05.11.2021 Views

Lotnictwo Aviation International 11/2021 opt

by ZBiAM

by ZBiAM

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Vol. VII, nr <strong>11</strong> (74)<br />

LISTOPAD <strong>2021</strong><br />

Numer <strong>11</strong><br />

ISSN 2450–1298<br />

nakład: 14.5 tys egz.<br />

Zdjęcie okładkowe:<br />

Samolot Airbus A330 MRTT. Fot. Airbus<br />

Redaktor naczelny<br />

Jerzy Gruszczyński<br />

jerzy.gruszczynski@zbiam.pl<br />

Korekta<br />

Stanisław Kutnik<br />

Redakcja techniczna<br />

Adam Mojski,<br />

redakcja.techniczna@zbiam.pl<br />

Stali współprawcownicy<br />

Piotr Abraszek, Paweł Bondaryk, Piotr Butowski,<br />

Robert Czulda, Jerzy Gotowała, Paweł Henski,<br />

Andrzej Kiński, Jerzy Liwiński, Marek Łaz,<br />

Edward Malak, Łukasz Pacholski,<br />

Michał Petrykowski, Miłosz Rusiecki.<br />

Wydawca<br />

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.<br />

ul. Anieli Krzywoń 2/155<br />

01-391 Warszawa<br />

office@zbiam.pl<br />

Biuro<br />

ul. Bagatela 10/17<br />

00-585 Warszawa<br />

Dział reklamy i marketingu<br />

Andrzej Ulanowski<br />

andrzej.ulanowski@zbiam.pl<br />

Dystrybucja i prenumerata<br />

office@zbiam.pl<br />

Reklamacje<br />

office@zbiam.pl<br />

Prenumerata<br />

realizowana przez Ruch S.A:<br />

Zamówienia na prenumeratę w wersji<br />

papierowej i na e-wydania można<br />

składać bezpośrednio na stronie<br />

www.prenumerata.ruch.com.pl<br />

Ewentualne pytania prosimy kierować<br />

na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub<br />

kontaktując się z Telefonicznym<br />

Biurem Obsługi Klienta pod numerem:<br />

801 800 803 lub 22 717 59 59<br />

– czynne w godzinach 7.00–18.00.<br />

Koszt połączenia wg taryfy operatora.<br />

Copyright by ZBiAM <strong>2021</strong><br />

All Rights Reserved.<br />

Wszelkie prawa zastrzeżone<br />

Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne rodzaje<br />

mediów bez pisemnej zgody Wydawcy<br />

jest zabronione. Materiałów niezamówionych,<br />

nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo<br />

dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów<br />

i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.<br />

Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami<br />

sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi<br />

odpowiedzialności za treść zamieszczonych ogłoszeń<br />

i reklam. Więcej informacji znajdziesz na naszej<br />

nowej stronie:<br />

www.zbiam.pl<br />

Aktualności wojskowe<br />

Paweł Bondaryk, Paweł Henski,<br />

Henryk Czyżyk.......................................4<br />

Aktualności kosmiczne<br />

Waldemar Zwierzchlejski...................10<br />

14<br />

Aktualności cywilne<br />

Paweł Bondaryk..................................12<br />

Co dalej z polską flotą<br />

Herculesów?<br />

Łukasz Pacholski................................14<br />

Tureckie F-16 w Polsce<br />

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński......18<br />

18<br />

22<br />

Zapraszamy na nasz fanpage<br />

facebook.com/lotnictwoaviationinternational<br />

W numerze<br />

26<br />

PZL M28 SOMA. Kandydat<br />

w programie Armed Overwatch<br />

Paweł Bondaryk................................. 22<br />

Northrop Grumman E-2D<br />

Advanced Hawkeye<br />

Paweł Henski.......................................26<br />

42<br />

Airbus A330 MRTT. Samolot<br />

transportowo-tankujący<br />

XXI wieku<br />

Paweł Bondaryk................................. 34<br />

Włoskie Siły Powietrzne.<br />

W odpowiedzi na nowe<br />

wyzwania<br />

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński......42<br />

Korea Aerospace Industries<br />

Leszek A. Wieliczko........................... 54<br />

54<br />

Długoterminowe prognozy<br />

rynku lotniczego Boeinga<br />

Jerzy Liwiński......................................62<br />

Hawker Typhoon.<br />

Działania bojowe: 1944 (3)<br />

Tomasz Szlagor.................................. 72<br />

www.zbiam.pl <strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> 3


Siły powietrzne<br />

Co dalej<br />

z polską flotą Herculesów?<br />

Łukasz Pacholski<br />

Podpisanie międzyrządowej umowy pomiędzy Polską oraz Stanami Zjednoczonymi w sprawie<br />

przejęcia pięciu używanych średnich samolotów transportowych Lockheed Martin<br />

C-130H Hercules w kwietniu bieżącego roku i deklaracje polityczne z wiosny dawały podstawy<br />

sądzić, że przed 33. Bazą Lotnictwa Transportowego w Powidzu, Wojskiem Polskim<br />

oraz Wojskowymi Zakładami Lotniczymi Nr 2 S.A. rysuje się świetlana przyszłość, zarówno<br />

w obszarze wzrostu zdolności jednostki jak i kompetencji dla przemysłu, Jak sytuacja wygląda<br />

