Wojsko i Technika Historia 5/2023 promo

www.zbiam.pl
Przełamanie
Linii Gotów 1944
5/2023
Wrzesień-Październik
cena 23,50 (VAT 8%)
INDEX 407739
ISSN 2450-2480
ISSN 2450-2480 Index 407739
W NUMERZE:
Finał 1945 Wunderwaffe 1945
Największy konflikt w dziejach
ludzkości dobiegł końca. 8 maja
1945 r. wszedł w życie podpisany
dzień wcześniej akt bezwarunkowej
kapitulacji III Rzeszy Niemieckiej.
Dokument ten oficjalnie
zakończył II wojnę światową
w Europie…
Wunderwaffe jest bardzo nieprecyzyjnym
określeniem. Wynika
ze specyficznej dla Niemiec
mieszanki polityki, systemu
zarządzania, infrastruktury, stosunków
gospodarczych i tradycji.
Skuteczność Wunderwaffe była
rozczarowująca, dlaczego?

1
Największy konflikt w dziejach
ludzkości dobiegł końca. 8 maja
1945 r. wszedł w życie podpisany
dzień wcześniej akt bezwarunkowej
kapitulacji III Rzeszy Niemieckiej.
Dokument ten oficjalnie
zakończył II wojnę światową
w Europie…
Wunderwaffe jest bardzo
nieprecyzyjnym określeniem.
Wynika ze specyficznej dla Niemiec
mieszanki polityki, systemu
zarządzania, infrastruktury, stosunków
gospodarczych i tradycji.
Skuteczność Wunderwaffe była
rozczarowująca, dlaczego?
Vol. IX, nr 5 (47)
Wrzesień-Październik 2023; Nr 5
www.zbiam.pl
Przełamanie
Linii Gotów 1944
5/2023
Wrzesień-Październik
cena 23,50 (VAT 8%)
INDEX 407739
ISSN 2450-2480
5/2023
ISSN 2450-2480 Index 407739
W NUMERZE:
Finał 1945 Wunderwaffe 1945
Na okładce: Messerschmitt Bf 109G.
Rys. Jarosław Wróbel
INDEX 407739
ISSN 2450-2480
Nakład: 14,5 tys. egz.
Redaktor naczelny
Jerzy Gruszczyński
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl
Redakcja techniczna
Dorota Berdychowska
dorota.berdychowska@zbiam.pl
Korekta
Stanisław Kutnik
Współpracownicy
Władimir Bieszanow, Michał Fiszer,
Tomasz Grotnik, Andrzej Kiński,
Leszek Molendowski, Marek J. Murawski,
Tymoteusz Pawłowski, Tomasz Szlagor
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
Ul. Anieli Krzywoń 2/155
01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
Ul. Bagatela 10/17
00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można składać
bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2023
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne
rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie
opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi
odpowiedzialności za treść zamieszczonych
ogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdziesz
na naszej nowej stronie:
www.zbiam.pl
w numerze:
BITWY I KAMPANIE
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Po sforsowaniu Renu: ostatnie walki na zachodzie Europy 4
WOJNA W POWIETRZU
Krzysztof Janowicz
Bitwa powietrzna na Łuku Kurskim 1943 (3) 20
BITWY I KAMPANIE
Tomasz Szlagor
Przełamanie Linii Gotów 1944 (1) 38
MARYNARKA WOJENNA
Tadeusz Kasperski
ORP Dragon i ORP Conrad: drugowojenne krążowniki
PMW (2) 52
BROŃ PANCERNA
Jędrzej Korbal
Francuskie jednostki pancerno-motorowe
oczami polskich wojskowych (2) 64
HISTORIA
Tymoteusz Pawłowski
Wunderwaffe: cudowna niemiecka broń? 80
BITWY I KAMPANIE
Krzysztof Drozdowski
Bitwa pod Krojantami, czyli jak się wykonuje
niewykonalne rozkazy 94
www.facebook.com/wojskoitechnikahistoria 3

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Po sforsowaniu Renu
Ostatnie walki na zachodzie Europy
Ostatnie tygodnie wojny,
tak na wschodzie jak i na zachodzie
Europy, to chyba
najmniej znany okres II wojny
światowej. Tymczasem
walki o Niemcy w kwietniu
i w pierwszej dekadzie maja
1945 r. obfitowały w ciekawe
epizody. Jednocześnie był
to okres nacechowany wielką
polityką, kształtowaniem się
powojennego światowego
ładu oraz kładzeniem podwalin
pod zimnowojenną
rywalizację.
komunistom zbyt wiele terenów w Europie,
nie mając złudzeń, co do ich zamiarów.
Nikt tego nie chciał, także Harry S. Truman.
