Wojsko i Technika 5/2021

More documents

Recommendations

Info

Edward Malak Zajęcie lotniska na Mokotowie 76 Można postawić tezę, że Czyn polski z listopada 1918 r. na polu aeronautyki stał się zwornikiem prac wykonanych na rzecz awiacji jeszcze pod zaborami lub na Obczyźnie, z lotniczym dziełem pokolenia Niepodległej. Umożliwił także szybkie zorganizowanie polskiego lotnictwa bojowego podczas walki o granice i byt państwa w 1920 r. Najpierw odebrano Austriakom bazę lotniczą w Krakowie (Rakowice) w dniu 31 października 1918 r. O ile jednak u schyłku cesarstwa jego władza okazała się bezsilna, o tyle w dawnej stolicy austriackiej Galicji – Lwowie (lotnisko Lewandówka) lała się krew znaczona bohaterstwem nielicznej grupy lotników i lwowskiej młodzieży w walce z przeważającymi ukraińskimi wojskami. 1 Warszawa tymczasem stanęła na progu listopada przed groźbą zbrojnej interwencji obecnych w stolicy oddziałów niezdemoralizowanego wojska niemieckiego. 2 Niebezpieczeństwo zneutralizowała w znaczącej mierze gra polityczna dopiero uwolnionego z Magdeburga Józefa Piłsudskiego wykorzystującego skutki wybuchu rewolucji w Niemczech (i towarzyszące jej nastroje masy żołnierskiej w stolicy Polski) oraz zawieszenie broni na froncie zachodnim. Postawa strony niemieckiej (przynajmniej jej części) sprzyjała ugodowemu rozwiązaniu wielkiego problemu. 8 listopada 1918 r. „Deutsche Warschauer Zeitung” jakkolwiek podejmowała polemikę z polskimi głosami o konieczności wypłacenia odszkodowania za wyrządzone Na zdjęciu książę Stanisław Lubomirski (1875- 1932), który w maju 1910 r. został założycielem i właścicielem Warszawskiego Towarzystwa Lotniczego „Awiata”. Dzięki jego staraniom „Awiata” zorganizowała pierwszą na ziemiach polskich cywilną szkołę pilotów i wytwórnię samolotów. szkody, to jednak ogólny ton zawierał też argumenty przemawiające za dalszą współpracą. Pisano nie tylko, że 90 tys. Niemców poległo w trakcie wyzwolenia Polski, a wyrządzone szkody przez Niemcy wynikały z rekwizycji będących skutkiem konieczności wojennych. Stwierdzono także: Polska nie powinna zapominać, że Niemcy jakkolwiek się stosunki rozwiną, pozostaną na trwałe sąsiadami Polski. Czyni się rozsądnie, gdy stosunki z sąsiadem układa się na przyjaznej stopie gdy się wie, że sąsiad ten jest potężny i może udzielić ochrony i wsparcia. W opanowaniu sytuacji w Warszawie pomagała także obecność wielu Polaków służących w armii niemieckiej oraz żołnierzy z Alzacji, w liczbie ok. 1,5 tys., którzy od 11 listopada 1918 r. pokazywali się na ulicach w barwach Ententy, śpiewając Marsyliankę, z chorągiewkami francuskimi, brytyjskimi i polskimi. Jak podaje prof. Łossowski doprowadzało to niemieckich oficerów do skrajnej wściekłości. Ponadto załamany powstałą wtedy w Niemczech i Warszawie sytuacją, a także chorobą generał gubernator warszawski Hans von Beseler wczesnym rankiem 12 listopada (z pomocą Polaków okazujących mu mimo odnotowanych krzywd wiele dobrej woli), odpłynął stateczkiem Pfeil w dół Wisły. O ile gen. H. von Beseler uchodził potajemnie także z powodu stanowiska wrogiej mu Rady Żołnierskiej, to inna sytuacja powstała w Lublinie przy odjeździe austro- -węgierskiego generała gubernatora Antona Liposcaka. Widoczna była obustronna przychylność, czego wyrazem było przydanie Liposcakowi polskiej straży honorowej. W konsekwencji tego, oraz wielu innym istotnym okolicznościom i osobom (w tym Józefowi Jęczkowiakowi oraz Ignacemu Boernerowi) zniszczony wojną kraj nie spłynął krwią po realnym przecież, siłowym przemarszu chociażby części Ober Ostu z Rosji do Niemiec i nie został raz jeszcze ogołocony z wielu dóbr. W przypadku lotnictwa stało się nawet przeciwnie, albowiem na tym polu zdobycz z listopada 1918 r. w postaci materiału technicznego była niemała. Do elementów które złożą się na pełen sukcesów polski czyn niepodległościowy na gruncie lotnictwa w listopadzie 1918 r. (tj. oswobodzenie lotnisk oraz przystąpienie do pierwszych działań wojennych) dodać musimy zdobycie przez Poznańczyków 6 stycznia 1919 r. wielce
