Lotnictwo Aviation International 11/2021 opt
by ZBiAM
by ZBiAM
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Vol. VII, nr <strong>11</strong> (74)<br />
LISTOPAD <strong>2021</strong><br />
Numer <strong>11</strong><br />
ISSN 2450–1298<br />
nakład: 14.5 tys egz.<br />
Zdjęcie okładkowe:<br />
Samolot Airbus A330 MRTT. Fot. Airbus<br />
Redaktor naczelny<br />
Jerzy Gruszczyński<br />
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl<br />
Korekta<br />
Stanisław Kutnik<br />
Redakcja techniczna<br />
Adam Mojski,<br />
redakcja.techniczna@zbiam.pl<br />
Stali współprawcownicy<br />
Piotr Abraszek, Paweł Bondaryk, Piotr Butowski,<br />
Robert Czulda, Jerzy Gotowała, Paweł Henski,<br />
Andrzej Kiński, Jerzy Liwiński, Marek Łaz,<br />
Edward Malak, Łukasz Pacholski,<br />
Michał Petrykowski, Miłosz Rusiecki.<br />
Wydawca<br />
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.<br />
ul. Anieli Krzywoń 2/155<br />
01-391 Warszawa<br />
office@zbiam.pl<br />
Biuro<br />
ul. Bagatela 10/17<br />
00-585 Warszawa<br />
Dział reklamy i marketingu<br />
Andrzej Ulanowski<br />
andrzej.ulanowski@zbiam.pl<br />
Dystrybucja i prenumerata<br />
office@zbiam.pl<br />
Reklamacje<br />
office@zbiam.pl<br />
Prenumerata<br />
realizowana przez Ruch S.A:<br />
Zamówienia na prenumeratę w wersji<br />
papierowej i na e-wydania można<br />
składać bezpośrednio na stronie<br />
www.prenumerata.ruch.com.pl<br />
Ewentualne pytania prosimy kierować<br />
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub<br />
kontaktując się z Telefonicznym<br />
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:<br />
801 800 803 lub 22 717 59 59<br />
– czynne w godzinach 7.00–18.00.<br />
Koszt połączenia wg taryfy operatora.<br />
Copyright by ZBiAM <strong>2021</strong><br />
All Rights Reserved.<br />
Wszelkie prawa zastrzeżone<br />
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne rodzaje<br />
mediów bez pisemnej zgody Wydawcy<br />
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,<br />
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo<br />
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów<br />
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.<br />
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami<br />
sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi<br />
odpowiedzialności za treść zamieszczonych ogłoszeń<br />
i reklam. Więcej informacji znajdziesz na naszej<br />
nowej stronie:<br />
www.zbiam.pl<br />
Aktualności wojskowe<br />
Paweł Bondaryk, Paweł Henski,<br />
Henryk Czyżyk.......................................4<br />
Aktualności kosmiczne<br />
Waldemar Zwierzchlejski...................10<br />
14<br />
Aktualności cywilne<br />
Paweł Bondaryk..................................12<br />
Co dalej z polską flotą<br />
Herculesów?<br />
Łukasz Pacholski................................14<br />
Tureckie F-16 w Polsce<br />
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński......18<br />
18<br />
22<br />
Zapraszamy na nasz fanpage<br />
facebook.com/lotnictwoaviationinternational<br />
W numerze<br />
26<br />
PZL M28 SOMA. Kandydat<br />
w programie Armed Overwatch<br />
Paweł Bondaryk................................. 22<br />
Northrop Grumman E-2D<br />
Advanced Hawkeye<br />
Paweł Henski.......................................26<br />
42<br />
Airbus A330 MRTT. Samolot<br />
transportowo-tankujący<br />
XXI wieku<br />
Paweł Bondaryk................................. 34<br />
Włoskie Siły Powietrzne.<br />
W odpowiedzi na nowe<br />
wyzwania<br />
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński......42<br />
Korea Aerospace Industries<br />
Leszek A. Wieliczko........................... 54<br />
54<br />
Długoterminowe prognozy<br />
rynku lotniczego Boeinga<br />
Jerzy Liwiński......................................62<br />
Hawker Typhoon.<br />
Działania bojowe: 1944 (3)<br />
Tomasz Szlagor.................................. 72<br />
www.zbiam.pl <strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> 3
Siły powietrzne<br />
Co dalej<br />
z polską flotą Herculesów?<br />
Łukasz Pacholski<br />
Podpisanie międzyrządowej umowy pomiędzy Polską oraz Stanami Zjednoczonymi w sprawie<br />
przejęcia pięciu używanych średnich samolotów transportowych Lockheed Martin<br />
C-130H Hercules w kwietniu bieżącego roku i deklaracje polityczne z wiosny dawały podstawy<br />
sądzić, że przed 33. Bazą Lotnictwa Transportowego w Powidzu, Wojskiem Polskim<br />
oraz Wojskowymi Zakładami Lotniczymi Nr 2 S.A. rysuje się świetlana przyszłość, zarówno<br />
w obszarze wzrostu zdolności jednostki jak i kompetencji dla przemysłu, Jak sytuacja wygląda<br />
obecnie?<br />
Pod koniec roku do<br />
Bydgoszczy przyleci<br />
pierwszy samolot<br />
C-130H Hercules<br />
pozyskany ze Stanów<br />
Zjednoczonych.<br />
W Wojskowych<br />
Zakładach Lotniczych<br />
Nr 2 S.A. przejdzie<br />
swój pierwszy<br />
polski PDM, który<br />
najprawdopodobniej<br />
nie będzie połączony<br />
z modyfikacją.<br />
Zgodnie z pierwszym komunikatem, który trafił<br />
do mediów, przejęcie pięciu samolotów C-130H<br />
Hercules, połączone z realizacją obsług PDM<br />
(Programmed Depot Maintenance) w Wojskowych<br />
Zakładach Lotniczych Nr 2 S.A. w Bydgoszczy<br />
(w przypadku pozytywnej oceny występowania podstawowego<br />
interesu bezpieczeństwa państwa) miało<br />
pozwolić na zwiększenie potencjału 33. Bazy Lotnictwa<br />
Transportowego w Powidzu, która obecnie<br />
eksploatuje pięć dostarczonych w latach 2009-2012<br />
samolotów C-130E Hercules. Maszyny te przeszły<br />