Obaj przywódcy mieli jednak nieco odmienne
strategie. Za radą Trumana, a wbrew
Montgomery’emu, gen. Dwight D. Eisenhower,
naczelny dowódca Alianckich Wojsk
Ekspedycyjnych w Europie, wysłał 28 marca
osobisty telegram do Józefa Stalina, że wojska
aliantów nie będą szturmowały Berlina
i mają zamiar osiągnąć uzgodnioną w Jałcie
linię, biegnącą mniej więcej wzdłuż Łaby, zaś
przewidywane spotkanie sojuszników nastąpi
gdzieś na osi Erfurt – Lipsk – Drezno, gdzie
zachodnie wojska planują się przesunąć najdalej.
Generał Eisenhower zrobił to bez poinformowania
premiera Churchilla, który choć
ostro zaprotestował, to jednak musiał ulec
silniejszemu amerykańskiemu sojusznikowi.
Zdobycie Berlina trzeba było pozostawić Sowietom.
Bo po co mamy ponosić straty, skoro
wstępne granice stref okupacyjnych Niemiec
określono już na konferencji w Jałcie na początku
lutego 1945 r.?
Ogólna strategiczna koncepcja Amerykanów
w Europie polegała na tym, by utworzyć
Czołgi M4 Sherman uzbrojone w długolufową armatę kal. 76,2 mm i z odlewanym kadłubem
z 2. Dywizji Pancernej US Army w jednym z niemieckich miast.
4
Kiedy alianckie wojska przekraczały Ren
28-29 marca 1945 r. prezydentowi Stanów
Zjednoczonych Franklin Delano
Rooseveltowi zostały dwa tygodnie życia.
Zmarł 12 kwietnia 1945 r., po ciężkiej chorobie,
nie doczekawszy ostatecznego zwycięstwa.
Zastąpił go wiceprezydent, Harry
S. Truman. To właściwie już on podejmował
kluczowe dla Europy decyzje, które kształtowały
strategię działania wojsk aliantów
w ostatnim okresie wojny. Premier Wielkiej
Brytanii, Winston S. Churchill miał przed
sobą jedynie cztery miesiące na stanowisku,
27 lipca 1945 r. zmienił go laburzysta Clement
R. Attlee. Churchill był zwolennikiem
twardej linii wobec ZSRR, nie chciał oddawać

Krzysztof Janowicz
Bitwa powietrzna
na Łuku Kurskim
3
20
Walki na północnym odcinku Łuku Kurskiego miały nieco inny
charakter niż na południu. Zastępca Stalina w Kwaterze Głównej
Najwyższego Naczelnego Dowództwa Armii Czerwonej,
marszałek Gieorgij K. Żukow, popełnił błąd w rozmieszczeniu
sił i środków sowieckich wojsk, przywiązując zbyt dużą wagę
do północnego odcinka. Także tam dowództwo WWS umieściło
16. WA, w której skupiono najlepsze jednostki lotnicze. Dowódca
armii lotniczej, generał-lejtnant Siergiej I. Rudenko, polecił
swoim jednostkom lotnictwa myśliwskiego zdobyć i utrzymać
przewagę w powietrzu. Jednym z najlepszych jego korpusów
myśliwskich był 6. IAK, złożony z dwóch dywizji (273. i 279. IAD),
wyposażonych w najnowsze myśliwce Jak-9 i Ła-5F.
Rozkaz Rudenki był prosty: śledzić rozwój
sytuacji i na trzy dni przed niemieckim
atakiem zniszczyć samoloty Luftwaffe
na lotniskach oraz w walkach powietrznych
nad nimi. Jednak pojawił się problem. Chociaż
Rosjanie znali termin rozpoczęcia operacji
„Cytadela”, to jednocześnie sowieckie
służby wywiadowcze nie były w stanie potwierdzić,
czy Niemcy zamierzają zaatakować
z rejonu Orła. Przeloty kilku niemieckich
jednostek bombowych, opuszczających dobrze
przygotowane lotniska, takie jak Orzeł
czy Briańsk, w ciągu trzech dni poprzedzających
natarcie, zostały zinterpretowane przez
Rosjan jako odwrót do baz na tyłach, ale faktycznie
niemieckie bombowce przelatywały
na lotniska polowe.
