Lekturownik kl.4 język polski

Szkoła podstawowa

Grażyna Kiełb
Szkoła podstawowa

© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
Warszawa 2023
Wydanie I
ISBN 978-83-02-21304-5
Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Magdalena Kopeć-Kubit (redaktor koordynator)
Redakcja językowa: Agnieszka Czerepowicka
Redakcja techniczna: Iwona Białkowska
Projekt okładki: ARIP NEXT
Projekt graficzny i opracowanie graficzne: Małgorzata Heine
Fotoedycja: Natalia Marszałek
Skład i łamanie: Maria Dylewska
Aktualność linków, które występują w Moim lekturowniku i odsyłają do zewnętrznych stron
internetowych, została sprawdzona przed ich opublikowaniem (dostęp z dnia 17.03.2023 r.).
Wydawnictwo nie ponosi odpowiedzialności za aktualność i zawartość tych stron lub stron,
do których linki tam zamieszczono
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna
00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96
KRS: 0000595068
Infolinia: 801 220 555
www.wsip.pl
Druk i oprawa:
Publikacja, którą nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegał praw, jakie im przysługują.
Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym. Ale nie publikuj jej
w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując
jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.
Szanujmy cudzą własność i prawo.
Więcej na www.legalnakultura.pl
Polska Izba Książki

Spis treści
Duże le ktury
Jan Brzechwa Akademia pana Kleksa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Janusz Christa Kajko i Kokosz. Szkoła latania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
René Goscinny, Jean-Jacques Sempé Mikołajek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Błażej Kusztelski Nazywam się… Mikołaj Kopernik . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Andrzej Maleszka Magiczne drzewo. Czerwone krzesło . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Małe LE KTURY
Baśnie
Jacob i Wilhelm Grimmowie Pani Zima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Maria Niklewiczowa Sprytny lisek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Charles Perrault Kopciuszek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Aleksander Puszkin Bajka o rybaku i rybce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
O baśniach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Legendy
Lech, Czech i Rus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Magdalena Grądzka O Wandzie, co nie chciała Niemca . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Cecylia Niewiadomska Piast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
O legendach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Utwory poetyckie
Władysław Bełza Ziemia rodzinna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Adam Mickiewicz Przyjaciele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Jan Twardowski Mrówko ważko biedronko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Józef Wybicki Mazurek Dąbrowskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
O wierszach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Odpowiedzi do zadań zamkniętych z treści lektur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

Jakie zadania znajdę w lekturowniku
Sprawdzam,
czy pamiętam
treść lektury
Opisuję
bohaterów
i ich losy
Określam gatunek,
cechy i budowę
utworu
Wiem, o czym opowiada
lektura i jakie problemy
porusza
Rozwijam
kompetencje
językowe
Notuję i rysuję –
podsumowuję wiedzę
Uczę się oceny
i samooceny
Tworzę wypowiedź
pisemną
Oglądam
i utrwalam
Gram, by
zapamiętać
Kryteria sukcesu
Sprawdzam, czy o wszystkim
pamiętam

Jan Brzechwa
Akademia
pana Kleksa
Zadanie 1
Sprawdź, czy dobrze pamiętasz treść lektury. Oceń prawdziwość podanych informacji. Zaznacz P,
jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe. W przypadku wątpliwości poszukaj odpowiedzi
w tekście utworu.
1. Historię pana Kleksa i jego szkoły opowiada szpak Mateusz. P F
2. Akcja książki trwa prawie dwa lata. P F
3. Imiona wszystkich bohaterów lektury zaczynają się na literę A. P F
4. Trzypiętrowy gmach Akademii znajduje się przy ulicy Czekoladowej. P F
5. Furtki do bajek zamknięte są na kłódki, do których klucze przechowuje pan Kleks. P F
6. Dwaj uczniowie Akademii gościnnie wzięli udział w baśni o księżniczce na ziarnku grochu. P F
7. Pan Kleks pozyskiwał piegi od fryzjera Filipa z pobliskiego miasteczka. P F
8. Lekcje w Akademii były prowadzone przez pana Kleksa i doktora Paj-Chi-Wo. P F
9. Adam Niezgódka poszukiwał wszędzie guzików, aby znaleźć ten od czapki bogdychanów. P F
10. Uczniowie myli się w wodzie sodowej z sokiem. P F
11. W centralnym miejscu psiego raju stał ogromny pomnik pana Kleksa wykonany z czekolady. P F
12. Pan Kleks gromadził najpiękniejsze sny swoich uczniów w licznych kieszeniach surduta. P F
13. Nauczyciel wysłał swoje oko na Księżyc i przekonał się, że jest on zamieszkany przez Lunnów. P F
14. Ostatnimi uczniami przyjętymi do Akademii byli Anatol i Alojzy – synowie golarza Filipa. P F
15. Akademia przestała istnieć, kiedy Alojzy wywołał wielki pożar, w którym jej budynek spłonął. P F
Jan Brzechwa Akademia pana Kleksa  5

Zadanie 2
Zaznacz poprawne dokończenie każdego zdania.
1. Do Akademii pana Kleksa mieli szansę
dostać się wyłącznie
A. najlepsi uczniowie ze wszystkich
okolicznych szkół.
B. chłopcy posiadający szczególne
umiejętności magiczne.
C. chłopcy wybrani przez uczonego
szpaka Mateusza.
D. chłopcy, których imię rozpoczynało się
na literę A.
2. Na zakończenie odwiedzin u Królewny
Żabki chłopcy otrzymali od niej
A. złoty gwizdek i złoty kluczyk.
B. złote monety i magiczny sznur.
C. perły i posążek z bursztynu.
D. skrzypce ze złotymi strunami.
4. Kiedy pan Kleks miał zmartwienie, to
A. zamieniał się w motyla.
B. malał.
C. rósł.
D. znikał.
5. Uroczystość, w czasie której pan Kleks
opowiadał o mieszkańcach Księżyca,
zakończyła się
A. wspaniałą ucztą ze stu pięćdziesięciu
dań.
B. wspólnym tańcem wszystkich gości
z bajek.
C. zniszczeniami dokonanymi
przez Alojzego.
D. ogromną powodzią spowodowaną
przelaniem się wody ze stawu.
3. Do przyrządzania apetycznych dań
dla uczniów pan Kleks używał
A. jadalnych farb i kolorowych szkiełek.
B. piegów dostarczanych przez golarza
Filipa.
C. guzików zbieranych przez uczniów.
D. warzyw i owoców rosnących
w ogrodzie Akademii.
6. W czasie pożegnania z bajką furtki
w murze Akademii zmieniły się
A. we wzory na dywanie.
B. w grzbiety książek.
C. w drzwi do pokojów.
D. w guziki.
Zadanie 3
Wykreśl spośród podanych wydarzeń te, których nie znajdziemy w Akademii pana Kleksa.
Pozostałe ponumeruj zgodnie z kolejnością, w jakiej pojawiły się w lekturze.
Opowiadanie Mateusza o księciu zamienionym w szpaka.
Lekcje kleksografii i przędzenia liter.
Zniszczenie sekretów pana Kleksa.
6 DUŻE LEKTURY