obecnie?<br />

Pod koniec roku do<br />

Bydgoszczy przyleci<br />

pierwszy samolot<br />

C-130H Hercules<br />

pozyskany ze Stanów<br />

Zjednoczonych.<br />

W Wojskowych<br />

Zakładach Lotniczych<br />

Nr 2 S.A. przejdzie<br />

swój pierwszy<br />

polski PDM, który<br />

najprawdopodobniej<br />

nie będzie połączony<br />

z modyfikacją.<br />

Zgodnie z pierwszym komunikatem, który trafił<br />

do mediów, przejęcie pięciu samolotów C-130H<br />

Hercules, połączone z realizacją obsług PDM<br />

(Programmed Depot Maintenance) w Wojskowych<br />

Zakładach Lotniczych Nr 2 S.A. w Bydgoszczy<br />

(w przypadku pozytywnej oceny występowania podstawowego<br />

interesu bezpieczeństwa państwa) miało<br />

pozwolić na zwiększenie potencjału 33. Bazy Lotnictwa<br />

Transportowego w Powidzu, która obecnie<br />

eksploatuje pięć dostarczonych w latach 2009-2012<br />

samolotów C-130E Hercules. Maszyny te przeszły<br />

w Polsce swój pierwszy PDM (w latach 2015-2020),<br />

który połączony był z modyfikacjami zwiększającymi<br />

ich potencjał operacyjny, zmodernizowano układ<br />

hamowania poprzez zmianę systemu sterowania<br />

układu antypoślizgowego oraz wymianę obręczy kół<br />

i montaż hamulców karbonowych, które charakteryzuje<br />

większa sprawność i dłuższa żywotność. Zmiany<br />

te pozwoliły na ograniczenie czasu pobytu na ziemi<br />

po lądowaniu do 15 minut (tyle czasu potrzebują hamulce<br />

na ochłodzenie). Zmodyfikowano także silniki<br />

i zamontowano dodatkowy sztuczny horyzont.<br />

Co ważne, dotychczasowe deklaracje pochodzące z WZL<br />

Nr 2 S.A wykazały, że ich bezpieczna eksploatacja jest możliwa<br />

przez jeszcze około 20 lat, w zależności od ich stanu<br />

technicznego. Dodatkowo prace, zrealizowane przy okazji<br />

pierwszego polskiego cyklu PDM otwierały drogę do kolejnych<br />

modyfikacji w przyszłości. Tego typu sugestie pojawiały<br />

się m.in. w kręgach resortu obrony narodowej.<br />

Nie powinno to dziwić, piątka C-130E Hercules to<br />

samoloty o największym w Siłach Zbrojnych RP potencjale<br />

transportowym – w ciągu dwunastu lat eksploatacji<br />

załogi wykonywały liczne loty transportowe<br />

na obszarze Europy, Afryki, Azji oraz Ameryki Północnej.<br />

W tym czasie spędziły w powietrzu około 12<br />

tys. godzin (co daje arytmetyczną średnią około 1000<br />

rocznie). Obok utrzymywania mostów powietrznych<br />

pomiędzy krajem oraz kontyngentami wojskowymi<br />

załogi latające na tym typie statku powietrznego<br />

uczestniczyły w różnorodnych ćwiczeniach krajowych<br />

i międzynarodowych, operacjach sojuszniczych,<br />

lotach o charakterze humanitarnym i ewakuacji medycznej,<br />

wspierają także inne służby państwowe. Jedną<br />

z ostatnich misji była operacja ewakuacji miesz-<br />

14<br />

<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>


SZKOLENIE lotnicze<br />

Ponieważ Litwa,<br />

Łotwa i Estonia nie<br />

dysponują własnymi<br />

samolotami myśliwskimi<br />

do dozorowania<br />

przestrzeni<br />

powietrznej (Air<br />

Policing), zadanie<br />

to spoczywa na myśliwcach<br />

należących<br />

do innych państw<br />

NATO, w ramach misji<br />

sojuszniczej.<br />

Tureckie F-16 w Polsce<br />

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński<br />

W okresie 6 lipca do 15 września <strong>2021</strong> r. cztery samoloty F-16 wraz z ok. 80 osobami personelu<br />

Sił Powietrznych Turcji operowały z 22. Bazy Lotnictwa Taktycznego w Malborku. Była<br />

to część misji NATO Enhancement Baltic Air Policing, które to rozszerzenie wprowadzono<br />

w 2014 r., w ramach reakcji Sojuszu Północnoatlantyckiego na aneksję Krymu i destabilizację<br />

Ukrainy przez Federację Rosyjską.<br />

W<br />

1958<br />

r. powołano Grupę Planistyczną,<br />

w składzie: RFN, Belgia i Holandia, państwa<br />

te postanowiły bowiem połączyć wysiłki<br />

w tworzeniu wspólnego systemu obrony powietrznej<br />

Sojuszu Północnoatlantyckiego. Pierwsza<br />

część nowego systemu była gotowa w 1962 r., był to<br />

zalążek NATO Air Defence Ground Environment<br />

(NADGE). Do 1972 r. system NADGE został zmodernizowany<br />

do postaci NATINADS (NATO Integrated<br />

Air Defence System), w który włączono 84<br />

posterunki radiolokacyjne, spięte stanowiskami<br />

dowodzenia i kierowania Control Reporting Center<br />

(CRC). Zostały one rozmieszczone w Norwegii, Danii,<br />

RFN, Belgii, Holandii, Francji, we Włoszech, Grecji<br />

i w Turcji. Były to posterunki ze stacjami radiolokacyjnymi<br />

dalekiego zasięgu uzupełnionymi stacjami<br />

poprawiającymi kontrolę przestrzeni powietrznej<br />

na małych wysokościach, a także posterunki z wysuniętymi<br />

punktami naprowadzania lotnictwa myśliwskiego.<br />

Wielka Brytania stworzyła oddzielny system,<br />

ale kompatybilny ze standardami NADGE, a później<br />

NATINADS. W latach 80. zintegrowano moduły Airborne<br />

Early Warning oraz Ground Environment Integration<br />

Segment, tworząc jednolity system AEGIS,<br />

zmodernizowane zaplecze techniczne systemu NA-<br />

TINADS, w którym obraz sytuacji powietrznej mógł<br />

być integrowany z informacji pochodzącymi ze stacji<br />

naziemnych z informacjami z samolotów dozoru<br />

radiolokacyjnego AWACS.<br />

Tworzenie zintegrowanego systemu obrony powietrznej<br />

NATO było konsekwencją podjętej w 1955 r.<br />

decyzji, że przestrzeń powietrzna państw Sojuszu<br />

Północnoatlantyckiego będzie broniona wspólnie.<br />

Wystawienie sił i środków do połączonej obrony przestrzeni<br />

powietrznej NATO pozwalało na <strong>opt</strong>ymalizację<br />

wysiłku i elastyczniejsze wykorzystanie posiadanego<br />

potencjału. Jednocześnie wiązało się z tym podjęcie<br />

wspólnych skoordynowanych misji dozoru powietrznego<br />

NATO Air Policing. Są to działania nie pozwalające<br />

przeciwnikowi na szpiegostwo powietrzne<br />

18<br />

<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>


Na tropach postępu<br />

Samolot wielozadaniowy<br />

krótkiego<br />

startu i lądowania<br />

MC-145B jest oferowany<br />

nie tylko<br />

amerykańskim<br />

wojskom specjalnym<br />

w ramach programu<br />

Armed Overwatch,<br />

ale także odbiorcom<br />

spoza Stanów<br />

Zjednoczonych, pod<br />

oznaczeniem M28<br />

SOMA.<br />

PZL M28 SOMA<br />

Kandydat w programie Armed Overwatch<br />

Paweł Bondaryk<br />

Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. z Mielca należące do koncernu Lockheed Martin oraz<br />

Sierra Nevada Corporation zaprezentowały w Warszawie 26 października własną propozycję<br />

w amerykańskim konkursie Armed Overwatch. Przetarg ma wyłonić nowy samolot wielozadaniowy<br />

wsparcia działań specjalnych dla Dowództwa Operacji Specjalnych Stanów<br />

Zjednoczonych (US Special Operations Command, USSOCOM), następcę U-28 Draco.<br />