W przeciwieństwie do wydarzeń w sektorze
południowym w rejonie Orła Niemcom
udało się utrzymać w tajemnicy koncentrację
9. Armee, dowodzonej przez Generalobersta
Waltera Modela. Jej zadaniem było uderzenie
na południe od Orła w kierunku Ponyri,
aby w rejonie Kurska połączyć się z wojskami
południowego skrzydła. Podobnie jak na południowym
odcinku Łuku Kurskiego Luftwaffe
miała pełnić rolę latającej artylerii koncentrując
się na niszczeniu stanowisk ogniowych
artylerii i rejonów umocnionych na drodze
wojsk niemieckich. Wsparcie z powietrza
zapewniała 1. Fliegerdivision (1. Fldiv) pod
komendą Generalmajora Paula Deichmanna,
w której dyspozycji było 711 samolotów,
w tym 454 uderzeniowych (93 bombowce
Ju 88, 152 He 111, 158 Ju 87 oraz 52 szturmowce
Bf 110) i 168 myśliwskich Fw 190.
Oprócz tego była jeszcze złożona z hiszpańskich
ochotników eskadra 15. (Spain)/JG 51,
która miała 19 Fw 190. Problem w tym, że byli
to głównie niedoświadczeni piloci i posłanie
ich od razu w bój było ryzykowne. W rejon
Orła dotarli oni 6 lipca. Niezależnie od tego
ta garstka myśliwców nie była w stanie zapewnić
odpowiedniej osłony trzykrotnie
większej liczbie bombowców oraz szturmowców
i jednocześnie być w stanie zwalczać
sowieckie lotnictwo.
Przeciwnikiem była 16. WA mająca
1151 samolotów, w tym 526 najnowszych
myśliwców Jakowlewa i Ławoczkina. Oprócz
nich gen. Rudenko miał do dyspozycji
W 1943 r. tylko na froncie wschodnim bombowce Heinkel He 111H miały jeszcze szansę pokazać
swoje możliwości bojowe. Dzięki wzmocnionemu uzbrojeniu obronnemu sowieckie myśliwce nie
były groźne i w bitwie na Łuku Kurskim jednostki bombowe Luftwaffe wyposażone w sprzęt tego
typu poniosły niewielkie straty. Ten He 111H-11 z I./KG 53 ma podwieszone pod kadłubem dwie
bomby burzące o dużej sile niszczącej SC 1000.

Tomasz Szlagor
1
Przełamanie linii Gotów 1944
38
Apeniny północne były ostatnim
łańcuchem górskim, który
alianci musieli sforsować
na osi natarcia w górę Półwyspu
Apenińskiego. Niemcom
zabrakło czasu i zasobów,
by zbudowany tam pas fortyfikacji
uczynić tak trudną
do pokonania przeszkodą,
jaką wcześniej była Linia Gustawa
na południe od Rzymu.
Niemniej, to właśnie Linia
Gotów spowodowała, że walki
we Włoszech przeciągnęły się
praktycznie do końca wojny.
Wkroczenie aliantów do Rzymu
5 czerwca 1944 r. stanowiło kulminacyjny
punkt inwazji na Włochy
kontynentalne. Zbiegiem okoliczności, następnego
dnia rozpoczął się desant w Normandii
we Francji i od tego momentu walki
o pozostałą część Włoch straciły na znaczeniu.
Amerykanie nie widzieli większego
sensu w kontynuowaniu natarcia na III Rzeszę
tą drogą – geograficzną „ślepą uliczką”,
na końcu której wznosiła się potężna bariera
Alp. Churchill myślał już jednak o tym,
by po zdobyciu północnych Włoszech, nacierając
przez tzw. wrota lublańskie w Słowenii,
zająć Austrię i Węgry, zanim zrobi to Stalin.
Ostatecznie Amerykanie zgodzili się dalej
uczestniczyć w kampanii włoskiej, chociaż
w ograniczonym zakresie, mając nadzieję,
że ofensywa na północ od Rzymu zwiąże
walką część niemieckich wojsk, co odciąży
ich armie we Francji.
Generał Harold Alexander, głównodowodzący
Alianckich Armii we Włoszech
(Allied Armies in Italy, AAI), otrzymał więc
polecenie, by kontynuował pościg, rozpoczęty
w maju 1944 r. po przełamaniu Linii
Gustawa i odblokował przyczółek pod Anzio.
Miał zniszczyć pozostałe siły przeciwnika
jeszcze przed osiągnięciem biegnącej około
250 km na północ od Rzymu, umownej linii
Piza – Florencja. Dalej bowiem wznosił się
łańcuch Apeninów północnych, blokując
dostęp do Niziny Lombardzkiej. Tam, w rozległej
dolinie Padu, znajdował się rozwinięty
rolniczo i przemysłowo region Włoch, razem
z siedzibą marionetkowego państwa Mussoliniego,
którego Hitler chciał bronić możliwie
jak najdłużej. Alexander musiał więc działać
energicznie, by dopaść nieprzyjaciela, zanim
ten ponownie zajmie dogodną do obrony
pozycję pośród górskich grani.
Tym razem teren sprzyjał aliantom.
