 

nie zna tego języka. Nawet, jeśli kaleczysz język francuski 

to i tak go używaj. Pomogło mi to w sytuacji, gdy 

niesłusznie miałam zapłacić mandat. Francuzi doceniają 

fakt, że posługujesz się ich językiem, zgłębiając przy tym 

tamtejszą kulturę jak i pewne zachowania. 

3. « Les Français croient qu’ils 

parlent bien le français parce 

qu’ils ne parlent aucune langue 

étrangère. » Tristan Bernard 

3. „Francuzi uważają, że dobrze mówią po 

francusku, ponieważ nie znają żadnego języka 

obcego”. Tristan Bernard 

To zdanie stanowi kontynuację poprzedniego cytatu. 

Prawdą jest, że Francuzi uważają swój język za najpiękniejszy 

na świecie, ale który naród twierdzi inaczej? Motto 

zawiera więc ziarno prawdy, bowiem starsze pokolenie 

Francuzów posługuje się wyłącznie językiem ojczystym, 

natomiast młodzież uczy się języków obcych, nie 

przykładając jednak do tego zajęcia zbyt wielkiej uwagi. 

4. « Ne mettez jamais en 

doute le courage des Français, 

ce sont eux qui ont découvert 

que les escargots étaient comestibles. 

» Doug Larson 

4. „Nigdy nie kwestionuj odwagi Francuzów: 

to oni odkryli, że ślimaki są jadalne.” 

Doug Larson 

Francuzi są odważni w jednej, fundamentalnej kwestii: 

w obronie własnego kraju i jego kultury. Jak każdy naród, 

nie lubią, gdy wytyka się im błędy, ale są mistrzami 

w celebrowaniu posiłków. Dzień podporządkowują trzem 

głównym, podawanym o stałych porach (lekkie spóźnienie 

też się zdarza, gdy gospodyni potrzebuje trochę czasu na 

ich przygotowanie). Celebracja jedzenia może trwać nawet 

kilka godzin (sama tego doświadczyłam). Kolacja spożywana 

dwie godziny jest chlebem powszednim, podczas której 

trwają rozmowy połączone z delektowaniem się posiłkiem. 

5. « Les français parlent vite et 

agissent lentement. » Voltaire 

5. „Francuzi mówią szybko i działają powoli.” 

Wolter 

Będąc we Francji starałeś się zrozumieć rodowitego Francuza, 

ale nic z tego nie wyszło? Główną przyczyną jest to, 

że tamtejsi ludzie mówią bardzo szybko. Na pocieszenie 

powiem, że mnie również na początku przygody z tym językiem, 

było bardzo ciężko. Przeciwieństwem do szybkiej 

sztuki mówienia jest powolne życie. Najczęściej można 

tego doświadczyć na wsi. Droga do piekarni, która zajmuje 

około 15 minut przedłuża się do godziny z uwagi na spotkania 

wielu osób, które chcą porozmawiać, by dowiedzieć 

się, co nowego się u ciebie wydarzyło. 

6. « Noël est là, Ce joyeux Noël, des 

cadeaux plein les bras, Qui réchauffe 

nos coeurs et apporte la joie, Jour 

des plus beaux souvenirs, Plus beau 

jour de l’année. » Washington Irving 

6. „Boże Narodzenie jest tutaj Te święta 

Bożego Narodzenia pełne prezentów, Ogrzewają 

nasze serca i przynoszą radość, Dzień 

najpiękniejszych wspomnień, Najpiękniejszy 

dzień w roku ”. Washington Irving 

Podczas Świąt Bożego Narodzenia Francuzi obdarowują 

się wieczorem dwudziestego czwartego grudnia. Nasze 

dzieci nie mogą doczekać się rozpakowywania prezentów 

podczas wigilijnej kolacji, natomiast francuskie, muszą 

poczekać na nie trochę dłużej – nawet do północy. 

7. « Ce qui compte à Noël, ce 

n’est pas de décorer le sapin, 

c’est d’être tous réunis. » Kevin 

Bright 

7. „W Boże Narodzenie nie jest ważne ozdabianie 

choinki, ale bycie razem”. Kevin Bright 

Francuzi, tak jak Polacy, bardzo dbają o relacje rodzinne. 

Większość więc kolację wigilijną spożywa z najbliższymi, 

natomiast pozostałe dni świąteczne, poświęca na 

Francuzi 

są odważni w jednej, 

fundamentalnej kwestii: 

w obronie własnego kraju 

i jego kultury 

spotkania z dalszą rodziną, przyjaciółmi czy sąsiadami. 