Amerykańsko-polski pretendent został zbudowany<br />

na bazie dobrze znanego i sprawdzonego<br />

płatowca wielozadaniowego samolotu<br />

transportowego krótkiego startu i lądowania PZL<br />

M28-05. Producent określa nowy wariant skrótem<br />

SOMA – Special Operations Multi-role Aircraft. Po<br />

wprowadzonych przez Sierra Nevada Corporation<br />

(SNC) modyfikacjach mielecka konstrukcja stworzyła<br />

nową jakość w obszarze zainteresowania Dowództwa<br />

Operacji Specjalnych Stanów Zjednoczonych<br />

(USSOCOM).<br />

Amerykańskie wojska specjalne znają PZL M28-05<br />

od kilkunastu lat. Samoloty tego typu były od 2009 r.<br />

dostarczane dla Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych<br />

(US Air Force, USAF), które nadały im oznaczenie<br />

C-145A Combat Coyote. Łącznie na stanie USAF było<br />

16 egzemplarzy, które wykorzystywano w misjach<br />

poza granicami kraju, w tym w Iraku i Afganistanie.<br />

Dysponowały nimi: 5., 6., 318. i 7<strong>11</strong>. eskadra działań<br />

specjalnych Dowództwa Operacji Specjalnych Sił Powietrznych<br />

(Air Force Special Operations Command,<br />

AFSOC). Z powodu ograniczeń finansowych w 2015 r.<br />

większość C-145A zmagazynowano w składnicy<br />

AMARG w Arizonie, a następnie zaoferowano innym<br />

krajom w ramach programu redystrybucji nadwyżkowego<br />

sprzętu wojskowego EDA (Excess Defence Article).<br />

Dotychczas dwa egzemplarze przekazano Estonii<br />

(2019 r.), a trzy Kenii (<strong>2021</strong> r.). Ponadto po dwa samoloty<br />

tego typu mają otrzymać Nepal i Kostaryka. Jeden<br />

egzemplarz utracono w 20<strong>11</strong> r. w wypadku w Afganistanie,<br />

a dwa przekazano Arizona Department of Public<br />

Safety. USAF nadal dysponuje czterema C-145A.<br />

Za obsługę i wyposażenie zadaniowe C-145A dla<br />

lotnictwa amerykańskiego odpowiedzialna jest Sierra<br />

Nevada Corporation. Działające od 1963 r. przedsiębiorstwo<br />

zajmuje się obecnie różnorodnymi progra-<br />

22<br />

<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>


Na tropach postępu<br />

Northrop Grumman<br />

E-2D Advanced Hawkeye<br />

Paweł Henski<br />

Zdolne do operowania z pokładów lotniskowców samoloty wczesnego ostrzegania, dowodzenia<br />

i kontroli powietrznej Northrop Grumman E-2D Advanced Hawkeye to najnowsza<br />

wersja platformy pozostającej na uzbrojeniu marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych<br />

(US Navy) nieprzerwanie od lat 60. XX wieku. Produkcja E-2D nadal trwa, a amerykańska<br />

marynarka wojenna przewiduje zakup docelowo 86 samolotów tego typu. Dzięki kompleksowemu<br />

