29.09.2020 Views

Fachowy Elektryk 2020/4

Tegoroczna pandemia spowolniła gospodarkę i ograniczyła bezpośrednie kontakty – prywatne i biznesowe. Choć do pewnych ograniczeń zdążyliśmy już przywyknąć, a niektóre dziedziny życia przenieść w rzeczywistość cyfrową, to i tak w wielu z nas pozostaje przekonanie, że bezpośredni kontakt jest najcenniejszy. Jak reaguje na nową rzeczywistość branża elektroinstalacyjna będziemy mieli okazję się przekonać już w połowie tego miesiąca. W terminie od 15 do 17 września odbędą się w Bielsku-Białej największe targi kierowane do tego sektora rynku. Co roku impreza ta obrazuje potencjał i kondycję branży. Tym razem pokaże również jak globalny lock down wpłynął na dynamikę rozwoju nowych produktów i czy faktycznie zmienił potrzeby inwestorów i standardy pracy instalatorów związane z konsumpcją energii elektrycznej. Małgorzata Dobień redaktor naczelna

Tegoroczna pandemia spowolniła gospodarkę i ograniczyła bezpośrednie kontakty – prywatne i biznesowe. Choć do pewnych ograniczeń zdążyliśmy już przywyknąć, a niektóre dziedziny życia przenieść w rzeczywistość cyfrową, to i tak w wielu z nas pozostaje przekonanie, że bezpośredni kontakt jest najcenniejszy. Jak reaguje na nową rzeczywistość branża elektroinstalacyjna będziemy mieli okazję się przekonać już w połowie tego miesiąca.
W terminie od 15 do 17 września odbędą się w Bielsku-Białej największe targi kierowane do tego sektora rynku. Co roku impreza ta obrazuje potencjał i kondycję branży. Tym razem pokaże również jak globalny lock down wpłynął na dynamikę rozwoju nowych produktów i czy faktycznie zmienił potrzeby inwestorów i standardy pracy instalatorów związane z konsumpcją energii elektrycznej.
Małgorzata Dobień
redaktor naczelna

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

fachowy

L

TEMAT NUMERU

Instalacje

fotowoltaiczne

4/2020

Wrzesień 2020

ISSN 1643-7209




Fot. ADOBESTOCK

TEMAT NUMERU

Instalacje

fotowoltaiczne

czytaj od str. 38

Spis treści

34 Przegląd mierników cęgowych

6 Aktualności

10 Nowości

12 ZUG – typoszereg złączek uniwersalnych

gwintowanych

16 Elastycznie i bezpiecznie. Rury karbowane

– sprawdzony sposób rozprowadzania instalacji

elektrycznych

18 Czy ściemnianie oświetlenia jest łatwe?

22 Szybko i wygodnie – czego jeszcze oczekujemy

od montażu osprzętu elektroinstalacyjnego?

28 Innowacyjny montaż puszek na korytach kablowych

30 Silnik 3 fazowy – przekaźnik nadzorczy

jako strażnik silnika

33 Mierniki cęgowe

38 Uzgadnianie projektów instalacji PV

z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych

44 Liczniki energii elektrycznej

w instalacjach fotowoltaicznych

48 Kable i przewody w instalacjach fotowoltaicznych

50 Bezpieczeństwo i ciągłość zasilania

– rozdzielnice budowlane

54 Bezprzerwowe zasilanie gwarantowane

w inteligentnych domach

58 Lokalizatory tras oraz uszkodzeń kabli i przewodów

62 Oprawy oświetleniowe LED do hal i magazynów

64 Warsztat

65 Energotytan – promocje

66 ENERGOTYTAN – zaciskarki do tulejek

68 Pozytywna energia :)

2 Fachowy Elektryk


Smart Home.

Smart Building.

Smart Life.

gira.com/pl

Poczu j.

Przycisk? Czy

wystarczy tylko

dotknięcie? Klawisz

Gira Touchsensor 4

to więcej niż tylko

włącz i wyłącz. To

wyróżniająca się różnorodność

Designu.

Czysta intuicja. To

prosta konfiguracja

funkcji systemu KNX

takich jak rozrywka,

sterowanie żaluzjami,

temperaturą i

oświetleniem.

Klawisz, który

zapewnia nie tylko

odczucie prostej

obsługi Twojego

inteligentnego

domu, ale również

oferuje Ci pełną

Kontrolę.

TEMA 2 Sp. z o.o.

ul. Boryny 7

02-257 Warszawa

Tel. +48 22 878 03 55

www.tema.pl Gira / Czujnik przyciskowy Gira 4


Tegoroczna pandemia spowolniła gospodarkę i ograniczyła bezpośrednie kontakty – prywatne

i biznesowe. Choć do pewnych ograniczeń zdążyliśmy już przywyknąć, a niektóre

dziedziny życia przenieść w rzeczywistość cyfrową, to i tak w wielu z nas pozostaje przekonanie,

że bezpośredni kontakt jest najcenniejszy. Jak reaguje na nową rzeczywistość branża

elektroinstalacyjna będziemy mieli okazję się przekonać już w połowie tego miesiąca.

W terminie od 15 do 17 września odbędą się w Bielsku-Białej największe targi kierowane

do tego sektora rynku. Co roku impreza ta obrazuje potencjał i kondycję branży. Tym razem

pokaże również jak globalny lock down wpłynął na dynamikę rozwoju nowych produktów

i czy faktycznie zmienił potrzeby inwestorów i standardy pracy instalatorów związane

z konsumpcją energii elektrycznej.

Małgorzata Dobień

redaktor naczelna

www.fachowyelektryk.pl

Wydawca:

Wydawnictwo Target Press sp. z o.o. sp. k.

Gromiec, ul. Nadwiślańska 30

32-590 Libiąż

Biuro w Warszawie:

ul. Przasnyska 6 B

01-756 Warszawa

tel. +48 22 635 05 82

tel./faks +48 22 635 41 08

Redaktor Naczelna:

Małgorzata Dobień

malgorzata.dobien@targetpress.pl

Dyrektor Marketingu i Reklamy:

Robert Madejak

tel. kom. 512 043 800

robert.madejak@targetpress.pl

Dział Promocji i Reklamy:

Andrzej Kalbarczyk

tel. kom. 531 370 279

andrzej.kalbarczyk@targetpress.pl

Dyrektor Zarządzający:

Robert Karwowski

tel. kom. 502 255 774

robert.karwowski@targetpress.pl

Adres Działu Promocji i Reklamy:

ul. Przasnyska 6 B

01-756 Warszawa

tel./faks +48 22 635 41 08

Prenumerata:

prenumerata@fachowyinstalator.pl

Skład:

As-Art Violetta Nalazek

as-art.studio@wp.pl

Druk:

MODUSS

inne nasze tytuły:

Redakcja nie zwraca tekstów nie zamó wionych, zastrzega sobie prawo ich re da gowania

oraz skracania. Nie odpowia da my za treść zamieszczonych reklam.



AKTUALNOŚCI

FACHOWEGO ELEKTRYKA

Nowy obowiązek dla inwestorów

instalacji fotowoltaicznych

Sprawdź, czego dotyczą zmiany

MATERIAŁY PRASOWE FIRM

Wraz ze zmianami wprowadzonymi

w ustawie regulującej prawo budowlane

wejdą nowe wytyczne dotyczące montażu

instalacji fotowoltaicznej o mocy znamionowej

większej niż 6,5 kW. Od 19 września

inwestorzy planujący zakup instalacji

będą musieli uzgodnić swój projekt z rzeczoznawcą

do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych.

Fot. ADOBESTOCK

Jakie zmiany czekają inwestorów?

Oprócz tego teraz obowiązkowo będzie trzeba

zgłosić zakończenie budowy urządzeń

fotowoltaicznych bez względu na miejsce

ich zamontowania do organów Państwowej

Straży Pożarnej właściwy dla danej lokalizacji

obiektu komendant powiatowy lub

miejski Państwowej Straży Pożarnej.

Natomiast nie jest wymagane pozwolenie

na budowę w przypadku robót budowlanych

polegających na “montażu pomp ciepła,

wolnostojących kolektorów słonecznych,

urządzeń fotowoltaicznych o mocy zainstalowanej

elektrycznej nie większej niż 50

kW oraz mikroinstalacji biogazu rolniczego

w rozumieniu art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20

lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii

(Dz. U. z 2018 r. poz. 2389, z późn. zm.3)

z zastrzeżeniem, że do urządzeń fotowoltaicznych

o mocy zainstalowanej elektrycznej

większej niż 6,5 kW stosuje się obowiązek

uzgodnienia z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń

przeciwpożarowych pod względem

zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej,

zwany dalej „uzgodnieniem

pod względem ochrony przeciwpożarowej”

projektu tych urządzeń oraz zawiadomienia

organów Państwowej Straży Pożarnej”.

W przypadku, gdy instalacja fotowoltaiczna

przekracza moc 50 kW należy zdobyć pozwolenie

na budowę, opinię rzeczoznawcy

oraz złożyć zawiadomienie do organów

PSP. Obecnie jedynym kryterium określającym

wielkość instalacji jest jej moc.

Jak zabezpieczyć

instalację fotowoltaiczną

przed pożarem?

Podczas montażu instalacji należy wziąć

pod uwagę ryzyko wystąpienia pożaru. Już

na tym etapie jest to niezwykle istotne, gdyż

to długoletnia inwestycja w urządzenie wykorzystujące

energię odnawialną i nie warto

ryzykować jej zniszczenia. Zatem jakie są

standardowe zabezpieczenia przed pożarem

mikroinstalacji?

1. Najważniejsza kwestia to prawidłowe

zgodne z wytycznymi zaprojektowanie

oraz montaż instalacji PV wraz

z dedykowanymi, przepisowymi narzędziami.

Fot. ADOBESTOCK

2. Zastosowanie bezpieczników oraz wyłączników

ppoż., które gwarantują w razie

zagrożenia wyłączenie napięcia z obwodów

DC, są one również niezbędne

przy kubaturach strefy pożarowej powyżej

1000 m³.

3. Użycie instalacji odgromowej oraz przeciwpożarowej,

a także kompatybilnych

złączy i wtyczek DC.

4. Odpowiedni dobór oznaczonego okablowania

do modułów i falownika. Dodatkowo

obecność tabliczki informacyjnej

w miejscu przyłączenia instalacji do sieci

oraz procedury awaryjnego wyłączenia,

a także stosowanie podwójnie izolowanych

przewodów.

5. Wykorzystanie złączy DC pochodzących

od jednego producenta, co pozwala

ograniczyć możliwość wytworzenia

rezystancji w przypadku niekompatybilnego

zestawienia oraz wzrostu temperatury.

6. Stosowanie po stronie DC optymalizatorów

mocy, pozwalających zredukowanie

napięcia, co pozwoli na bezpieczną pracę

w przypadku konieczności rozłączenia

instalacji.

6 Fachowy Elektryk


AKTUALNOŚCI

FACHOWEGO ELEKTRYKA

7. Wcześniejsze przygotowanie powierzchni dachu w miejscu,

w którym zostaną zamontowane moduły. Nie należy instalować

paneli PV w pobliżu materiałów łatwopalnych.

Najwyższą ochronę przed pożarem instalacji fotowoltaicznej

zapewnia przede wszystkim wybór odpowiedniego, niezawodnego

producenta, który gwarantuje fachowy montaż urządzenia

oraz systematyczny monitoring i okresowe, regularne przeglądy.

Potwierdzają to statystyki, które pokazują, że połowa pożarów

instalacji spowodowana jest błędami technicznymi. Drugim najczęstszym

czynnikiem awarii są wyładowania atmosferyczne,

a w szczególności gwałtowne burze, ale i przed tymi wypadkami

dobra firma potrafi skutecznie zabezpieczyć.

REKLAMA

Źródło: DE DIETRICH

TARGI zostały ODMROŻONE

Na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z 29 maja 2020 r.,

od 6 czerwca ponownie można organizować wydarzenia targowe,

kongresy, seminaria i konferencje przy jednoczesnym zachowaniu

wszelkich środków ostrożności zgodnych z wytycznymi GIS.

Targi ENERGETAB odbędą się w dniach od 15 do 17 września

2020, chociaż nieco inne ale na pewno bezpieczne i udane.

ENERGETAB to największe w Polsce targi nowoczesnych urządzeń,

aparatury i technologii dla przemysłu energetycznego. Jest to

zarazem jedno z najważniejszych spotkań czołowych przedstawicieli

sektora elektroenergetycznego. Teren targów obejmuje ponad

35 tys. m2 powierzchni ekspozycyjnej, zarówno w hali wielofunkcyjnej,

jak i w pawilonach namiotowych oraz terenach otwartych,

na których wystawcy mają możliwość ekspozycji wielkogabarytowych

i ciężkich eksponatów.

Targom towarzyszyć będą konferencje, seminaria i prezentacje

wystawców – zatem jest to także doskonałe forum dla rozmów

o aktualnych kierunkach rozwoju branży oraz wdrażanych innowacjach.

Targi ENERGETAB to doskonała okazja do nawiązania kontaktów

biznesowych między wystawcami a projektantami, dostawcami

usług i czołowymi przedstawicielami przedsiębiorstw energetycznych

– zarówno z Polski jak i z zagranicy. Tradycyjnie już podczas

targów odbędzie się konkurs nagradzający prestiżowymi medalami

i pucharami „szczególnie wyróżniające się produkty” zgłoszone

przez wystawców.

Z satysfakcją informujemy, że targi ENERGETAB 2020 objął

swoim Honorowym Patronatem Michał Kurtyka – Minister Klimatu.

Nadto Puchar Ministra Klimatu stanowić będzie najwyższe

wyróżnienie w konkursie „na szczególnie wyróżniający się produkt”

prezentowany na targach.

Ubiegłoroczne targi ENERGETAB cieszyły się licznym udziałem

zwiedzających dla których swoje produkty zaprezentowało

726 wystawców nie tylko z Polski, ale i 25 krajów Europy, Azji i USA.

NOWOŚĆ!

www.energetab.pl

Fachowy Elektryk

Fachowy_elektryk_czerw_2020.indd 1 22.06.2020 13:45:45

7


AKTUALNOŚCI

FACHOWEGO ELEKTRYKA

Energia wprost ze Słońca w Helukabel Polska

MATERIAŁY PRASOWE FIRMY

Rys. 1. Widok z lotu drona instalacji PV w Krze Duże.

W siedzibie głównej firmy HELUKABEL

Polska Sp. z o.o. w Krze Duże właśnie

została uruchomiona instalacja fotowoltaiczna

(rys. 1).

Przedstawiona instalacja pracuje w układzie

połączeń paneli fotowoltaicznych.

Zebrane napięcie stałe z paneli fotowoltaicznych

kierowane jest do rozdzielni prądu

stałego, następnie poprzez inwerter (falownik)

energia elektryczna napięcia zmien-

Do instalacji wykorzystano dach obiektu,

co miało wpływ na moc modułów PV.

Moc instalacji wynosi 49,59 kW. Jest ona,

oczywiście, zaprojektowana w systemie

on-grid, czyli została połączona z systemem

„sztywnej” sieci energetycznej z możliwością

oddawania do niej nadwyżek

mocy. Ponieważ nie przekroczono wartości

mocy znamionowej 50 kW, nie było utrudnień

z połączeniem z siecią energetyczną

(obecnie zakłada się, że instalacje do tej

wielkości mogą być bez problemu włączane

do systemu energetycznego praktycznie

w każdym jego miejscu). Warto

zwrócić uwagę, jak niewielki obszar dachu

firmy został obecniewykorzystany do produkcji

energii elektrycznej. W zależności

od rozwoju sytuacji, jesteśmy przygotowani

na znacznie więcej.

Instalacja, oczywiście, wykorzystuje bezhalogenowe

przewody SOLARFLEX ®

– X H1Z2Z2-K (tu: 4 mm 2 ) oraz złącza

PV-JB HELUKABEL ® .

Rys. 2. Przewody SOLARFLEX ® –X H1Z2Z2-K – odporne na warunki środowiska i napięcie

zgodnie z najnowszymi normami.

Rys. 3. Podstawowe złącza PV systemu MC4 – obudowy odporne na UV ze zmodyfikowanego

tworzywa PPE, złącza zaciskane z mosiądzu.

8 Fachowy Elektryk


AKTUALNOŚCI

FACHOWEGO ELEKTRYKA

Rys. 4. Instalacja PV w HELUKABEL Polska na schemacie i w rzeczywistości.

Rys. 5. Widok modłów fotowoltaicznych na dachu budynków firmy ELTRON-KABEL Sp. z o.o. w Jaworznie.

nego kierowana jest do licznika energii

elektrycznej oraz do przyłącza rozdzielni

i systemu zabezpieczeń przepięciowych

oraz nadprądowych.

Na rys. 4 pokazano wybrany fragment

schematu naszej instalacji. Ponieważ dachy

naszych budynków nie są przesłaniane

w ciągu dnia przez inne konstrukcje (jak

kominy, maszty telefonii komórkowej itd.)

oraz są relatywnie płaskie – nie ma potrzeby

stosowania optymizerów kompensujących

nierównomierne nasłonecznienie

instalacji.

Dzięki współpracy z firmą SOON ENERGY

Poland Sp. z o.o. powstała instalacja wzorcowa,

która pozwoli nam nie tylko na prezentację

jakości użytych komponentów i technologii,

lecz także na aktywne włączenie się

w ochronę zasobów środowiska naturalnego

Polski i Europy.

Zachęceni skutecznym uruchomieniem

i efektami działania naszej instalacji przystąpiliśmy

do kolejnego wdrożenia – podobnej

instalacji w Jaworznie w siedzibie firmy

ELTRON-KABEL należącej do grupy kapitałowej

Helukabel (rys. 5).

Optymalizacja kosztów energii elektrycznej

jest w naszej firmie kolejnym świadomym

krokiem w kierunku obniżenia kosztów

działalności operacyjnej, a zatem zwiększenia

atrakcyjności rynkowej naszej oferty

– do podobnego kroku zachęcamy też inne

firmy. Warto pamiętać, że każda instalacja

PV to zysk podwójny – ekonomiczny i ekologiczny.

Marek Trajdos

HELUKABEL Polska Sp. z o.o.

www.helukabel.pl


NOWOŚCI

FACHOWEGO ELEKTRYKA

Sterownik oświetlenia z łącznością Bluetooth

OSRAM Digital Systems oferuje inteligentny

i kompaktowy sterownik z wbudowanym

zegarem czasu rzeczywistego. DA-

LIeco BT RTC umożliwia automatyzację

w działaniu oświetlenia oferując dodatkowo

bezprzewodową konfigurację i sterowanie

z poziomu aplikacji na smartfony. Jest to

kolejne rozwiązanie OSRAM DS z obszaru

HCL (Human Centric Lighting).

Ten sterownik został stworzony z myślą

o sterowaniu oświetleniem przestrzeni biurowych,

korytarzy, ale także pojedynczych

opraw stojących. OSRAM DALIeco BT

RTC, dzięki łączności Bluetooth, może

być konfigurowany bezprzewodowo z użyciem

smartfonu lub tabletu wyposażonego

w bezpłatną aplikację OSRAM BT Config.

DALIeco BT RTC współpracuje z układami

zasilającymi DT8, dzięki czemu można

dostosować nie tylko natężenie oświetlenia,

lecz także temperaturę barwową.

Automatyczną zmianę tych parametrów

w zależności od pory dnia umożliwia zegar

czasu rzeczywistego (RTC) – nowość

w tym modelu sterownika. Oprócz tego,

parametry oświetlenia mogą być regulowane

automatycznie przez czujniki ruchu

i natężenia światła. Do sterowania manualnego

można zastosować przyciski monostabilne

lub aplikację OSRAM BT Control

na urządzenia mobilne.

Źródło: Osram

MATERIAŁY PRASOWE FIRM

Firma Rittal zaprezentowała nowy, modułowy

system szaf VX IT, dzięki któremu można

zbudować różne warianty szaf sieciowych

i serwerowych. Rozwiązanie pozwala na budowę

infrastruktury IT w nieosiągalnym do tej

pory tempie – począwszy od pojedynczych

Najszybsza na świecie szafa IT

szaf sieciowych, aż po kompletne centra danych.

Nowy system VX IT oferuje największą

swobodę konfiguracji – w łatwy i szybki sposób

przy użyciu internetowych narzędzi.

Nowe rozwiązanie VX IT zostało zaprojektowane

w taki sposób, aby jak najbardziej

uprościć pracę projektantów. Cały proces –

począwszy od wyboru, przez konfigurację

i zamówienia, aż po dostawę – jest przejrzysty

i wspierany cyfrowo. Podczas konfiguracji

zbudowany zostaje krok po kroku model

3D wraz z akcesoriami. Konfigurator online

prowadzi użytkownika krok po kroku przez

proces wyboru komponentów, jednocześnie

przeprowadzając kontrolę kompatybilności.

A wszystko to poprzez stronę –https://www.

rittal.com/vx-it/pl/it-rack

Indywidualnie skonfigurowany wariant szafy

IT jest produkowany w ultranowoczesnym

zakładzie z zachowaniem najwyższych standardów

jakości oraz terminowo dostarczany

dzięki zoptymalizowanej logistyce.

Unikalną korzyścią dla klienta jest dodatkowo

fakt, że wszystkie warianty VX IT utworzone

przy pomocy konfiguratora, łącznie ze

wszystkimi komponentami, są sprawdzone

i certyfikowane zgodnie z międzynarodowymi

standardami, takimi jak UL 2416, IEC

60950 oraz IEC 62368.

Źródło: Rittal

Stwórz wyjątkową atmosferę za pomocą oświetlenia

Firma Signify rozszerza ofertę Philips Hue, wprowadzając zupełnie nowe i odświeżone

produkty, które dają użytkownikom jeszcze większe możliwości tworzenia jedynych

w swoim rodzaju, personalizowanych wrażeń świetlnych, dostosowanych do potrzeb i rytmu

życia. Nowe produkty obejmują źródła

światła Philips Hue Filament o nowych

rozmiarach i kształtach, odświeżoną lampę

Philips Hue Iris w limitowanej edycji kolorystycznej,

lampę wiszącą Philips Hue Ensis

w kolorze czarnym, Philips Hue White

LED oraz odświeżoną linię świeczek Philips

Hue E14.

Źródło: Signify

10 Fachowy Elektryk


NOWOŚCI

FACHOWEGO ELEKTRYKA

Nowe, kompaktowe rozdzielnice skracają czas instalacji

Firma ABB wprowadza nowe,

kompaktowe rozdzielnice

ComfortLine CA oraz puste

obudowy naścienne Comfort-

Line A i B, których montaż jest

bardziej elastyczny, szybszy

i wydajniejszy.

W celu zapewnienia najwyższego

poziomu elastyczności,

produkty oferują większe

rozmiary przepustów (nawet

o 50%) oraz największą liczbę

wejść kablowych na rynku.

Ponadto przepusty i pozostałe

akcesoria pasują do wszystkich

szafek w nowej serii

ComfortLine.

Innowacyjny system mocowania na zatrzask to całkowicie nowa

technologia instalacji profili montażowych wraz z modułami CombiLine

N od ABB. Z nowym systemem można szybko zamontować

pole rozdzielcze i multimedialne na zatrzask, a następnie zabezpieczyć

za pomocą śrub.

Aby zapewnić większą elastyczność

w zakresie okablowania,

ComfortLine oferuje szereg

opcji, od poziomych i pionowych

kanałów kablowych,

po możliwość montażu przepustów

na górze, dole i po bokach

rozdzielnicy. Inne kluczowe

zalety nowych, kompaktowych

rozdzielnic ComfortLine obejmują

3-punktowy zamek i wysoką

klasę ochrony IP44.

Obudowy do montażu naściennego

można w prosty sposób

konfigurować, co pozwala szybko

i łatwo rozbudowywać system

dystrybucji. Wśród szerokiej

gamy akcesoriów znajduje się zestaw do montażu szaf w szereg

z ramką izolującą i utrzymującą stopień ochrony, z wieloma możliwościami

instalacji. Do montażu podtynkowego wystarczy użyć

specjalnej ramki.

Źródło: ABB

Nasze bezpieczniki

zapewniają

bezpieczeństwo

ludziom,

maszynom,

systemom.

Niezawodnie.

Nasze zabezpieczenie – Twoja korzyść

REKLAMA

SIBA Polska Sp. z o.o.

05-082 Stare Babice, ul. Warszawska 300D

tel.: 22 832 14 77, 601 241 236, 603 567 198

e-mail: siba@siba-bezpieczniki.pl

www.siba-bezpieczniki.pl

Fachowy Elektryk

11


kable

i przewody

ZUG – typoszereg złączek

uniwersalnych gwintowanych

PROMOCJA

Pod znakiem ZUG (złączka uniwersalna gwintowa), w ofercie Spółdzielni Elektrotechnicznej POKÓJ,

został zaprezentowany po raz pierwszy w 2010 roku, cały typoszereg produktów. Jest to unowocześniona

konstrukcja złączek ZUG-G, które w pełni zastępują złączki ZG-G. Od tego czasu ZUG systematycznie

jest rozbudowywana i unowocześniana.

Złączki ZUG-2,5, ZUG-4, ZUG-6, ZUG-10,

ZUG-16 i ZUG-35 przeznaczone są do łączenia

przewodów miedzianych, sztywnych

lub giętkich o przekrojach znamionowych

od 2,5 do 35 mm 2 .

Złączki do przekroju 10 mm 2 włącznie

posiadają, przy rożnych grubościach,

identyczny obrys zewnętrzny dzięki czemu,

wraz z akcesoriami, mieszczą się pod

maskownicami standardowych szafek rozdzielczych.

W celu zwiększenia bezpieczeństwa

złączki ZUG oraz ich akcesoria

wykonane zostały z samogasnącego poliamidu

w klasie palności V0, ich konstrukcja

wytrzymuje napięcia znamionowe izolacji

1 kV i mogą pracować w otoczeniu o temperaturze

z przedziału od -25 do +125°C.

Korpusy złączek zapewniają stabilne mocowanie

na standardowej szynie TS35

i każdy z nich posiada 4 gniazda na oznaczniki

DK-Z/5 lub DK-Z/6 w celu ułatwienia

opisu. Złączki te mogą być montowane

w urządzeniach pracujących wewnątrz

pomieszczeń, we wszystkich strefach klimatycznych.

Umieszczony w korpusie tor

prądowy każdej złączki składa się z miedzianej

szyny pokrytej cyną Sn5, na którą

nałożone są stalowe zaciski z wkrętami

pokryte cynkiem Zn5. Producent wykonuje

złączki w jednym z siedmiu kolorów: żółtym,

białym, czarnym, zielonym, niebieskim,

czerwonym lub szarym. Dzięki temu

można łatwo optycznie podzielić większe

zestawy złączek na sekcje lub też zaznaczyć,

które złączki łączą ze sobą przewody

fazowe, a które neutralne.

Następnym krokiem było wprowadzenie

do oferty złączki piętrowej ZUG-21

(z czterema zaciskami) i jej odmian ZUG-

-21/E0 (z czterema zaciskami i zmostkowanym

dolnym i górnym torem prądowym),

ZUG-22 (z czterema zaciskami

i dzielonym dolnym torem prądowym),

ZUG-23 (z trzema zaciskami i dzielonym

dolnym torem prądowym) i ZUG-24

(z trzema zaciskami). Produkty te posiadają

te same parametry co złączki jednotorowe:

korpus i akcesoria z poliamidu w klasie

palności V0, napięcia znamionowe izolacji

1 kV, zakres temperatur otoczenia od -25

do 125°C, siedem wersji kolorystycznych,

szyny miedziane pokryte cyną Sn5, zaciski

z wkrętami pokryte cynkiem Zn5. Złączki

te są przeznaczone do podłączania przewodów

miedzianych, sztywnych lub giętkich

o przekroju znamionowym 4 mm 2 .