Polacy nie są aż tak skorzy do utrzymywania kontaktów 

z sąsiadami, natomiast Francuzi bardzo cenią sobie tego 

typu stosunki – starają się być dla nich zawsze mili, podtrzymując 

rozmowę nie tylko w świąteczne, ale przede 

wszystkim w powszednie dni. 

8. « Noël est la seule fête où les 

enfants reçoivent des cadeaux 

sans être obligés de dire 

merci. » Daniel Marchiolli 

8. „Święta Bożego Narodzenia to jedyne święta, 

kiedy dzieci otrzymują prezenty bez 

konieczności podziękowania za nie”. 

Daniel Marchiolli 

Temat sztuki wychowania młodych jest studnią bez dna. 

Chciałabym zaznaczyć jednak, że francuskim dzieciom 

nie przypomina się za każdym razem podstawowych 

zasad kultury, w tym dotyczących podziękowań za otrzymany 

prezent, bowiem wyrażają je same wręcz automatycznie, 

co jest efektem nauki savoir-vivre od najmłodszych lat, 

tak jak mówienie dzień dobry do sąsiadów – francuskie 

dzieci przywitają się, często zanim dorośli je zauważą. 

Aleksandra Duszeńko 

autorka bloga Francuski przy kawie 

48 49 



Świąteczne 

NOWOŚCI 

Wydawnicze 

20 grudnia 2019 roku, piątek 

Rozdział II 

największej szopki, która witała 

gości przy wejściu. Była ogromna, 

każda figurka nosiła ręcznie uszyty 

strój. Dopracowano najdrobniejsze 

detale: guziki, marszczenia, łaty 

i przydeptane buty. Oprócz centralnych 

postaci Jezusa, Maryi i Józefa, 

było także kilkunastu świętych 

oraz ogromny targ, na którym sześciocentymetrowe 

postaci wykonywały 

swoje codzienne zajęcia. Był 

rzeźnik, handlarz win, muzykanci, 

sprzedawca serów, stragan z warzywami 

i owocami. Połyskiwały sterty 

pomarańczy, kusiły różowe plastry 

salami, wino miało nawet napisy 

na butelkach. To było dzieło sztuki, 

które Melania co roku uzupełniała 

o nowe figurki. 

Arkadiusz lubił tę szopkę. Z całego 

świątecznego wystroju uważał ją za 

najlepiej oddającą prowansalski klimat. 

Wszystkie inne zabiegi Melanii 

postrzegał jako komercyjne ukłony 

w stronę klientów, jedynie szopkę 

odbierał jako „prawdziwą”. 

Ucieszył się, że jest rozstawiona, 

choć właściwie nie powinno go 

to dziwić. Zgodnie z tradycją rozstawiana 

była każdego roku czwartego 

grudnia, i co roku kontynuowano 

dyskusję o tym, że nie mieści się już 

w całkiem przestronnym hallu przy 

wejściu do restauracji. Co roku się 

mieściła, pomimo nowych figurek. 

Co kilka lat Melania decydowała 

się na zupełnie nową szopkę. Coraz 

rzadziej, ze względu na zajmowane 

przez nie miejsce. Szopka powinna 

jednocześnie nie mogła przeszkadzać 

gościom. Dlatego też ostatnie zamówienia 

zwykle ograniczały się tylko 

do figurek. Jednak w wy-obraźni Melanii 

wciąż pojawiały się nowe obrazy. 

Pracowała nad nimi całymi miesiącami, 

latami nawet, rysowała rozkład, 

obmyślała postaci, kolory, całe rodzajowe 

sceny. Figurki i wszelkie inne 

elementy były drogie, bo gustowała 

wyłącznie w ręcznie robionych i pochodzących 

od renomowanych rzemieślników. 

Każdorazowo był to jej 

autorski projekt, przemyślany w najdrobniejszym 

szczególe. Aż do wyrazu 

twarzy sprzedawcy mięsa na targu 

i koloru spódnicy mieszczki prowadzącej 

za rękę kilkuletniego chłopca. 

Postaci wyglądały jak żywe, a każda 

szopka miała swój indywidualny 

rys. Opowiadała historię. A gdy już 

Melania ją wymyśliła – przed Bożym 

Narodzeniem pojawiała się nowa 

szopka, która zawsze sprawiała kłopot, 

choć Melania teoretycznie wiedziała, 

gdzie chce ją postawić. W tym 

roku też złożyła duże zamówienie, nie 

na kilka zwyczajowych figurek, ale na 

całą, dużą szopkę. Przewoźnik jednak 

się opóźniał, jeszcze nie można było 

zobaczyć nowego projektu Melanii. 

Klemens poprowadził przyjaciela do 

przygotowanego stolika, Melania 

szybko znikła na zapleczu. Zanim 

panowie zdecydowali się na aperitif, 

dołączył Michał. 

