Wojsko i Technika 4/2021

ABRAMS DLA POLSKI – CZY TO DOBRY POMYSŁ? ❙ ROSOMAK-AWR ❙ NOWE OKRĘTY PODWODNE WMF
Wojsko
i Technika
4/2021
Kwiecień
CENA 14,50 zł
w tym 8% VAT
INDEKS 407445
ISSN 2450-1301
WWW.ZBIAM.PL
BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ
Węgry wzmacniają siły
zbrojne i przemysł obronny
Rafale – w kierunku
standardu F4
Od kilku lat trwa ambitny program
Doskonalenie samolotu bojowego
modernizacji Magyar Honvédség
Dassault Aviation Rafale nieustannie trwa
– Zrínyi 2026, którego celem jest budo-
i po wprowadzeniu do służby w grudniu
wa niewielkich, ale nowoczesnych
2018 r. maszyn standardu F3-R,
i efektywnych sił zbrojnych. Świadectwem
w najbliższych latach przewidziane
tego są zakupy nowych systemów
jest przyjęcie jeszcze nowszego F4,
uzbrojenia za granicą, ale także
zaś po 2030 r. także F5.
licencji na ich produkcję i towarzyszących
im technologii.
str. 34 str. 64

Od kilku lat trwa ambitny program
modernizacji Magyar Honvédség
– Zrínyi 2026, którego celem jest budowa
niewielkich, ale nowoczesnych
i efektywnych sił zbrojnych. Świadectwem
tego są zakupy nowych systemów
uzbrojenia za granicą, ale także
licencji na ich produkcję i towarzyszących
im technologii.
Doskonalenie samolotu bojowego
Dassault Aviation Rafale nieustannie trwa
i po wprowadzeniu do służby w grudniu
2018 r. maszyn standardu F3-R,
w najbliższych latach przewidziane
jest przyjęcie jeszcze nowszego F4,
zaś po 2030 r. także F5.
w tym 8% VAT
INDEKS 407445
ISSN 2450-1301
12
20
Vol. VII, nr 4 (67)
KWIECIEŃ 2021, NR 4.
Nakład: 14 990 egzemplarzy
Spis treści
Wojsko
i Technika
4/2021
Kwiecień
CENA 14,50 zł
WWW.ZBIAM.PL
BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ
ABRAMS DLA POLSKI – CZY TO DOBRY POMYSŁ? ❙ ROSOMAK-AWR ❙ NOWE OKRĘTY PODWODNE WMF
Spis treści WiT Kwiecień 2021
Nowości z armii świata
Bartłomiej Kucharski, Adam M. Maciejewski,
Łukasz Pacholski str. 4
Rosomak-AWR – ostatni element KMO Rak
Andrzej Kiński str. 12
Abrams dla Polski – czy to dobry pomysł?
Bartłomiej Kucharski str. 20
Izraelskie radary dla Słowacji
Miroslav Gyűrösi str. 30
Węgry wzmacniają siły zbrojne i odbudowują przemysł obronny
Miroslav Gyűrösi str. 34
Nowy północnokoreański pocisk „ziemia–ziemia”
Tomasz Szulc str. 44
Iskandery w wojnie o Górski Karabach – uzupełnienie
Krzysztof Nicpoń str. 50
Nowości z sił powietrznych świata
Adam M. Maciejewski, Łukasz Pacholski str. 52
O stanie Sił Powietrznych na sejmowej
Komisji Obrony Narodowej
Łukasz Pacholski str. 55
Kolejne używane Herculesy przylecą do Polski
Łukasz Pacholski str. 58
Dokąd zmierza F-35?
Łukasz Pacholski str. 60
Rafale – w kierunku standardu F4
Marek Łaz str. 64
Nowości z flot wojennych świata
Tomasz Grotnik str. 74
Przyszłość rosyjskich sił podwodnych
Andrzej Nitka str. 76
Węgry wzmacniają siły
zbrojne i przemysł obronny
str. 34 str. 64
Rafale – w kierunku
standardu F4
Na okładce: Czołg Abrams z 2. batalionu 12. pułku
kawalerii 1. Brygadowego Zespołu Bojowego 1. Dywizji
Kawalerii podczas ćwiczeń „Combined Resolve III”
na terenie Niemiec.
Fot. US Army/Capt. John Farmer.
Redakcja
Andrzej Kiński – redaktor naczelny
andrzej.kinski@zbiam.pl
Adam M. Maciejewski
adam.maciejewski@zbiam.pl
Tomasz Grotnik
tomasz.grotnik@zbiam.pl
Łukasz Prus
lukasz.prus@zbiam.pl
Korekta
Monika Gutowska, zespół redakcyjny
Redakcja techniczna
Wiktor Grzeszczyk
Stali współprawcownicy
Piotr Abraszek, Jarosław Brach, Marcin Chała,
Jarosław Ciślak, Robert Czulda, Maksymilian Dura,
Miroslav Gyűrösi, Jerzy Gruszczyński,
Przemysław Juraszek, Bartłomiej Kucharski,
Hubert Królikowski, Krzysztof Nicpoń, Andrzej Nitka,
Łukasz Pacholski, Paweł Przeździecki,
Tomasz Szulc, Tomasz Wachowski,
Michal Zdobinsky, Gabor Zord
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
ul. Bagatela 10 lok. 19, 00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
44
76
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można składać
bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2021
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne
rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami
sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności
za treść zamieszczonychogłoszeń i reklam.
Więcej informacji znajdzieszna naszej nowej stronie:
www.zbiam.pl
www.facebook.com/wojskoitechnika
www.zbiam.pl Kwiecień 2021 • Wojsko i Technika 3

Z P R E N U M E R A T Ą S A M E K O R Z Y Ś C I
Atrakcyjna cena, w tym dwa numery gratis!
Pewność otrzymania każdego numeru w niezmiennej cenie
E-wydania dostępne są na naszej stronie oraz w kioskach internetowych
Wojsko i Technika: cena detaliczna 14,50 zł
Prenumerata roczna: 145,00 zł | zawiera 12 numerów
Lotnictwo Aviation International: cena detaliczna 16,50 zł
Prenumerata roczna: 165,00 zł | zawiera 12 numerów
Wojsko i Technika Historia + numery specjalne: cena detaliczna 18,99 zł
Prenumerata roczna: 190 zł | zawiera 12 numerów
Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl lub wpłać należność
na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976
Skontaktuj się z nami: office@zbiam.pl
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
Biuro: ul. Bagatela 10/19 00-585 Warszawa

Wozy bojowe
Elementy bojowe kompanijnego modułu ogniowego 120 mm moździerzy samobieżnych na podwoziu kołowym Rak. Na pierwszym planie Artyleryjski Wóz Rozpoznawczy
(Rosomak-AWR) z masztem zestawu PZOR w położeniu roboczym, w środku Artyleryjski Wóz Dowodzenia (AWD), w głębi moździerz samobieżny M120K.