Na północ od Rzymu półwysep rozszerza
się, a łańcuch Apeninów wykręca w stronę
Adriatyku, dlatego teraz mieli oni przed sobą
otwartą, pagórkowatą równinę, która w rejonie
Perugii i jeziora Trazymeńskiego – w połowie
odległości między Rzymem a podnóżem
Apeninów północnych – rozpościera
się na szerokość około 120 km. Niemcy postanowili
więc jedynie spowalniać postępy
przeciwnika na tyle, by zdążyć przygotować
pas obrony dalej na północ, w miejscu, gdzie
Załadunek amunicji do działa samobieżnego Sturmgeschütz IV; front włoski, czerwiec 1944 r.

BITWY I KAMPANIE
48
Niemiecki czołg Pantera z 2./Pz.Rgt 4, którą w rejonie Monte Rosario, na podejściach do rzeki Metauro, obezwładnił por. Bohdan Tymieniecki, dowódca
Shermana z 4. pułku pancernego „Skorpion” z 2. Warszawskiej Brygady Pancernej.
czekać do czasu, aż Alexander uzna, że natarciem
wzdłuż wybrzeża Adriatyku odciągnął
dość niemieckich wojsk z centralnego sektora,
i wówczas rozpocząć przebijanie się
przez góry z Florencji ku Bolonii. Teraz Brytyjczycy
musieli jeszcze przekonać Clarka.
Ten zgodził się, ale pod warunkiem, że część
8. Armii – brytyjski XIII Korpus na przyczółku
pod Florencją, który miał osłaniać jego prawą
flankę – przejdzie pod jego komendę. Leese
nie chciał na to przystać, z przyczyn czysto
ambicjonalnych. Aleksander uległ jednak
żądaniom Clarka. Termin rozpoczęcia operacji
„Olive” wyznaczono na 25 sierpnia 1944 r.
Ta raptowna i radykalna zmiana planów zaskoczyła
Niemców, co widać po ówczesnym
rozmieszczeniu wojsk obu stron.
Po zachodniej stronie półwyspu alianci
mieli teraz w linii trzy korpusy podległe 5. Armii.
Na lewym skrzydle, na odcinku od ujścia
Arno niedaleko Pizy w górę biegu rzeki, zajął
pozycje amerykański IV Korpus. Jako że składał
się jedynie z Task Force 45 (dywizjonów
przeciwlotniczych) i amerykańskiej 1. DPanc,
Ten sam pojazd w widoku z prawej burty. Tymieniecki trafił tak, że spowodował zwarcie instalacji
elektrycznej. Unieruchomiona i porzucona przez załogę Pantera została zdobyta.
Clark wzmocnił go południowoafrykańską
6. Dywizją Pancerną. Naprzeciw zajmował
pozycje XIV Korpus Pancerny, prawe skrzydło
14. Armii, w składzie 20. Dywizja Polowa Luftwaffe,
16. Dywizja Grenadierów Pancernych
SS i 65. Dywizja Piechoty.
Clark rozmieścił większość swoich wojsk
dalej w głębi lądu. Na zachód od Florencji,
w wąskim sektorze, ulokował II Korpus
w sile czterech amerykańskich dywizji
piechoty: 34., 85., 88. i 91. DP. Natomiast
na wschód od Florencji miał teraz pod komendą
XIII Korpus, w składzie brytyjskie
1. Dywizja Piechoty i 6. Dywizja Pancerna
oraz hinduska 8. Dywizja Piechoty z kanadyjską
1. Brygadą Pancerną. Razem więc
w centrum linii frontu Clark skoncentrował
siedem dywizji i jedną brygadę, ale nieprzyjaciel
naprzeciwko był jeszcze liczniejszy.
Jako że granica sektorów obu niemieckich
armii przebiegała około 20 km na wschód
od Florencji (pod Pontassieve), na środkowym
odcinku frontu Clark miał przed
sobą lewe skrzydło 14. Armii, a więc I Korpus
Spadochronowy w składzie 4. DSpad,
356. DP i 362. DP, oraz prawe skrzydło 10. Armii
– LI Korpus Górski, który teraz liczył
pięć dywizji: 44., 334., 305. i 715. DP oraz
114. Dywizja Strzelców.
Kesselring, po wycofaniu swoich armii
na pogórze Apeninów, gdzie teren nie sprzyjał
działaniom wojsk zmechanizowanych,
przeniósł do odwodu 26. DPanc i 29. DGPanc.