W ramach dalszego rozwijania omawianej

linii do oferty trafiły złączki ochronne

ZUG-2,5PE, ZUG-4PE, ZUG-6PE,

ZUG-10PE, ZUG-16PEN, ZUG-35PEN

zapewniające trwałe połączenie elektryczne

z listwą montażową, z korpusami

żółto-zielonymi, zamkniętymi, zatrzaski-

12 Fachowy Elektryk


kable

i przewody

wane na szynę TS35 (poza przekrojami

16 i 35 mm 2 , które trzeba dokręcić). Tu

również przekroje do 10 mm 2 włącznie

posiadają, przy rożnych grubościach,

identyczny obrys zewnętrzny dzięki czemu,

wraz z akcesoriami, mieszczą się pod

maskownicami standardowych szafek rozdzielczych.

Napięcie znamionowe izolacji,

parametry tworzywa, zakres temperatur

otoczenia, materiał, z którego wykonano

szyny i zaciski są takie same jak w przypadku

innych produktów z linii ZUG. Nowością

jest zatrzask wykonany z mosiądzu

pokrytego cyną Sn5. Złączki posiadają

dwa (przekroje znamionowe 2,5-10 mm 2 )

lub 4 (przekroje znamionowe 16 i 35 mm 2 )

gniazda na oznaczniki i przeznaczone

są do łączenia przewodów miedzianych,

sztywnych lub giętkich.

W konsekwencji pojawienia się ZUGów

ochronnych do oferty trafiły również

złączki ochronne piętrowe ZUG-21PE

(z czterema zaciskami i zmostkowanym

dolnym i górnym torem prądowym do szyny

zaciskowej mocującej złączkę na szynie

TS35), ZUG-21PE/L (z czterema zaciskami

i zmostkowanym dolnym torem prądowym

do szyny mocującej złączkę na szynie

TS35; tor górny oznaczony na żółto jako

fazowy), ZUG-21PE/N (konstrukcja analogiczna

jak poprzednio opisanej złączki,

przy czym górny tor oznaczony na niebisko

jako neutralny). Również wykonane

z poliamidu V0 i przeznaczone do podłączania

przewodów o przekroju znamionowym

4 mm 2 .

W 2019 roku unowocześniona została

złączka jednotorowa rozłączająca, zwana

również bezpiecznikową. W ten sposób

powstał ZUG-B i jego odmiany z sygnalizacją

przepalenia się bezpiecznika (BS1

dla DC i BS2 dla AC). Wkładka topikowa,

o wymiarach Φ5x20, jest tu umieszczana

na odchylanym ramieniu połączonym

z korpusem solidnym zawiasem dzięki

czemu nie ma możliwości zgubienia bezpiecznika.

Przekrój znamionowy złączek

bezpiecznikowych to 4 mm 2 , wykonane są

również z uniepalnionego poliamidu V0.

Fachowy Elektryk

13


kable

i przewody

Składane na zamówienie złączki z sygnalizacją

przepalenia (zarówno odmiana BS1

jak i BS2) dają możliwość personalizacji

pod kątem wymagań klienta: można dobrać

odpowiedni poziom napięcia i kolor diody

sygnalizującej przepalenie.

Pod koniec 2019 roku zakończyły się prace

nad wprowadzeniem do oferty nowych złączek

miniaturowych ZUGM-4 mających

docelowo zastąpić linię BM-4. W nowej

odsłonie złączki „mini” są również dostępne

w wersji ochronnej ZUGM-4PE.

Jak w całej omawianej linii ZUG złączki

te posiadają korpus wykonany z poliamidu

V0, w siedmiu kolorach (plus żółto-zielony

dla złączki ochronnej) i są zatrzaskiwane

na szynie. Małe gabaryty, dwa gniazda

na oznaczniki DK/Z-…, znamionowa przyłączalność

4 mm 2 i mocowanie na szynie

TS15 umożliwi ich zastosowanie wszędzie

tam, gdzie oszczędność miejsca jest priorytetowa.

Nowa linia ZUG to nie tylko cała rodzina

złączek, ale również akcesoria do nich,

a mianowicie:

• przyjazne w montażu modułowe zwieracze

śrubowe ZKN i modułowe zwieracze

sprężynowe ZSN. Zostały one

poddane istotnej modernizacji. Obecnie

wszystkie elementy złożone są w całość

(moduł), dzięki czemu jest on od razu

gotowy do montażu na złączkach. Zwieracze

te umożliwiają połączenie dwóch,

trzech, czterech lub dziesięciu złączek

stojących obok siebie, jednocześnie. Istnieje

również możliwość opuszczenia

dowolnej liczby torów w zwieranej sekcji

poprzez wyłamanie odpowiednich

końcówek zwieracza. Do zestawu złączek

należy dobrać odpowiedni zwieracz

uwzględniając przekrój znamionowy

złączek oraz ilość zwieranych torów.

Wkręty posiadają zabezpieczenie przed

luzowaniem się;

• przegrody P-N1 dla ZUG-2,5, ZUG-4,

ZUG-6, ZUG-10, P-N2 dla ZUG-16

i ZUG-35 i P-N3 dla ZUG-21 i jego odmian

umożliwiające tworzenie sekcji lub

wyróżnianie poszczególnych obwodów.

Dodatkowo w ofercie Spółdzielni są

przegrody P-N4 dla ZUG-2,5, ZUG-4,

ZUG-6, ZUG-10, P-N5 dla ZUG-16 i

ZUG-35, które różnią się od wymienionych

wcześniej możliwością zatrzaśnięcia

bezpośrednio na szynę TS35. Do

fizycznego rozdzielenia szeregu złączek

możemy zastosować przegrodę, która

blokuje możliwość zwarcia sekcji za

pomocą zwieracza. Założenie przegrody

nie eliminuje natomiast możliwości połączenia

elektrycznego pomiędzy poszczególnymi

sekcjami, które można wykonać

wyłamując część przegrody znajdującą

się na wysokości zacisków i montując

przewód w zaciskach obu sekcji;

• płytki skrajne PS-N1 dla ZUG-2,5,

ZUG-4, ZUG-6, ZUG-10, PS-N2 dla

ZUG-16 i ZUG35, PS-N3 dla ZUG-

21 i jego odmian, PSB-4 dla ZUG-B

i PSM-1 dla ZUGM-4. Płytka skrajna

oprócz tego, że stanowi dodatkowe

usztywnienie zestawu, służy do zwiększenia

izolacji skrajnej złączki. Można

ją zastosować do złączek, w których, po

zamontowaniu w szafce rozdzielczej,

pozostaje bezpośredni dostęp do części

przewodzących. Dzięki jednakowemu

obrysowi zewnętrznemu, w złączkach

o różnych przyłączalnościach znamionowych

możemy używać tej samej płytki

skrajnej;

• osłonki – odpowiednio 2,5N, 4N, 6N,

10N, 16N, 35N. Umożliwiają zakrycie

złączki od góry. Jest to zabezpieczenie

przed dostępem do wkrętów, zacisków

i zwieracza oraz dostawaniem się zanieczyszczeń.

Mogą również służyć do dodatkowego

opisania złączki niezależnie

od oznaczników;

• oznaczniki DK/Z-5 i DK/Z-6

• listwy montażowe TS35 wykonane ze

stali ocynkowanej galwanicznie bądź ogniowo

lub aluminium, perforowane albo

pełne i listwy TS15 dla złączek „mini”;

• trzymacze KU-1/35, KU-2/35 i nowszej

konstrukcji KU-4/35 z wkrętem umieszczonym

wewnątrz korpusu pod kątem

w stosunku do powierzchni listwy TS35

na której został zamontowany. Trzymacze

KU umieszczone po obu stronach

szeregu złączek służą do utrzymywania

ich w miejscu, zapobiegając przesuwaniu

i przekrzywianiu się powodowanym

podłączeniem sztywnych przewodów.

Obecnie trwają pracę nad kolejnymi pozycjami

wpisującymi się w linię ZUG. Będą

to złączki z trzema i czterema zaciskami

o tym samym potencjale, które nie będą

złączkami piętrowymi i ich odmianami

ochronnymi. Pozycje te będą stanowić domknięcie

całego typoszeregu złączek gwintowanych

ochronnych nowej konstrukcji.

Cała linia złączek ZUG wraz z akcesoriami

to połączenie innowacyjnej konstrukcji,

wysokiej jakości materiałów oraz bezpieczeństwa

potwierdzonego certyfikatami

na znak B i CE.

Szczegóły techniczne

oraz materiały do projektowania

znajdują się na stronie internetowej

www.pokoj.com.pl

14 Fachowy Elektryk



osprzęt

elektroinstalacyjny

Elastycznie i bezpiecznie

Rury karbowane – sprawdzony sposób rozprowadzania instalacji elektrycznych

PROMOCJA

Systematycznie rozbudowujące się systemy instalacji elektrycznych powodują, że szukamy nowych

rozwiązań w zakresie bezpiecznego prowadzenia tras kablowych. Rury karbowane PCV

służą do układania kabli o różnym przeznaczeniu – od przewodów teleinformatycznych po kable

elektryczne o wysokim napięciu.

Dostępna na rynku dywersyfikacja średnic

rur karbowanych służy między innymi

do ich optymalnego stosowania w różnych

typach instalacji. Przykładowo rury karbowane

o średnicy 16 mm są optymalne

do prowadzenia przewodów pod oprawy

oświetleniowe, natomiast w doprowadzeniu

do wylotów i przełączników lepiej sprawdzi

się średnica 20 mm.

Z kolei rury o przekroju 40 mm wykorzystywane

są często do instalacji elektrycznych

prowadzonych między podłogą a ścianami.

Jednocześnie przy wyborze średnicy

rur należy brać pod uwagę przekrój

poprzeczny przeprowadzonych

przez nią przewodów.

W ofercie AKS Elektro znajdziemy rury

karbowane (typy: RKGL – wytrzymałość

mechaniczna 320 N, RKGS – wytrzymałość

mechaniczna 750 N) wykonane z samogasnącego

PCV-U, służące do rozprowadzania

oraz ochrony przewodów elektroinstalacyjnych

przed mechanicznymi uszkodzeniami.

Systemy rur użytkowane są w instalacjach

do 1000 V prądu przemiennego i 1500 V

prądu stałego. Zależnie od typu mają

Rury karbowane

cechuje m.in.:

– elastyczność i lekka waga,

– odporność na korozję i wiele

związków chemicznych,

– łatwość i szybkość montażu,

– wysoka izolacyjność,

– ognioodporność zapewniająca

podstawowe bezpieczeństwo

instalacji,

– niska cena rynkowa.

szerokie zastosowanie w zewnętrznych

i wewnętrznych montażach naściennych.

Sprawdzą się zarówno w instalacjach

w ścianach gipsowych, jak i konstrukcjach

drewnianych czy betonowych. Z powodzeniem

wykorzystywane są w przemyśle

motoryzacyjnym, kolejowym czy stoczniowym.

Występują w wersji z pilotem (stalową

linką umożliwiającą łatwe przeciąganie

przewodu) lub bez, jak i w gotowych rozwiązaniach

– przewody przeciągnięte przez

rurę (seria rurAKS).

Rury karbowane można stosować z szeregiem

dedykowanych akcesoriów jak Złączki

Kątowe Sztywne ZKS (kąt 90°) czy

z mocowaniami jak UZP (Uchwyty Zaciskowe

Paskowe).

Należy zawsze pamiętać, że niewłaściwe

prowadzona trasa lub niepoprawna konserwacja

instalacji elektrycznej jest jedną

z głównych przyczyn pożarów. Podczas

instalacji należy zachować najwyższą

ostrożność.

www.aks-zielonka.pl

16 Fachowy Elektryk



automatyka

budynkowa

Czy ściemnianie oświetlenia jest łatwe?

Wydawać by się mogło, że głównym powodem regulacji poziomu jasności oświetlenia jest czysta

ekonomia. Owszem – obniżenie wartości rachunków za energię elektryczną i zwiększenie

żywotności źródeł światła – to argumenty wystarczające, choć nie jedyne. W budynkach użyteczności

publicznej, galeriach handlowych, biurowcach, przy oświetleniu ulic względy finansowe

będą odgrywały rolę kluczową.

PROMOCJA

O swoje portfele będą chcieli zadbać również

właściciele hoteli, restauracji i każdy

przysłowiowy Kowalski, ale zwrócą również

uwagę na funkcjonalność i dodatkowe

odczucia estetyczne. Sterowanie jasnością

oświetlenia może wpływać na nasze samopoczucie

i poprawiać nastrój przez stworzenie

przyjaznej atmosfery. Nasz nastrój jest

uzależniony od światła, stąd jedną z metod

leczenia depresji sezonowej (związanej

z brakiem odpowiedniej ilości światła słonecznego

jesienią i zimą), jest fototerapia.

Postawmy sobie dwa pytania. Czy warto

zmieniać poziom jasności oświetlenia oraz

czy istnieją metody sterowania niezawodne

i łatwe w obsłudze? Krótki wstęp do tego

artykułu potwierdza, że warto regulować,

a na drugie pytanie spróbuję odpowiedzieć

w dalszej części.

Metoda Leading Edge polega na ścinaniu

części zbocza narastającego sinusoidy napięcia

i skutkuje zmniejszeniem wartości

skutecznej napięcia zasilającego źródło

światła. Tyrystory (lub triak) sterowane sygnałem

wyzwalającym opóźniają załączenie

napięcia w każdej połówce sinusoidy (patrz

rys. 1). Im później nastąpi przełączenie

w stan przewodzenia, tym mniejsza ilość

energii zostanie dostarczona do odbiornika,

redukując strumień świetlny. Leading Edge

lepiej sprawdza się przy sterowaniu transformatorami

elektromagnetycznymi, lampami

niskonapięciowymi, świetlówkami

oraz LED 230V. Lampy halogenowe oraz

źródła żarowe możemy ściemniać zarówno

zboczem narastającym, jak i opadającym.

Niestety szybkie załączanie napięcia zasilającego

powoduje skokowy zrost prądu. Przy

częstotliwości 50 Hz zakłócenia EMC będą

generowane 100 razy w każdej sekundzie.

Może to zakłócać pracę czułej elektroniki

– np. sprzętu RTV. Aby uniknąć negatywnego

wpływu tego zjawiska w obwód montuje

się dodatkowo dławik z rdzeniem ferromagnetycznym,

który zmniejsza prędkość narastania

prądu i redukuje zakłócenia.

Metoda Trailing Edge polega na ścinaniu

części zbocza opadającego sinusoidy

napięcia, zmniejszając wartość skuteczną

napięcia. W układach takich elementami

wyłączającymi napięcie są tranzystory.

Im wcześniej tranzystor przejdzie w stan zatkania

(odcięcia), tym mniej energii dostarczymy

do źródła światła, redukując poziom

jasności (patrz rys. 2). Ta metoda jest wskazana

do sterowania transformatorami elektronicznymi,

lampami niskonapięciowymi

oraz źródłami żarowymi i halogenowymi.

Trzecią metodą, stosowaną głównie

do ściemniania niskonapięciowych źródeł

LED jest Pulse Width Modulation (PWM),

czyli modulacja szerokością impulsu. Regulacja

realizowana jest przez załączanie i wyłączanie

tranzystora, nawet kilkanaście tysięcy

razy na sekundę, co w efekcie załącza

i wyłącza zasilanie odbiornika (patrz rys. 3).

Nasze oczy posiadają określoną bezwładność,

czyli powyżej pewnej częstotliwości

nie zauważamy migotania, widzimy jedynie

średni poziom jasności.

Metody ściemniania źródeł światła

W przeszłości w dimmerach stosowano elementy

rezystancyjne, dławikowe, lampowe,

a następnie autotransformatory. Wszystkie

te rozwiązania charakteryzowały się dużymi

gabarytami i generowały duże ilość ciepła.

Aktualnie stosowane układy oparte są na tyrystorach,

triakach i tranzystorach – pozwala

to na znaczną redukcję gabarytów, ale

problem związany z temperaturą pozostał.

Rys. 1.

Rys. 2.

Sterowanie metodą Leading Edge:

- po lewej stronie: szybkie załączenie napięcia = większa jasność;

- po prawej stronie: późne załączenie napięcia = mniejsza jasność;

- zc: zero crossing – punkt przejścia sinusoidy napięcia przez zero.

Sterowanie metodą Trailing Edge:

- po lewej stronie: późne wyłączenie napięcia = większa jasność;

- po prawej stronie: szybkie wyłączenie napięcia = mniejsza jasność;

- zc: zero crossing – punkt przejścia sinusoidy napięcia przez zero.

18 Fachowy Elektryk


automatyka

budynkowa

mocy – ograniczając straty energii oraz stosować

mniejsze radiatory.

Rys. 3.

Sterowanie metodą PWM:

- u góry: przebieg napięcia uzależnionego

od stanu tranzystora;

- na dole: wykres stanów tranzystora

– szerokość impulsu decyduje

o czasie załączenia i wyłączenia

napięcia;

- S T : stan tranzystora – załączony

lub wyłączony.

Ponieważ tranzystor podczas tej regulacji

utrzymuje jedynie dwa stany: włączony i wyłączony,

to generuje znacznie mniej ciepła niż

w innych metodach ściemniania. Dzięki tej

właściwości można załączać układy o większej

Czy to wszystko

nie nazbyt skomplikowane?

Niestety nie każde źródło światła da się

ściemnić, dlatego przed zakupem musimy

upewnić się, czy wybrany produkt będzie

dla nas odpowiedni. Istotna jest również

metoda regulacji strumienia świetlnego,

bo od niej będzie zależało jaki dobierzemy

ściemniacz. Markowi producenci zazwyczaj

umieszczają odpowiednie informacje

na opakowaniu, ale w pewnej części produktów

marketowych brak takich danych.

Jeżeli wybierzemy tradycyjną żarówkę lub

halogen, to znika nam problem związany

z metodą ściemniacza, ale nie będziemy

oszczędzać energii (choć w niektórych przypadkach

dodatkowy element grzewczy jest

mile widziany). W przypadku pozostałych

źródeł światła stajemy przed trudnym wyborem,

bo nieodpowiedni dobór spowoduje

że będziemy niezadowoleni z efektu finalnego,

lub stracimy zainwestowane pienią-

Fot. 1. Ściemniacz 15.81.8.230.0000

REKLAMA

Twój inteligentny dom

w kilku prostych krokach

FINDER YESLY to innowacyjny

system wygodnego życia,

umożliwiający inteligentne

sterowanie oświetleniem i roletami,

zwiększając komfort

w Twoim domu.

Finder Yesly

FINDER Polska Sp. z o.o. finder.pl@findernet.com - findernet.com

ul. Malwowa 126, 60 - 175 Poznań Tel. 61 865 94 07 - Faks 61 865 94 26

YESLY(175x116_5)PL.indd 1 06/08/20 12:50

Fachowy Elektryk

19


automatyka

budynkowa

Tabela 1. Dopuszczalne obciążenia ściemniacza 15.81

Typ źródła światła

Dopuszczalne

obciążenie [W]

Nastawa

pokrętła

Żarowe lub halogenowe 230 V 500

Transformator toroidalny do halogenów 500

Transformator rdzeniowy do halogenów 500

Transformator elektroniczny (statecznik) do halogenów 500

Ściemnialne świetlówki kompaktowe CF 100

Ściemnialne LED 230 V 100

Fot. 2. Nastawy ściemniacza 15.81

1 – regulacja poziomu minimalnego

ściemnienia

2 – wybór źródła światła oraz funkcji

pamięci

pamięć załączona: M

pamięć wyłączona: M

3 – dioda sygnalizacyjna

Aktualny wybór: świetlówka energooszczędna

bez pamięci.

dze.

Korzystając ze swoich doświadczeń firma

Finder opracowała szereg produktów do regulacji

poziomu oświetlenia – skrótowo zaprezentuje

dwa. Zobaczmy jak zastosowane

w nich rozwiązania niwelują wcześniej opisane

niedogodności.

Ściemniacz 15.81. (patrz fot. 1), to wielofunkcyjny

aparat współpracujący ze

wszystkimi ściemnianymi źródłami światła,

sterowany łącznikiem monostabilnym.

Łatwy sposób regulacji zdejmuje

z użytkownika konieczność rozpoznawania

metody ściemniania danego źródła

światła. Wystarczyć obrócić pokrętło

Fot. 3. Ściemniacz 15.21

Ściemnialne LED niskich napięć z zasilaczem elektronicznym 100

Tabela 2. Dopuszczalne obciążenia ściemniacza 15.21

Typ źródła światła

w kierunku odpowiedniego symbolu,

a aparat sam dopasuje metodę ściemniania

(patrz fot. 2). Drugi przełącznik pozwala

ustawić minimalny poziom ściemnienia.

Bardzo użyteczną funkcją jest możliwość

trybu pracy z pamięcią – przy kolejnym

włączeniu ściemniacz samoczynnie wróci

do ostatnio ustawionego poziomu jasności.

Dodatkowo aparat posiada termiczne zabezpieczenie

przed przeciążeniem, szybkie

miganie diody sygnalizacyjnej to sygnał mówiący

o uruchomieniu alarmu. Dopuszczalne

obciążenia są przedstawione w tabeli 1.

Ściemniacz 15.21. (patrz fot. 3), to wielofunkcyjny

aparat współpracujący ze

wszystkimi ściemnianymi źródłami światła,

dodatkowo wyposażony w moduł Bluetooth.

Możemy wybrać jedną z trzech metod

sterowania ściemniaczem: smartfon z modułem

Bluetooth, specjalne przyciski bezprzewodowe

systemu YESLY 1) lub łącznik

Dopuszczalne obciążenie [W]

Żarowe lub halogenowe 230 V 300

Transformator toroidalny do halogenów 300

Transformator rdzeniowy do halogenów 300

Transformator elektroniczny (statecznik) do halogenów 300

Ściemnialne świetlówki kompaktowe CFL 150

Ściemnialne LED 230 V 150

Ściemnialne LED niskich napięć z zasilaczem elektronicznym 300

monostabilny. Sam moduł przeznaczony

jest do montażu w puszce instalacyjnej Ø60.

Najbardziej przyjazną funkcją jest tryb

AUTO. Po podłączeniu źródła światła,

przy pierwszym uruchomieniu, specjalny

algorytm automatycznie dobierze sposób

ściemniania. Wyboru funkcji dokonujemy

w aplikacji Finder Toolbox 2) . Podobnie jak

w poprzednim przykładzie mamy możliwość

wyboru trybu pracy z pamięcią. Dopuszczalne

obciążenia są przedstawione w tabeli 2.

1) Więcej informacji na temat systemu

YESLY, można znaleźć pod adresem:

https://www.findernet.com/pl/poland/raporty/yesly

2) Darmowa aplikacja Finder Toolbox dostępna

jest dla platform Android oraz

iOS.

Krzysztof Chmieliński

20 Fachowy Elektryk



osprzęt

elektroinstalacyjny

Szybko i wygodnie – czego jeszcze oczekujemy

od montażu osprzętu elektroinstalacyjnego?

Sposób zamontowania osprzętu elektroinstalacyjnego, takiego jak łączniki, gniazda czy puszki,

zależy od rodzaju instalacji, w której ten osprzęt ma pracować, ale też od rozwiązań wprowadzonych

przez samego producenta osprzętu. Usprawnienia ułatwiające montaż oraz późniejsze

korzystanie z osprzętu dotyczą nie tylko sfery samego sposobu jego mocowania pod tynkiem,

na tynku, czy na listwie, ale też rozciągają się na kwestie związane z materiałami z jakich jest

wykonany i ich właściwości w określonych warunkach.

Fot. KARLIK

Fot. 1.

Seria DECO: ramka uniwersalna z efektem szkła pojedyncza, czarna ze spodem czarnym + mechanizm łącznika jednobiegunowego

w kolorze grafitowym. Producent: Karlik Elektrotechnik Sp. z o.o.

Zadania puszek, łączników i gniazd

– krótkie przypomnienie

Puszki instalacyjne mają za zadanie chronić

przewody elektryczne i umożliwiać montaż

łączników bądź gniazdek lub też służyć jako

rozgałęźniki co oznacza rozbicie instalacji

na kilka obwodów. Wiele z nich można łączyć

poziomo lub pionowo w wielokrotne szeregowe

moduły, ale produkowane są jednocześnie

puszki wielokrotne jednomodułowe, czyli

tzw. wielopolowe. Wszystkie one znajdują zastosowanie

w każdym rodzaju budownictwa

– począwszy od ogólnego, poprzez budownictwo

obiektów przemysłowych, a skończywszy

na budownictwie drewnianym (szkieletowym).

W każdym z wymienionych wyżej

typów budownictwa wyróżnia się dziś wiele

rodzajów i podrodzajów puszek – postępująca

specjalizacja i rosnące wymagania rynku wymusiły

to na producentach.

W przeciwieństwie do puszek, zwykle niewidocznych,

łączniki i gniazda stanowią

element montowany w sposób widoczny

i z tego powodu ich wygląd musi być estetyczny.

Zadaniem łączników – potocznie

nazywanych „włącznikami” – jest załączanie

i wyłączanie obiegu prądu w jednym lub

kilku obwodach elektrycznych. Ta bardzo

ogólna definicja obejmuje wiele rodzajów

łączników, które dzieli się według kilku

różnych klasyfikacji, przy czym w niniejszym

omówieniu chodzi głównie o łączniki

uniwersalne i niskonapięciowe, w których

przemieszczenie styków osiąga się ręcznie

poprzez przestawienie pozycji ruchomej

pokrywki z jednej skrajnej pozycji w drugą.

Gniazda elektryczne są również w pewnym

sensie łącznikami stanowiącymi integralną

część instalacji elektrycznej i służącymi

22 Fachowy Elektryk


osprzęt

elektroinstalacyjny

do przyłączania do niej odbiorników energii

elektrycznej. Gniazdo elektryczne stanowi

część łącznika wtykowego. Podobnie jak

wyżej opisane łączniki mogą występować

w różnych wersjach oraz w wykonaniu z mocowaniem

natynkowym jak i podtynkowym.

Fot. KOPOS

Fot. 2.

Przegląd rur elektroinstalacyjnych.

W ścianie i na ścianie:

rozwiązania usprawniające montaż

Omawiając rozwiązania konstrukcyjne

wpływające na poprawę szybkości i jakości

montażu osprzętu elektroinstalacyjnego, należy

do wspomnianych puszek, łączników

i gniazd dołączyć jeszcze rury elektroinstalacyjne,

które z puszkami wiążą się w sposób

nierozerwalny.

1. Rury elektroinstalacyjne. Możemy

je ogólnie podzielić na giętkie i sztywne,

bądź na takie, które nadają się do instalacji

natynkowej oraz te, które producent przeznaczył

do poprowadzenia pod tynkiem.

Wykonywane są z bardzo różnych materiałów

– PCV, polietylenu, stali, aluminium

czy innych metali. Te z tworzyw sztucznych

coraz częściej występują w wersjach

o średniej lub wysokiej udaro-odporności

i prawie zawsze są to wersje samogasnące

i nierozprzestrzeniające płomienia. Rury

giętkie karbowane z reguły dedykowane są

do instalacji naściennych wewnętrznych,

instalacji podtynkowych, instalacji w ścianach

gipsowych lub na powierzchniach

drewnianych. Zdecydowanie odradza się

zalewania ich betonem czy też stosowania

w instalacjach naściennych zewnętrznych.

Wszystkie bardzo łatwo przycina się

na potrzebny wymiar i wszystkie, nawet

przy średnicach rzędu 63 mm, zachowują

doskonałą giętkość.

Rury sztywne z tworzyw sztucznych,

łączone bardzo często systemem kielichowym,

większość producentów oferuje

ze stopniem ochrony na poziomie

IP 40-44 i dedykuje do praktycznie tych

samych zastosowań, co wyżej opisana

grupa. Różnica jest taka, że rury sztywne

zapewniają dużo lepszą ochronę przy

instalacjach natynkowych. Do pracy

w ekstremalnych warunkach (np. w temperaturach

od -45ºC do + 400ºC) nadają

się rury stalowe cynkowane galwanicznie

lub ogniowo-zanurzeniowo. Są to wyroby

dla przemysłu, wytrzymujące bardzo

silne udary, działanie różnych związków

chemicznych przy różnych temperaturach

oraz bardzo długo podtrzymujące wszelkie

funkcje, stąd ich częste zastosowanie

w systemach sygnalizacji pożarowej.