w Polsce swój pierwszy PDM (w latach 2015-2020),<br />
który połączony był z modyfikacjami zwiększającymi<br />
ich potencjał operacyjny, zmodernizowano układ<br />
hamowania poprzez zmianę systemu sterowania<br />
układu antypoślizgowego oraz wymianę obręczy kół<br />
i montaż hamulców karbonowych, które charakteryzuje<br />
większa sprawność i dłuższa żywotność. Zmiany<br />
te pozwoliły na ograniczenie czasu pobytu na ziemi<br />
po lądowaniu do 15 minut (tyle czasu potrzebują hamulce<br />
na ochłodzenie). Zmodyfikowano także silniki<br />
i zamontowano dodatkowy sztuczny horyzont.<br />
Co ważne, dotychczasowe deklaracje pochodzące z WZL<br />
Nr 2 S.A wykazały, że ich bezpieczna eksploatacja jest możliwa<br />
przez jeszcze około 20 lat, w zależności od ich stanu<br />
technicznego. Dodatkowo prace, zrealizowane przy okazji<br />
pierwszego polskiego cyklu PDM otwierały drogę do kolejnych<br />
modyfikacji w przyszłości. Tego typu sugestie pojawiały<br />
się m.in. w kręgach resortu obrony narodowej.<br />
Nie powinno to dziwić, piątka C-130E Hercules to<br />
samoloty o największym w Siłach Zbrojnych RP potencjale<br />
transportowym – w ciągu dwunastu lat eksploatacji<br />
załogi wykonywały liczne loty transportowe<br />
na obszarze Europy, Afryki, Azji oraz Ameryki Północnej.<br />
W tym czasie spędziły w powietrzu około 12<br />
tys. godzin (co daje arytmetyczną średnią około 1000<br />
rocznie). Obok utrzymywania mostów powietrznych<br />
pomiędzy krajem oraz kontyngentami wojskowymi<br />
załogi latające na tym typie statku powietrznego<br />
uczestniczyły w różnorodnych ćwiczeniach krajowych<br />
i międzynarodowych, operacjach sojuszniczych,<br />
lotach o charakterze humanitarnym i ewakuacji medycznej,<br />
wspierają także inne służby państwowe. Jedną<br />
z ostatnich misji była operacja ewakuacji miesz-<br />
14<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>
SZKOLENIE lotnicze<br />
Ponieważ Litwa,<br />
Łotwa i Estonia nie<br />
dysponują własnymi<br />
samolotami myśliwskimi<br />
do dozorowania<br />
przestrzeni<br />
powietrznej (Air<br />
Policing), zadanie<br />
to spoczywa na myśliwcach<br />
należących<br />
do innych państw<br />
NATO, w ramach misji<br />
sojuszniczej.<br />
Tureckie F-16 w Polsce<br />
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński<br />
W okresie 6 lipca do 15 września <strong>2021</strong> r. cztery samoloty F-16 wraz z ok. 80 osobami personelu<br />
Sił Powietrznych Turcji operowały z 22. Bazy Lotnictwa Taktycznego w Malborku. Była<br />
to część misji NATO Enhancement Baltic Air Policing, które to rozszerzenie wprowadzono<br />
w 2014 r., w ramach reakcji Sojuszu Północnoatlantyckiego na aneksję Krymu i destabilizację<br />
Ukrainy przez Federację Rosyjską.<br />
W<br />
1958<br />
r. powołano Grupę Planistyczną,<br />
w składzie: RFN, Belgia i Holandia, państwa<br />
te postanowiły bowiem połączyć wysiłki<br />
w tworzeniu wspólnego systemu obrony powietrznej<br />
Sojuszu Północnoatlantyckiego. Pierwsza<br />
część nowego systemu była gotowa w 1962 r., był to<br />
zalążek NATO Air Defence Ground Environment<br />
(NADGE). Do 1972 r. system NADGE został zmodernizowany<br />
do postaci NATINADS (NATO Integrated<br />
Air Defence System), w który włączono 84<br />
posterunki radiolokacyjne, spięte stanowiskami<br />
dowodzenia i kierowania Control Reporting Center<br />
(CRC). Zostały one rozmieszczone w Norwegii, Danii,<br />
RFN, Belgii, Holandii, Francji, we Włoszech, Grecji<br />
i w Turcji. Były to posterunki ze stacjami radiolokacyjnymi<br />
dalekiego zasięgu uzupełnionymi stacjami<br />
poprawiającymi kontrolę przestrzeni powietrznej<br />
na małych wysokościach, a także posterunki z wysuniętymi<br />
punktami naprowadzania lotnictwa myśliwskiego.<br />
Wielka Brytania stworzyła oddzielny system,<br />
ale kompatybilny ze standardami NADGE, a później<br />
NATINADS. W latach 80. zintegrowano moduły Airborne<br />
Early Warning oraz Ground Environment Integration<br />
Segment, tworząc jednolity system AEGIS,<br />
zmodernizowane zaplecze techniczne systemu NA-<br />
TINADS, w którym obraz sytuacji powietrznej mógł<br />
być integrowany z informacji pochodzącymi ze stacji<br />
naziemnych z informacjami z samolotów dozoru<br />
radiolokacyjnego AWACS.<br />
Tworzenie zintegrowanego systemu obrony powietrznej<br />
NATO było konsekwencją podjętej w 1955 r.<br />
decyzji, że przestrzeń powietrzna państw Sojuszu<br />
Północnoatlantyckiego będzie broniona wspólnie.<br />
Wystawienie sił i środków do połączonej obrony przestrzeni<br />
powietrznej NATO pozwalało na <strong>opt</strong>ymalizację<br />
wysiłku i elastyczniejsze wykorzystanie posiadanego<br />
potencjału. Jednocześnie wiązało się z tym podjęcie<br />
wspólnych skoordynowanych misji dozoru powietrznego<br />
NATO Air Policing. Są to działania nie pozwalające<br />
przeciwnikowi na szpiegostwo powietrzne<br />
18<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>
Na tropach postępu<br />
Samolot wielozadaniowy<br />
krótkiego<br />
startu i lądowania<br />
MC-145B jest oferowany<br />
nie tylko<br />
amerykańskim<br />
wojskom specjalnym<br />
w ramach programu<br />
Armed Overwatch,<br />
ale także odbiorcom<br />
spoza Stanów<br />
Zjednoczonych, pod<br />
oznaczeniem M28<br />
SOMA.<br />
PZL M28 SOMA<br />
Kandydat w programie Armed Overwatch<br />
Paweł Bondaryk<br />
Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. z Mielca należące do koncernu Lockheed Martin oraz<br />
Sierra Nevada Corporation zaprezentowały w Warszawie 26 października własną propozycję<br />
