Wojsko i TECHNIKA 8/2021

ROSOMAK MLU ❙ MIRAGE 2000D DO MODERNIZACJI ❙ UMOWA NA MIECZNIKI 

Wojsko 

i Technika 

8/2021 

Sierpień 

CENA 14,50 zł 

w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

M1A2 SEPv3 

– najmłodszy z Abramsów 

M1A2 SEPv3 to najnowsza obecnie 

wersja czołgu M1 Abrams w służbie 

US Army. Ze względu na możliwy 

zakup wozów tego typu dla naszych 

Wojsk Lądowych, warto bliżej 

przyjrzeć się tej konstrukcji. 

Tym bardziej, że szacunkowy koszt 

ich nabycia to ponad 23 mld PLN. 

str. 12 str. 56 

LTS Checkmate – gwiazda 

salonu MAKS 2021 

Ujawnienie rosyjskiego 

programu jednosilnikowego myśliwca 

wielozadaniowego nowej generacji 

było zaskoczeniem. Tym większym, 

że utrzymanym niemal do końca 

w tajemnicy, gdyż kampanię 

promocyjną „odpalono” dopiero 

pod koniec tygodnia poprzedzającego 

inaugurację MAKS 2021.

Z P R E N U M E R A T Ą S A M E K O R Z Y Ś C I 

Atrakcyjna cena, w tym dwa numery gratis! 

Pewność otrzymania każdego numeru w niezmiennej cenie 

E-wydania dostępne są na naszej stronie oraz w kioskach internetowych 

Wojsko i Technika: cena detaliczna 14,50 zł 

Prenumerata roczna: 145,00 zł | zawiera 12 numerów 

Lotnictwo Aviation International: cena detaliczna 16,50 zł 

Prenumerata roczna: 165,00 zł | zawiera 12 numerów 

Wojsko i Technika Historia + numery specjalne: cena detaliczna 18,99 zł 

Prenumerata roczna: 190 zł | zawiera 12 numerów 

Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl lub wpłać należność 

na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976 

Skontaktuj się z nami: office@zbiam.pl 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

Biuro: ul. Bagatela 10/19 00-585 Warszawa

M1A2 SEPv3 to najnowsza obecnie 

wersja czołgu M1 Abrams w służbie 

US Army. Ze względu na możliwy 

zakup wozów tego typu dla naszych 

Wojsk Lądowych, warto bliżej 

przyjrzeć się tej konstrukcji. 

Tym bardziej, że szacunkowy koszt 

ich nabycia to ponad 23 mld PLN. 

Ujawnienie rosyjskiego 








inaugurację MAKS 2021. 

w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

26 

42 

Vol. VII, nr 8 (71) 

SIERPIEŃ 2021, NR 8. 

Nakład: 14 990 egzemplarzy 

Spis treści 

Wojsko 

i Technika 

8/2021 

Sierpień 

CENA 14,50 zł 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

ROSOMAK MLU ❙ MIRAGE 2000D DO MODERNIZACJI ❙ UMOWA NA MIECZNIKI 

Spis treści WiT Sierpień 2021 

Nowości z armii świata 

Andrzej Kiński, Bartłomiej Kucharski, Adam M. Maciejewski, 

Łukasz Pacholski str. 4 

MSPO 2021 – Potentaci branży obronnej nie rozczarują 

Targi Kielce S.A. str. 9 

Abramsy dla Polski 

Andrzej Kiński str. 10 

M1A2 SEPv3 – najmłodszy z Abramsów 

Bartłomiej Kucharski str. 12 

Zakłady Mechaniczne BUMAR-ŁABĘDY w roku 70-lecia 


Rosomak MLU – możliwe drogi modernizacji polskiego KTO 


Szkolenie obsług zestawów przeciwpancernych Javelin w Polsce 


Rosyjskie radary wykrywania i śledzenia celów powietrznych – 

– przegląd Cz. 2 Stacje zakresu centymetrowego i systemy 

radiolokacyjne 

Tomasz Szulc str. 34 

Nowe spotyka stare 

Przemysław Juraszek str. 42 

70 

RG-NW – demonstrator nowej polskiej kompozycji TBX 


Złącza obrotowe do sprzętu wojskowego i obserwacyjnego 

Marek Wachowski str. 50 

Nowości z sił powietrznych świata 

Łukasz Pacholski, Adam M. Maciejewski str. 54 

LTS Checkmate – gwiazda MAKS 2021 

Adam M. Maciejewski str. 56 

Mirage 2000D RMV – najważniejsza modernizacja 

Armée de l’air cz. 1 

Marek Łaz str. 62 

Pierwszy śmigłowiec Leonardo AW101 dla Polski oblatany 


Nowości z flot wojennych świata 

Marcin Chała, Tomasz Grotnik, Andrzej Nitka, 


Umowa na Mieczniki podpisana 

Tomasz Grotnik str. 74 

Ukwiał nie idzie na emeryturę 

Tomasz Grotnik str. 78 

78 

M1A2 SEPv3 

– najmłodszy z Abramsów 

str. 12 str. 56 

LTS Checkmate – gwiazda 

salonu MAKS 2021 

Na okładce: ILR-33 Bursztyn – polska eksperymentalna 

wielostopniowa rakieta suborbitalna zaprojektowana 

przez Sieć Badawczą Łukasiewicz – Instytut 

Lotnictwa. 

Fot. Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa. 

Redakcja 

Andrzej Kiński – redaktor naczelny 

andrzej.kinski@zbiam.pl 

Adam M. Maciejewski 

adam.maciejewski@zbiam.pl 

Tomasz Grotnik 

tomasz.grotnik@zbiam.pl 

Łukasz Prus 

lukasz.prus@zbiam.pl 

Korekta 

Monika Gutowska, zespół redakcyjny 

Redakcja techniczna 

Wiktor Grzeszczyk 

Stali współprawcownicy 

Piotr Abraszek, Jarosław Brach, Marcin Chała, 

Jarosław Ciślak, Robert Czulda, Maksymilian Dura, 

Miroslav Gyűrösi, Jerzy Gruszczyński, 

Przemysław Juraszek, Bartłomiej Kucharski, 

Hubert Królikowski, Krzysztof Nicpoń, Andrzej Nitka, 

Łukasz Pacholski, Paweł Przeździecki, 

Tomasz Szulc, Tomasz Wachowski, 

Michal Zdobinsky, Gabor Zord 

Wydawca 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa 

office@zbiam.pl 

Biuro 

ul. Bagatela 10 lok. 17, 00-585 Warszawa 

Dział reklamy i marketingu 

Andrzej Ulanowski 

andrzej.ulanowski@zbiam.pl 

Dystrybucja i prenumerata 


Reklamacje 


Prenumerata 

realizowana przez Ruch S.A: 

Zamówienia na prenumeratę w wersji 

papierowej i na e-wydania można składać 

bezpośrednio na stronie 

www.prenumerata.ruch.com.pl 

Ewentualne pytania prosimy kierować 

na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl 

lub kontaktując się z Telefonicznym 

Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 

801 800 803 lub 22 717 59 59 

– czynne w godzinach 7.00–18.00. 

Koszt połączenia wg taryfy operatora. 

Copyright by ZBiAM 2021 

All Rights Reserved. 

Wszelkie prawa zastrzeżone 

Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne 

rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy 

jest zabronione. Materiałów niezamówionych, 

nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo 

dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów 

i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. 

Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami 

sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności 

za treść zamieszczonychogłoszeń i reklam. 

Więcej informacji znajdzieszna naszej nowej stronie: 

www.zbiam.pl 

www.facebook.com/wojskoitechnika 

www.zbiam.pl Sierpień 2021 • Wojsko i Technika 3

Wozy bojowe 

Zakup ma dotyczyć czołgów w aktualnie najnowszej wersji M1A2 SEPv3. Ich ostateczna konfiguracja będzie przedmiotem polsko-amerykańskich ustaleń. 

Andrzej Kiński 

Abramsy dla Polski 

Potwierdziły się, pojawiające się 

od kilku lat, do niedawna zazwyczaj 

nie traktowane jednak zbyt poważnie, 

14 

lipca podczas spotkania z przedstawicielami 

mediów, które odbyło się 

plotki o zamiarze zakupu przez polskie 

władze w Stanach Zjednoczonych 

na terenie 1. Warszawskiej Brygady 

czołgów M1 Abrams dla Sił Zbrojnych RP. Pancernej w Wesołej, przedstawiciele rządu poinformowali 

o planie zakupu czołgów podsta- 

W ostatnich miesiącach, w związku 

z wyraźnym zintensyfikowaniem wowych Abrams wraz ze sprzętem wsparcia 

działań obecnego kierownictwa resortu 

działań, pakietem logistycznym, szkoleniowym 

i amunicją. O dziwo, pierwsze skrzypce podczas 

obrony nakierowanych na wzmocnienie 

tego wydarzenia grał wiceprezes Rady Ministrów 

oraz przewodniczący Komitetu ds. Bez- 

potencjału skoncentrowanego 

na tzw. ścianie wschodniej, 

pieczeństwa Narodowego i Spraw Obronnych 

czego wyrazem jest m.in. sformowanie Jarosław Kaczyński, którego wspierali minister 

18. Dywizji Zmechanizowanej, obrony narodowej Mariusz Błaszczak oraz Dowódca 

Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych gen. 

odżyły one ze zdwojoną siła, 

a w lipcu przekształciły się Jarosław Mika. Według premiera Kaczyńskiego 

w wyrażone na najwyższym szczeblu i ministra Błaszczaka w Stanach Zjednoczonych 

władzy deklaracje i kroki formalne. zakupione miałyby zostać czołgi w liczbie wystarczającej 

do uzbrojenia czterech batalionów, 

Fotografie w artykule: Andrzej Kiński, BAE Systems, 

US Army, US Army/1Lt Kristine Racicot. a także zabezpieczenia szkolenia, a więc ok. 250 

O planach zakupu czołgów Abrams w Stanach Zjednoczonych poinformowali opinię publiczną wiceprezes Rady 

Ministrów, przewodniczący Komitetu ds. Bezpieczeństwa Narodowego i Spraw Obronnych Jarosław Kaczyński, 

minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak oraz Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych gen. Jarosław 

Mika. Odbyło się to podczas spotkania z mediami w 1. Warszawskiej Brygadzie Pancernej w Wesołej 14 lipca br. 

wozów. Będą to czołgi w aktualnie najnowszej 

wersji M1A2 SEPv3, która niedawno zaczęła 

wchodzić do uzbrojenia jednostek US Army 

(patrz WiT 4/2021 i artykuł w tym samym numerze). 

