Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
12 24/01/2022 ivÈyÈ
www.samajweekly.com
rµgByd ivroDI sµGrÈ df nfiek zYsmµz tUtU
mYN ipCly kuJ hPæiqaF qoN dWKxI
aPærIkf bfry kfPæI iËafdf soc irhf
hF» iek ies kfrn ik AuWQy ikRkt
tYst lVI KyzI jf rhI hY, pr
iËafdf afrkibÈp zYsmµz t¨t¨
kfrn, ijnHF dy clfxy nfl asIN
rµgByd ivroDI sµGrÈ df iek
mhFnfiek guaf ilaf hY» Auh BfvyN
muWK qOr ’qy dWKxI aPærIkf ivcly
afpxy sµGrÈF leI jfxy jFdy hn,
pr AunHF ny AunHF mulkF ivc hox
vflIaF nfiensfPæIaF qy ËulmiËafdqIaF
bfry bol ky vI siqkfr
pfieaf ijhVy AunHF dy afpxy mulk
nhIN sn» Auh Èfied afpxy hornF
smkflIaF dy mukfbly sµsfr dI
aµqrafqmf dy sB qoN iËafdf krIb
sn»
mYN zYsmµz t¨t¨ ƒ pihlI vfr
jnvrI 1986 ivc tYlIivjæn AuWqy
dyiKaf» AudoN mYN amrIkf ivc
pVHfAuNdf sF» ieh pfdrI amrIkf dy
dOry AuWqy afieaf sI qF ik amrIkf
qy amrIkIaF ƒ hl¨xf dy sky ikAuNik
Auh AudoN muWK qOr ’qy lukvyN Zµg nfl
pr kdy-kdy Ëfhrf qOr ’qy vI dWKxI
aPærIkf dI rµgBydI hk¨mq dI
hmfieq krdy sn» t¨t¨ df Kiæafl
sI ik Èfied pWCm df afriQk dbfa
aKIr dWKxI aPærIkf dI hfkm
jmfq ƒ ieh nslI ivqkrf Kæqm
krn vfly kdm cuWkx leI mjb¨r
kr dyvy» afpxI ies PyrI dOrfn Auh
jnrl motr dy muKI smyq vWK-vWK
kfrporyt muKIaF ƒ imly» nfl hI
AunHF ny amrIkf dIaF mhfnqm qy
ibhqrIn X¨nIvristIaF dy muKIaF
nfl vI mulfkfqF kr ky AunHF ƒ
aPærIkf ivclf afpxf BfrI qy
munfPæfbKæÈ invyÈ bµd krn dI
apIl kIqI»
amrIkf ivc afpxy dOry dOrfn
t¨t¨ afpxI bhuq hI idlcsp,
mËfhIaf mOj¨dgI dy nfl iek
idlkÈ aqy dlyr iensfn vjoN sfhmxy
afey jo bhuq hI idRVH ierfdy vfly
vI sn» AunHF ies mOky amIrF qy
qkiVaF nfl mulfkfqF krn qoN
ielfvf AunHF sµGrÈIaF nfl vI
ivcfr-vtFdry kIqy ijnHF ny amrIkf
dy 1960ivaF dy isvl rfeIts
aµdoln (nfgirk aiDkfr aµdoln)
ivc ihWsf ilaf sI» aksr hI AunHF
dI qulnf amrIkf dy isafhPæ;m
afg¨ mfritn l¨Qr ikµg nfl kIqI
jFdI, pr ies afg¨ ny ies qulnf ƒ
Kfrj kridaF pWqrkfrF ƒ ikhf ik
hor gWlF qoN ielfvf mfritn l¨Qr
ikµg AunHF nfloN ikqy iËafdf Kæubs¨rq
sn aqy nfl hI Auh (t¨t¨) afpxy
mDry kWd, byzOl srIr qy axcfhy
vflF vWl vI ieÈfrf krdy»
ijnHF X¨nIvristIaF ny dWKxI
aPærIkf ivc invyÈ kIqf hoieaf sI,
AunHF ivc Xyl X¨nIvristI vI Èfml
sI ijWQy mYN pVHfAuNdf sF» t¨t¨
dI PyrI ny ividafrQIaF dy
nfl-nfl aiDafpk vrg dy
iek ihWsy ƒ vI pRBfivq qy
AuqÈfihq kIqf» AunHF ny Xyl