2. Puszki podtynkowe. W dużym uogólnieniu

można stwierdzić, że w budownictwie ogólnym

dominują – wręcz królują – puszki podtynkowe,

gdy tymczasem domeną puszek

natynkowych jest budownictwo przemysłowe.

Puszki podtynkowe uniwersalne wykonuje

się m.in. z twardego i samogasnącego

PCV, odpornego na temperatury od -5ºC do

+60ºC. Większość z nich przechodzi bez

problemu testy próby rozżarzoną pętlą

o temperaturze 850ºC i współpracuje z przewodami

do 400 V i 16 A. Często spotyka się

je w wykonaniu w kolorze szarym. Ważną

wśród nich grupą, której znaczenie wciąż

rośnie, są podtynkowe puszki do ścian

gipsowo-kartonowych, zwane czasem też

puszkami do ścian pustych. Wykonywane

są np. z polipropylenu lub utwardzanego

PCV i mocowane na wkręty lub na pazurki

w uprzednio przygotowanych otworach –

najczęściej o średnicach Ø68 / Ø72 / Ø82.

Ich typowe napięcie pracy to 250-400 V (16

A). Spotyka się je bardzo często w wersji

samogasnącej, gdy wykonane są z bezhalogenowego

polipropylenu. Ich odporność

temperaturowa mieści się wówczas w zakresie

od -45 do +105ºC. Puszki do ścian

z gipso-kartonu są też często stosowane

w budownictwie drewnianym. Niezależnie

jednak gdzie się je zastosuje, mocuje

się je w ściance poprzez osadzenie od wewnętrznej

strony. W wielu przypadkach polega

to na wywierceniu otworu montażowego

i przykręceniu puszki za pomocą kilku

Fot. OSPEL

Fot. 3.

Dla podniesienia estetyki producenci oferują wszelkie kolory, dodatkowe ozdobne ramki i różne opcje podświetlenia LED.

Fachowy Elektryk

23


osprzęt

elektroinstalacyjny

Fot. KOPOS

Fot. KOPOS

Fot. 4.

Fot. 5. Uniwersalna puszka hermetyczna Fot. 6.

natynkowa o szczelności IP 66.

Fot. KOPOS

Fot. 7.

Przykład puszek do podłóg betonowych.

System puszek do zalania betonem z akcesoriami takimi jak wsporniki, rozpórki,

końcówki dla rur itd.

Fot. KOPOS

Seria FireBox do systemów p-poż

– zgodna z DIN 4102.

Fot. OBO BETTERMANN

(często czterech) wkrętów z jednoczesnym

wsunięciem jej kołnierza do otworu.

Sprawne wykonanie wprowadzeń przewodów

umożliwiają takie rozwiązania jak

osłabienia w dnie lub całkowicie otwierane

dno puszki. Boki puszek z reguły dają możliwość

dojścia dwiema rurami sztywnymi

lub giętkimi peszlami o średnicy do 20 mm.

Wciąż dość nową grupę wśród puszek podtynkowych

stanowią tzw. puszki wiatroszczelne,

które wyposażane są w gumowane

membrany przebiciowe. Celem tych zabiegów

jest uzyskanie uszczelnienia przy

wprowadzaniu przewodu do puszki bezpośrednio

lub w rurze osłonowej bądź peszli

– i chodzi tu o szczelność dla wyeliminowania

przepływu powietrza. Jest to istotne

w budynkach ze ścianami szkieletowymi

oraz tych, w których obieg powietrza jest

ściśle kontrolowany (budynki pasywne).

Puszki do betonu jeszcze niedawno mocowano

w tym materiale poprzez wywiercenie

odpowiedniego otworu, co zważywszy

na właściwości betonu, przysparzało zawsze

wielu kłopotów. Dziś projektuje się je tak,

by umieszczać je we właściwych miejscach

jeszcze przed wylewkami betonowymi.

Mocowane są wówczas do prętów zbrojeniowych

lub ewentualnie gwoździami

(wkrętami) do szalunku, zamykane szczelnie

deklami, zalewane – a po wszystkim pozbawiane

dekli dla uzyskania dostępu do wnętrza.

Jest to kapitalne usprawnienie konstrukcyjne

zdobywające ogromną popularność.

3. Puszki natynkowe. Puszki natynkowe dominują

w budownictwie przemysłowym,

oraz wszędzie tam, gdzie estetyka jest nie

na drugim, lecz trzecim lub znacznie dalszym

miejscu, ustępując miejsca choćby

względom bezpieczeństwa – chodzi tu więc

o pomieszczenia gospodarcze, techniczne,

magazyny, składy itp. Puszki natynkowe

narażone są często na działanie niepożądanych

sił mechanicznych, temperatury czy

czynników atmosferycznych z uwzględnieniem

promieniowania UV. Dlatego ich odporność

i szczelność musi być na wysokim

poziomie. Wersje zamknięte plastikowe

ogólnego stosowania cechują się szczelnością

w przedziałach IP 40 / 54 / 65 / 66)

i wykonywane są z twardego PCV, ABS lub

polipropylenu, ale zastosowanie znajduje

też polietylen czy poliwęglan o wytrzymałości

cieplnej od -25ºC do +65ºC. Wersje

zamknięte metalowe wykonywane są z zachowaniem

szczelności IP 54-66 między

innymi z różnych stopów na bazie aluminium

bądź ze stali nierdzewnej. Producenci

oferują w tej grupie produktów różne rozmiary

i wyposażają je we wszelkie dodatkowe

elementy konstrukcyjne. szczególnie

te dedykowane dla przemysłu zaopatrywane

są w takie dodatki, jak m.in. metalowe

wkręty mocujące, zintegrowane elastyczne

uszczelki w otworach przeznaczonych

do montażu na podłożu, nierdzewne wkręty

dla instalacji pokrywki, szczelne nakładki

na łebki śrub montażowych, pierścienie

samouszczelniające, dławice (dławiki) IP

65-68, membrany do szczelnego wprowadzania

przewodów, kolorowe zaciski montażowe

dla przewodów 2,5 mm 2 czy też

specjalne uszy montażowe do mocowania

24 Fachowy Elektryk


osprzęt

elektroinstalacyjny

Fot. ELEKTRO-PLAST NASIELSK

Fot. ELEKTRO-PLAST NASIELSK

Fot. 8. Przy natynkowym osprzęcie ważne dla montażu są osłabienia Fot. 9.

w dnie.

Schemat łącznika natynkowego pojedynczego z serii BERG.

puszki w korytkach kablowych za pomocą

opasek zaciskowych. Niektórzy producenci

dorzucają jeszcze możliwość plombowania

obudowy, co często stanowi duży atut produktu.

Ciekawym rozwiązaniem są puszki mocowane

w ociepleniach na elewacjach

budynków, na które składa się najczęściej

styropian pokryty siatką i tynkiem.

Mamy tu puszki do zainstalowania w zastanej

już izolacji cieplnej oraz puszki już

przez producenta zamontowane w małym

bloczku styropianu, który później zostaje

obudowany ociepleniem budynku.

W tym pierwszym przypadku są to często

typowe puszki osprzętowe pokrywane

na zewnątrz klejem akrylowym

dla mocnego zespolenia ze styropianem

i mocowane w uprzednio przygotowanym

otworze (np. Ø 82) poprzez wciśnięcie

i użycie elementów rozporowych

puszki. W drugim zaś przypadku puszki

są już fabrycznie zamontowane w bloku

styropianu przyklejanego do ściany budynku

z odpowiednim zapasem grubości,

co pozwala go – poprzez przycięcie – dopasować

do grubości nakładanego ocieplenia.

Rozwiązanie to znacznie skraca

czas montażu i jest niezwykle wygodne.

Inna specyficzna grupa puszek to puszki

podłogowe, które mocuje się w specjalnie

dla nich przeznaczonych osłonach (ramach)

podłogowych i zalewa betonem o grubości

do 10 cm po uprzednim zastosowaniu płyty

kryjącej, która po betonowaniu zostaje usunięta.

Puszki takie przeznaczone są dla kabli

o wtyczkach łamanych jak i prostych i dla

sprawnego montażu wyposażone są z reguły

w system niwelacyjny, który pomaga

w regulacji ich wypoziomowania.

4. Łączniki i gniazda. Jak można się domyślić,

najważniejszym chyba usprawnieniem

wprowadzonym do łączników

i gniazd, jest otwarte połączenie zaciskowe

dla przewodów, które pozwala

zaoszczędzić sporo czasu każdemu instalatorowi.

Powinno być ono od razu

widoczne i dostępne, stabilne i wytrzymywać

ewentualne drgania, a więc gwarantować,

że kabel z czasem się nie wysunie.

Zarazem nie może też uniemożliwiać

wysunięcia kabla w sytuacji, gdy instalator

dokonuje demontażu lub poprawek.

Z pomocą często przychodzą tu dodatkowe

przyciski połączone z rozwieraczami

zacisków, których naciśnięcie powoduje

uwolnienie kabla. Pomocne jest też

boczne ułożenie otworów z zaciskami,

co pozwala optycznie kontrolować stan

połączenia w trakcie montażu. Do istotnych

rozwiązań zaliczają się też wszelkie

odmiany (w zależności od producenta)

mechanizmów rozprężnych, utrzymujących

łącznik lub gniazdo w puszce.

Chodzi tu oczywiście o tzw. rozprężne

pazurki, które z reguły są samopowrotne

dzięki mechanizmom sprężynowym

(nierdzewnym) lub w najprostszych modelach

dzięki zastosowaniu ściągającej

gumki. Zdarza się, że z powodu wyrobienia

puszki pazurki nie są w stanie utrzymać

w niej łącznika, wówczas z pomocą

przychodzą tzw. przedłużki pazurków,

które zwiększają zasięg i pozwalają ostatecznie

modułowi głównemu wczepić

się i zagnieździć w puszce. Nie można

jednak zapominać, ze na rynku funkcjonuje

mnóstwo gniazd i łączników mocowanych

za pomocą kołków rozporowych

bądź wkrętów. Tutaj świetnym rozwiązaniem

jest wstępne przygotowanie otworów

oraz takie ich usytuowanie, które

wspiera stabilność montażu naściennego

i zarazem go ułatwia, gdyż otwory znajdują

się daleko od rdzenia modułu, dzięki

czemu manewrowanie wkrętakiem (ręcznym

lub akumulatorowym) jest banalnie

proste. Oczywistymi rozwiązaniami są

dziś wytłoczone lub narysowane na ściankach

łączników schematy połączeń, które

od razu definiują rodzaj łącznika i pomagają

instalatorom maksymalnie skrócić

czas montażu. Bardzo dobrym rozwiązaniem

jest też rozbicie modułów na dwie

części, z których pierwsza – szkielet

konstrukcji – mocowana jest wpierw

w puszce lub natynkowo, zaś druga

– po przyłączeniu przewodów – jest na nią

wciskana i mocowana poprzez stabilne

zatrzaski. Taki zabieg pozwala łatwiej

manewrować kablami podczas ich przyłączania

do rdzenia modułu, gdyż można

Fachowy Elektryk

25


osprzęt

elektroinstalacyjny

je wysunąć poza obręb puszki, gdzie nic

nie ogranicza ruchów dłoni instalatora.

Powszechnym już rozwiązaniem są ramki

wielokrotne, które nie tylko są estetyczne

i porządkują wszystkie gniazda i łączniki,

ale też upraszczają cały montaż i pozwalają

przygotować miejsce pod ewentualne

przyszłe łączniki lub gniazda, które będzie

można bardzo szybko doinstalować.

Komfort przede wszystkim

Usprawnień wpływających na komfort korzystania

z łączników i gniazd jest równie

dużo, co tych związanych z samym procesem

montażu. Są to nie tylko rozwiązania już nie

raz tu opisywane, takie jak diody podświetlające

dla lepszej orientacji w nocy, czy dodatkowe

gniazda USB / HDMI towarzyszące

klasycznym gniazdom przyłączeniowym 230

V / 50 Hz, ale też mini lampki LED służące

jako oświetlenie wieczorowe lub do czytania

książek, bądź wmontowane wyświetlacze

LCD na których może się pojawić dowolnie

wybrany przez użytkownika opis – na przykład

informujący o funkcji danego włącznika

lub o tym, za które pomieszczenie odpowiada.

Bardzo duży postęp producenci poczynili

na polu uszczelniania łączników i gniazd

przed wnikaniem pyłów i wody, dzięki czemu

Fot. KARLIK

Fot. 12. Gniazdo podwójne HDMI z serii Flexi Fot. 13.

w systemie wieloramkowym.

Fot. 14.

Fot. 10. Seria A to klasyczne puszki bezhalogenowe

Fot. 11.

o szczelności IP

55.

Ramka uniwersalna z tworzywa w kolorze srebrny metalik – seria Deco Soft.

Fot. OBO BETTERMANN

Fot. KARLIK

Mechanizm łącznika jednobiegunowego

z serii Mini.

Fot. KARLIK

Fot. OBO BETTERMANN

Seria B wykonana z żywicy aminowej

dla odporności na silne wahania

temperatury.

wiele z nich można swobodnie zainstalować

dość blisko prysznica lub umywalki łazienkowej,

bez obawy o konsekwencje. Zastosowanie

znajdują tu przede wszystkim osłonki

i wszelkiego rodzaju klapki z uszczelką,

które przy tym wszystkim wykonywane są

w sposób estetyczny i elegancki. Z punktu

widzenia materiałów stosowanych w produkcji

łączników i gniazd, na czoło wysuwają

się tworzywa sztuczne takie jak poliwęglan,

poliamid i ABS, lecz coraz chętniej producenci

sięgają również po metale, drewno,

czy nawet szkło, bądź też kombinacje kilku

z nich. Osiąga się wówczas szalenie ciekawe

rozwiązania estetyczne, wspierające jednocześnie

higienę – choć to pewnie dziwnie

brzmi w kontekście tematu niniejszej analizy.

W dużym uogólnieniu chodzi tu o rozwiązanie

w postaci materiałów hamujących

lub przeciwdziałających rozwojowi drobnoustrojów

pozostawianych na łącznikach

przez użytkowników. Nie od dziś bowiem

wiadomo, że metale takie jak srebro czy złoto

cechują się właśnie takimi właściwościami.

Jednak są one zbyt drogie, dlatego niektórzy

producenci uzyskali identyczny efekt sięgając

po znacznie tańszy materiał, jakim jest

miedź oraz jej różne stopy, ze stopem miedzi

i niklu na czele. Dodatkowo warto wskazać

na właściwości powłoki niklowej, która przeciwdziała

utlenianiu powierzchni osprzętu

i nie dopuszcza do przebarwień.

Podsumowanie

Różnorodność rozwiązań konstrukcyjnych

i designerskich, oferowanych elektroinstalatorom

na polu puszek, łączników, gniazd czy rur

elektroinstalacyjnych, jest dziś bardzo duża.

Ale choć można odnieść wrażenie, że specjalizacja

tych produktów poszła bardzo daleko

zaś oferta rynkowa składa się z dostatecznie

wielu rodzajów i podrodzajów produktów

wyposażonych we wszelkie możliwe usprawnienia,

to prawda jest jednak inna. W rzeczywistości

producenci wprowadzając kolejne

innowacje, starają się dogonić istniejące już

potrzeby rynku, który zawsze wyprzedza wytwórców,

dając im kolejne powody do badań

i poszukiwań nowych rozwiązań w konstrukcjach,

materiałach oraz wzornictwie.

Łukasz Lewczuk

Na podstawie materiałów

publikowanych m.in. przez: Simet S.A.,

Kopos Elektro PL Sp. z o.o.,

OBO Bettermann Polska Sp. z o.o.,

Karlik Elektrotechnik Sp. z o.o.,

Elektro-Plast Tadeusz Czachorowski Sp.J.

oraz Ospel S.A.

26 Fachowy Elektryk



osprzęt

elektroinstalacyjny

PROMOCJA

Innowacyjny montaż puszek

na korytach kablowych

Budowa instalacji elektrycznych w budynkach przemysłowych zależy od potrzeb wynikających

z ich przeznaczenia. Przewody i kable należy przeprowadzić w taki sposób, aby ochronić je

przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz zapewnić możliwość ich wymiany bez konieczności

naruszania konstrukcji obiektu. Na szybkie doprowadzenie instalacji elektrycznych w dowolne

miejsce pozwalają koryta kablowe. Osprzęt łączeniowy i rozdzielczy zastosowany w korytach

powinien zapewnić jak najlepsze funkcjonowanie takiej instalacji.

Przedsiębiorstwo Simet SA wprowadza

na rynek nową serię puszek naściennych

o nazwie Fastbox&Hook, ze specjalnym

przeznaczeniem do montażu na trasach kablowych.

Jest to seria puszek innowacyjnych

pod względem technologii montażu.

Seria puszek

Do serii Fastbox&Hook należą puszki: NS5,

NS6, NS7, NS8 oraz hak HNS. Korpus

puszek wykonany jest z polietylenu (PE).

Samozatrzaskowa pokrywa z polipropylenu

(PP) sprawia, że po zamknięciu korpus

puszki jest sztywny. Gładka powierzchnia

pozwala na umieszczenie na niej czytelnego

opisu instalacji. Hak wykonany został

z poliamidu (PA6). W korpusie znajdują się

okrągłe, stożkowate dławnice do wprowadzania

rur, przewodów czy peszli elektroistalacyjnych.

Fot. 1.

Uchwyty w dnie puszki do zamocowania .

W dnie puszki znajdują się dwa uchwyty

do wprowadzenia haków, które umożliwiają

łatwy montaż puszki na korycie kablowym.

Pozostaje również zintegrowany uchwyt

znajdujący się przy dnie korpusu, który pozwola

na tradycyjny montaż puszek za pomocą

śrub lub opasek kablowych (bez używania

haków). Otwory na śruby montażowe

zostały zwiększone do średnicy Ø6 mm.

Ze względu na posiadany stopień ochrony

IP54, puszki zapewniają wysoką ochronę

przed niekorzystnym oddziaływaniem

czynników atmosferycznych. Charakteryzują

się dużą pyłoodpornością i znaczącą

Fot. 2.

Zdjęcie puszki NS6 z hakami.

28 Fachowy Elektryk


osprzęt

elektroinstalacyjny

kablowym. Nie bez znaczenia jest rodzaj

tworzywa, z którego został wykonany hakpoliamid

(PA6). Zwiększona wytrzymałość

mechaniczna PA6 sprawia, że puszka jest

zamocowana sztywno na korycie. Wyjątkowe

właściwości termiczne, odporność

chemiczna i wysoka odporność na korozję

powodują, że system mocowania do trasy

jest stabilny i nie ulegnie zniekształceniu.

Największą zaletą tego tworzywa jest stałość

i niezmienność kształtu w wysokich

temperaturach.

Puszkę naścienną

z serii Fastbox&Hook

wyposażoną w haki

z łatowścią możemy

wpasować do trasy kablowej

bez konieczności

przesuwania kabli

Film montażowy.

w korycie. Ponadto montaż puszek do trasy za

pomocą haków w żaden sposób nie uszkadza

powłoki kabli. Innowacyjny sposób montażu

zajmuje instalatorowi mniej niż 10 sekund.

Dwa haki umieszczamy w specjalnych otworach

w dnie puszki, zaczepiamy puszkę

z hakami o brzeg koryta, następnie dociskamy

haki do korpusu puszki. Sposób montażu

został zastrzeżony w Urzędzie Patentowym.

Fot. 3.

Montaż puszki NS za pomocą haków na korycie kablowym.

ochroną przed skutkami wnikania wody.

Materiały, z których wykonano puszki są

samogasnące, bezhalogenowe i odporne

na żar do 650oC (Badanie pętlą żarową).

Puszki mają wymiary: NS5 75x75 mm,

NS6 85X85 mm, NS7 100x100 mm,

a NS8 45x85 mm. Za pomocą haków można

mocować wszystkie puszki poza NS8.

Puszki spełniają wymagania bezpieczeństwa

określone w normach PN-EN 60670-22,

PN-EN60670-1. Jakość puszek została potwierdzona

pozytywnymi wynikami badań

wykonanymi przez BBJ.

Korzyści z użycia haka

– montaż w mniej, niż 10 sekund

Uwarunkowania projektowania i montażu

instalacji elektrycznych w budynkach

i przemyśle ulegają ciągłym zmianom.

Zwiększają się też wymagania dotyczące

bezpieczeństwa pracy. Montaż instalacji

elektrycznych w korytach kablowych często

odbywa się na dużych wysokościach, przez

co obarczony jest wysokim ryzykiem bezpieczeństwa

pracy. Puszki NS5, NS6 i NS7

wraz z hakami HNS gwarantują szybki,

pewny i niezawodny montaż na korycie

Fot. 4.

Hak – HNS.

Idea HAKA

Na rynku dostępnych jest wiele puszek naściennych

różniących się parametrami. Puszki

z serii Fastbox&Hook, na tle innych puszek

naściennych dostępnych na rynku, wyróżniają

się korzystną relacją jakości do ceny. W wyniku

innowacyjnej technologii montaż za pomocą

haka HNS jest wartością dodaną w odniesieniu

do poprzedniej serii puszek Fastbox.

Monika Krawczyszyn-Samiec

Główny specjalista ds. marketingu

SIMET S.A

www.simet.com.pl

Fachowy Elektryk

29


automatyka

i sterowanie

Silnik 3 fazowy – przekaźnik nadzorczy

jako strażnik silnika

Doskonałymi elementami zabezpieczającymi silnik przed awarią są oferowane przez Relpol

przekaźniki nadzorcze serii RPN, za pomocą których możemy monitorować niezawodnie prąd,

napięcie oraz temperaturę silnika.

PROMOCJA

Automatyzacja procesów wymaga stosowania

coraz większej ilości silników elektrycznych.

Obecnie stosowane są one w każdej dziedzinie

życia: w systemach produkcyjnych, transporcie,

w systemach klimatyzacji i wentylacji, jak

również, coraz częściej, w budynkach.

Silnik elektryczny to maszyna elektryczna

zmieniająca energię elektryczną w energię

mechaniczną, w której wirnik obraca się

poślizgiem w stosunku do wirującego pola

magnetycznego wytworzonego przez uzwojenie

stojana. Oddziaływanie wirujących

pól magnetycznych od stojana do wirnika

wywołuje powstanie momentu elektromagnetycznego

działającego na wirniku, czego

skutkiem jest ruch wirnika.

Ze względu na dużą konsumpcję energii

elektrycznej w wielu zastosowaniach przemysłowych

wymaga się zaawansowanego

sterowania i wysokiej niezawodności silników

elektrycznych. Jest to bardzo ważne

w procesach, gdzie nieplanowane zatrzymanie

napędu spowoduje zatrzymanie innych

urządzenie o znaczeniu strategicznym,

czego skutkiem mogą być wysokie koszty

naprawy lub postoju.

Dane statystyczne mówią, że najczęściej silnik

ulega uszkodzeniu w przypadku:

• przeciążenia (30% uszkodzeń),

• utraty fazy i asymetrii zasilania (14%

uszkodzeń).

Przeciążenia robocze silnika mają miejsca,

gdy silnik jest zbyt mocno obciążony.

Podstawowe parametry świadczące o przeciążeniu

silnika: to zbyt duży pobór prądu,

niewystarczający moment obrotowy lub

przegrzanie. Nadmiar ciepła jest główną

przyczyną awarii, która doprowadza do zużycia

podzespołów elektrycznych i mechanicznych

silnika, a tym samym prowadząc

do trwałego jego uszkodzenia. Z tego powodu

bardzo ważne jest, abyśmy kontrolowali,

czy nasz silnik podczas pracy nie jest

przeciążony.

Dla silników 3 fazowych dużym zagrożeniem

jest niesymetryczne obciążenie

prądowe. Powodem tego stanu jest

najczęściej asymetria napięć zasilania.

Asymetria trójfazowego układu zasilnia

polega na pojawieniu się różnic między

wartością skuteczną napięć międzyfazowych

i przesunięciem kątowym tych

napięć. W standardowej pracy silnika

każde napięcie przesunięte jest o kąt 120

stopni, w takich warunkach wektory tych

trzech napięć są równe i tworzą trójkąt

równoboczny lub gwiazdę, w zależności

od podłączania silnika. Brak równowagi

powoduje zbyt duży przepływ

prądu w jednej lub kilku fazach, co

zwiększa temperaturę roboczą i prowadzi

do uszkodzeń izolacji silnika, czego

efektem będzie unieruchomienie silnika

i nieplanowany przestój maszyny.

Układy sterowania silnikami elektrycznymi

są powszechnie stosowane w zakładach

przemysłowych w bardzo ważnych

procesach produkcyjnych. Awaria sprzętu

może spowodować duże uszkodzenia oraz

straty finansowe zarówno z powodu kosztów

wymiany lub naprawy silników, jak

i kosztów spowodowanych postojem linii.

Niektórych awarii można uniknąć, jeśli

uda nam się dostarczyć służbom utrzymania

ruchu informacji o niepoprawnej pracy

silników przed ich uszkodzeniem lub

wręcz zatrzymać silnik w sytuacji pracy

dla niego niekorzystnej.

Aby chronić silnik 1-fazowy jak i inne urządzenia

przed przeciążeniami, niezawodnym

elementem sterowania jest przekaźnik kontroli

prądu RPN-1A..-A230, umożliwiający

nadzór prądu AC w sieci 1-fazowej w zakresie

od 0,5 do 16 A. Przekaźnik ten posiada 6

funkcji kontroli prądu.

Możemy kontrolować nadzór:

• wartości maksymalnej prądu (OD - OVER D),

• wartości maksymalnej prądu z pamięcią

błędu (OD+L – OVER D + LATCH),

• wartości minimalnej prądu (UD – UN-

DER D),

• wartości minimalnej prądu z pamięcią

błędu ( UD +L – UNDER D +LATCH),

• wartości maksymalnej i minimalnej prądu

w funkcji okna ( WD – WIN D),

• wartości maksymalnej i minimalnej

prądu w funkcji okna z funkcją pamięci

błędu ( WD + L– WIN D + LATCH).

Wykorzystując powyższe funkcję można

zarówno kontrolować zbyt duży, jak i zbyt

mały prąd, z możliwością jego kontroli

w zadanym oknie. Bardzo ważnym elementem

układu sterowania jest możliwość

wybrania funkcji z pamięcią błędu. Dzięki

temu, jeśli jest taki wymóg, silnik nie włączy

się ponownie sam, bez zgody operatora,

który musi skasować błąd. W wielu przypadkach

może to ochronić zdrowie, a nawet

życie operatora.

Dla układów, w których chcemy kontrolować

poziom zasilania, najlepszym rozwiązaniem

jest zastosowanie przekaźnika RPN

-1VFT-A400. Przekaźnikiem tym możemy

monitorować zanik i kolejność faz oraz asymetrię.

Przekaźnik daje nam również możliwość

ustawienia zarówno zakresu asymetrii

Rys. 1.

Przykład zastosowania przekaźnika

RPN-1A16-A230 do kontroli prądu

silnika.

30 Fachowy Elektryk


automatyka

i sterowanie

Rys. 2.

Przykład zastosowania przekaźnika RPN-1VF-A400 do kontroli zaniku fazy i asymetrii napięcia.