– Zimno – powiedział, otrzepując 

głowę ze śniegu. 

– Gdybym był twoją mamą, po- 

powiedział Arkadiusz po przywitaniu. 

– Pamiętasz to? – Michał się zaśmiał. 

– Zawsze tak mówiła. Do każdego 

z nas – wtrącił Klemens. – I to już we 

wrześniu. 

– Odpuszczała tylko w wakacje – uzupełnił 

Arkadiusz. – Trudno nie pamiętać. 

– To chyba był jej sposób na miłość 

– odpowiedział Michał. – Nie nacieszyłem 

się nią. 

Raczej na okazanie miłości – sprecyzował 

w duchu Arkadiusz, ale nie 

powiedział tego głośno. 

– Doprowadziła cię aż do matury – 

powiedział Klemens. 

– Nawet do studiów – zgodził się 

Michał. – Ale i tak mi jej czasami brakuje. 

– Zakładaj czapkę, będzie ci się wydawało, 

że jest z tobą – rzucił Arkadiusz. 

– Może masz rację. Zamawiamy coś? 

– Michał odszedł kilka kroków, by odwiesić 

kurtkę przy drzwiach. Wieszak 

też był niezwykły, jak niemal wszystko 

w tej restauracji. Melania zobaczyła 

go w pewnej galerii podczas wakacji 

spędzanych niedaleko Grasse. 

Wieszak był ogromny. Jego ścianę 

zrobiono z polerowanego orzecha, 

a mosiężne haki wykuto w kształty 

roślinne, typowe dla tego regionu 

świata. Wymagał przytwierdzenia 

do ściany, miał dwa metry wysokości 

i trzy szerokości, a co gorsza – był 

już sprzedany. Właściciel galerii nie 

chciał nawet rozmawiać o odstąpieniu 

przedmiotu Melanii. Otrzymał 

Umówili się w restauracji Klemensa. 

Tak naprawdę tylko zwykli tak to 

nazywać. Restauracja należała do 

Melanii, żony Klemensa, wysokiej, 

chudej kobiety o władczym sposobie 

bycia. Miała trochę sardoniczne, inteligentne 

poczucie humoru, które 

skrzętnie ukrywała przed otoczeniem, 

sama nie wiedząc dlaczego. 

Z tego powodu Arkadiusz wysoce ją 

cenił, ale nie lubił przebywać w jej 

towarzystwie. Zawsze obawiał się, że 

Melania nie mówi tego, co naprawdę 

myśli, a przede wszystkim – że 

w głębi ducha naśmiewa się z niego 

tak samo, jak z reszty otoczenia. 

Elegancki lokal nosił miano: 

Mokotowska Prowansja. Jej wystrój 

wpisywał się w modny nurt etno, 

trochę naturalistyczny, trochę ludyczny. 

Lniane obrusy w kratę, 

pola lawendy na rozwieszonych artystycznych 

fotografiach, przecierane 

nierówno ściany – wszystko to 

tworzyło przyjazny klimat, zachęcający 

do spędzania tu czasu. Melania 

uwielbiała Prowansję, wielokrotnie 

odwiedzała fabrykę perfum w Grasse 

i ślady tej fascynacji można było 

dostrzec na ścianach, w obrazach 

przywiezionych prosto z południa 

Francji. Pola lawendy były oczywistym 

akcentem, sporo jednak było także 

czarno-białych zdjęć flakonów perfum, 

fiolek z zapachowymi ekstraktami, 

tłoków do olejów roślinnych 

i innych perfumiarskich akcesoriów. 

Klimat klimatem, Melania wraz 

z projektantem wnętrz nie zapomnieli 

także o komforcie klientów. Ba! 

Zadbali o luksus. A w temacie eleganckiego 

luksusu Melania była mistrzynią. 

Tak więc kraciaste obrusy 

wyglądały na lniane, ale materiał miał 

domieszkę jedwabiu. Sztućce były ze 

stali polerowanej, pokrytej specjalną 

warstwą utwardzającą, dzięki czemu 

przy nakryciach prezentowały się jak 

małe lustra. Krzesła obito materiałem 

sprowadzonym z Prowansji, kanapy 

zrobiono na zamówienie. Świeczniki, 

serwetki, stroje kelnerów – najmniejszy 

detal był dopracowany. 

Melania miała wyśmienity gust i nie 

liczyła się z groszem. Efekt był imponujący. 

Szczególnie o tej porze 

roku. Mokotowska Prowansja wpisała 

się w ogólnoświatowy trend bożonarodzeniowych 

ozdób. Chwilowo 

elegancja ustąpiła miejsca przytulności, 

którą w okresie świątecznym 

Melania uznawała za ważniejszą. 