Rosomak AWR – ostatni element KMO Rak
Andrzej Kiński badań wstępnych oraz kwalifikacyjnych na podwoziu
w układzie 4×4, zamawiający podjął decyzję
Na początku tego roku badania
o zmianie podwozia bazowego. Ze względów unifikacyjnych
z innymi komponentami bojowymi
kwalifikacyjne – z wynikiem
pozytywnym – formalnie zakończył kompanijnego modułu ogniowego (KMO) Rak
prototypowy Artyleryjski miał stać się nim kołowy transporter opancerzony
Wóz Rozpoznawczy na podwoziu Rosomak w układzie 8×8, będący pojazdem bazowym
także moździerzy samobieżnych M120K
kołowego transportera opancerzonego
Rosomak. Nic zatem nie stoi obecnie i wozów dowodzenia AWD. Decyzja ta poskutkowała
jednak koniecznością zrealizowania najpierw
na przeszkodzie, żeby ostatni
wielu działań formalnych, a później prac projektowo-konstrukcyjnych,
które wymagały czasu. Osta-
brakujący dotąd element
kompanijnego modułu ogniowego
tecznie prototyp pojazdu skompletowano na początku
2020 r. i w tym samym roku przeszedł
120 mm moździerzy samobieżnych
na podwoziu kołowym Rak wszedł badania wstępne (zakładowe) oraz rozpoczął kwalifikacyjne
(państwowe). Zakończyły się one już
do wyposażenia pododdziałów
Wojsk Rakietowych i Artylerii. w bieżącym roku, co potwierdziło zatwierdzenie
Fotografie w artykule: Rosomak S.A., 13 marca 2021 r. orzeczenia z badań kwalifikacyjnych.
To zaś umożliwia rozpoczęcie negocjacji
WB Electronics S.A., Andrzej Kiński.
handlowych z przedstawicielami konsorcjum realizującego
projekt, poprzedzających zawarcie umowy
dostawy. Należy mieć nadzieję, że zostaną one
przeprowadzone w szybkim tempie, ponieważ artylerzyści
z utęsknieniem czekają na ostatni element
KMO – podsystem rozpoznania, który jest
kluczowy z punktu widzenia efektywnego użycia
na współczesnym polu walki tak złożonego i nowoczesnego
systemu uzbrojenia.
Chociaż pierwsze moździerze samobieżne
M120K Rak i Artyleryjskie Wozy Dowodzenia
(AWD) trafiły do jednostek jeszcze
w czerwcu 2017 r., na mocy umowy zawartej
w kwietniu 2016 r., to na przeszkodzie w zakupie
pozostałych elementów KMO w tym samym czasie
stanęły względy formalne – niezakończone do
tego momentu ich badania kwalifikacyjne. W przypadku
Artyleryjskiego Wozu Remontu Uzbrojenia
(AWRU) stało się to w 2017 r., a umowę na dostawę
ośmiu takich pojazdów zawarto 28 grudnia 2017 r.
Jeśli chodzi o Artyleryjskie Wozy Amunicyjne
(AWA) badania kwalifikacyjne zakończyły się pod
koniec 2018 r., co umożliwiło zawarcie umowy na
dostawę 24 egzemplarzy 13 sierpnia 2019 r.
W przypadku Artyleryjskiego Wozu Rozpoznawczego
sprawa była bardziej skomplikowana, ponieważ
w toku prac nad nim i po przeprowadzeniu
❚ Pierwsze podejście
Droga do pomyślnego zakończenia badań kwalifikacyjnych
AWR na podwoziu Rosomaka była długa
i wyboista. Rozpoczęła się formalnie 30 września
2009 r., kiedy ówczesne Centrum Produkcji Wojskowej
Huty Stalowa Wola S.A. (obecnie Huta Stalowa
Wola S.A.), jako główny wykonawca, zawarło
z Departamentem Polityki Zbrojeniowej Ministerstwa
Obrony Narodowej umowę na realizację
pracy rozwojowej „Kompanijny moduł ogniowy
120-mm moździerzy samobieżnych kryptonim Rak”.
W jej ramach miały powstać i zostać przebadane
prototypy: moździerzy samobieżnych na podwoziu
kołowym (M120K) i gąsienicowym (M120G),
dwóch odmian wozów dowodzenia (AWD) na
podwoziu kołowym (d-cy kompanii wsparcia
i d-cy plutonu ogniowego), dwóch odmian wozów
dowodzenia na podwoziu gąsienicowym
(jw.), artyleryjskiego wozu amunicyjnego (AWA),
artyleryjskiego warsztatu remontu uzbrojenia
(AWRU) i artyleryjskiego wozu rozpoznawczego
(AWR) na podwoziu kołowym.
Na tym etapie prac jako bazę AWR wybrano
podwozie pojazdu Żubr 4×4 z AMZ-Kutno Sp. z o.o.
(obecnie AMZ-KUTNO S.A.), zaś za dostawę i integrację
wyposażenia specjalistycznego (systemy
rozpoznania, łączności, komputery oraz
oprogramowanie rozpoznania i Zautomatyzowanego
Zestawu Kierowania Ogniem TOPAZ)
odpowiadała firma WB Electronics Sp. z o.o.
(obecnie WB Electronics S.A.).
Pojazdem bazowym pierwszego AWR był
Żubr WD 4×4 na podwoziu samochodu ciężarowo-terenowego
Iveco Eurocargo. Jego kadłub
wykonany był ze stali pancernej oraz szkła pancernego
i zapewniał odporność balistyczną na
poziomie 2 wg STANAG 4569A. Odporność przeciwminową
wyspecyfikowano na poziomie 2a
wg STANAG 4569B.
Pojazd został uzbrojony w zdalnie sterowane
stanowisko strzeleckie ZSMU 1276A3 z 7,62 mm
karabinem maszynowym UKM-2000C z Zakładów
Mechanicznych „Tarnów” S.A. Otrzymał także
system ostrzegania przed opromieniowaniem
laserem SSP-1 Obra-3C z PCO S.A. w wariancie
12 Wojsko i Technika • Kwiecień 2021
www.zbiam.pl

Wozy bojowe
Co pewien czas powraca idea pozyskania dla polskich pododdziałów pancernych czołgów M1 Abrams z nadwyżek sprzętowych Sił Zbrojnych Stanów Zjednoczonych. Niedawno
znów zaczęto ją rozważać w kontekście potrzeby szybkiego wzmocnienia potencjału Sił Zbrojnych RP na tzw. ścianie wschodniej. Na zdjęciu czołg M1A1 US Marine Corps.
Abrams dla Polski – czy to dobry pomysł?
Bartłomiej Kucharski
Regularnie od niemal dwóch dekad
powraca temat pozyskania przez Siły
Zbrojne RP czołgów podstawowych
M1 Abrams z nadwyżek Wojsk Lądowych
Stanów Zjednoczonych. W ostatnich
tygodniach pojawiły się informacje,
oczywiście nieoficjalnie, że decydenci
znów rozważają taką możliwość.
Przeanalizujmy zatem wady
i zalety tej koncepcji.
Fotografie w artykule: US Marine Corps, US Marine
Corps/Lance Cpl. Rachel K. Porter, US Army,
US Army/Sgt. Mason Cutrer, US National Guard,
US National Guard/Capt. Jessica Donnelly, US DoD,
DGRSZ/18. DZ, MON/st. szer. Paweł Bednarczyk,
Ministerstwo Obrony Egiptu, Honeywell, Internet.
Według zwolenników zakupu Abramsów wozy te miałyby zastąpić przestarzałe T-72M/M1 (nawet zmodyfikowane
do standardu M1R mają znikomą wartość bojową), a w dalszej perspektywie nieco nowocześniejsze PT-91.
Zgodnie z informacjami przekazanymi
przez Inspektorat Uzbrojenia zakup czołgów
M1 Abrams połączony z ich modernizacją
do jednego z dostępnych standardów jest
jedną z opcji rozważanych w ramach fazy analityczno-koncepcyjnej,
realizowanej w ramach programu
Nowy Czołg Podstawowy kryptonim Wilk.