programowi modernizacji E-2D mają pozostać na wyposażeniu dywizjonów US<br />

Navy przynajmniej do lat 40. XXI wieku.<br />

Pierwszy E-2D przydzielony<br />

do dywizjonu<br />

VAW-125 „Tigerstails”<br />

przelatuje nad<br />

bazą morską Norfolk;<br />

20 marca 2014 r.<br />

Trzy lata później<br />

jednostka ta została<br />

przebazowana z Norfolk<br />

do MCAS Iwakuni<br />

w Japonii.<br />

Prace nad nowym samolotem wczesnego ostrzegania<br />

i kontroli powietrznej firma Grumman<br />

rozpoczęła w 1957 r. Pierwszy, w pełni wyposażony<br />

egzemplarz oznaczony jako E-2A został oblatany<br />

19 kwietnia 1961 r. Samolot został wyposażony<br />

w radar General Electric AN/APS-96, z nowatorską,<br />

montowaną na grzbiecie samolotu, obrotową anteną<br />

talerzową o średnicy 7,31 m. Załoga składała się z pilota,<br />

drugiego pilota oraz trzech oficerów systemów<br />

elektronicznych (ESO – Electronics Systems Officer).<br />

Przedział ESO nazywany centrum informacyjno-bojowym<br />

(CIC – Combat Information Center) posiadał<br />

trzy stanowiska do obsługi stacji radiolokacyjnej<br />

umieszczone na lewej burcie samolotu, bokiem do<br />

kierunku lotu. Centrum dowodził oficer CICO (CIC<br />

Officer), który był jednocześnie dowódcą misji. Podlegali<br />

mu: operator radiolokatora (RO – Radar Operator)<br />

oraz oficer kontroli powietrznej (ACO – Air<br />

Control Officer), którego głównym zadaniem było<br />

utrzymywanie łączności. Piloci zajmowali się wyłącznie<br />

pilotowaniem samolotu i całkowicie podlegali<br />

dowódcy misji. Każda kolejna wersja samolotu E-2<br />

posiadała radar z anteną talerzową oraz taką samą<br />

załogę i rozmieszczenie stanowisk bojowych.<br />

W styczniu 1964 r. pierwsze samoloty Grumman E-2A<br />

Hawkeye weszły na wyposażenie dywizjonu wczesnego<br />

ostrzegania VAW-<strong>11</strong> „Early Elevens” stacjonującego<br />

w bazie marynarki wojennej NAS North Island w Kalifornii.<br />

Kolejna, ulepszona wersja – E-2B – weszła do<br />

służby w latach 1969-1971. Model oznaczony jako E-2C<br />

„Delta One”, czyli<br />

pierwszy prototyp<br />

E-2D Advanced<br />

Hawkeye. Samolot<br />

oblatano 3 sierpnia<br />

2007 r.<br />

26<br />

<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>


Na tropach postępu<br />

E-2D z dywizjonu<br />

VAW-125 „Tigertails”<br />

startuje z pokładu<br />

lotniskowca USS<br />

Ronald Reagan; 17<br />

października 2020 r.<br />

E-2D z dywizjonu<br />

VAW-<strong>11</strong>3 „Black<br />

Eagles” tuż po<br />

wylądowaniu na<br />

lotniskowcu USS Carl<br />

Vinson podczas działań<br />

operacyjnych na<br />

Pacyfiku; 5 września<br />

<strong>2021</strong> r.<br />

ced Sector Scan) oraz ETS (Enhanced Tracking Sector).<br />

Tryb AAS zapewnia klasyczne skanowanie przestrzeni<br />

w zakresie 360 stopni, tryb ESS dodaje możliwość dodatkowego,<br />

elektronicznego skanowania wybranego<br />

sektora przestrzeni. Tryb ETS umożliwia wykrywanie<br />

i śledzenie wybranego celu powierzchniowego.<br />

Oprócz nowej stacji radiolokacyjnej, samolot E-2D<br />

Advanced Hawkeye otrzymał następujące komponenty<br />

wyposażenia i awioniki:<br />

» trzy 17-calowe wyświetlacze wielofunkcyjne w kabinie<br />

załogi, sprzężone ze zintegrowanym systemem<br />

wyświetlania danych nawigacyjnych i sytuacyjnych<br />

(INCDS – Integration Navigation, Controls and<br />

Displays System);<br />

» nowe stanowiska obsługi stacji radiolokacyjnej<br />

z trzema 20-calowymi, kolorowymi wyświetlaczami<br />

wysokiej rozdzielczości;<br />

» nowy komputer misji zdolny do przetwarzania 3 tys.<br />

wskazań radaru na sekundę;<br />

» nowe oprogramowanie awioniki rozszerzone o dwa<br />

miliony linii kodowych;<br />

» zmodernizowany system przeciwdziałania elektronicznego<br />

(ESM);<br />

» zmodernizowany pakiet łączności radiowej: HF, V/<br />

UHF, TACAN, MIDS Voice;<br />

» łącza transmisji danych typu Link <strong>11</strong> i Link 16, oraz<br />

łącze satelitarne AN/ARC-210 SATCOM;<br />

» cyfrowy interkom w kabinie (ICS);<br />

» zintegrowany i scentralizowany system diagnostyczny<br />

samolotu;<br />

» systemy (hardware, software) o tzw. otwartej architekturze<br />

pozwalającej na ich łatwą modernizację;<br />

» sterowane cyfrowo silniki turbośmigłowe Rolls-Royce<br />

T56-A-427A o mocy 5100 KM (maks. 5450 KM<br />

z czasową rezerwą mocy) wraz z nową przekładnią<br />

redukcyjną i wałem śmigła.<br />

Dzięki nowemu, „szklanemu” kokpitowi (cyfrowa<br />

awionika) obydwaj piloci otrzymali możliwość podglądu<br />

danych taktycznych z systemów takich jak: stacja<br />

radiolokacyjna, urządzenie identyfikacji „swój-obcy”<br />

(IFF) czy Link 16 (JTIDS)/CEC. Mając dostęp do tych danych<br />

jeden z pilotów może więc pełnić rolę czwartego<br />

operatora taktycznego (T4O – Tactical 4th Operator)<br />

pomagając lub odciążając w pracy operatorów stacji<br />

radiolokacyjnej (RO, ACO oraz CICO).<br />

Oblot pierwszego egzemplarza E-2D (Delta One)<br />

miał miejsce 3 sierpnia 2007 r. Do końca 20<strong>11</strong> r. US<br />

Navy otrzymała sześć egzemplarzy. Przeznaczono je do<br />

wstępnych testów operacyjnych i oceny konstrukcji<br />

(IOT&E). Do lutego 2013 r. przeprowadził je dywizjon<br />

testowy VX-1 „Pioneers” w bazach marynarki: Patuxent<br />

River, Point Mugu, Fallon oraz bazach sił powietrznych:<br />

Nellis, Eglin i Holloman. Pierwsza operacyjna demonstracja<br />

możliwości radaru AN/APY-9 miała miejsce<br />

8 maja 2009 r. E-2D wykrył wówczas lecący nad lądem<br />

pocisk samosterujący (cruise) i naprowadził na niego<br />

pocisk przechwytujący typu SM-6. Pierwsze lądowanie<br />

E-2D na pokładzie lotniskowca – USS Harry S. Truman<br />

(CVN-75) – miało miejsce 4 lutego 2010 r. Z kolei 27<br />

września 20<strong>11</strong> r. E-2D brał udział w testach lądowego<br />

prototypu katapulty elektromagnetycznej (EMALS)<br />

zainstalowanego w bazie Lakehurst. Katapulty typu<br />

EMALS znalazły się na wyposażeniu nowego lotniskowca<br />

USS Gerald R. Ford (CVN-78). W sierpniu 2012 r.,<br />

podczas ćwiczeń „Black Dart”, E-2D operując nad górzystym<br />

terenem wykrywał i przechwytywał małe samoloty<br />

bezzałogowe.<br />

12 lutego 2013 r. Pentagon zaaprobował rozpoczęcie<br />

pełnej produkcji E-2D, natomiast w czerwcu tego samego<br />

roku Northrop Grumman przekazał US Navy dziesiąty<br />

egzemplarz. Marynarka zaplanowała wstępnie<br />

kupno 75 samolotów, które miały zostać dostarczone<br />

do roku 2024 r. Ustalono, że tempo produkcji wyniesie<br />

5-6 egzemplarzy rocznie. W ostatnich latach US Navy<br />

zwiększyła pułap zakupów do 86 egzemplarzy, chociaż<br />