w amerykańskim konkursie Armed Overwatch. Przetarg ma wyłonić nowy samolot wielozadaniowy<br />
wsparcia działań specjalnych dla Dowództwa Operacji Specjalnych Stanów<br />
Zjednoczonych (US Special Operations Command, USSOCOM), następcę U-28 Draco.<br />
Amerykańsko-polski pretendent został zbudowany<br />
na bazie dobrze znanego i sprawdzonego<br />
płatowca wielozadaniowego samolotu<br />
transportowego krótkiego startu i lądowania PZL<br />
M28-05. Producent określa nowy wariant skrótem<br />
SOMA – Special Operations Multi-role Aircraft. Po<br />
wprowadzonych przez Sierra Nevada Corporation<br />
(SNC) modyfikacjach mielecka konstrukcja stworzyła<br />
nową jakość w obszarze zainteresowania Dowództwa<br />
Operacji Specjalnych Stanów Zjednoczonych<br />
(USSOCOM).<br />
Amerykańskie wojska specjalne znają PZL M28-05<br />
od kilkunastu lat. Samoloty tego typu były od 2009 r.<br />
dostarczane dla Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych<br />
(US Air Force, USAF), które nadały im oznaczenie<br />
C-145A Combat Coyote. Łącznie na stanie USAF było<br />
16 egzemplarzy, które wykorzystywano w misjach<br />
poza granicami kraju, w tym w Iraku i Afganistanie.<br />
Dysponowały nimi: 5., 6., 318. i 7<strong>11</strong>. eskadra działań<br />
specjalnych Dowództwa Operacji Specjalnych Sił Powietrznych<br />
(Air Force Special Operations Command,<br />
AFSOC). Z powodu ograniczeń finansowych w 2015 r.<br />
większość C-145A zmagazynowano w składnicy<br />
AMARG w Arizonie, a następnie zaoferowano innym<br />
krajom w ramach programu redystrybucji nadwyżkowego<br />
sprzętu wojskowego EDA (Excess Defence Article).<br />
Dotychczas dwa egzemplarze przekazano Estonii<br />
(2019 r.), a trzy Kenii (<strong>2021</strong> r.). Ponadto po dwa samoloty<br />
tego typu mają otrzymać Nepal i Kostaryka. Jeden<br />
egzemplarz utracono w 20<strong>11</strong> r. w wypadku w Afganistanie,<br />
a dwa przekazano Arizona Department of Public<br />
Safety. USAF nadal dysponuje czterema C-145A.<br />
Za obsługę i wyposażenie zadaniowe C-145A dla<br />
lotnictwa amerykańskiego odpowiedzialna jest Sierra<br />
Nevada Corporation. Działające od 1963 r. przedsiębiorstwo<br />
zajmuje się obecnie różnorodnymi progra-<br />
22<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>
Na tropach postępu<br />
Northrop Grumman<br />
E-2D Advanced Hawkeye<br />
Paweł Henski<br />
Zdolne do operowania z pokładów lotniskowców samoloty wczesnego ostrzegania, dowodzenia<br />
i kontroli powietrznej Northrop Grumman E-2D Advanced Hawkeye to najnowsza<br />
wersja platformy pozostającej na uzbrojeniu marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych<br />
(US Navy) nieprzerwanie od lat 60. XX wieku. Produkcja E-2D nadal trwa, a amerykańska<br />
marynarka wojenna przewiduje zakup docelowo 86 samolotów tego typu. Dzięki kompleksowemu<br />
programowi modernizacji E-2D mają pozostać na wyposażeniu dywizjonów US<br />
Navy przynajmniej do lat 40. XXI wieku.<br />
Pierwszy E-2D przydzielony<br />
do dywizjonu<br />
VAW-125 „Tigerstails”<br />
przelatuje nad<br />
bazą morską Norfolk;<br />
20 marca 2014 r.<br />
Trzy lata później<br />
jednostka ta została<br />
przebazowana z Norfolk<br />
do MCAS Iwakuni<br />
w Japonii.<br />
Prace nad nowym samolotem wczesnego ostrzegania<br />
i kontroli powietrznej firma Grumman<br />
rozpoczęła w 1957 r. Pierwszy, w pełni wyposażony<br />
egzemplarz oznaczony jako E-2A został oblatany<br />
19 kwietnia 1961 r. Samolot został wyposażony<br />
w radar General Electric AN/APS-96, z nowatorską,<br />
montowaną na grzbiecie samolotu, obrotową anteną<br />
talerzową o średnicy 7,31 m. Załoga składała się z pilota,<br />
drugiego pilota oraz trzech oficerów systemów<br />
elektronicznych (ESO – Electronics Systems Officer).<br />
Przedział ESO nazywany centrum informacyjno-bojowym<br />
(CIC – Combat Information Center) posiadał<br />
trzy stanowiska do obsługi stacji radiolokacyjnej<br />
umieszczone na lewej burcie samolotu, bokiem do<br />
kierunku lotu. Centrum dowodził oficer CICO (CIC<br />
Officer), który był jednocześnie dowódcą misji. Podlegali<br />
mu: operator radiolokatora (RO – Radar Operator)<br />
oraz oficer kontroli powietrznej (ACO – Air<br />
Control Officer), którego głównym zadaniem było<br />
utrzymywanie łączności. Piloci zajmowali się wyłącznie<br />
pilotowaniem samolotu i całkowicie podlegali<br />
dowódcy misji. Każda kolejna wersja samolotu E-2<br />
posiadała radar z anteną talerzową oraz taką samą<br />
załogę i rozmieszczenie stanowisk bojowych.<br />
W styczniu 1964 r. pierwsze samoloty Grumman E-2A<br />
Hawkeye weszły na wyposażenie dywizjonu wczesnego<br />
ostrzegania VAW-<strong>11</strong> „Early Elevens” stacjonującego<br />
w bazie marynarki wojennej NAS North Island w Kalifornii.<br />
Kolejna, ulepszona wersja – E-2B – weszła do<br />
służby w latach 1969-1971. Model oznaczony jako E-2C<br />
„Delta One”, czyli<br />
pierwszy prototyp<br />
E-2D Advanced<br />
Hawkeye. Samolot<br />
oblatano 3 sierpnia<br />
2007 r.<br />
26<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>
Na tropach postępu<br />
E-2D z dywizjonu<br />
VAW-125 „Tigertails”<br />
startuje z pokładu<br />
lotniskowca USS<br />
Ronald Reagan; 17<br />
października 2020 r.<br />
E-2D z dywizjonu<br />
VAW-<strong>11</strong>3 „Black<br />
Eagles” tuż po<br />
wylądowaniu na<br />
lotniskowcu USS Carl<br />
Vinson podczas działań<br />
operacyjnych na<br />
Pacyfiku; 5 września<br />
<strong>2021</strong> r.<br />
ced Sector Scan) oraz ETS (Enhanced Tracking Sector).<br />