Wraz z Abramsami zakupione miałyby zostać 

m.in. także wozy dowodzenia M577 CPC (Command 

Post Carrier, na podwoziu M113) i wozy 

zabezpieczenia technicznego M88A2 HERCULES 

(Heavy Equipment Recovery Combat Utility Lift 

System, na podwoziu czołgu M60), mosty towarzyszące 

M1074 JABS (Joint Assault Bridge System, 

na podwoziu M1), pojazdy ewakuacji medycznej 

M113A4 AMEV (Armored Medical 

Evacuation Vehicle), symulatory i inne pomoce 

szkoleniowe, a także znaczne ilości amunicji 

(bojowej – naboje z pociskiem podkalibrowym, 

naboje z pociskiem odłamkowo-burzącym, ćwiczebnej 

– naboje ćwiczebne z pociskiem podkalibrowym 

i naboje wielozadaniowe przeciwpancerne 

ćwiczebne). Według jednej z późniejszych 

informacji Inspektoratu Uzbrojenia, ostateczna 

konfiguracja czołgów M1A2 SEPv3 Abrams zostanie 

określona w umowie z administracją federalną 

Stanów Zjednoczonych. Całość ma kosztować 

23,3 mld PLN, a pierwsze czołgi miałyby 

znaleźć się w Polsce już w przyszłym roku. Trafiłyby 

one do wyposażenia jednostek rozlokowanych 

we wschodniej części Polski – do 19. Lubelskiej 

Brygady Zmechanizowanej z Lublina i 1. Warszawskiej 

Brygady Pancernej z Wesołej, wchodzących 

w skład 18. Dywizji Zmechanizowanej. Za zabezpieczenie 

eksploatacji nowego sprzętu mają 

odpowiadać wojskowe zakłady remontowe. Ministerstwo 

Obrony Narodowej będzie musiało 

10 Wojsko i Technika • Sierpień 2021 

www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

M1A2 SEPv3 (M1A2C) to obecnie najnowsza wersja czołgu M1 w służbie amerykańskich wojsk lądowych. 

M1A2 SEPv3 – najmłodszy z Abramsów 

Bartłomiej Kucharski 

M1A2 SEPv3 (oznaczenie M1A2C 

nie przyjęło się, podobnie, jak M1A2B 

odnośnie wersji SEPv2 itd.) 

to najnowsza obecnie wersja czołgu 

M1 Abrams w służbie Wojsk Lądowych 

Sił Zbrojnych Stanów Zjednoczonych. 

Ze względu na możliwy zakup czołgów 

tego typu dla naszych Wojsk Lądowych, 

warto bliżej przyjrzeć się 

tej konstrukcji. 

Fotografie w artykule, jeśli nie zaznaczono inaczej: 

US Army, POTUS. 

Gdy przeszło cztery dekady temu US Army 

przyjmowała do służby czołg M1, wóz 

ten trudno było określić jako rewolucyjny. 

W wielu aspektach ustępował on, wdrażanemu 

równolegle w Bundeswehrze, a wkrótce też 

w Holandii i Szwajcarii, niemieckiemu Leopardowi 

2. Następca wysłużonych Pattonów był uzbrojony 

w identyczną jak one 105 mm armatę M68 

o bruzdowanym przewodzie lufy, wówczas już 

niewystarczającą do skutecznej walki z czołgami 

państw Układu Warszawskiego. Wozu nie 

wyposażono w automat ładowania, który miały 

wszystkie nowe czołgi sowieckie od T-64 począwszy, 

oraz wiele późniejszych konstrukcji 

(Leclerc, czołgi chińskie, K2, Altay, amerykański 

lekki czołg M8 itd.). Opancerzenie, choć dość 

nowoczesne, nie imponowało odpornością 

i ustępowało kilku ówczesnym wozom. Zrezygnowano 

w Abramsie z projektowanego do 

Demonstrator M1A2 SEPv3 – wóz otrzymał ekwiwalent masowy nowego pancerza dodatkowego. 

MBT-70 – amerykańsko-niemieckiego poprzednika 

M1 i Leoparda 2 – zawieszenia hydropneumatycznego. 

Jedynym wyróżnikiem był napęd, 

zapewniający bardzo dobre charakterystyki 

trakcyjne, choć bynajmniej nie lepsze niż 

1500-konny silnik wysokoprężny Leo 2 – czyli 

paliwożerna i o bardzo niskiej trwałości turbina 

gazowa (silnik turbowałowy) AGT1500 o mocy 

1103 kW/1500 KM. Mniej widocznym była izolacja 

wieżowych magazynów amunicyjnych, wyposażonych 

w tzw. słabe ogniwa, co do dziś zapewnia 

załogom czołgów rodziny M1 wyższe, 

w porównaniu z innymi konstrukcjami, bezpieczeństwo 

w razie trafienia. Abrams był taki, jaki 

musiał być – stosunkowo tani, szybko dostępny 

w znacznej ilości, w większości parametrów 

przewyższający M60A3. 

Kluczem do przyszłej potęgi Abramsa było coś 

innego – ogromne zasoby finansowe i potencjał 

amerykańskich ośrodków badawczych, co 

pozwoliło wykorzystać pokaźny potencjał modernizacyjny 

dość przeciętnej konstrukcji. Pentagon 

chętnie i często z owych możliwości 

korzystał. Czołg M1 szybko zastępowano zmodernizowanymi 

wersjami. Począwszy od M1A1 

zastosowano nowoczesną, 120 mm armatę 

gładkolufową M256 (notabene była to produkowana, 

z pewnymi modyfikacjami, na podstawie 

licencji niemiecka armata Rheinmetall Rh 120 

L/44 znana z Leopardów 2A0–A5). Wzrost siły 

ognia okupiono naturalną redukcją zapasu 

amunicji (z 55 do 40–42 nabojów). Przy kolejnych 

modernizacjach zmieniano system opancerzenia 

wozu (z czasem zaczęto stosować 

w nim elementy ze zubożonego uranu), poprawiano 

system kierowania ogniem, udało się też 


www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

W ostatnich latach Zakłady Mechaniczne „BUMAR-ŁABĘDY” S.A. koncentrują swą działalność na kompleksowym wsparciu eksploatacji sprzętu Sił Zbrojnych RP. Wśród 

kluczowych tego typu przedsięwzięć wymienić należy: przywrócenie sprawności i modernizację do standardu Leopard 2PL/PLM1 142 czołgów podstawowych Leopard 2A4; 

remonty i modyfikację czołgów T-72M/M1 do standardu T-72M1R; remonty główne i konserwacyjne czołgów podstawowych PT-91; remonty główne i konserwacyjne wozów 

zabezpieczenia technicznego WZT-2 i WZT-3M. 


W poprzednim numerze 

„Wojska i Techniki” przedstawiliśmy 

70-letnią historię Zakładów 

Mechanicznych „BUMAR-ŁABĘDY” S.A. 

przez pryzmat kolejnych wdrażanych 

w nich do produkcji wyrobów, 

przede wszystkim czołgów średnich 

i podstawowych oraz pojazdów wsparcia 

działań na ich bazie, a także ciągników 

gąsienicowych. Obecnie 

skoncentrujemy się na aspektach 

jedynie zasygnalizowanych w tamtym 

tekście, a więc dniu dzisiejszym 

zakładów z Łabęd i aktualnie 

realizowanych przez nie 

przedsięwzięciach wynikających 

z umów podpisanych 

z Ministerstwem Obrony Narodowej 

w ostatnich latach. 

Fotografie w artykule: ZM „BUMAR-ŁABĘDY”, 

Andrzej Kiński, MON/18. Dywizja Zmechanizowana, 

MON/19. Lubelska Brygada Zmechanizowana. 