jak na razie posiada zaplanowane finanse na zakup 78<br />

samolotów. Ostatnie E-2D z tej puli Northrop Grum-<br />

28 <strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>


na tropach postępu<br />

Wyżej: E-2D z dywizjonu<br />

VAW-121<br />

„Bluetails” podczas<br />

przygotowań do<br />

startu z pokładu<br />

lotniskowca USS<br />

Abraham Lincoln;<br />

18 lutego 2019 r.<br />

Wyposażony<br />

w wysięgnik do<br />

pobierania dodatkowego<br />

paliwa<br />

w powietrzu E-2D,<br />

z dywizjonu szkolnego<br />

VAW-120 „Greyhawks”,<br />

podchodzi<br />

do lądowania na<br />

lotniskowcu.<br />

Dane taktyczno-techniczne samolotu<br />

Northrop Grumman E-2D Advanced<br />

Hawkeye:<br />

załoga – 5 (pilot, drugi pilot, dowódca misji, operator stacji<br />

radiolokacyjnej, oficer kontroli powietrznej); wymiary: rozpiętość<br />

– 24,56 m, rozpiętość ze złożonymi skrzydłami do hangarowania<br />

– 8,94 m, powierzchnia nośna – 65,0 m², długość<br />

– 17,60 m, wysokość – 5,58 m, średnica anteny stacji radiolokacyjnej<br />

– 7,32 m; masy: własna – 19 536 kg, maksymalna<br />

startowa – 26 083 kg; zespół napędowy: silniki turbośmigłowe<br />

– Rolls-Royce T56-A-427A, moc – 2 x 5100 KM (2 x 5450 KM<br />

z automatyczną rezerwą mocy), pojemność zbiorników paliwa<br />

– 6904 l, instalacja do tankowania w locie – tak; osiągi:<br />

prędkość maksymalna – 648 km/h, maksymalna prędkość<br />

przelotowa – 602 km/h, ekonomiczna prędkość przelotowa –<br />

474 km/h, prędkość lądowania – 200 km/h, pułap operacyjny<br />

– 10 576 m, zasięg maksymalny – 2708 km, długotrwałość<br />

lotu – 6,4 godziny.<br />

man ma dostarczyć marynarce w 2025 r. Zakup kolejnych<br />

jest jak na razie kwestią otwartą.<br />

27 marca 2014 r., jako pierwszy, samoloty E-2D zaczął<br />

wprowadzać na uzbrojenie bazujący w Norfolk<br />

dywizjon VAW-125 „Tigertails”. Było to dokładnie 50<br />

lat po tym jak do służby w US Navy zaczęły wchodzić<br />

pierwsze E-2A. W październiku 2014 r. US Navy ogłosiła<br />

osiągnięcie dla E-2D wstępnej gotowości operacyjnej<br />

(IOC – Initial Operational Capability). W listopadzie<br />

2015 r. dywizjon VAW-125 zakończył swój pierwszy rejs<br />

operacyjny na pokładzie lotniskowca USS Theodore<br />

Roosevelt (CVN-71). Pod koniec 2014 r. przezbrojenie<br />

rozpoczął dywizjon VAW-121 „Bluetails”, a w styczniu<br />

2016 r. dywizjon VAW-126 „Seahawks”. Jesienią 2019 r.<br />

z wersji E-2C na E-2D przesiadł się dywizjon VAW-<strong>11</strong>3<br />

„Black Eagles”. W lipcu 2020 r. proces przezbrajania na<br />

E-2D zakończył dywizjon VAW-<strong>11</strong>7 „Wallbangers”.<br />

1 stycznia 2020 r. zmieniono nazwę opisową dywizjonów<br />

VAW z: „pokładowy dywizjon powietrznego wczesnego<br />

ostrzegania” (Carrier Airborne Early Warning<br />

Squadron) na „dywizjon powietrznej kontroli i dowodzenia”<br />

(Airborne Command & Control Squadron).<br />

Zmiana nazwy wiąże się z nowymi możliwościami operacyjnymi<br />

dywizjonów VAW uzyskanymi dzięki wdrożeniu<br />

tak wszechstronnej platformy jaką jest Advanced<br />

Hawkeye. Niezależnie czy operują z baz lądowych, czy<br />

pokładów lotniskowców, E-2D zapewniają dowództwu<br />

danego teatru działań możliwość wykrywania i ostrzegania<br />

o celach powietrznych takich jak samoloty, czy<br />

pociski przeciwokrętowe albo samosterujące (TAMD –<br />

Theater Air and Missile Defense).<br />

Mogą wykrywać, śledzić i wskazywać cele morskie<br />

(powierzchniowe) na rzecz jednostek morskich, powietrznych<br />

i lądowych. Dzięki radarowi typu MESA,<br />

E-2D mogą bez problemu wykrywać i śledzić cele<br />

operujące w strefie przybrzeżnej. Nowoczesne systemy<br />

transmisji danych oraz łączności sprawiły, że<br />

E-2D stały się kluczowym komponentem wdrożonego<br />

przez US Navy zintegrowanego systemu kontroli ognia<br />

i zwalczania celów powietrznych (NIFC-CA – Navy Integrated<br />

Fire Control – Counter Air). Powyższe systemy<br />

pozwalają załogom E-2D również na wykonywanie<br />

kompleksowych funkcji zarządzania, kontroli i dowodzenia<br />

polem walki.<br />

Zwiększenie zasięgu<br />

Samoloty E-2 Hawkeye, obok transportowych C-2A<br />

Greyhound, są jedynymi platformami pokładowymi US<br />

Navy nie posiadającymi możliwości pobierania dodatkowego<br />

paliwa w locie. Długotrwałość lotu E-2C/D wynosi<br />

około sześć godzin. Przedłużenie patrolu i dalsze<br />

zapewnianie „parasola radarowego” oznacza konieczność<br />

wysłania w powietrze kolejnego E-2. Wymóg ten<br />

wpływa na kształt i kolejność prowadzenia operacji pokładowych.<br />

Nie ma bowiem innego sposobu na wydłużenie<br />

czasu pozostawania samolotów E-2 w powietrzu.<br />

www.zbiam.pl <strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> 29


Na tropach postępu<br />

E-2D dla Japonii i Francji<br />

Samoloty wczesnego ostrzegania, powietrznej kontroli<br />

i dowodzenia E-2 Hawkeye oprócz Stanów Zjednoczonych<br />

użytkowane są przez: Egipt, Francję, Izrael, Japonię, Singapur<br />

i Tajwan. Jak na razie tylko Japonia i Francja zdecydowały<br />

się na zakup najbardziej zaawansowanego modelu E-2D<br />

Advanced Hawkeye.<br />

Japonia, która posiada flotę trzynastu samolotów E-2C,<br />

w listopadzie 2015 r. złożyła zamówienie na cztery E-2D za<br />

kwotę 1,7 miliarda USD. We wrześniu 2018 r. zakupiono kolejną<br />

partię dziewięciu samolotów za kwotę 3,13 miliarda USD.<br />

Northrop Grumman pierwsze dwa egzemplarze E-2D dostarczył<br />

do Japonii 29 marca 2019 r. Kolejne dwa przybyły do<br />

kraju „Kwitnącej Wiśni” 7 marca 2020 r.<br />

Francja posiada trzy samoloty E-2C i jako jedyna obok<br />

Stanów Zjednoczonych użytkuje je z pokładów lotniskowców.<br />

We wrześniu 2019 r. Francja ogłosiła chęć zakupu trzech egzemplarzy<br />

E-2D. W styczniu <strong>2021</strong> r. zawarto kontrakt o wartości<br />

2 miliardów USD na zakup samolotów. Northrop Grumman<br />

ma zrealizować ich dostawę do 2028 r.<br />

Jeszcze na samym początku programu marynarka<br />

wojenna zastanawiała się nad wyposażeniem E-2D<br />

w sondę do pobierania paliwa w powietrzu. Northrop<br />

Grumman proponował też opcjonalną i tańszą<br />

modyfikację polegającą na montażu skrzydła z tzw.<br />

mokrą końcówką, mieszczącą dodatkowe paliwo.<br />

Dzięki temu czas pozostawania w powietrzu E-2D<br />

wydłużyłby się z 6,4 godzin do ośmiu. Marynarka<br />

zrezygnowała jednak z tego pomysłu, przekładając<br />

jednakże na później kwestię instalacji sondy. Ostatecznie,<br />

w 2013 r. Northrop Grumman otrzymał kontrakt<br />

na opracowanie systemu do pobierania paliwa<br />