kfrporyÈn nfl sµprk kr ky
Ëor pfieaf ik X¨nIvirstI
dWKxI aPærIkI kµpnIaF ivcoN
afpxf lfieaf hoieaf srmfieaf
kWZ lvy» kfrporytrF
ny sfPæ mnHf kr idWqf» ies
qoN roh ivc afey
ividafrQIaF ny lfiebryrI
dy bfhrvfr iek vWzy plfËf
AuWqy kbËf kr ilaf aqy AuWQy
tIn qy lWkV dy ZFcy KVHy kr
ky Drnf Èur¨ kr idWqf ijWQy
Auh afpxf aµdoln kridaF
gIq gfAuNdy, nfarybfËI krdy
aqy qkrIrF idµdy» Drnf
sQfn AuWqy AunHF nYlsn mµzylf
dIaF qsvIrF lfeIaF hoeIaF
sn ijhVf afg¨ AudoN 20 sflF
qoN vWD arsy qoN jylH ivc bµd
sI aqy ijs ny rµgByd ivroDI aµdoln
dOrfn afpxy sµGrÈ qy kurbfnI ƒ
afpxI ÈKæsIaq ivc sfkfr r¨p dy
idWqf sI»
Xyl ivcly ieh kuJ mhIny aijhf
pihlf mOkf sI jdoN mYN pihlI vfr
Bfrq qoN bfhr irhf sF» AudoN mYN BfvyN
afpxI Aumr dy ipCly vIhivaF ivc
sF, pr jdoN qWk mYN ibÈp t¨t¨ ƒ
amrIkI tIvI AuWqy boldy nhIN sI
suixaf, AudoN qWk jo kuJ dWKxI
aPærIkf ivc vfpr irhf sI, Aus
nfl mYƒ koeI bhuqf srokfr nhIN
sI» ieh vI nhIN ik mYN gæYr-isafsI
sF ikAuNik myry afpxy vqn ivc pYdf
hox vfly jfqI qy Dfrimk qxfa
XkInn myrf iDafn iKWcdy sn» mYN
vIaqnfm, ierfn aqy hornF QfvF
AuWqy vfprn vflIaF gVbVjædf
isafsI GtnfvF AuWqy vI njær rWKdf
sF, pr iksy qrHF dWKxI aPærIkf
dIaF aijhIaF GtnfvF mYQoN axizWT
rih geIaF sn» myry Kiæafl ivc
ies leI mYN BfrqI pRYs ƒ doÈ dy
skdf hF ijs ivc ies mulk bfry
bhuqf kuJ nhIN sI Cpdf» Èfied
ies kfrn ik AudoN ies mulk dI
nslI hk¨mq nfl Bfrq dy sPæfrqI
irÈqy nhIN sn» tYlIivjæn AuWqy t¨t¨
ƒ sux lYx qy AunHF dIaF qkrIrF bfry
aKæbfrI irportF pVH lYx aqy nfl
hI Xyl X¨nIvristI dy
ividafrQIaF, ijnHF ivcoN bhuqy gory
sn, AuWqy AunHF df asr dyK lYx qoN
bfad dyr nfl hI shI, pr dWKxI
aPærIkf ivc myrI idlcspI vD
geI»
Bfrq prqx ipWCoN mYN dWKxI
aPærIkf dI isafsq AuWqy vDyry
bfrIkI nfl njær rWKx lWgf» ies
dOrfn dWKxI aPærIkf iKlfPæ
pfbµdIaF lfAux dI mµg krdy aµdoln
df asr pYxf vI Èur¨ ho igaf» mfrgryt
QYcr (brqfnvI pRDfn mµqrI)
aqy rOnlz rIgn (amrIkI sdr)
vrgy ijhVy afg¨ pihlF rµgBydI
hk¨mq ƒ inµdx leI iqafr nhIN
sn, ny Ëubfn KolHxI Èur¨ kr idWqI
sI» nYsln mµzylf hfly jylH ivc hI
sI, pr AunHF ƒ ivdyÈI nfgirkF ƒ
rfmcµdr guhf
imlx dI iejfjæq dy idWqI geI»
aijhy ivdyÈI mihmfnF ivc
afstrylIaf dy sfbkf pRDfn mµqrI
mYlkm Pryjær vI Èfml sn ijnHF ƒ
mµzylf df pihlf svfl sI: ‘kI zOn
brYzmYn hfly i˵df hY?’
