Wojsko i Technika Historia 6/2023 short

www.zbiam.pl
Sedan 1940
6/2023
Listopad-Grudzień
cena 23,50 (VAT 8%)
INDEX 407739
ISSN 2450-2480
ISSN 2450-2480 Index 407739
W NUMERZE:
Transporter TOPAS Karabin spec. wz. 35
Eksport czechosłowackich OT-62
rozpoczął się bardzo wcześnie,
bo w 1964 r. Zamówienia zza
granicy traktowano jako priorytetowe,
a gdy tempo produkcji było
zbyt małe, eksportowano wozy,
przekazane wcześniej własnym
siłom zbrojnym…
O rozpoczęciu prac nad bronią
tego rodzaju zdecydował 1 sierpnia
1935 r. KSUS. Jednak studia
nad karabinem przeznaczonym
do zwalczania broni pancernej
podjęto już w 1930 r. Głównym
konstruktorem nowej broni był
inż. Józef Maroszek…

N O W A P R E N U M E R A T A 2 0 2 4
Z A M Ó W P R E N U M E R A T Ę P A P I E R O W Ą I U Z Y S K A J
D O S T Ę P D O E - W Y D A Ń A R C H I W A L N Y C H
Wojsko i Technika
Prenumerata roczna: 264,00 zł | 12 numerów
Obejmuje numery od 1/2024 do numeru 12/2024.
Lotnictwo Aviation International
Prenumerata roczna: 258,00 zł | 12 numerów
Obejmuje numery od 1/2024 do numeru 12/2024.
Wojsko i Technika Historia
+ numery specjalne (6+6)
Prenumerata roczna: 300 zł | 12 numerów
Obejmuje 6 numerów regularnych i 6 numerów
specjalnych wydawanych w 2024 roku.
Prenumeratę zamów najpóźniej do końca lutego 2024 r. na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl
lub dokonaj wpłaty na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976

1
Eksport czechosłowackich OT-62
rozpoczął się bardzo wcześnie,
bo w 1964 r. Zamówienia zza
granicy traktowano jako priorytetowe,
a gdy tempo produkcji było
zbyt małe, eksportowano wozy,
przekazane wcześniej własnym
siłom zbrojnym…
O rozpoczęciu prac nad bronią
tego rodzaju zdecydował 1 sierpnia
1935 r. KSUS. Jednak studia
nad karabinem przeznaczonym
do zwalczania broni pancernej
podjęto już w 1930 r. Głównym
konstruktorem nowej broni był
inż. Józef Maroszek…
Vol. IX, nr 6 (48)
Listopad-Grudzień 2023; Nr 6
www.zbiam.pl
Sedan 1940
6/2023
Listopad-Grudzień
cena 23,50 (VAT 8%)
INDEX 407739
ISSN 2450-2480
6/2023
ISSN 2450-2480 Index 407739
W NUMERZE:
Transporter TOPAS Karabin spec. wz. 35
Na okładce: Okręt podwodny typu VIIc.
Rys. Jarosław Wróbel
INDEX 407739
ISSN 2450-2480
Nakład: 14,5 tys. egz.
Redaktor naczelny
Jerzy Gruszczyński
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl
Redakcja techniczna
Dorota Berdychowska
dorota.berdychowska@zbiam.pl
Korekta
Stanisław Kutnik
Współpracownicy
Władimir Bieszanow, Michał Fiszer,
Tomasz Grotnik, Andrzej Kiński,
Leszek Molendowski, Marek J. Murawski,
Tymoteusz Pawłowski, Tomasz Szlagor
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
Ul. Anieli Krzywoń 2/155
01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
Ul. Bagatela 10/17
00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
w numerze:
BITWY I KAMPANIE
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Bitwa pod Sedanem. Przełamanie frontu zachodniego (1) 4
WOJNA W POWIETRZU
Krzysztof Janowicz
Bitwa powietrzna na Łuku Kurskim 1943 (4) 20
BITWY I KAMPANIE
Tomasz Szlagor
Przełamanie Linii Gotów 1944 (2) 38
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można składać
bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2023
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne
rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie
opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi
odpowiedzialności za treść zamieszczonych
ogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdziesz
na naszej nowej stronie:
www.zbiam.pl
MONOGRAFIA PANCERNA
Tomasz Szulc
Transporter opancerzony TOPAS 52
BROŃ STRZELECKA
Tymoteusz Pawłowski
Rozwój broni strzeleckiej. Broń szturmowa
Wielkiej Wojny (4) 70
OBRONA PRZECIWPANCERNA
Jędrzej Korbal
Zatrzymać Panzerwaffe! Studia WP nad wyposażeniem
jednostek w nowoczesne uzbrojenie przeciwpancerne (3) 84
www.facebook.com/wojskoitechnikahistoria 3

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
1
Bitwa pod Sedanem
Przełamanie frontu zachodniego
4
Natarcie Grupy Pancernej von Kleist we Francji w maju 1940 r.
to pierwszy w historii przykład użycia manewrowego zgrupowania
pancerno-zmotoryzowanego na skalę operacyjną.
W kampanii polskiej 1939 r. Niemcy nie stworzyli samodzielnego
zgrupowania pancernego większego od korpusu, czyli związku
operacyjno-taktycznego. Na dodatek, nie były to do końca korpusy
pancerne i faktycznie do samodzielnych działań używano
maksymalnie dywizji pancernych. Wykonywały one zadania
w składzie armii ogólnowojskowych, natomiast złożona z trzech
korpusów pancernych Grupa Pancerna von Kleist, będąca
de facto pierwszą armią pancerną na świecie, wykonała główne
zadanie w operacji „Fall Gelb” w składzie Grupy Armii „A”, właściwie
przesądzając o losach kampanii francuskiej 1940 r.
O
niemieckim planie ataku na Francję
i Belgię pisaliśmy już przy okazji
prezentacji walk w Holandii w maju
1940 r., dlatego w tym miejscu warto jedynie
przypomnieć podstawowe założenia.
W ostatecznej wersji planu uwzględniono
fakt, że aliancka obrona składała się z trzech
części. Wzdłuż francusko-niemieckiej granicy
w latach 1929-1940 zbudowano potężny pas
stałych umocnień znany jako Linia Maginota,
od nazwiska ministra obrony André Maginota
w latach 1931-1932. Linii tej nigdy nie dokończono
– miała ona rozciągać się także na granicę
z Luksemburgiem i Belgią, ale z przyczyn
politycznych tego nie zrobiono. Na odcinku
granicy z Belgią, gdzie równinne tereny sprzyjały
prowadzeniu działań manewrowych,
zgromadzono trzon sił francuskich i brytyjskich.