Niezwykła wycieczka Adasia do psiego raju.
Wysłanie oka w celu zbadania Księżyca.
Leczenie chorych zwierząt.
Spotkanie z Królewną Żabką.
Koniec Akademii pana Kleksa.
Wizyta w fabryce czekolady.
Walka pana Kleksa z plagą pająków.
Wizyta w bajce o Śpiącej Królewnie i siedmiu braciach.
Zamknięcie Alojzego w walizce.
Przyjęcie Alojzego i Anatola do Akademii.
Opowieść o księżycowych ludziach.
Wspólne świętowanie Wigilii.
Zburzenie szkoły przez golarza Filipa.
Rozmowa Adasia z braćmi Grimm – autorami baśni.
Zadanie 4
Rozwiąż rebusy i zapisz powstałe słowa. Wyjaśnij, jaką rolę odgrywały w opowieści przedmioty,
których nazwy odgadłaś / odgadłeś.
L+ a eki
Jan Brzechwa Akademia pana Kleksa  7

o
po+
dź z=sz e=a on=ka
Zadanie 5
Wiatr rozwiał kartki książki. Zapisz, w jakiej kolejności powinny zostać połączone, aby znajdujące
się na nich fragmenty tworzyły spójną i logiczną opowieść. Wstaw w polach odpowiednie numerki.
Na placach poczęły
gromadzić się
grupy przechodniów
z zadartymi do góry
głowami. Widziałem,
jak niektórzy z nich
wdrapywali się na słupy
i na dachy i przyglądali
mi się przez długie
lunety, a po chwili
poczułem na sobie światło
reflektorów. Tymczasem
mój lot nie ustawał
i w dalszym ciągu
nie wiedziałem, w jaki
sposób wrócić na ziemię.
Szybko zapadał mrok,
nagle się ochłodziło i po chwili zacząłem dygotać
z zimna i ze strachu. Wiedziałem, że nie mogę
spodziewać się pomocy pana Kleksa, gdyż jego
wszechwidzące oko znajdowało się na księżycu,
a na nikogo innego liczyć nie mogłem.
Gdy idąc w ślad pana Kleksa
nabrałem w płuca pewną ilość powietrza
i poczułem wewnątrz niezwykłą lekkość,
zrozumiałem, że już gotów jestem do lotu.
Wydąłem więc policzki i począłem natychmiast
unosić się w górę.
8 DUŻE LEKTURY

Poza murem jednak
nie dojrzałem zgoła nic prócz
kilku zielonych pagórków,
brzozowego gaju i obsypanych
kwiatami łąk. Bajek nie było
nawet śladu i mur, tak jak
każdy inny mur, najzwyczajniej
otaczał zabudowania Akademii.
Ujrzałem pod sobą Akademię
pana Kleksa,która oddalała się ode mnie
z wielką szybkością, park malał i jakby
uciekał w dół, koledzy poczęli gwałtownie
się zmniejszać. Gdy tak zupełnie pomimo
woli wznosiłem się coraz wyżej, ogarnęło
mnie uczucie lęku i postanowiłem
jak najprędzej lądować, okazało się
jednak, że nie mam najmniejszego
pojęcia o kierowaniu sobą w powietrzu.
Próbowałem wykonywać rękami
i nogami rozmaite ruchy, usiłowałem
naśladować przelatujące w pobliżu
ptaki, wstrzymywałem oddech,
ale wszystko na próżno.
Zawisłem w powietrzu jak balon
i wiatr niósł mnie nie wiadomo
dokąd. Zauważyłem, że przeleciałem
już ponad murem Akademii pana Kleksa,
spodziewałem się, że zobaczę teraz
z góry wszystkie sąsiednie bajki,
do których tyle razy przedostawałem się
przez furtki w parku.
Z nastaniem nocy ogarnęła mnie
trwoga niedająca się opisać.
Dokoła widziałem już tylko gwiazdy.
Wreszcie, nie wiedząc kiedy
i jak, wyczerpany lotem, płaczem
i strachem, zapadłem w głęboki sen.
Po chwili jednak i ten
widok zniknął mi z oczu
i ujrzałem pod sobą miasto,
w którym domy stały
obok siebie jak pudełka
zapałek. Poprzez wąziutkie
uliczki przebiegały
maleńkie tramwaje,
a ludzie jak mrówki snuli
się we wszystkie strony.
Moje pojawienie się
nad miastem wywołało
widoczne zainteresowanie.
Wszystkie cytaty za Jan Brzechwa Brzechwa dzieciom. Dzieła wszystkie.
Pan Kleks, Nasza Księgarnia, Warszawa 2017, s. 53.
Jan Brzechwa Akademia pana Kleksa  9

Zadanie 6
Odpowiedz na pytania dotyczące miejsca,
do którego Adaś Niezgódka trafił po swoim niezwykłym locie.
• Jak się nazywało to miejsce?
• Kogo tam spotkał?
• Co się spodobało Adasiowi?
• Czyje pomniki stały na ulicy Dręczycieli?
• Czego uczy nas ta opowieść?
Zadanie 7
Przypomnij sobie sen Adasia o siedmiu szklankach. Co w nich było? Narysuj w każdej szklance
odpowiednią zawartość.
10 DUŻE LEKTURY