Rys. 3.

od zera do 80%, jak i również zakres opóźnienia

do 9 s. Przekaźnik, wykorzystując

funkcje LOST D, kontroluje zanik fazy. Po

podłączeniu napięcia zasilania przekaźnik

sprawdzi, czy napięcie na wszystkich fazach

jest powyżej 175 V. Jeśli tak, nastąpi załączenie

przekaźnika wykonawczego R, który

sterując cewką stycznika załączy silnik. Jeśli

napięcie na jednej z 3 faz L1, L2, L3 spadnie

do wartości 175 V, przekaźnik po odmierzeniu

czasu opóźnienia 4 s (w przypadku przekaźnika

RPN-1VFT-A400 czas ten można

Rysunek 3. Przykład zastosowania przekaźnika RPN-1TMP-A230 do kontroli temperatury

silnika.

zmieniać w zakresie od 0 do 9 s, ze skokiem

co 1 s) rozłączy styk roboczy R, co spowoduje

zatrzymanie silnika i dodatkowo podłączając

sygnalizator pod styk 1N/C uruchomi

się alarm. Przekaźnik ponownie załączy

styk roboczy R, jeśli napięcie na danej fazie

wzrośnie do 180 V. Dodatkowo przekaźnik,

wykorzystując funkcję ASYM D, kontroluję

asymetrię. W sytuacji asymetrii większej

niż 55 V przekaźnik również odłączy silnik

po takim samym czasie jak w przypadku

kontroli zaniku fazy.

Ostatnim elementem kontroli silnika jest

jego temperatura. Wykorzystując przekaźnik

RPN-1TMP-A230 możemy podłączyć

do uzwojeń silnika aż 6 czujników PT100.

Stwarza to możliwość kontrolowania

uzwojenia silnika z pamięcią błędu. Przy

załączonym napięciu zasilania i rezystancji

czujników PTC mniejszej niż 3,6 kΩ,

przekaźnik wykonawczy R załączy się.

Przekaźnik wykonawczy R zostanie natomiast

wyłączony, a tym samym silnik

przestanie pracować, gdy rezystancja

sumaryczna obwodu przekroczy 3,6 kΩ

( temperatura wzrasta). Przekaźnik wykonawczy

zostanie ponownie załączony,

jeśli rezystancja sumaryczna czujników

spadnie poniżej 1,65 kΩ (układ zostanie

schłodzony) i będzie spełniony jeden

z trzech poniższych warunków:

Fachowy Elektryk

31


automatyka

i sterowanie

Należy również pamiętać, że możliwości zastosowania

przekaźników nadzorczych serii RPN, które produkuje

Relpol SA jest wiele, co widać na poniższych przykładach:

• Zużycie energii przez silnik,

• Kontrola instalacji oświetleniowych i grzewczych,

• Sytuacje przeciążenia wyciągarek i urządzeń transportowych,

• Kontrola urządzeń unieruchamiania i wyłączników krańcowych ,

Rys. 4.

Panel czołowy przekaźnika RPN-

1TMP-A230.

• zostanie wciśnięty przycisk TEST/RESET,

• zostanie wciśnięty zewnętrzny przycisk

RESET (podłączony pomiędzy zaciski

R1 i R2),

• zostanie wyłączone i ponownie załączone

napięcie zasilania.

• Kontrola urządzeń wentylacyjnych,

• Kontrola zasilania maszyn i urządzeń,

• Ochrona przed uszkodzeniem odbiorników w niestabilnych sieciach zasilania,

• Kontrola kierunków obrotów silników,

• Ochrona silników w sieciach 3 fazowych,

• Kontrola temperatury uzwojeń silników,

• Ochrona silników przed przeciążeniem termicznym.

W przypadku, kiedy rezystancja czujników

będzie w zakresie od 3,3 kΩ do 3,6 kΩ,

przekaźnik wejdzie w tryb ostrzegawczy,

o czym poinformuje czerwona pulsująca

dioda na panelu czołowym. Jeśli czerwona

dioda LED świeci się w trybie ciągłym, informuje

o awarii silnika i odłączeniu przekaźnika

wykonawczego R, co jest również

widoczne w postaci braku świecenia żółtej

diody LED.

Podczas poprawnej pracy silnika świecą

się zarówno zielona dioda LED mówiąca

o poprawnym zasilaniu przekaźnika, jak

również żółta dioda LED informująca o załączeniu

przekaźnika wykonawczego R.

Również w przypadku zwarcia czujników,

kiedy ich rezystancja spadnie poniżej 10 Ω,

przekaźnik wykonawczy R zostanie rozłączony,

co spowoduje zatrzymanie silnika.

Podsumowując powyższe widać, że wykorzystując

przekaźniki nadzorcze Relpol serii

RPN można w prosty sposób kontrolować

pracę silników, aby zapewnić im bezpieczną

pracę oraz zniwelować możliwość wystąpienia

nagłej awarii i zatrzymania procesu

produkcji.

www.relpol.pl

Przekaźnik instalacyjny

o wysokiej odporności

na prąd udarowy

RPI-1ZI-U24A, to nowy przekaźnik instalacyjny

który wytrzymuje maksymalny prąd

załączania 120A w czasie 20ms.

Przekaźnik ten dedykowany jest do załączania

obwodów o wysokim prądzie początkowym,

w szczególności do obwodów oświetleniowych,

potwierdzonych badaniami dla poszczególnych

rodzajów obwodów.

Maksymalna moc łączeniowa przy obciążeniu

lampami:

- jarzeniowymi 800W

- halogenowymi 2 500 W

- LED – 500 W

Dobrze sprawdza się w pracy z małymi,

jednofazowymi silnikami do maksymalnej

mocy 650 W.

Aplikacje

- automatyka budynków – załączanie obwodów

oświetleniowych, we współpracy

z zegarami sterującymi, wyłącznikami,

przyciskami sterowniczymi

- automatyka przemysłowa – szerokie zastosowanie

w rozdzielniach aparatury modułowej

szczególnie do załączania obwodów

o wysokim prądzie początkowym

32 Fachowy Elektryk


PRZEGLĄD

FACHOWEGO ELEKTRYKA

Mierniki cęgowe

Mierniki cęgowe używane są najczęściej przy badaniach obciążeń prądowych z weryfikacją

przepustowości obwodów elektrycznych. Przyrządy tego typu stosuje się również podczas prac

związanych z wykrywaniem zmian harmonicznych.

Ponadto mierniki cęgowe sprawdzą się

przy pomiarze prądów rozruchowych np.

na potrzeby wykrywania błędów przy

uruchamianiu maszyn elektrycznych lub

częstego działania zabezpieczeń nadprądowych.

Warto wspomnieć, że przyrządy

tego typu przydadzą się podczas konfigurowania

i diagnozowania napędów ze

zmienną częstotliwością.

Generalnym założeniem mierników cęgowych

jest pomiar prądów przemiennych

i stałych oraz True RMS AC+DC prądów

do 1000 A, napięć AC/DC do 1000 V.

Oprócz tego można mierzyć ciągłość przewodów,

rezystancję oraz częstotliwość.

Może być mierzona moc czynna, bierna,

pozorna oraz współczynnik mocy i energii.

Ważne jest przy tym wykrywanie harmonicznych

prądu i napięcia zarówno w sieciach

jedno- jak i trójfazowych. Pomiar

harmonicznych prądu/napięcia może bazować

na obliczeniu THD%.

Dzięki metodzie cęgowej zyskuje się możliwość

pomiaru wartości prądów o dużych

wartościach. Właściwość taka jest szczególnie

istotna w przemyśle, a przede

wszystkim w energetyce. Pomiar można

więc wykonać podczas normalnej pracy

maszyny. Jednak oprócz tego mogą być

mierzone prądy o niewielkich wartościach.

Chodzi tutaj np. o prądy upływowe AC.

Podczas prac związanych z diagnostyką

automatyki sprawdzą się funkcje miernika

cęgowego przeznaczone do wykonywania

testów pętli prądowej 4~20 mA DC.

Mierniki cęgowe bardzo często używane są

jako klasyczne multimetry. Tym sposobem

do kompleksowych pomiarów może służyć

jedno uniwersalne urządzenie. Przyrządy

umożliwiają przeprowadzenie szybkiego

pomiaru nie tylko prądu ale i napięcia, rezystancji,

pojemności, ciągłości obwodu,

napięcia na diodzie, częstotliwości. Oferowane

na rynku mierniki cęgowe mają kompaktowe

obudowy.

REKLAMA

Fluke 87 Max

Fachowy Elektryk

33


PRZEGLĄD

FACHOWEGO ELEKTRYKA

Przegląd mierników cęgowych

Producent/dystrybutor FLIR / EURO PRO GROUP FLIR / EURO PRO GROUP

Model CM 44 FLIR CM275

Pomiar prądu AC

Pomiar napięcia AC

Pomiar napięcia DC

Pomiar rezystancji

zakres 0,1 µA do 400 A 0,1µA do 600.0 A

dokładność +/- 1 %+5 ±2.0%+5

zakres 1 mV do 600 V 1000 V

dokładność +/- 1 %+5 ±1.0%+5

zakres 600 V 60.00 V, 600.0 V, 1000 V

dokładność +/- 1 %+5 ±1.0%+5

zakres 0-60Ω 6.000 kΩ

dokładność +/- 1 % ±1.0%+5

Pomiar ciągłości 10Ω<&<250 Ω 30 Ω

Pomiar pojemności 2500 µF +/-2% 1000 µF ±1.0%

Pomiar częstotliwości 50-400 Hz 10,0~600,0 Hz 6,000 kHz ,60,00 kHz ± (0,1% + 2)

Pomiar temperatury

-40°C -400°C

(-10°C to 150°C) Wbudowana kamera termowizyjna

160x120 pikseli, sonda

Kategoria bezpieczeństwa CATIV:300V/ CAT III 600 V CAT IV-600V, CAT III-1000V

Stopień ochrony obudowy IP 40 IP40

Zakres pojemności cęgów

dla przewodów

Ø 30

Ø 35mm

Zakres pojemności cęgów

dla szynoprzewodów

brak danych

brak danych

Zakres temperatury pracy Od -10 °C do 50°C Od 0°C do 50°C

Funkcje miernika

DC ZERO, Tryb RELATIVE, Pamięć MAX/MIN/AVG wartości,

funkcje Hold & Display , Tryb FVD, DCµA, ,Podświetlanie

ekranu, Tryb 80ms dla Peak-RMS prądu rozruchu, Funkcja

Accu-TipTM, detekcja EF (NCV); podświetlany ekran LCD

Auto Range, OL ( overflow), Data Hold, Tryb VFD, True RMS,

LoZ, MIN/MAX, DC Zero, DATA Logger- komunikacja przez

BlueTooth, Pomiar do 3000 A z dodatkowymi cęgami, przesył

danych do FLIR TOOL lub FLIR Insite dla bezpośredniego

dostępu do danych i pamięć wewnętrzna,podświetlenie,

test upadku 2 m

Zgodność z normami

Sposób zapisu i transferu danych

z pomiaru

Podwójna izolacja zgodnie z UL/IEC/EN61010-1 Ed. 3.0,

IEC/EN61010-2-033 Ed. 1.0,

CAN/CSA C22.2 No. 61010-1 Ed. 3.0,

IEC/EN61010-2-032 Ed. 3.0 & IEC

/EN61010-031 Ed. 1.1 to CAT III 600V,

E.M.C.:zgodnie z EN61326-1:2013:

brak

UL, CE, RCM, EN/PN -61010-1 wyd 3.0,EN/

PN 61010-2-033 wyd.1.0, EN/PN 61010-032 wyd.3.0,

EN/PN 61010-031 wyd.1.1,EN 61326-1:2013

40 000 odczytów w 10 pakietach + pamięć na 100 zdjęć

radiometrycznych, komunikacja BlueTooth

Waga urządzenia 186 g 460 g bez baterii

Długość gwarancji 10 lat 10 lat

Cena katalogowa netto 620, 00 PLN 3050,00 PLN

34 Fachowy Elektryk


PRZEGLĄD

FACHOWEGO ELEKTRYKA

Przegląd mierników cęgowych

FLUKE

FLUKE

325 376FC

0,01...40/400 A 999,9A lub 2500 A przy użyciu sondy iFlex

±(2% + 5 cyfr) 0.1 A

0,1...400/600 V 0.01...1000 V

±(1,5% + 5 cyfr) 2% ± 5 cyfr

0,01...40/400A

0.1m...1000 V

±(2% + 5 cyfr) 1% ± 5 cyfr

0,1...400/4k/40 kΩ

60 kΩ

±(1% + 5 cyfr) 1% ± 5 cyfr

≤ 30 Ω

sygnalizacja akustyczna

0,1 µ...100 µ/1000 µF 1 µF – 1000 µF

5...500 Hz 5-500 Hz

-10°C do 400°C

za pomocą dołączonej termopary typu K

CAT III 600 V

CAT IV 300 V

CAT III 1000 V, CAT IV 600 V

IP30

IEC 60529: IP30, poza pracą

1 µF – 1000 µF

1 µF – 1000 µF

-10°C do 50°C

• Pomiary prądu AC i DC do 400 A

• Pomiary napięcia AC i DC do 600 V

• Precyzyjne pomiary prawdziwej wartości RMS napięcia

i prądu AC przebiegów nieliniowych

• Pomiar rezystancji do 40 kΩ z detekcją ciągłości

• Pomiary temperatury i pojemności

• Pomiar częstotliwości

• Dźwiękowy wskaźnik ciągłości obwodu

EN/IEC 61010-1, stopień zanieczyszczenia 2,

EN / IEC 61010-2-032

EN/IEC 61010-031:2002/A1:200

Eksploatacja: od -10°C do +50°C

Przechowywanie: od -40°C do +60°C

• Połącz miernik ze smartfonem za pomocą aplikacji Fluke Connect Measurements

• Możliwość odczytywania pomiarów z wyświetlacza telefonu pozwala na zachowanie

bezpiecznej odległości, wymagającej mniej restrykcyjnych środków ochrony osobistej

• Funkcje rejestrowania danych mierników z serii Fluke 376 FC pozwalają na wykrycie

sporadycznych usterek podczas wykonywania innych zadań

• Można tworzyć i udostępniać raporty z miejsca pracy w terenie za pomocą poczty

e-mail lub komunikacji w czasie rzeczywistym dzięki funkcji rozmów wideo ShareLive

• Sonda prądowa iFlex poszerza zakres pomiarów do 2500 A AC oraz umożliwia dostęp

do przewodów o dużej średnicy zlokalizowanych w ciasnych przestrzeniach (w zestawie)

• Pasek z wieszakiem magnetycznym TPAK (w zestawie)

• Zintegrowany filtr dolnoprzepustowy VFD do dokładnych pomiarów napędów

silnikowych

• Wyjątkowa technologia pomiaru rozruchu umożliwia odfiltrowanie szumów oraz

zarejestrowanie dokładnie takiej wartości prądu rozruchowego, jaka oddziałuje na

zabezpieczenie układu

IEC 61010-1, stopień zanieczyszczenia 2

IEC 61010-2-032: CAT III 1000 V, CAT IV 600 V

IEC 61010-2-033: CAT III 1000 V, CAT IV 600 V

FCC ID:T68-FBLE IC:6627A-FBLE

brak

Możliwość zapisania pomiarów bezpośrednio w pamięci telefonu i chmurze

Fluke Cloud poprzez Bluetooth

283 g 395 g

2 lata 3 lata

244 € 517 €

Fachowy Elektryk 35


PRZEGLĄD

FACHOWEGO ELEKTRYKA

Przegląd mierników cęgowych

Producent/dystrybutor Axiomet / TME Sp. z o.o. FLUKE / TME Sp. z o.o.

Model AX-203 FLK-376FC

Pomiar prądu AC/DC

Pomiar napięcia AC

Pomiar napięcia DC

Pomiar rezystancji

zakres 400 A 1000 A (2500 A poprzez elastyczna przystawkę)

dokładność ±(2,8% + 5cyfr) ±(2% + 5 cyfr)

zakres 600 V 1000 V

dokładność ±(2% + 5cyfr) ±(1,5% + 5 cyfr)

zakres 600 V 1000 V

dokładność ±(1,5% + 3cyfry) ±(1% + 5 cyfr)

zakres 40 MΩ 60 kΩ

dokładność ±(1% + 4cyfry) ±(1% + 5 cyfr)

Pomiar ciągłości R < 150 Ω <30 Ω

Pomiar pojemności 0,1 n...40 n / 400 n / 4 µ / 40 µ / 100 µF 1000 µF

Pomiar częstotliwości - 500 Hz

Pomiar temperatury -50...760°C brak

Kategoria bezpieczeństwa EN61010 600V CAT III EN61010 1000V CAT III, EN61010 600V CAT IV

Stopień ochrony obudowy stopień zanieczyszczenia 2 stopień zanieczyszczenia 2

Zakres pojemności cęgów

dla przewodów

Zakres pojemności cęgów

dla szynoprzewodów

23 mm 34 mm

- brak danych

Zakres temperatury pracy 5°C - 40°C -10°C+50°C

Funkcje miernika

• automatyczne wyłączanie

• funkcja HOLD (zatrzymanie wskazań wyświetlacza)

• wskaźnik niskiego poziomu baterii

• funkcja pomiaru relatywnego REL

• wskaźnik przekroczenia zakresu pomiarowego

• bezdotykowy wykrywacz napięcia

• funkcja zerowania wyświetlacza w pomiarach DCA

• funkcja MIN/MAX/ŚRED

• funkcja HOLD (zatrzymanie wskazań wyświetlacza)

• współpraca z aplikacją Fluke Connect

• bezprzewodowe przesyłanie danych pomiarowych

• filtr dolnoprzepustowy do pomiaru parametrów napędów

• elastyczne cęgi do 2500A

• funkcja pomiaru prądów rozruchowych

Zgodność z normami EN61010 EN61010 FCC ID

Sposób zapisu i transferu danych

z pomiaru

- pamięć wewnętrzna lub Fluke Connect Bluetooth

Waga urządzenia 490,8 g 388 g

Długość gwarancji 1 rok 3 lata

Cena katalogowa netto 272 PLN 2045 PLN

36 Fachowy Elektryk


PRZEGLĄD

FACHOWEGO ELEKTRYKA

Przegląd mierników cęgowych

TESTO Sp. z o.o.

TESTO Sp. z o.o.

testo 770-2 testo 770-3

0,1 µA do 400 A 0,1 µA do 600 A

± (2 % mierz. wart. + 5 Cyfr(a)(y)) ± (2 % mierz. wart. + 5 Cyfr(a)(y))

1 mV do 600 V 1 mV do 600 V

± (1,0 % mierz. wart. + 3 Cyfr(a)(y)) ± (1,0 % mierz. wart. + 3 Cyfr(a)(y))

1 mV do 600 V 1 mV do 600 V

± (0,8 % mierz.wart. + 3 Cyfr(a)(y)) ± (0,8 % mierz.wart. + 3 Cyfr(a)(y))

0.1 Ω...40 MΩ 0.1 Ω...60 MΩ

± (1,5 % mierz. wart. + 3 Cyfr(a)(y)) ± (1,5 % mierz. wart. + 3 Cyfr(a)(y))

< 0 do 30 Ω < 0 do 30 Ω

0.001 μF... 100 μF 0.001 μF...60,000 μF

0.001 Hz...10 kHz 0.001 Hz...10 kHz

-20...+500 °C -20...+500 °C

CAT IV / 600 V / CAT III / 1000 V

CAT IV / 600 V / CAT III / 1000 V

IP 40 IP 40

Ø 30mm

Brak danych

Ø 30mm

Brak danych

0 do +50 °C 0 do +50 °C

• mechanizm cable-grabTM

• automatyczne wykrycie prądu, napięcia stałego/ przemiennego

• 2-liniowy, podświetlany wyświetlacz

• pomiar rzeczywistej wartości

skutecznej – TRMS,

• pomiar prądu rozruchowego

• zakres pomiaru prądu w μA

• adapter termopary typ K (standard)

• mechanizm cable-grabTM

• automatyczne wykrycie prądu, napięcia stałego/przemiennego

• 2-liniowy podświetlany wyświetlacz

• pomiar rzeczywistej wartości

skutecznej – TRMS

• pomiar prądu rozruchowego

• zakres pomiaru prądu w μA,

• adapter termopary typ K (opcja)

• pomiar mocy czynnej, biernej i pozornej oraz współczynnika mocy cos φ

EN 61010-1, IEC 61140 EN 61010-1, IEC 61140

Bluetooth do bezpłatnej aplikacji na urządzenia mobilne

z Androidem lub iOS

378 g 378 g

2 lata 2 lata

735 PLN 905 PLN

Fachowy Elektryk 37


instalacje

fotowoltaiczne

Fot. www.rzeczoznawcappoz-online.pl/partnerzy/fronius

PROMOCJA

Uzgadnianie projektów instalacji PV

z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych

Najważniejszym wnioskiem różnych badań prowadzonych w Europie jest to, że przy prawidłowej

instalacji systemy PV są super bezpieczne. Dlatego tak ważne jest stosowanie norm, standardów

i przepisów, które zawierają wytyczne dotyczące poprawnego projektu i instalacji.

W tym artykule podsumowujemy najważniejsze

zasady i kryteria wyboru elementów

systemu oraz zalecenia dotyczące instalacji

w kontekście uzgadniania projektów instalacji

PV z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń

przeciwpożarowych. Zwracamy również

uwagę, że projekt systemu, w którym występuje

jak najmniejsza liczba (profesjonalnie

zainstalowanych, kompatybilnych)

połączeń wtykowych prądu stałego oraz

wysokiej jakości falownik ze zintegrowanymi

zabezpieczeniami sprawia, że bezpieczna

technologia fotowoltaiczna jest jeszcze

bezpieczniejsza.

Bezpieczne instalacje PV

Przez kilka dziesięcioleci fotowoltaika

sprawdziła się jako zrównoważona, elastyczna

i skuteczna technologia wytwarzania

energii. Zgodnie z danymi opublikowanymi

przez BRE National Solar Centre,

niezależny instytut badawczy z Wielkiej

Brytanii w publikacji „Fire and Solar PV

Systems – Investigations and Evidence

in July 2017” – prawidłowo zaprojektowana

oraz eksploatowana instalacja nie

stwarza zwiększonego ryzyka powstania

pożaru w budynku. Badanie BRE wykryło

mniej niż 60 incydentów pożarowych

na rynku około 1 miliona systemów zainstalowanych

w ciągu ostatnich siedmiu lat

– z czego 42 stwierdzono jako spowodowane

przez system fotowoltaiczny, a tylko

17 z nich oznaczono jako „poważne pożary”,

które rozprzestrzeniły się poza źródło.

Podobne wnioski płyną również z innych

raportów opublikowanych m.in. przez

TÜV Rheinland we współpracy z Instytutem

Systemów Energetyki Słonecznej im.

Fraunhofera gdzie wskazuje się, że pożary

wywołane przez system PV stanową zaledwie

0,016% w odniesieniu do wszystkich

instalacji fotowoltaicznych powstałych

w Niemczech.

Zmiany w ustawie

Prawo budowlane

Zgodnie z Ustawą z dnia 13 lutego 2020 r.

o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz

niektórych innych ustaw (Dz. U. 2020 poz.

471) z dniem 19.09.2020 nowe brzmienie

otrzymuje Art. 29, a wraz z nim:

„4. Nie wymaga decyzji o pozwoleniu

na budowę oraz zgłoszenia […] wykonywanie

robót budowlanych polegających na:

3) instalowaniu:

c) pomp ciepła, wolno stojących kolektorów

słonecznych, urządzeń fotowoltaicznych

o mocy zainstalowanej elektrycznej

nie większej niż 50 kW z zastrzeżeniem,

że do urządzeń fotowoltaicznych o mocy

zainstalowanej elektrycznej większej niż

6,5 kW stosuje się obowiązek uzgodnienia

z rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń

przeciwpożarowych pod względem

zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej,

zwany dalej „uzgodnie-

38 Fachowy Elektryk


instalacje

fotowoltaiczne

niem pod względem ochrony przeciwpożarowej”,

projektu tych urządzeń oraz

zawiadomienia organów Państwowej

Straży Pożarnej, o którym mowa w art.

56 ust. 1a”

A zatem po 19.09.2020 konieczne będzie

wskazanie warunków ochrony przeciwpożarowej

dla nowoprojektowanej instalacji

fotowoltaicznej, gdy łączna moc modułów

będzie większa niż 6,5kWp. Projekt takiej

instalacji będzie również wymagał obowiązkowemu

uzgodnieniu pod względem

zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej

z uwagi na Art. 29 ust. 2. 6kt.

16. (Dz. U. 2019 poz. 1186 z późn. zm.).

Zakres opracowania powinien obejmować

wszystkie elementy istotne w kontekście

projektowanej instalacji wskazane w § 4

ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych

i Administracji z dnia 2 grudnia

2015r. w sprawie uzgadniania projektu

budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej

(Dz. U. z 2015r., poz. 2117)

i będzie ono zależne m.in. od kategorii zagrożenia

ludzi przedmiotowego budynku.

Budynki oraz części budynków z uwagi

na przeznaczenie i sposób użytkowania,

dzieli się na:

• mieszkalne, zamieszkania zbiorowego

i użyteczności publicznej charakteryzowane

kategorią zagrożenia ludzi, określane

dalej jako ZL I, ZL II, ZL III, ZL

IV, ZL V;

• produkcyjne i magazynowe, określane

dalej jako PM;

• inwentarskie (służące do hodowli inwentarza),

określane dalej jako IN.

Budynki mieszkalne jednorodzinne

Budynki na dachach których najczęściej

projektowana jest instalacja fotowoltaiczna,

to budynki mieszkalne jednorodzinne.

Budynki takie klasyfikuje się jako ZL IV,

jednak z punktu widzenia projektowego

są specyficzną grupą obiektów, które przy

projektowaniu nie wymagają uzgodnienia

z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych.

Mają też znacznie mniejsze

wymagania w zakresie ochrony przeciwpożarowej

np. nie określa się dla nich chociażby

klasy odporności pożarowej oraz

innych istotnych parametrów jak odporność

ogniowa elementów. Pozornie mogłoby

się wydawać, że zaprojektowanie w takim

Rys. 1.

Oznakowanie obiektu wyposażonego

w PV zgodnie z normą PN-EN

60364-7-712

obiekcie instalacji fotowoltaicznej nie będzie

ograniczone żadnymi dodatkowymi wymaganiami,

ale nie do końca jest to prawda.

W Polsce nie występują przepisy szczegółowe

dotyczące projektowania instalacji PV

z uwagi na przepisy przeciwpożarowe. Nie

mniej jednak Prawo Budowlane w art. 5

nakazuje projektowania obiektu budowlanego

oraz urządzeń z nim związanych w taki

sposób, żeby zapewnić odpowiednie bezpieczeństwo

pożarowe. Bezsprzecznie instalacja

PV jest takim urządzeniem i nie może

być ignorowana w procesie projektowym.

Ten sam artykuł tj. Art. 5 ust. 1 określa, że instalacja

(urządzenia) może być projektowana

na zasadach wiedzy technicznej. Wiedzą

techniczną są normy, publikacje ale także

wykorzystanie polskich przepisów, które nie

są przeznaczone bezpośrednio dla instalacji

PV, ale mogą zostać wykorzystane. Dotyczy

to chociażby rozporządzenia MSWiA

ws. uzgadniania projektu budowalnego pod

względem ochrony przeciwpożarowej. Rozporządzenie

to określa wytyczne dla budynków,

jednak zapisy mogą być wykorzystane

poprzez pewne analogie w projektach budowlanych

instalacji fotowoltaicznych.

W zakresie opracowania powinny znaleźć

się następujące podstawowe elementy:

• przewidywaną gęstość obciążenia ogniowego,

• ocenę zagrożenia wybuchem pomieszczeń

oraz przestrzeni zewnętrznych,

• informacje o stopniu rozprzestrzeniania

ognia elementów budowlanych,

• podział obiektu na strefy pożarowe,

• informację o usytuowaniu z uwagi na

bezpieczeństwo pożarowe, w tym o odległości

od obiektów sąsiadujących,

• informację o warunkach i strategii ewakuacji

ludzi lub ich uratowania w inny

sposób,

oraz dodatkowo informacje o sposobie zabezpieczenia

przeciwpożarowego instalacji

PV, a także rozwiązania zmniejszające ryzyko

powstania pożaru. Aby spełnić te wymogi

należy skorzystać z następujących zasad

wiedzy technicznej:

• połączenia DC zaprojektować za pomocą

szybkozłączek (np. złączy MC4) wyłącznie

tego samego typu i producenta,

• zminimalizować w instalacji ilość połączeń

DC,

• trasy przewodów DC prowadzić w metalowych

kanałach kablowych (eliminując

wszelkie ostre krawędzie), a tam

gdzie to konieczne w obudowie zapewniającej

EI 30, EI 60 lub EI 120,

• trasy przewodów odpowiednio oznakować:

„Niebezpieczeństwo – wysokie

napięcie DC w ciągu dnia obecne po

wyłączeniu instalacji”,

• przepusty instalacyjne przez ściany

oddzielenia przeciwpożarowego należy

zabezpieczyć w tej samej klasie odporności

ogniowej co przegroda,

• zapewnić ochronę odgromową urządzeń

fotowoltaicznych.