Podczas dialogu technicznego, prowadzonego
między połową 2017 a początkiem 2019 r., pracownicy
IU spotykali się z przedstawicielami
różnych firm i instytucji, które mogłyby zaangażować
się w realizację tego programu. Przeprowadzono
rozmowy z: Ośrodkiem Badawczo-
-Rozwojowym Urządzeń Mechanicznych
„OBRUM” Sp. z o.o., Krauss-Maffei Wegmann
GmbH & Co. KG (niemieckiego współproducenta
Leopardów 2 miały reprezentować Wojskowe
Zakłady Mechaniczne S.A. z Poznania), Rheinmetall
Defence (reprezentowany przez polski
oddział Rheinmetall Defence Polska Sp. z o.o.),
Hyundai Rotem Co Ltd. (reprezentowane przez
H. Cegielski Poznań S.A.), BAE Systems Hägglunds
AB, General Dynamics European Land Systems
(GDELS) oraz Wojskami Lądowymi Stanów Zjednoczonych
(US Army). Te dwie ostatnie pozycje
interesować będą nas najbardziej, bowiem
US Army może odpowiadać za przekazanie wozów
ze swoich nadwyżek sprzętowych, zaś
GDELS to europejski oddział producenta Abramsów
– General Dynamics Land Systems (GDLS).
Informacje te częściowo potwierdził w jednym
z wywiadów Zbigniew Gryglas, podsekretarz
stanu w Ministerstwie Aktywów Państwowych,
nadzorujący Departament Nadzoru III, któremu
podlega przemysł obronny. Stwierdził, że wśród
opcji zakupu nowych czołgów dla Wojsk Pancernych
i Zmechanizowanych Wojsk Lądowych
są: turecki Altay, południowokoreański K2 (zapewne
miał na myśli promowaną od kilku lat
„środkowoeuropejską” wersję K2PL/CZ – faktycznie
to nowy czołg), amerykański Abrams oraz wóz
nazwany przez ministra Gryglasa „czołgiem włoskim”
(Włochy oferowały kilku państwom, m.in.
Polsce, wspólne opracowanie czołgu podstawowego
nowej generacji). Co ciekawe, nie wymienił
francusko-niemieckiego (z Wielką Brytanią o statusie
obserwatora) programu Main Ground Combat
System (MGCS).
Celem artykułu nie jest jednak omawianie
meandrów programu Wilk, więc nie będziemy
się w te kwestie zanadto zagłębiać. Nowe czołgi
miałyby zastąpić przede wszystkim przestarzałe
T-72M/M1/M1R i PT-91 Twardy, a w dalszej perspektywie
nowocześniejsze, choć także niemłode Leopardy
2PL/A5. Zgodnie z analizami prowadzonymi
20 Wojsko i Technika • Kwiecień 2021
www.zbiam.pl

Obrona przeciwlotnicza
Miroslav Gyűrösi
Ministerstwo Obrony Republiki
Słowackiej 25 marca 2021 r. podpisało
z przedstawicielami Izraela
dwie umowy dotyczące zakupu
17 nowych trójwspółrzędnych stacji
radiolokacyjnych dla Sił Zbrojnych
Republiki Słowackiej. Jest to,
po zamówieniu w grudniu 2018 r.
samolotów wielozadaniowych
Lockheed Martin F-16 Block 70,
kolejny krok związany z budową
nowych zdolności w sferze
obrony przestrzeni powietrznej
południowych sąsiadów Polski.
Izraelskie radary dla Słowacji
Fotografie w artykule: Miroslav Gyűrösi,
ELTA Systems.
Trójwspółrzędne ostrzegawcze stacje radiolokacyjne rodziny ELM-2084 izraelskiej firmy ELTA Systems.
Dostawy nowych trójwspółrzędnych stacji
radiolokacyjnych średniego, krótkiego i bliskiego
zasięgu, a także towarzyszącego im
sprzętu oraz usług mają zostać zrealizowane pomiędzy
kwietniem 2022 r. a rokiem 2026. Z kolei
płatności, zgodnie z zapisami umowy, zostaną
rozdzielone na cztery transze w latach 2021–2024.
Pierwsza umowa dotyczy współpracy przemysłowej
pomiędzy izraelską firmą ELTA Systems Ltd.
a słowacką spółką Letecké opravovne Trenčín a.s.
(LOTN a.s.). Ze strony słowackiego przedsiębiorstwa
podpisał ją prezes zarządu i dyrektor generalny
Ľubomír Galko, zaś z ramienia izraelskiej firmy
Ejal Szapira, dyrektor Dywizji Systemów
Obrony Przeciwlotniczej i Morskich ELTA Systems.
Druga to zasadnicza umowa międzyrządowa
dotycząca dostawy stacji radiolokacyjnych, którą
podpisali szef Dyrektoriatu Ministerstwa
Obrony Izraela ds. Współpracy Międzynarodowej
i Eksportu Uzbrojenia (SIBAT), gen. bryg. rez.
Ja’ir Kulas oraz krajowy dyrektor ds. uzbrojenia
w Ministerstwie Obrony Republiki Słowackiej
(MO RS) Jozef Zekucia.
LOTN a.s. będzie głównym partnerem przemysłowym
izraelskich producentów i dostawców
sprzętu ze strony Słowacji, ale uczestniczyć w nim
będą także inne lokalne firmy. Szczegóły udziału
słowackiego przemysłu obronnego w tym przedsięwzięciu
nie zostały dotąd ujawnione, ale ich
udział zgodnie z zapisami umowy musi wynieść
co najmniej 30% jej wartości. Podczas zorganizowanej
przy okazji uroczystości podpisania umów
konferencji prasowej, poinformowano, że w LOTN
a.s. zostanie zorganizowany montaż modułów
nadawczo-odbiorczych DTRM (Data Transmission
Receiver Module) do nowych radarów, wspomniano
również o uruchomieniu produkcji elementów
mechanicznych platform obrotowych zespołów
antenowych, a także wytwarzaniu i montażu innych,
niewyspecyfikowanych zespołów.
Należy dodać, że omówione wyżej wydarzenia
poprzedzała robocza wizyta w Izraelu ministra
obrony Jaroslava Naďa, która odbyła się
w dniach 10–11 marca br. Głównym tematem
rozmów z izraelskim ministrem obrony Binjaminem
Gancem było właśnie ostateczne ustalenie
warunków mającego zostać podpisanego za kilkanaście
dni kontraktu, a także odwiedzenie kliku
zakładów izraelskiego przemysłu obronnego. Po
zakończeniu wizyty, 11 marca, MO RS wydało komunikat,
że negocjacje związane z kontraktem
radarowym zbliżają się do pomyślnego końca,
a minister Naď stwierdził, że ocenia stopień gotowości
dokumentów na 99%.
13 stycznia 2021 r. minister Naď otrzymał zgodę
Rządu Słowacji na prowadzenie negocjacji w trybie
G2G z władzami Izraela, dotyczących zakupu nowych
stacji radiolokacyjnych. MO SR swoją rekomendację
wyboru oferty izraelskiej skierowało do
międzyresortowej akceptacji Rządu Słowacji i Rady
Bezpieczeństwa Republiki Słowackiej 15 grudnia
2020 r. Oferta uzyskała bowiem najwyższą ocenę
spośród złożonych ofert na finałowym etapie
międzynarodowego przetargu. Na kolejnych pozycjach
uplasowały się propozycje Wielkiej Brytanii
i Francji. Ich oceny dokonał zespół złożony z 42 specjalistów
różnych dziedzin z: Ministerstwa Obrony,
Sztabu Generalnego SZ RS i Sił Powietrznych SZ RS.
Udzielony ministrowi Naďowi, jako najwyższemu
przedstawicielowi MO RS, mandat na przygotowanie
i zawarcie międzyrządowej umowy
z Izraelem upływał 31 marca 2021 r. Jeśli umowy
nie udałoby się zawrzeć przed tym terminem,
przedstawiciele MO RS mieli rozpocząć negocjacje
z rządem Wielkiej Brytanii, a gdyby i te nie
zostały zwieńczone podpisaniem kontraktu,
z rządem Republiki Francuskiej.