Tryb AAS zapewnia klasyczne skanowanie przestrzeni<br />
w zakresie 360 stopni, tryb ESS dodaje możliwość dodatkowego,<br />
elektronicznego skanowania wybranego<br />
sektora przestrzeni. Tryb ETS umożliwia wykrywanie<br />
i śledzenie wybranego celu powierzchniowego.<br />
Oprócz nowej stacji radiolokacyjnej, samolot E-2D<br />
Advanced Hawkeye otrzymał następujące komponenty<br />
wyposażenia i awioniki:<br />
» trzy 17-calowe wyświetlacze wielofunkcyjne w kabinie<br />
załogi, sprzężone ze zintegrowanym systemem<br />
wyświetlania danych nawigacyjnych i sytuacyjnych<br />
(INCDS – Integration Navigation, Controls and<br />
Displays System);<br />
» nowe stanowiska obsługi stacji radiolokacyjnej<br />
z trzema 20-calowymi, kolorowymi wyświetlaczami<br />
wysokiej rozdzielczości;<br />
» nowy komputer misji zdolny do przetwarzania 3 tys.<br />
wskazań radaru na sekundę;<br />
» nowe oprogramowanie awioniki rozszerzone o dwa<br />
miliony linii kodowych;<br />
» zmodernizowany system przeciwdziałania elektronicznego<br />
(ESM);<br />
» zmodernizowany pakiet łączności radiowej: HF, V/<br />
UHF, TACAN, MIDS Voice;<br />
» łącza transmisji danych typu Link <strong>11</strong> i Link 16, oraz<br />
łącze satelitarne AN/ARC-210 SATCOM;<br />
» cyfrowy interkom w kabinie (ICS);<br />
» zintegrowany i scentralizowany system diagnostyczny<br />
samolotu;<br />
» systemy (hardware, software) o tzw. otwartej architekturze<br />
pozwalającej na ich łatwą modernizację;<br />
» sterowane cyfrowo silniki turbośmigłowe Rolls-Royce<br />
T56-A-427A o mocy 5100 KM (maks. 5450 KM<br />
z czasową rezerwą mocy) wraz z nową przekładnią<br />
redukcyjną i wałem śmigła.<br />
Dzięki nowemu, „szklanemu” kokpitowi (cyfrowa<br />
awionika) obydwaj piloci otrzymali możliwość podglądu<br />
danych taktycznych z systemów takich jak: stacja<br />
radiolokacyjna, urządzenie identyfikacji „swój-obcy”<br />
(IFF) czy Link 16 (JTIDS)/CEC. Mając dostęp do tych danych<br />
jeden z pilotów może więc pełnić rolę czwartego<br />
operatora taktycznego (T4O – Tactical 4th Operator)<br />
pomagając lub odciążając w pracy operatorów stacji<br />
radiolokacyjnej (RO, ACO oraz CICO).<br />
Oblot pierwszego egzemplarza E-2D (Delta One)<br />
miał miejsce 3 sierpnia 2007 r. Do końca 20<strong>11</strong> r. US<br />
Navy otrzymała sześć egzemplarzy. Przeznaczono je do<br />
wstępnych testów operacyjnych i oceny konstrukcji<br />
(IOT&E). Do lutego 2013 r. przeprowadził je dywizjon<br />
testowy VX-1 „Pioneers” w bazach marynarki: Patuxent<br />
River, Point Mugu, Fallon oraz bazach sił powietrznych:<br />
Nellis, Eglin i Holloman. Pierwsza operacyjna demonstracja<br />
możliwości radaru AN/APY-9 miała miejsce<br />
8 maja 2009 r. E-2D wykrył wówczas lecący nad lądem<br />
pocisk samosterujący (cruise) i naprowadził na niego<br />
pocisk przechwytujący typu SM-6. Pierwsze lądowanie<br />
E-2D na pokładzie lotniskowca – USS Harry S. Truman<br />
(CVN-75) – miało miejsce 4 lutego 2010 r. Z kolei 27<br />
września 20<strong>11</strong> r. E-2D brał udział w testach lądowego<br />
prototypu katapulty elektromagnetycznej (EMALS)<br />
zainstalowanego w bazie Lakehurst. Katapulty typu<br />
EMALS znalazły się na wyposażeniu nowego lotniskowca<br />
USS Gerald R. Ford (CVN-78). W sierpniu 2012 r.,<br />
podczas ćwiczeń „Black Dart”, E-2D operując nad górzystym<br />
terenem wykrywał i przechwytywał małe samoloty<br />
bezzałogowe.<br />
12 lutego 2013 r. Pentagon zaaprobował rozpoczęcie<br />
pełnej produkcji E-2D, natomiast w czerwcu tego samego<br />
roku Northrop Grumman przekazał US Navy dziesiąty<br />
egzemplarz. Marynarka zaplanowała wstępnie<br />
kupno 75 samolotów, które miały zostać dostarczone<br />
do roku 2024 r. Ustalono, że tempo produkcji wyniesie<br />
5-6 egzemplarzy rocznie. W ostatnich latach US Navy<br />
zwiększyła pułap zakupów do 86 egzemplarzy, chociaż<br />
jak na razie posiada zaplanowane finanse na zakup 78<br />
samolotów. Ostatnie E-2D z tej puli Northrop Grum-<br />
28 <strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>
na tropach postępu<br />
Wyżej: E-2D z dywizjonu<br />
VAW-121<br />
„Bluetails” podczas<br />
przygotowań do<br />
startu z pokładu<br />
lotniskowca USS<br />
Abraham Lincoln;<br />
18 lutego 2019 r.<br />
Wyposażony<br />
w wysięgnik do<br />
pobierania dodatkowego<br />
paliwa<br />
w powietrzu E-2D,<br />
z dywizjonu szkolnego<br />
VAW-120 „Greyhawks”,<br />
podchodzi<br />
do lądowania na<br />
lotniskowcu.<br />
Dane taktyczno-techniczne samolotu<br />
Northrop Grumman E-2D Advanced<br />
Hawkeye:<br />
załoga – 5 (pilot, drugi pilot, dowódca misji, operator stacji<br />
radiolokacyjnej, oficer kontroli powietrznej); wymiary: rozpiętość<br />
– 24,56 m, rozpiętość ze złożonymi skrzydłami do hangarowania<br />
– 8,94 m, powierzchnia nośna – 65,0 m², długość<br />
– 17,60 m, wysokość – 5,58 m, średnica anteny stacji radiolokacyjnej<br />
– 7,32 m; masy: własna – 19 536 kg, maksymalna<br />
startowa – 26 083 kg; zespół napędowy: silniki turbośmigłowe<br />
– Rolls-Royce T56-A-427A, moc – 2 x 5100 KM (2 x 5450 KM<br />
z automatyczną rezerwą mocy), pojemność zbiorników paliwa<br />
– 6904 l, instalacja do tankowania w locie – tak; osiągi:<br />
prędkość maksymalna – 648 km/h, maksymalna prędkość<br />
przelotowa – 602 km/h, ekonomiczna prędkość przelotowa –<br />
474 km/h, prędkość lądowania – 200 km/h, pułap operacyjny<br />
– 10 576 m, zasięg maksymalny – 2708 km, długotrwałość<br />
lotu – 6,4 godziny.<br />
man ma dostarczyć marynarce w 2025 r. Zakup kolejnych<br />
jest jak na razie kwestią otwartą.<br />