Zakłady Mechaniczne 

BUMAR-ŁABĘDY w roku 70-lecia 

Ostatnie wyprodukowane od podstaw 

seryjne ciężkie pojazdy gąsienicowe 

powstały w Zakładach Mechanicznych 

„BUMAR-ŁABĘDY” S.A. jeszcze w poprzedniej dekadzie, 

co bynajmniej nie oznacza, że cierpią 

one na brak pracy. Oczywiście, każdy producent 

dąży do wdrożenia zupełnie nowych wyrobów, 

ale pamiętać należy, że dziś, w okresie pokoju, 

równie ważną sferą działalności firm zbrojeniowych 

jest kompleksowe wsparcie eksploatacji 

sprzętu własnego wojska, a także analogiczne 

zlecenia realizowane dla kontrahentów zagranicznych. 

Właśnie tego typu usługi są przedmiotem 

działalności zakładów w ostatnich latach, 

a wśród kluczowych przedsięwzięć 

realizowanych na rzecz Sił Zbrojnych RP wymienić 

należy: przywrócenie sprawności i modernizację 

do standardu Leopard 2PL/PLM1 142 czołgów 

podstawowych Leopard 2A4 (program 

rozpoczęty w 2015 r.); remonty i modyfikację 

czołgów T-72M/M1 do standardu T-72M1R (program 

rozpoczęty w 2019 r.); remonty główne 

i konserwacyjne czołgów podstawowych PT-91 

(projekt zrealizowany w latach 2018–2020); remonty 

główne i konserwacyjne wozów zabezpieczenia 

technicznego WZT-2 i WZT-3M (projekt 

rozpoczęty w 2019 r.). 

❚ Modernizacja i przywrócenie sprawności 

czołgów Leopard 2A4 

Zagadnienia związane z programem przeglądów 

do poziomu F6, przywrócenia pełnej 

sprawności i modernizacji czołgów Leopard 2A4 

do standardu Leopard 2PL/PLM1 były już wielokrotnie 

szczegółowo omawiane na łamach 

„Wojska i Techniki” (m.in. 1/2016, 3/2016, 3/2017, 

9/2019), zatem przedmiotem naszego zainteresowania 

będą działania zrealizowane w ramach 

niego w Zakładach Mechanicznych „BUMAR-ŁA- 

BĘDY” S.A. na przestrzeni lat 2020–2021. Przypomnijmy 

jedynie, że prace prowadzone są 

przez konsorcjum, w skład którego wchodzą 

Polska Grupa Zbrojeniowa S.A. i Zakłady Mechaniczne 

„BUMAR-ŁABĘDY” S.A., partnerem strategicznym 

jest niemiecka firma Rheinmetall 

Landsysteme GmbH (umowa z nią została zawarta 

18 lutego 2016 r.), zaś poddostawcami 

szereg polskich, przede wszystkich skupionych 


www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

Wizja podwozia kołowego transportera opancerzonego Rosomak-L w widoku ogólnym z boku. Zwracają uwagę nowy, całkowicie automatycznie rozkładany, jednoczęściowy 

falochron, a także zmodyfikowana konstrukcja włazu kierowcy. 


Pojazdy na platformie kołowego 

transportera opancerzonego Rosomak 

już od ponad 15 lat służą w Siłach 

Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej 

i zyskały w tym czasie opinię jednego 

z najbardziej uniwersalnych, udanych, 

a zarazem lubianych przez członków 

załóg i techników, wozów bojowych 

ostatniego ćwierćwiecza. Dostawy 

nowych Rosomaków wciąż trwają 

i można założyć, że będą kontynuowane 

co najmniej przez kolejną dekadę. 

Niemniej wymagania stawiane przed 

nowymi wersjami Rosomaka przez 

Zamawiającego, a także postęp 

techniczny i technologiczny 

na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat, 

skłaniają do uruchomienia produkcji 

pojazdu zmodernizowanego 

bądź nawet nowego, a także 

wydłużenia okresu eksploatacji 

już znajdujących się w linii wozów 

i zastosowania w ich przypadku 

zabiegów modernizacyjnych 

w zakresie uzgodnionym 

z użytkownikami pojazdów. 

Ilustracje w artykule: Rosomak, 

Huta Stalowa Wola. 

Rosomak MLU – możliwe drogi 

modernizacji polskiego KTO 

MLU (Mid-Life Upgrade, pol. modernizacja 

w połowie cyklu życia) to pojęcie 

w ostatnim okresie szeroko stosowane 

przez siły zbrojne i przemysły obronne 

większości rozwiniętych państw świata. 

W Polsce wojsko posługiwało się dotąd określeniami 

modernizacja i modyfikacja, ale MLU 

w ujęciu praktycznym może być zarówno modyfikacją, 

jak i modernizacją, stąd należy je 

rozpatrywać w szerszym kontekście niż jedynie 

technicznym. 

Należące do Polskiej Grupy Zbrojeniowej 

S.A. zakłady Rosomak S.A. z Siemianowic Śląskich, 

producent pojazdów na platformie kołowego 

transportera opancerzonego (KTO) Rosomak, 

od kilku lat prowadzą z Ministerstwem 

Obrony Narodowej konsultacje dotyczące modyfikacji 

i modernizacji pojazdu, w zakresie który 

można zaliczyć do MLU (powstały nawet 

wstępne wymagania taktyczno-techniczne), 

a obecnie przygotowały własną koncepcję szerzej 

zakrojonego programu MLU. Podkreślmy, 

jest to inicjatywa przemysłu, która zostanie zaprezentowana 

resortowi obrony po ostatecznym 

opracowaniu. 

Rozwiązania techniczne składające się na 

MLU ewoluowały i nadal ewoluują z uwagi na 

postęp techniczny, zmiany w łańcuchu dostaw, 

wdrożenia w już zrealizowanych nowych 

wersjach pojazdu, a także zmieniające 

się potrzeby resortu obrony. Ważnym aspektem 

jest szeroko rozumiany perspektywiczny 

program produkcji, w którym powinny się 

znaleźć i modernizacje dostarczonych na 

przestrzeni kilkunastu lat KTO, i produkcja nowych 

pojazdów rodziny Rosomak. Zgodnie 

z intencją Rosomak S.A. nowe rozwiązania 

techniczne byłyby stosowane niezależnie od 

tego czy chodziłoby o pojazd poddawany 

adaptacji – przebudowie do nowej wersji specjalnej 

z wozu bazowego lub w trakcie modernizacji 

i dostosowania do zabudowy nowego 

wyposażenia (program Rosomak-BMS, 

KTO-Spike), czy pochodzący z nowej produkcji, 

aczkolwiek zakres wdrażanych nowych rozwiązań 

byłby z pewnością większy w przypadku 

nowych KTO. 

Obecnie Rosomak S.A. pracuje nad przygotowaniem 

szczegółowej oferty technicznej, 

obejmującej modernizację już wyprodukowanych 

podwozi KTO w zakresie podstawowym 

i rozszerzonym, a także produkcję nowych pojazdów 

o znacząco zmienionych (poprawionych) 

parametrach. W każdym z wariantów 

zostaną wykorzystane rozwiązania techniczne 

składające się na MLU, oczywiście w stosownym 

zakresie konfiguracyjnym. Spółka jest 

obecnie gotowa także do uruchomienia produkcji 

całkowicie nowych pojazdów o dopuszczalnej 

masie całkowitej (DMC) 32 t 

w oparciu o licencję na pojazd AMV XP (XP L) 

8×8, ale ten aspekt wykracza poza obszar 

przewidywanych modernizacji MLU, chociażby 

ze względu na konieczność wdrożenia 

w zakładach zupełnie nowych rozwiązań 

technologicznych i poważniejszej modernizacji 

oprzyrządowania produkcyjnego (szerzej 

w WiT 10/2019). 


www.zbiam.pl

Broń przeciwpancerna 

W czasie czerwcowych strzelań zużyto sześć pocisków FGM-148F. Każdy był odpalany przez innego instruktora WOT. 

Szkolenie obsług zestawów 

przeciwpancernych Javelin w Polsce 

Łukasz Pacholski 

Przeprowadzone 16 i 17 czerwca 

przez żołnierzy Wojsk Obrony 

Terytorialnej na poligonie w Toruniu 

pierwsze strzelania z zestawów 

rakietowych Javelin, z wykorzystaniem 

przeciwpancernych pocisków 

kierowanych FGM-148F, były 

ukoronowaniem procesu szkolenia 

pierwszej grupy instruktorów, którzy 

swoją teoretyczną i praktyczną wiedzę 

będą przekazywać kolejnym obsługom 

tej nowej w Siłach Zbrojnych RP broni. 

Zgodnie z zapowiedzią z poprzedniego 

numeru „Wojska i Techniki”, obecnie 

skupimy się właśnie na procesie 

i specyfice szkolenia obsług Javelinów, 

które odbywa się w toruńskim Centrum 

Szkolenia Wojsk Obrony Terytorialnej. 

Fotografie w artykule: Łukasz Pacholski, 

Wojska Obrony Terytorialnej. 

Dzięki uprzejmości Dowództwa Wojsk 

Obrony Terytorialnej i Centrum Szkolenia 

WOT w Toruniu nasz wysłannik miał możliwość 

zapoznania się z wyposażeniem dydaktycznym 

oraz systemem szkolenia obsług przeciwpancernych 

zestawów rakietowych Javelin z pociskami 

FGM-148F. Głównym zadaniem CS WOT jest szkolenie 

instruktorów, którzy później swoją wiedzę 

przekażą operatorom w poszczególnych jednostkach. 