Światełka, migotanie, odblaski, błyski. 

Czerwone i lawendowe kokardy. 

Nie było choinek, za to kilka efektownych, 

prowansalskich szopek 

porozstawianych na stołach przy 

ścianach. Klimat bardzo sprzyjał 

miłemu spędzaniu czasu. Z 

tym że wyłącznie przez tych, 

którzy po dwudziestym piątym 

nie wypatrywali tęsknie wypłaty. 

Melania z Klemensem przywitała Arkadiusza 

niemal przy drzwiach. Wspólnie 

skomentowali rozmieszczenie 

być odpowiednio wyeksponowana, wiedziałbym, że zapomniałeś czapki – już zadatek i handlowa godność nie 

50 51 



pozwalała mu na żadne targi. „A wydawałoby 

się, że za pieniądze można 

wszystko” – po- wiedziała wtedy Melania, 

wychodząc niepocieszona 

ze sklepu. 

Przeprowadziła śledztwo. Jak domorosły 

detektyw poczekała, aż do 

galerii wszedł klient, który dyskutował 

z właścicielem o wieszaku. Nikt inny 

nie kręcił się wokół tego mebla, to musiał 

być kupujący. Ten człowiek. Gdy 

niewysoki mężczyzna w letnim kapeluszu 

wyszedł ze sklepu, zaczepiła go, 

przedstawiła sprawę. Opisała swoją 

restaurację, miejsce, które właściwie 

czeka na ten mebel, i robiła mnóstwo 

proszących min. Wypili razem 

kawę, a mężczyzna zgodził się na odsprzedanie 

wieszaka bez specjalnych 

oporów. Mebel mu się nie podobał, 

zażyczyła go sobie jego żona. Chętnie 

go odstąpił, chociaż nie zrobiłby tego, 

gdyby wiedział, jakie piekło urządzi 

z tego powodu jego ślubna. Widocznie 

wieszak działał przyciągająco na kobiety. 

Michał jednak o tym nie wiedział. 

Po prostu odwiesił kurtkę, nie 

przerywając konwersacji. 

– Coś na rozgrzewkę – odpowiedział 

Arkadiusz. 

– Specjalnie przyjechałem taksówką. 

– Michał się zaśmiał. 

– Pastis? – zaproponował Klemens. 

– Jasne – potwierdził Arkadiusz, 

a Michał kiwnął głową. 

Kelner uwinął się z zamówieniem 

w kilka minut. Restauracja była 

jeszcze pusta, dopiero za dwie godziny 

spodziewano się natłoku gości. 

– Polecam sałatkę nicejską, bouillabaisse, 

małże, a na deser calisson 

d’Aix. Lub smażone figi – powiedział 

młody chłopak zawinięty w fartuch 

z logo restauracji. 

– Wolałbym coś mięsnego – odpowiedział 

Michał. 

– Wołowina? – zasugerował kelner. 

– Może stek? – bardziej zapytał, niż 

stwierdził Michał. Kelner kiwnął 

głową. 

– Ja z zupy rezygnuję. A na deser 

crème brûlée – zażyczył sobie Arkadiusz. 

– Małże mogą być, za to migdały 

koniecznie. 

dopytywał Klemens. 

– Z dorsza, halibuta, łososia i owoców 

morza – odpowiedział młodzian. Klemens 

zadał pytanie przede wszystkim 

po to, by pochwalić się przygotowaniem 

obsługi. 

– Dla mnie sałatka i zupa. I obydwa 

desery dla nas wszystkich, plus crème 

brûlée dla pana – powiedział Klemens. 

– Nie protestujcie, będziecie 

zadowoleni. 

– W winach zdajemy się na ciebie – 

powiedział Michał, patrząc na Klemensa. 

– Wolicie delikatniej czy mocniej? 

– Wolimy tak, jak wybierzesz. 

– Do zupy sugeruję kieliszek sherry 

Fino. Jest mocne, wzmacniane, 

jego słoność i wytrawność będzie się 

doskonale komponowała z rybami. 

Ma lekko wyczuwalną nutę prażonych 

migdałów, zapach morskości, niektórzy 

mówią nawet, że czuć w nim 

morską bryzę… 

– Klemens, wyluzuj. Wypijemy, co 

zaproponujesz! – Michał mu przerwał. 

– Poza tym uważam, że morska bryza 

nie bardzo kojarzy się z dobrą sherry, 

a prażone migdały mają smak, nie 

zapach – dodał Arkadiusz. 

– Co wy wiecie – westchnął Klemens. 

– Wszystko ma zapach. A bakłażan 

w słońcu? Taki świeży, wprost z krzaka? 