Znajdowała się tu francuska 1. Grupa Armii
(gen armii Gaston Billotte), w której skład
od północy wchodziły: 7. Armia (gen. armii
Henri Giraud), Armia Belgijska (gen. por. Raoul
Van Overstraeten) od Antwerpii do Brukseli,
Brytyjski Korpus Ekspedycyjny (gen. John
S. S. Prendergast bardziej znany jako Lord
Gort) na południe od Brukseli i dalej do Namur
francuska 1. Armia (gen. armii Georges
Maurice Jean Blanchard). Generalnie wspomniana
1. Grupa Armii walczyła z niemiecką
Grupą Armii „B” generała-pułkownika Fedora
von Bocka, nacierającą na Belgię (część 18. Armii
– pozostała część atakowała Holandię oraz
6. Armia). Drugi odcinek to rejon południowej
Belgii przy granicy z Luksemburgiem i Luksemburg,
gdzie teren wydawał się kompletnie
nie sprzyjać działaniom ofensywnym. Dlatego
Francuzi obsadzili ten odcinek dwoma
najsłabszymi związkami operacyjnymi 1. Grupy
Armii – 9. Armią i 2. Armią.
Francuskie związki operacyjne, które stały
naprzeciw niemieckiej Grupy Armii „A”
to w Ardenach 9. Armia złożona z trzech
korpusów oraz na południe od linii Reims
– Sedan, 2. Armia złożona z dwóch dywizji
samodzielnych i dwóch korpusów, broniąca
się aż do linii Verdun, gdzie była linia rozgraniczenia
między 1. Grupą Armii, a francuską
2. Grupą Armii (gen. armii Andre-Gaston
Pretelat), broniącą się wzdłuż całej Linii Maginota.
Naprzeciwko niej działała niemiecka
Grupa Armii „C” (generał-pułkownik Wilhelm
Ritter von Leeb).
W skład 9. Armii (gen. armii André Corap)
wchodziły:
4. Północnoafrykańska Dywizja Piechoty
(gen. dyw. Charles-Èugene Sancelme)
53. Dywizja Piechoty (gen. bryg. Jean-
-Marie-Léon Etchberrigaray)
2. Korpus (gen. korpusu Jean-Gabriel
Bouffet)
4. Lekka Dywizja Kawalerii (gen.
dyw. Paul-Louis-Arthur Barbe)
5. Dywizja Zmotoryzowana (gen.
bryg. Jean-Noël-Louis Boucher)
11. Korpus (gen. korpusu Julien-
-Françoise-René Martin)
1. Lekka Dywizja Kawalerii (gen.
dyw. Jacques Marie Toussaint d’Arras)
18. Dywizja Piechoty (gen. dyw.
Camille-Léon Duffet)
22. Dywizja Piechoty (gen. bryg.
Joseph-Louis-Françoise Hassler)
41. Korpus (gen. korpusu Emmanuel-
-Urbain Libaud)
61. Dywizja Piechoty (gen. bryg.
Arsène-Marie Paul Vauthier)
102. Dywizja Forteczna (gen. dyw.
Françoise-Arthur Portzer)
3. Brygada Spahisów (płk Olivier
Marc)
Z kolei w skład 2. Armii (gen. armii Charles
Huntziger) wchodziły:
5. Lekka Dywizja Kawalerii (gen. dyw.
Marie-Jacques-Henri Chanoine)
2. Lekka Dywizja Kawalerii (gen. dyw.
André Berniquet)
1. Brygada Kawalerii (gen. bryg. Emile-
-Henri Gailliard)

BITWY I KAMPANIE
rozpoznawcze. Tymczasem ani 5. LDKaw, ani
2. LDKaw nie zaalarmowała przełożonych,
że ma właśnie do czynienia z głównym natarciem
Niemców. Wycofano się na rzekę Semois
głównie z powodu źle zorganizowanej obrony,
pod ciosami niemieckiej piechoty zmotoryzowanej,
przy niewielkim w sumie kontakcie
z czołgami, dlatego nie dostrzeżono faktu,
że właśnie tu rozwija się główne natarcie. Kawalerzyści
nie podnieśli alarmu.
W dodatku ich obrona na rzece Semois
też nie potrwała długo. 3. Brygada Spahisów
spóźniła się do swojego rejonu obrony
i niemiecka 2. DPanc przekroczyła rzekę bez
większych problemów, choć niektóre mosty
dalej na południowy wschód wysadzono.
W tym momencie niemieckie czołgi zaczęły
wychodzić przez lewe skrzydło Francuzów
na tyły 5. LDKaw. W wyniku tego 12 maja kawaleria
francuska wycofywała się w kierunku
Mozy, nie informując, że padła ofiarą ataku
niemieckich sił głównych. Na tym etapie
działań nikt jeszcze nie przejął się obecnością
niemieckich czołgów idących do Mozy
od strony Luksemburga. Przecież czołgi nie
przekroczą Mozy! Nie potrafią pływać…
W połowie dnia 12 maja 5. LDKaw próbowała
zająć pozycje obronne w oparciu
o zabudowania kilku wsi w połowie drogi
między Semois a Mozą. Jednak na nowej
pozycji dywizja utrzymała się ledwie kilka
godzin, siła niemieckich uderzeń przerosła
możliwości dywizji kawalerii. Do wieczora
Obrona na Mozie
W pasie natarcia XIX Korpusu Zmotoryzowanego
(pancernego) obronę trzymała francuska
2. Armia dowodzona przez gen. armii
Charlesa Huntzigera, uważanego za jednego
z najzdolniejszych dowódców francuskich.
Niestety, jego 2. Armia nie należała do najlepszych.