Obok zapoznania się ze specyfiką działania 

zestawu, szkolenie obejmuje także naukę 

użycia uzbrojenia tej klasy w ugrupowaniu bojowym 

i różnych środowiskach walki, z którymi 

mogą zmierzyć się w przyszłości żołnierze WOT. 

Jest to ważne z wielu powodów, bo zgodnie 

z budowaną koncepcją, w brygadach WOT mają 

zostać utworzone wyspecjalizowane Grupy 

Niszczycieli Czołgów – obok zestawów Javelin 

mające dysponować też systemem amunicji 

krążącej Warmate produkcji Grupy WB, 12,7 mm 

wielkokalibrowymi karabinami wyborowymi Tor 

z Zakładów Mechanicznych Tarnów S.A., a także, 

niewybranymi jeszcze, rakietowymi pociskami 

przeciwpancernymi dalekiego zasięgu i ręcznymi 

granatnikami przeciwpancernymi. 

Dotychczas w Toruniu zrealizowano jeden 

kurs szkolenia instruktorów, który trwał od lutego 

do czerwca tego roku. W trzyetapowym programie 

uczestniczyło ok. 60 żołnierzy, obok 

operatorów byli to również specjaliści w zakresie 

obsługi technicznej i logistyki. Był to zarazem 

jedyny kurs, w którym szkolącymi byli przedstawiciele 

dostawców sprzętu (zgodnie z zapisami 

międzyrządowej umowy w ramach programu 

Foreign Military Sales określającej warunki zakupu 

zestawów Ministerstwo Obrony Narodowej 

wykupiło także taką usługę szkolenia). Sprzęt 

szkolno-treningowy, niezbędny do szkolenia, 

a więc stacjonarne trenażery EPBST (Enhanced 

Producibility Basic Skills Trainer, łącznie zamówiono 

osiem) i makiety gabarytowo-masowe 

kontenerów transportowo-startowych z pociskami 

MSR (Missile Simulation Rounds, zamówiono 

17), zaczął trafiać do Torunia na początku 

tego roku. W kolejnych miesiącach dostawy objęły 

dodatkowo bojowe pociski FGM-148F wraz z wyrzutniami 

CLU (Command Launch Unit) oraz 

sprzęt obsługowo-diagnostyczny. Pozwoliło to na 

realizację szkolenia zgodnie z harmonogramem, 

a także przeprowadzenie wspomnianego strzelania 

– co ważne, w ramach działań praktycznych 

odpalenia wykonało sześciu instruktorów (w tym 

czterech służących w CS WOT). Ponieważ było to 

pierwsze takie wydarzenie z udziałem żołnierzy 

Wojska Polskiego, jak również debiut pocisku wersji 

FGM-148F w rękach użytkowników eksportowych, 

strzelanie odbyło się z udziałem przedstawicieli 

producenta, którzy rejestrowali i analizowali 

dane spływające z CLU. Jest to normalna procedura, 

bo spółka Javelin JV (utworzona przez korporacje 

Raytheon i Lockheed Martin) systematycznie 

doskonali swój produkt. W czerwcu, obok 

żołnierzy WOT, na toruńskim poligonie strzelania 

z zestawów Javelin, ale z pociskami FGM-148D, realizowali 

także żołnierze brytyjscy – była to więc 

okazja do wymiany doświadczeń. 


www.zbiam.pl

Obrona przeciwlotnicza 

Rosyjskie radary wykrywania i śledzenia 

celów powietrznych – przegląd 

Cz. 2 Stacje zakresu centymetrowego i systemy radiolokacyjne 

Tomasz Szulc 

O ile poprzednia część artykułu była 

poświęcona stacjom radiolokacyjnym 

pasma metrowego i decymetrowego, 

to obecnie skupimy się na przeglądzie 

urządzeń pracujących na wyższych 

zakresach częstotliwości i krótszych 

zakresach długości fali. Omówione 

zostaną także systemy radiolokacyjne, 

składające się ze współpracujących 

radiolokatorów różnych pasm 

i zakresów, jak również bardziej 

nieszablonowe konstrukcyjnie stacje 

wykrywania obiektów powietrznych. 

Fotografie w artykule: Tomasz Szulc, Said Aminow, 

Miroslav Gyűrösi, Ministerstwo Obrony 

Federacji Rosyjskiej, LEMZ. 

W 

przypadku potrzeby dokładnego 

określenia położenia wykrytego celu 

uzasadnione jest zastosowanie radarów 

zakresu centymetrowego (długość fali od 

100 do 10 mm, czyli częstotliwości od 2 do 27 GHz, 

pasma S, C, X, Ku, K). Są precyzyjne, mają mniejsze 

anteny, ale także mniejszy zasięg od metrowych 

i decymetrowych. Dlatego często stosuje 

się je do wykrywania celów niskolecących, które 

pojawiają się nad horyzontem relatywnie późno, 

czyli w niewielkiej odległości od radaru. Na 

dodatek szybkie i precyzyjne ich zlokalizowanie 

ułatwia skuteczne użycie wobec nich uzbrojenia 

przeciwlotniczego. 

Sukcesy w zastosowaniu do wykrywania celów 

powietrznych stacji radiolokacyjnych zakresu centymetrowego, 

opracowanych do rakietowych systemów 

przeciwlotniczych (np. 9S18M systemu 

Buk i 9S15 do S-300W) przyspieszyły w ZSRR prace 

nad podobnymi, ale wyspecjalizowanymi radarami 

kontroli przestrzeni powietrznej. 

System radiolokacyjny Niebo-M. Na pierwszym planie stacja zakresu metrowego, w głębi – antena stacji 

zakresu decymetrowego. 

❘ Gamma-S1 

Trójwspółrzędna stacja Gamma-S1 (64Ł6), opracowana 

przez moskiewski WNIIRT, ma ścianową 

antenę z wiązką skanującą elektronicznie 

w płaszczyźnie pionowej i mechanicznie (przez 

obrót z prędkością 6 obr./min) w poziomie. Antena 

jest podzielona na sekcje nadawczą i odbiorczą, 

które różnią się od siebie rozmiarami. Sygnał 

jest generowany przez wielowiązkowy, szerokopasmowy 

klistron (lampa próżniowa). Maksymalny 

zasięg wynosi 300 km, kąty elewacji wiązki od 

2 do 30°. Maksymalny błąd określania odległości 

to 50 m, azymutu i elewacji 15', wysokości lotu 

celu 400 m. Współczynnik tłumienia ech stałych 

wynosi 45 dB. Rozdzielczość w odległości to 250 m, 

a w azymucie 1,4°. Stacja może śledzić do 200 tras 

celów. Czas jej rozwijania wynosi do 25 min, 

a rozruchu maks. 5 min. 

Prototyp Gammy-S1 trafił do próbnej eksploatacji 

w 1999 r., a od 2003 r. produkcja seryjna 

stacji jest realizowana przez Muromską Fabrykę 

Radiowej Aparatury Pomiarowej. Gamma-S1 to 

dość rozbudowana konstrukcja, której aparatura 

i wyposażenie transportowane są na trzech 

trzyosiowych ciężarówkach, a dodatkowo 

w skład podsystemu zasilania wchodzą dwie 

dwuosiowe przyczepy z generatorami 99Ch6. 

Początkowo jako podwozia wykorzystywano 

samochody KrAZ-260 produkcji ukraińskiej, ale 

z czasem zastąpiono je rosyjskimi nośnikami 

BAZ-6909-015 w układzie 6×6. 

Kompletacja stacji odbywa się w niezbyt 

szybkim tempie, np. w 2012 r. zbudowano tylko 

dwa takie radary. 

W 2015 r. ujawniono zmodernizowany radar 

64Ł6M Gamma-S1M. Znacząco, bo do 45° 

zwiększono maksymalny kąt elewacji wiązki, 

maksymalną wysokość wykrywanych celów 

zwiększono z 30 do 40 km, maksymalna prędkość 

lotu śledzonych celów wynosi 7200 km/h, 

współczynnik tłumienia ech stałych wzrósł do 

50 dB. Określono też bardziej realistyczne 

wskaźniki dokładności: maksymalny błąd wyznaczania 

odległości 100 m, wysokości lotu 700 m. 

Czas uruchamiania stacji skrócono do 3 min. 

❘ Podlot-K1 

W 2015 r. po raz pierwszy zaprezentowano publicznie 

radar do wykrywania celów niskolecących 

48Ja6-K1 Podlot-K1, opracowany przez 

WNIIRT. Jest to trójwspółrzędna stacja pracująca 

w zakresie centymetrowym (pasmo S), której 

aparatura wykorzystuje wyłącznie elementy 

półprzewodnikowe, wyposażona jest w obrotowy 

zespół anten, umieszczony na składanym 

automatycznie maszcie. Główna antena jest 

złożona z trzech modułów, poniżej została zamontowana 

antena interrogatora systemu 

identyfikacji bojowej „swój–obcy”. „Plecy w plecy” 

z tą anteną zamontowano kolejną, przeznaczoną 

do wykrywania celów lecących tuż nad 

ziemią (np. śmigłowców). Z prawej strony anteny 

głównej znajduje się jeszcze jeden moduł 

antenowy, którego przeznaczenie nie jest jasne. 