Ponadto 90. Dywizję Grenadierów Pancernych
przerzucił na francusko-włoską granicę,
by tam strzegła alpejskich przełęczy. Z kolei
3. i 15. DGPanc opuściły Włochy. W efekcie,
LXXVI Korpus Pancerny na wschodnim skraju
niemieckiej obrony składał się teraz jedynie
z 71. i 278. DP oraz 1. Dywizji Spadochronowej
(mimo otrzymania pod koniec sierpnia
uzupełnienia 2000 żołnierzy, wciąż miała ona
zaledwie około 20% stanu etatowego) i pojedynczego
pułku strzelców górskich z 5. Dywizji
Górskiej, która właśnie opuszczała ten
sektor frontu, udając się w Alpy na granicy
Francji i Włoch. Mimo to Niemcy byli na tyle
pewni siebie, że pod koniec sierpnia zarówno
General del Falschtruppe Richard Heidrich
(dowódca 1. DSpad), jak i Vietinghoff, dowódca
odpowiedzialnej za ten sektor 10. Armii,
wyjechali na urlop.
Tymczasem Leese pospiesznie gromadził
wojska po wschodniej stronie półwyspu.
Na lewym skrzydle jego armii miał nacierać,
przez góry na północ od Arezzo i Sansepolcro,
brytyjski X Korpus, mający w podporządkowaniu
jedynie hinduską 10. DP i dwa pułki
samochodów opancerzonych z brytyjskiej
9. Brygady Pancernej. Jego rolą było przede
wszystkim utrzymanie kontaktu z armią
Clarka. Główne uderzenie miały przeprowadzić,
środkiem sektora 8. Armii, dwa korpusy.
Po lewej był to brytyjski V Korpus w sile
pięciu dywizji: na szpicy hinduska 4. DP
i brytyjska 46. DP (sprowadzona z Palestyny),
za nimi brytyjskie 1. DPanc oraz 4. i 56. DP
(ta ostatnia ściągnięta z Egiptu), wspierane
przez brytyjską 25. Brygadę Pancerną

Tadeusz Kasperski
2
ORP Dragon i ORP Conrad:
drugowojenne krążowniki PMW
52
Po udziale w osłonie konwojów
arktycznych ORP Dragon
podjął w marcu 1944 r. przygotowania
do wykonywania
zadań w ramach operacji
„Neptune” – czyli od dawna
oczekiwanego wielkiego
lądowania alianckich wojsk
w Normandii. W związku
z nimi doskonalono umiejętności
artylerzystów w trakcie
licznych ćwiczeń, a także
nawigowania blisko licznych
jednostek mniejszych
(zwłaszcza barek desantowych).
Dokonano też ostatniej
modernizacji, wzmacniając
zwłaszcza uzbrojenie
przeciwlotnicze okrętu.
Krążownik ORP Dragon od 19 marca
1944 r. bazował w Scapa Flow, od 29 marca
rozpoczynając ćwiczenia z zespołami
desantowymi, które przeprowadzano w Portland,
Sheerness, Cowes, Gourock i Greenock.
Wincenty Cygan 1 opisał jedno dość niebezpieczne
zdarzenie związane z tymi ćwiczeniami,
do którego doszło w rejonie Portland.
Krążownik wraz z czterema niszczycielami
opuścił port, dołączając do sporej grupy barek
i ćwicząc na morzu przez większość dnia.
Gdy Dragon wracał do Portland na czele szyku
barek, w ciągu kilku minut wszedł w strefę
silnej mgły, która ograniczyła widoczność
tylko do najbliższego otoczenia okrętu. Nikt
nie wiedział, że część barek rozproszyła we
mgle szyk i poruszała się inaczej. Gdy nagle
przed dziobem mgła się rozproszyła, wachta
z przerażeniem dostrzegła, że krążownik
idzie prosto na linię barek, pomiędzy którymi
odstępy były niewielkie. Kmdr por. Stanisław
Dzienisiewicz zachował w tym momencie
zimną krew i nakazał nie zmieniać prędkości,
lecz odpowiednio manewrując „wcelował”
w lukę pomiędzy barkami, szczęśliwie przechodząc
pomiędzy nimi bez kolizji. Gdyby
wówczas próbowano zatrzymać maszyny,
niewątpliwie na Dragona wpadłyby barki
podążające za nim z tyłu.
W początku drugiej dekady kwietnia
1944 r. Dragon został skierowany do stoczni
Chatham w ujściu Tamizy. W trakcie remontu
zwiększono na okręcie liczbę świec dymnych
i tratw ratunkowych. Prócz wymiany zużytych
podczas ćwiczeń luf artylerii głównej wzmocniono
dodatkowo uzbrojenie przeciwlotnicze.
Witold Koszela podaje, że po obu stronach
nadbudówki dziobowej Dragon miał po tym
remoncie podwójne Oerlikony kal. 20 mm
na podstawach typu Mk V i na rufie zamontowano
w specjalnej osłonie takie samo dwulufowe
działko 2 , prócz tego cztery pojedyncze
(dwa za pierwszym kominem, dwa pojedyncze
przed radarem Typu 273).