Była w większości złożona ze zmobilizowanych
rezerwistów, w większości dość
licho wyszkolonych. O ile broniąca się dalej
na północny zachód 9. Armia miała wprowadzić
swoje siły w głąb Belgii zgodnie z alianckim
Planem „Dyle”, to 2. Armia miała pozostać
na miejscu, a jej lewe skrzydło miało
być zawiasem obrotowego ruchu wszystkich
francuskich wojsk rozmieszczonych na północ
od niej. Pas obrony armii rozciągał się od
Lumes ok. 10 km na północny zachód od Sedanu
aż do Marville ok. 45 km na południowy
wschód od Sedanu i ok. 50 km na zachód
i nieco na południe od miasta Luksemburg,
stolicy państwa o tej samej nazwie. Z sześciu
dywizji piechoty, które zajmowały obronę
na odcinku ok. 70 km (czyli ponad 10 km
na dywizję), trzy były sformowane w koloniach:
3. Północnoafrykańska DP złożona
z Algierczyków, 1. Kolonialna DP złożona
z Senegalczyków i 3. Kolonialna DP złożona
z Marokańczyków i Francuzów mieszkających
w Afryce Północnej, złożona jednak
w większości ze starszych rezerwistów. Spośród
trzech pozostałych, 41. DP miała młodych
rezerwistów, natomiast 55. DP i 71. DP
– rezerwistów starszych roczników, o niższym
poziomie wyszkolenia. Wszystkie były
oczywiście rozwijane mobilizacyjnie, choć
w największym stopniu właśnie owe czysto
francuskie dywizje.
Co ciekawe, główny wysiłek obrony armia
skupiła na sektorach na południowy wschód
od Sedanu, na samej flance Linii Maginota,
na południe od Ardenów, gdzie teren był
bardziej sprzyjający dla działań ofensywnych.
W związku z tym XVIII Korpus armii zajmował
prawą stronę jej ugrupowania obronnego
(41. DP, 1. Kolonialna DP i 3. Kolonialna DP),
Tak na prowizorycznych tratwach przeprawiano cięższy sprzęt przez Mozę w dniu 13 maja 1940 r.
zanim zbudowano mosty. Na większych nieco promach przeprawiano nawet działa szturmowe.
Czołgi trzech niemieckich dywizji pancernych pokonały Mozę w większości po zbudowanych przez
saperów drewnianych mostach pontonowych, powstałych 14 maja 1940 r.
12 maja Francuzi wycofali się na linię Mozy.
Do tego momentu naczelne dowództwo
francuskie nie zdawało sobie sprawy,
że główny niemiecki atak rozwija się w Ardenach,
a nie w północnej i środkowej Belgii.
Co prawda 2. Armia w sprawozdaniu z dnia
działań 12 maja zameldowała, że wygląda
to na główny atak niemiecki, idący w kierunku
Sedanu, ale ta ocena została zignorowana
przez gen. armii Maurice Gamelina, naczelnego
dowódcę wojsk francuskich. Co ciekawe,
francuskie dowództwo nie zmieniło
zdania nawet po południu 13 maja, kiedy
2. Armia zameldowała o uchwyceniu przez
Niemców przyczółka na zachodnim brzegu
Mozy pod Sedanem.
zaś X Korpus lewą stronę w rejonie Sedanu
(od zachodu na wschód: 55. DP, 71. DP
i 3. Północnoafrykańska DP). Tak się złożyło,
że uderzenie XIX KZmot spadło na te pierwsze
dwie dywizje piechoty złożone z Francuzów,
ale ze zmobilizowanych rezerwistów
starszych roczników (dywizja typu „B”, jakimi
były wszystkie dywizje w przedziale numeracji
od 51 do 71). Spośród nich negatywnie
wyróżniała się 71. DP, która miała mało kompetentnego
dowódcę, a jej żołnierze byli słabo
wyszkoleni. Z tego powodu wiosną 1940 r.
została ona wycofana do rezerw armii i przez
kilkanaście tygodni prowadzono jej intensywne
szkolenie. W maju 1940 r. była więc nieco
lepiej przygotowana, ale nie do końca.
Dowódca 2. Armii postanowił przygotować
w swoim pasie obrony odpowiednie
fortyfikacje polowe. Mówi się, że 2. Armia faktycznie
zbudowała pozycje obronne, to jednak
naszym zdaniem nie w pełni wykorzystała
dany jej czas. Ilość schronów ziemnych
i betonowych osiągnęła pięć na 1 km frontu,
co wbrew pozorom nie jest dużo – jeden
co 200 m. Większość z nich wykonano zużywając
52 000 m 3 betonu. Zbudowano też
nieco transzei i ukrytych pozycji ogniowych,
ale to mimo wszystko nie była zbyt rozbudowana
obrona. W tej obronie X Korpus ze swoimi
trzema dywizjami zajmował odcinek
szerokości 37 km, czyli nieco ponad 12 km
na dywizję. 55. DP na lewym skrzydle broniła
Sedanu i odcinka na zachód od miasta, zaś
71. DP – odcinek w rejonie miasteczka Mouzen
po wschodniej stronie Sedanu. Samego
11

Krzysztof Janowicz
Bitwa powietrzna
na Łuku Kurskim 1943
4
Niemiecka operacja zaczepna
„Cytadela” stała się katalizatorem
intensyfikacji działań
wojennych na całym froncie
wschodnim latem 1943 r. i już
w połowie lipca Armia Czerwona
rozpoczęła dwie własne
duże operacje ofensywne
– natarcie w rejonie Orła
i natarcie od granicy rzek Siewierski
Doniec i Mius. Pierwsza
z nich ruszyła 12 lipca,
a pięć dni później Rosjanie
uderzyli nad Miusem. W obu
przypadkach wsparcie lotnicze
miało kluczowe znaczenie
dla ich przebiegu.
Tymczasem Rosjanie zamierzali zniszczyć
niemieckie wojska w rejonie Orła siłami
wojsk Frontu Briańskiego i Frontu Centralnego
oraz dwóch armii lewego skrzydła Frontu
Zachodniego. Ich wojska pancerne miały
wykonać kilka mocnych ataków na 2. Panzerarmee
w rejonie Bołchowa, Mceńska,
Nowosila na północ i wschód od Orła, aby
okrążyć i zniszczyć tam niemieckie związki
taktyczne. Wojska Frontu Briańskiego miały
nacierać na Orzeł od wschodu, Front Centralny
od południowego wschodu, a Front
Zachodni od północy. Jako wsparcie lotnicze
na korzyść rosyjskich wojsk lądowych działały
1. WA (Front Zachodni), 15. WA (Front
Briański) i 16. WA (Front Centralny). Wieczorem
11 lipca armie lotnicze 1. WA i 15. WA
miały odpowiednio 1322 i 995 samolotów
bojowych. Natomiast przydzielona do Frontu
Centralnego 16. WA miała 706 samolotów
i była mocno osłabiona tygodniowymi walkami,
w trakcie których straciła 439 samolotów.