HISTORIA jakkolwiek działającym przejściowo, choć niewykluczone, że wówczas najefektywniejszym, była sytuacja geopolityczna, kierująca siły polskie ku strategii wykorzystania tej niebywałej nigdy wcześniej sytuacji. Mówiąc Zasadnicze zmiany na lepsze nastąpiły na przełomie maja i czerwca 1919 r. W tym czasie zaczęła przybywać do Polski, sformowana we Francji, Armia Polska pod dowództwem generała Józefa Hallera z własnym lotnictwem. Przybycie do Polski lotnictwa zorganizowanego i wyposażonego we Francji w nowoczesny sprzęt otwierało przed polskim lotnictwem nowe, szerokie horyzonty. Gdy przed laty organizowano na Polu Mokotowskim zalążki polskiego lotnictwa wzorów szykano we Francji, w państwie o przodującej technice lotniczej. Pierwsza wojna światowa jeszcze bardziej umocniła pozycję francuskiego lotnictwa. podwójnie byli zmotywowani chęcią działania przeciwko Niemcom. Raz, że wywodzili się z przegranej armii rosyjskiej, po drugie, już pod polskimi znakami, ponownie zaznali porażki z niemieckiej strony. Ale jak można też domniemywać nauczyło to ich także respektu do potęgi armii Kajzera, poważania dla niemieckiej sprawności, której nie należało prowokować żadnymi przedwczesnymi wystąpieniami. Ważnym było, że prace przygotowawcze lotników nie miały charakteru pozbawionej silniejszych podstaw pospiesznej improwizacji, oderwanej od zamysłów działających już sił politycznych w Warszawie, związanych z przemianami wynikającymi z decyzji dwóch cesarzy (5 listopada 1916 r.). Powstała wówczas natychmiastowo myśl o samodzielnej armii polskiej zrodzona w konsekwencji listopadowego aktu panujących i przyniosła naturalnym biegiem rzeczy zamysł aby zorganizować lotnictwo. Ruchliwy i pełen inicjatywy inż. Zygmunt Dekler, dziś, przyznajmy, niemal kompletnie zapomniany, w porozumieniu z polskimi władzami wojskowymi usilnie pracował nad powołaniem do życia Polskiego Towarzystwa Żeglugi Napowietrznej, z którego mogłoby się wyłonić przyszłe lotnictwo wojskowe. Zachowana została fotokopia podania Do Wysokiej Tymczasowej Rady Stanu w Królestwie Polskim upraszającego o łaskawe przyjęcie do wiadomości założenia tegoż Polskiego Towarzystwa, którego statut w trzech egzemplarzach do podania załączono. Doszło do tego 80 W końcu 1921 r. na lotnisku mokotowskim powstała pierwsza placówka o charakterze naukowo-badawczym. Z potrzeby istnienia tej placówki zdawano sobie sprawę od narodzin polskiego lotnictwa. Tego rodzaju dział, a nieco później wydział, powstał w Departamencie Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw <strong>Wojsko</strong>wych. Po reorganizacji naczelnych władz lotniczych, wydział usamodzielniono nadając mu nazwę <strong>Wojsko</strong>wa Centrala Badań Lotniczych. W 1925 r. WCBL przyjęła nazwę Instytut Badań Technicznych Lotnictwa. kolokwialnie strategia: teraz lub nigdy była akceptowana i zrozumiała dla wystarczająco dużej liczby obywateli, aby w wyniku tego podjęte działania uzyskały wystarczająco duży ciężar gatunkowy, o rozstrzygającym miejscowo charakterze. Już od września 1918 r. widoczne stawało się, że nadchodzi szybki koniec imperium Habsburgów, a potężne do niedawna Niemcy choć pozostawały wciąż groźbą, będą musiały za sprawą zwycięskiej Ententy ustąpić jako strona przegrana. W tym stanie rzeczy, zwłaszcza po listopadowej abdykacji Wilhelma i ucieczce do Holandii oraz wybuchu rewolucji w Niemczech i będącym następstwem tego powrocie Józefa Piłsudskiego, stało się widoczne, że nadszedł czas na konieczne polskie wystąpienie, na Czyn niepodległościowy by okupant wycofał się do Niemiec. Wolno jednak zauważyć, że w warunkach istniejącego marginesu niepewności, decyzja o terminie rozpoczęcia działań podważających status quo ustalony przez mocarstwo jest zawsze niełatwa. Wymaga przezorności i niemałej odwagi. W odniesieniu do okoliczności towarzyszących gotującemu się do czynu lotniczemu środowisku w Warszawie nie będą to słowa przesadne. Wiodącą w nich grupę stanowili dowborczycy wraz z innymi żołnierzami, wywodzącymi się z rozbrojonych przez Niemców na wschodzie polskich korpusów. Wykorzystując panujące rozluźnienie polityczno-wojskowej sytuacji ukrywali się oni w Warszawie niejednokrotnie „wyjęci spod prawa” i ścigani z całą zaciekłością. I bez względu na teraz przyjęte definicje, de facto spiskowali na rzecz przejęcia lotniska mokotowskiego. Działano jednak mimo przeszkód sprawnie, nawiązując m.in. coraz szerszy kontakt nie tylko pomiędzy sobą, lecz z ludźmi pracującymi na lotniskach, zasięgając wiadomości o ilości i stanie sprzętu oraz personelu. Można założyć, że lotnicy stanowiąc dość elitarny, doświadczony wojną zasób ludzki, 11 grudnia 1916 r., a podanie opatrzone było następującymi podpisami: Brygadier Józef Piłsudski, członek Rady Stanu, Zdzisław X. Lubomirski, prezydent m.st. Warszawy, Stanisław hr. Szeptycki, generał gubernator okupacji austriackiej, inż. Stanisław Patschke, rektor Politechniki Warszawskiej, Dr. Józef
Page 1 and 2: www.zbiam.pl Crusader 5/2021 Wrzesi
Page 3 and 4: Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński 4
Page 5 and 6: Marek J. Murawski 7 Junkers Ju 88
Page 7 and 8: WOJNA NA MORZU powrót. Ta decyzja
Page 9: Tomasz Szulc 60 Radziecki czołg T-

Wojsko i Technika 5/2021

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?