Dokumentacja przedłożona 15 grudnia 2020 r.
przez MO RS została przygotowana na podstawie
postanowienia Rządu RS nr 319/2020
z 27 maja 2020 r. z terminem realizacji do
31 grudnia 2020 r. Z powodu krótkiego czasu
konsultacje międzyresortowe zostały przeprowadzone
w przyspieszonym trybie, choć wydaje
się, że były one formalnością wobec akceptacji
rekomendacji resortu obrony.
Celem programu była kompleksowa wymiana
24 urządzeń radiolokacyjnych, w tym przestarzałych
i trudnych do dalszego utrzymania w sprawności
(ST-68MSK, P-37MSK, RL-4AM, PRW-17 – poza
jednym urządzeniem, wszystkie stare stacje miały
wyczerpany resurs techniczny), a także tych, które
planowano w ostatnich latach kupić (aczkolwiek
z różnych przyczyn do tego nie doszło), fabrycznie
nowymi i nowoczesnymi trójwspółrzędnymi urządzeniami
w liczbie 17. Z tego sześcioma średniego
zasięgu (projekt P2-4), pięcioma małego/krótkiego
zasięgu (projekt P2-5) i sześcioma bliskiego zasięgu
(projekt P2-10). Budżet programu ustalono na
155,09 mln EUR brutto.
Pierwszym krokiem związanym z przygotowaniem
zawarcia umowy była wideokonferencja
30 Wojsko i Technika • Kwiecień 2021
www.zbiam.pl

Siły zbrojne
Prezentacja prototypu gąsienicowego bojowego wozu piechoty KF41 Lynx na poligonie Hajmáskér, podczas której Węgierskie Siły Zbrojne przeprowadziły liczne testy tej
konstrukcji, była też okazją do wykonania wielu promocyjnych fotografii.
Miroslav Gyűrösi
Węgry od kilku lat realizują ambitny
program modernizacji Magyar
Honvédség (Węgierskie Siły Zbrojne),
nazwany Zrínyi 2026, którego celem
jest budowa niewielkich,
ale nowoczesnych i w możliwie
największym stopniu efektywnych
bojowo sił zbrojnych. Świadectwem
tego są potężne zakupy nowych
systemów uzbrojenia za granicą,
ale także licencji na ich produkcję
i towarzyszących im technologii.
Tak naprawdę, właśnie to jest
najważniejsze, ponieważ Węgry
na niespotykaną skalę odbudowują
utracone niegdyś zdolności
przemysłu obronnego, a inne
tworzą od podstaw.
Fotografie w artykule: Węgierskie Siły Zbrojne,
Miroslav Gyűrösi, Gabor Zord, Embraer,
Kongsberg, ELTA Systems.
Węgry wzmacniają siły zbrojne
i odbudowują przemysł obronny
Po kilku dekadach upadku i faktycznej straty
niemal wszystkich zdolności produkcyjnych
oraz kompetencji przemysłu obronnego,
Węgry, dzięki decyzjom obecnych władz
politycznych oraz dowództwa sił zbrojnych, radykalnie
zmieniły swe podejście do zagadnień związanych
z obronnością i bezpieczeństwem, co
skutkuje odbudową szeroko pojętej siły militarnej.
Decydenci uświadomili sobie, że arsenał uzbrojenia
i sprzętu Magyar Honvédség (MH) tworzą
w absolutnej większości wzory zupełnie przestarzałe,
a zatem nieprzystające do realiów współczesnego
i przyszłego pola walki, ale przede
wszystkim zdali sobie sprawę ze znaczenia dysponowania
strategicznie istotnymi własnymi kompetencjami
badawczo-rozwojowymi oraz wytwórczymi
w sferze uzbrojenia oraz wyposażenia
wojskowego. Kilka ostatnich lat stało pod znakiem
istotnych inwestycji w tym sektorze gospodarki.
Ważnym czynnikiem powodzenia wszystkich
wspomnianych działań związanych z modernizacją
techniczną sił zbrojnych i restytucją przemysłu
obronnego jest ścisłe przestrzeganie niejawności
(tajemnicy wojskowej i przemysłowej), a więc wyłączenie
z domeny publicznej dyskusji na temat
spraw wymagających od osób je procedujących,
a także komentujących, odpowiednich kwalifikacji,
wiedzy o specyfice biznesu militarnego i przebiegających
w nim procesów – a zatem mediów
– co z pewnością sprzyja spokojowi
podejmowania decyzji, a także przeciwdziała
wykorzystaniu informacji na temat strategicznie
ważnych z punktu widzenia państwa projektów
w codziennej walce politycznej, tak na szczeblu
centralnym jak i lokalnym. Media dowiadują się
o podjętych decyzjach, zainicjowanych procedurach,
zawartych kontraktach i dostawach
sprzętu dopiero w chwili wydania komunikatu
prasowego przez Ministerstwo Obrony bądź
Kancelarię Premiera. Nawet jednak w nich często
nie są podawane informacje szczegółowe – dokładne
liczby zamawianego sprzętu, wartość zawieranych
kontraktów i inne szczegóły techniczne
lub administracyjne z nimi związane.
Oczywiście „blogosfera” zazwyczaj negatywnie
komentuje taką filozofię działań, ale porównując
to, co dzieje się w tym kontekście na Węgrzech,
choćby z sytuacją w innych państwach V4, gdzie
kwestie związane z obronnością i zakupami
sprzętu komentują zazwyczaj – delikatnie mówiąc
– niekompetentni politycy obydwu rządzących
stron oraz szukający sensacji dziennikarze,
można zaryzykować stwierdzenie, że takie podejście
węgierskich polityków oraz dowódców
można uznać za racjonalne i uzasadnione.
Biorąc pod uwagę aktualny stan uzbrojenia
i sprzętu MH, niezbędna jest całościowa wymiana
generacyjna czy modernizacja w niemal każdym
34 Wojsko i Technika • Kwiecień 2021
www.zbiam.pl

Broń rakietowa
Nowy północnokoreański pocisk „ziemia–ziemia”
Tomasz Szulc
Gdy w 2008 r. na defiladzie w Pjongjangu
pojawiły się nieznane wcześniej
samobieżne wyrzutnie z pociskami,
łudząco podobnymi do radzieckich 9M79
systemu Toczka, światowi analitycy
i komentatorzy nie mieli większych
wątpliwości – to atrapy wyrzutni,
na których umieszczono albo makiety,
naśladujące oryginalne pociski Toczki,
albo prawdziwe rakiety zakupione
w Rosji. Wiadomo było bowiem,
że Koreańska Armia Ludowa dysponuje
co najmniej kilkoma wyrzutniami 9P129,
które albo otrzymała od Rosji,
albo kupiła w którymś z państw
poradzieckich, które dysponowało
tą nowoczesną bronią.
Fotografie w artykule KCNA.
Odpalenie „Super Kimskandera” podczas jednego z dwóch testów 25 marca 2021 r.