Łączna liczba samolotów, które mogły
być zaangażowane na kierunku Orła przez
Armię Czerwoną sięgnęła 3300 samolotów
bojowych, w tym 300 bombowców nocnych
dalekiego zasięgu ADD.
Niemcy solidnie ufortyfikowali ten rejon
i zbudowali kilka dobrze wyposażonych linii
obronnych. Punkty oporu i umocnienia
Przegląd silnika szturmowca Ił-2. Obsługa samolotów obu walczących stron na ogół odbywała się
pod gołym niebem. Na zdjęciu widać detale silnika, jarzma skrzydłowego działka i szybę pancerną
wiatrochronu.
20
Rozmieszczenie i skład zgrupowania
bojowego wojsk niemieckich w rejonie
Orła jest najlepszym sposobem
na zrozumienie tego do czego zmierzało
dowództwo Grupy Armii „Środek” w operacji
„Cytadela”. O ile w kierującej się na południe
9. Armee Gen. Waltera Modela do natarcia
w pasie o szerokości 40 km skoncentrowano
zgrupowanie złożone z 6 dywizji pancernych,
1 dywizji zmotoryzowanej i 8 dywizji
piechoty, to 2. Panzerarmee Gen. Rudolfa
Schmidta była zmuszona do obrony północnych
i wschodnich rubieży występu w rejonie
Orła siłami zaledwie 13 dywizji piechoty,
rozstawionych na linii frontu o długości około
260 km. Praktycznie wszystkie wzmocnienia
przybywające do Grupy Armii „Środek”
w maju i czerwcu 1943 r. kierowano do dyspozycji
Gen. Modela.

Tomasz Szlagor
38
2
Przełamanie Linii Gotów 1944
Walki stoczone na północ
od Rzymu latem 1944 r.
wbrew nadziejom aliantów
nie przyniosły rozstrzygnięcia
we Włoszech. Niemcy
stopniowo cofali się, w miarę
możliwości spowalniając
postępy przeciwnika. W ten
sposób zyskali czas na rozbudowę
umocnień Linii Gotów,
biegnącej w poprzek półwyspu
granią Apeninów północnych.
Tam zamierzali zatrzymać
przeciwnika, co najmniej
do wiosny następnego roku.
Generał Harold Alexander, głównodowodzący
Alianckich Armii we Włoszech,
na początku sierpnia 1944 r.
radykalnie zmienił plan przełamania Linii
Gotów. Punkt ciężkości natarcia brytyjskiej
8. Armii (którą dowodził gen. Olivier Leese)
przesunął ze środkowego odcinka frontu
na prawe skrzydło w nadziei, że natarcie wąskim
korytarzem wzdłuż wybrzeża Adriatyku
pójdzie łatwiej niż przez Apeniny.
Wkrótce po rozpoczęciu 25 sierpnia operacji
„Olive” okazało się jednak, że Niemcy
potrafią dobrze wykorzystać walory obronne
terenu w tej okolicy – liczne rzeki, spływające
z gór prostopadle do osi natarcia 8. Armii,
przeplatane kolejnymi pasmami wzgórz.
Te ostatnie, chociaż stosunkowo niewysokie
(300-400 m n.p.m.), górowały nad nadmorską
równiną. Korygowany stamtąd ogień
artylerii pozwolił Niemcom rozbić niejeden
atak na przedpolach ich pozycji. W efekcie,
na przełomie sierpnia i września trzon 8. Armii
– brytyjski V Korpus po lewej, kanadyjski
I Korpus po prawej – utknął na linii wzgórz
zwanej granią Coriano, w wąskim przesmyku
między San Marino a Rimini. Alexander liczył,
że ten krwawy impas (obie strony poniosły
ciężkie straty) przynajmniej ułatwi zadanie
drugiej połowie wojsk pod jego komendą
– amerykańskiej 5. Armii, która teraz miała
uderzyć na środkowym odcinku frontu,
z rejonu Florencji kierując się przez Apeniny
na Bolonię. Dowodzący nią gen. Mark Clark
miał pod komendą trzy korpusy. Dwa skrajne
– amerykański IV Korpus po lewej, brytyjski
XIII Korpus po prawej – miały osłaniać
skrzydła amerykańskiego II Korpusu podczas
natarcia na północ.
Feldmarszałek Albert Kesselring, głównodowodzący
niemieckich wojsk we Włoszech
– 14. Armii gen. Joachima Lemelsena po zachodniej
stronie półwyspu i 10. Armii Heinricha
von Vietinghoffa po stronie wschodniej
(tworzących razem Grupę Armii „C”) – faktycznie
zaangażował większość dostępnych mu
sił do zatrzymania natarcia aliantów na wybrzeżu
Adriatyku. Ponadto, gdy 8. Armia zaczęła
spychać wojska Vietinghoffa w górę
wybrzeża, Kesselring rozkazał, by Lemelsen
wyrównał linię frontu i cofnął swoją 14. Armię
znad rzeki Arno w góry, na Linię Gotów. Odwrót
rozpoczął się ostatniego dnia sierpnia.
W efekcie wojska Clarka w pierwszych dniach
września zajęły praktycznie bez walki (nie licząc
potyczek patroli z niemiecką ariergardą)
pas terenu na północnym brzegu rzeki Arno,
posuwając się naprzód o 20-30 km.
Bitwa o przełęcze
Najprostsza, główna droga nr 65 przez Apeniny
do Bolonii wiodła przełęczą Futa (903 m
n.p.m.), położoną ok. 50 km na północ od Florencji
1 . Z tego względu Niemcy ufortyfikowali
podejścia do przełęczy. Włoscy partyzanci
– notabene, zagorzali komuniści – regularnie
zaopatrywani i dozbrajani przez OSS (Biuro
Służb Strategicznych; amerykańska agencja
wywiadowcza), zdobyli plany niemieckiej
obrony w tym rejonie, które jeden z agentów
OSS przemycił przez linię frontu w podeszwach
butów. Z owych planów gen. Clark
dowiedział się, że najsłabszy punkt niemieckiej
obrony leży ok. 10 km dalej na wschód,
na styku sektorów 10. Armii i 14. Armii. Tamtędy
biegła, przełęczą Il Giogo (882 m n.p.m.),
podrzędna droga prowadząca do miasteczka
Firenzuola i dalej do Imoli na skraju równiny
Romagna, po drugiej stronie gór. Clark postanowił
więc zamarkować natarcie na przełęcz
Futa, związać tam walką siły przeciwnika,
następnie obejść ją z prawej, przełęczą
Il Giogo. To zadanie otrzymał amerykański
II Korpus, złożony z czterech dywizji piechoty
(34., 85., 88. i 91. DP).