27 marca 2014 r., jako pierwszy, samoloty E-2D zaczął<br />
wprowadzać na uzbrojenie bazujący w Norfolk<br />
dywizjon VAW-125 „Tigertails”. Było to dokładnie 50<br />
lat po tym jak do służby w US Navy zaczęły wchodzić<br />
pierwsze E-2A. W październiku 2014 r. US Navy ogłosiła<br />
osiągnięcie dla E-2D wstępnej gotowości operacyjnej<br />
(IOC – Initial Operational Capability). W listopadzie<br />
2015 r. dywizjon VAW-125 zakończył swój pierwszy rejs<br />
operacyjny na pokładzie lotniskowca USS Theodore<br />
Roosevelt (CVN-71). Pod koniec 2014 r. przezbrojenie<br />
rozpoczął dywizjon VAW-121 „Bluetails”, a w styczniu<br />
2016 r. dywizjon VAW-126 „Seahawks”. Jesienią 2019 r.<br />
z wersji E-2C na E-2D przesiadł się dywizjon VAW-<strong>11</strong>3<br />
„Black Eagles”. W lipcu 2020 r. proces przezbrajania na<br />
E-2D zakończył dywizjon VAW-<strong>11</strong>7 „Wallbangers”.<br />
1 stycznia 2020 r. zmieniono nazwę opisową dywizjonów<br />
VAW z: „pokładowy dywizjon powietrznego wczesnego<br />
ostrzegania” (Carrier Airborne Early Warning<br />
Squadron) na „dywizjon powietrznej kontroli i dowodzenia”<br />
(Airborne Command & Control Squadron).<br />
Zmiana nazwy wiąże się z nowymi możliwościami operacyjnymi<br />
dywizjonów VAW uzyskanymi dzięki wdrożeniu<br />
tak wszechstronnej platformy jaką jest Advanced<br />
Hawkeye. Niezależnie czy operują z baz lądowych, czy<br />
pokładów lotniskowców, E-2D zapewniają dowództwu<br />
danego teatru działań możliwość wykrywania i ostrzegania<br />
o celach powietrznych takich jak samoloty, czy<br />
pociski przeciwokrętowe albo samosterujące (TAMD –<br />
Theater Air and Missile Defense).<br />
Mogą wykrywać, śledzić i wskazywać cele morskie<br />
(powierzchniowe) na rzecz jednostek morskich, powietrznych<br />
i lądowych. Dzięki radarowi typu MESA,<br />
E-2D mogą bez problemu wykrywać i śledzić cele<br />
operujące w strefie przybrzeżnej. Nowoczesne systemy<br />
transmisji danych oraz łączności sprawiły, że<br />
E-2D stały się kluczowym komponentem wdrożonego<br />
przez US Navy zintegrowanego systemu kontroli ognia<br />
i zwalczania celów powietrznych (NIFC-CA – Navy Integrated<br />
Fire Control – Counter Air). Powyższe systemy<br />
pozwalają załogom E-2D również na wykonywanie<br />
kompleksowych funkcji zarządzania, kontroli i dowodzenia<br />
polem walki.<br />
Zwiększenie zasięgu<br />
Samoloty E-2 Hawkeye, obok transportowych C-2A<br />
Greyhound, są jedynymi platformami pokładowymi US<br />
Navy nie posiadającymi możliwości pobierania dodatkowego<br />
paliwa w locie. Długotrwałość lotu E-2C/D wynosi<br />
około sześć godzin. Przedłużenie patrolu i dalsze<br />
zapewnianie „parasola radarowego” oznacza konieczność<br />
wysłania w powietrze kolejnego E-2. Wymóg ten<br />
wpływa na kształt i kolejność prowadzenia operacji pokładowych.<br />
Nie ma bowiem innego sposobu na wydłużenie<br />
czasu pozostawania samolotów E-2 w powietrzu.<br />
www.zbiam.pl <strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> 29
Na tropach postępu<br />
E-2D dla Japonii i Francji<br />
Samoloty wczesnego ostrzegania, powietrznej kontroli<br />
i dowodzenia E-2 Hawkeye oprócz Stanów Zjednoczonych<br />
użytkowane są przez: Egipt, Francję, Izrael, Japonię, Singapur<br />
i Tajwan. Jak na razie tylko Japonia i Francja zdecydowały<br />
się na zakup najbardziej zaawansowanego modelu E-2D<br />
Advanced Hawkeye.<br />
Japonia, która posiada flotę trzynastu samolotów E-2C,<br />
w listopadzie 2015 r. złożyła zamówienie na cztery E-2D za<br />
kwotę 1,7 miliarda USD. We wrześniu 2018 r. zakupiono kolejną<br />
partię dziewięciu samolotów za kwotę 3,13 miliarda USD.<br />
Northrop Grumman pierwsze dwa egzemplarze E-2D dostarczył<br />
do Japonii 29 marca 2019 r. Kolejne dwa przybyły do<br />
kraju „Kwitnącej Wiśni” 7 marca 2020 r.<br />
Francja posiada trzy samoloty E-2C i jako jedyna obok<br />
Stanów Zjednoczonych użytkuje je z pokładów lotniskowców.<br />
We wrześniu 2019 r. Francja ogłosiła chęć zakupu trzech egzemplarzy<br />
E-2D. W styczniu <strong>2021</strong> r. zawarto kontrakt o wartości<br />
2 miliardów USD na zakup samolotów. Northrop Grumman<br />
ma zrealizować ich dostawę do 2028 r.<br />
Jeszcze na samym początku programu marynarka<br />
wojenna zastanawiała się nad wyposażeniem E-2D<br />
w sondę do pobierania paliwa w powietrzu. Northrop<br />
Grumman proponował też opcjonalną i tańszą<br />
modyfikację polegającą na montażu skrzydła z tzw.<br />
mokrą końcówką, mieszczącą dodatkowe paliwo.<br />
Dzięki temu czas pozostawania w powietrzu E-2D<br />
wydłużyłby się z 6,4 godzin do ośmiu. Marynarka<br />
zrezygnowała jednak z tego pomysłu, przekładając<br />
jednakże na później kwestię instalacji sondy. Ostatecznie,<br />
w 2013 r. Northrop Grumman otrzymał kontrakt<br />
na opracowanie systemu do pobierania paliwa<br />
w locie dla E-2D. Sonda została zainstalowana na<br />
środku dachu kokpitu. Wystaje ona nieznacznie dalej<br />
niż dziób samolotu.<br />
Oblot samolotu E-2D z zainstalowaną sondą odbył<br />
się 15 grudnia 2016 r. Northrop Grumman zmodyfikował<br />
trzy egzemplarze E-2D, które wzięły udział w programie<br />
testów. 14 lipca 2017 r., podczas czterogodzinnego<br />
lotu, zmodyfikowany E-2D po raz pierwszy pobrał<br />
paliwo z samolotu tankowania powietrznego typu KC-<br />
-130. Testy operacyjne systemu przeprowadził w latach<br />
2018-2019 dywizjon VX-1. W 2018 r. Northrop Grumman<br />
płynnie rozpoczął instalowanie sondy na linii<br />
produkcyjnej, poczynając od 46. seryjnego egzemplarza<br />
E-2D. Koszt instalacji sondy do pobierania dodatkowego<br />