mYN 1991 ivc lµzn ivc sF ijWQy
gopfl ikRÈn gFDI dy Gr myrI
mulfkfq iek aYNglIkn pfdrI
trYvr hzlstn ( ) nfl hoeI ijs
ƒ rµgByd nIqI dI krVI aflocnf
krn kfrn 1950ivaF dOrfn dWKxI
aPærIkf ivcoN kWZ idWqf igaf sI»
jOhfnsbrg ivc pYirÈ pfdrI
huµidaF hzlstn ny iek murÈd vjoN
bhuq sfry nOjvfnF dI rihnumfeI
kIqI sI ijnHF ivc iek aihm
nOjvfn sI zYsmµz t¨t¨ qy iek hor sI
jYjæ sµgIqkfr ihAU mYskylf ( )»
afpxI Aumr dy ipCly sWqrivaF ƒ
ZuWikaf hoieaf qy afpxy smyN df ieh
bhuq hI joÈIlf sµGrÈI XoDf Aus
mulfkfq smyN kmËor qy
Ëfhrf qOr ’qy ibmfr
idKfeI dy irhf sI» rfq
dy Kfxy dI myjæ AuWqy iek
hor mihmfn ny jdoN AunHF
dI ishq bfry puWiCaf qF
hzlstn ny jvfb idWqf
sI: ‘‘AumId hY, afpxy
mrn qoN pihlF mYN rµgByd
dI mOq dyK lvFgf»’’
afKær hzlstn dI ieh
KæuafihÈ p¨rI hoeI qy
1994 ivc nYlsn mµzylf
dy rfÈtrpqI bxn qoN
bfad AunHF kuJ smyN leI
dWKxI aPærIkf df dOrf
kIqf»
mYN vI 1997 qoN 2009
dOrfn pµj mOikaF ’qy
dWKxI aPærIkf igaf»
ienHF PyrIaF dOrfn mYN
rµgByd ivroDI aµdoln dy
keI nfmI afg¨aF ƒ
imilaf» ienHF ivc
Èfml sn- Èfier mONgfny vflI sroty
( ), jo AudoN klf qy sWiBafcfr dI
sµBfl sbµDI sµsdI kmytI dy muKI
sn; smfj ÈfsqrI Pfiqmf mIr ( ),
jo afpxI vzyrI Aumr qy ijsmfnI
kmËorI dy bfvj¨d srgrm qy cOks
sI; kfƒndfn aYlbI ÈYks ( ), ijnHF
dI dWKxI aPærIkI slfmqI dsiqaF
dy hmly dOrfn iek bµb Dmfky ivc
iek bFh qy iek aWK jFdI rhI sI
pr ies dy bfvj¨d Auh hfly vI p¨ry
hOsly ivc sn; ieiqhfskfr ryamµz
stnr ( ), ijhVy p¨ry smrpx nfl
iek akfdimk rsflf Cfp rhy sn,
hflFik jylH dOrfn sihxy pey BfrI
qÈWdd dy inÈfn AunHF dy ichry ’qy
sfPæ idKfeI dy rhy sn» AunHF aqy
AunHF vrgy anykF hornF ny dlyrI Bry
Zµg nfl ieiqhfs dy jæKæmF ƒ Kæud qoN
bhuq ipCFh CWz idWqf sI aqy hux
Auh iek mukµml aqy vfjb bhunslI
jmh¨rIaq dI AusfrI leI
iml ky kµm kr rhy sn»
ieh sfry ivakqI afpxI
bhfdrI, idRVHqf, smJdfrI aqy
Èfied ies sB kuJ qoN vD ky afpxy
ivc eIrKf-sfVy dI BfrI axhoNd
kfrn siqkfr dy pfqr sn» ieh
vWKo-vWKry nslI ipCokVF: aPærIkI,
BfrqI, isafhPæfm qy gory afid nfl
sbµDq sn» Auh iek Ausr rhy
‘bhurµgy mulk’ (‘ ’) (iek Èbd, jo
zYsmµz t¨t¨ vWloN ieqPæfkn GiVaf
igaf sI) dy pRqIinD sn» mYN soicaf
ik ieho Auh cIjæ hY, ijhVI Bfrq ivc
1940ivaF dy ipCly qy 1950ivaF dy
Èur¨afqI dOr dOrfn iek aiDafpk,