Plan zakładał, że 34. i 91. DP ruszą z przyczółka
pod Florencją ku przełęczy Futa,
aż dotrą do rozwidlenia dróg, na którym
91. DP odbije w kierunku Il Giogo. Podążające
za nimi 85. DP i 88. DP miały czekać
na rozwój sytuacji. Dowóz zaopatrzenia powierzono
dziewięciu kompaniom włoskich
mulników, z których każda miała 260 mułów.
Do 7 września wszystkie trzy korpusy 5. Armii
zajęły pozycje wyjściowe i teraz Clark czekał
już tylko na sygnał od gen. Harolda Alexandra.

Tomasz Szulc
52
Czechosłowackie
transportery opancerzone TOPAS
Historia czechosłowackich gąsienicowych transporterów opancerzonych
jest doskonałym przykładem ironii losu. Armia czechosłowacka
dość wcześnie zidentyfikowała potrzebę posiadania
takiego sprzętu. Czechosłowacki przemysł był w stanie
samodzielnie opracować i produkować takie pojazdy i w krótkim
czasie powstała cała seria interesujących i realistycznych projektów,
które jednak, głównie wskutek przewlekłości biurokratycznych
procedur, pozostały na papierze. Ostatecznie podjęto
licencyjną produkcję radzieckiego transportera, który nie dość,
że był mniej ergonomiczny, to jeszcze akurat w Czechosłowacji
został pozbawiony atutu, jakim była daleko posunięta unifikacja
z lekkim, pływającym czołgiem PT-76, gdyż CSLA, z dość niejasnych
powodów, nie przyjęła tego ostatniego na uzbrojenie.
Skutkiem całego tego ciągu zdarzeń była rekordowo długa produkcja
i jeszcze dłuższa eksploatacja ostatnich w Europie transporterów
półgąsienicowych OT-810 – nieznacznie zmodernizowanych
niemieckich SdKfz 251. Wyprodukowano ich bowiem
w latach 1958÷63 prawie 1800 szt. i eksploatowano do połowy
lat 80. ub. wieku, ale ostatnie wozy w wersji sanitarnej zostały
wycofane z jednostek armii czeskiej dopiero w 1995 r.
Czechosłowackie siły zbrojne po zakończeniu
wojny dysponowały rekordowo
różnorodnym sprzętem pancernym.
Wozy radzieckie przybyły z czechosłowackimi
jednostkami walczącymi na Froncie
Wschodnim, angielskie – z jednostkami
z Frontu Zachodniego, po okupantach odziedziczono
liczny sprzęt z powodzeniem używany
przez Wehrmacht, były nawet pojazdy,
pamiętające przedwojenną Czechosłowację.
Konieczność redukcji ilości używanych
równolegle typów była więc oczywista
i już w 1953 r. postanowiono, że w zakresie
sprzętu pancernego ma być używanych
pięć typów pojazdów podstawowych i pięć
pochodnych. Wszystkie miały zostać skonstruowane
własnymi siłami. Wśród typów
podstawowych miał się znaleźć transporter
opancerzony, a wśród typów pochodnych
– lekki czołg pływający i ciągnik artyleryjski
na jego bazie. Projekt transportera otrzymał
kodową nazwę B 5560 TOPAS (Transporter
Obrneny PASovy – gąsienicowy transporter
opancerzony lub Transporter Obrneny
Plovouci pAsovy Stredni – pływający średni
gąsienicowy transporter opancerzony). Potrzeby
armii oceniono na 2600 transporterów,
350 czołgów i 4360 ciągników.
Już w 1954 r. zamiast tego postanowiono
opracować zunifikowane, pływające
transportery dla 12÷15 żołnierzy z kołowym
i gąsienicowym układem jezdnym, nazwane
SOT i TOS. Oba miały powstać w biurze konstrukcyjnym
zakładów ZVIL w Pilźnie, czyli
renomowanej „Skodowki”. Prototypy miały
być gotowe w 1957 r. Pojazdy miały osiągać
prędkość maksymalną 80 km/h na drodze
i 30 km/h w terenie. Maksymalny nacisk
jednostkowy to 0,7 kG/cm 2 . Jako uzbrojenie
wybrano karabin maszynowy kal. 14,5 mm,
a w wersji wozu wsparcia – działo bezodrzutowe
kal. 82 mm. Pancerz przedni powinien
chronić przed pociskami kal. 12,7 mm, a burtowy
i tylny – 7,62 mm. Te wymagania były
zawyżone i przedstawiciele przemysłu wszelkimi
sposobami uchylali się od rozpoczęcia
prac, skazanych ich zdaniem na niepowodzenie.
Wskutek tego także ten plan został
zarzucony decyzją z maja 1955 r.
Dopiero w 1957 r. w ośrodku doświadczalnym
fabryki im. Stalina w Martinie pod
kierunkiem Z. Sedlaczka powstały dwa projekty
transportera gąsienicowego, oznaczone
TOP-01 i TOP-02. Obie wersje wykorzystywały
układ jezdny czołgu PT-76 i zewnętrznie przypominały
najbardziej amerykańskie, niepływające
transportery M-44 (m.in. miały pionowy
pancerz przedni), ale radykalnie różniły
się aranżacją wnętrza. TOP-01 był napędzany

MONOGRAFIA PANCERNA
Pierwszy prototyp po podwyższeniu przedziału napędowego.
Transporter opancerzony OT-62 podczas defilady w Indiach.
w Brnie w lipcu 1960 r. i zamontowany na
drugim prototypie TOPAS-a. Wieża była
wręcz miniaturowa, a strzelec siedział nie tyle
w niej, ile pod nią, w przedziale bojowym.