Być może jest to antena pasywna, służąca do 

wykrywania źródeł zakłóceń. 

Stacja wykrywa „typowe” cele niskolecące 

z odległości 200 km, a maksymalna wysokość 

lotu wykrywanych obiektów to 9 km. Zakres 

przeszukiwania w elewacji wynosi od −2 do 25°, 

maksymalna prędkość celów to 4400 km/h, 


www.zbiam.pl

Broń strzelecka 

Przemysław Juraszek 

W połowie czerwca ujawniono 

interesującą informację związaną 

z amerykańskim programem Next 

Generation Squad Weapon (NGSW), 

mającym wyłonić następcę karabinków 

automatycznych M4A1 i zespołowej 

broni wsparcia M249 SAW (FN Minimi) 

zasilanych amunicją pośrednią. Początki 

programu sięgają co najmniej 2016 r., 

ale większe zainteresowanie nim 

pojawiło się trzy lata temu. 

Fotografie w artykule: True Velocity, SIG Sauer, 

Textron Systems. 

Mianowicie firma True Velocity, będąca 

jednym z konkurujących podmiotów 

(w partnerstwie z Berettą i LoneStar 

Future Weapons, które zastąpiło General Dynamics 

Ordnance) zaprezentowała możliwość 

adaptacji istniejących konstrukcji zasilanych nabojem 

karabinowym 7,62×51 mm NATO do 

swojego naboju 6.8 TVCM (6,8×51 mm), wykorzystującego 

pocisk 6,8 mm o masie 8,75 g (135 gr), 

połączony z nową łuską, aczkolwiek będącą pochodną 

zastosowanej w naboju 7,62×51 mm 

Nowy nabój 6.8 TVCM, jak widać na zdjęciu, ma długość identyczną jak klasyczny 7,62×51 mm NATO i poza 

znacznie lepszymi osiągami, jest też o 30% lżejszy. 

SIG Sauer oferuje w postępowaniu duet klasycznego karabinka automatycznego i zespołowej broni wsparcia 

zasilanej z taśmy. 

Ze względu na konieczność zastosowania dłuższej lufy do uzyskania optymalnych osiągów przy naboju 6.8 TVCM, do 

przetargu wystawiono karabinek oznaczony RM227, powstały w ramach współpracy LoneStar Future Weapons i Beretty. 

Nowe spotyka stare 

NATO. Wszyscy uczestniczący w programie muszą 

przedstawić rozwiązania oparte na nowym 

pocisku, zdolne do pokonywania indywidualnych 

osłon balistycznych na dystansach nawet 

600 m. Aktualnie używane naboje 5,56×45 mm 

NATO charakteryzują się zbyt małą masą pocisku 

(62 gr), a karabinowa amunicja 7,62×51 mm 

NATO wykorzystuje znacznie cięższe pociski 

(M80 – 147 gr lub M118LR – 175 gr, używane 

przez strzelców wyborowych) i ma zbyt słaby 

ładunek miotający. Z tego względu pociski stosowane 

w amunicji 7,62×51 mm NATO osiągają 

pomiędzy 800÷900 m/s (zależnie od zastosowanego 

pocisku). Amerykanie uznali, że najlepszym 

rozwiązaniem będzie wykorzystanie pocisku 

kalibru 6,8 mm, który miałby uzyskiwać 

prędkość początkową w zakresie 920÷1066 m/s. 

True Velocity zastosowało w swojej koncepcji 

amunicji polimerową łuskę pozbawioną charakterystycznej 

szyjki z metalową wkładką. Powodem 

usunięcia szyjki jest uproszczenie i wzmocnienie 

konstrukcji. Metalowa wkładka jest 

z kolei niezbędna, ponieważ dotychczas nikt nie 

zaprojektował łuski z polimerową kryzą zdolną 

przetrwać ekstrakcję. 

Alternatywne podejścia w programie oferuje 

SIG Sauer, proponując łuskę ze stopu składającego 

się z mosiądzu i innych materiałów, mogącą 

wytrzymać znacznie wyższe ciśnienie gazów. 

Efektem jest spełnianie założonych osiągów już 

w przypadku bardzo poręcznej klasycznej konstrukcji 

z 13-calową (330 mm) lufą, co pokazał 

SIG karabinkiem MCX Spear. Propozycja SIG Sauera 

jest też najbardziej zbliżona koncepcyjnie do 

aktualnie stosowanego duetu karabinków automatycznych 

M4A1 i zespołowej broni wsparcia 

M249 SAW (FN Minimi). Obejmuje karabinek 

NGSW-R z ergonomią karabinków systemu AR-15 

i NGSW-AR zasilany z taśmy nabojowej przy 

o 40% zredukowanej masie względem aktualnie 

wykorzystywanego M249 SAW (FN Minimi). Takie 

rozwiązanie byłoby najprostsze do wprowadzenia 

pod względem szkoleniowym. 

Trzecią opcją jest najbardziej rewolucyjna 

koncepcja teamu Textron Systems z niemieckim 

Heckler & Kochem, wykorzystująca amunicję teleskopową, 

opracowaną przy współpracy z Olin 

Winchester. Z plusów należy wspomnieć, że polimerowa 

amunicja teleskopowa jest najbardziej 

kompaktowa i najlżejsza spośród wszystkich 


www.zbiam.pl

Technika wojskowa 


Amunicję termobaryczną od klasycznych 

ładunków burzących wyróżnia sposób 

oddziaływania na cel – generuje ona 

podczas detonacji falę uderzeniową 

o niższej amplitudzie nadciśnienia, 

ale o znacznie dłuższym czasie trwania 

w porównaniu do wybuchu skupionego 

ładunku klasycznego kruszącego 

materiału wybuchowego. Wytwarza 

także wysoką temperaturę na dość 

dużym obszarze. Dzieje się tak z powodu 

rozprzestrzenienia stałych mieszanin 

wybuchowych w powietrzu 

i wykorzystaniu w procesie ich spalania 

tlenu atmosferycznego (tzw. 

przestrzenne materiały wybuchowe). 

Charakterystyka oddziaływania 

zapewnia amunicji termobarycznej 

wysoką efektywność niszczenia 

budynków i umocnień, a także rażenia 

siły żywej. Kilka lat temu podjęto wysiłki, 

aby również w naszym kraju opracować 

i uruchomić produkcję termobarycznych 

mieszanin wybuchowych. 

Ilustracje w artykule ZCh „NITRO-CHEM” S.A. 

W 

należących do Polskiej Grupy Zbrojeniowej 

S.A., Zakładach Chemicznych 

„NITRO-CHEM” S.A. z Bydgoszczy trwają 

przygotowania do wdrożenia produkcji termobarycznej 

kompozycji wybuchowej TBX-NW i kończy 

się opracowanie demonstratora środka bojowego 

wykorzystującego tę kompozycję – ręcznego 

granatu termobarycznego RG-NW. Jest on obecnie 

w fazie badań dynamicznych. 

W Zakładach Chemicznych „NITRO-CHEM” S.A. w Bydgoszczy trwają przygotowania do wdrożenia produkcji 

termobarycznej kompozycji wybuchowej TBX-NW i kończy się opracowywanie demonstratora środka 

bojowego wykorzystującego tę kompozycję – ręcznego granatu termobarycznego RG-NW. Jest on obecnie 

w fazie badań dynamicznych. 

RG-NW – demonstrator nowej 

polskiej kompozycji TBX 

❚ Na początek nieco teorii 

Klasyczna amunicja oddziałuje na siłę żywą, powodując 

cztery rodzaje obrażeń: od tzw. Powietrznej 

Fali Uderzeniowej (PFU) i podmuchowej 

(uszkodzenia organów zawierających 

przestrzenie gazowe, głównie płuca, jelita, zatoki, 

uszy, tzw. typ I), od odłamków (rany związane 

z penetracją i rozerwaniem tkanek, tzw. typ II), 

od ruchu mas powietrza powodujących uderzenia 

ofiar przedmiotami i ofiar o przedmioty 

(w tym zmiażdżenia, rany tępe, złamania, tzw. 

typ III) oraz od ciepła i produktów wybuchu 

(oparzenia i zatrucia, tzw. typ IV). Najpopularniejsza 

amunicja odłamkowo-burząca wywołuje 

głównie obrażenia typu II, podczas gdy amunicja 

termobaryczna typów I i IV. 

Amunicję dzieli się też pod względem działania 

na: odłamkową i burzącą oraz odłamkowo-burzącą. 

Pierwotnie przypisywano tym typom konkretne 

cele, tj. unieszkodliwianie siły żywej i niszczenie 

budowli oraz, łącznie, siły żywej i budowli czy nieopancerzonych 

bądź lekko opancerzonych pojazdów. 

W przypadku amunicji termobarycznej należy 

ją klasyfikować jako burzącą, bowiem działanie 

odłamkowe w jej przypadku nie występuje. Natomiast 

przeznaczaniem tej amunicji jest unieszkodliwianie 

siły żywej i niszczenie budowli, a zatem 

pod tym względem przypomina amunicję odłamkowo-burzącą. 