Albo na porannym targu? Morska 

bryza o poranku, gdy mgła unosi 

się nad przypływem? Wszystko czuć 

w winach. Sherry Fino, najjaśniejsza 

i najbardziej wytrawna ze wszystkich 

rodzajów sherry, pochodzi z Andaluzji… 

– Bierzemy! – zadecydował Michał. 

– Ale masz także inne, z Francji? Nie 

tylko z Prowansji? Co z Alzacją? – powiedział 

Arkadiusz, mrużąc odrobinę 

oczy. Być może wpadł mu w źrenicę 

promień słońca, które akurat postanowiło 

upiększyć dość pochmurne 

grudniowe południe w Warszawie. 

A właściwie w Mokotowskiej Prowansji. 

– Mam różne. – Klemens się zaśmiał. 

Dość nerwowo, co odnotował Arkadiusz, 

ale tego nie skomentował. – Do 

Michała, a dla ciebie różowe Côtes de 

Provence. 

– Pozostanę przy sherry Fino. Piłem je 

już kiedyś u ciebie, mam całkiem romantyczne 

wspomnienia. – Arkadiusz 

przerwał Klemensowi. 

– Romantyczne? – zdziwił się Michał. 

– Jakbym się w puchową pierzynę 

zapadał. 

– Cóż, to chyba najlepsza rekomendacja, 

jaką słyszałem. – Klemens się 

zaśmiał. – W takim razie Bandol dla 

Michała. Jest hodowane w okolicach 

Marsylii, dość wytrawne, o pięknym 

głębokim kolorze. Dominuje w nim 

aromat trufli i leśnego runa, ale wyczuć 

też można odrobinę pieprzu. Będzie 

idealne do steku. A na deser dla nas 

wszystkich Beaumes de Venise, prawie 

likierowe, idealne do deseru. 

Aromatyczne tak, że doprawdy warte 

grzechu, zobaczycie. Będzie idealne, 

choć niektórzy bardziej polecają je do 

serów z niebieską pleśnią. 

W tym czasie kelner przyniósł im po 

kieliszku pastis. 

– Dawno nie piłem anyżówki. – Arkadiusz 

się zamyślił. 

– Właściwie to powinniśmy wstać – 

wtrącił Klemens. 

– Bo? – zainteresował się Michał. 

– Bo aperitif pije się na stojąco. 

Arkadiusz odsunął krzesło. 

– W takim razie na stojąco! – Uśmiechnął 

się. 

– Pamiętacie anyżówkę mojego ojca? 

– zapytał Michał. 

– Tego się nie da zapomnieć. – Arkadiusz 

się skrzywił. – Tak pijany nie 

byłem potem nigdy w życiu. 

– Chyba zatruty – wtrącił Klemens. 

– Na to samo wychodzi – odpowiedział 

Arkadiusz. 

– To były czasy – westchnął Klemens. 

– Młodzi, przystojni i z przyszłością. 

Z tego wszystkiego tylko przyszłość 

się przeterminowała – powiedział 

Michał. 

– Sugerujesz, że nie ma już dla nas 

przyszłości? – zareagował Klemens 

z dość zagadkowym wyrazem twarzy. 

– Żartuję. – Michał się uśmiechnął. – 

Możemy ją sobie wciąż wyobrażać. 

A jaka będzie? – Wzruszył ramionami. 

– W opozycji do tego, co mówiła nasza 

polonistka. Jak ona się nazywała? 

– Piątkowska – powiedział Michał. 

– Chyba już nie żyje. – Arkadiusz znów 

się zamyślił. 

– To było ponad czterdzieści lat temu! 

– powiedział Klemens. 

– Nie lubiłem jej – wtrącił Michał. – 

Postawiła mi kiedyś dwóję, pierwszą 

w moim życiu. Nie zapomnę tego do 

końca moich dni. 

– Przecież na nią zasłużyłeś – odpowiedział 

Arkadiusz zasadniczo. – 

Doskonale to pamiętam. Uprzedzała 

cię kilka razy. 

– Za gadanie? Zasłużyłem na dwóję? 

– Oczywiście. Odpytała cię wtedy 

z poprzedniego tematu, czego nigdy 

nie robiła. 

– Odpytała, bo gadałem! 

– Właśnie. 

– Przestańcie. Arkadiusz, nie bądź taki 

zasadniczy. 

– A poza tym to było pięćdziesiąt lat 

temu, mój drogi, pięćdziesiąt. Ale 

nie chodzi o wiek. Jeszcze niedawno 

widywałem ją na ulicy. Chodziła na 

spacery, najczęściej pod rękę z jakimś 

młodym człowiekiem. Ostatnio już jej 

nie widuję. 

– Wszystkich nas to czeka – sentencjonalnie 

stwierdził Klemens, zadowolony, 

że wymiana zdań nie 

rozwinęła się w kłótnię. 