Zadanie 8
Uzupełnij zdania odpowiednimi informacjami dotyczącymi zakończenia powieści.
W zakończeniu powieści pan Kleks malał, aż zamienił się w .
Po chwili znalazł się w dziobie ,
który z kolei zaczął się stopniowo zmieniać w .
Przedstawił się Adasiowi jako ,
po czym wziął do ręki książkę Akademia pana Kleksa i wstawił ją .
Zadanie 9
Rozpoznaj, których bohaterów opisują poniższe cytaty. Zapisz ich imiona w odpowiednich
miejscach.
„znienawidzona przez wszystkich,
zuchwała, zarozumiała,
przemądrzała lalka”
„domaga się, abym
przyjął do Akademii
dwóch jego synów”
„stał się guzikiem”
„Przybysz ów był
nadwornym lekarzem
ostatniego cesarza
chińskiego”
„Kiedy na domiar złego oblałem
atramentem parę spodni, obrus i nowy
kostium mamy, rodzice postanowili
wysłać mnie na naukę i wychowanie
do pana Kleksa”
„wysoki, chudy, siwy pan
z rozwianym włosem i kozią
bródką […] wymachiwał cienkimi,
długimi rękami”
„nie jestem ptakiem –
jestem księciem”
Jan Brzechwa Akademia pana Kleksa  11

Zadanie 10
Zrekonstruuj historię Mateusza. Uzupełnij notatkę ukazującą łańcuch powiązanych ze sobą zdarzeń,
o których opowiedział Adasiowi. Wpisz brakujące informacje. Zachowaj jednolitą formę zapisu.
przyczyna
skutek
przyczyna
Zakaz jazdy konnej.
skutek
skutek
przyczyna
skutek
Ataki wilków
i śmiertelne
zagrożenie.
przyczyna
Niegojąca się
rana.
skutek
przyczyna
Nieudane
wysiłki lekarzy.
przyczyna
skutek
przyczyna
skutek
skutek
przyczyna
Zadanie 11
Na czym polegała niezwykłość języka Mateusza? Wskaż poprawne uzupełnienia zdania: zaznacz
1. lub 2., a następnie A., B., lub C.
1. tylko początki słów
A.
stłuczenia głowy odłamkami krzeseł podczas walki
z wilkami w pałacu.
Szpak
Mateusz
mówił
od momentu
B.
założenia cudownej czapki bogdychanów
podarowanej mu przez doktora Paj-Chi-Wo.
2. tylko końcówki słów
C.
ugryzienia przez króla wilków podczas samotnej
wyprawy konnej do lasu.
12 DUŻE LEKTURY

Zadanie 12
Wymień kilka niezwykłych umiejętności Ambrożego Kleksa. Zapisz je w kolorowych szkiełkach.
„Pan Kleks potrafi wszystko!
Nie ma takiej rzeczy,
której by nie potrafił”.
Zadanie 13
Wyjaśnij, kim był Alojzy i w jakim celu został zapisany do szkoły prowadzonej przez pana Kleksa.
Zadanie 14
Wskaż poprawne dokończenie zdania. Zaznacz odpowiedź A. lub B. i uzasadnienie 1. albo 2.
Akademia pana Kleksa Jana Brzechwy należy do rodzaju literackiego o nazwie
A. liryka,
1. jest to utwór wierszowany, wypowiada się w nim podmiot liryczny.
gdyż
B. epika, 2. jest to utwór napisany prozą, o wydarzeniach opowiada w nim narrator.
Jan Brzechwa Akademia pana Kleksa  13

Zadanie 15
Do jakich baśni można się było dostać przez furtki w ogrodzie Akademii? Uzupełnij notatkę rysunkową.
Zapisz kilka wybranych tytułów i do każdego z nich wymyśl znak graficzny. Wskaż wspólne
cechy tych baśni i porównaj je z opowieścią o panu Kleksie.
j a n
br z ech w a
„Dziewczynka
z zapałkami"
cechy
baśni
„akademia
pana klEksa”
-
-
-
podobieństwa do baśni:
-
-
-
różnice:
14 DUŻE LEKTURY

Zadanie 16
A jak Akademia! Uzupełnij alfabet lekturowy dotyczący Akademii pana Kleksa. Do każdej litery dopisz
wyraz, który ma istotny związek z książką. Zapisz go zgodnie z zasadami ortografii.
Jan Brzechwa Akademia pana Kleksa  15

Zadanie 17
Jednym z tematów poruszanych w Akademii pana Kleksa jest walka dobra ze złem. Uzupełnij
tabelę odpowiednimi informacjami.
DOBRO
ZŁO
Wymyśl symbol
graficzny
Podaj imiona
przykładowych
bohaterów
Wymień kilka cech
wskazanych postaci
Opisz krótko
zachowanie
(działania)
bohaterów
Napisz, jaki był
efekt tych działań
16 DUŻE LEKTURY

Zadanie 18
Słowo fantastyczny może mieć różne znaczenia. Przeczytaj uważnie hasło ze słownika języka polskiego
i zdecyduj, w którym z tych znaczeń użyto przymiotnika fantastyczny w każdym z poniższych
zdań. Wpisz w luki odpowiednie numerki.
fantastyczny
1. taki, który jest wytworem fantazji i nie istnieje w rzeczywistości […]
2. taki, który przedstawia wydarzenia nierealne
3. taki, który mówiącemu bardzo się podoba, budzi jego podziw lub sprawia mu przyjemność
Wielki słownik języka polskiego PAN, https://wsjp.pl/haslo/podglad/11544/fantastyczny [dostęp: 13.12.2022]
To były fantastyczne lekcje, naprawdę się dobrze na nich bawiłem. [Znaczenie nr ___ ]
Akademia pana Kleksa należy do literatury fantastycznej. [Znaczenie nr ___ ]
W odróżnieniu od Adasia szpak Mateusz był postacią fantastyczną. [Znaczenie nr ___ ]
Zadanie 19
Podaj swój przepis na ciekawą opowieść. Uzupełnij notatkę.
Składniki
Miłego czytania!
Wykonanie
Weź podane składniki.........................
i gotowe!
Jan Brzechwa Akademia pana Kleksa  17