Wybrane uzbrojenie było zaskakująco słabe,
gdyż składało się z karabinu maszynowego
Vz. 59 kal. 7,62 mm z tzw. ciężką lufą i mocowanego
na zewnątrz wieży granatnika T-21
kal. 82 mm. Maksymalny kąt podniesienia
karabinu maszynowego wynosił 80⁰, a granatnika
– 20⁰. Z karabinem był sprzężony celownik
o polu widzenia 46⁰.
Początkowo planowano zastosowanie
dedykowanej wersji granatnika, ale w momencie
rozpoczęcia produkcji uzbrojonych
OT-62 linia produkcyjna granatników była
już zlikwidowana. Zamiast przerabiać T-21
z zapasów mobilizacyjnych zdecydowano,
że granatnik ma nadawać się do szybkiego
demontażu i użycia „z gruntu” przez żołnierzy
desantu, dlatego zachowano jego ręczny
mechanizm spustowy, ruchomą ramę-rękojeść
do ciągnięcia granatnika przez obsługę
oraz możliwość przyłączenia jednoosiowej
lawety, która była przewożona w transporterze.
Problemem było przeładowanie granatnika:
najpierw planowano wykonanie
w górnym pancerzu przedziału desantu specjalnego
otworu z ruchomą pokrywą i dołączenie
do niego rynny-podajnika. Ostatecznie
uznano, że granatnik da się przeładować
z otwartego, prawego włazu desantu bez pomocy
dodatkowego oprzyrządowania. Warunkiem
było jednak zastosowanie wzdłużnych
włazów desantu, jak na prototypie nr 1,
a przeładowanie wiązało się z koniecznością
rozhermetyzowania przedziału desantowego.
Nieznacznie zmodyfikowano natomiast
karabin, demontując muszkę z mocowaniem
dwójnogu oraz uchwyt do szybkiej wymiany
lufy (miały je wozy prototypowe).
Podczas prób okazało się, że pole ostrzału
jest silnie ograniczone przy minimalnych
kątach podniesienia uzbrojenia, pojawia się
też wtedy ryzyko uszkodzenia własnymi pociskami
tyłu kadłuba i wieżyczki dowódcy.
Konstrukcję wieży z czasem uproszczono, rezygnując
m.in. z instalacji niewielkiego włazu
w jej stropie. Peryskop do obserwacji terenu
za pojazdem przeniesiono ze stropu wieży
na jej tylny pancerz. Wozy z takimi wieżami
otrzymały oznaczenie OT-62A TOPAS-2.
Przeprawa armaty przeciwpancernej na pierwszym prototypie transportera TOPAS.
OT-62D
Już u zarania programu TOP przewidywano
powstanie dedykowanego niszczyciela
czołgów z zamontowaną na stałe armatą
bezodrzutową kal.75÷105 mm. Później
analizowano możliwość budowy działa
samobieżnego z łatwo demontowalnym
uzbrojeniem, które mogło być używane jako
działo polowe. Było to najwyraźniej nawiązanie
do koncepcji niemieckich SdKfz 165/1
Geschutzwagen IVb Heuschrecke, które pod
koniec wojny testowano na terytorium Czechosłowacji
i zapewne pozostawiono na pastwę
zwycięzców. Kolejny projekt dotyczył
ciągnika artyleryjskiego, który miał holować
w terenie armaty przeciwpancerne, haubice
kal. 122 mm, transportować obsługę
działa i zapas amunicji. Także i z tej koncepcji
zrezygnowano na rzecz najprostszego
rozwiązania: przystosowania wszystkich
OT-62 do holowania dział. Już jednak pierwsze
próby holowania lekkich dział bezodrzutowych
Vz. 59A kal. 82 mm wykazały, że jest
to chybiony pomysł – w ciągu 10 miesięcy
próbnej eksploatacji stwierdzono 15 poważnych
uszkodzeń konstrukcji armaty w trakcie
holowania. Zwracano także uwagę na niemożność
pokonywania przeszkód wodnych
przez takie zestawy.
Reakcją na tę sytuację był nowy zestaw
wymagań, sformułowany przez wojsko.
Na podobieństwo rozwiązania radzieckiego
(BTR-50 i armata przeciwpancerna ZiS-2
kal. 57 mm) działo bezodrzutowe miało być
przewożone na transporterze z możliwością
prowadzenia z niego ognia w takim położeniu,
także podczas pływania. Wojskowi zażądali
jednak, by zmiany w konstrukcji bazowego
transportera były minimalne, a najlepiej
żadne(!). Wykluczyło to rozważaną początkowo
możliwość demontażu stropu i wtaczania
działa na wstawioną do wnętrza przedziału
ramę-prowadnicę (jak w BTR-50P). Zamiast
tego działo zamierzano ustawić na płycie
nadsilnikowej. Bez przeróbek konstrukcji jednak
się nie obeszło: do jego wtaczania miały
57

4
Tymoteusz Pawłowski
Rozwój broni strzeleckiej.
Broń szturmowa Wielkiej Wojny
70
Latem 1914 r. wybuchła wojna,
która niebawem rozlała
się na całą niemal Europę
i pół świata. Prowadzono
ją nie tylko zupełnie innymi
metodami niż poprzednie, ale
także na zupełnie inną skalę.
Pojedynczy strzelec i jego
karabin nie miał większego
znaczenia, liczyła się przede
wszystkim artyleria, a z broni
strzeleckich – karabin maszynowy.
Dokładniej zaś: ręczny
karabin maszynowy.
Kształt współczesnej, XXI-wiecznej broni
palnej decydował się w drugiej połowie
XIX wieku. Szczególnie ważne były postępy
w chemii i metalurgii, które przyniosły
rewolucyjne zmiany w konstruowaniu i użytkowaniu
broni. Szczególnie brzemienne
w skutki były ostatnie lata XIX wieku: niemal
każda broń stworzona w latach 80. tamtego
stulecia to dziś zabytek, niemal każda broń
stworzona po 1900 r. zachowała do dziś
swoje wartości użytkowe. Najważniejsze
było zastosowanie prochu bezdymnego,
który pojawił się w światowych arsenałach
w 1886 r. i zmienił zasady konstrukcji broni
strzeleckiej i artyleryjskiej. Zmienił również
zasady taktyczne, ale musiało minąć naprawdę
wiele lat, żeby te zmiany się wykrystalizowały.