iek smfijk kfrkun, iek srkfrI
aPsr, iek jWj hox vfsqy hoxI
lfjæmI sI»
afpxIaF dWKxI aPærIkI PyrIaF
dOrfn mYN iËafdfqr lyKkF qy ivdvfnF
ƒ hI imldf-juldf irhf» mYN kdy vI
afrkibÈp t¨t¨ ƒ krIb qoN nf dyK
sikaf (mulfkfq dI qF gWl hI d¨r
rhI)» pr, 2005 ivc t¨t¨ iek inWjI
PyrI ’qy bµglOr afey aqy AunHF dy mfx
ivc idWqy gey iek Coty ijhy rfqrI
Boj ivc Èfml hox leI mYƒ vI sWdf
imilaf» ies smyN mYN krIb vIh imµt
AunHF nfl irhf» pihlF asIN sicn
qyNdulkr bfry gWlF kIqIaF ijs dy
vDIaf Putvrk aqy dWKxI aPærIkf
dy qyjæ gyNdbfËF iKlfPæ Èfndfr
bWlybfËI ƒ Auh bhuq psµd krdy
sn» iPr mYN AunHF ƒ trYvr hzlstn
nfl afpxI mulfkfq bfry dWisaf»
ies ’qy AunHF dy m¨µhoN afpmuhfry qy
ipafr nfl inkilaf, ‘‘trYvr iek
aPærIkI vFg hWsdy sn - p¨ry srIr
qoN»’’
zYsmµz t¨t¨ nfl myry aijhy QoVHy
ijhy inWjI irÈqy - amrIkf ivcly
AunHF ividafrQI aµdolnF dIaF XfdF,
ijhVy t¨t¨ qoN pRBfivq hoey sn aqy
ies qoN do dhfky bfad myry afpxy
jWdI Èihr ivc AunHF nfl hoeI sµKyp
mIitµg - BfvyN nf vI huµdy qF vI mYN AunHF
dy clfxy ’qy duKI hoxf sI» ies kfrn
ik Auh afpxy mulk ivc hI nhIN sgoN
hornF mulkF ivc vI nYiqk aiDkfr dy
r¨p ivc pCfxy jfx vfly Èfied
afKærI i˵df iensfn sn» Auh dWKxI
aPærIkf dI jæmIr sn ijnHF rµgBydI
hk¨mq dIaF Ëulm-iËafdqIaF nfl
isWDy qOr ’qy tWkr qF leI hI, iPr
rµgBydI hk¨mq dy Kfqmy qoN bfad
aPærIkn nYÈnl kFgrs dI hk¨mq
dOrfn iBRÈtfcfr aqy pirvfrvfd ƒ
vI Ausy iÈWdq nfl Bµizaf» ieµnf hI
nhIN, AunHF ikqy vI iksy vI qrHF dI hox
vflI nfiensfPæI df ivroD kIqf, BfvyN
Auh PælsqIn ivc vWsx vfly
Xh¨dIaF qy iesrfeIlI irafsq vWloN
PælsqInIaF iKlfPæ hovy jF imaFmfr
ivc AunHF vFg hI nobyl ienfm jyq¨
aFg sfn s¨ cI dI agvfeI vflI
hk¨mq vWloN roihµgIaf muslmfnF
iKlfPæ hovy» ieWQoN qWk ik AunHF afpxI
aYNglIkn crc dI vI hmijnsI lokF
pRqI lgfqfr jfrI iGrxf
(homoPobIaf) leI Ëordfr JfV-Jµb
kIqI» t¨t¨ dI i˵dgI qy ivrfsq qoN
sfzy afpxy Bfrq ƒ vI vDIaf sbk
iml skdy hn» Kæfskr aµqr-Drm
sdBfvnf leI AunHF df Ëordfr
smrpx Bfrq vfsqy Kæfs qOr ’qy
pRsµigk hY» iek Dfrimk bfxy vfly
ivakqI, iek pfdrI ijhVf pihlF
ibÈp qy iPr afrkibsæp bixaf aqy
jo afpxI eIsfeIaq dy pflx ivc
p¨rf aizWg sI» ies dy bfvj¨d iek
vfr AunHF hornF DrmF dy pYrokfrF dI
qfrIPæ ivc afiKaf sI, ‘‘rWb eIsfeI
nhIN hY’’» iesy qrHF rWb qF ihµd¨ vI
nhIN hY»