Są jednak inne wersje tego przezbrojenia.
Zdaniem G. Nowaka i S. Dramińskiego działka
przed radarem Typu 273 były podwójne,
podobnie jak te na nadbudówce dziobowej.
To z pojedynczymi działkami w rejonie kominów
dawałoby 10 luf kal. 20 mm. Nic nie piszą
o działku na pokładzie rufowym, ale na Wikipedii
jest jeszcze inna informacja o konfiguracji
i liczbie działek kal. 20 mm po tym
przezbrojeniu (4 x II i 4 x I). To by oznaczało,
że na rufie mogły być dwa działka pojedyncze,
a nie podwójne. Zrzutnia bomb głębinowych
została inaczej ustawiona (wzdłuż
płaszczyzny symetrii kadłuba).
Podczas tego remontu kmdr Dzienisiewicz
gościł prezydenta RP na uchodźstwie
Władysława Raczkiewicza, szefa KMW
wcadm. Jerzego Świrskiego i szefa Gabinetu
Wojskowego Prezydenta RP – gen.
brygady Stefana Dembińskiego. Dowódca
Dragona zdał im relację ze stopnia przygotowania
okrętu do przyszłych działań
inwazyjnych. Po zakończonym remoncie
18 maja ORP Dragon opuścił Chatham.
Skierowano go do Greenock, gdzie dotarł
trzy dni później.
Krążownik wyruszył z ujścia Clyde 26 maja
1944 r., by przeprowadzić ostatnie intensywne
ćwiczenia przedinwazyjne. Towarzyszyły
mu okręty zespołu ogniowego D, które stanowić
miały potężne wsparcie ogniowe dla
lądujących wojsk. Były to brytyjskie pancerniki
Warspite i Ramillies, monitor Roberts,
krążowniki Arethusa, Danae, Frobisher
i Mauritius. Zespołem dowodził kadm. Wilfrid
R. Patterson. Po ich zakończeniu 28 maja Dragon
zawinął do Greenock. Tego dnia, jak również
31 maja, kmdr Stanisław Dzienisiewicz
uczestniczył w ostatnich odprawach, gdzie
omawiano zadania poszczególnych zespołów
i okrętów w rozpoczynającej się operacji
„Neptune”, która miała zapoczątkować słynny
D-Day, czyli lądowanie wojsk alianckich
w Normandii (znane powszechniej pod kryptonimem
operacja „Overlord”).

Jędrzej Korbal
64
Francuskie jednostki pancerno-motorowe
oczami polskich wojskowych
Wczesną jesienią 1937 r. ppłk dypl. Ryszard Koperski w swoim
opracowaniu dotyczącym broni pancernych i wielkich jednostek
szybkich armii francuskiej pisał: Niesłychany rozwój najnowszych
środków walki, a przede wszystkim broni lotniczej i pancernej
zmusza kierujące czynniki wojskowe wszystkich państw
do wyciągnięcia z tego faktu daleko idących konsekwencji.
Z roku na rok potęgują się techniczne i taktyczne możliwości nowych
broni. Rewizja zasad ich użycia, ujętych w obowiązujących
regulaminach i instrukcjach, staje się nie odpartą koniecznością.
Ocena ta nie była dziełem przypadku.
W
krótkim okresie czasu Włosi oraz
Sowieci wydali nowe lub wyraźnie
zaktualizowali dotychczasowe instrukcje
określające zasady pracy wielkich
jednostek w polu. Zmiany dokonano również
we Francji, gdzie 12 sierpnia 1936 r. zatwierdzono
nowy dokument pod nazwą „Instruction
sur l’emploi tactique des grandes unites”
zastępujący analogiczną instrukcję datowaną
w roku 1921. Dokument ten spotkał się z dużym
zainteresowaniem polskich sztabowców
i stanowił podstawę do licznych odniesień
i dyskusji. Podstawowe tezy zawarte w nowej
Samochody pancerne Citroën P28 wykorzystywano w jednostkach pancernych Dywizji Kawalerii
wz. 1932. Docelowo pojazdy półgąsienicowe miały zastąpić kołowe Panhard 178 (AMD35).
2
instrukcji, określające zasady taktycznej pracy
wojsk w polu, pozostały niezmienne. Działo
się tak mimo ogromnego rozwoju nowoczesnych
środków walki i coraz powszechniejszej
świadomości o dezaktualizowaniu się założeń
wywodzących się wprost z doświadczeń Wielkiej
Wojny. Dlatego też budzącą ciekawość
nowością były zapisy ustalające możliwości
i warunki użycia nowych środków walki, czyli
próba połączenia starego modelu z nowymi
zmiennymi. Dodajmy, że nieco ponad rok
przed ww. instrukcją Francuzi wprowadzili
do użytku inny istotny normatyw, tj. „Tymczasową
instrukcję o użyciu jednostek zmotoryzowanych
i zmechanizowanych w kawalerii”
zatwierdzoną 3 czerwca 1935 r.