Gdy w 1914 r. wybuchła Wielka Wojna,
okazało się, że doświadczenia techniczne
i taktyczne zdobywane przez poprzednie
28 lat nie doprowadziły do wyciągnięcia
właściwych wniosków.
Gdy wojna rozpoczynała się w 1914 r.,
zakładano, że walki będą toczyły się tak,
jak w XIX wieku. Na szczeblu strategicznym
walczyć będą armie, zdolne do samodzielnego
toczenia decydujących bitew. Podział
na armie był konieczny, przemawiały za tym
względy strategiczne, kwatermistrzowskie,
a przede wszystkim komunikacyjne. Armie
miały samodzielnie osiągnąć postawiony
przed nimi cel – odmienny dla każdej z nich.
Armie były zaopatrywane szlakami kolejowymi,
musiały więc dysponować odpowiednimi
narzędziami do utrzymania szlaków,
oraz do przetransportowania zaopatrzenia
z końcowych stacji kolejowych do wojsk
na pierwszej linii.
Przede wszystkim jednak ówczesne polowe
środki łączności i komunikacji miały ograniczoną
sprawność oraz ograniczony zasięg.
Naczelne dowództwo łączyło się z dowództwem
armii stałymi liniami telegraficznymi
(dalekopisowymi) istniejącymi w czasie wojny,
ale dowództwo armii łączyło się ze swoimi
korpusami środkami polowymi. Zarówno
bezprzewodowe radiostacje polowe, jak
i przewodowe dalekopisy polowe nie były
godne zaufania, gdy przychodziło nawiązać
łączność ma odległość przekraczającą
100 km. W dodatku prędkość marszu wojsk
wynosiła około 35 km na dobę, jeśli więc
trzeba byłoby skoncentrować armię do walki,
to skrajne skrzydła nie mogły być zanadto
oddalone. Front armii miał z reguły mniej niż
100 kilometrów szerokości.
Dowódca armii w walce korzystał z odpowiednio
umiejscowionych korpusów. Korpus
był wówczas podstawową formacją taktyczną,
jednolitą i niepodzielną. W jego skład
oprócz piechoty zgrupowanej w dywizjach
piechoty – z reguły trzech – wchodziły również
formacje artylerii ciężkiej oraz saperzy,
a także kawaleria. Artyleria polowa (lekka)
towarzyszyła piechocie, jej działa można było
holować w stanie nierozłożonym sześciokonnymi
zaprzęgami po polnych drogach. Artyleria
oblężnicza (ciężka) wymagała lepszych
dróg, jej działa do transportu były rozkładane
na kilka elementów. Artylerię polową stanowiły
armaty szybkostrzelne kalibru około
75 mm, a haubice uznawano za przynależne
do artylerii ciężkiej. Wyjątkiem byli Niemcy,
dysponujący lekkimi haubicami polowymi.
Podczas wojny pozycyjnej okazały się one
bardziej przydatne od armat i inne nacje również
uzbroiły się w podobne haubice.
Korpusy były taktycznie podzielone na dywizje
i brygady, ale miały wchodzić do akcji
jako całość. Kilkadziesiąt korpuśnych batalionów
piechoty miało wyjść na pole bitwy
i posuwać się do przodu, niczym w czasach
napoleońskich. Bitwy miały być rozstrzygane
zmasowanymi uderzeniami piechoty.
Jeszcze w 1914 r. uważano, że karabiny
maszynowe – choć groźne – nie są w stanie
zatrzymać natarcia, bowiem punkty
oporu miały być rozstrzeliwane ogniem

Jędrzej Korbal
3
Zatrzymać Panzerwaffe!
Studia WP nad wyposażeniem jednostek
w nowoczesne uzbrojenie przeciwpancerne
Polski karabin przeciwpancerny
wz. 35 to jeden z typów
uzbrojenia wykorzystywanego
przez WP w roku 1939,
wokół którego funkcjonuje
po dziś dzień wiele nieprecyzyjnych
opinii i ocen zniekształcających
obraz przedmiotowej
broni. W ostatnich
latach ukazało się kilka
publikacji, które rozszerzały
dotychczasową wiedzę
w tej tematyce. Nadal jednak
w sferze badań nad polskim
karabinem specjalnym pozostają
pewne intersujące
i warte uzupełnienia obszary.
Budowa zamka kb. ppanc. wz. 35 była bardzo prosta. Mniejsza liczba części to niezawodne działanie,
proste szkolenie oraz niższe koszty produkcji.
84
W
1918 r. na uzbrojenie armii niemieckiej
wszedł pierwszy karabin
przeciwpancerny Mauser wz. 1918
kal. 13,2 mm, tzw. Tankgewehr. Jego debiut
trudno uznać za spektakularny, choć sam
koncept jaki reprezentowała powyższa broń
stanowił punkt wyjścia dla szeregu nowych
konstrukcji. Każde z państw chcące rozwijać
program karabinu przeciwpancernego
musiało się zmierzyć z kilkoma zasadniczymi
dla tego typu broni determinantami Tak
jak miało to miejsce w przypadku karabinu
Tankgewehr, w sposób bezpośredni lub pośredni,
wpływały parametry pocisków, które
w założeniu powinny osiągać bardzo wysoką
prędkość początkową. Wśród nich wymienić
należy: długość lufy broni i jej odporność
na zwiększone ciśnienie, masę ładunku miotającego
i powiązaną z nim wielkością łuskę
oraz właściwości zastosowanego materiału.
Kilka lat później, pod koniec drugiej dekady
XX wieku, niemiecki konstruktor Hermann
Gerlich zaprezentował nowy typ amunicji.
To w teorii przeznaczone dla myśliwych rozwiązanie,
oparte na standardowej wielkości
naboju i dużej łusce zwierającej silny ładunek
miotający, szybko znalazło swoje przełożenie
na zastosowanie wojskowe. Nie pozostało
ono również niezauważone nad Wisłą.
Powstanie broni
Na rezultaty prowadzonych za granicą prac
swoją, początkowo krytyczną, uwagę zwrócił
mjr dr Tadeusz Felsztyn – dyrektor nauk
Centralnej Szkoły Strzelniczej w Toruniu
(CSS) oraz wykładowca balistyki na Wydziale
Mechanicznym Politechniki Warszawskiej.