Efektywność niszczenia budowli 

jest jednak znacznie wyższa, a zużycie amunicji 

termobarycznej w tym celu, zależnie od warunków, 

spada dwu–czterokrotnie względem amunicji 

odłamkowo-burzącej. Gdyż w przypadku amunicji 

burzącej detonuje ładunek skupiony, zaś 

w przypadku amunicji termobarycznej mamy do 

czynienia z wybuchem w znacznej objętości 

chmury paliwa i powietrza wewnątrz budowli. 

Można to porównać do wybuchu gazu propan- 

-butan w domku jednorodzinnym – zazwyczaj 

jego konstrukcja ulega całkowitemu zawaleniu. 

Trudno osiągnąć taki sam efekt ładunkiem skupionym 

TNT o masie równej masie gazu. 

Warto też zastanowić się, czy amunicja termobaryczna 

może niszczyć opancerzone wozy bojowe? 

Oczywiście, tak! Głowica wprowadzona do 

wnętrza może zniszczyć dowolny pojazd, nawet 

czołg. Natomiast z zewnątrz, tylko lekko opancerzone 

pojazdy – i to pod pewnymi warunkami – 

– mogą być skutecznie rażone. Demonstrator 

nowej polskiej kompozycji termobarycznej – 

– ręczny granat RG-NW elaborowany kompozycją 

TBX-NW, o którym dalej, zachowuje zdolność 

do rażenia lekko opancerzonych pojazdów. Przekonuje 

o tym wynik przeprowadzonego testu: 

płyta ze stali St3S o grubości 10 mm została przebita 

przez ustawiony na niej granat. 

Na przestrzeni dekad stosowania amunicji 

odłamkowo-burzącej rozpowszechniły się liczne 

metody ochrony siły żywej przed skutkami jej 

działania – od klasycznych, tj. okopów i innych 

umocnień polowych, hełmów, po nowocześniejsze 

jak kamizelki, przyłbice, a nawet ubiory chroniące 

kończyny górne i dolne przed odłamkami. 

Istnieje zatem zagrożenie, że coraz powszechniejsze 

użycie rozbudowanych osłon balistycznych 

przez żołnierzy uczyni w przyszłości stosowanie 

klasycznej amunicji rażącej odłamkami mało efektywnym, 

a możliwe, że nawet bezcelowym. 

Nie należy jednak zapominać, że indywidualne 

osłony balistyczne mają swoje ograniczenia związane 

z energią kinetyczną zatrzymywanych 

odłamków. Oznacza to, że utrata efektywności 

w rażeniu siły żywej w mniejszym stopniu dotknie 

pocisków artyleryjskich większych kalibrów 

i bomb lotniczych wytwarzających ciężkie odłamki, 

zaś w większym stopniu granatów ręcznych, 

pocisków do granatników i pocisków artyleryjskich 

(moździerzowych) mniejszych kalibrów, wytwarzających 

podczas fragmentacji lżejsze odłamki. 

W obszarze „dużych” głowic bojowych ładunek 

termobaryczny również przejawia zalety. Ciężkie 

odłamki klasycznych głowic potrafią lecieć daleko 

i nierzadko dalej niż obejmuje obszar celu, powodując 

często przypadkowe ofiary i zniszczenia 

uboczne, tzw. collateral damage, na uniknięcie 

czego pozwoliłby ładunek termobaryczny. Ponadto 

obszar rażenia odłamkami ma kształt ściśle zależny 

od kąta upadku oraz kształtu pocisku i jest 

generalnie osiowy, a nie środkowo-symetryczny. 

Ma również strefy martwe, zaś część z potencjału 

głowicy marnuje się na odłamki lecące pod 

ostrym kątem w górę, które omijają cel i te, które 

natychmiast po wytworzeniu wbijają się w podłoże. 

Głowice termobaryczne są wolne od tych wad, 


www.zbiam.pl

Technika wojskowa 

Złącza obrotowe determinują sprawne działanie wielu rodzajów sprzętu wojskowego, w tym najbardziej skomplikowanych urządzeń. Anteny radarowe są najlepszym przykładem 

zastosowania złącz obrotowych. Przekazują one różnorodne sygnały (elektryczne, mikrofalowe, światłowodowe) i media (ciecze lub gazy chłodzące). 

Złącza obrotowe do sprzętu 

wojskowego i obserwacyjnego 

Marek Wachowski 

Coraz większy udział oraz znaczenie 

urządzeń elektronicznych i elektrycznych 

w sprzęcie wojskowym wywołuje 

konieczność ciągłej transmisji sygnałów 

elektrycznych oraz innych mediów 

operacyjnych pomiędzy dwoma 

niezależnie obracającymi się zespołami 

funkcjonalnymi w różnych systemach. 

To przenoszenie sygnałów dokonywane 

jest poprzez złącza obrotowe 

(ang. rotary joints lub slip rings). 

Fotografie w artykule Kraus Elektrotechnik. 

Wielokanałowe złącze obrotowe ze zdemontowaną 

pokrywą rewizyjną. 

Złącza obrotowe mają w zależności od zastosowania 

nawet do ponad 100 torów 

transmisji elektrycznych, do kilku torów 

transmisji płynów lub gazów, tory transmisji sygnałów 

światłowodowych itp. W większości zastosowań 

transmisja (elektryczna) odbywa się 

między statorem i rotorem złącza. Nie ma uniwersalnych 

złącz obrotowych dostosowanych 

do wielu zastosowań, dobiera się je i projektuje 

indywidualnie do każdego bardziej skomplikowanego 

urządzenia. W artykule zostanie przedstawiona 

technika złącz obrotowych w oparciu 

o rozwiązania firmy Kraus Elektrotechnik – Walter 

Kraus GmbH z Augsburga w Republice Federalnej 

Niemiec, która jest uznanym producentem 

tych zespołów od ponad 60 lat. Ścisła 

współpraca producenta z odbiorcami ma miejsce 

przez cały proces tworzenia złącza: od etapu 

koncepcji, poprzez projektowanie, zatwierdzenie 

do wdrożenia gotowego złącza 

obrotowego w wyrobie użytkownika, jego produkcję 

i w końcu obsługę serwisową w cyklu 

jego użytkowania. 

Takie indywidualne podejście do wykonania 

złącza obrotowego – od pierwszej konsultacji 

dotyczącej projektu, do wysokoprecyzyjnej 

produkcji i montażu, jest szczególnie istotne 

w przypadku sprzętu wojskowego i obserwacyjnego. 

Rozwiązania firmy stosowane w złączach 

obrotowych łączą w sobie szeroki zakres 

metod przesyłu prądu elektrycznego i danych 

zarówno w postaci sygnałów elektrycznych, jak 

i optycznych oraz innych mediów. Firma oferuje 

ściśle dostosowane do wymagań odbiorców 

wojskowych i instytucjonalnych złącza obrotowe 

przeznaczone specjalnie do zastosowań 

lądowych, morskich i powietrznych, tworząc 


www.zbiam.pl

Samoloty bojowe 

Makieta funkcjonalna LTS w całej okazałości. W przypadku jednosilnikowych myśliwców główny problem polega na zapewnieniu wystarczająco dużej objętości płatowca, przede 

wszystkim na paliwo. W przypadku samolotów najnowszej generacji zadanie to utrudnia potrzeba wygospodarowania miejsca także na komory uzbrojenia. A to wszystko z możliwie 

małym uszczerbkiem dla aerodynamiki płatowca. 

LTS Checkmate – gwiazda MAKS 2021 

Adam M. Maciejewski 

Tegoroczny Międzynarodowy 

Salon Lotniczo-Kosmiczny MAKS, 

który odbył się między 20 a 25 lipca 

w podmoskiewskim Porcie lotniczym 

Żukowskij, miał w zasadzie tylko 

jedną gwiazdę. Jej medialny blask 

przyćmił całą resztę, wśród której 

także nowości nie brakowało, 

nierzadko bardzo ciekawych, 

choć nie zawsze militarnych. 

Niemniej ujawnienie rosyjskiego 








inaugurację MAKS 2021. 

Fotografie w artykule Miroslav Gyűrösi, 

chyba, że zaznaczono inaczej. 

Światowa premiera programu nowego 

myśliwca odbyła się pierwszego dnia salonu, 

była obliczona na „wielki show” i takim 

też była, a wzięli w niej udział prezydent 

Federacji Rosyjskiej Władimir Putin oraz licznie 

przybyli członkowie wojskowych delegacji zagranicznych. 

Nie mniej ważnych, a może nawet 

ważniejszych, bo wśród nich upatruje się potencjalnych 

nabywców nowego samolotu. Na 

portalu zbiam.pl zamieściliśmy relację „na gorąco” 

po zaprezentowaniu nowego myśliwca, 

obecnie jest możliwe napisanie czegoś więcej, 

biorąc pod uwagę nowe informacje, jakie pojawiły 

się po 20 lipca. 

❚ LTS jako program 

Na początku uporządkujmy kwestię nazwy nowego 

myśliwca, w tytule artykułu nazwanego LTS 

Checkmate. We wspomnianej relacji na zbiam.pl 

pisaliśmy o tym samolocie jako o „75”. Niebezpodstawnie, 

gdyż jak okazało się, nie chodziło wyłącznie 

o numer na kadłubie. The Checkmate to promocyjna 

eksportowa nazwa handlowa, którą 

chcą się posługiwać za granicą Zjednoczona 

Korporacja Lotnicza (OAK, Objediniennaja awiastroitielnaja 

korporacyja) i korporacja Rostiech. 