Streszczenie ppłk. Koperskiego
Określonych, choć pozbawionych pewnych
szczegółów z racji jawnego charakteru, informacji
o zmianach zachodzących w armii
francuskiej dostarczała polska prasa fachowa.
Podstawą do analiz była przywoływana również
przez oficerów-stażystów nowa francuska
instrukcja o taktycznym użyciu wielkich
jednostek. Jednego z omówień, zamieszczonego
we wrześniowym numerze „Przeglądu
Wojskowo-Technicznego” z 1937 r., dokonał
ppłk dypl. Ryszard Koperski. W swojej pracy
wykazywał, że kluczem do działania w walce
jest nadal manewr. Cechy zasadnicze, takie jak
szybkość i ruchliwość, były według referatu
ppłk. Koperskiego, nadal jedynym środkiem
prowadzącym do decydującego rozstrzygnięcia
na polu bitwy. Według pełniącego funkcję
zastępcy Szefa Komunikacji Sztabu Głównego
oficera postępy motoryzacji wyraźnie
ułatwiały walkę ruchową, stwarzając możliwości
szybkiego przerzucania poważnych sił
na większe odległości, przy czym jednostki
zmechanizowane tworzyły odpowiedni środek
do ubezpieczenia ruchu i wsparcia działania
jednostek zmotoryzowanych.
W tym miejscu warto zróżnicować oba
pojęcia. Pod określeniem „zmotoryzowane”
rozumiano w 1937 r. elementy posługujące
się motorem jedynie jako środkiem przewozu,
np. oddziały piechoty tylko transportowane
na ciężarówkach. Natomiast pod określeniem
„zmechanizowane” funkcjonować miały
jednostki posługujące się motorem i pancerzem
tak w transporcie jak i w walce. Dla obu
przypadków określano typy pojazdów transportowych
i specjalnych przewidzianych dla
oddziałów silnikowych. We Francji podział ten
przyjął następującą formę:
Voiture de Laiason Tout Terrain
(VLTT): samochód terenowy przeznaczony

Tymoteusz Pawłowski
Wunderwaffe:
cudowna niemiecka broń?
Wunderwaffe jest bardzo
nieprecyzyjnym określeniem.
Była zjawiskiem typowym dla
Niemiec i – choć kojarzy się
z końcem drugiej wojny światowej
– to jej geneza jest wiele
lat wcześniejsza. Wynika
za specyficznej dla Niemiec
mieszanki polityki, systemu
zarządzania, infrastruktury,
stosunków gospodarczych
i tradycji. Skuteczność Wunderwaffe
była rozczarowująca,
dlaczego?
1
września 1939 r. o godzinie 4:45 Niemcy
rozpoczęli wojnę przeciwko Polsce. Następnego
dnia Wielka Brytania i Francja
wystosowały ultimatum żądające wycofania
niemieckich sił zbrojnych z ziem Rzeczypospolitej.
Przeciwko III Rzeszy – kontynentalnemu
państwu bez większych zasobów surowcowych
i o dość słabej gospodarce – zaangażowany
został potencjał całego niemal świata.
Z zasady – znanej co najmniej od czasów
wojny peloponeskiej, a naukowo opracowanej
przez Alfreda Mahana pod koniec
XIX wieku – państwo mające dostęp do zamorskich
zasobów nie przegrywa wojen
z państwem lądowym. Wyjątki zdarzają się
niezmiernie rzadko i wynikają przede wszystkim
z braku woli walki w społeczeństwie
państwa morskiego, tak jak miało to miejsce
w czasie wojny francusko-pruskiej w latach
1870-1871. Państwu morskiemu wystarczy
bowiem wytrwać wystarczająco długo, aby
braki surowcowe doprowadziły do osłabienia
państwa kontynentalnego.
80
Państwo niemieckie jest jednym
z najmłodszych państw europejskich – powstało
w 1871 r. – i nie dorobiło się własnej
szkoły prowadzenia polityki zagranicznej.
Zjednoczone Niemcy powstały w oparciu
o Królestwo Prus, więc odrzuciły „austriacko-
-niemieckie” tradycje i doświadczenia mocarstwowe.