Wyposażenie w gaśnice

Najszybciej do akcji gaśniczej mogą

przystąpić mieszkańcy danego budynku.

Dlatego należy zapewnić wyposażenie

instalacji PV w gaśnicę proszkową 4 kg

ABC zlokalizowaną w pobliżu falownika

PV, zwłaszcza, że koszt takiej gaśnicy jest

niewielki.

Oznakowanie budynku

Ponadto w celu zapewnienia odpowiedniego

bezpieczeństwa dla ekip ratowniczo

gaśniczych należy odpowiednio oznakować

obiekt wyposażony w PV (zgodnie z normą

PN-EN 60364-7-712).

Naklejka z wizerunkiem modułów PV na dachu

budynku powinna być umieszczona:

• w miejscu przyłączenia instalacji PV,

• w rozdzielni głównej budynku,

• przy liczniku oraz

• przy głównym wyłączniku zasilania.

Fachowy Elektryk

39


instalacje

fotowoltaiczne

żarowego lub wykonania planu urządzenia

fotowoltaicznego. Część graficzna powinna

zawierać:

• obszar lokalizacji modułów PV,

• lokalizację falownika/ów PV,

• miejsca usytuowania elementu (np. rozłącznika)

zapewniającego odłączenie

napięcia po stronie DC falownika (nawet

jeśli stanowi wyposażenie falownika

PV),

• przebieg tras oprzewodowania prądu

stałego pozostających pod napięciem,

• ewentualnych ognioodpornych obudów

lub osłon projektowanych na tym oprzewodowaniu,

• opcjonalnie przebiegu tras oprzewodowania

prądu przemiennego,

• legendę zastosowanych oznaczeń graficznych

i literowych,

• wskazanie osób lub podmiotów opracowujących

plan oraz datę jego opracowania.

Przykładową kartę informacyjną obiektu,

wzorowaną na niemieckiej normie VDE-

AR-2100-7200 przedstawiono na rysunku 2.

Rys. 2.

Proponowana karta informacyjna stanowiąca załącznik projektu instalacji PV

(na wzór niemieckiej normy VDE-AR-2100-712).

Należy podkreślić, że dla budynków mieszkalnych jednorodzinnych

nie ma wymogu i konieczności stosowania Przeciwpożarowego

Wyłącznika Prądu, ani konieczności wyłączania zasilania po stronie

DC. Ważne jest oznakowanie instalacji, które informuje stosowne

służby ratownicze o zagrożeniu. Ponadto, akcje gaśniczo-ratunkowe

zawsze prowadzone są z zachowaniem zasady ograniczonego

zaufania, tj. w taki sposób, jakby wszystkie obwody były pod napięciem

– bez względu na zastosowane rozwiązania techniczne, czy

markę producenta falownika.

Przygotowanie obiektu budowlanego

i terenu do prowadzenia działań

ratowniczo-gaśniczych

Z uwagi na zapewnienie bezpieczeństwa

ekip ratowniczych podczas działań, należy

wykonać oznaczenia następujących składowych

instalacji fotowoltaicznej w ramach

uaktualnienia instrukcji bezpieczeństwa po-

Budynki z Przeciwpożarowym

Wyłącznikiem Prądu (PWP)

Pozostałe budynki, na dachu których projektowane

są instalacje fotowoltaiczne, to

budynki zaliczone do kategorii PM, IN oraz

do kategorii zagrożenia ludzi:

ZL I – np. restauracje, kina, sale balowe, duże

sklepy zazwyczaj wielkopowiezrzchniowe,

ZL II – szpitale, budynki opieki zdrowotnej,

żłobki, szpitale jednego dnia, DPSy,

ZL III – budynki użyteczności publicznej

np. urzędy, sklepy, banki, biurowce,

ZL IV – budynki mieszkalne wielorodzinne

tzw. bloki mieszkalne, apartamentowce,

ZL V – hotele, akademiki, bursy itp.

Do takiego projektu należy zawsze podejść

w sposób indywidualny, uwzględniający

aktualne rozwiązania ochrony przeciwpożarowej

zastosowane w danym obiekcie.

Niemniej w projekcie powinny się znaleźć

wszystkie elementy dotyczące budynków

mieszkaniowych indywidualnych, oraz dodatkowo:

• informacje o możliwym wpływie instalacji

PV na urządzenia przeciwpożarowe

i inne urządzenia służące bezpieczeństwu

pożarowemu, dostosowanemu

do wymagań wynikających z przepisów

dotyczących ochrony przeciwpożarowej

i przyjętych scenariuszy pożarowych,

z podstawową charakterystyką tych

urządzeń,

• lokalizacje elementów instalacji fotowoltaicznej

względem urządzeń oddymiających,

40 Fachowy Elektryk


instalacje

fotowoltaiczne

• w przypadku występowania w budynku

Systemu Sygnalizacji Pożarowej, należy

dokonać aktualizacji scenariusza

pożarowego przez rzeczoznawcę ds. zabezpieczeń

przeciwpożarowych,

• należy zrealizować odłączenie zasilania

przeciwpożarowym wyłącznikiem prądu

(PWP).

WARIANT Z ZEWNĘTRZNYM ROZŁĄCZNIKIEM DC

PWP

W przypadku tego ostatniego wymagania

warto przytoczyć Rozporządzenie Ministra

Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.

w sprawie warunków technicznych, jakim

powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie

(Dz.U.2019 poz. 1065):

§ 183 Warunki techniczne dotyczące instalacji

elektrycznych

[…]

2. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu,

odcinający dopływ prądu do wszystkich

obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających

instalacje i urządzenia, których

funkcjonowanie jest niezbędne podczas

pożaru, należy stosować w strefach pożarowych

o kubaturze przekraczającej

1000 m 3 lub zawierających strefy zagrożone

wybuchem.

Rys. 3.

Rys. 4.

Wariant z zewnętrznym rozłącznikiem DC.

Wariant z umiejscowieniem falownika (oraz obwodów DC) poza strefą pożarową

o kubaturze > 1000 m 3 .

Jeśli zatem w budynku występują strefy pożarowe

o kubaturze powyżej 1000 m 3 lub

przeciwpożarowy wyłącznik prądu, instalacja

PV musi zostać zaprojektowana w sposób

umożliwiający odłączenie od zasilania

w energię elektryczną przewodów prowadzonych

przez budynek.

„Ponieważ energia elektryczna jest w naszych domach od 100 lat, a fotowoltaika ma ponad

20 lat, każdy strażak jest dobrze wyszkolony, jak gasić takie instalacje. W nagłych wypadkach

systemy fotowoltaiczne są traktowane jak każdy inny sprzęt elektryczny. Nie rozróżniamy

marek ani modeli – pomagamy!” – Krystian Altinger, dowódca jednostki.

ROZŁĄCZNIK

DC

DACH

FALOWNIK

STREFA POŻAROWA

WARIANT Z FALOWNIKIEM NA ZEWNĄTRZ STREFY POŻAROWEJ

FALOWNIK

DACH

STREFA POŻAROWA

Opcja 1

– zewnętrzny rozłącznik DC

W związku z tym zastosowano następujące

rozwiązanie polegające na zastosowaniu

rozłącznika DC na dachu budynku przy jednoczesnym

spełnieniu przez ten rozłącznik

następujących wymagań:

• rozłącznik DC musi być atestowany

i certyfikowany do działania w warunkach

pożaru,

• musi izolować wszystkie przewody pod

napięciem,

• rozłącznik DC musi być przystosowany

do prądu stałego,

• rozłącznik DC musi posiadać wyraźnie

zaznaczone pozycje WŁ. i WYŁ,

• musi być zgodny z normą PN-EN

60947-3:2009 – „Aparatura rozdzielcza

i sterownicza niskonapięciowa – Część

3: Rozłączniki, odłączniki, rozłączniki

izolacyjne i zestawy łączników z bezpiecznikami

topikowymi”

• obudowy rozłączników powinny być

również oznaczone napisem „Niebezpieczeństwo

– zawiera części pod napięciem

w ciągu dnia”. Wszystkie etykiety

Fachowy Elektryk

41


instalacje

fotowoltaiczne

muszą być wyraźne, dobrze widoczne,

zbudowane i przymocowane do końca

oraz czytelne.

SYSTEM Z FALOWNIKIEM ŁAŃCUCHOWYM:

21 POŁĄCZEŃ DC

Warto zaznaczyć, że urządzenia typu MLPS

(obniżanie napięcia na poziomie modułu)

bardzo często nie spełniają wymogów rozłączników

stosowanych w ochronie przeciwpożarowej

i nie mogą być jedynym sposobem

zabezpieczania instalacji fotowoltaicznej

przed wprowadzeniem napięcia do strefy pożarowej

o kubaturze powyżej 1000 m 3 .

FALOWNIK

Opcja 2 – montaż falownika

na zewnątrz strefy pożarowej

W związku z tym zastosowano następujące rozwiązanie

polegające na montażu falowników

Rys. 5.

złącze DC (połączenie wykonane wtyczką

i gniazdem na przewodzie DC)

Konfiguracja systemu o mocy 6 kW z falownikiem łańcuchowym.

42 Fachowy Elektryk


instalacje

fotowoltaiczne

SYSTEM Z OPTYMALIZATORAMI MOCY:

61 POŁĄCZEŃ DC

Rys. 6.

złącze DC (połączenie wykonane wtyczką

i gniazdem na przewodzie DC)

Konfiguracji systemu o mocy 6 kW z dodatkowymi optymalizatorami.

poza strefą pożarową względem której dokonano

instalacji modułów PV. Dodatkowo zapewniono:

• prowadzenie przewodów DC w sposób

podobny do tych, które muszą

pozostać pod napięciem w przypadku

pożaru: kable odporne na działanie

wysokiej temperatury i wody, obudowanie

kabli ogniochronnym kanałem

kablowym lub poprowadzenie ich trasami

wydzielonymi pożarowo w klasie

EI 60 lub EI 120,

• zastosowano odstępy min. 15 cm pomiędzy

przewodami „+” oraz „-” po stronie DC,

• zostanie umieszczona Informacja o instalacji

PV przy Przeciwpożarowym

Wyłączniku Prądu,

• należy uzupełnić „Instrukcję bezpieczeństwa

pożarowego” o sekcję dotyczącą

instalacji PV wraz z uzupełnieniem

części graficznej.

Optymalizatory mocy – niebezpieczny

środek bezpieczeństwa

Oczywiste jest, że złącza DC są potrzebne

do połączenia modułów fotowoltaicznych,

a także do podłączenia powstałych ciągów

do falownika, ale każde dodatkowe połączenie

na dachu zwiększa prawdopodobieństwo

wystąpienia pożaru. Dlatego przy

projektowaniu systemu fotowoltaicznego

minimalizacja liczby punktów kontaktowych

na dachu powinna być ważnym założeniem

w celu zwiększenia bezpieczeństwa

systemów fotowoltaicznych.

Jak zauważyli TÜV Rheinland i Fraunhofer ISE

(Sepanski i in. 2015, s. 204): „Każdy dodatkowy

element stwarza ryzyko dodatkowych punktów

FALOWNIK

kontaktowych i innych źródeł błędów. „Elegancki”

system z jak najmniejszą liczbą komponentów

ma tę zaletę, że ma mniej punktów, w których

może dojść do uszkodzenia systemu”.

Niezintegrowane układy elektroenergetyczne,

takie jak klasyczne optymalizatory mocy

prądu stałego, stosowane w celu wyłączania

napięcia na poziomie modułu, wymagają zastosowania

dodatkowych złączy prądu stałego

na każdym module. Oznacza to, że liczba

punktów połączenia na dachu zostanie znacznie

zwiększona. W celach ilustracyjnych rysunek

5 pokazuje układ PV o mocy 6 kW

z falownikiem szeregowym, a rysunek 6:

z optymalizatorami prądu stałego. Jak pokazano,

dodatkowe urządzenia zainstalowane

na modułach fotowoltaicznych w obwodzie

prądu stałego prawie trzykrotnie zwiększają

liczbę punktów styku na dachu: 61 złączy

z optymalizatorami, w porównaniu do 21

złączy dla falownika łańcuchowego.

Dlatego znacznie bardziej prawdopodobne

jest wystąpienie błędów instalacji i niedopasowania

złączy prądu stałego, co z kolei

zwiększa ryzyko pożaru. Ta ostatnia jest dalej

zwiększana, ponieważ niektórzy producenci

optymalizatorów dostarczają swoim

produktom bardzo niewiele opcji różnych

producentów złącz DC (ECN TNO 2019),

co stwarza większe ryzyko niedopasowania

(niekompatybilności) złączy DC podczas

instalacji.

Akty prawne i normy stanowiące

podstawę opracowania

Przy opracowaniu projektu należy korzystać

z następujących norm, ustaw i rozporządzeń:

• Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku

o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U.

z 2016 r., poz. 191 tekst jednolity),

• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury

z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie

warunków technicznych, jakim powinny

odpowiadać budynki i ich usytuowanie

(Dz. U. z 2017 r. poz. 2285),

• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych

i Administracji z dnia

2 grudnia 2015 roku w sprawie uzgadniania

projektu budowlanego pod

względem ochrony przeciwpożarowej

(Dz. U. z 2015r., poz. 2117),

• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych

i Administracji z dnia

7 czerwca 2010 roku w sprawie ochrony

przeciwpożarowej budynków, innych

obiektów budowlanych i terenów

(Dz. U. z 2010 r. nr 109, poz. 719),

• Ustawa Prawo Budowlane z dnia 7 lipca

1994 r. (Dz. U. 2019 poz. 1186 z późn. zm.),

• PN-HD 60364-7-712:2016 Instalacje

elektryczne niskiego napięcia – Część

7–712: Wymagania dotyczące specjalnych

instalacji lub lokalizacji – Fotowoltaiczne

(PV) układy zasilania,

• PN-EN IEC 61730-1:2018-06 Ocena

bezpieczeństwa modułu fotowoltaicznego

(PV) – Część 1: Wymagania dotyczące

konstrukcji,

• PN-EN IEC 61730-2:2018-06 Ocena

bezpieczeństwa modułu fotowoltaicznego

(PV) – Część 2: Wymagania dotyczące

badań,

• PN-EN 62446-1:2016-08 oraz PN-EN

62446-1:2016-08/A1:2019-01 Systemy

fotowoltaiczne (PV) – Wymagania dotyczące

badań, dokumentacji i utrzymania

– Część 1: Systemy podłączone do

sieci – Dokumentacja, odbiory i nadzór.

Po więcej szczegółów zapraszamy na stronę:

https://www.forum-fronius.pl/uzgadnianie

Dr inż. Maciej Piliński

Fronius Polska Sp. z o.o.

ul. G. Eiffel’a 8, 44-109 Gliwice

tel. (32) 621 07 00

pv-sales-poland@fronius.com

www.fronius.pl/solar

Fachowy Elektryk

43


instalacje

fotowoltaiczne

Liczniki energii elektrycznej

w instalacjach fotowoltaicznych

Licznik energii elektrycznej to przyrząd pomiarowy, którego przeznaczeniem jest pomiar

konsumpcji prądu w danym gospodarstwie domowym lub dowolnym innym obiekcie. Jednak

w przypadku tzw. prosumentów, czyli podmiotów, które dzięki instalacjom fotowoltaicznym wytwarzają

nadwyżki prądu i oddają je do sieci, sprawa się nieco komplikuje, gdyż ich liczniki

powinny uwzględniać i przeliczać ilość energii płynącej w obie strony, więc standardowe urządzenia

nie wchodzą tu w grę. Skoro nie standardowe, to jakie?

Fot. PIXABAY.

Fot. 1.

Wykorzystanie nasłonecznienia ze strony południowej i wschodniej pozwala wyprodukować nadwyżki energii elektrycznej.

Aby właściwie zrozumieć pewną odrębność

i wyjątkowość nowoczesnych liczników

energii elektrycznej stosowanych w instalacjach

fotowoltaicznych (lub ogólnie mówiąc

w instalacjach opartych na OZE), należy

wpierw zapoznać się z charakterystycznymi

warunkami w jakich przychodzi im pracować

oraz pojąć istotę działania i podstawowe

cechy elektronicznych i inteligentnych liczników

stosowanych obecnie na terenie Polski

i Unii Europejskiej. Bez tego czytelnik

będzie poruszać się w swoistej próżni i bez

możliwości odniesienia się do czegokolwiek,

nie mogąc dokonać porównania między klasycznymi

licznikami a licznikami dedykowanymi

do pracy w instalacjach PV. Dlatego

tym właśnie zagadnieniom poświęcone zostają

poniższe dwa pierwsze rozdziały.

44 Fachowy Elektryk


instalacje

fotowoltaiczne

Fot. 2.

Dwukierunkowy licznik LE-01MB

oferuje zdalny odczyt wskazań

poprzez przewodową sieć

w standardzie M-Bus.

Fot. F&F FILIPOWSKI.

Fot. F&F FILIPOWSKI.

Fot. 3.

Inteligentne liczniki elektroniczne

– w tym dwukierunkowe

– i ich możliwości

Liczniki stosowane przez konsumentów posiadających

przyłączoną do publicznej sieci

instalację fotowoltaiczną, to urządzenia nowoczesne,

mierzące przepływ prądu w kierunku

od zakładu energetycznego do konsumenta

oraz w kierunku przeciwnym (to ich

największy wyróżnik), komunikujące się

z wszystkimi zaangażowanymi w wymianę

energii stronami i oferujące wiele innych

funkcjonalności wynikających z faktu zastosowania

w nich inteligentnych cyfrowych

modułów obliczeniowych. Jak wszystkie

inne liczniki elektroniczne (obojętne czy

1-kierunkowe, czy też 2-kierunkowe), liczniki

te opierają swoje działanie na układach

scalonych wyposażonych oczywiście w półprzewodniki

(stąd inna, często spotykana

nazwa dla tych liczników: półprzewodnikowe)

i generujących impulsy pod wpływem

przepływającego prądu oraz przyłożonego

napięcia. Na tym w gruncie rzeczy polega

istota działania liczników elektronicznych:

wspomniane impulsy powstają w ilości

proporcjonalnej do pobieranej energii elektrycznej

i następnie ich ilość jest sumowana

przez licznik w określonej jednostce czasu.

Dzięki temu, że liczniki elektroniczne liczą

gęsto generowane impulsy, a nie samą energię

elektryczną, są o wiele dokładniejsze

od starych indukcyjnych liczników, a dzięki

procesorom, sterownikom, modułom komunikacyjnym

i oprogramowaniu, oferują

znacznie więcej funkcji. Ich konstrukcja

wbrew pozorom nie jest zbyt skomplikowana

i sprowadza się w najprostszych wydaniach

do układów wiążących ze sobą mikrokontroler,

przetworniki A/C oraz C/A, czujnik

mierzący prąd i napięcie, zapasowe zasilanie

dla zapewnienia nieprzerwanego działania

licznika (bateria), wyświetlacz LCD i moduły

do komunikacji bezprzewodowej (WiFi,

Bluetooth, GSM i inne metody).

Obecnie stosowane – i wymagane przez

prawo Unii Europejskiej – liczniki cyfrowe

pozwalają na bieżąco kontrolować zużycie

prądu (wiele mierzy czynną jak i bierną

energię), a więc i monitorować koszty, przy

czym są to koszty za realnie wykorzystaną

energię, dzięki czemu zakłady energetyczne

mogły zrezygnować ze zryczałtowanych

rachunków. Co więcej – pozwalają na rozliczenia

na zasadzie przedpłaty (system prepaid)

,czyli na zakupy określonych porcji

Fot. 4.

Fot. 5. Licznik 2-kierunkowy LE-03MW-CT

Fot. 6.

zlicza energię elektryczną prądu

3-fazowego i przeznaczony jest do

pomiaru w układzie półpośrednim.

Fot. SUNSOL

Firmy zakładające instalacje PV

zawsze oferują precyzyjnie dobrane

liczniki 2-kierunkowe.

Komunikacja poprzez złącze

Modbus RTU to tylko jedna z kilku

funkcjonalności licznika Smart

Meter 63A-1.

Fot. FRONIUS Fot. FRONIUS

energii na przykład za pomocą kodów doładowujących.

Wyświetlacze LCD liczników

elektronicznych prezentują obecnie cały

szereg informacji, takich jak choćby całkowite

zużycie energii wyrażone w kWh,

koszt zużytej energii, bieżące zapotrzebowanie

na energię, aktualny koszt pojedynczej

kWh, ilość jednostek pozostałych

do zużycia po wykupieniu porcji energii poprzez

system przedpłaty czy też parametry

aktualnej taryfy.

Na największą uwagę zasługuje funkcja

przełomowa z punktu widzenia historii

rozwoju liczników inteligentnych – komunikacja

z osobami odpowiedzialnymi za

ich kontrolowanie, z dostawcą energii elektrycznej

oraz jej konsumentem. Co istotne

– ta komunikacja nie jest jednostronna, lecz

dwustronna. Między innymi dlatego liczniki

Licznik Smart Meter 50kA-3 optymalizuje

zużycie energii (potrzeby

własne gospodarstwa domowego)

i m.in. rejestruje krzywą obciążenia.

Fachowy Elektryk

45


instalacje

fotowoltaiczne

Fot. PIXABAY

Fot. 8.

Fot. 7.

elektroniczne otrzymały miano „inteligentnych”.

Kierunek przesyłu danych od konsumenta

do dostawcy energii elektrycznej

jest tu rzeczą oczywistą, lecz komunikacja

dostawcy z licznikiem to dość nowa sprawa.

To rozwiązanie jest bardzo przydatne, gdyż

pozwala dostawcy prądu zdalnie aktualizować

oprogramowanie licznika oraz stawki

cenowe i informacje dotyczące taryf. Oczywiście

konsument też może wejść w komunikację

z własnym licznikiem, otrzymując

pakiety danych na temat zużytych kWh, bieżących

kosztów, napięcia prądu, zmierzonej

mocy itp. Służą do tego m.in. indywidualne

konta, na których – po zalogowaniu się

– konsumenci sprawdzają aktualne zużycie

energii, miesięczne lub roczne podsumowanie

itp. Mogą tam również sprawdzić

swoje zwyczaje konsumpcji prądu w cyklu

dobowym, przedstawiane choćby w postaci

wykresu graficznego, oraz dokonać zmian

w wyborze taryf, lub – jak zostało to wspomniane

wcześniej – dokonać rozliczenia

rzeczywistego, albo też dokonać przedpłaty

i zapłacić z góry za kolejną ilość prądu.

Wracając do kwestii wymiany danych, należy

zauważyć, że obecnie dostawcy energii

otrzymują znacznie więcej informacji o zużyciu

energii, niż miało to miejsce dwie czy

trzy dekady temu. Inteligentne liczniki cyfrowe

przekazują informacje o stanie licznika

w regularnych odstępach czasowych, np.

co 15 lub 30 minut, dzięki czemu dostawcy

mogą wychwycić trendy i powtarzalne wahania

w zużyciu prądu i na ich podstawie lepiej

zarządzać siecią energetyczną, na przykład

poprzez wysyłanie większej porcji

energii tam, gdzie realne zapotrzebowanie

na nią jest większe. Informacje od liczników,

umożliwiające im prowadzenie lepszego

monitoringu prądu, pozwalają na minimalizację

strat handlowych i technicznych.

Liczniki elektroniczne mają jednak pewną

wadę, o której należy tu wspomnieć – same

pobierają energię, za którą konsument musi

zapłacić.

Inwestycja w instalację PV to z reguły konieczność zainstalowania 2-kierunkowego

licznika energii elektrycznej.

Liczniki 2-kierunkowe grają ważną rolę w systemach sterowania odbiornikami

(grzałka C.W.U. i pompa ciepła).

Fot. FRONIUS

Net-metering i 2-kierunkowe liczniki

Zaznajomiwszy się z ogólną charakterystyką

inteligentnych liczników cyfrowych,

do których należą stosowane dziś 2-kierunkowe

liczniki dla instalacji fotowoltaicznych,

warto się zastanowić nad specyficznymi

warunkami pracy dla tych liczników,

ponieważ to one wymusiły ich dwukierunkowy

pomiar i wpłynęły na to, że mają

właśnie taką, a nie inną charakterystykę.

Cała idea dwukierunkowego pomiaru jest

wynikiem pojawienia się zjawiska nadmiaru

energii i konieczności jej zmagazynowania

– zjawiska typowego dla funkcjonowania

instalacji PV. Konsumenci posiadający

takie instalacje wpierw pokrywają bieżące

zapotrzebowanie na prąd z systemu PV,

a później z sieci publicznej. Jednak w sytuacjach

gdy ich bieżące zapotrzebowanie

jest mniejsze niż podaż energii z instalacji

PV, stają przed problemem zagospodarowania

wytworzonej nadwyżki energetycznej.

W układach zwanych OFF-GRID ten nadmiar

magazynowany jest w akumulatorach

przyłączonych do instalacji PV, jednak jest

to rozwiązanie bardzo drogie. Znacznie

powszechniejszy jest układ ON-GREED

w którym konsumenci oddają nadwyżki

wytworzonej energii do sieci publicznej,

stając się poprzez to niejako wytwórcami tej

energii i zyskując status tzw. prosumentów.

Rzecz w tym, że energię oddawaną do sieci

publicznej trzeba też mierzyć, a to oznacza,

że w całym układzie muszą funkcjonować

liczniki dwukierunkowe, które zliczają zarówno

energię wytworzoną przez instalację

PV i oddaną do sieci publicznej jak i tą

pobraną z tej samej sieci przez prosumenta

– wszystko po to, by prosument mógł rozliczyć

się z zakładem energetycznym.

Opisana wyżej sytuacja zaowocowała

nowym terminem, jakim jest NET-ME-

TERING, czyli w dużym uproszczeniu sposób

rozliczania się prosumenta z różnicy

między energią pobraną i oddaną do sieci

publicznej zarządzanej przez lokalnego administratora,

przy wykorzystaniu dwukierunkowego

licznika energii elektrycznej.

Dzięki takim licznikom, prosumenci w ustalonych

okresach rozliczeniowych (zwykle

półrocznych) określają swój bilans rozliczeniowy

z lokalnym zakładem energetycznym

46 Fachowy Elektryk


instalacje

fotowoltaiczne

Fot. FRONIUS

Fot. 9.

Net metering umożliwia oddawanie nadwyżki energii elektrycznej do sieci energetycznej i magazynowanie jej tam.

po czym stają przed trzema możliwymi sytuacjami:

• osiągają bilans zerowy i zużywają dokładnie

tyle energii elektrycznej ile

wyprodukowała ich instalacja PV, co

obejmuje również sytuacje takie jak

wpuszczenie nadwyżki energii do sieci

(magazynowanie jej tam) po czym jej

zużycie w dowolnym czasie do równego

zera – ponoszą wówczas tylko koszty

związane z przesyłaniem energii,

• osiągają bilans dodatni, co ma miejsce

wtedy, gdy z nadwyżki energii wpuszczonej

do sieci zużyta zostaje tylko

jej część, zaś za niewykorzystaną (w

okresie rozliczeniowym) porcję energii

zakład energetyczny płaci im ustaloną

stawkę, w pewnym sensie dokonując w

ten sposób jej zakupu,

• osiągają bilans ujemny, który pojawia

się w sytuacji zużycia całej energii pierwotnie

oddanej do sieci oraz pobrania

jej kolejnej, niejako nadwyżkowej porcji

– wówczas prosument musi zapłacić

za ową dodatkowo pobraną porcję energii

elektrycznej.