W Rosji obydwie firmy używają nazwy LTS 

Checkmate (LTS, Legkij takticzeskij samolet, pol. 

lekki samolot taktyczny, wewnętrzna przemysłowa 

nazwa programu), a za nimi część rosyjskich 

mediów. Pozostawała jeszcze zagadka 

numeru 75 na płatowcu (i w numerze rejestracyjnym). 

Wówczas intuicja nas nie zawiodła. 

Sprawę wyjaśnił zastępca głównego konstruktora 

samolotu Aleksiej Bułatow, cytowany przez 

agencję informacyjną RIA Nowosti. Otóż chciano 

nawiązać do oznaczenia Su-57, ze względu na pomyślny 

przebieg jego rozwoju, więc sięgnięto po 

anagram numeru 57. Bułatow dodał, że postulują, 

aby seryjnego LTS oznaczyć właśnie Su-75. Natomiast 

nigdzie dotąd nie pojawiła się informacja, 

jaki numer LTS nosi w wewnętrznej nomenklaturze 

biura konstrukcyjnego Suchoja (T-?). 

Należy też odpowiedzieć na pytanie, czym 

był pokazany LTS. Wszystko wskazuje na to, że 

makietą funkcjonalną. Choć podczas prezentacji 

Aleksiej Bułatow utrzymywał, że to egzemplarz 

do naziemnych badań stanowiskowych. 

W Rosji taki płatowiec określa się KNS (Kompleksnyj 

naturnyj stiend). Wygląd płatowca każe 

podchodzić z rezerwą do takiej deklaracji. Ale 

gdy Bułatow mówił, że budowa pierwszego lotnego 

prototypu już trwa, zapewne nie zmyślał, 

biorąc pod uwagę zaprezentowany harmonogram 

(o czym dalej). 

OAK przekazał, że rozwój LTS trwa od niespełna 

roku, na co też należy przymknąć oko. Klarownym 

zwiastunem była depesza agencji informacyjnej 

TASS z 26 maja 2021 r. o tym, że spółka Suchoj bierze 

udział w projektowaniu jednosilnikowego 

naddźwiękowego myśliwca wielozadaniowego 

o masie startowej rzędu 18 t, obniżonej sygnaturze 

radiolokacyjnej, prędkości maksymalnej ponad 

Ma = 2 i współczynniku ciągu do masy ponad 1. 

Wcześniej, bo w grudniu 2020 r., pojawiła się 

w mediach przypadkowa fotografia (opublikowana 

przez ekonomiczny portal RBK), pokazująca 

wicepremiera Jurija Borisowa, odpowiedzialnego 


www.zbiam.pl

Samoloty bojowe 

Para samolotów Mirage 2000D renové z dywizjonu ECE 1/30 Côte d'Argent. Z prawej maszyna o numerze 639 z podwieszonym zasobnikiem celowniczym Damoclès. 

Mirage 2000D RMV – najważniejsza 

modernizacja Armée de l’air cz. 1 

Marek Łaz 

Będące wołami roboczymi francuskiego 

lotnictwa wojskowego, samoloty 

wielozadaniowe Dassault Aviation 

Mirage 2000D uczestniczą w wielu 

operacjach bojowych poza terytorium 

Francji i sprawdzają się w nich 

doskonale. Zmiany jakościowe 

w strukturach Armée de l’air 

po zakończeniu służby przez 

Mirage 2000N (2018 r.) i planowanym 

wycofaniu Mirage 2000C (2021 r.) 

oraz Mirage 2000-5F (2025 r.) 

sprawiają, że już niedługo w służbie 

pozostaną wyłącznie typowo 

wielozadaniowe (fr. omni-rôle) 

samoloty bojowe firmy Dassault – 

– Rafale i Mirage 2000D renové. 

Fotografie w artykule: Armée de l’air et de l’espace; 

Armée de l’air et de l’espace/Johan Pipe, EMA; 

Dassault Aviation/Damien Charrit; Patrick Bigel. 

Powojenna historia lotnictwa wojskowego 

Republiki Francuskiej to czas odradzania 

się po II wojnie światowej własnego, niegdyś 

potężnego, przemysłu lotniczego. Mimo 

ogromnych wojennych zniszczeń, już w 1946 r. 

Francja, po oblocie samolotu SE6000 Espadon, 

weszła jako szósta do elitarnej grupy państw, 

które zastosowały silnik odrzutowy do napędu 

maszyny wojskowej. W latach 50. samoloty własnej 

konstrukcji i produkcji znów zaczęły dominować 

w Armée de l’air. W następnych dekadach 

zastępowały je kolejne konstrukcje, w tym 

ponaddźwiękowe, w większości będące dziełem 

firmy Dassault. W latach 70. zaczęto w niej 

prace nad projektem nowego myśliwca, określanego 

jako Delta 1000, potem Delta 2000, 

wreszcie Mirage 2000. Samolot produkowano 

seryjnie w kilku wersjach w latach 1982–2007 

i jest do dziś użytkowany przez Armée de l’air, 

a także siły powietrzne: Indii, Zjednoczonych 

Emiratów Arabskich, Tajwanu, Grecji, Egiptu, Kataru. 

Łącznie powstało 601 maszyn tej rodziny. 

❚ Mirage 2000D – krótka historia 

Ostatnią wersją produkcyjną Mirage 2000 (nie licząc 

modernizacji wersji C – 2000-5) jest wersja 

uderzeniowa Mirage 2000D. Do uzbrojenia weszła 

w 1995 r., a na przestrzeni lat jej zdolności 

bojowe systematycznie rosły dzięki dostosowywaniu 

do przenoszenia ciągle nowocześniejszych 

środków rażenia i wyposażenia nawigacyjno-celowniczego. 

Wciąż wysoka efektywność 

tych maszyn skłoniła francuski resort obrony do 

decyzji o modernizacji Mirage 2000D, pomimo 

dysponowania znacznie nowocześniejszymi Rafale, 

i systematycznego wycofywania z linii innych 

wersji Mirage 2000. 

Na samolotach tej wersji zastosowano zarówno 

szereg wyposażenia z poprzednich odmian 

(B i N), jak też nowe, opracowane w ostatnich 

latach. Również arsenał uzbrojenia obejmuje 

zarówno wcześniej opracowane i powszechnie 

wykorzystywane środki bojowe, a także te, 

które pojawiły się w użyciu już podczas eksploatacji 

maszyn. W stosunku do innych samolotów 

rodziny, wersja D przeszła w toku służby 

bodaj najwięcej modernizacji, a ostatnia z nich, 

zaplanowana w drugiej dekadzie XXI w. oraz aktualnie 

realizowana, sprawia, że wersja uderzeniowa 

Mirage 2000 pozostanie w służbie jeszcze 

w latach 30. i zostanie wycofana ze służby 

w Armée de l’air jako ostatnia z całej rodziny 

samolotów Mirage. 

Pierwszy lot prototypu jednomiejscowego Mirage 

2000 miał miejsce 10 marca 1978 r., a dostawy 

pierwszych egzemplarzy w wersji myśliwskiej C rozpoczęły 

się w 1983 r. Dwumiejscowa wersja szkolno-bojowa 

Mirage 2000B, oblatana 11 października 

1980 r., stała się pierwowzorem specjalistycznych 

odmian – Mirage 2000N (oblot 3 lutego 1983 r.), 

przeznaczonej do przeprowadzania ataków przy 

pomocy bomb nuklearnych AN-52, a potem pocisków 

kierowanych ASMP (potem ASMP-A) z głowicą 

termojądrową, i właśnie Mirage 2000D. 


www.zbiam.pl

Marynarka wojenna 

27 lipca w Gdyni podpisano umowę na budowę i dostawę trzech fregat wielozadaniowych dla Marynarki Wojennej RP. Prototyp ma być gotowy pod koniec obecnej dekady. 

Umowa na Mieczniki podpisana 


27 lipca w PGZ Stoczni Wojennej w Gdyni, 

w obecności ministra obrony narodowej 

Mariusza Błaszczaka, przedstawiciele 

konsorcjum PGZ-Miecznik i Inspektoratu 

Uzbrojenia sygnowali umowę 

na dostawę trzech okrętów nawodnych 

klasy fregata dla Marynarki Wojennej RP. 

W ten sposób rozpoczęto fazę 

przemysłową programu Miecznik, 

która ma – zdaniem Ministerstwa 

Obrony Narodowej – potrwać do 2034 r. 

Szacowana przez resort obrony 

na 8 mld PLN wartość kontraktu 

wskazuje, że będzie to najdroższe 

jednorazowe zamówienie złożone 

w spółkach polskiego przemysłu 

obronnego. 

Fotografie w artykule: Tomasz Grotnik, 

Łukasz Pacholski. 

Program Miecznik jest jednym z priorytetowych 

zadań Ministerstwa Obrony Narodowej 

przeznaczonych do uruchomienia 

w tym roku. W trakcie uroczystości zorganizowanej 

z powodu zawarcia umowy, minister 

Błaszczak stwierdził: Możemy tu dziś w Gdyni podpisać 

umowę, która stanowi zamówienie trzech 

okrętów dla polskiej Marynarki Wojennej. Te okręty 

zostaną wyprodukowane w Polsce, zostaną wyprodukowane 

przez konsorcjum [PGZ-Miecznik, przyp. 

red.]. [...] oczekuję, że proces będzie przebiegał tak 

sprawnie, jak w przypadku niszczycieli min typu Kormoran. 