paliwa w locie w E-2D wynosi ok. 6 milionów USD<br />
na samolot.<br />
9 września 2019 r. dywizjon szkolny VAW-120 odebrał<br />
swój pierwszy wyposażony w sondę E-2D. Samolot<br />
o numerze seryjnym BuNo 169066 jest 32. produkcyjnym<br />
egzemplarzem E-2D. Należał on wcześniej do dywizjonu<br />
testowego VX-1. Dywizjon VAW-120 otrzymał<br />
zadanie przygotowania sylabusa i opracowania bezpiecznych<br />
procedur pobierania paliwa w powietrzu<br />
dla E-2D. Następnie dywizjon rozpoczął szkolenia kwalifikacyjne<br />
dla własnych pilotów w zakresie pobierania<br />
paliwa z samolotów tankowania powietrznego takich<br />
jak: Boeing KC-707, KDC-10 oraz KC-10A Extender.<br />
W roku fiskalnym 2020 zakończono testy z udziałem<br />
samolotów tankowania powietrznego typu KC-135<br />
Stratotanker oraz myśliwców F/A-18E/F Super Hornet<br />
przenoszących podwieszane zasobniki do przekazywania<br />
paliwa. Pobieranie paliwa z samolotów tankowania<br />
powietrznego testowano zarówno w dzień jak i w nocy.<br />
Do pełnego certyfikowania E-2D brakuje tylko nocnych<br />
testów z udziałem myśliwców Super Hornet.<br />
27 lipca 2020 r. pierwszy wyposażony w sondę egzemplarz<br />
E-2D trafił do dywizjonu liniowego VAW-126<br />
„Seahawks”. 14 sierpnia 2020 r. dwóch pierwszych pilotów<br />
z tej jednostki zakończyło szkolenie kwalifikacyjne<br />
prowadzone przez dywizjon VAW-120. Szkolenia dla pilotów<br />
linowych prowadzone są zarówno z wykorzystaniem<br />
symulatorów jak i w powietrzu. W październiku<br />
2020 r. VAW-126 jako pierwszy dywizjon liniowy E-2D<br />
został certyfikowany do prowadzenia operacji pobierania<br />
dodatkowego paliwa.<br />
Pakiety modernizacyjne DSSC<br />
Flota samolotów E-2D Advanced Hawkeye przechodzi<br />
obecnie przez wieloetapowy program modernizacji<br />
awioniki i systemów komputerowych nazwany<br />
Japonia, która posiada<br />
13 samolotów<br />
E-2C Hawkeye postanowiła<br />
je wymienić<br />
na taką samą liczbę<br />
E-2D Advanced Hawkeye.<br />
Pierwsze dwa<br />
egzemplarze E-2D<br />
do kraju „Kwitnącej<br />
Wiśni” przybyły 29<br />
marca 2019 r.<br />
E-2D z dywizjonu<br />
VAW-125 „Tigertails”<br />
ląduje na pokładzie<br />
operującego na<br />
Oceanie Indyjskim<br />
lotniskowca USS<br />
Ronald Reagan; 23<br />
czerwca <strong>2021</strong> r.<br />
30<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>
Siły powietrzne<br />
Airbus A330MRTT<br />
samolot transportowo-tankujący XXI wieku<br />
Paweł Bondaryk<br />
W latach 90. ubiegłego wieku w koncernie EADS przystąpiono do prac nad europejskim<br />
samolotem tankowania powietrznego. Miał on być jednocześnie zdolny do realizacji<br />
zadań transportowych, sanitarnych i pasażerskich. Mimo większego skomplikowania<br />
i kosztu jednostkowego, wielozadaniowość konstrukcji miała być w cyklu życia bardziej<br />
opłacalna dla użytkownika. Do wykonywania wymienionych zadań potrzeba było bowiem<br />
mniej samolotów.<br />
Analizy wykazały, że najlepszym do zaadaptowania<br />
do nowej roli pod względem wielkości<br />
i możliwości będzie produkowany w Tuluzie<br />
samolot komunikacyjny Airbus A310. Największym<br />
wojskowym użytkownikiem A310 w Europie<br />
były wówczas Siły Powietrzne Niemiec (Luftwaffe).<br />
W maju 1991 r. przejęły one po wschodnioniemieckich<br />
liniach lotniczych Interflug trzy maszyny tego<br />
typu, a w latach 1996-1998 kolejne cztery, eksploatowane<br />
uprzednio w liniach Lufthansa. Trzy z nich<br />
przeznaczone zostały do transportu pasażerów<br />
i ważnych osobistości, a cztery przebudowane zostały<br />
w zakładach EFW w Dreźnie do standardu MRT<br />
(Multi Role Transport), zbliżonego do A310 combi,<br />
umożliwiającego zmianę konfiguracji głównego pokładu<br />
z pasażerskiego na towarowy.<br />
Najbardziej zaawansowaną wojskową modyfikacją<br />
A310 został wielozadaniowy samolot transportowo-tankujący<br />
nazwany A310 MRTT (Multi Role Tanker<br />
Transport), opracowany wspólnie przez Daimler<br />
Chrysler Aerospace i Lufthansa Technik. Samolot<br />
stanowiący rozwinięcie odmiany MRT dostosowany<br />
został do roli powietrznego zbiornikowca. Demonstrator<br />
technologii powstał na początku lat dziewięćdziesiątych.<br />
W 1995 r. płatowiec z numerem fabrycznym<br />
452 przeszedł próby w Siłach Powietrznych Wielkiej<br />
A330 MRTT lotnictwa<br />
wojskowego<br />
Singapuru w trakcie<br />
przetaczania dodatkowego<br />
paliwa do<br />
wielozadaniowego<br />
samolotu myśliwskiego<br />
F-16D<br />
Block 52.<br />
Użytkownikami nielicznych<br />
A310 MRTT<br />
są Kanada i Niemcy.<br />
Pierwsza generacja<br />
samolotów MRTT<br />
mogła przekazywać<br />
paliwo jedynie za<br />
pośrednictwem przewodu<br />
giętkiego.<br />
34<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>
Siły powietrzne<br />
Podstawowym<br />
typem odrzutowego<br />
samolotu bojowego<br />
włoskiego lotnictwa<br />
wojskowego jest<br />
wielozadaniowy<br />
Eurofighter Typhoon.<br />
Na stanie jest 95<br />
maszyn tego typu,<br />
w tym 81 jednomiejscowych<br />
F-2000A i<br />
14 dwumiejscowych<br />
TF-2000A.<br />
Włoskie Siły Powietrzne<br />
W odpowiedzi na nowe wyzwania<br />
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński<br />
Włoskie Siły Powietrzne, to kolejne europejskie wojska lotnicze, które w ostatnim czasie<br />
przechodzą głębokie zmiany. Następuje nie tylko wymiana sprzętu ale także zmiana koncepcji<br />
działania i próba dostosowania sił powietrznych do nowych wyzwań w zmieniającym się<br />