– To była ostatnia osoba, która mówiła 

do mnie „Arku”. 

– Faktycznie! Nigdy nie słyszałem, by 

ktoś mówił do ciebie inaczej niż „Arkadiuszu”. 

– No właśnie. Stary już za młodu. – 

Arkadiusz się uśmiechnął. – Nawet 

w domu tak mówią. 

– Słuchaj, a wiesz, w łóżku? Podczas 

bara bara? – zainteresował się Michał. 

– A pamiętacie Francuzkę? – Klemens 

zmienił temat. – Ja od niej regularnie 

dostawałem dwóje. 

– Przecież po francusku gadałeś jak 

Anzavour – zdziwił się Michał. 

– Nie pamiętasz? Tępiła mnie, bo 

kiedyś wytknąłem jej jakiś błąd. 

Chyba. 

– I tak miałeś piątki. – Arkadiusz 

wzruszył ramionami. 

– Z jakich ryb dzisiaj bouillabaisse? – drugiego dania proponuję Bandol dla 

– Świetlana – wtrącił Arkadiusz. – Bo jakby mi postawiła czwórkę, 

52 53 



to moja matka zażądałaby komisu. A ten zdałbym w 

podskokach, wolała się nie ośmieszać. A Aznavoura uwielbiała. 

Jakby mogła, to uczyłaby nas francuskiego na jego 

piosenkach. 

– Co w sumie nie byłoby takie złe. Tego dawało się słuchać 

– powiedział Michał. 

– Chyba dzisiaj daje się słuchać – skomentował Klemens. 

– Postarzeliśmy się, to i muzyka się wokół nas postarzała. 

Być może nasze dzieci też będą kiedyś słuchały 

The Beatles. 

– Już słuchają. 

– Jak ona się nazywała? – zastanowił się Michał. – Ta 

od francuskiego? 

– Starkowska – powiedział Arkadiusz. 

– Starecka – równocześnie powiedział Klemens. 

Michał wzruszył jednak ramionami, gdyż w tym samym 

momencie pojawił się w drzwiach kelner z butelką. 

– A te wina z twojej winnicy? – zainteresował się. 

Klemens pokręcił głową. 

– Ja mam winnicę na północy, w Alzacji. W najbardziej 

wysuniętym na wschód północnym zakątku Francji. 

– Ale podajesz hiszpańskie i prowansalskie? – zdziwił 

się Michał. 

– Melania tak sobie życzy. Prowansalska kuchnia, prowansalskie 

wino. Hiszpanię ledwie akceptuje, smak jej 

nie podchodzi. 

– Klimat faktycznie jest tu fantastyczny. A co z twoimi 

winami? 

– Jest w karcie kilka, a trochę sprzedaję w innych sklepach. 

– Ja bym chętnie kupił – zadeklarował Michał, a i Arkadiusz 

skinął głową. 

– Pomyślimy – wymijająco powiedział Klemens. – Polacy 

wolą wina ciut tęższe, głębokie burgundy na przykład. 

Świetnie się sprzedaje Châteauneuf-du-Pape, wytrawne 

czerwone króluje. U mnie głównie produkujemy rieslingi, 

pinot blanc i muscat, sylvaner, trochę pinot gris. 

W ogóle zrezygnowaliśmy z uprawy pinot noir, ten szczep 

nie lubi się z tamtymi glebami. Mamy więc wina białe, 

raczej krzepkie, chłodne w smaku. Mnie zachwycają delikatnością, 

rozlewają się po języku jak kropla aksamitu, 

ale Polacy doceniają trunki mocniejsze. Czasem myślę, 

że gdybym produkował wódki z mirabelek w sąsiedniej Lotaryngii, 

byłoby lepiej. Nasze wina są znakowane oczywiście 

jako Alsace Grand Cru, tylko pięćdziesiąt jeden winnic 

jest na tej liście, ale to w Polsce nie pomaga. Podwyższa 

cenę, a Polacy są bardzo czuli na pieniądze. 

– Tutaj tego nie widać. – Michał rozejrzał się po wnętrzu 

restauracji. 

– A widzisz tłum? 

– Jest piątek przed świętami… 

– Tak, ludzie dopiero przyjdą. Jest sporo rezerwacji, 

nie narzekamy. Interes się toczy, nie będę udawał. Ale 

w winach chciałbym więcej. Zresztą… – Klemens się zawahał. 

– Co tam będę narzekał. Nasze jedzenie nadchodzi. 

Sałatki zjedli w milczeniu, popijając winem. Pierwsza butelka 

znikła w okamgnieniu. 

– Masz genialnego kucharza – pochwalił Michał przy 

drugim daniu. 