Zadanie 20
A gdyby pan Kleks zaproponował uczniom lekcję chmurografii? Uzupełnij kształty chmur swoimi
rysunkami tak, aby powstały obrazy, które podpowiada Ci wyobraźnia. Może będą to postacie lub
sceny z lektury? Zatytułuj swoje prace.
Zadanie 21
Zaprojektuj pieczątkę Akademii pana Kleksa. Powinny się na niej znaleźć nazwa i logo szkoły.
18 DUŻE LEKTURY

Zadanie 22
Na podstawie lektury uzupełnij podsumowującą notatkę graficzną. Możesz dodać także własne
rysunki i notatki.
rodzaj
literacki
nazwa szkoły
Gatunek
literacki
Kuchnia
lekcje
mundurki
nagrody i kary
boh aterowie
głów ny
tytułowy
pl an d ni a
pierwszo pl anowi:
epizodycz ni:
5 00
5 30
6 00
7 00
12 00
- pobudka
14 00
po południu:
Narysuj
Jan Brzechwa Akademia pana Kleksa  19

Zadanie 23
Wyobraź sobie, że szkoła pana Kleksa wznowiła swoją działalność i zachęca Cię do zostania jej
uczennicą / uczniem. Napisz skierowany do siebie list zawierający zaproszenie do podjęcia nauki
w Akademii. Puść wodze fantazji i wymyśl, w jaki sposób taki list mógłby do Ciebie trafić i kto byłby
jego nadawcą.
Sposób dostarczenia listu:
Kryteria sukcesu
uwzględniam
wszystkie elementy
budowy listu: miejscowość
i datę, zwrot
do adresata, zwrot
pożegnalny, podpis;
zapisuję elementy
budowy listu
we właściwych
miejscach;
we wstępie przedstawiam
powód
napisania listu;
w rozwinięciu
wyjaśniam,
jak będzie wyglądać
nauka w szkole,
przekonuję adresata
do przyjęcia
propozycji;
zapisuję zwroty
grzecznościowe
(Ty, Ciebie itd.)
wielką literą;
stosuję akapity
dla oznaczenia
kolejnych części
pracy;
dbam o poprawność
językową i poprawność
zapisu;
piszę czytelnie,
wyraźnie, pomyłki
przekreślam.
20 DUŻE LEKTURY

Jan Brzechwa Akademia pana Kleksa  21

Zadnie 24
Przeczytaj początek Podróży pana Kleksa – kolejnej części przygód niezwykłego bohatera. Wymyśl
dalszy ciąg tej historii i zapisz plan wydarzeń swojej wersji opowieści.
Jan Brzechwa Podróże pana Kleksa
Działo się to w czasach, kiedy atrament był jeszcze zupełnie, ale to zupełnie biały, natomiast
kreda była czarna. Tak, tak, moi drodzy, kreda była jeszcze wtedy kompletnie czarna. Łatwo
sobie wyobrazić, ile z tego powodu wynikało kłopotów i nieporozumień. Pisało się białym
atramentem na białym papierze i czarną kredą na czarnej tablicy. Tak, tak, moi drodzy, sami
chyba rozumiecie, że napisane w ten sposób litery były całkiem, ale to całkiem niewidoczne.
Gdy uczeń pisał wypracowanie, nauczyciel nigdy nie wiedział, czy kartki są zapisane, czy też
niezapisane. […]
Ludzie podpisywali się na rozmaitych papierach i dokumentach, chociaż doskonale wiedzieli,
że nikt, nie wyłączając ich samych, podpisów tych nigdy nie odczyta i najwymyślniejsze nawet
zakrętasy pójdą na marne. […] Tak, tak, moi drodzy, ci, co się podpisywali, nie przejmowali
się zupełnie tym przykrym stanem rzeczy. I nie wiadomo, jak długo trwałby on jeszcze,
gdyby nie pan Ambroży Kleks.
Sławny ten mędrzec, dziwak i podróżnik, uczeń wielkiego doktora Paj-Chi-Wo, założyciel
słynnej Akademii, wylądował pewnego dnia całkiem przypadkowo w jednym z portów Półwyspu
Bajkańskiego.
Po długich wędrówkach dotarł pan Kleks do Bajdocji, rozległego i bogatego kraju, leżącego
na zachodnim wybrzeżu półwyspu.
Jan Brzechwa Brzechwa dzieciom. Dzieła wszystkie.
Pan Kleks, Nasza Księgarnia, Warszawa 2017, s. 113.
1.
2.
3.
4.
5.
22 DUŻE LEKTURY

Moja recenzja
Na internetowym forum dla uczniów zadano pytanie na temat Akademii pana Kleksa. Zapisz dwa
różne komentarze. Jeden w imieniu ucznia, który przeczytał lekturę z zainteresowaniem i chce ją
polecić innym, drugi – w imieniu kogoś, komu książka się nie podobała.
Wasze komentarze
opinie
aktualności
wydarzenia
Co sądzicie o „Akademii pana Kleksa”? Warto ją przeczytać?
Jan Brzechwa Akademia pana Kleksa  23

Samoocena
Zastanów się, które z poniższych umiejętności opanowałaś / opanowałeś bardzo dobrze, a nad
którymi musisz jeszcze popracować. Uzupełnij tabelę. Wstaw znak √ w odpowiednim miejscu
każdego wiersza.
oceniam umiejętność
Umiem
dobrze
Umiem
częściowo
Nie
umiem
1. Znam treść Akademii pana Kleksa Jana Brzechwy.
2. Wymieniam bohaterów lektury.
3.
Podaję cechy wyglądu i charakteru najważniejszych
postaci.
4. Opisuję miejsce akcji.
5. Wiem, kto jest narratorem w powieści.
6. Opowiadam historię Mateusza.
7. Wymieniam umiejętności pana Kleksa.
8.
9.
Wskazuję, na czym polega niezwykłość Akademii
i prowadzonych tam lekcji.
Wyjaśniam, na czym polega walka dobra ze złem ukazana
w lekturze.
10. Podaję różne znaczenia słowa fantastyczny.
11. Wymieniam cechy baśni.
12.
Wskazuję, czym Akademia pana Kleksa różni się
od typowych baśni, a w czym jest do nich podobna.
Quiz
Filmy
Quizy będą
dostępne
w produkcie
docelowym
24 DUŻE LEKTURY