Gdy w lutym 2018 r. na defiladzie w stolicy
Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej
zadebiutowały pociski łudząco
podobne do rosyjskich Iskanderów (patrz WiT
3/2018, 6/2019), o łatwe wyjaśnienia było znacznie
trudniej. Ten, deklarowany przez swych twórców
jako supernowoczesny, system uzbrojenia
nie był bowiem dotąd przedmiotem szeroko zakrojonego
eksportu (jedynymi potwierdzonymi
użytkownikami poza Rosją są Armenia i Algieria),
a na dodatek nieliczne wyrzutnie 9P78E, które
znalazły się poza granicami Rosji, pozostawały
zapewne pod kontrolą rosyjskich służb. Oznacza
to, że raczej niemożliwy był ich zakup „z drugiej
ręki”. Istniało wobec tego kilka możliwych wyjaśnień
zaskakującego faktu pojawienia się takich,
lub łudząco podobnych, pocisków w KRLD.
Pierwsze i najprostsze – w defiladzie wzięły
udział atrapy pocisków i wyrzutni, niezdolne do
działania, które mozolnie zbudowano, by wywołać
światową sensację. Możliwość druga – były
to zbudowane lokalnie, działające wyrzutnie
i pociski, tylko zewnętrznie przypominające
9M723 systemu Iskander, ale pod względem
technicznym i technologicznym znacznie bardziej
prymitywne, a zatem mające znacznie gorsze
charakterystyki (celność, zasięg itp.). I znowu –
– ich prezentacja miałaby zaniepokoić świat wizją
posiadania przez państwo Kimów tej „supernowoczesnej”
rosyjskiej broni. Możliwość trzecia
– pociski i wyrzutnie zbudowano w KRLD, korzystając
z rosyjskiej „cichej licencji”. Możliwość
czwarta – były to zakupione w Rosji kompletne
pociski wraz z systemami towarzyszącymi, zamontowane
na lokalnych nośnikach. W przypadku
możliwości trzeciej i czwartej najistotniejsza
była odpowiedź na pytanie – jaki interes
miałaby Moskwa uzbrajając KRLD w tak groźną
i budzącą emocje na świecie broń? Wcześniej,
poza nielicznymi wyjątkami, z ZSRR/Rosji do
KRLD trafiało uzbrojenie starannie wyselekcjonowane
i nie najnowocześniejsze (oczywiście
mamy na myśli systemy sprzedawane sojusznikom),
najwyraźniej dlatego, by nie irytować nadmiernie
sąsiadów państwa Kimów. Po rozpadzie
ZSRR ustały bądź znacząco osłabły rosyjskie
działania o charakterze globalnym, których celem
było wspieranie wszelkiej maści wrogów
Stanów Zjednoczonych. Przestano również
wspierać militarnie Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną.
Miało to często charakter
dość gwałtowny – nie dokończono np. transferu
dokumentacji produkcyjnej czołgów T-72M1,
nie zrealizowano wcześniej uzgodnionych dostaw
gotowego uzbrojenia… Gdyby jednak władze
Federacji Rosyjskiej zdecydowały się niespodziewanie
na zmianę kursu i udzielenie tak
istotnej pomocy Kim Dzong Unowi, to zapewne
bez trudności dokonano by kosmetycznych
zmian w wyglądzie pocisków, aby uniknąć zarzutów
ze strony „reszty świata” albo zakazano
ich publicznych prezentacji.
Nie można wykluczyć także możliwości powstania
nowej połnocnokoreańskiej rakiety we
współpracy z Ukrainą, która już wcześniej dostarczyła
reżimowi Kimów silniki rakietowe na ciekły
materiał pędny RD-250, napędzające m.in. pociski
balistyczne Hwasong-12/14. Od lat ukraińskie
KB Jużnoje z trudem kontynuuje prace nad własnym
odpowiednikiem Iskandera – pociskiem
Grom-2/Hrim-2. Są one jednak, nawet obecnie,
znacznie mniej zaawansowane niż program realizowany
w KRLD, a powinno być odwrotnie, gdyby
taka kooperacja rzeczywiście miała miejsce.
Możliwość pierwsza została wyeliminowana
4 maja 2019 r., gdy północnokoreańskie media
44 Wojsko i Technika • Kwiecień 2021
www.zbiam.pl

Broń rakietowa
Krzysztof Nicpoń
W marcowym numerze „Wojska
i Techniki” opublikowany został artykuł
„Iskandery w wojnie o Górski Karabach
– strzał w stopę”, przedstawiający
sprawę użycia przez Armenię
w ubiegłorocznej jesiennej wojnie
z Azerbejdżanem systemu rakietowego
Iskander-E i jego następstwa.
Nieco ponad miesiąc od
przedstawianych w artykule
wydarzeń, możemy dopisać
do nich kolejny rozdział.
Iskandery w wojnie o Górski
Karabach – uzupełnienie
Fotografie w artykule: Ministerstwo Obrony Armenii,
Kancelaria Prezydenta Armenii, ANAMA,
Azer TAC, Trend News Agency.
31
marca 2021 r. w azerbejdżańskich mediach
ukazała się informacja przedstawiciela
Narodowej Agencji ds. Rozminowania
(ANAMA, Azerbaijan National
Agency for Mine Action), o tym, że 15 marca,
podczas oczyszczania z niewybuchów i min
Wyrzutnia 9P78E baterii systemu Iskander-E Sił Zbrojnych Armenii podczas tegorocznych ćwiczeń poligonowych.
Dwa elementy pocisków znalezione w mieście Szusza, na których zidentyfikowano rosyjskie indeksy 9M723.
Nawet wpisanie tego indeksu w wyszukiwarkę internetową pozwala przypisać je pociskom aerobalistycznym
systemu Iskander.
rejonu Szuszy, w dwóch odległych od siebie
punktach miasta znaleziono szczątki pocisków
balistycznych. Przy dokładniejszym ich sprawdzeniu
na kilku elementach znaleziono oznaczenia
– indeksy 9M723, które jednoznacznie
wskazują, że pochodzą one z pocisków aerobalistycznych
systemu Iskander. W informacji
agencji podano dokładne współrzędne miejsc
znalezienia szczątków i opublikowano ich wybrane
zdjęcia.
Informacja o znalezisku lotem błyskawicy
obiegła światowe media, jednak żadnej oficjalnej
reakcji czynników rosyjskich nie wywołała.
W rosyjskiej blogosferze pojawiły się za to kolejne
spekulacje, łącznie z wręcz kuriozalnymi
wnioskami, że szczątki znalezione przy rozminowywaniu
miasta Szusza to pozostałości pocisków
Iskander, ale… wystrzelonych przez siły
rosyjskie, a nie armeńskie, czego dowodem są
właśnie indeksy 9M723 przynależne rzekomo
tylko pociskom systemu Iskander-M, których
Armenia nie ma!
2 kwietnia przedstawiciele agencji ANAMA
zorganizowali krótką prezentację części znalezisk
dla przedstawicieli mediów, podczas której
wystawiono je w Baku na terenie spółki
Azerlandshaft. Wśród nich znalazły się m.in.:
stalowy czepiec głowicy pocisku, korpusy
dwóch części dennych wraz z centralnymi
rurami kolektorów gazowych kasetowych głowic
bojowych 9N722K5 i szczątki przedziału
ogonowo-aparaturowego. Fakt, że pokazano
przy okazji korpus silnika marszowego pocisku
przeciwlotniczego 5W27 systemu S-125M Newa-M,
nie najlepiej świadczy o specjalistach
agencji ANAMA. Pozostałości dwóch rozcalonych
korpusów kasetowych głowic bojowych,
bez subamunicji znalezionej na miejscu upadku,
to dowód, że wystrzelone pociski zadziałały
normalnie i nie ma w tym wypadku mowy
o niewybuchach czy też tylko częściowym
zadziałaniu. Ponadto dwa korpusy głowic bojowych
to dowód, że na Szuszę upadły dwa
50 Wojsko i Technika • Kwiecień 2021
www.zbiam.pl

Lotnictwo wojskowe
O stanie Sił Powietrznych na sejmowej
Komisji Obrony Narodowej
Łukasz Pacholski
13 kwietnia w Sejmie RP odbyło się
posiedzenie sejmowej Komisji Obrony
Narodowej poświęcone rozpatrzeniu
informacji Ministerstwa Obrony
Narodowej o obecnym stanie
i planach rozwoju Sił Powietrznych RP.