– Melania dogląda kuchni. 

– Widać jej perfekcjonizm. 

– Taaak – powiedział Klemens, pochylając się nad 

jedzeniem. 

– Dawno tak dobrze nie jadłem – pochwalił ponownie 

Michał, odsuwając pusty talerz. 

– Wołowina z rekomendowanych hodowli. Małże dziś 

nad ranem przyleciały do Polski, a bouillabaiss bardziej 

traktuję jak duszoną rybę niż tylko zupę, jest tak intensywna, 

gęsta i dobrze przyprawiona. Bagietka do twoich 

małż też jest pieczona tutaj. 

– Naprawdę Prowansja w Warszawie – skwitował 

Michał. 

– Na Mokotowie – uściślił Klemens. – Lubię to miejsce. 

– Zupełnie ci się nie dziwię – odparł Arkadiusz. 

– Aczkolwiek chętnie bym sobie przypomniał, jak smakują 

cynaderki w twoim wykonaniu! 

– Ty gotujesz? – zwrócił się Michał do Arkadiusza. 

– Oj tam, bez przesady. Nauczyłem się od Barbary. 

Ona to umie gotować! 

– A co u niej? – ostrożnie zapytał Michał. 

– Dobrze. – Arkadiusz wzruszył ramionami. – Ułożyła 

swoje sprawy. Podróżuje. Dostaję od niej zawsze jakiś 

upominek i co najmniej dwie kartki pocztowe. Wiecie, 

która się zrobiła godzina? 

– Wpół do trzeciej! – Michał aż podskoczył, zerkając 

na zegarek. – Umówiłem się z rodziną w centrum handlowym, 

ledwo zdążę! Dziękuję. Rachunek? – pytająco 

spojrzał na Klemensa. 

– No chyba żartujecie – obruszył się ten ostatni. – Byliście 

moimi gośćmi! 

Pożegnali się szybko, choć bardzo serdecznie. Michał 

i Arkadiusz wyszli razem. Szli wzdłuż Puławskiej spacerowym 

krokiem. 

– Śpieszyłeś się? – mało taktowanie zapytał Arkadiusz. 

– Centrum handlowego nie zamkną, a dziewczyny beze 

mnie znakomicie sobie poradzą. Nie ma znaczenia, 

czy będę kwadrans później. 

Szli w milczeniu kilka minut. 

– Nie zastanowiła cię opowieść Klemensa o winnicy? 

– Nie. Dlaczego by miała? – zdziwił się Arkadiusz. 

– Bo… mimo wszystko… jeśli miałbym winnicę, 

sprzedawałbym we własnej knajpie własne wina. Inne 

mogą być dostępne, ale polecałbym własne. 

– To restauracja Melanii. 

– Czyli jego żony! Winnica jest także jej, przecież to ich 

wspólne pieniądze! 

Arkadiusz milczał. Nie zastanawiał się nad tym wcześniej. 

– Wiesz, w sumie winnica nigdy nie była tematem 

naszych rozmów. Odziedziczył, to ma. Od zawsze kochał 

– Wskazał ręką drzwi od kuchni. 

wina, i zresztą wszelkie alkohole, całe szczęście, że po- 

54 55 



szedł w winiarstwo, nie w degustację. 

– Wszyscy mieliśmy ku temu tendencje w młodości. – 

Michał się zaśmiał. – Pewnie jak większość nastolatków. 

– Pewnie tak – surowo odparł Arkadiusz. W jego tonie 

słychać jednak było, że nie widzi usprawiedliwienia dla 

nadmiernego spożywania alkoholu w żadnym wieku. 

Zresztą, nie przyznając się do tego, uważał, że współczesna 

młodzież powinna wysnuć wnioski z młodości 

wcześniejszych pokoleń i już wiedzieć, że pić nie należy. 

Zupełnie przy tym nie zwracał uwagi, że jego czas 

młodzieńczy powinien rządzić się tymi samymi prawami. 

– Klemens jednak pozostał wierny upodobaniom. 

Wina są jego specjalnością, zresztą odbył przecież kurs 

sommelierski. 

– Pamiętam, to było jego marzenie. 

Milczenie zaczynało im ciążyć. 

– Złapię tutaj taksówkę – powiedział Michał. 

Pożegnali się krótkim uściskiem dłoni. 

– Trzeba to powtórzyć – powiedział Michał na pożegnanie. 

Nie widzieli się wiele lat. Teraz rozmawiało im się dobrze. 

Miło było się zobaczyć – pomyślał Arkadiusz. – 

Nie jestem jednak pewien, czy chciałbym je szybko 

powtórzyć. Bo właściwie po co? Nie do końca rozumiał, 

po co było to spotkanie. Dlaczego Michał do niego dążył? 