.
Utwory poetyckie
Władysław Bełza
Ziemia rodzinna
Zadanie 1
Przyjrzyj się uważnie reprodukcjom obrazów. Zaznacz, w jakiej kolejności należy je ułożyć, aby
odpowiednio ilustrowały treść fragmentów wiersza Władysława Bełzy.
Ludomir Benedyktowicz
Nad mogiłą powstańca, 1873 r.
Stanisław Łasiński
Kobieta przy kołysce, 1891 r.
Julian Fałat Pejzaż zimowy
z rzeką i ptakiem, ok. 1914 r.
Józef Chełmoński
Pejzaż z łąką, ok. 1899 r.
Władysław Bełza Ziemia rodzinna 133

Zadanie 2
Zaznacz poprawne dokończenie każdego zdania.
1. Utwór zawiera
A. opisy domu rodzinnego.
B. opisy polskich krajobrazów.
C. relacje z walk o wolność ojczyzny.
D. wspomnienia ważnych wydarzeń
historycznych.
2. Słowa osoby mówiącej wyrażają
przede wszystkim
A. przeprosiny skierowane do ojczyzny.
B. prośbę o opiekę nad ziemią ojczystą.
C. wyznanie miłości do ziemi rodzinnej.
D. podziękowanie za otrzymane dary.
Zadanie 3
Zaznacz zdania, które są prawdziwe w odniesieniu do wiersza. Z sylab znajdujących się obok nich
powstanie hasło – nazwa rodzaju literackiego, do którego zaliczymy utwór Władysława Bełzy.
1. Tematem jest opis cierpienia osoby mówiącej. E
2. Osoba mówiąca wyznaje swoje uczucia. LI
3. Adresatem słów wiersza jest ukochana ziemia rodzinna. RY
4. Osobą mówiącą jest ojczyzna. PI
5. Ojczyzna została ukazana w utworze jak bliska osoba. KA
Rodzaj literacki:
Zadanie 4
Uzupełnij notatkę na temat budowy utworu. Zapisz w lukach wybrane pojęcia z ramki w odpowiedniej
formie. Uwaga! Niektórych pojęć należy użyć więcej niż raz, a inne nie pasują do tekstu.
strofa • wers • rozdział • rym • wiersz • akcent • zwrotka • przeplatany • parzysty
Utwór Władysława Bełzy Ziemia rodzinna jest . Składa się z trzech
(inaczej zwanych ). Dwie pierwsze zawierają po cztery , a trzecia –
sześć . W utworze występują – zakończenia
sąsiadujących linijek brzmią podobnie. Zgodnie z dawnymi zasadami każdy
rozpoczyna się wielką literą, nawet jeśli nie jest to początek zdania.
134 MAŁE LEKTURY

Zadanie 5
Osoba mówiąca w wierszu nawiązuje do historii ojczyzny. Objaśnij znaczenie podanych metafor,
a następnie dopisz do każdej z nich po dwa odpowiadające jej wydarzenia historyczne.
krwią użyźniona
we łzach skąpana
której dawna karmi
mię chwała
Znaczenie metafory: Znaczenie metafory: Znaczenie metafory:
rozpacz po utracie niepodległości (1795) • zwycięstwo pod Grunwaldem (1410) •
represje po upadku powstania styczniowego (1864) •
powstanie kościuszkowskie (1794) • uchwalenie Konstytucji 3 maja (1791) •
potop szwedzki (1655–1660)
Władysław Bełza Ziemia rodzinna 135

Zadanie 6
Wpisz do diagramu epitety pochodzące z wiersza, które są określeniami podanych rzeczowników
(zachowaj formę, w jakiej występują w tekście). Zaznaczone litery czytane kolejno utworzą hasło.
1. Ojczyzno
2. kwiaty
3. ruczaje
4. duszą
5. rzeki
6. ziemię
7. łany kłosem
Hasło:
– dawniej: matka, inne określenie ojczyzny.
Zadanie 7
Wyraz ojczyzna zapisujemy najczęściej małą literą, jak każdy rzeczownik pospolity. Jak sądzisz,
dlaczego autor wiersza zastosował inną pisownię? Uzupełnij i dokończ zdanie.
Wyraz Ojczyzna został napisany w wierszu
literą, aby
.
Zadanie 8
Co dzisiaj zdobi Twoją ojczyznę? Co Ci się w niej podoba? Weź udział w miniwarsztatach poetyckich.
Wzorując się na drugiej zwrotce utworu, napisz własny wiersz poświęcony „ziemi rodzinnej”
(nie musi zawierać rymów). Nadaj mu tytuł.
Kocham te
Kocham te ,
Które .
I które zdobią Ojczyznę moją.
136 MAŁE LEKTURY

.
Utwory poetyckie
Adam Mickiewicz
Przyjaciele
Zadanie 1
Sprawdź, czy dobrze pamiętasz treść lektury. Oceń prawdziwość podanych informacji. Zaznacz P,
jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe. W przypadku wątpliwości poszukaj odpowiedzi
w tekście utworu.
1. Nikt nie wiedział o wielkiej przyjaźni Mieszka i Leszka. P F
2. Pojawienie się niedźwiedzia przerwało bohaterom rozmowę. P F
3. Mieszek, najszybciej, jak umiał, schronił się na drzewie. P F
4. Leszek próbował pomóc Mieszkowi, ale mu się to nie udało. P F
5. Niedźwiedź podszedł do leżącego, powąchał go, a potem zostawił w spokoju. P F
6. Słowa wygłoszone na koniec przez Mieszka były komentarzem do zachowania przyjaciela. P F
7. Utwór Adama Mickiewicza został napisany wierszem. P F
Zadanie 2
Napisz plan wydarzeń opowieści Adama Mickiewicza. Zastosuj jednolitą formę gramatyczną wypowiedzeń.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Adam Mickiewicz Przyjaciele 137