Wszystkie te kalkulacje nie byłyby możliwe

bez wykorzystania dwukierunkowych

liczników energii elektrycznej (również

3-fazowych), które obliczają na bieżąco

pobór i dostawę energii elektrycznej. Co

więcej, często monitorują jakość i stabilność

zasilania, sygnalizując wszelkie odstępstwa

od normy i zapisując takie sytuacje

w pamięci. Liczniki te sprawdzają się

też we wszelkich systemach monitoringu

i zarządzania zużyciem energii dla podnoszenia

efektywności energetycznej małych

przedsiębiorstw. W takich zastosowaniach

z reguły współpracują ze specjalnie napisanymi

aplikacjami do monitorowania, które

automatycznie rozpoznają podłączone liczniki

i zliczają energię pobieraną jak i dostarczaną

do sieci energetycznej.

Część oferty rynkowej 2-kierunkowych

liczników to urządzenia wykonane w standardzie

przemysłowym czyli przystosowane

do montażu na szynach DIN i do zabudowy

w standardowych rozdzielnicach. Łączą

one wysoką wytrzymałość i kompaktowe

rozmiary z dużym zakresem pomiarowym

(na przykład od 0,2 A do 6000 A). Zawsze

posiadają też wbudowane interfejsy komunikacyjne,

takie jak S-Bus, M-Bus albo

Modbus i spełniają wymagania dyrektywy

MID, co oznacza że można z nich korzystać

w systemach pomiaru zużycia energii w całej

Unii Europejskiej bez konieczności dodatkowej

kalibracji.

Wracając do standardowych 2-kierunkowych

liczników energii elektrycznej, stosowanych

powszechnie przy domowych

instalacjach PV, należy zwrócić uwagę

na wzrost ilości danych, przekazywanych

za ich pośrednictwem do dostawcy energii

elektrycznej. Są to bardzo liczne i bogate

dane, które można wykorzystywać do tworzenia

statystyk i prognoz w odniesieniu

do prosumentów. Zdaniem GIODO za pośrednictwem

elektronicznych i w pełni skomunikowanych

liczników dostawcy prądu

mogą obserwować nawyki prosumentów,

identyfikować urządzenia, jakie posiadają

w domach, czy wręcz tworzyć ich „profile

energetyczne” i później te informacje sprzedawać

lub udostępniać innym zainteresowanym

podmiotom.

Podsumowanie

Rozwój liczników 2-kierunkowych w najbliższej

przyszłości należy wiązać z rozwojem

systemów zarządzania tzw. Inteligentnymi

Domami, jak i z rozbudową struktur

Internetu Rzeczy. W oba systemy, w gruncie

rzeczy ściśle ze sobą powiązane, liczniki

te już stopniowo są włączane i w obrębie

obu już niedługo zapewne przejdą na poziom

pełnej i szerokopasmowej komunikacji

M2M (Machine To Machine – wymiana

danych między urządzeniami). Warto przy

tym wszystkim pamiętać, że 2-kierunkowe

liczniki wiążą się nie tylko z fotowoltaiką,

ale też innymi formami produkcji energii

elektrycznej w oparciu o odnawialne źródła,

jakimi jest choćby produkcja na bazie energii

wiatru. Schemat jest tu bardzo podobny:

prosument w swojej instalacji wytwarza

nadwyżki energii, które mogą stanowić

zapas zmagazynowany w sieci i które jednocześnie

są „towarem” przy rozliczeniach

z zakładem energetycznym.

Łukasz Lewczuk

Na podstawie materiałów publikowanych

m.in. przez: Stowarzyszenie

Elektryków Polskich, Apator S.A.,

Legrand Polska Sp. z o.o., Sunsol Sp. z o.o.,

Sabur Sp. z o.o., oraz Saia-Burgess

Controls AG i Fronius Polska Sp. z o.o.

Fachowy Elektryk

47


kable

i przewody

Kable i przewody

w instalacjach fotowoltaicznych

Dzięki specjalnym przewodom i kablom jest możliwe wykonanie połączeń nie tylko pomiędzy

modułami fotowoltaicznymi, ale również w zakresie ciągów modułów i połączeń pomiędzy innymi

urządzeniami systemów fotowoltaicznych.

Chodzi tutaj przede wszystkim o połączenia

modułów z przemiennikiem DC/AC.

W zależności od aplikacji kable są jednoi

wielożyłowe prowadzone zarówno wewnątrz

i na zewnątrz budynków, jak

i w ziemi. Mogą to być również połączenia

ruchome. Stąd też od kabli stosowanych

w instalacjach fotowoltaicznych wymaga

się wytrzymałości na obciążenia i działania

wysokich temperatur przy wysokiej elastyczności.

Niektóre przewody mają klasę 5

giętkości.

Trzeba mieć na uwadze szeroki zakres temperatury

pracy mieszczący się pomiędzy

-40°C a 110°C. Jest to ważne do tego aby

nie zachodził tzw. zimny przepływ prowadzący

do nierównomiernego ułożenia wyrobów

kablowych i zwarcia. Istotną rolę odgrywa

zapewnienie stabilności parametrów

nie tylko fizycznych, ale i elektrycznych

zwłaszcza przy działaniu skrajnych czynników

zewnętrznych.

Na etapie wyboru odpowiedniego kabla

oprócz właściwości mechanicznych istotną

rolę odgrywają parametry elektryczne takie

jak obciążenie prądowe i napięcie elektryczne.

Jak wiadomo przeciążone przewody

ulegają szybszemu starzeniu i tracą

swoje właściwości zarówno izolacyjne jak

i mechaniczne. Wyższa temperatura wynikająca

ze złego doboru przekroju kabli powoduje

nie tylko przegrzanie ale i uszkodzenie

izolacji.

Fot. 1.

W instalacjach fotowoltaicznych, z odpowiednimi przewodami powinny iść w parze

właściwie dobrane złącza kablowe. Od nich również zależy bezpieczeństwo i bezawaryjna

praca systemu.

Bezpieczeństwo pożarowe

W odniesieniu do kabli fotowoltaicznych

szczególną rolę odgrywa bezpieczeństwo

pożarowe. Jest to szczególnie ważne

w przypadku instalacji PV montowanych

na budynkach i innych obiektach, w których

przebywają ludzie. Stąd też kable powinny

spełniać wymagania w zakresie nierozprzestrzeniania

ognia. Muszą być one

również bezhalogenowe po to aby instalacja

nie stwarzała zagrożenia także podczas

pożaru. Zastosowanie znajdują więc

specjalne materiały, dzięki którym nie dochodzi

do emisji szkodliwych związków

halogenowych zawierających chlorowce

– F, Cl, Br, I). Ważne jest również aby

emisja dymu była na możliwie najniższym

poziomie oraz nie były wytwarzane gazy

trujące i toksyczne. Kable nie mogą wytwarzać

gazów korozyjnych powodujących

uszkodzenie konstrukcji metalowych będących

elementami składowymi instalacji

fotowoltaicznej.

Fot. ADOBESTOCK

Inne wymagania

Żyły kabli fotowoltaicznych najczęściej

wytwarza się z miedzi ocynkowanej ze

względu na dużą odporność na utlenianie,

natomiast izolacje i powłoki zewnętrzne

niejednokrotnie produkuje się z gumy. Jak

wiadomo materiał ten jest odporny na rozdarcia,

działanie wody oraz oddziaływanie

czynników atmosferycznych. Ważna

jest przy tym dobra izolacja i odporność

mechaniczna. W efekcie zyskuje się długi

okres eksploatacji kabli – dłuższy w porównaniu

do PVC.

W zakresie innych wymagań warto sprawdzić

czy kable spełniają standardy w zakresie

odporności na promieniowanie UV

i działanie warunków pogodowych. Szczegółowe

wymagania w tym zakresie są zawarte

w normie HD 605/A1. Oprócz tego

nie mniej ważne jest zdefiniowanie materiałów

użytych do produkcji kabla pod kątem

normy EN 60216. Właściwość w tym

zakresie przekłada się na długotrwałą eksploatację

kabla.

Złącza fotowoltaiczne

Z odpowiednimi kablami powinny iść

w parze właściwie dobrane złącza fotowol-

48 Fachowy Elektryk


kable

i przewody

izolacji. Niewłaściwe dopasowanie elementów

złącza przyczyni się do rozszczelnienia

a nawet rozłączenia w efekcie naprężenia

przewodów.

Fot. 2.

Kable w instalacjach fotowoltaicznych narażone są na wiele niekorzystnych czynników.

Wybierając elementy takiej instalacji trzeba mieć na uwadze między innymi

szeroki zakres temperatury pracy mieszczący się pomiędzy -40 a 110°C.

Fot. ADOBESTOCK

taiczne. Od nich również w dużej mierze

zależy bezpieczeństwo i bezawaryjna praca

instalacji fotowoltaicznej. Ponadto złącza są

gwarancją łatwego podłączenia elementów

instalacji bez konieczności używania specjalistycznych

narzędzi.

Złącza, podobnie tak jak i kable, muszą

być odporne na działanie skrajnych czynników

zewnętrznych takich jak zmienne

temperatury, opady deszczu, promieniowanie

UV czy zanieczyszczenia środowiska.

W zakresie parametrów elektrycznych

ważne jest odpowiednie napięcie

i obciążenie prądowe.

Na etapie wyboru odpowiedniego złącza

bierze się pod uwagę odpowiednią konstrukcję

zarówno części męskiej jak i żeńskiej.

Ważny jest materiał wykonania, kształt styków

oraz siły dociskowe pomiędzy częścią

żeńską i męską. Z kolei konstrukcja izolatora

powinna gwarantować skuteczne ryglowanie

obu części przy zapewnieniu dobrej

Podsumowanie

Kable przeznaczone do instalacji fotowoltaicznych

powinno cechować przynajmniej

kilka właściwości. Stąd też ważna jest giętkość

żył (UNE EN 60228, IEC 60228),

odporność na rozprzestrzenianie płomienia

(UNE EN 60332-1, IEC 60332-1), wydzielanie

gazów toksycznych (UNE EN 60754,

IEC 60754), a także emisja dymu (UNE

EN 61034-1, IEC 61034-1-2) oraz wydzielanie

gazów korozyjnych (pH ≥ 4,3, C <

10 mS/mm: UNE EN 60754-2; IEC 60754-

2). Trzeba mieć również na uwadze odporność

na ozon (EN 60811-2-1), warunki pogodowe/UV

(HD 605/A1), wilgoć i wodę (EN

60811-1-3), a także odporność na substancje

kwaśne i zasadowe (EN 60811-2-1), ścieranie

(EN 50305) i rozdarcie (EN 60811).

Damian Żabicki

REKLAMA

ROZWIĄZANIA KABLOWE SYSTEMÓW FOTOWOLTAICZNYCH

OFERTĘ UZUPEŁNIAJĄ:

SOLARFLEX ® -X H1Z2Z2-K

Odporne na promieniowanie UV według EN 50618

Posiadają aprobatę TÜV Rheinland 2 PfG 1990/05.12

Dostępne od ręki w magazynie w Polsce

ZŁĄCZA PV MC4

KABLE ŁĄCZENIOWE – od inwertera

do sieci

KABLE UZIEMIAJĄCE – do połączenia

z masą wewnątrz i na zewnątrz

pomieszczeń

KABLE DO TRANSMISJI DANYCH

– bezproblemowe monitorowanie

systemu fotowoltaicznego

NARZĘDZIA MONTAŻOWE DO

OBRÓBKI KABLI – do cięcia i odizolowania

kabli i przewodów

Kompatybilne z przewodami

SOLARFLEX ® -X H1Z2Z2-K

Sprawdź kod QR

...lub odwiedź naszą stronę

www.sklephelukabel.pl

Fachowy Elektryk

49


rozdzielnice

i obudowy

Bezpieczeństwo i ciągłość zasilania

– rozdzielnice budowlane

Nie wykonamy większości prac budowlanych, wykończeniowych czy instalacyjnych, jeśli nie zadbamy

o dostęp do sieci energetycznej. Rozdzielnice budowlane to więc urządzenia niezbędne

na placu budowy. Wymagające warunki sprawiają jednak, że na pierwszym miejscu powinniśmy

stawiać bezpieczeństwo użytkowania.

Fot. ADOBESTOCK

Maszyny, urządzenia i elektronarzędzia

na placu budowy wymagają podłączenia

do bezpiecznego i stabilnego źródła energii,

to samo tyczy się zaplecza socjalnego

i magazynowego. Oprócz dostarczania

energii elektrycznej, konieczny jest również

jej rozdział poprzez poszczególne punkty

odbioru. Nie należy też zapominać o zabezpieczeniu

urządzeń elektrycznych przez

skutkami zwarć i przeciążeń po stronie nn.

Rozdzielnice budowlane (przenośne, wiszące,

wolnostojące) są więc niezbędne

w tymczasowym zasilaniu. Oprócz placów

budowy tego rodzaju urządzenia znajdą

zastosowanie w obiektach przemysłowych

oraz użyteczności publicznej, żurawi wieżowych

i urządzeń obsługujących imprezy

plenerowe, pikniki, koncerty itd. Musimy

pamiętać o dokładnym zaplanowaniu odpowiedniej

liczby rozdzielnic, jak również

miejsc montażu oraz rozstawienia, pomoże

nam to w lepszej organizacji pracy.

Bezpieczeństwo przede wszystkim

Przy doprowadzeniu i rozdzielaniu energii

na placach budowy naszym priorytetem jest

zapewnienie bezpieczeństwa użytkownikom.

Nie zapominajmy, że jako urządzenia

dystrybuujące i rozdzielające energię jakimi

są rozdzielnice podlegają rygorystycznym

przepisom. W związku z tym jej podłączenie

(a oprócz tego także budowa i wyposażenie)

musi być zgodne z normami PN-EN

60439-1 „Rozdzielnice i sterownice niskonapięciowe

– Część 1: Zestawy badane

w pełnym i niepełnym zakresie badań typu”,

PN-EN 60439-4 „Rozdzielnice i sterownice

niskonapięciowe – Część 4: Wymagania

dotyczące zestawów przeznaczonych do in-

50 Fachowy Elektryk


rozdzielnice

i obudowy

Fot. DOKTORVOLT

stalowania na terenach budów (ACS)” oraz

IEC/EN 60529 „Stopnie ochrony zapewniane

przez obudowy (Kod IP)”. Zapisujmy

sobie terminy okresowych kontroli urządzeń,

aby zapewnić bezpieczeństwo użytkowania.

Aspektem, na który musimy zwrócić uwagę,

jest występowanie niebezpiecznych napięć

w urządzeniu. W związku z tym pracę przy

rozdzielnicy może podjąć jedynie wykwalifikowany,

doświadczony personel. Urządzenie

powinno być należycie zabezpieczone, nie

można umożliwiać dostępu do niego osobom

postronnym, a tym bardziej dzieciom. To

oczywiste, że urządzenie użytkujemy tylko

i wyłącznie z przeznaczeniem określonym

przez projektanta lub producenta. Nie warto

oszczędzać na częściach zamiennych czy

kupować akcesoria, których nie poleca wytwórca;

zupełnie nietrafionym pomysłem są

samodzielne przeróbki urządzenia. Możemy

bowiem doprowadzić do porażenia prądem

elektrycznym, obrażeń ciała lub, przy „najszczęśliwszym”

scenariuszu, uszkodzenia

urządzenia. Jeśli z kolei konieczne jest dokonanie

pomiarów przy podłączonej do sieci

rozdzielnicy, przestrzegajmy zasad bezpieczeństwa

i używajmy do tego tylko i wyłącznie

odpowiednich przyrządów pomiarowych.

Fot. ADOBESTOCK

Fot. ELEKTRO-PLAST NASIELSK

Fachowy Elektryk

51


rozdzielnice

i obudowy

Fot. HENSEL

Zabezpieczenia

Podstawowym zabezpieczeniem (lub narzędziem

prewencyjnym) są tabliczki ostrzegawcze

zamontowane na rozdzielnicy.

Świetnie, jeśli elewacja urządzenia wyposażona

została w lampki kontrolne sygnalizujące

obecność napięcia. Producenci rozdzielnic

stosują wyłącznik lub rozłącznik

o odpowiednim amperażu. Ma on formę

rączki umieszczonej na elewacji obudowy

i połączonej z zabezpieczeniem głównym

– w razie potrzeby możemy błyskawicznie

rozłączyć wszystkie odbiorniki. Z kolei

zabezpieczenie gniazd stanowią wyłączniki

różnicowoprądowe w połączeniu z wyłącznikami

nadmiarowoprądowymi. Innym

rozwiązaniem jest podpięcie obwodów

odejściowych bezpośrednio do rozdzielnicy

z pominięciem gniazd, np. do rozłączników

bezpiecznikowych. Dzięki temu zyskujemy

ochronę przeciwzwarciową, przeciążeniową,

przeciwporażeniową, mamy też możliwość

wykrycia prądów upływowych.

Obudowa na straży wnętrza

Obudowa – jest niemniej istotna, co wnętrze

rozdzielnicy, zabezpiecza je bowiem przez

oddziaływaniem czynników atmosferycznych,

zmiennymi temperaturami, a także

kurzem, pyłem, zanieczyszczeniami oraz

uszkodzeniami mechanicznymi. Nie chodzi

tylko i wyłącznie o kwestie higieniczne.

Przenikający do wnętrza kurz i brud

mogą zmniejszyć trwałość poszczególnych

układów i elementów – styczniki, gniazda

i napędy zaczną się blokować. Zachowaniu

trwałości nie sprzyja również woda

i wilgoć, mogłyby przyspieszyć korozję żył

kabli, przewodów i elementów metalowych,

a to z kolei wpłynęłoby na bezpieczeństwo

całego urządzenia i jego użytkowników.

Na rynku znajdziemy przede wszystkim

rozdzielnice w obudowach termoutwardzalnych

oraz metalowych, czyli ze stali

lub aluminium (w zależności od warunków

panujących w środowisku użytkowania, stosuje

się blachę malowaną proszkowo, ocynkowaną

malowaną proszkowo lub kwasoodporną).

Aluminium wykorzystuje się przede

wszystkim, jeśli zależy nam na jak najwyższej

odporności na uszkodzenia mechaniczne.

Wytrzymałość względem czynników

atmosferycznych, zewnętrznych uzyskuje

się zaś poprzez zastosowanie specjalnych

piankowych uszczelek.

W wyjątkowo trudnych warunkach pracy, np.

przy potencjalnym kontakcie z solą i kwasami

lepiej zdecydować się na model w obudowie

z blachy kwasoodpornej. Z kolei, jeśli

przewidujemy, że na placu budowy urządzenie

będzie narażone na bezpośredni kontakt

wodą i parą wodną, lepszym rozwiązaniem

będzie blacha ocynkowana przy jednoczesnym

zastosowaniu uszczelki poliuretanowej

wylewanej automatycznie dla zachowania

wysokiego, wymaganego poziomu IP.

Warto zwrócić uwagę na rozdzielnice metalowe

aluminiowe charakteryzujące się podwyższoną

odpornością zarówno mechaniczną,

jak i cieplną. Tego rodzaju urządzenia

sprawdzą się nie tylko na placu budowy, ale

również podczas remontów dużych zakładów

przemysłowych (jak elektrociepłownie

czy elektrownie), czyli w obiektach, w których

niejednokrotnie panują dużo bardziej

wymagające warunki. W celu zabezpieczenia

aparatury elektrycznej przed przegrzaniem

w rozdzielnicach stosuje się termostaty

i wentylatory.

Obudowy termoutwardzalne są wybierane

przede wszystkim z uwagi na bardzo dobre

właściwości elektroizolacyjne. W przypadku

przebicia napięcia na obudowę czy przy

bezpośrednim zetknięciu z rozdzielnicą materiał

ochroni użytkowników. Zwracamy

uwagę również na twardość powierzchniową

materiału. Mimo to tworzywo charakteryzuje

się sprężystością, dzięki czemu jest

dość odporne na zagniecenia, uszkodzenia

mechaniczne, zarysowania, a jednocześnie

obciążenia termiczne, do 300°C. Jeśli rozdzielnica

będzie narażona na oddziaływanie

promieniowania UV, warto pokryć tworzywo

dodatkową warstwą lakieru, który

Fot. PAWBOL

zmniejszy zjawisko abrazji.

Akcesoria dodatkowe

Sprawdźmy, czy daszek, w który wyposażona

jest obudowa skutecznie odprowadzi

wodę – wskazane jest zachowanie niewielkiego

spadku. Aby zabezpieczyć rozdzielnie

lub gniazda, można wykonać dodatkowy

daszek, np. bardziej wysunięty poza linię

ścianek. Istotnymi elementami obudowy są

również drzwiczki – ich wewnętrzne zawiasy

powinny posiadać zaczepy antywyważeniowe

i antywłamanione, spotykane są również

zabezpieczenia w postaci wielopunktowego

ryglowania, zamka baskwilowego zamykanego

na kłódkę oraz wkładki systemowej,

co ograniczy dostęp osób niepowołanych

do aparatury. Dno rozdzielnicy z kolei powinno

posiadać przepusty kablowe, szczotkowe

i dławiki, przez które doprowadzimy

przewody zasilające i odpływowe.

Aby zapewnić bezpieczne przenoszenie

i podłączanie rozdzielnicy na placu budowy,

dokupmy również podstawkę P pozwalająca

na stabilne osadzenie urządzenia w dowolnym

miejscu. Dobrym rozwiązaniem jest

też zastosowanie fundamentu termoutwardzalnego

lub aluminiowego – w zależności

od rodzaju obudowy.

Stwierdzenie, że w dziedzinie rozdzielnic

budowalnych nic się nie dzieje jest bardzo

na wyrost. Choć urządzenia bazują przede

wszystkim na sprawdzonych już rozwiązaniach,

warto zwrócić uwagę na takie nowoczesne

funkcjonalności, jak możliwość nadzoru

załączeń poszczególnych obwodów

za pomocą kanału SMS, kontrolę zużycia

energii elektrycznej, kontrolę otwarcia szafy

oraz kontrolę przepalonych wkładek.

Iwona Bortniczuk

52 Fachowy Elektryk



zasilanie

gwarantowane

Bezprzerwowe zasilanie gwarantowane

w inteligentnych domach

Niezależnie od swojej przyczyny, każda przerwa w zasilaniu uświadamia nam, że jesteśmy niemal

całkowicie uzależnieni od energii elektrycznej. O ile w typowym mieszkaniu z reguły jest ona

uciążliwą niedogodnością, o tyle w inteligentnym domu, w którym wieloma procesami i funkcjami

zawiaduje automatyka, taka sytuacja może być bardzo poważnym problemem niosącym sporo

zagrożeń. Zasilanie awaryjne w postaci urządzeń zwanych UPS to konieczne zabezpieczenie przed

konsekwencjami braku zasilania sieciowego, szczególnie w domach z systemami BMS.

Fot. ADOBESTOCK

Fot. 1.

Zagwarantowanie ciągłości zasilania w budynkach inteligentnych jest kluczowym

warunkiem prawidłowego działania całego systemu.

Istota bezprzerwowego zasilania, czyli

rodzaje i zasada działania urządzeń UPS

Bezprzerwowe zasilanie od zawsze kojarzy się

ze strategicznymi budynkami, takimi jak lotniska,

szpitale czy elektrownie, do których ostatnio

dołączyły też serwerownie czy centra obróbki

danych. Takie gwarantowane zasilanie wiąże

się z dostarczeniem niejako zastępczej energii

elektrycznej, pobieranej z akumulatora, w sytuacjach,

gdy to podstawowe, sieciowe zasilanie,

z jakiegoś powodu nie funkcjonuje. Przyczyny

mogą być różnorakie: burze, gradobicia,

śnieżyce, mocny wiatr, awaria w elektrowni –

wszystkie one skutkować mogą odcięciem nas

od energii elektrycznej, która powinna w sposób

nieprzerwany podtrzymywać pracę mnóstwa

urządzeń. I nie chodzi tu o światło w domu czy

biurze – to najmniejszy problem. Gra o stałe

utrzymanie zasilania energią elektryczną, to gra

o utrzymanie zautomatyzowanych procesów

w nowoczesnych budynkach, o funkcjonowanie

wind i elektrycznie zasilanego ogrzewania,

o możność kontrolowania zabezpieczonych

drzwi i bramek w różnych obiektach, o dostawę

wody bieżącej, o utrzymanie właściwej temperatury

i danych w centrach i serwerowniach,

o zabezpieczenie naszych komputerów i danych

których jeszcze nie zapisaliśmy i których nie

możemy utracić, a także o rozkodowanie lub

rozregulowanie systemów, które muszą działać

w określony sposób według zaprogramowanych

przez nas algorytmów, a nie w sposób dowolny.

Czasem jest to też gra o bezpieczeństwo ludzi,

a czasem po prostu o duże pieniądze, które można

utracić w wyniku szkody. To właśnie dlatego

coraz częściej przy projektowaniu zautomatyzowanych

obiektów, system zasilania gwarantowanego

jest uwzględniany już na samym początku.

Istotą systemów opartych na zasilaczach UPS

jest nie tylko zagwarantowanie energii w momencie

gdy w sieci nie ma zasilania, nie tylko

podtrzymywanie przez jakiś czas pracy najważniejszych

urządzeń, np. komputerów, tak byśmy

zdążyli dokończyć rozpoczętą w nich pracę

i bezpiecznie zapisać dane. Znacznie ważniejszą

rolą tych systemów stało się w ostatnich latach

zabezpieczanie podłączonych do nich urządzeń

przed zakłóceniami w sieci, takimi jak m.in. nagłe

skoki napięcia prądu. Nowoczesne urządzenia

UPS dbają dziś przede wszystkim o jakość

zasilania. Ta funkcja stała się w pewnym sensie

kluczowa i wydaje się, że bardziej nadaje obecny

kierunek rozwoju tych urządzeń.

Systemy UPS (skrót od angielskiego terminu

Uninterruptible Power Supply, oznaczającego

tyle co „bezprzerwowe dostarczanie

zasilania”) budowane są z różnych urządzeń

i składać się na nie mogą zarówno duże szafy

z bardzo zaawansowanymi modułami, jak też

podstawowe i niewielkie zasilacze, najczęściej

chroniące w biurach lub mieszkaniach wrażliwy

sprzęt elektroniczny (AGD, RTV, PC,

router). Chcąc dobrać właściwy typ zasilaczy

we właściwej, optymalnej konfiguracji, trzeba

najpierw przyswoić nieco wiedzy o podstawowych

rodzajach zasilaczy UPS i tym, co je różni.

Dopiero wtedy można przejść do etapu, na którym

szacujemy wielkość obiektu, a raczej ilość

chronionych urządzeń oraz określamy ich łączny

pobór energii, zakładając lekki, powiedzmy

25% naddatek dla bezpieczeństwa. Z punktu

widzenia technologii rynek rozróżnia trzy poniższe

typy zasilaczy UPS:

• VFD zwane OFF-LINE: ich elektronika

obserwuje napięcie sieciowe i podaje je

bezpośrednio na wyjście UPS-a bez ingerencji

w jego parametry (napięcie i częstotliwość),

jednocześnie pilnując ładowania

akumulatora. Gdy zasila nie zanika, UPS

przechodzi na zasilanie akumulatorowe

i załącza falownik, który podaje napięcie na

wyjście urządzenia. Przejście na zasilanie

z akumulatora odbywa się w tych zasilaczach

z minimalnym opóźnieniem (2-4 ms),

zaś zasilanie sieciowe podawane na wyjściu

nie jest – jak już to zostało wspomnia-

54 Fachowy Elektryk


zasilanie

gwarantowane

ne – po drodze automatycznie regulowane,

lecz podawane jest takie, jakie jest na

wejściu, wraz z wszelkimi ewentualnymi

zakłóceniami.