To jest wizytówka zdolności i możliwości polskiego 

przemysłu zbrojeniowego i jednocześnie pokaz, 

że można w Polsce budować okręty, które są 

bardzo dobrze oceniane przez polskich marynarzy. 

Jego zdaniem każdy Miecznik będzie dysponował 

siłą rażenia, którą można przyrównać do dywizjonu 

ogniowego Morskiej Jednostki Rakietowej, natomiast 

siłę zapewnienia bezpieczeństwa i osłony 

przeciwlotniczej i przeciwrakietowej, do baterii Patriot. 

Przemówienie prezesa zarządu Polskiej Grupy 

Zbrojeniowej S.A. Sebastiana Chwałka było utrzymane 

w równie triumfalnym stylu: Powierzenie 

nam takiego ważnego zadania z punktu widzenia 

bezpieczeństwa państwa, pozwoli na rozwój polskiego 

przemysłu stoczniowego. Pozwoli na przywrócenie 

zdolności, które w tych stoczniach posiadaliśmy 

– budowy okrętów pełnomorskich, 

okrętów wojennych. Będzie to praca dla tysięcy 

polskich pracowników z setek firm, które wejdą 

w skład poddostawców poszczególnych systemów. 

Będą to fregaty uzbrojone w najnowocześniejsze 

środki bojowe. Będziemy mieli się czym 

szczycić nie tylko na Morzu Bałtyckim, ale i oceanach 

świata, oświadczył. 

❚ Losy Miecznika 

Realizacja programu okrętu obrony wybrzeża 

kryptonim Miecznik rozpoczęła się w 2013 r. od 

fazy analityczno-koncepcyjnej (FA-K), którą zainicjował 

Inspektorat Uzbrojenia. Na ówczesnym 

etapie miał to być okręt nawodny klasy 

korweta wielozadaniowa, nieco tylko większy 

od ORP Ślązak (wraz z trójką okrętów obrony wybrzeża 

miano zakupić trzy okręty patrolowe 

z funkcją zwalczania min kryptonim Czapla, mające 

zunifikowane platformy). Postępowanie 

dotyczące pozyskania okrętów uruchomiono 

30 czerwca 2015 r. Przystąpiły do niego zarówno 

firmy i konsorcja krajowe, jak też zagraniczne. 

Niestety, w następnym roku, 28 września MON 

unieważnił postępowanie na Mieczniki i Czaple, 

motywując to koniecznością redefiniowania 

wymagań operacyjnych dla okrętów. 

W 2017 r. gestor zmienił wymagania operacyjne 

dla Mieczników, szczególnie w zakresie kompletacji 

systemu walki, co oznaczało, że MW RP oczekiwała 

pozyskania raczej fregat wielozadaniowych 

niż korwet. Taka idea została też ujęta 

w „Strategicznej Koncepcji Bezpieczeństwa 

Morskiego Rzeczypospolitej Polskiej”, opublikowanej 

przez prezydenckie Biuro Bezpieczeństwa 

Narodowego w tym samym okresie. Brak 

decyzji odnośnie reanimacji programu skutkował 

rozpoczęciem poszukiwania „rozwiązania 

pomostowego”, przekleństwa polskich marynarzy, 

które odnaleziono na Antypodach. W 2017 

i 2018 r. toczyły się negocjacje MON z Departamentem 

Obrony Związku Australijskiego 

w sprawie odkupienia pary wycofanych ze służby 

w Royal Australian Navy fregat typu Adelaide. 

Pomysł ten, szczególnie u zdesperowanych stanem 


www.zbiam.pl

Okręty wojenne 


30 czerwca Komenda Portu Wojennego 

w Świnoujściu wybrała ofertę Centrum 

Morskich Technologii Militarnych 

Politechniki Gdańskiej na dostosowanie 

pary trałowców bazowych 

projektu 207P Indyk do wykorzystania 

zdalnie sterowanych przeciwminowych 

pojazdów podwodnych. Jednym z nich 

jest Ukwiał, aparat znany od ponad 

dwóch dekad i mający zakończyć 

eksploatację w Marynarce Wojennej RP 

wraz z ostatnim trałowcem bazowym – 

–niszczycielem min ORP Czajka 

projektu 206FM w grudniu tego roku. 

Tak się jednak nie stanie. Stare Ukwiały 

będą kontynuowały służbę, stając się 

jednocześnie pierwszymi pojazdami 

tej klasy w świnoujskim dywizjonie 

trałowców. 

Ukwiał nie idzie na emeryturę 

Ilustracje w artykule: Paweł Wasilewski, MW RP, 

Aleksander Gierkowski, Bogumił Porala, 

Leszek Obin. 

W 

ramach umowy o wartości 2,2 mln 

PLN Centrum Morskich Technologii 

Militarnych Politechniki Gdańskiej 

(CMTM PG) wykona: naprawę główną systemu 

głębinowego Ukwiał, modyfikację PKO (Przenośne 

Konsole Operatora) systemu obrony przeciwminowej 

Głuptak, przygotuje dwa trałowce 

bazowe proj. 207P do ich użycia i przeszkoli załogi 

obydwu okrętów. Dzięki temu marynarze 

12. Wolińskiego Dywizjonu Trałowców 8. Flotylli 

Obrony Wybrzeża w Świnoujściu będą po raz 

pierwszy mogli użyć bezzałogowych, zdalnie 

sterowanych pojazdów podwodnych (ROV, Remotely 

Operated Vehicles): Ukwiała, przeznaczonego 

do wykrywania i niszczenia min, oraz 

Głuptaka, samobieżnego ładunku niszczącego. 

Sprawa jest interesująca, bo zdolności te 

w 13. Dywizjonie Trałowców im. adm. floty Andrzeja 

Karwety w Gdyni (również podporządkowanego 

8. FOW) nie są niczym nowym, ROV 

znane są w nim od… ponad 20 lat. Co więcej, 

umowa z CMTM PG sprawi, że system Ukwiał nie 

zostanie wycofany z eksploatacji wraz ze starymi 

jednostkami proj. 206FM, lecz posłuży dłużej. 

Nowe niszczyciele min proj. 258 Kormoran II zamiast 

w niego, są wyposażane w pojazdy kolejnej 

generacji (prototypowy ORP Kormoran w CMTM 

Morświn, seryjne OORP Albatros i Mewa w Saab 

Pojazd głębinowy Ukwiał z podwieszonym ładunkiem wybuchowym Toczek-A i ramieniem-manipulatorem 

w pozycji roboczej. 

Marynarka Wojenna dysponuje kilkoma pojazdami podwodnymi Ukwiał, nadającymi się wciąż do wykorzystania. 

Ich użycie na trałowcach świnoujskiego dywizjonu umożliwi przeszkolenie kadry do użycia ROV, jak też realnie wzmocni 

uzbrojenie podwodne jednostek projektu 207P. Montaż systemów Ukwiał i Głuptak na pierwszym w kolejności 

ORP Drużno ma nastąpić na przełomie października i listopada br., po czym odbędą się próby odbiorcze. 

Double Eagle SAROV, szerzej w WiT 10/2020). Skąd 

więc pomysł na reanimację Ukwiała? 

❚ Pierwszy polski podwodny łowca min 

Głębinowy system przeciwminowy Ukwiał ze sterowanym 

przewodowo pojazdem podwodnym 

został opracowany w Katedrze Projektowania 

Okrętów i Robotyki Podwodnej Wydziału Oceanotechniki 

i Okrętownictwa Politechniki Gdańskiej 

(obecnie Wydział Inżynierii Mechanicznej i Okrętownictwa). 

Prace rozpoczęto w 1995 r. Ideą było 

stworzenie pojazdu o mniejszych gabarytach 

i masie od stosowanych wówczas we flotach 

NATO oraz ograniczonej sygnaturze magnetycznej 

w celu zmniejszenia ryzyka wzbudzenia zapalnika 

miny i utraty aparatu. W sierpniu i wrześniu 

1998 r. na trałowcu bazowym ORP Flaming 

proj. 206F (potem jako jeden z trzech tego typu 

zmodernizowany do wersji 206FM) prowadzono 

badania kwalifikacyjne systemu. Do eksploatacji 

przyjęto go w 1999 r. wraz z pierwszym przebudowanym 

okrętem przeciwminowym proj. 206FM – 

– ORP Mewa (szerzej w WiT 1/2020). 

Ukwiał służy do poszukiwania, klasyfikacji 

i identyfikacji wcześniej wykrytych przez okręt 

min oraz przenoszenia w rejon ujawnionego 

obiektu niebezpiecznego zdalnie odpalanego 

ładunku wybuchowego Toczek-A (do neutralizacji 

miny; masa całkowita 48 kg, masa ładunku bojowego 

40 kg) lub Toczek-B (do niszczenia zapalnika 

miny; 10/5,7 kg), opracowanych w Ośrodku 

Badawczo-Rozwojowym Centrum Techniki Morskiej 

S.A. w Gdyni. Dzięki ruchomemu ramieniu 

o wysięgu 2 m Ukwiał może też wykonywać 


www.zbiam.pl

Wojsko i TECHNIKA 8/2021

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?