Zadanie 3
Wskaż, w której zwrotce znajduje się odpowiedź na każde z poniższych pytań. Zaznacz + w odpowiednich
miejscach tabeli.
Pytanie
Numer zwrotki
I II III IV
1. Co zrobił niedźwiedź?
2. O co przyjaciel prosił Leszka?
3. O czym rozmawiali przyjaciele po odejściu niedźwiedzia?
4. Co zrobił Leszek po usłyszeniu ryku drapieżnika?
5. Jak wyglądała przyjaźń Leszka i Mieszka w oczach ludzi?
6. Jak się zachował Mieszek w czasie spotkania z niedźwiedziem?
Zadanie 4
Narrator rozpoczyna swoją opowieść słowami:
Nie masz teraz prawdziwej przyjaźni na świecie.
Czy dalsza część historii potwierdza jego słowa?
Zaznacz odpowiedź i uzasadnij swój wybór.
Odwołaj się do tekstu.
TAK
NIE
Zadanie 5
Przepisz z tekstu słowa, które stanowią morał opowieści. Wyjaśnij ich znaczenie.
138 MAŁE LEKTURY

Zadanie 6
Ktoś zapytał Cię o to, jak być dobrym przyjacielem. Napisz kilka rad dla tej osoby. Użyj trybu rozkazującego.
Chcesz być dobrym przyjacielem? Pamiętaj:
• Nigdy nie zawiedź zaufania swojego przyjaciela!
•
•
•
•
Zadanie 7
Uzupełnij zdania właściwymi formami rzeczownika przyjaciel.
Utwór Adama Mickiewicza opowiada o dwóch
Takich jak oni
: Leszku i Mieszku.
nie było w całej okolicy. Cały las przyglądał się tym
podczas spotkania z niedźwiedziem.
Zadanie 8
Wpisz podane wyrazy do schematu w kolejności od relacji najsłabszej do najmocniejszej.
przyjaźń • koleżeństwo • znajomość • braterstwo
Adam Mickiewicz Przyjaciele 139

Zadanie 9
Uzupełnij notatkę graficzną dotyczącą utworu Adama Mickiewicza. Wpisz odpowiednie informacje,
użyj kolorów, dodaj własne znaczki, symbole, rysunki.
Morał
CECHY miESZKA
CECHY LESZKA
bohaterowie
miejsce akcji
czas akcji
„przyjaciele”
Adam
Mickiewicz
140 MAŁE LEKTURY

Moja recenzja
Sformułuj odpowiedź i uzasadnij swoje zdanie.
Jak sądzisz, czy warto przeczytać Przyjaciół Adama Mickiewicza
Samoocena
Zastanów się, które z poniższych umiejętności opanowałaś / opanowałeś bardzo dobrze, a nad
którymi musisz jeszcze popracować. Uzupełnij tabelę. Wstaw znak √ w odpowiednim miejscu
każdego wiersza.
oceniam umiejętność
Umiem
dobrze
Umiem
częściowo
Nie
umiem
1. Opowiadam treść utworu Przyjaciele.
2. Określam cechy bohaterów: Mieszka i Leszka.
3. Używam poprawnych form rzeczownika przyjaciel.
4. Wymieniam cechy prawdziwej przyjaźni.
5. Wskazuję w tekście morał i wyjaśniam jego znaczenie.
6.
Wypowiadam się na temat utworu i uzasadniam
swoje zdanie.
Quiz
Film
Quizy będą
dostępne
w produkcie
docelowym
Adam Mickiewicz Przyjaciele 141

Utwory poetyckie
Jan Twardowski
Mrówko ważko
biedronko
Zadanie 1
Podpisz nazwy owadów przedstawionych na ilustracjach i ponumeruj w takiej kolejności, w jakiej
pojawiają się w treści wiersza. Zanotuj, co może łączyć wszystkie te stworzenia.
142 MAŁE LEKTURY

Zadanie 2
Połącz nazwy zwierząt z tymi ich cechami, na które zwraca uwagę osoba mówiąca.
mrówka
zmienny
ćma
ciekawa, intrygująca
świetlik
ruchliwa
konik polny
nieważna, wesoła
ważka
mała
biedronka
niewidoczny, zwyczajny
Zadanie 3
Jakie cechy charakteryzują świat przyrody ukazany w wierszu? Zakreśl wszystkie właściwe określenia.
jednorodność • bogactwo • pospolitość • harmonia • piękno • różnorodność
Zadanie 4
Uzupełnij porównanie i zapisz skojarzenia związane z jego elementami. Sformułuj wniosek.
człapię po świecie
ciężki słoń
ja – czyli kto?
człapię =
słoń – jaki jest?
Dlaczego „nic nie rozumie”?
Porównanie do może oznaczać, że często nie zwraca
on uwagi na , nie zauważa .
Jan Twardowski Mrówko ważko biedronko 143

Zadanie 5
Wypisz z ostatniej części wiersza określenia dotyczące życia i zastanów się nad ich znaczeniem.
Uzupełnij zdanie zawierające wniosek.
Życie
Życie człowieka jest nierozerwalnie związane z życiem innych stworzeń. Cała przyroda tworzy
, a człowiek jest jej . Powinien
.
Zadanie 6
Uzupełnij podane związki frazeologiczne odpowiednimi nazwami zwierząt, a następnie wpisz je
w tej samej formie do diagramu. Odczytaj hasło.
1. puszyć się jak
8
2. żyć jak z kotem
3. być upartym jak
4. szczwany
5. odwracać ogonem
3
4 5 6 9
1 7
2
6. łagodny jak
7. pędzić co wyskoczy
8. szyja
9. ranny
Hasło:
– bezpośredni zwrot do adresata w wierszu.
144 MAŁE LEKTURY

Zadanie 7
Do kogo bezpośrednio zwraca się osoba mówiąca w wierszu? Wypisz użyte przez nią apostrofy.
W którym przypadku
zostały użyte te wyrazy?
Zadanie 8
Uzupełnij notatkę na temat budowy utworu. Zakreśl odpowiednie informacje.
Wiersz Jana Twardowskiego składa się z dwóch / trzech zwrotek o jednakowej /
różnej liczbie wersów. Utwór ma regularną / nieregularną budowę – w każdym
wersie jest taka sama / inna liczba sylab, nie zastosowano w nim też rymów
ani znaków interpunkcyjnych / wielkich liter.
Zadanie 9
Jak inni przedstawiciele przyrody widzą człowieka? Zapisz dialog dwóch owadów z wiersza, które
rozmawiają na temat człowieka spacerującego po łące.
Kryteria sukcesu
zapisuję rozmowę
dwóch owadów
z wiersza;
rozpoczynam każdą
nową wypowiedź
od myślnika w nowej
linii;
stosuję wielką
literę na początku
wypowiedzi;
oddzielam myślnikiem
wypowiedź bohatera
od wyjaśnienia;
używam różnych czasowników
oznaczających
mówienie.
Jan Twardowski Mrówko ważko biedronko 145