środowisku bezpieczeństwa. A te są dla Włoch inne niż dla nas, dla których zbrojna napaść<br />
z wtargnięciem wrogich wojsk jest mało prawdopodobna, ale dla których kryzys imigracyjny,<br />
ekspansja zorganizowanej przestępczości i terroryzmu pochodzące z Afryki i Bliskiego<br />
Wschodu, stanowią realne zagrożenie z którym stykają się codziennie.<br />
Ostatnia „Biała Księga Obrony” została wydana<br />
w 2015 r., ale dostępne są także nowsze<br />
źródła, które dość dobrze opisują doktrynę<br />
obronną Włoch w świetle nowych wyzwań. Za największe<br />
zagrożenie dla bezpieczeństwa Włoch uważa<br />
się rozwój różnych sytuacji kryzysowych, mogących<br />
zagrozić stabilności państwa, jego funkcjonowaniu<br />
lub jego interesom zagranicznym. Dlatego Włoskie<br />
Siły Zbrojne muszą być przede wszystkim ukierunkowane<br />
na przeciwdziałanie sytuacjom kryzysowym.<br />
Utrzymanie stabilności w regionie gwarantują<br />
głównie różne organizacje międzynarodowe, których<br />
Włochy są członkiem. Dlatego aktywne uczestnictwo<br />
w działaniach prowadzonych przez te organizacje<br />
na rzecz stabilizacji porządku światowego oraz re-<br />
gionalnego, jest bardzo ważnym aspektem funkcjonowania<br />
Włoskich Sił Zbrojnych. Mowa tu głównie<br />
o NATO oraz Unii Europejskiej, ale także o działaniach<br />
pokojowych pod flagą ONZ.<br />
Kluczową sprawą dla zdolności obronnych, w tym<br />
możliwości utrzymywania stabilnego środowiska bezpieczeństwa,<br />
jest personel. W związku z ciągłymi redukcjami<br />
po zakończeniu zimnej wojny malejąca ilość<br />
personelu wojskowego była rekompensowana rosnącą<br />
jakością zasobów osobowych, a także ich racjonalnym<br />
wykorzystaniem.<br />
Nowe podejście do postrzegania spraw obronnych<br />
polega też na kompleksowym, interdyscyplinarnym<br />
spojrzeniu na zapewnienie bezpieczeństwa państwa,<br />
a w szczególności zintegrowaniu w systemie obron-<br />
42<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>
PRZEMYSŁ LOTNICZY<br />
Korea Aerospace Industries<br />
Leszek A. Wieliczko<br />
Południowokoreańska firma Korea Aerospace Industries (KAI) została założona w 1999 r.<br />
W ciągu 22 lat wyprodukowała ponad 600 samolotów i bezzałogowych statków powietrznych<br />
oraz ponad 200 śmigłowców. Asortyment produkcji obejmuje także symulatory lotu,<br />
satelity oraz części i podzespoły konstrukcji lotniczych dla innych producentów. Szybki<br />
i dynamiczny rozwój sprawił, że KAI śmiało i bez kompleksów wkracza na obszary zarezerwowane<br />
do niedawna tylko dla największych i najbardziej doświadczonych wytwórni lotniczo-kosmicznych.<br />
Przykładem jest myśliwiec nowej generacji KF-21 Boramae oraz program<br />
budowy rakiet nośnych KSLV-II.<br />
Uroczysty roll-out<br />
pierwszego prototypu<br />
samolotu<br />
myśliwskiego nowej<br />
generacji KF-21 Boramae<br />
miał miejsce<br />
9 kwietnia <strong>2021</strong> r.<br />
Program KF-21 jest<br />
najbardziej ambitnym<br />
z dotychczas<br />
realizowanych w KAI.<br />
Wstępne zapotrzebowanie<br />
ROKAF jest<br />
oceniane na 120 egz.<br />
Korea Aerospace Industries Co., Ltd. (KAI) to<br />
wiodące przedsiębiorstwo branży lotniczo-kosmicznej<br />
w Republice Korei. Zasadniczy zakres<br />
działalności obejmuje projektowanie, produkcję,<br />
sprzedaż, leasing, modernizację, przeglądy i remonty<br />
samolotów, śmigłowców, bezzałogowych statków powietrznych<br />
(BSP), symulatorów lotu, satelitów, rakiet<br />
nośnych, przemysłowych turbin gazowych oraz wytwarzanie<br />
części i podzespołów konstrukcji lotniczych dla<br />
innych producentów. Zakłady produkcyjne ulokowane<br />
są w prowincji Gyeongsangnam-do: główny w Sacheon<br />
(produkcja samolotów, śmigłowców, części i podzespołów),<br />
Sancheong Workplace w Sancheong (skrzydła),<br />
Jongpo Business Site w Sacheon (rakiety nośne)<br />
Nazwa<br />
Korea Aerospace Industries, Ltd. (KAI)<br />
Data założenia 1 października 1999 r.<br />
Siedziba zarządu Sacheon (Republika Korei)<br />
Zakłady produkcyjne Sacheon, Sancheong, Jongpo, Goseong (Republika Korei)<br />
Liczba pracowników 4922 (stan na dzień: 31 grudnia 2019 r.)<br />
samoloty, śmigłowce i systemy bezzałogowych statków<br />
powietrznych cywilne i wojskowe, satelity, rakiety nośne,<br />
Główne produkty symulatory lotu, przemysłowe turbiny gazowe, części<br />
i podzespoły konstrukcji samolotów i śmigłowców dla<br />
innych producentów<br />
i Goseong Business Site w Goseong (skrzydła i inne<br />
podzespoły samolotów). W Daejeon znajduje się ośrodek<br />
badawczo-rozwojowy satelitów (Daejeon Research<br />
Center).<br />
54<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>
PRZEMYSŁ LOTNICZY<br />
Według Boeinga<br />
w ciągu dwóch dekad<br />
liczba samolotów<br />
komunikacyjnych<br />
wzrośnie prawie<br />
dwukrotnie, z obecnych<br />
25,9 tys. do<br />
49,4 tys. (w 2040 r.).<br />
Na zdjęciu Airbusy<br />
A330-223 w barwach<br />
portugalskich linii<br />
TAP Air Portugal.<br />
Na rynku lotniczym<br />
pojawi się zapotrzebowanie<br />
na<br />
32 660 samolotów<br />
wąskokadłubowych,<br />
co stanowić będzie<br />
75% globalnych<br />
potrzeb. Na zdjęciu<br />
Airbus A320-271N<br />
w barwach Tigerair<br />
Taiwan.<br />
Długoterminowe<br />
prognozy rynku lotniczego Boeinga<br />
Jerzy Liwiński<br />
Boeing opublikował kolejne edycje długoterminowych prognoz rynku transportu lotniczego.<br />
Szacuje on w nich, że w najbliższym dwudziestoleciu <strong>2021</strong>-2040 ruch lotniczy wzrośnie<br />
2,1-krotnie, a przewoźnicy zakupią 43,6 tys. samolotów, o wartości 7,2 bln USD. Flota samolotów<br />