• VI zwane ON-LINE typu SINGLE CON-

VERSION: podczas normalnego zasilania

sieciowego ich falownik permanentnie

stabilizuje napięcie na wyjściu i kontroluje

ładowanie akumulatora. Gdy zasilanie sieciowe

nie mieści się ze swymi parametrami

w dopuszczalnych granicach napięcia lub

gdy całkowicie zanika, wówczas zasilanie

odbiorników przejmują akumulatory wraz

z falownikiem, przy czym układ w momencie

powrotu napięcia w sieci bezprzerwowo

przechodzi na podawanie na wyjściu zasilania

sieciowego które na powrót przechodzi

przez proces stabilizacji jego napięcia.

• VFI zwane ON-LINE typu DOUBLE CON-

VERSION: podczas normalnego zasilania

sieciowego prostownik zasila falownik oraz

akumulatory. W momencie zaniku energii

w sieci, przejście na zasilanie akumulatorowe

(jak i powrót na sieciowe) odbywa się bez

jakiegokolwiek opóźnienia (bez najmniejszej

przerwy), a na wyjściu podawane jest stabilne

zasilanie z akumulatorów.

Przed czym

zabezpieczają nas zasilacze UPS

Pierwsza myśl o podstawowym zadaniu UPSów

biegnie zawsze w kierunku sytuacji, w których

to pojawia się całkowity zanik napięcia,

przy czym może być on krótkotrwały (do kilkunastu

minut) jak i długotrwały (do kilku – kilkunastu

godzin). O ile w pierwszym przypadku

UPS-y zawsze radzą sobie same dzięki zapasowi

energii zgromadzonej w ich akumulatorach,

o tyle w drugim przypadku w końcu musi dojść

do ich wyczerpania. Dobrze zabezpieczony inteligentny

dom w takich sytuacjach może dalej

funkcjonować dzięki agregatowi, który również

musi posiadać własny zasilacz UPS podłączony

w systemie ON-LINE. Chodzi tu o to,

by zasilacz taki podtrzymywał dostawę prądu

przez czas potrzebny do uruchomienia agregatu,

a następnie stabilizował parametry prądu

wytwarzanego przez agregat.

UPS-y chronią przyłączone do nich urządzenia

przed odchyleniami i wahaniami napięcia prądu.

Powodują je m.in. nasze urządzenia o wysokim

poborze mocy, z czajnikami, pralkami,

farelkami czy kuchenkami mikrofalowymi

na czele. To ważne zadanie tych zasilaczy, gdyż

jeśli napięcie prądu zasilania odbiega od normy

(230 V) o 15% lub więcej, wówczas spora

część urządzeń może ulec uszkodzeniu lub wyłączyć

się i spowodować unieruchomienie części

elementów instalacji automatyki domowej.

Trzecim znaczącym zadaniem UPS-ów jest

chronienie urządzeń przed tzw. przepięciami,

czyli krótkimi, lecz gwałtownymi wzrostami

napięcia, które zdarzają się gdy np. w zakładzie

energetycznym dochodzi do awarii. Delikatna

elektronika, taka jak komputery PC, dyski zewnętrzne,

serwery itp. mogą w pierwszej kolejności

paść ofiarami takich przepięć, dlatego

istotne jest by zastosowane zasilacze UPS chroniły

je poprzez swoje filtry.

Najistotniejsze cechy

nowoczesnych UPS-ów

dla inteligentnych domów

Zasilacze UPS dla domów z systemami BMS

nie mogą być wybierane w sposób dowolny.

Muszą się cechować kilkoma istotnymi parametrami,

ale przede wszystkim ich moc podawana

na wyjściu (moc znamionowa, zawsze

mniejsza niż moc pobierana przy obciążeniu)

musi odpowiadać, a w zasadzie nieco przewyższać

maksymalne wyliczone dla obiektu zapotrzebowanie.

Możliwości zasilacza UPS muszą

też być skorelowane z ilością chronionych urządzeń

oraz ich pozycją w hierarchii ważności

oraz fizycznym rozmieszczeniem. Należy bowiem

pamiętać, że w domach z wieloma systemami

automatyki, zapotrzebowanie na energię

jest z reguły wysokie zaś urządzeń wymagających

ochrony przed brakiem zasilania jest dużo

lub wręcz bardzo dużo – po kilka w każdym pomieszczeniu.

W prostszych przypadkach specjaliści

proponują systemy rozproszone, czyli

zasilacze UPS o małej mocy zasilania, które zasilają

małe grupki urządzeń, na przykład po jednym

zasilaczu na każde pomieszczenie. Taki

układ często stanowi wystarczające zabezpieczenie,

lecz jego wadą jest bardzo prosta, nieraz

zbyt prosta funkcjonalność małych UPS-ów,

które z reguły nie są wyposażane w tak wiele

funkcji i technicznych usprawnień, co zasilacze

centralne dużej mocy. Dlatego domy z systemami

BMS z reguły zabezpiecza się bardziej

zaawansowanymi jednostkami, których moc,

funkcjonalności i możliwości komunikacyjne

stoją na wysokim poziomie. Inna sprawa,

że UPS-y dla inteligentnych domów powinny

umieć sprostać zadaniom opisanym w poprzednim

rozdziale, a więc powinny radzić sobie

z krótkotrwałymi, jak i długotrwałymi zanikami

napięcia (z tymi drugimi w jak najdłuższym

przedziale czasowym), z odchyleniami i wahaniami

napięcia prądu oraz z przepięciami.

A to w dużej mierze eliminuje urządzenia małe

o podstawowej, minimalnej funkcjonalności.

Do tego dochodzi jeszcze jeden ważny argument:

w inteligentnych domach kwestia szybkiego

zapisania danych w komputerze lub podtrzymania

łączności z internetem (router), gdy

dojdzie do zaniku prądu w sieci, to najmniejszy

problem. Zasilanie budynku musi być podtrzymane

przez kilka godzin, a nie kilkanaście czy

kilkadziesiąt minut, ponieważ nie można dopuścić

do wyłączenia sterowników i automatyki

kotłów C.O. lub zatrzymania pompy wodnej

(szczególnie w mroźne dni). Podobnie jest z innymi

systemami, na pewno nie tak kluczowymi

jak system grzewczy, ale jednak ważnymi dla

domowników. Systemy takie jak alarmowy,

system sterowania klimatyzacją, monitoringiem,

techniką solarną (panele, kolektory) czy

oświetleniem z czujnikami ruchu, powinny

działać w sposób nieprzerwany przez długi

czas, podczas gdy cała okolica jest bez prądu.

I jest to oczywiście możliwe, gdyż dedykowane

dla domów UPS-y często można rozszerzyć

o dodatkowe, zewnętrzne akumulatory pozwalające

na przedłużenie ich pracy – wliczając

w to również akumulatory samochodowe. System

wówczas powinien zadziałać niezawodnie,

pod warunkiem, że uwzględniona zostanie

jeszcze jedna kwestia, która czasem umyka

właścicielom domów, próbującym samodzielnie

skonfigurować bezprzerwowe zasilanie

gwarantowane. Inteligentne domy wyposaża

się dziś standardowo w specjalne rozdzielnice

prądu, których działanie jest ważne dla poprawnego

funkcjonowania całego budynku.

To właśnie te urządzenia odpowiadają za właściwe

zarządzanie dystrybucją energii elektrycznej

i znajdują się na samym wejściu do instalacji

budynku. Jeśli cała automatyka domowa ma

być zabezpieczona, zasilanie gwarantowane

musi obejmować również takie rozdzielnice.

Ich pominięcie w systemie może – mimo załączenia

się zasilania gwarantowanego – unieruchomić

całą domową automatykę, w tym tak

ważne jej elementy, jak wspomniana już pompa

wymuszająca obieg w instalacji wodnej,

sterownik kotła grzewczego, brama wjazdowa

przed domem, czujniki ruchu i cały system

alarmowy. Jest więc oczywiste, że inwestycja

w systemy UPS z jednoczesnym pominięciem

rozdzielnicy, to przysłowiowy strzał w kolano.

Nowoczesne jednostki dostarczające zasilanie

gwarantowane w inteligentnych domach po-

Fachowy Elektryk

55


zasilanie

gwarantowane

winny stabilizować napięcie nie tylko wtedy,

gdy dostarczają do podłączonych urządzeń

prąd pobierany ze swoich akumulatorów, ale

również wtedy, gdy zasilanie sieciowe jest

dostępne. Chodzi tu o kształtowanie wykresu

napięcia wyjściowego tak, by miał kształt jak

najbliższy sinusoidzie. Stosujemy dziś coraz

więcej urządzeń wrażliwych na jakość prądu,

nie akceptujących napięcia o wykresie zbliżającym

się to kształtu prostokątnego, wymagających

wysokojakościowego zasilania z wykresem

w postaci idealnej sinusoidy. Odpowiednio

dobrane zasilacze UPS są rozwiązaniem zabezpieczającym

żywotność tych wrażliwych

urządzeń.

Istotną i pożądaną w jednobryłowych UPS-ach

dla domów cechą jest wymienialność akumulatora

bez potrzeby wzywania serwisu. Zasilacze

kupuje się na lata, zaś ich akumulatory z czasem

ulegają stopniowej degradacji, polegającej

na zmniejszonej pojemności i coraz krótszym

czasie rozładowania. Opcja samodzielnej wymiany

dokupionego akumulatora to wyeliminowanie

kłopotu w postaci konieczności

kontaktowania się z serwisem oraz w wielu

przypadkach wyeliminowanie konieczności

zakupu nowego zasilacza UPS. Żeby jednak

móc w dowolnej chwili skontrolować

stan akumulatora i przekonać się czy już czas

na jego wymianę, potrzebne jest odpowiednie

oprogramowanie, towarzyszące z reguły modelom

z wyższej półki jakościowej i cenowej.

Dedykowane aplikacje instalowane na urządzeniach

mobilnych lub na komputerach PC,

pozwalają w najnowocześniejszych UPS-ach

nie tylko skontrolować aktualny stan baterii,

lub oszacować czas autonomicznej pracy, ale

też prześledzić krzywą wybranych parametrów

w określonym odcinku czasu. Dzięki temu łatwo

wychwycić np. spadającą przez ostatnie 6

miesięcy pojemność akumulatora, co sygnalizuje

schyłkowy czas żywotności tego podzespołu.

Jednak by taka wymiana danych z UPSem

była możliwa, potrzebne są odpowiednie

protokoły komunikacyjne, takie jak Modbus

czy Profibus, zaś samo urządzenie musi być

wyposażone w porty szeregowe RS-232 lub

RS-485. Często też UPS-y stają się elementami

lokalnej sieci WiFi, z własnym adresem IP. Dziś

oczekuje się, że wymiana danych z zasilaczem

powinna odbywać się zarówno z poziomu domowego

PC lub urządzenia mobilnego, jak też

poprzez internet i odpowiedni adres http/https.

Od kilku lat nowoczesne UPS-y cechują się dodatkową

funkcjonalnością, która dla wielu jest

już fanaberią, ale też dla coraz większego grona

ich użytkowników oczywistą koniecznością.

Mowa tu o gniazdach USB, które pozwolą

nam naładować tablet czy smartfona. Wbrew

pozorom to spore udogodnienie, gdyż podczas

wielogodzinnego zaniku zasilania w sieci nasze

telefony mogą się rozładować i wówczas nie

mogąc ich podładować tracimy kontakt z rodziną,

lub – co gorsza – nie możemy w przypadku

sytuacji awaryjnej wezwać pomocy.

Choć rynek oferuje jednobryłowe, nowoczesne

UPS-y o dużej mocy, dedykowane

m.in. inteligentnym domom, to jednak najlepszą

i najbezpieczniejszą opcją będzie wybór

UPS-a w systemie modułowym. Rozwiązanie

to już od kilkunastu lat wchodzi mocno na rynek

polski i choć nie jest tanie, posiada ogrom

zalet i przewag nad UPS-ami jednobryłowymi,

których nie da się rozbudować w razie zwiększenia

się zapotrzebowania domu na energię

podtrzymującą jego funkcjonowanie. Jak

nazwa mówi, istota konstrukcji modułowej

zawiera się w tym, że na system składają się

pojedyncze zasilacze UPS (zwane tu modułami),

wyposażone we własne układy prostownika,

falownika, ładowarki akumulatora oraz

własny układ by-pass, układ sterowania i panel

kontrolny. Wszystkie moduły umieszczone są

w jednej wspólnej obudowie (zwanej szafą)

w układzie pionowym, poprzez wsunięcie ich

jeden nad drugim w przeznaczone dla nich

wnęki wyposażone w gniazda przyłączeniowe.

Jest to tzw. montaż na gorąco – nie ma tu

mowy o podłączaniu jakichkolwiek kabli, nie

ma mowy o wyłączaniu pozostałych czynnych

modułów na czas wmontowania nowego modułu.

Montaż, jak i demontaż wykonuje się jednym

ruchem w dowolnym momencie: poprzez

wsunięcie lub wysunięcie modułu, bez żadnych

konsekwencji dla reszty systemu, m.in. dlatego,

że każdy z modułów współpracuje z własnym

akumulatorem. Dodatkową dogodnością jest

fakt, iż interfejsy komunikacyjne, dodatkowe

gniazda USB itp., są przeniesione do samej

szafy, która ponadto wyposażona powinna być

w serwisowy by-pass dla całego systemu.

Systemy modułowe pozwalają na zachowanie

elastyczności i w razie potrzeby dokupowanie

kolejnych modułów, ponieważ

szafy zawsze posiadają dodatkowe wolne

wnęki. To właśnie dlatego warto je rozważyć,

projektując dom inteligentny, w którym

z czasem zapotrzebowanie na energię zapewne

wzrośnie. Rozbudowa systemu sprowadza

się wówczas do wsunięcia kolejnego

modułu w wolną wnękę. Rzutuje to również

na dyspozycyjność systemu w sytuacji, gdy

któryś z modułów ulega awarii – czas naprawy

staje się czasem wymiany uszkodzonego modułu

na nowy i sprawny.

Z systemami modułowymi wiąże się też idea

nadmiarowości, która w przypadku inteligentnych

domów ma mocne uzasadnienie . Takie

systemy redundantne (nadmiarowe) tworzy się

poprzez konfigurację kilku modułów podstawowych

(funkcyjnych) z choć jednym modułem

nadmiarowym. Polega to na tym, że jeśli

któryś z modułów funkcyjnych ulegnie awarii,

wówczas reszta przejmuje jego zadania. Dzięki

temu system nie odczuwa skutków awarii jednego

modułu, a wszystkie urządzenia podpięte

do systemu są w niezmienionym stopniu zabezpieczone.

Podsumowanie

Jest rzeczą naturalną, że właściciele tzw. inteligentnych

domów chcą je zabezpieczać przed

skutkami zaniku prądu w sieci. To kwestia

nie tylko wygody, ale też bezpieczeństwa.

By zmniejszyć koszty eksploatacji i zarazem

korzystać z wysokiej i zaawansowanej funkcjonalności

nowoczesnych systemów UPS,

z reguły kierują swoją uwagę w stronę dużych,

centralnych jednostek (10 kVA lub więcej),

które wpina się obowiązkowo bezpośrednio

do instalacji elektrycznej. Coraz częściej są to

też opisane wyżej konstrukcje modułowe, których

serwisowanie nie wymaga nawet wyłączania

systemu z zasilania. Nie są to tanie produkty,

gdyż ceny takich zasilaczy zaczynają się

od około 7 tysięcy złotych w przypadku pojedynczych

zasilaczy, a górna granica jest bardzo

wysoko, jednak inwestycja w bezpieczeństwo

całego domu jest tego warta. Oczywiście można

spotkać na rynku modele dużo tańsze, jednak

z reguły nie są to produkty renomowanych

wytwórców i niestety ich serwis i konserwacja

mogą się okazać bardzo problematyczne. Inną

kwestią jest to, czy rzeczywiście trzymają zadeklarowane

w specyfikacji parametry – niezależne

testy już nie raz wykazały rozbieżność

między specyfikacjami nie markowych UPSów

a ich rzeczywistymi osiągami.

Łukasz Lewczuk

Na podstawie materiałów

publikowanych m.in. przez: AB S.A., Action

S.A., Dacpol Sp. z o.o.,

Eaton Power Quality S.A.,

Comex S.A. oraz EVER Sp. z o.o.

56 Fachowy Elektryk



badania

i pomiary

Lokalizatory tras

oraz uszkodzeń kabli i przewodów

Wyposażenie każdego elektryka jest dość podobne i zawsze składa się z kilku podstawowych przyrządów

pomiarowych takich jak m.in. klasyczne mierniki parametrów instalacji elektrycznych.

Od pewnego czasu listę tych przyrządów – swoistego „must have” - uzupełniają lokalizatory tras

kablowych i ich uszkodzeń, przy czym trzeba tu wyraźnie rozróżnić między przyrządami stosowanymi

dla przewodów zlokalizowanych w gruncie i przyrządami do lokalizacji tras przewodów w strukturze

budynków.

Zanim zostaną omówione poszczególne metody

wykorzystywane przy lokalizowaniu przewodów,

warto sobie uświadomić, że trzeba

dokonać jeszcze jednego rozróżnienia pomiędzy

przewodami przez które przepływa prąd

elektryczny i przewodami bezprądowymi.

Przy każdej z tych kategorii stosuje się oczywiście

inną metodę detekcji. W dużym uogólnieniu

można stwierdzić, że w przypadku tych

pierwszych lokalizator odnajduje pole elektromagnetyczne

generowane wokół przewodów

Fot. SONEL S.A.

Fot. 1.

LKZ 2000 sprawdza się przy zagęszczonej infrastrukturze instalacji podziemnych

dzięki bardzo wysokiej precyzji.

przez przepływający przez nie prąd i poddaje

je analizie, z której wyciągany jest wynik

w postaci precyzyjnego wskazania. Natomiast

w przypadku tych drugich to lokalizator wytwarza

przemienne pole elektromagnetyczne,

na które wszelkie metale mają wykrywalny

wpływ. Gdy taki lokalizator zbliża się do znajdującego

się w ścianie metalu (kabla, zbrojenia

itp.), częstotliwość drgań jego pola się

zmienia. Zmiany te przechodzą analizę, dzięki

której przyrząd wskazuje lokalizację przewodu.

Należy przy tym pamiętać, że w każdym

z tych przypadków analiza przeprowadzana

jest przez układy elektroniczne, zaś wskazania

z reguły prezentowane są na wyświetlaczu.

Lokalizatory przewodów i uszkodzeń

w budownictwie

Urządzenia tego typu adresowane są przede

wszystkim do elektroinstalatorów pracujących

w budynkach mieszkalnych, jak też komercyjnych

czy użyteczności publicznej, ale chętnie

z nich korzystają fachowcy pracujący w ekipach

budowlanych czy specjaliści zajmujący

się klimatyzacją i wentylacją. Ich domeną jest

wykrywanie przewodów w środowiskach takich

jak beton, beton komórkowy, gips, cegła,

klasyczny pustak, silikaty czy drewno. Łatwy

w obsłudze i tani lokalizator przewodów - zarówno

tych pod napięciem, jak i odłączonych

od zasilania – to coraz częściej podstawa ich

wyposażenia, zwłaszcza gdy sprzęt ten ponadto

potrafi identyfikować wyłączniki i bezpieczniki

(wyłączniki nadprądowe i różnicowe)

oraz określać fazy napięcia sieciowego.

Zestawy takie składają się z dwóch modułów,

czyli odbiornika oraz nadajnika do lokalizowania

wyłączników i bezpieczników oraz

przewodów. Wyglądają one dość podobnie

do typowych mierników parametrów instalacji

elektrycznych – są poręczne, kompaktowe,

posiadają wyświetlacze LCD i wskazania

dźwiękowe wspierane nieraz opcją wibracji.

W większości modeli różnych producentów

odbiornik wykrywa sygnał w przewodach

i kablach przy użyciu aktywnej metody śledzenia

z wykorzystaniem nadajnika. Czujniki

z reguły umieszcza się w końcówce odbiornika

by łatwo śledzić przewody w trudno dostępnych

miejscach, jakimi są narożniki lub

inne ciasne przestrzenie. Nadajniki działają

58 Fachowy Elektryk


badania

i pomiary

Fot. MERAZET S.A..

Fot. 2. FLUKE 2042 służy do lokalizowania

kabli i rur metalowych w ścianach

i w ziemi, do odnajdywania bezpieczników

i przyporządkowania

obwodów prądu.

Fot. 3.

oczywiście zarówno na obwodach pod napięciem

– do kilkuset wolt przy prądzie AC i DC

– jak i na tych odłączonych od zasilania, oferując

kilka trybów pracy, takich jak np. tryb

podwyższonej mocy sygnału oraz tryb pętli.

Ten pierwszy zalecany jest do lokalizowania

większości zasilanych i niezasilanych przewodów

napowietrznych oraz wyłączników, lecz

nie sprawdza się w przypadku przewodów

uziemionych na końcu. Natomiast tryb pętli

(z angielskiego Loop) sprawdza się przy pracy

z zamkniętymi obwodami niezasilanych przewodów

(przewody zwarte, ekranowane oraz

niezasilane i uziemione na końcu). Niektóre

zestawy lokalizacyjne można używać w jeszcze

jednym trybie pracy, z cęgami sygnałowymi,

co przydaje się w sytuacjach, gdy dostęp

do styków obwodu jest ograniczony lub kiedy

fachowiec nie jest w stanie podłączyć nadajnika

do obwodu za pomocą przewodów testowych.

Trzeba przy tym mieć na uwadze, że zestawy

od sprawdzonych producentów śledzą

konkretne przewody podłączone do nadajnika,

niezależnie od ewentualnych przesłuchów

ze strony innych kabli – to ważne gdy pracuje

się w gąszczu przewodów.

Na rynku można spotkać się też z zestawami,

które ze względu na znacznie poszerzoną

ilość dostępnych trybów pracy można śmiało

nazwać zestawami „multi-mode”. Warto

je dokładnie prześledzić gdyż ujawnia to absolutną

wszechstronność tych urządzeń.

• Tryb prądowy ma zastosowanie w nieuszkodzonych

przewodach będących

pod napięciem od około 10 V w górę. W

tym trybie jedno z wyjść nadajnika musi

być podłączone do przewodu fazowego

w sieci AC lub dodatniego w sieci DC

badanego obwodu, zaś drugie do przewodu

neutralnego. Napięcie z tego obwodu

służy nadajnikowi do wytworzenia

sygnału prądowego (np. 40 mA) w postaci

impulsów o wysokiej częstotliwości

i rozłożonych na osi czasu w sposób charakterystyczny

dla tego trybu (modulacja).

Składowa magnetyczna wytworzonego

w ten sposób pola wykrywana jest

przez zsynchronizowany odbiornik.

• Praca w trybie napięciowym ma zastosowanie

w przewodach beznapięciowych, w

których z powodu na przykład przerwy w

przewodzie nie da się stworzyć obwodu zamkniętego.

Jedno z wyjść nadajnika podłącza

się wówczas do badanego przewodu,

zaś drugie do ziemi wraz z resztą żył lokalizowanego

przewodu. Nadajnik wytwarza

sygnał napięciowy w postaci charakterystycznych

impulsów (wysokiej częstotliwości),

wytwarzając w ten sposób pole

elektryczne, które wykrywa odbiornik.

• Tryb napięciowo-prądowy, stanowiący

połączenie obu powyższych, ma zastosowanie

w przewodach pozbawionych

napięcia i stanowiących obwód zamknięty.

Jedno z wyjść nadajnika podłącza

się wówczas do przewodu fazowego

lub neutralnego badanego obwodu

i podobnie czyni się z drugim: przyłącza

się je odpowiednio do przewodu fazowego

lub neutralnego. Nadajnik, wykorzystując

własne napięcie zasilające,

wytwarza sygnał prądowy (np. 40 mA)

w postaci impulsów rozłożonych w czasie

w sposób charakterystyczny dla trybu

napięciowo-prądowego. Składowa magnetyczna

tak wytworzonego pola zostaje

wykryta przez odbiornik.

• Zestawy nadawczo-odbiorcze mogą

też pracować w tak zwanym trybie

fazowym, co polega na tym, że nadajnik

podłączony jest do obwodu będącego pod

napięciem, pomiędzy przewód fazowy L

oraz przewód neutralny N (lub uziemienia).

Odbiornik, z informacji dostarczonej

drogą radiową z nadajnika i na podstawie

przejścia napięcia przez zero, identyfikuje

fazę badanego przewodu.

Fot. SONEL S.A.

LKZ-720 świetnie się sprawdza

w budownictwie wykrywając m.in.

przewody pod i bez napięcia oraz

identyfikując bezpieczniki.

• Tak zwany tryb mocowy jest szczególnie

zalecany dla lokalizacji tras kabli.

W tym trybie nadajnik podłączany jest do

obwodu zamkniętego pozbawionego napięcia

i wymusza w obwodzie przepływ

prądu ograniczony impedancją obwodu.

Odbierany sygnał jest proporcjonalny do

przepływającego prądu, co przekłada się na

zwiększenie zasięgu detekcji obiektu. Przy

tym trybie trzeba pamiętać, że gdy impedancja

jest zbyt mała, nadawanie może być

niemożliwe.

• Tryb lokalizacji zabezpieczeń instalacyjnych

FUSE polega na tym, że nadajnik podłączony

do obwodu będącego pod napięciem,

pomiędzy przewód fazowy L oraz przewód

neutralny N, wytwarza przebiegi prądowe w

lokalizowanym obwodzie. Odbiornik (lub

sondę bezdotykową do niego podłączoną)

należy przemieszczać wzdłuż zabezpieczeń i

czekać na sygnał wskazujący na miejsce występowania

lokalizowanego obwodu.

• Tryb z cęgami nadawczymi służy do wprowadzenia

sygnału w obwód, w którym nie

ma możliwości rozłączenia linii. Cęgi stosuje

się w obwodach zamkniętych z płynącym

prądem o określonej wartości, np. do 16 A

prądu AC. Cęgi najlepiej zakładać na wielożyłowy

przewód, a nie na poszczególne żyły.

• Tryb wykrywania pola elektrycznego prądu

o częstotliwości 50 lub 60 Hz zwany jest

trybem neonówki bezdotykowej i pozwala

Fachowy Elektryk

59


badania

i pomiary

lokalizować przewody właśnie pod takim

napięciem. Pomiar wykonuje się przy użyciu

wyłącznie odbiornika.

Fot. SONEL S.A..

Fot. 4.

Reflektometr TDR-420 pozwala m.in.

na pomiar długości kabla i określenie

dystansu do uszkodzenia.

Zasada działania klasycznych systemów

lokalizacji przewodów

i ich uszkodzeń w budownictwie

Uważny czytelnik spostrzegł już zapewne,

że użyte kilka linijek wyżej sformułowanie

„wykrywanie dzięki aktywnej metodzie śledzenia

z wykorzystaniem nadajnika” jest bardzo

ogólnikowe i właściwie niewiele wyjaśnia.

Dlatego niniejszy rozdział zostanie w całości

poświęcony tej kwestii.

Jak już to zostało wspomniane, każdy taki zestaw

składa się z nadajnika i odbiornika. Nadajnik

po podłączeniu do lokalizowanego obwodu

wymusza powstanie wokół niego odpowiedniego

pola magnetycznego bądź elektrycznego.

To pierwsze powstaje w wyniku przepływu

odpowiednio zmodulowanego prądu przez badany

zamknięty obwód. Zaś pole elektryczne

powstaje w wyniku wytwarzania odpowiednio

zmodulowanego napięcia w badanym otwartym

obwodzie, przy czym natężenie oraz kształt tego

pola jest inny w zależności od środowiska jakim

to pole jest wytwarzane. Odbiornik umieszczony

wzdłuż badanego obwodu wykrywa zmodulowane

pole i informuje o tym użytkownika.

Lokalizacja trasy obwodu oraz jego uszkodzenia

dokonuje się w drodze obserwacji poziomu wykrywanego

sygnału i analizy oraz interpretacji

tych zmian, za co odpowiada elektronika. Na

pytanie o cel modulowania sygnałów elektromagnetycznych

wysyłanych przez nadajnik,

odpowiedź jest oczywista: właśnie dzięki temu

zabiegowi możliwe jest ich odróżnienie od innych

sygnałów, które mogą występować w lokalizowanym

obwodzie lub jego pobliskim otoczeniu.