Utwory poetyckie
Józef Wybicki
Mazurek Dąbrowskiego
Zadanie 1
Uporządkuj informacje dotyczące postaci historycznych, o których wspomina tekst polskiego hymnu
narodowego. Wpisz do tabeli odpowiednie informacje wybrane z ramki.
Napoleon Bonaparte • Uczestniczył w walkach w czasie powstania Chmielnickiego. •
Jan Henryk Dąbrowski • Dowodził wojskami polskimi walczącymi
u boku Napoleona. • Twórca Legionów Polskich we Włoszech •
Zasłynął jako dowódca w czasie walk ze Szwedami. • Cesarz Francuzów •
Naczelny wódz armii Księstwa Warszawskiego. • Hetman koronny
Bohater Czas życia Kim był? Czym zasłynął?
Stefan Czarniecki
1599–1655
1755–1818
1769–1821
Toczył wojny z państwami, które dokonały
rozbiorów Polski. Utworzył Księstwo
Warszawskie.
Zadanie 2
Oceń prawdziwość podanych informacji. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest
fałszywe.
1.
W utworze przywołano postaci historyczne, które są ucieleśnieniem waleczności i miłości
do ojczyzny.
P
F
2. Słowa Mazurka Dąbrowskiego wzywają do zaprzestania przelewania krwi w walce o wolność. P F
3. W tekście hymnu zachowano używane dawniej formy czasowników 1. osoby lm. P F
146 MAŁE LEKTURY

Zadanie 3
Uzupełnij informacje na osi czasu.
1797 r. 1918 r. r.
Powstanie Pieśni
Legionów Polskich
we Włoszech
Ustanowienie Mazurka
Dąbrowskiego
oficjalnym hymnem
państwowym
Zadanie 4
Zapoznaj się z definicją i wykonaj poniższe zadania.
Liryka podmiotu zbiorowego
odmiana liryki, w której podmiotem lirycznym jest grupa ludzi podobnie myślących,
w utworze występują formy 1. osoby lm czasowników i formy zaimka my.
1. Mazurek Dąbrowskiego reprezentuje lirykę podmiotu zbiorowego. Zacytuj fragmenty tekstu,
które to potwierdzają
2. Wyjaśnij, w czyim imieniu wypowiada się osoba mówiąca w utworze.
3. Jakie treści wynikają z wypowiedzi podmiotu zbiorowego w Mazurku…? Wskaż wszystkie
poprawne odpowiedzi.
A. Żołnierze Legionów Polskich pod dowództwem generała Dąbrowskiego zamierzają
wrócić do Polski.
B. Polscy żołnierze wyruszają do Włoch, aby tam walczyć u boku Napoleona Bonapartego.
C. Legioniści chcą dołączyć do rodaków w kraju i wspólnie bić się o wolność ojczyzny.
D. Odczuwają ogromną tęsknotę za rodzinnymi stronami i wierzą, że Polacy ich oczekują.
E. Polacy wyrażają smutek i żal z powodu utraty niepodległości, jedyną radość przynosi im
wspominanie dawnych zwycięstw.
Józef Wybicki Mazurek Dąbrowskiego 147

Zadanie 5
Jaki jest nastrój Mazurka Dąbrowskiego? Zaznacz właściwe określenia.
podniosły • żartobliwy • wzruszający • optymistyczny • pesymistyczny
Zadanie 6
Uzupełnij notatkę na temat budowy utworu. Zapisz w wyznaczonych miejscach odpowiednie
informacje.
Budowa utworu
Mazurek
Dąbrowskiego
Wiersz jest zbudowany
z zwrotek
przedzielonych
.
Każda zwrotka składa
się z wersów,
pierwszy i trzeci mają
po sylab, a drugi
i czwarty – po sylab.
W zwrotkach występują
rymy ,
Natomiast w refrenie
rymy .
Zadanie 7
Wymień polskie oficjalne symbole narodowe.
Zadanie 8
Jaką funkcję pełnił Mazurek Dąbrowskiego w czasach zagrożenia dla naszej ojczyzny?
148 MAŁE LEKTURY

Zadanie 9
Zaproponuj, co może dziś zrobić młody Polak, aby wyrazić swój patriotyzm.
Zadanie 10
Napisz ogłoszenie o przystąpieniu Twojej szkoły do akcji „Szkoła do hymnu” organizowanej corocznie
przez polskie władze. Polega ona na wspólnym odśpiewaniu przez uczniów hymnu narodowego
w ostatni dzień roboczy przed Narodowym Świętem Niepodległości o godzinie 11:11.
W ogłoszeniu podaj konkretną datę. Zachęć koleżanki i kolegów do udziału w akcji.
Ogłoszenie
Kryteria sukcesu
tworzę krótki i zwięzły tekst na podany temat;
uwzględniam 5 informacji (kto? dla kogo? co?
kiedy? gdzie?);
stosuję elementy przekonywania (argumenty);
unikam powtarzania słów
w bliskiej odległości;
dbam o poprawność językową
i poprawność zapisu.
Józef Wybicki Mazurek Dąbrowskiego 149

Utwory poetyckie
O wierszach
Zadanie 1
Rozwiąż krzyżówkę i odczytaj hasło – nazwę rodzaju literackiego. Podaj tytuły dwóch utworów
literackich, które zaliczysz do tego rodzaju.
8 10
1
2
2
6
3
9
6 7
3
5
4
4
1
5
150 MAŁE LEKTURY