Co więcej, zjednoczone Niemcy
odrzuciły także zasady pruskiej polityki zagranicznej,
zwanej Realpolitik, a sformułowanej
przez Ludwiga von Rochaua, opartej na kalkulacji
sił i odrzucającej czynniki moralne. Młode
Cesarstwo Niemieckie zaczęło prowadzić
chaotyczną politykę, angażując się w sprawy
światowe, co w 1890 r. zostało nazwane przez
Maxa von Webera „Weltpolitik”. „Polityka światowa”
Niemiec była oparta na czynnikach moralnych
i odrzucała kalkulację sił.
Brak sił i środków nie przeszkadzał jednak
Niemcom angażować się w różnego rodzaju
awantury: zaprowadzać porządek w Chinach,
wspierać Burów przeciwko Wielkiej
Brytanii, konkurować ze Stanami Zjednoczonymi
o kolonie na Pacyfiku, rzucać wyzwanie
Francji w Maroku i budować oceaniczną flotę.
Apogeum niemieckiej irracjonalności było
doprowadzenie w 1914 r. do konfliktu z koalicją
światowych supermocarstw. Początkowo
obie strony zakładały wojnę błyskawiczną,
ale w 1917 r. państwa ententy uznały, że klęska
Niemiec nastąpi latem lub jesienią 1919 r.
Doszło do niej jednak rok wcześniej.
Podczas tej wojny – nazwanej później
pierwszą światową – Niemcy wygrywali bitwy,
podbijali nawet mniejsze i większe kraje,
ale po czterech latach stało się to, co musiało
się stać w starciu mocarstw morskich z państwem
kontynentalnym: doszło do załamania
zarówno niemieckiej gospodarki, armii,
jak i społeczeństwa; a Cesarstwo Wilhelma II
doznało olbrzymiej klęski. W 1910 r. miało
540 858 km² powierzchni i 64 925 993
Niemcy przegrali II wojnę światową nie dlatego, że zabrakło im rakiet i odrzutowców, ale dlatego,
że zabrakło im koni, na których oparta była ich logistyka. Konie jednak są nudne, więc opowieści
o Wehrmachcie ilustruje się zdjęciami czołgów i samolotów.

Krzysztof Drozdowski
Bitwa pod Krojantami,
czyli jak się wykonuje
niewykonalne rozkazy
Jak dotąd więcej czasu poświęcono
na opisanie działań
pod Krojantami i ich interpretacji
niż trwała sama bitwa.
Jej przebieg był na tyle dynamiczny,
że uczestnicy, którzy
po klęsce składali swoje
zeznania czy też spisywali
wspomnienia często w dość
znaczący sposób różnili się
zarówno co do przebiegu samej
potyczki jak i tego co sami
przeżyli. W dotarciu do prawdy
nie pomagał mijający czas,
odchodzący kolejni świadkowie
wydarzeń, a także co chyba
położyło się na historii
bitwy pod Krojantami tzw.
oflagowe ustalenia co do jedynego
słusznego przebiegu
bitwy. Przez wiele lat wokół
szarży pod Krojantami narosło
wiele mitów. Jak to z mitami
bywa, nie miały one często
żadnego pokrycia w rzeczywistości.
A już najmniej związany
z prawdą był mit o polskiej
szarży kawaleryjskiej z szablami
na czołgi. Zacznijmy
jednak od początku.
sierpnia 1939 roku w składzie
Grupy Operacyjnej „Czersk” do-
25 wodzonej przez generała Stanisława
Grzmota-Skotnickiego utworzony został
Oddział Wydzielony „Chojnice” nad którym
dowództwo powierzono pułkownikowi Kazimierzowi
Tadeuszowi Majewskiemu, wcześniejszemu
dowódcy Pomorskiej Brygady
Obrony Narodowej. W skład zgrupowania
weszły: 1. batalion strzelców wraz z oddziałem
Po lewej: w szarży pod Krojantami zginęło 25 ułanów, a 50 było rannych. Wśród poległych znaleźli się
płk Kazimierz Masztalerz (1894-1939) i rtm. Eugeniusz Świeściak. Po śmierci pułkownika Masztalerza
dowództwo 18. Pułku Ułanów Pomorskich objął mjr Stanisław Malecki. Po prawej: płk Kazimierz
Tadeusz Majewski (1894-1940) dowodził OW „Chojnice” i brał udział w walkach pod Chojnicami
i w Borach Tucholskich, a po jego rozbiciu 1-3 września doprowadził do Torunia około 4 tys. żołnierzy
z różnych jednostek, z których sformowano improwizowany pułk piechoty.
94

Zespół Badań
i Analiz Militarnych
CZASOPISMA
SPECJALISTYCZNE
WWW.ZBIAM.PL
PORTAL INFORMACYJNY
RAPORTY SPECJALNE
I ANALIZY
z b i a m . p l