komunikacyjnych wzrośnie z 25,9 tys. do 49,4 tys. szt. (w 2040 r.), a wartość rynku<br />
usług lotniczych wyniesie 9,5 bln dolarów. Ze strony przewoźników będzie istniało zapotrzebowanie<br />
na 2124 tys. osób personelu lotniczego, w tym: 612 tys. pilotów, 886 tys. stewardes<br />
i 626 tys. mechaników lotniczych.<br />
We wrześniu Boeing opublikował kolejną edycję<br />
długoterminowej prognozy rynku transportu<br />
lotniczego „Current Market Outlook” (CMO, Aktualne<br />
perspektywy rynku). Prognoza CMO <strong>2021</strong> w swoich<br />
analizach koncentruje się na samolotach pasażerskich<br />
i towarowych, posiadających napęd odrzutowy. Integralną<br />
częścią kompleksowego opracowana Boeinga są prognozy:<br />
personelu lotniczego „Boeing Pilot and Technician<br />
Outlook” i rynku usług lotniczych „Services Market Outlook”<br />
(SMO).<br />
Analitycy rynku w wymienionych prognozach szacują:<br />
wielkość ruchu lotniczego i rozwój floty dla poszczególnych<br />
regionów świata; potrzeby liczbowe personelu lotniczego:<br />
pilotów, stewardes i mechaników; a także uwarunkowania<br />
finansowe związane z funkcjonowaniem rynku<br />
usług lotniczych. Prognozy obejmują okres dwudziestolecia<br />
<strong>2021</strong>-2040 r., ale punktem odniesienia jest ruch lotniczy<br />
w 2019 r. (z uwagi na późniejsze załamanie rynku z powodu<br />
pandemii koronawirusa). Przygotowanie ostatnich edycji<br />
było poprzedzone dogłębnymi analizami przewozów na<br />
najbardziej obciążonych trasach i dokonanych zmian liczbowych<br />
floty znajdującej się na wyposażeniu największych<br />
linii pasażerskich i cargo; uwarunkowań szkoleniowych<br />
i kadrowych personelu; a także kosztów funkcjonowania<br />
poszczególnych segmentów rynku usług lotniczych. Z pro-<br />
62<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>
monografiA<br />
Typhoony ze 198.<br />
Sqn niszczą kolumnę<br />
niemieckich wojsk<br />
pancernych w kotle<br />
pod Falaise; sierpień<br />
1944 r. (Nicolas<br />
Trudgian, www.nicolastrudgian.com).<br />
Hawker Typhoon<br />
Działania bojowe: 1944 cz. 3<br />
Tomasz Szlagor<br />
W ostatnich latach wojny Typhoon zdobył renomę pogromcy Panzerwaffe, chociaż wykorzystywano<br />
go z powodzeniem do wielu innych zadań. Niemniej, miał opinię samolotu zawodnego,<br />
z powodu wadliwych silników Napier Sabre i generalnie w Royal Air Force nikt<br />
go nie lubił, nawet latający nim piloci. Był natomiast ulubieńcem wojsk lądowych, którym<br />
torował drogę i chronił je przed kontratakami.<br />
Według stanu na dzień 1 stycznia 1944 r., dywizjonów<br />
wyposażonych w Typhoony było już<br />
20 – 1., 3., 56., 174., 175., 181., 182., 183., 186., 193.,<br />
195., 197., 198., 245., 247., 257., 263., 266., 486. i 609. Sqn. Do<br />
końca miesiąca przybyły kolejne trzy: 137. i 164. Sqn oraz<br />
kanadyjski 438. Sqn (przezbrojone z Hawker Hurricane<br />
Mk IV). Przełomowy 1944 r. dla jednostek dysponujących<br />
Typhoonami rozpoczął się tak, jak zakończył poprzedni<br />
rok – żmudnymi, kosztownymi nalotami na stanowiska<br />
startowe bomb latających V-1 na wybrzeżu Francji oraz<br />
znacznie bardziej trzymającymi w napięciu wypadami<br />
typu Ranger, podczas których Typhoony atakowały z zaskoczenia<br />
samoloty, które akurat startowały, lądowały,<br />
wykonywały obloty techniczne itp.<br />
STYCZEŃ 1944 R.<br />
Po południu 2 stycznia na Ranger wyprawił się 198. Sqn,<br />
zgłaszając trzy zwycięstwa – po jednym Fw 190, szkolnym<br />
dwupłatowcu Bü 131 Jungmann (oba w rejonie Paryża)<br />
i „Me 210”. Tym ostatnim samolotem w rzeczywistości był<br />
Ju 188 z 2./KG 66, który podchodził do lądowania w Montdidier,<br />
wracając z lotu treningowego (pilot Junkersa, Uffz.<br />
Gustav Peters, i dwóch członków zostało rannych; pozostałych<br />
dwóch zginęło).<br />
Nazajutrz (3 stycznia) czterech pilotów ze 198. Sqn wzięło<br />
na cel lotnisko w Juvincourt. Po drodze, wylatując z chmur<br />
w okolicy Compiègne, wpadli na pięć Bf 109. Tego starcia<br />
nie przeżył F/O Henry MacKenzie (Kanadyjczyk), którego<br />
zestrzelił Uffz. Willibald Reimer of 6./JG 2. Z kolei 609. Sqn<br />
w rejonie Bapaume napotkał Focke-Wulfy i stracił F/Sgt<br />
Josepha Zegersa, którego pokonał Uffz. Gerhard Guttmann<br />
z 8./JG 26. Niemieckie myśliwce, zaangażowane w odpieranie<br />
wypraw bombowych USAAF nad Rzeszę, nie były jednak<br />
w stanie przechwytywać wszystkich operujących na ich zapleczu<br />
Typhoonów, które w efekcie wykonywały swoje zadania<br />
z coraz większą bezkarnością.<br />
72<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>
N O W A P R E N U M E R A T A 2 0 2 2<br />
<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong><br />
Cena detaliczna 17,99 zł | Prenumerata roczna: 198,00 zł<br />
12 numerów w tym 1 numer GRATIS<br />
Obejmuje numery od 1/2022 do numeru 12/2022.<br />
NOWE<br />
CENY<br />
OBOWIĄZUJĄ:<br />
OD 1 STYCZNIA 2022<br />
Wojsko i Technika Historia<br />
+ numery specjalne (6+6)<br />
Cena detaliczna 19,50 zł | Prenumerata roczna: 215 zł<br />
12 numerów w tym 1 numer GRATIS<br />
Obejmuje 6 numerów regularnych<br />
i 6 numerów specjalnych wydawanych w 2022 roku.<br />
PRENUMERATA<br />
OSZCZĘDZAJ<br />
I BĄDŹ<br />
NA BIEŻĄCO<br />
Wojsko i Technika<br />
Cena detaliczna 16,50 zł | Prenumerata roczna: 182,00 zł<br />
12 numerów w tym 1 numer GRATIS<br />
Obejmuje numery od 1/2022 do numeru 12/2022.<br />
Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl lub dokonaj wpłaty<br />
na konto bankowe nr 70 1240 6159 <strong>11</strong><strong>11</strong> 0010 6393 2976