Poziomo
1. Poetyckie określenie rzeczownika.
2. Inaczej: emocje, stan psychiczny.
3. Środek poetycki polegający na zestawieniu dwóch elementów, zazwyczaj wykorzystujący
spójnik jak.
4. Podobnie brzmiące zakończenia wyrazów.
5. Osoba, która pisze wiersze.
Pionowo
6. Dłuższa wypowiedź jednej osoby (często przeciwstawiana dialogowi).
7. Część wiersza składająca się z kilku wersów.
8. Inaczej przenośnia.
9. Utwór poetycki podzielony na wersy.
10. Jedna linijka wiersza.
Rodzaj literacki:
Przykłady:
1 2 3 4 5 6
Zadanie 2
Odszukaj w wężu literowym nazwy środków poetyckich i uzupełnij nimi nagłówki notatek. Pozostałe
litery czytane kolejno utworzą inną nazwę jednego z podanych środków. Zapisz ją w wolnym
polu i zaznacz strzałką, która definicja jej dotyczy.
zestawienie dwóch rzeczy,
zjawisk podobnych
do siebie pod jakimś
względem
takie zestawienie
wyrazów, w którym
nabierają one nowego
wspólnego znaczenia
nadanie przedmiotom,
roślinom, pojęciom cech
ludzkich
określenie rzeczownika
zwracające uwagę
na jego cechy
O wierszach 151

Zadanie 3
Uzupełnij notatkę. Zapisz w wyznaczonych miejscach odpowiednie pojęcia.
Autor
wierszy
OSOBA
= podmiot liryczny
Moja recenzja
Czym różnią się utwory poetyckie od innych znanych Ci lektur? Czy warto czytać wiersze? Przedstaw
swoje zdanie na ten temat i je uzasadnij.
152 MAŁE LEKTURY

Samoocena
Zastanów się, które z poniższych umiejętności opanowałaś / opanowałeś bardzo dobrze, a nad
którymi musisz jeszcze popracować. Uzupełnij tabelę. Wstaw znak √ w odpowiednim miejscu
każdego wiersza.
oceniam umiejętność
Umiem
dobrze
Umiem
częściowo
Nie
umiem
1. Tłumaczę, co to znaczy, że tekst jest napisany wierszem.
2.
3.
Wyjaśniam, czym różni się autor wiersza od osoby
mówiącej w wierszu.
Wiem, czym są zwrotka (strofa) i wers, wskazuję je
w tekście.
4. Rozpoznaję w tekście apostrofę.
5.
Znajduję w tekście epitety, porównania, przenośnie,
uosobienia.
6. Wskazuję rymujące się wyrazy.
7. Wyjaśniam, o czym opowiada wiersz Ziemia rodzinna.
8.
9.
10.
Opisuję, jak patrzy na świat osoba mówiąca w wierszu
Mrówko ważko biedronko.
Podaję tematy, które porusza podmiot zbiorowy
w Mazurku Dąbrowskiego.
Omawiam budowę wybranego wiersza (z ilu składa się
zwrotek, wersów, sylab w wersach).
11. Wskazuję utwór, który zawiera refren.
12. Wiem, co to jest liryka.
Quiz
Quizy będą
dostępne
w produkcie
docelowym
O wierszach 153

Odpowiedzi do zadań zamkniętych
z treści lektur
Akademia pana Kleksa
Zadanie 1: 1. F; 2. F; 3. F; 4. P; 5. P; 6. F; 7. P; 8. F; 9. P; 10. P; 11. F; 12. F; 13. P; 14. F; 15. F
Zadanie 2: 1. D; 2. A; 3. A; 4. B; 5. C; 6. B
Ziemia rodzinna
Zadanie 2: 1. B; 2. C
Przyjaciele
Zadanie 1: 1. F; 2. P; 3. F; 4. F; 5. P; 6. P; 7. P
Mazurek Dąbrowskiego
Zadanie 2: 1. P; 2. F; 3. P
Źródła ilustracji i fotografii
Okładka: (zamek) Iryna Boiko/Shutterstock.com, (karoca) Yuan_Mei/Shutterstock.com, (dziewczyna, chłopak) Roman
Samborskyi/Shutterstock.com, (książka) Singleline/Shutterstock.com, (rysunki na okładce i stronie tytułowej) Arip Next
Elementy notatek graficznych na s. 11, 14, 140, 147 Sylwia Oszczyk
Tekst główny: s. 3 Exporter/Shutterstock.com; s. 5, 6, 7 (ilustracje do Akademii pana Kleksa) Daniel de Latour; s. 7 rebusy:
(usta) Marina Demeshko/Shutterstock.com, (ekierka) Tatiana Popova/Shutterstock.com; s. 8 rebusy: (pierogi) vitals/
Shutterstock.com, (głośnik) sarahdesign/Shutterstock.com, (zające) Litvalifa/Shutterstock.com, (czapka) vitaliy_73/
Shutterstock.com; s. 9 (książka) urfin/Shutterstock.com; s. 10 (psy) mentalhealth/Shutterstock.com; s. 12 (guziki)
KatyGr5/Shutterstock.com; s. 14 (zapałki) Ikoeva Irina/Shutterstock.com; s. 15 (abecadło) Lars Poyansky/Shutterstock.com;
s. 17 (zeszyt) Valeriia Soloveva/Shutterstock.com; s. 18 (stempel) ayzek/Shutterstock.com; s. 21 (koperta) GoodStudio/
Shutterstock.com;
Tekst główny: s. 133 (drzewo) Daniel de Latour, (Ludomir Benedyktowicz Nad mogiłą powstańca) public domain,
(Stanisław Łasiński Kobieta przy kołysce), (Julian Fałat Pejzaż zimowy z rzeką i ptakiem) Wilczyński Krzysztof/Muzeum
Narodowe w Warszawie, (Józef Chełmoński Pejzaż z łąką) public domain; s. 134 Daniel de Latour; s. 136 (łąka z niebem)
jara3000/Shutterstock.com, (pióro) Inate/Shutterstock.com; s. 137 (miś) Daniel de Latour; s. 139 (chłopiec) Daniel
de Latour; s. 142 (rysunek ważki) Daniel de Latour, (świetlik) Fer Gregory/Shutterstock.com, (ćma) Matthias Brix/
Shutterstock.com, (biedronka) mehmetkrc/Shutterstock.com, (konik polny) Wirestock/iStockphoto/Getty Images,
(ważka) Sebastian Sonnen/Shutterstock.com, (mrówka) Erik Agar/Shutterstock.com; s. 143 (mrówka, biedronka) Daniel
de Latour; s. 146 (wierzby), s. 148 (hejnalista), s. 149 (dzieci), s. 150 (rysunki), s. 151 (ślimak), s. 152 (poeta i podmiot
mówiący) Daniel de Latour.