w locie dla E-2D. Sonda została zainstalowana na<br />

środku dachu kokpitu. Wystaje ona nieznacznie dalej<br />

niż dziób samolotu.<br />

Oblot samolotu E-2D z zainstalowaną sondą odbył<br />

się 15 grudnia 2016 r. Northrop Grumman zmodyfikował<br />

trzy egzemplarze E-2D, które wzięły udział w programie<br />

testów. 14 lipca 2017 r., podczas czterogodzinnego<br />

lotu, zmodyfikowany E-2D po raz pierwszy pobrał<br />

paliwo z samolotu tankowania powietrznego typu KC-<br />

-130. Testy operacyjne systemu przeprowadził w latach<br />

2018-2019 dywizjon VX-1. W 2018 r. Northrop Grumman<br />

płynnie rozpoczął instalowanie sondy na linii<br />

produkcyjnej, poczynając od 46. seryjnego egzemplarza<br />

E-2D. Koszt instalacji sondy do pobierania dodatkowego<br />

paliwa w locie w E-2D wynosi ok. 6 milionów USD<br />

na samolot.<br />

9 września 2019 r. dywizjon szkolny VAW-120 odebrał<br />

swój pierwszy wyposażony w sondę E-2D. Samolot<br />

o numerze seryjnym BuNo 169066 jest 32. produkcyjnym<br />

egzemplarzem E-2D. Należał on wcześniej do dywizjonu<br />

testowego VX-1. Dywizjon VAW-120 otrzymał<br />

zadanie przygotowania sylabusa i opracowania bezpiecznych<br />

procedur pobierania paliwa w powietrzu<br />

dla E-2D. Następnie dywizjon rozpoczął szkolenia kwalifikacyjne<br />

dla własnych pilotów w zakresie pobierania<br />

paliwa z samolotów tankowania powietrznego takich<br />

jak: Boeing KC-707, KDC-10 oraz KC-10A Extender.<br />

W roku fiskalnym 2020 zakończono testy z udziałem<br />

samolotów tankowania powietrznego typu KC-135<br />

Stratotanker oraz myśliwców F/A-18E/F Super Hornet<br />

przenoszących podwieszane zasobniki do przekazywania<br />

paliwa. Pobieranie paliwa z samolotów tankowania<br />

powietrznego testowano zarówno w dzień jak i w nocy.<br />

Do pełnego certyfikowania E-2D brakuje tylko nocnych<br />

testów z udziałem myśliwców Super Hornet.<br />

27 lipca 2020 r. pierwszy wyposażony w sondę egzemplarz<br />

E-2D trafił do dywizjonu liniowego VAW-126<br />

„Seahawks”. 14 sierpnia 2020 r. dwóch pierwszych pilotów<br />

z tej jednostki zakończyło szkolenie kwalifikacyjne<br />

prowadzone przez dywizjon VAW-120. Szkolenia dla pilotów<br />

linowych prowadzone są zarówno z wykorzystaniem<br />

symulatorów jak i w powietrzu. W październiku<br />

2020 r. VAW-126 jako pierwszy dywizjon liniowy E-2D<br />

został certyfikowany do prowadzenia operacji pobierania<br />

dodatkowego paliwa.<br />

Pakiety modernizacyjne DSSC<br />

Flota samolotów E-2D Advanced Hawkeye przechodzi<br />

obecnie przez wieloetapowy program modernizacji<br />

awioniki i systemów komputerowych nazwany<br />

Japonia, która posiada<br />

13 samolotów<br />

E-2C Hawkeye postanowiła<br />

je wymienić<br />

na taką samą liczbę<br />

E-2D Advanced Hawkeye.<br />

Pierwsze dwa<br />

egzemplarze E-2D<br />

do kraju „Kwitnącej<br />

Wiśni” przybyły 29<br />

marca 2019 r.<br />

E-2D z dywizjonu<br />

VAW-125 „Tigertails”<br />

ląduje na pokładzie<br />

operującego na<br />

Oceanie Indyjskim<br />

lotniskowca USS<br />

Ronald Reagan; 23<br />

czerwca <strong>2021</strong> r.<br />

30<br />

<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>


Siły powietrzne<br />

Airbus A330MRTT<br />

samolot transportowo-tankujący XXI wieku<br />

Paweł Bondaryk<br />

W latach 90. ubiegłego wieku w koncernie EADS przystąpiono do prac nad europejskim<br />

samolotem tankowania powietrznego. Miał on być jednocześnie zdolny do realizacji<br />

zadań transportowych, sanitarnych i pasażerskich. Mimo większego skomplikowania<br />

i kosztu jednostkowego, wielozadaniowość konstrukcji miała być w cyklu życia bardziej<br />

opłacalna dla użytkownika. Do wykonywania wymienionych zadań potrzeba było bowiem<br />

mniej samolotów.<br />

Analizy wykazały, że najlepszym do zaadaptowania<br />

do nowej roli pod względem wielkości<br />

i możliwości będzie produkowany w Tuluzie<br />

samolot komunikacyjny Airbus A310. Największym<br />

wojskowym użytkownikiem A310 w Europie<br />

były wówczas Siły Powietrzne Niemiec (Luftwaffe).<br />

W maju 1991 r. przejęły one po wschodnioniemieckich<br />

liniach lotniczych Interflug trzy maszyny tego<br />

typu, a w latach 1996-1998 kolejne cztery, eksploatowane<br />

uprzednio w liniach Lufthansa. Trzy z nich<br />

przeznaczone zostały do transportu pasażerów<br />

i ważnych osobistości, a cztery przebudowane zostały<br />

w zakładach EFW w Dreźnie do standardu MRT<br />

(Multi Role Transport), zbliżonego do A310 combi,<br />

umożliwiającego zmianę konfiguracji głównego pokładu<br />

z pasażerskiego na towarowy.<br />

Najbardziej zaawansowaną wojskową modyfikacją<br />

A310 został wielozadaniowy samolot transportowo-tankujący<br />

nazwany A310 MRTT (Multi Role Tanker<br />

Transport), opracowany wspólnie przez Daimler<br />

Chrysler Aerospace i Lufthansa Technik. Samolot<br />

stanowiący rozwinięcie odmiany MRT dostosowany<br />

został do roli powietrznego zbiornikowca. Demonstrator<br />

technologii powstał na początku lat dziewięćdziesiątych.<br />

W 1995 r. płatowiec z numerem fabrycznym<br />

452 przeszedł próby w Siłach Powietrznych Wielkiej<br />

A330 MRTT lotnictwa<br />

wojskowego<br />

Singapuru w trakcie<br />

przetaczania dodatkowego<br />

paliwa do<br />

wielozadaniowego<br />

samolotu myśliwskiego<br />

F-16D<br />

Block 52.<br />

Użytkownikami nielicznych<br />

A310 MRTT<br />

są Kanada i Niemcy.<br />

Pierwsza generacja<br />

samolotów MRTT<br />

mogła przekazywać<br />

paliwo jedynie za<br />

pośrednictwem przewodu<br />

giętkiego.<br />

34<br />

<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>


Siły powietrzne<br />

Podstawowym<br />

typem odrzutowego<br />

samolotu bojowego<br />

włoskiego lotnictwa<br />

wojskowego jest<br />

wielozadaniowy<br />

Eurofighter Typhoon.<br />

Na stanie jest 95<br />

maszyn tego typu,<br />

w tym 81 jednomiejscowych<br />

F-2000A i<br />

14 dwumiejscowych<br />

TF-2000A.<br />

Włoskie Siły Powietrzne<br />

W odpowiedzi na nowe wyzwania<br />

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński<br />

Włoskie Siły Powietrzne, to kolejne europejskie wojska lotnicze, które w ostatnim czasie<br />

przechodzą głębokie zmiany. Następuje nie tylko wymiana sprzętu ale także zmiana koncepcji<br />

działania i próba dostosowania sił powietrznych do nowych wyzwań w zmieniającym się<br />

środowisku bezpieczeństwa. A te są dla Włoch inne niż dla nas, dla których zbrojna napaść<br />

z wtargnięciem wrogich wojsk jest mało prawdopodobna, ale dla których kryzys imigracyjny,<br />

ekspansja zorganizowanej przestępczości i terroryzmu pochodzące z Afryki i Bliskiego<br />