Towarzysząca temu debata, chwilami
burzliwa, przyniosła szereg
nowych informacji na temat
dnia dzisiejszego i przyszłości tego
rodzaju Sił Zbrojnych RP.
Fotografie w artykule: Leszek Chemperek/CO MON.
Informacja dotyczyła wszystkich komponentów
Sił Powietrznych RP, a więc: lotnictwa bojowego,
lotnictwa transportowego i szkolnego,
śmigłowców, a także systemów bezzałogowych
i obrony przeciwlotniczej.
❚ Lotnictwo bojowe
W przypadku lotnictwa bojowego wiedza przekazana
we wspomnianej informacji jedynie uszczegółowiła
dobrze znany stan. Obecnie w Siłach Powietrznych
są 94 odrzutowe samoloty bojowe
trzech typów (szczegóły w tabeli), które są podzielone
pomiędzy sześcioma eskadrami. Największy
potencjał mają wielozadaniowe samoloty bojowe
Lockheed Martin F-16C/D Block 52+ Jastrząb. Pozostałe
dwa typy, to maszyny pochodzenia sowieckiego,
które wkrótce zakończą służbę w polskim
lotnictwie: myśliwskie MiG-29 i myśliwsko-bombowe
Su-22M4. Pierwsze z nich mają być eksploatowane
na „zakładkę” do momentu wdrożenia do
służby maszyn Lockheed Martin F-35A Lightning II,
a więc do końca obecnej dekady. Do tego czasu
będą pełnić zadania związane z zabezpieczeniem
przestrzeni powietrznej kraju i sojuszników (w ramach
misji Air Policing). Z kolei Su-22M4 mają ostatecznie
zakończyć służbę do 2025 r. – to spowoduje,
że Siły Powietrzne będą w tym momencie
dysponować jedynie pięcioma eskadrami samolotów
bojowych. Jak jednak zaznaczył inspektor Sił
Powietrznych gen. dyw. pil. Jacek Pszczoła, w ramach
programu Harpia zaplanowano docelowo
zakup 64 nowych maszyn, co da możliwość sformowania
dwóch dodatkowych eskadr. Zdaniem
gen. Pszczoły decyzje o zakupie kolejnych 32 nowych
samolotów wielozadaniowych powinny zapaść
do końca obecnej dekady, co umożliwiłoby
rozbudowę, a de facto odbudowę, potencjału Sił
Powietrznych w latach 2030–2035.
Wielozadaniowe samoloty bojowe Lockheed Martin F-16C/D Block 52+ Jastrząb to dziś główny oręż polskiego
lotnictwa. Według informacji resortu obrony narodowej przekazanej parlamentarzystom, spośród 48 tych
maszyn 41 jest w pełni operacyjnych.
Jak wskazał sekretarz stanu w Ministerstwie
Obrony Narodowej Wojciech Skurkiewicz, na program
zakupu 32 F-35A wraz z usługami dodatkowymi
zaplanowano w Planie Modernizacji Technicznej
SZ RP na lata 2021–2035 kwotę 28,6 mld
PLN, która ma zostać wydatkowana do 2030 r.
20 mld PLN ma pochłonąć zakup samych samolotów.
Jak poinformowało wcześniej MON, pierwsi
polscy piloci mają już za sobą zapoznawcze szkolenie
symulatorowe, które odbyło się w siedzibie
korporacji Lockheed Martin z udziałem instruktorów
US Air Force z bazy Luke. Do tamtejszego międzynarodowego
centrum szkolenia F-35 trafi
wkrótce 24 polskich pilotów i 90 inżynierów oraz
techników obsługi naziemnej, a także – przejściowo
– nowe samoloty z biało-czerwonymi szachownicami
z pierwszej transzy dostaw.
Debata w SKON stała się okazją do omówienia
innych problemów związanych z eksploatacją
obecnie wykorzystywanych samolotów bojowych.
Minister Skurkiewicz odniósł się do budzącej wiele
emocji kwestii gotowości operacyjnej Jastrzębi. Według
przedstawionych przez niego informacji, na
dzień 12 kwietnia sprawnych było 41 spośród 48
egzemplarzy F-16C/D Block 52+ Sił Powietrznych.
To bardzo wysoki wskaźnik. Jeden egzemplarz
(nr 4040) znajduje się w Stanach Zjednoczonych,
gdzie poleciał w lutym br. Wciąż nie wiemy, w jakim
celu. Jastrzębie są cały czas są intensywnie eksploatowane,
a pierwszy z nich w czerwcu 2020 r. przeszedł
pierwszą obsługę okresową po osiągnięciu
2000 h nalotu – prace zrealizowano siłami personelu
technicznego 31. Bazy Lotnictwa Taktycznego
w Poznaniu-Krzesinach.
Posłowie zapytali także o sprawność techniczną
samolotów MiG-29, które miały czarną serię
wypadków w latach 2016–2019. Według przedstawicieli
resortu obrony obecnie eksploatowane
maszyny są sprawne, piloci odbudowali zaufanie
do nich, a personel techniczny baz w Mińsku Mazowieckim
i Malborku oraz Wojskowych Zakładów
Lotniczych nr 2 S.A. w Bydgoszczy dokłada
wszelkich starań, aby bezpiecznie służyły do momentu
wdrożenia do służby ich następców.
❚ Lotnictwo transportowe i szkolne
Posiedzenie SKON 13 kwietnia było pierwszą okazją
do poinformowania opinii publicznej o podpisaniu
międzyrządowej umowy dotyczącej przejęcia
od Stanów Zjednoczonych pięciu używanych
samolotów transportowych Lockheed Martin
C-130H Hercules w ramach procedury Excess Defense
Articles. Poza tym, że samoloty przylecą do
Polski w latach 2021–2024 minister Skurkiewicz nie
zdradził szczegółów projektu, szczególnie jeśli
chodzi o prace, które mają zostać zrealizowane
przy tych maszynach w WZL nr 2 (szerzej w artykule
w tym samym numerze WiT).
Dyskusja na temat transportu lotniczego
i szkolenia została zdominowana przez temat nowych
samolotów przeznaczonych do transportu
VIP-ów, które będą eksploatowane przez 1. Bazę
Lotnictwa Transportowego w Warszawie. Zgodnie
z przekazanymi informacjami para samolotów
Boeing BBJ2 zostanie dostarczona do Polski
w maju–czerwcu tego roku. Obecnie przechodzą
one ostatnie odbiory we Francji, gdzie –
– w zakładach Sabena Technics w Bordeaux
Mérignac – realizowana była zabudowa wyposażenia
w docelowej konfiguracji. Opóźnienie w ich
dostarczeniu jest wynikiem globalnej pandemii
COVID-19. Z kolei pierwszy VIP-owski Boeing 737,
dostarczony jeszcze w listopadzie 2017 r. w pasażerskiej
wersji 737-800, przeleci do Francji
21 czerwca br., gdzie przejdzie analogiczne doposażenie.
Jego powrót jest planowany na grudzień.