Co więcej, sygnały z reguły są nieco inne dla

każdego z trybów nadawania, co dodatkowo ułatwia

zdalną interpretację sygnału przez odbiornik.

Przechodząc do odbiornika wpierw należy

skupić się na jego głowicy. To w niej umieszcza

się detektory pola elektrycznego magnetycznego.

Detektor pola elektrycznego – najczęściej

przyjmujący postać mniej lub bardziej płaskiej

anteny – odpowiada za wykrywanie zmian pola

elektrycznego zgodnych z generowanym przez

nadajnik sygnałem (modulowanym). Natomiast

detektor pola magnetycznego najczęściej jest

wielopłaszczyznową anteną, która wykrywa

kierunek rozchodzenia się sygnału. W większości

modeli urządzeń dostępnych na rynku zmierzone

wartości natężenia obu pól obrazowane są

na wyświetlaczach LCD w postaci liczbowej.

Dla podsumowania niniejszego rozdziału, warto

wrócić do najpowszechniejszych funkcji jakie

oferują produkty już ze średniej półki cenowej

oraz ich możliwych zastosowań. Zacząć należy

od lokalizowania przewodów w obwodach

zabezpieczonych wyłącznikami różnicowoprądowymi,

lokalizowania przewodów ekranowanych,

nieraz też i podziemnych, a ponadto lokalizowania

przewodów niskonapięciowych i kabli

do przesyłania danych. Kolejnym punktem na liście

są funkcje takie jak detekcja i znajdowanie

wszelkich przerw ciągłości, zwarć i otwartych

obwodów oraz lokalizowanie przepustów i orurowania

metalowego i niemetalowego (instalacje

C.O. i wodne). Na koniec tej listy dochodzą

takie pozycje jak sortowanie wiązek przewodów,

odwzorowywanie obwodów za pomocą przewodów

testowych oraz lokalizowanie wyłączników

w systemach ze ściemniaczami oświetlenia.

Jak widać funkcjonalność typowych lokalizatorów

do wykorzystania w budynkach jest spora.

Lokalizatory przewodów

i uszkodzeń w gruncie

Stosowane dziś najnowocześniejsze zestawy lokalizacyjne

uzbrojenia podziemnego to głównie

odbiorniki, których zadaniem jest dostarczenie

dokładnych danych dotyczących pozycji, kierunku

przebiegu oraz głębokości ułożenia lokalizowanej

instalacji w gruncie. Oczywiście bardzo

często się zdarza, że sygnały elektromagnetyczne

emitowane z trasowanego kabla (lub rurociągu)

są zakłócane przez sąsiednie instalacje, jednak

urządzenia te korzystają z szeregu zaawansowanych

funkcji wspomagających lokalizację

w trudnych warunkach terenowych (elektronika)

i prawidłowe odróżnienie sygnału odbieranego

z trasowanego kabla (rury) od innych pól

elektromagnetycznych lub czynników wprowadzających

jakiekolwiek zakłócenia. Cyfrowa

obróbka uzyskiwanych sygnałów wspomaga

precyzję pomiarów związanych z położeniem,

głębokością zalegania i tożsamością lokalizowanych

sieci w gruncie. Często odbiorniki

wyposaża się w kolorowe wyświetlacze LCD

z graficzną prezentacją obrobionych sygnałów,

co bardzo ułatwia pracę w trudnych warunkach

terenowych. Specjalnie opracowywane układy

anten odbiorczych odbiorników pozwalają dziś

bardzo precyzyjnie określać pozycję i kierunek

lokalizowanych instalacji, a w obszarach o krytycznie

dużym zgęszczeniu infrastruktury podziemnej

lub w sąsiedztwie silnych pól elektromagnetycznych

odbiorniki są w stanie określać

i identyfikować trasy własnych instalacji – oraz

określać błąd pomiaru pozycji lokalizowanej instalacji

– przy wykorzystaniu złożonych funkcji

wspierających selekcję i detekcję, za którymi

kryje się zaawansowana elektronika.

Popularne mobilne zestawy zaawansowane

składają się nie tylko z odbiorników, ale też

z nadajników, czyli generatorów sygnałowych

o mocach wyjściowych rzędu na przykład 10

Wat, które pracują w najbardziej istotnych trybach,

takich jak indukcyjny, galwaniczny (podłączenie

bezpośrednie) oraz cęgowy (poprzez

klamrę nadawczą). W generatory sygnałowe

producenci wbudowują oczywiście amperomierze

i omomierze, które automatycznie określają

rezystancję każdej badanej linii, dzięki

czemu wybór najbardziej efektywnej częstotliwości

do lokalizacji – na przykład w zakresie

od 64 Hz do 200 kHz – jest łatwy i szybki.

Zestawy od renomowanych producentów posiadają

też tryb pracy z ramką, do punktowej

lokalizacji uszkodzeń na zewnętrznej powłoce

kabli energetycznych, kabli telekomunikacyjnych,

stalowych rur czy izolowanych rur

ciepłowniczych. Ramki lokalizują zwarcia doziemne

metodą niskonapięciową która nie niszczy

kabli i daje często dużą dokładność lokalizacji

miejsca uszkodzenia – nawet do +/-5 cm.

60 Fachowy Elektryk


badania

i pomiary

Fot. MERAZET S.A.

Fot. MERAZET S.A.

Fot. 5. Lokalizator infrastruktury podziemnej Beha-Amprobe Fot. 6.

UAT-620-EUR to przyrząd o kategorii bezpieczeństwa

CAT IV 600 V.

Precyzyjny lokalizator tras kabli oraz rur z funkcją

punktowej lokalizacji uszkodzeń kabli vLoc PRO2 marki

Megger.

W mobilnych zestawach lokalizacyjnych do infrastruktury

podziemnej spotyka się regularnie

kilka najistotniejszych funkcji pomiarowych.

Zasługują na poniższe omówienie:

• funkcja rozpoznawania kierunku prądu

sygnałowego wysyłanego z generatora

(nadajnika) według reguły lewej ręki (tzw.

reguła Lenza) polega na pomiarze kierunku

prądu w instalacji, do której generator podłączony

jest galwanicznie oraz kierunku

prądu w instalacjach, w których nastąpiła

indukcja sygnału. Wiedząc, że prąd zaindukowany

w obcych instalacjach ma zawsze

kierunek przeciwny do kierunku prądu

który go wytworzył, fachowiec bezbłędnie

może wskazać „swoją” instalację.

• funkcja pomiaru poziomu zakłóceń pola

magnetycznego w miejscu lokalizacji to

ważna funkcja, ponieważ zakłócenia powodują

zmiany fazy sygnału, wykrywane

przez lokalizator dzięki porównaniu fazy

sygnału odbieranego z fazą odniesienia

sygnału wysłanego z generatora

• funkcja pomiaru natężenia prądu sygnałowego

(płynącego z generatora) pozwala

na mierzenie wartości prądu sygnałowego

w instalacjach, w których on występuje,

czyli w instalacji „własnej”, do której generator

podaje sygnał bezpośrednio oraz w

instalacjach, w których sygnał został zaindukowany.

Funkcja ta służy do wstępnej

identyfikacji własnej linii, z dość dużym

marginesem błędu.

• funkcja graficznej prezentacji przebiegu

badanej linii na wyświetlaczu LCD, ze

wskazaniem wszystkich zagięć i rozgałęzień

oraz funkcja lokalizacyjna oparta na

module GPS

• funkcja rejestracji danych, czyli punktów

pomiarowych z określeniem takich parametrów,

jak data i dokładna godzina pomiaru,

głębokość zalegania badanej instalacji, wartość

prądu sygnałowego, współrzędne geograficzne

(moduł GPS) oraz kilku innych,

które razem mogą być wyeksportowane do

komputera w postaci choćby arkusza Excell.

Wśród lokalizatorów uszkodzeń przewodów

w gruncie na szczególną uwagę zasługują reflektometry

– niezależnie od tego czy są to urządzenia

w wersjach ręcznych i mobilnych, czy też dużych,

przyjmujących postać sporych, ważących

do 40 kg modułów, zasilanych sieciowo lub akumulatorowo,

transportowanych na podstawach

kołowych i znajdujących zastosowanie przy

zarówno sieciach niskiego, jak i średniego napięcia.

Czasem można spotkać określenia takie jak

echometr, lokalizator echowy, lokalizator impulsowo-echowy

czy TDR, jednak za każdym razem

chodzi o ten sam typ przyrządu. Jak dobrze

wiadomo doświadczonym fachowcom, przy

kablach o sporej długości (czyli dłuższych niż

na przykład kable między poszczególnymi lampami

w systemie oświetlenia ulicznego), bardzo

ważny jest wstępny pomiar odległości uszkodzenia

od miejsca w którym się podłączyli. Pozwala

to określić szacunkową odległość od miejsca

podłączenia do miejsca uszkodzenia w badanym

przewodzie – co prawda ze sporym marginesem

błędu, jednak w przypadku przewodu ponadkilometrowego

sama wiedza, że do miejsca uszkodzenia

przewodu mamy na przykład około 500

metrów z błędem +/-50 metrów, jest już cenna.

W reflektometrach z reguły stosuje się metodę

bezpośredniego pomiaru impulsowoechowego,

która jest optymalna dla uszkodzeń

takich jak zwarcie metaliczne, uszkodzenie

nisko-omowe czy przerwa wzdłużna ciągłości

żyły kabla. Metodologia lokalizowania

uszkodzeń jest dość prosta: reflektometr wysyła

impuls pomiarowy i rejestruje jego odbite

echo od miejsca uszkodzenia w kablu. Znając

prędkość rozchodzenia się sygnału (oznaczaną

symbolem V) fachowiec jest w stanie

określić czas potrzebny na przebycie impulsu

pomiarowego i tym samym drogę jaką impuls

przebył – a z tego łatwo wywnioskować odległość

do uszkodzenia. Należy jednak pamiętać,

że impuls pomiarowy biegnie do uszkodzenia

i z powrotem, czyli dwa razy pokonuje tą

samą drogę, dlatego trzeba wynik zmniejszyć

o 50% (urządzenie liczy według wzoru V/2).

Wykryte przez reflektometr zwarcia widoczne

są na wykresie w postaci jednoznacznego odgięcia

echogramu do dołu. Natomiast przerwa

wzdłużna w żyle lub koniec kabla wizualizowane

są jako odgięcie echogramu do góry.

Łukasz Lewczuk

Na podstawie materiałów publikowanych m.in.

przez: Robert Bosch Sp. z o.o.,

Fluke Europe B.V., Sonel S.A.,

Tomtronix, Megger Sp. z o.o.

oraz Merazet S.A. i Beha-Amprobe.

Fachowy Elektryk

61


oświetlenie

elektryka

Oprawy oświetleniowe LED

do hal i magazynów

Oferta rynkowa w zakresie opraw zapewniających optymalne oświetlenie hal i magazynów jest bardzo

bogata. Stąd też do wyboru są chociażby magazynowe downlighty IP 44, linie świetlne, oprawy

z tworzywa sztucznego, oprawy magazynowe, a także nasufitowe, wiszące high bay, okrągłe i kwadratowe.

Niejednokrotnie zastosowanie znajdują oprawy zwieszane, oprawy nabudowane okrągłe

i kwadratowe oraz oprawy ścienne i rastrowe, a także naświetlacze.

Fot. ES-SYSTEM

Fot. 1.

Przy wyborze oprawy przemysłowej ważna jest klasyfikacja ze względu na wysokość montażu opraw nad poziomem podłogi w hali, a

co za tym idzie jednocześnie ze względu na rozsył światła.

Cechy konstrukcyjne

W pierwszej kolejności trzeba mieć na uwadze

oprawy typu high-bay. Niektóre wersje

mają regulowany klosz. Ich zastosowanie

obejmuje przede wszystkim systemy

oświetlenia hal przemysłowych, magazynów

czy terenów zewnętrznych. Ważne jest

również ich wykorzystanie przy iluminacji

budynków. Wiele opraw bazuje na korpusie

wykonanym z tworzywa sztucznego o wysokim

poziomie odporności na działanie

czynników atmosferycznych. Istotną rolę

odgrywa wzmocnienie obudowy włóknem

szklanym. Klosz może być również wykonany

z aluminium odlewanego ciśnieniowo.

Dla zwiększenia poziomu bezpieczeństwa

komora transformatora jest odseparowana

termicznie od źródła światła.

Podwyższona odporność

na czynniki zewnętrzne

Specjalne oprawy o konstrukcji tubularnej

mają stopień ochrony IP69K. Parametr ten

oznacza możliwość długotrwałego zanurzenia

w wodzie na głębokości do 20 m oraz

ewentualne mycie przy użyciu myjki wysokociśnieniowej.

Konstrukcja tuby najczęściej

jest wykonana z materiału cechującego

się wzmocnioną konstrukcją przy podwyższonym

poziomie odporności na pękanie.

Oprawa w zależności od aplikacji może być

zasilana napięcie stałym 24 V lub bazować

na zintegrowanym transformatorze zasilanym

napięciem 230 VAC.

Warto wspomnieć o nabudowanych oprawach

LED z obudowami aluminiowymi. Typowe

rozwiązanie tego typu bazuje na przezroczystej

pokrywie ochronnej. Odbłyśnik

jest wykonany z aluminium i ma adapter

62 Fachowy Elektryk


oświetlenie

elektryka

Fot. NEONICA

Fot. 3.

Przykładowe oświetlenie hali magazynowej.

pozwalający na montaż wymiennej pokrywy

pryzmatycznej, co przekłada się na optymalizację

redukcji olśnienia. Oprawy tego

typu mogą być podłączone jako oświetlenie

awaryjne. Trzeba mieć przy tym na uwadze

wersje ze ściemniaczem oraz mogące pracować

w trybie pracy na pół mocy i jako nocne

oświetlenie czuwające.

Jeżeli aplikacja tego wymaga to stosuje się

oprawy odporne na działanie zasad, kwasów,

smarów, paliwa czy olejów. Stopień

ochrony w takim przypadku to IP 65 lub IP

69K. Niejednokrotnie zastosowanie znajdują

oprawy typu floodlight. Ich istotną cechą

jest wysoki strumień świetlny o wartości powyżej

46 tys. lm.

Sterowanie inteligentne

Inteligentne sterowanie pozwala optymalizować

zużycie energii elektrycznej zapewniając

komfort użytkowania oświetlenia.

Jest przy tym możliwe kontrolowanie

oświetlenia poprzez odpowiednią konfigurację

instalacji. Trzeba mieć na uwadze

otwartą wymianę danych pozwalającą

na współpracę z systemami klasy

BMS czy systemami zarządzania energią.

Wszystko to przekłada się bieżące a zarazem

zdalne optymalizowanie najważniejszych

parametrów zasilania. Przydatnym

rozwiązaniem jest możliwość tworzenia

szczegółowych raportów w odniesieniu

do każdej oprawy. Trzeba przy tym wspomnieć

o własnym rejestrze danych zawierającym

m. in. dane dotyczące zużycie

energii czy czas obciążenia.

Z myślą o magazynach

Oprawy oświetleniowe produkowane z myślą

o zastosowaniu w magazynach spełniają

wymagania względem urządzeń pracujących

w obiektach bez dostępu do światła

dziennego. Chodzi tutaj również o miejsca

z wąskimi przejściami między regałami

przy wysokich konstrukcjach dachowych.

Zgodnie z normą PN-EN 12464-1 dotyczącą

wymagań względem oświetlenia

w magazynach średnie natężenie oświetlenia

powinno mieścić się pomiędzy 100

a 200 lx. Jednak zgodnie z praktyką użytkową

poziom ten powinien być nieco wyższy

i wynosić 300 lx. Powinno to zapewnić m.

in. łatwe czytanie dokumentów magazynowych

i etykiet. Ponadto odpowiedni poziom

natężenia oświetlenia odgrywa szczególną

rolę w miejscach wjazdów do magazynów.

Jako oświetlenie magazynowe najczęściej

zastosowanie znajdują oprawy liniowe, rastrowe,

wodoodporne, pyłoszczelne, rastrowe

natynkowe, a także oprawy typu high

bay. Niejednokrotnie wykorzystuje się również

rastrowe oprawy do wbudowania oraz

oprawy ścienno-sufitowe.

Podsumowanie

Nie ma wątpliwości co do tego,

że właściwe oświetlenie hal przemysłowych

i magazynów w dużej mierze wpływa

na bezpieczeństwo ludzi i procesów

produkcyjnych. W nowoczesnych systemach

oświetleniowych stawia się na nowoczesne

źródła światła takie jak właśnie

LED. Coraz szersze zastosowanie mają

inteligentne systemy sterowania oświetleniem.

Fachowy Elektryk

63


warsztat

elektryka

Nowa linia zaawansowanych przemysłowych lokalizatorów przewodów

Firma Beha-Amprobe wprowadza

na polski rynek nową linię przyrządów:

Amprobe AT-8000. Są to zaawansowane

przemysłowe lokalizatory przewodów.

Urządzenia te są przeznaczone m.in. dla

elektryków, wykonawców prac budowlanych,

techników utrzymania ruchu

i kierowników zakładów przemysłowych.

Wprowadzane są jednocześnie dwa modele:

Amprobe AT-8020 i Amprobe AT-8030,

oraz „kompatybilne” z nimi cęgi prądowe

Amprobe CT-400.

Nowe lokalizatory zostały zaprojektowane

przede wszystkim z naciskiem na to, by zapewnić

bezpieczeństwo elektrykom – norma

CAT IV 600 V zapewnia najwyższą ochronę

możliwą dla wykrywaczy przewodów. Elektrycy

są dzięki temu chronieni przed najbardziej

niebezpiecznym poziomem przejściowych

przepięć do 8000 V, które występują

w środowiskach przemysłowych.

Nowe lokalizatory umożliwają m.in. śledzenie

przewodów pod napięciem i bez napięcia;

lokalizację zwar

, identyfikację wyłączników i bezpieczników,

lokalizowanie linii uziemiających, obwodów

odgałęzionych, okablowania systemów

sterowania, śledzenie niemetalowych

rur i przewodów, śledzenie przewodów

ekranowanych, kabli danych, sortowanie

wiązek przewodów etc. Dzięki technologii

Smart Sensor umożliwiają także walidację

planów obwodów elektrycznych (kierunek

i lokalizacja).

Źródło: Beha-Amprobe

MATERIAŁY PRASOWE FIRM

Nowy software i firmware do kamer dźwiękowych

Nieszczelności w układach sprężonego powietrza, gazu i podciśnienia

mogą odpowiadać nawet za 30-40 procent marnowanej

w zakładzie przemysłowym energii. Koncern Fluke wprowadził

w ubiegłym roku do sprzedaży innowacyjną przemysłową kamerę

dźwiękową, przeznaczoną do szybkiego identyfikowania wycieków.

Obecnie wprowadza jej udoskonaloną wersję, z nowym softwarem

i nowym firmwarem. Technicy już wcześniej posiadający kamerę

ii900 mogą bezpłatnie dokonać aktualizacji zdalnej, poprzez stronę

www.fluke.com. Jedną z kluczowych nowych funkcjonalności jest

szacowanie wielkości wycieków (i ich „kolejkowanie” według strat

jakie przynoszą), dzięki zastosowanej technologii LeakQ.

Przemysłowa ręczna kamera dźwiękowa Fluke ii900 pomaga

uniknąć nieplanowanych przestojów, poprawić wydajność produkcji

i energii oraz zminimalizować liczbę wypadków związanych

ze sprężonym powietrzem w obiekcie.

Źródło: Fluke

Naświetlacze kompatybilne z systemem Bosch Professional 18V

Lena Lighting oddaje w ręce użytkowników rodzinę

nowych produktów. Bezprzewodowe naświetlacze

Magnum Battery to udoskonalenie sprawdzonych i cenionych

na rynku produktów. Ich innowacja to kompatybilność

z systemem Bosch Professional 18 V.

Rodzina lamp MAGNUM BATTERY powstała w odpowiedzi

na zapotrzebowanie na nowoczesne rozwiązania,

zapewniające profesjonalne, przenośne i bezprzewodowe

oświetlenie miejsc pracy. Dzięki wielu

przydatnym funkcjom oraz licznym akcesoriom można

je z powodzeniem stosować wszędzie tam, gdzie potrzebne jest

mocne oświetlenie, wytrzymała konstrukcja o długiej żywotności

oraz liczne usprawnienia ułatwiające pracę.

Jednym z innowacyjnych rozwiązań zastosowanych w trzech nowych

lampach jest kompatybilność z ustandaryzowanym akumulatorem firmy

Bosch z linii Bosch Professional 18 V System, współpracującym

ze 180 różnymi elektronarzędziami tej marki. Lampy Magnum Battery

posiadają włącznik z 4-stopniową regulacją strumienia świetlnego,

który wynosi w obrębie rodziny od 200 do 9250 lm. W zależności

od pojemności baterii, modelu lampy i ustawionego strumienia świetlnego

czas pracy bez ładowania wynosi od 1 do 37,5 godzin.

Źródło: Lena Lighting

64 Fachowy Elektryk


warsztat

elektryka

PROMOCJA

ENERGOTYTAN - PROMOCJE

1. ZACISKARKA ENERGOTYTAN EK507

Zakres pracy: 0,14-10 mm²

Waga zestawu: ok 0,5 kg

Model Zakres Cena netto

EK425ML-SET 10-300 mm² 6999 zł

3.

Model Szer. bębna Cena netto

E90103 670 mm 999 zł

Model Ø Talerza Cena netto

10136 500 mm 750 zł

www.energotytan.com

Fachowy Elektryk

65


warsztat

elektryka

ENERGOTYTAN – zaciskarki do tulejek

Prawidłowe zakańczanie przewodów oraz łączenie ich w rozdzielnicach, przyłączach i puszkach

instalacyjnych jest istotnym elementem układów pewnego i bezpiecznego przesyłu, rozdziału

i użytkowania energii elektrycznej.

PROMOCJA

Łączenie i zakańczanie przewodów poprzez

zaprasowywanie jest o wiele szybsze i pewniejsze

od lutowania końcówek. Podczas

lutowania, miejsce styku ulega utlenianiu,

co prowadzi do przegrzewania się. Może to

w konsekwencji powodować uszkodzenie

przewodów oraz aparatury, a często także

prowadzi do powstawania pożarów. Praski

ENERGOTYTAN dzięki swej zwartej konstrukcji

i możliwości swobodnej obsługi jedną

ręką zapewniają doskonałe efekty pracy

nawet w trudnodostępnych miejscach. System

matryc użytych w narzędziach zapewnia

maksymalną efektywność, łatwość dobierania

odpowiednich gniazd zaciskowych oraz

powtarzalność wykonanych zacisków.

Najprostszą zaciskarką wprowadzoną na rynek

z myślą o instalatorach oraz użytkownikach

prywatnych jest Z16 [rys 1]. To

mechaniczna zaciskarka nożycowa służąca

do zaprasowywania końcówek tulejkowych

nieizolowanych oraz izolowanych, o przekrojach

od 0,5 do 16 mm². Urządzenie cechuje

bardzo prosta budowa, łatwość użytkowania,

oraz minimalne gabaryty.

Kolejną grupą są zaciskarki z matrycami prasującymi

na trapez [rys. 2, 3] przeznaczona

do zaprasowywania tulejek izolowanych, nieizolowanych.

Każde urządzenie wyposażone

jest standardowo w jedną matrycę zaciskającą

[rys. 4]. Zaletą serii EXPERT E01416T i MPM

jest powtarzalna, dostosowana do standardów,

wysoka jakość zagniatania, która została

osiągnięta poprzez bardzo precyzyjne wykonanie

matryc oraz kalibrację fabryczną urządzenia.

Konstruktorzy zadbali również o zabezpieczenie

przed niedociśnięciem stosując

mechanizm pozwalający na otwarcie matryc

tylko wtedy, gdy złącze zostało już w pełni

zaciśnięte. Seria ta została stworzona z myślą

o intensywnych pracach monterskich. Zakres

pracy zaciskarek to 10-50 mm².

Rys. 1.

Rys. 2.

Rys. 3.

Rys. 4.

66 Fachowy Elektryk


warsztat

elektryka

Rys. 6.

Rys. 5.

Rys. 8.

Rys. 7.

Rys. 9.

Rys. 10.

Zaciskarki mechaniczne Z-10SA i EK303 to

kolejna grupa narzędzi służących do szybkiego

i pewnego zaprasowywania tulejek

na przewodach [rys. 5, 6]. Praski w standardzie

wyposażone są w automatyczne matryce

zaciskające umieszczone w głowicy

urządzenia [rys. 7, 8]. Podczas zaciskania

matryca samoczynnie dopasowuje się do zaciskanej

tulejki. Zakres pracy zaciskarek to

0,08-16 mm².

Wymagania stawiane przez instalatorów

i montażystów szaf rozdzielczych dotyczące

szybkości i ilości zaciskanych tulejek

doprowadziły do wprowadzenia na rynek

modeli zaciskarek pneumatycznych E-AC.

Urządzenia występują w dwóch wersjach.

Pierwsza to stołowa ze sterowaniem nożnym

[rys. 9], druga ręczna ze sterowaniem

ręcznym [rys. 10]. Każde z urządzeń obsługuje

zakresy tulejek 0,25-10 mm².

Jak zwykle zachęcamy Państwa do

kontaktu z naszym Działem Handlowym:

biuro@energotytan.pl, tel. 50 55 68 776,

gdzie można uzyskać informację na temat

aktualnej oferty oraz pomoc techniczną.

Adrian Zając

www.energotytan.com

Fachowy Elektryk

67


POZYTYWNA ENERGIA :-)

bez limitu

kilometrów!

FOT: AdobeStock

Facet jedzie samochodem

i słyszy w radiu dla kierowców:

– ... Uwaga! Jakiś wariat na autostradzie

A4 jedzie pod prąd...

Słysząc to, odzywa się:

– Jeden wariat? Tu są ich setki!

Siedmioletni chłopczyk spaceruje sobie

chodnikiem w drodze do szkoły.

Podjeżdża samochód. Kierowca odsuwa szybkę i mówi:

- Wsiadaj do środka to dam Ci 10 złotych i lizaka!

Chłopczyk nie reaguje i przyspiesza kroku. Samochód powoli toczy się

za nim. Znowu się zatrzymuje przy krawężniku...

- No wsiadaj! Dam Ci 20 złotych, lizaka i chipsy!

Chłopczyk ponownie kręci głową i przyspiesza kroku.

Samochód nadal powoli jedzie za nim. Znowu się zatrzymuje.

- No nie bądź taki ... wsiadaj! Moja ostatnia oferta – 50 złotych, chipsy i cola!

- Oj odczep się Tato! Kupiłeś Micrę to musisz teraz z tym żyć.

suchary dobre nie tylko na diecie

- Na czym polega bezstresowe szkolenie kierowców?

- Gdzie byłeś tak długo?

- W komisariacie.

Zatrzymali mnie,

za wolno jechałem.

- Od kiedy to zatrzymują

za wolną jazdę?

- Radiowóz mnie dogonił...



/ Perfect Welding / Solar Energy / Perfect Charging

MAMY W OFERCIE NARZĘDZIA

DLA INSTALATORÓW

MONTUJĄCYCH FALOWNIKI

Z PASYWNYM CHŁODZENIEM

42,0510,0015

Rękawice spawalnicze

odporne na wysoką temperaturę

A TY JAKIE MASZ WYZWANIA W FOTOWOLTAICE?

WYBIERZ FALOWNIK FRONIUS Z AKTYWNYM CHŁODZENIEM

I SKORZYSTAJ Z WIELU ISTOTNYCH KORZYŚCI:

/ Niższy koszt obsługi na przestrzeni wielu lat – praktycznie nie ma konieczności

wykonywania czynności serwisowych

/ Łatwość montażu – falownik jest mniejszy i lżejszy

/ Większe bezpieczeństwo obsługi

/ Większe uzyski energii

/ Dłuższa żywotność elektroniki ze względu na niższą temperaturę

elementów falownika

www.fronius.pl/solar

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!