Wschodu, stanowią realne zagrożenie z którym stykają się codziennie.<br />

Ostatnia „Biała Księga Obrony” została wydana<br />

w 2015 r., ale dostępne są także nowsze<br />

źródła, które dość dobrze opisują doktrynę<br />

obronną Włoch w świetle nowych wyzwań. Za największe<br />

zagrożenie dla bezpieczeństwa Włoch uważa<br />

się rozwój różnych sytuacji kryzysowych, mogących<br />

zagrozić stabilności państwa, jego funkcjonowaniu<br />

lub jego interesom zagranicznym. Dlatego Włoskie<br />

Siły Zbrojne muszą być przede wszystkim ukierunkowane<br />

na przeciwdziałanie sytuacjom kryzysowym.<br />

Utrzymanie stabilności w regionie gwarantują<br />

głównie różne organizacje międzynarodowe, których<br />

Włochy są członkiem. Dlatego aktywne uczestnictwo<br />

w działaniach prowadzonych przez te organizacje<br />

na rzecz stabilizacji porządku światowego oraz re-<br />

gionalnego, jest bardzo ważnym aspektem funkcjonowania<br />

Włoskich Sił Zbrojnych. Mowa tu głównie<br />

o NATO oraz Unii Europejskiej, ale także o działaniach<br />

pokojowych pod flagą ONZ.<br />

Kluczową sprawą dla zdolności obronnych, w tym<br />

możliwości utrzymywania stabilnego środowiska bezpieczeństwa,<br />

jest personel. W związku z ciągłymi redukcjami<br />

po zakończeniu zimnej wojny malejąca ilość<br />

personelu wojskowego była rekompensowana rosnącą<br />

jakością zasobów osobowych, a także ich racjonalnym<br />

wykorzystaniem.<br />

Nowe podejście do postrzegania spraw obronnych<br />

polega też na kompleksowym, interdyscyplinarnym<br />

spojrzeniu na zapewnienie bezpieczeństwa państwa,<br />

a w szczególności zintegrowaniu w systemie obron-<br />

42<br />

<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>


PRZEMYSŁ LOTNICZY<br />

Korea Aerospace Industries<br />

Leszek A. Wieliczko<br />

Południowokoreańska firma Korea Aerospace Industries (KAI) została założona w 1999 r.<br />

W ciągu 22 lat wyprodukowała ponad 600 samolotów i bezzałogowych statków powietrznych<br />

oraz ponad 200 śmigłowców. Asortyment produkcji obejmuje także symulatory lotu,<br />

satelity oraz części i podzespoły konstrukcji lotniczych dla innych producentów. Szybki<br />

i dynamiczny rozwój sprawił, że KAI śmiało i bez kompleksów wkracza na obszary zarezerwowane<br />

do niedawna tylko dla największych i najbardziej doświadczonych wytwórni lotniczo-kosmicznych.<br />

Przykładem jest myśliwiec nowej generacji KF-21 Boramae oraz program<br />

budowy rakiet nośnych KSLV-II.<br />

Uroczysty roll-out<br />

pierwszego prototypu<br />

samolotu<br />

myśliwskiego nowej<br />

generacji KF-21 Boramae<br />

miał miejsce<br />

9 kwietnia <strong>2021</strong> r.<br />

Program KF-21 jest<br />

najbardziej ambitnym<br />

z dotychczas<br />

realizowanych w KAI.<br />

Wstępne zapotrzebowanie<br />

ROKAF jest<br />

oceniane na 120 egz.<br />

Korea Aerospace Industries Co., Ltd. (KAI) to<br />

wiodące przedsiębiorstwo branży lotniczo-kosmicznej<br />

w Republice Korei. Zasadniczy zakres<br />

działalności obejmuje projektowanie, produkcję,<br />

sprzedaż, leasing, modernizację, przeglądy i remonty<br />

samolotów, śmigłowców, bezzałogowych statków powietrznych<br />

(BSP), symulatorów lotu, satelitów, rakiet<br />

nośnych, przemysłowych turbin gazowych oraz wytwarzanie<br />

części i podzespołów konstrukcji lotniczych dla<br />

innych producentów. Zakłady produkcyjne ulokowane<br />

są w prowincji Gyeongsangnam-do: główny w Sacheon<br />

(produkcja samolotów, śmigłowców, części i podzespołów),<br />

Sancheong Workplace w Sancheong (skrzydła),<br />

Jongpo Business Site w Sacheon (rakiety nośne)<br />

Nazwa<br />

Korea Aerospace Industries, Ltd. (KAI)<br />

Data założenia 1 października 1999 r.<br />

Siedziba zarządu Sacheon (Republika Korei)<br />

Zakłady produkcyjne Sacheon, Sancheong, Jongpo, Goseong (Republika Korei)<br />

Liczba pracowników 4922 (stan na dzień: 31 grudnia 2019 r.)<br />

samoloty, śmigłowce i systemy bezzałogowych statków<br />

powietrznych cywilne i wojskowe, satelity, rakiety nośne,<br />

Główne produkty symulatory lotu, przemysłowe turbiny gazowe, części<br />

i podzespoły konstrukcji samolotów i śmigłowców dla<br />

innych producentów<br />

i Goseong Business Site w Goseong (skrzydła i inne<br />

podzespoły samolotów). W Daejeon znajduje się ośrodek<br />

badawczo-rozwojowy satelitów (Daejeon Research<br />

Center).<br />

54<br />

<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>


PRZEMYSŁ LOTNICZY<br />

Według Boeinga<br />

w ciągu dwóch dekad<br />

liczba samolotów<br />

komunikacyjnych<br />

wzrośnie prawie<br />

dwukrotnie, z obecnych<br />

25,9 tys. do<br />

49,4 tys. (w 2040 r.).<br />

Na zdjęciu Airbusy<br />

A330-223 w barwach<br />

portugalskich linii<br />

TAP Air Portugal.<br />

Na rynku lotniczym<br />

pojawi się zapotrzebowanie<br />

na<br />

32 660 samolotów<br />

wąskokadłubowych,<br />

co stanowić będzie<br />

75% globalnych<br />

potrzeb. Na zdjęciu<br />

Airbus A320-271N<br />

w barwach Tigerair<br />

Taiwan.<br />

Długoterminowe<br />

prognozy rynku lotniczego Boeinga<br />

Jerzy Liwiński<br />

Boeing opublikował kolejne edycje długoterminowych prognoz rynku transportu lotniczego.<br />

Szacuje on w nich, że w najbliższym dwudziestoleciu <strong>2021</strong>-2040 ruch lotniczy wzrośnie<br />