Jak poinformował gen. Pszczoła, obecnie
1. BLT dysponuje trzema wyszkolonymi załogami
www.zbiam.pl Kwiecień 2021 • Wojsko i Technika 55

Samoloty bojowe
Wielkoseryjna produkcja samolotów F-35 nie może rozpocząć się z powodu niezakończenia wstępnych badań państwowych (Initial Operational Test and Evaluation,
IOT&E). Termin ich zakończenia przesunięto na czas nieokreślony, a ostrożne szacunki części analityków wskazują, że decyzja może zapaść dopiero w 2022 r. Powodem
jest niezakończony proces badań w locie i prób symulacyjnych w symulatorze Joint Simulation Environment (JSE).
Dokąd zmierza F-35?
Łukasz Pacholski
W lutym i marcu tego roku administracja
Stanów Zjednoczonych opublikowała
nowe raporty, dotyczące stanu realizacji
programu budowy i rozwoju
wielozadaniowych samolotów
bojowych 5. generacji Lockheed Martin
F-35 Lightning II. Informacje i wnioski
zawarte w nich powinny być także
analizowane w Polsce, choćby
ze względu na zakup 32 egzemplarzy
takich maszyn dla Sił Powietrznych.
Dodatkowo wskazują one, dlaczego
w poprzednich latach zapadły
w Stanach Zjednoczonych decyzje
o wznowieniu zakupów
maszyn 4. generacji.
Fotografie w artykule: Lockheed Martin, US Air Force,
NATO, Siły Obronne Izraela, US Navy, US Marine
Corps, MON/Leszek Chemperek.
Jednym z problemów programu są opóźnienia w harmonogramie dostaw gotowych samolotów. Pogłębia to
pandemia COVID-19, a także kwestia znalezienia nowych poddostawców komponentów, które wcześniej
dostarczał przemysł turecki.
Opracowany przez korporację Lockheed
Martin i produkowany z udziałem licznych
partnerów zagranicznych F-35 Lightning
II miał być odpowiedzią na pole walki jutra.
W ten sposób wpisywał się w amerykański pęd
do doskonałości, popychany przez rewolucję
informatyczną, która wybuchła w latach 90.
ubiegłego stulecia. Owocami tej filozofii były
m.in. myśliwce Lockheed Martin F-22A Raptor,
bombowce B-2 Spirit, niszczyciele typu Zumwalt,
niedoszłe wozy bojowe Future Combat Systems
(FCS) i Ground Combat Vehicle (GCV), wozy amfibijne
Expeditionary Fighting Vehicle (EFV), radiostacje
programowalne Joint Tactical Radio
System (JTRS) Ground Mobile Radio (GMR), śmigłowce
Boeing-Sikorsky RAH-66 Comanche, wielozadaniowe
okręty nawodne Littoral Combat
Ship i lotniskowiec typu Gerald R. Ford. Patrząc
z perspektywy lat widać, że większość z nich
zakończyła się dla Departamentu Obrony katastrofą
w postaci znacznego przekroczenia budżetu,
wysokiego stopnia komplikacji, nieosiągnięcia
deklarowanych parametrów technicznych,
a także znacznego okrojenia planowanych zakupów
bądź całkowitego anulowania programu
(RAH-66, FCS, GCV, EFV, JTRS GMR). Coraz
więcej problemów dotyka także program F-35,
należy jednak podkreślić, że w przypadku kilku
innych, dziś cenionych, zaawansowanych samolotów
wielozadaniowych w pierwszym
okresie ich służby pojawiały się liczne zastrzeżenia
odnośnie niespełniania wszystkich postawionych
wymagań czy zbyt niskiej niezawodności,
a po latach zyskały status bardzo
udanych (choćby F-16 Fighting Falcon tego
samego producenta).
Co należy podkreślić na wstępie. Lockheed
Martin dostarczył dotychczas ponad 600 samolotów
wszystkich wersji, które wylatały blisko
370 000 godzin (w tym część w warunkach bojowych
na obszarze Bliskiego Wschodu i nad
Afganistanem). Dotychczasowe straty objęły
pięć maszyn (w tym jedną należącą do Japońskich
Powietrznych Sił Samoobrony), a także
kilka uszkodzeń, których naprawa przekroczy
wartość 2 mln USD. Plany Departamentu Obrony
obejmowały zakup do 2456 egzemplarzy
wszystkich wersji, które pozwolą na zastąpienie
większości samolotów bojowych 4. generacji.
Wiadomo już, że w niektórych przypadkach będzie
to jednak po prostu niemożliwe ze względu
na opóźnienia i inne czynniki, które wystąpiły
w ostatnich latach (o czym dalej). Zgodnie
z deklaracjami, maszyny mają być eksploatowane
do lat 70. bieżącego stulecia. Takie też są
przewidywania polskiego Ministerstwa Obrony
60 Wojsko i Technika • Kwiecień 2021
www.zbiam.pl

Samoloty bojowe
Rafale – w kierunku standardu F4
Marek Łaz
Francuski wielozadaniowy samolot
bojowy Dassault Aviation Rafale ma
za sobą ponad 20 lat służby
i uczestnictwo w kilku konfliktach
zbrojnych. Maszyna jest stale udoskonalana,
a jej główni użytkownicy –
– francuskie siły powietrzne i lotnictwo
morskie – przygotowują się
do wdrożenia nowej wersji samolotu,
która będzie w pełni odpowiadać
wymogom współczesnego pola walki,
a zarazem będzie pozbawiona
większości wad wciąż niedoskonałych
maszyn tzw. 5. generacji.
Fotografie w artykule: Dassault Aviation/ERIDIA
Studio/A. Bonfort/V. Almansa/A. Pecchi/S.
Randé/K. Tokunaga/P. Sagnes, Armée de l’air et
d’espace, MBDA, Thales, SIRPA Air/C. Amboise.
Jako samolot całkowicie francuskiej konstrukcji,
dzięki swojej wszechstronności
i niezawodności, Rafale zapewnia Siłom
Zbrojnym Republiki Francuskiej zarówno bezpieczeństwo
przestrzeni powietrznej Hexagonu,
wypełnianie zadań strategicznych jako nosiciel
broni nuklearnej, a także możliwość działań
interwencyjnych poza granicami, zarówno samodzielnie,
jak i w ramach koalicji z sojusznikami.
Konstrukcja Rafale jest stale udoskonalana
i po wprowadzeniu do służby w grudniu 2018 r.
maszyn standardu F3-R, w najbliższych latach
przewidziane jest wprowadzenie nowego standardu
F4. Na tym jednak nie koniec ewolucji tej
znakomitej konstrukcji – Generalna dyrekcja ds.
Uzbrojenia (DGA, Direction générale de l’armement)
już prowadzi prace związane z określeniem
wymagań wobec kolejnego standardu,
który miałby zostać wprowadzony do służby po
2030 r. i jest określany jako F5.
Proponowana konfiguracja Rafale standard F4 w „najcięższym” wariancie uzbrojenia (na zdjęciu maszyna
F3-R). Samolot ma podwieszone: dwa pociski kierowane „powietrze–powietrze” średniego zasięgu MBDA
MICA NG IR, dwa pociski kierowane „powietrze–powietrze” dalekiego zasięgu MBDA Meteor, trzy bomby
kierowane Safran AASM 1000 i zasobnik celowniczy Thales TALIOS. Pod skrzydłami dwa dodatkowe zbiorniki
paliwa o pojemności 2000 l każdy.
❚ Rafale F3-R w służbie
Od początku służby operacyjnej samolot wielozadaniowy
(francuska terminologia – omni-rôle,
czyli dosłownie wszechzadaniowy) Dassault
Aviation Rafale systematycznie przechodzi rozliczne
modernizacje, związane zarówno z wprowadzaniem
nowego oprogramowania, jak i wyposażenia
oraz uzbrojenia.