Szybko zdał sobie sprawę, że rozwiązania,
o których mowa, mogą rzeczywiście stanowić
jedną z dróg do rozwiązania problemu
walki oddziałów piechoty/kawalerii z pojazdami
pancernymi. Między innymi dzięki jego
staraniom jeszcze w 1929 r. rozpoczęto starania
o zakup karabinu typu Halger autorstwa
H. Gerlicha. Uruchomione zostały również
studia nad prochem o odpowiedniej wydajności
oraz polskim wariantem karabinu.
Trwające w Państwowej Wytwórni Prochu
i Materiałów Kruszących w Pionkach studia
nad prochem prowadzono przy bezpośrednim
udziale dyrektora zakładów inż. Jana
Prota, co świadczyć może o priorytecie jaki
nadano całemu projektowi. Jako wymóg konieczny
uznano opracowanie takiego typu
prochu, który znacząco zwiększać będzie
właściwości energetyczne ładunku w łusce
naboju. Można było to uzyskać przez użycie

OBRONA PRZECIWPANCERNA
Rekonstrukcja sylwetki ułana uzbrojonego w kb. ppanc. wz. 35. Dobrze widoczny jeden z wypracowanych
sposobów przewożenia broni. Fot. Towarzystwo Pamięci 7 Pułku Ułanów Lubelskich
Zarządzam zapoznanie się z tym sprzętem dowódców
i strzelców wyborowych, przeznaczonych
do użycia tego sprzętu na wypadek mob.
Zapoznanie się ma osiągnąć następujące
rezultaty:
zapoznanie się ogólne ze sprzętem,
zapoznanie się z instrukcją użycia tego
sprzętu, znajdującą się w skrzyni z sygnaturą
AR I,
oswajanie się strzelców z wielkością
sprzętu i wielką pojemnością amunicji,
praktyczne poznanie celności i funkcjonowania.
W każdym pułku piechoty, kawalerii oraz
batalionie strzelców, batalionie wydzielonym
piechoty oraz morskich strzelców miano
otworzyć po jednej skrzyni zawierającej
karabin oraz po jednej skrzynce z amunicją.
Zezwolono na przeprowadzenie ściśle pokazowego
strzelania do tarcz na odległość
200 m używając 6 naboi na kompanię lub
szwadron. W niektórych jednostkach strzelano
do szyn kolejowych. W zapoznaniu
wziąć udział mogli: dowódcy pułków z zastępcami,
dowódcy batalionów i kompanii
(szwadronów), rusznikarz (zbrojmistrz) bez
pomocników oraz po dwóch strzelców wyborowych
z każdej kompanii strzeleckiej
(szwadronu kawalerii). Ponadto mogli być
obecni dowódca dywizji piechoty i brygady
kawalerii oraz dowódcy Okręgów Korpusów
według ich uznania.
Od uczestników wymagano zachowania
w tajemnicy celu szkolenia. Po strzelaniu broń
należało zakonserwować, złożyć do skrzyń
i zaplombować. Wystrzelone łuski zebrać,
włożyć do skrzyń i na powrót je zalutować.
Rozkazy związane ze szkoleniem nie mogły
być wydawane pisemnie, a ograniczone
do rozkazów ustnych i odpraw osobistych. Nie
ma powodów by uznać, że powyższy rozkaz
nie został wykonany we wszystkich pułkach,
szczególnie biorąc pod uwagę mnogość relacji
poświadczających jego wykonanie. Sumując
jednostki przewidziane organizacją pokojową
oraz powyższy rozkaz można oszacować,
że przeszkoleniu mogło zostać poddanych
ok. 1750 strzelców wyborowych piechoty oraz
około 320 strzelców wyborowych kawalerii,
nie licząc oficerów.
Tutaj odwołajmy się na chwilę do kolejnego
z powszechnych, choć zdecydowanie
błędnie zakorzenionych, przekonań na temat
kb. spec. wz. 35. Przez kilka dekad spotkać
się można było z powstałymi jeszcze
w czasach komunizmu, opiniami mówiącymi,
że żołnierze nie potrafili się posługiwać
nową bronią przeciwpancerną ze względu
na jej wcześniejsze utajnienie. Już pierwsze
ćwiczenia doświadczalne nie sprawiły
strzelcom żadnych trudności. Działo się tak
m.in. dlatego, że do roli strzelców karabinów
przeciwpancernych wybierano najczęściej
strzelców wyborowych.
Warto jednak przywołać treść instrukcji
pt. „Dodatek do instrukcji o broni piechoty.
Cz. I. Karabin wzór 35”. Dokument ten opisuje
sposoby strzelania z karabinu bardzo zwięźle:
Postawy strzeleckie z kb wz. 35 są podobne
do postaw strzeleckich z rkm wz. 28. Składanie
się do strzału, obejmowanie szyjki i łoża, jak
w kb. wz. 98. Celowanie przez szczerbinę i muszkę
w zasięgu do 300 m. Szybkostrzelność około
4 strzałów na minutę (tj. 1 magazynek).
Jak widać strzelanie z kb. ppanc. wz. 35
nie różniło się od broni, z którą żołnierze byli
zapoznani na co dzień. Biorąc pod uwagę postawy
strzeleckie dla rkm wz. 28 i odnosząc
je do kb ppanc. wz. 35 musimy sięgnąć do „Instrukcji
Strzeleckiej. Cz. II. Ręczny i lekki karabin
maszynowy” z 1932 r. Z karabinu wz. 35
strzelać należało zasadniczo w postawie
leżącej. Można było także strzelać w innych
postawach, jak klęczącej, siedzącej, stojącej
itp. lecz z podparciem o okop, płot, czy nasyp.
Ze względu na budowę kb. wz. 35 należałoby
jednak odrzucić możliwość strzelania z wolnej
ręki, przewidzianą dla rkm wz. 28.
Jak wspominał dowódca II batalionu
74. pułku piechoty mjr Kazimierz Rybicki:
W lipcu przyszło zarządzenie, aby każdy batalion
wyznaczył 20 najlepszych strzelców, celem
Strzelec (strzelec wyborowy) w pozycji strzeleckiej leżąc wyposażony w kb. ppanc. wz. 35. W ładownicach zbliżonych kształtem do tych stosowanych
dla rkm wz. 28 strzelec przenosił 2 JO (24 naboje w 6 magazynkach). Strzelcy nie posiadali dodatkowych pistoletów.
96