2,1-krotnie, a przewoźnicy zakupią 43,6 tys. samolotów, o wartości 7,2 bln USD. Flota samolotów<br />

komunikacyjnych wzrośnie z 25,9 tys. do 49,4 tys. szt. (w 2040 r.), a wartość rynku<br />

usług lotniczych wyniesie 9,5 bln dolarów. Ze strony przewoźników będzie istniało zapotrzebowanie<br />

na 2124 tys. osób personelu lotniczego, w tym: 612 tys. pilotów, 886 tys. stewardes<br />

i 626 tys. mechaników lotniczych.<br />

We wrześniu Boeing opublikował kolejną edycję<br />

długoterminowej prognozy rynku transportu<br />

lotniczego „Current Market Outlook” (CMO, Aktualne<br />

perspektywy rynku). Prognoza CMO <strong>2021</strong> w swoich<br />

analizach koncentruje się na samolotach pasażerskich<br />

i towarowych, posiadających napęd odrzutowy. Integralną<br />

częścią kompleksowego opracowana Boeinga są prognozy:<br />

personelu lotniczego „Boeing Pilot and Technician<br />

Outlook” i rynku usług lotniczych „Services Market Outlook”<br />

(SMO).<br />

Analitycy rynku w wymienionych prognozach szacują:<br />

wielkość ruchu lotniczego i rozwój floty dla poszczególnych<br />

regionów świata; potrzeby liczbowe personelu lotniczego:<br />

pilotów, stewardes i mechaników; a także uwarunkowania<br />

finansowe związane z funkcjonowaniem rynku<br />

usług lotniczych. Prognozy obejmują okres dwudziestolecia<br />

<strong>2021</strong>-2040 r., ale punktem odniesienia jest ruch lotniczy<br />

w 2019 r. (z uwagi na późniejsze załamanie rynku z powodu<br />

pandemii koronawirusa). Przygotowanie ostatnich edycji<br />

było poprzedzone dogłębnymi analizami przewozów na<br />

najbardziej obciążonych trasach i dokonanych zmian liczbowych<br />

floty znajdującej się na wyposażeniu największych<br />

linii pasażerskich i cargo; uwarunkowań szkoleniowych<br />

i kadrowych personelu; a także kosztów funkcjonowania<br />

poszczególnych segmentów rynku usług lotniczych. Z pro-<br />

62<br />

<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>


monografiA<br />

Typhoony ze 198.<br />

Sqn niszczą kolumnę<br />

niemieckich wojsk<br />

pancernych w kotle<br />

pod Falaise; sierpień<br />

1944 r. (Nicolas<br />

Trudgian, www.nicolastrudgian.com).<br />

Hawker Typhoon<br />

Działania bojowe: 1944 cz. 3<br />

Tomasz Szlagor<br />

W ostatnich latach wojny Typhoon zdobył renomę pogromcy Panzerwaffe, chociaż wykorzystywano<br />

go z powodzeniem do wielu innych zadań. Niemniej, miał opinię samolotu zawodnego,<br />

z powodu wadliwych silników Napier Sabre i generalnie w Royal Air Force nikt<br />

go nie lubił, nawet latający nim piloci. Był natomiast ulubieńcem wojsk lądowych, którym<br />

torował drogę i chronił je przed kontratakami.<br />

Według stanu na dzień 1 stycznia 1944 r., dywizjonów<br />

wyposażonych w Typhoony było już<br />

20 – 1., 3., 56., 174., 175., 181., 182., 183., 186., 193.,<br />

195., 197., 198., 245., 247., 257., 263., 266., 486. i 609. Sqn. Do<br />

końca miesiąca przybyły kolejne trzy: 137. i 164. Sqn oraz<br />

kanadyjski 438. Sqn (przezbrojone z Hawker Hurricane<br />

Mk IV). Przełomowy 1944 r. dla jednostek dysponujących<br />

Typhoonami rozpoczął się tak, jak zakończył poprzedni<br />

rok – żmudnymi, kosztownymi nalotami na stanowiska<br />

startowe bomb latających V-1 na wybrzeżu Francji oraz<br />

znacznie bardziej trzymającymi w napięciu wypadami<br />

typu Ranger, podczas których Typhoony atakowały z zaskoczenia<br />

samoloty, które akurat startowały, lądowały,<br />

wykonywały obloty techniczne itp.<br />

STYCZEŃ 1944 R.<br />

Po południu 2 stycznia na Ranger wyprawił się 198. Sqn,<br />

zgłaszając trzy zwycięstwa – po jednym Fw 190, szkolnym<br />

dwupłatowcu Bü 131 Jungmann (oba w rejonie Paryża)<br />

i „Me 210”. Tym ostatnim samolotem w rzeczywistości był<br />

Ju 188 z 2./KG 66, który podchodził do lądowania w Montdidier,<br />

wracając z lotu treningowego (pilot Junkersa, Uffz.<br />

Gustav Peters, i dwóch członków zostało rannych; pozostałych<br />

dwóch zginęło).<br />

Nazajutrz (3 stycznia) czterech pilotów ze 198. Sqn wzięło<br />

na cel lotnisko w Juvincourt. Po drodze, wylatując z chmur<br />

w okolicy Compiègne, wpadli na pięć Bf 109. Tego starcia<br />

nie przeżył F/O Henry MacKenzie (Kanadyjczyk), którego<br />

zestrzelił Uffz. Willibald Reimer of 6./JG 2. Z kolei 609. Sqn<br />

w rejonie Bapaume napotkał Focke-Wulfy i stracił F/Sgt<br />

Josepha Zegersa, którego pokonał Uffz. Gerhard Guttmann<br />

z 8./JG 26. Niemieckie myśliwce, zaangażowane w odpieranie<br />

wypraw bombowych USAAF nad Rzeszę, nie były jednak<br />

w stanie przechwytywać wszystkich operujących na ich zapleczu<br />

Typhoonów, które w efekcie wykonywały swoje zadania<br />

z coraz większą bezkarnością.<br />

72<br />

<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong> LISTOPAD <strong>2021</strong>


N O W A P R E N U M E R A T A 2 0 2 2<br />

<strong>Lotnictwo</strong> <strong>Aviation</strong> <strong>International</strong><br />

Cena detaliczna 17,99 zł | Prenumerata roczna: 198,00 zł<br />

12 numerów w tym 1 numer GRATIS<br />

Obejmuje numery od 1/2022 do numeru 12/2022.<br />

NOWE<br />

CENY<br />

OBOWIĄZUJĄ:<br />

OD 1 STYCZNIA 2022<br />

Wojsko i Technika Historia<br />

+ numery specjalne (6+6)<br />

Cena detaliczna 19,50 zł | Prenumerata roczna: 215 zł<br />

12 numerów w tym 1 numer GRATIS<br />

Obejmuje 6 numerów regularnych<br />

i 6 numerów specjalnych wydawanych w 2022 roku.<br />

PRENUMERATA<br />

OSZCZĘDZAJ<br />

I BĄDŹ<br />

NA BIEŻĄCO<br />

Wojsko i Technika<br />

Cena detaliczna 16,50 zł | Prenumerata roczna: 182,00 zł<br />

12 numerów w tym 1 numer GRATIS<br />

Obejmuje numery od 1/2022 do numeru 12/2022.<br />

Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl lub dokonaj wpłaty<br />

na konto bankowe nr 70 1240 6159 <strong>11</strong><strong>11</strong> 0010 6393 2976

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!