Pierwsze egzemplarze w morskiej wersji Rafale M
zostały dostarczone w grudniu 2001 r. w przejściowym
wariancie standard LF1, o ograniczonych
możliwościach bojowych. LF1 weszły do
służby we Flotille 12F Les Lascars. Do samoobrony
przenosiły jeszcze pociski kierowane „powietrze–
–powietrze” MBDA R.550 Magic II, nie miały stałego
30 mm działka Giat M791 i nie otrzymały
charakterystycznego dla kolejnych wersji wyposażenia
– czujników optoelektronicznych OSF
(Optronique secteur frontal), zabudowanych
przed wiatrochronem kabiny pilota. W czasie prowadzenia
operacji nad Afganistanem (operacja
„Héraclès”) działały tylko w ograniczonym zakresie,
wykonując misje tankowania w powietrzu innych
maszyn („nou-nou”) i zapewniały ochronę
powietrzną francuskich okrętów.
Kolejny wariant – standard F1, wprowadzony
w czerwcu 2004 r., zwany również post-LF1 –
– miał już możliwość przenoszenia najnowocześniejszych
w ówczesnym francuskim arsenale
pocisków rakietowych „powietrze–powietrze”
średniego zasięgu MBDA MICA (Missile d’Interception
et de Combat Aérien) w wersji EM (électromagnétique),
naprowadzanej aktywnie radiolokacyjnie.
W tym samym roku, w grudniu,
pojawiły się w jednostkach maszyny standardu
F2, mające dodatkowo możliwość wykonywania
ataków na cele naziemne. Dysponowały one:
centralnym komputerem misji EMTI (Ensemble
Modulaire de Traitement de’Information), integrującym
czujniki zabudowane na samolocie
Zasobnik celowniczy nowej generacji Thales Optronique TALIOS podwieszony
pod maszyną Rafale C101.
Zasobnik rozpoznawczy Thales AREOS (podczas rozwoju znany jako Reco-NG)
jest stosowany operacyjnie w ramach operacji „Chammal” nad terytorium Iraku
i Syrii począwszy od końca marca 2020 r.
64 Wojsko i Technika • Kwiecień 2021
www.zbiam.pl

Okręty wojenne
Najnowszy strategiczny okręt podwodny Kniaz’ Władimir zmodernizowanego proj. 955A Boriej-A wszedł do służby w ubiegłym roku. Według deklaracji dowódcy WMF adm. Nikołaja
Jewmienowa, w bieżącym roku w jego ślady pójdzie kolejna jednostka – Kniaz’ Oleg. Okręty te mają bardziej dopracowany pod względem hydrodynamicznym kadłub.
Przyszłość rosyjskich sił podwodnych
Andrzej Nitka
Obchodzony w Federacji Rosyjskiej
19 marca dzień marynarza-podwodniaka
był okazją przedstawienia przez
dowódcę Wojenno-Morskowo Fłota,
adm. Nikołaja Jewmienowa, w wywiadzie
opublikowanym w czasopiśmie
rosyjskich sił zbrojnych „Krasnaja
Zwiezda”, planów na najbliższą
przyszłość dotyczących sił podwodnych.
To głównie dzięki nim rosyjska
marynarka wojenna jest nadal jedną
z najsilniejszych na świecie. Rosja
utrzymała bowiem w służbie i nadal
inwestuje w atomowe okręty podwodne,
w tym uzbrojone w strategiczne pociski
balistyczne, będące bardzo istotnym
elementem jej triady jądrowej.
Ilustracje w artykule: Ministerstwo Obrony Federacji
Rosyjskiej, PO „Siewmasz”, Andrzej Nitka.
Według Jewmienowa poziom praktycznego
wyszkolenia załóg okrętów
podwodnych Wojenno-Morskowo
Fłota umożliwia im realizację skomplikowanych
i zakrojonych na szeroką skalę zadań. Doskonalą
oni swoje umiejętności zarówno w ćwiczeniach
różnego stopnia, jak też w czasie rejsów bojowych.
Rosyjskie okręty podwodne w 2020 r.
spędziły łącznie w morzu 2700 dni, a przez dwa
miesiące bieżącego roku już ponad 400. W latach
2020–2021 wykonały przeszło 60 ćwiczeń
bojowych z praktycznym użyciem uzbrojenia torpedowego,
rakietowego i minowego. Między innymi
prowadzą wspólne szkolenia z jednostkami
nawodnymi w zwalczaniu celów nawodnych,
z wykorzystaniem pocisków rakietowych systemu
3R14 Kalibr-PŁ. W tym roku planowany jest wzrost
intensywności szkolenia bojowego okrętów
podwodnych. Do tej pory wykonały one już
około dziesięciu ćwiczeń tego rodzaju.
❚ Nowe rosyjskie „boomery”
Zgodnie z deklaracją dowódcy floty, do końca
tego roku WMF wzmocniona zostanie przez trzy
atomowe okręty podwodne budowane w stoczni
PO „Siewmasz” w Siewierodwińsku. Będą to: strategiczny
K-552 Kniaz’ Oleg proj. 955A Boriej-A oraz
dwie jednostki wielozadaniowe proj. 885M Jasien´-M
– K-561 Kazan’ i K-573 Nowosibirsk. W tym
roku zostaną również położone stępki dwóch kolejnych
okrętów podwodnych z pociskami balistycznymi
proj. 955A – Dmitrij Donskoj i Kniaz’ Potiemkin.
Równolegle z produkcją jednostek
IV generacji z napędem jądrowym, trwają prace
nad V pokoleniem wielozadaniowych i strategicznych
atomowych okrętów podwodnych.
Budowa i wprowadzanie do służby strategicznych
okrętów podwodnych IV generacji typów
Boriej/Boriej-A (proj. 955/955A) stanowią realizację
zapisów doktryny morskiej Rosji, mają
pozwolić na utrzymanie na właściwym poziomie
liczebnym i technicznym strategicznego
komponentu obydwu flot oceanicznych – Północnej
i Oceanu Spokojnego. Dotychczas WMF
zasiliły trzy jednostki pierwotnego proj. 955 Boriej
– K-535 Jurij Dołgorukij, K-550 Aleksandr Niewskij
i K-551 Władimir Monomach, na których bandery
podniesiono w latach 2013–2014 oraz K-549
Kniaz’ Władimir, będący pierwszą jednostką zmodernizowanego
proj. 955A, która weszła do
służby 12 czerwca 2020 r.
Aktualnie w Siewierodwińsku trwa wyposażanie
i budowa czterech kolejnych okrętów
proj. 955A. Pierwszy z nich – Kniaz’ Oleg – został
zwodowany 16 lipca 2020 r., natomiast stępki
pozostałych: Gienieralissimusa Suworowa, Impieratora
Aleksandra III i Kniazia Pożarskiego położono
w latach 2014–2016. Umowa na budowę dwóch
następnych „boomerów” proj. 955A, które jak
wspomniano będą nosiły nazwy Dmitrij Donskoj
i Kniaz’ Potiemkin, została podpisana w lipcu
2020 r. Zawarcie tego kontraktu planowane
było pierwotnie na 2019 r., zaś rozpoczęcie ich
budowy miało nastąpić 9 maja 2020 r., aby
uświetnić 75. rocznicę zwycięstwa nad hitlerowskimi
Niemcami. Przydzielone zostaną im
zapewne numery stoczniowe 209 i 210, ponieważ
będą one szóstą i siódmą jednostką tego
typu. Najprawdopodobniej ich stępki zostaną
położone z rocznym opóźnieniem podczas obchodów
kolejnego dnia zwycięstwa, czyli
9 maja br. Należy się spodziewać, że okręty te
76 Wojsko i Technika • Kwiecień 2021
www.zbiam.pl