Fragment powieści Agnieszki Lis Zapach Goździków

Świąteczne 

NOWOŚCI 

Wydawnicze 

Uwierz w Mikołaja 

MAGDALENA WITKIEWICZ 

To nie będą zwyczajne Święta… 

Agnieszka kocha Święta i zawsze spędza je z babcią. Jednak 

w tym roku starsza pani ma zupełnie inne plany. 

Nie zważając na nic, rusza do domu babci, położonego 

w samym środku lasu. Śnieżyca sprawia, że droga do 

cywilizacji zostaje odcięta. Sytuacji nie ułatwia fakt, 

że z szopy wprost na nią wychodzi… święty Mikołaj. 

Pięcioletnia Zosia marzy o choince tak ogromnej jak 

w centrum handlowym. Jednak tym razem jej Wigilia 

zapowiada się zupełnie inaczej… Robert, policjant, 

przyjmuje służbę w Święta, bo jest samotny, więc może 

się poświęcić. Sam jest też pewien starszy pan z długą 

siwą brodą, ale jemu to w ogóle nie przeszkadza. Jego 

żona natomiast ma aż nadto towarzystwa zwariowanych 

pensjonariuszy pewnego domu opieki Happy End. I choć 

zdaje się, że nic tych ludzi nie łączy, to magia wigilijnej 

nocy przyniesie wiele niespodzianek. Jedna świąteczna 

opowieść, wielu bohaterów. I wiele marzeń do spełnienia. 

Bo może żeby pięknie spędzić Święta, trzeba uwierzyć 

w Mikołaja? Czytelnik znajdzie w tej wzruszającej powieści 

to, co w Świętach jest najpiękniejsze i najważniejsze: miłość, 

radość i nadzieję. Jest to powieść o potrzebie bliskości, która 

żyje w każdym z nas. Nawet jeśli się do tego nie przyznajemy. 

Każdy z nas ma marzenia. Czasem 

by je spełnić, wystarczy otworzyć 

serce na innych. 

Kiedy świat wypełnia magiczna atmosfera, 

a w powietrzu unosi się zapach świerku 

i pierników, mieszkańcy nadmorskiego 

Niechorza rozpoczną świąteczne przygotowania. 

Przeszkodzą im tajemnice z przeszłości, 

które wyjdą na jaw w najmniej odpowiednim 

momencie, oraz kilka niespodziewanych 

zdarzeń. Czy mimo to wspólne spotkanie przy 

stole pogodzi ich i sprawi, że miłość 

zatriumfuje? 

Wigilijna przystań 

SYLWIA TROJANOWSKA 

Fragment z „Wigilijnej przystani”: 

Wyszła na dwór. Śniegu było po kostki. Lekki 

wiatr rozwiewał jej włosy, a mróz kłuł maleńkimi 

igiełkami w policzki. Nic jej jednak nie przeszkadzało. 

Nawet to, że znowu ktoś zastawił jej 

wjazd do garażu. Spojrzała na lewo, w stronę 

żywej szopki, dumy jej sąsiada, księdza Pawła, 

i zobaczyła sporą grupkę rumianych jak jabłuszka 

dzieci ekscytujących się zwierzętami. Wyglądały 

na bardzo rozemocjonowane. 

Niektórzy ludzie czekają na święta przez 

cały rok. Mówią, że na Boże Narodzenie dzieją 

się cuda, że dobro wlewa się do serc i z serc tych 

się wylewa. Klaudia w te cuda nie wierzyła, do 

dziś. Bo właśnie dziś zdarzył się cud! I to nie jeden! 

Poczuła prawdziwe dobro! 

Zatrzymała się na skrzyżowaniu z Aleją 

Bursztynową, która wyglądała naprawdę uroczo 

o tej porze roku. Niczym wyjęta z amerykańskich 

żurnali, promieniała niezliczoną ilością świetlnych 

sznurów, jaśniejących aniołków i reniferów. 

Atmosferę dopełniały kolędy, rozbrzmiewające 

ze sklepowych i restauracyjnych głośników. Turyści 

to uwielbiali. Widziała to po ich uśmiechniętych 

minach. I ona chyba też polubiła. Teraz, 

w tym roku. 

„To będą prawdziwe święta” – 

prze-mknęło jej przez myśl. Uśmiechnęła się i 

dotknęła pierścionka zaręczynowego. 

– „Na pewno!” 

Świąteczne 

NOWOŚCI 

Wydawnicze 

56 57 



Ania Ania Cygan Cygan 

Wesołych Świąt 

Ania Cygan 

58

POST SCRIPTUM - Wydanie świąteczne - Grudzień 2019

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?