13.02.2024 Views

SPP_BIZ_2_PP_13_02_24

  • No tags were found...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

2


Spis treści<br />

PODSTAWA<br />

Dział I. Finanse osobiste<br />

1. Pieniądz w gospodarce rynkowej<br />

2 Dojrzałość finansowa. Postawy wobec pieniędzy<br />

3 Instytucje rynku finansowego w Polsce<br />

4 Funkcjonowanie gospodarstw domowych<br />

5 Zarządzanie budżetem<br />

6 Rodzaje podatków w Polsce<br />

7 Rozliczanie PIT<br />

8 Formy oszczędzania i inwestowania<br />

9 Analiza oferty bankowej i pozabankowych instytucji pożyczkowych<br />

10 Analiza umowy kredytu gotówkowego / pożyczki gotówkowej<br />

11 Ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Emerytura<br />

12 Ubezpieczenia osobowe i majątkowe<br />

<strong>13</strong> Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Inwestowanie na giełdzie<br />

PODSUMOWANIE. Dział I. Podstawa<br />

Dział II. Osoba przedsiębiorcza na rynku pracy<br />

<strong>24</strong> Planowanie ścieżki rozwoju zawodowego<br />

25 Poszukiwanie pracy – selekcja i analiza ofert pracy<br />

26 Poszukiwanie pracy – dokumenty aplikacyjne<br />

27 Poszukiwanie pracy – rozmowa kwalifikacyjna. Autoprezentacja<br />

28 Zatrudnienie a samozatrudnienie<br />

PODSUMOWANIE. Dział II. Podstawa<br />

Dział III. Przedsiębiorstwo<br />

36 Zarządzanie przedsiębiorstwem<br />

37 Otoczenie własnego biznesu. Analiza SWOT<br />

38 Wybrane źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa<br />

39 Planowanie finansowe<br />

40 Etyka w biznesie<br />

41 Koncepcja własnego biznesu<br />

PODSUMOWANIE. Dział III. Podstawa<br />

3


jak korzystać z podręcznika<br />

ZAPAMIĘTAJ<br />

Dojrzałości nie utożsamia się z wiekiem.<br />

Człowiek osiąga ją w różnym czasie...<br />

wyróżnia ważne informacje<br />

Ograniczona zdolność do czynności prawnych<br />

– dotyczy osób małoletnich, które<br />

ukończyły <strong>13</strong> lat, częściowo...<br />

objaśnia ważniejsze pojęcia<br />

CIEKAWOSTKA<br />

Współcześnie używany pieniądz<br />

w formie metalowych krążków należy<br />

nazywać bilonem, a nie monetami.<br />

Monety miały wartość metalu...<br />

podaje interesujące informacje<br />

spoza podstawy programowej<br />

PRZYKŁAD<br />

Piotrek otrzymuje kieszonkowe w wysokości<br />

200 zł miesięcznie. Uzgodnił z rodzicami, że<br />

z kieszonkowego będzie pokrywał swoje...<br />

przybliża omawiane zagadnienia<br />

PYTANIA, POLECENIA, PROJEKTY<br />

1. Jakie cechy charakteru utrudniają<br />

budowanie postawy przedsiębiorczej?<br />

skłania ucznia do refleksji nad<br />

omawianymi zagadnieniami,<br />

sprawdza poziom zrozumienia<br />

materiału, inspiruje do pracy<br />

projektowej; zaleca zapisywanie<br />

odpowiedzi w zeszycie<br />

PROJEKT<br />

Jan jest studentem. Utrzymuje się<br />

samodzielnie. Jego miesięczne dochody<br />

to stypendium socjalne 1200 zł.<br />

uczy pracy projektowej i zespołowej;<br />

zwykle realizacja projektu obejmuje<br />

więcej niż godzinę<br />

Sprawdź swoje umiejętności<br />

sprawdza stopień opanowania<br />

materiału po całym dziale<br />

4


doświadczenia<br />

samorozwój<br />

+ +<br />

relacje<br />

DOJRZAŁOŚĆ<br />

+ z innymi =<br />

schematy – graficzne przedstawienie<br />

wiadomości pomaga w zapamiętaniu<br />

ważnych informacji<br />

starannie dobrany materiał zdjęciowy<br />

pobudza wyobraźnię i ciekawość<br />

ucznia<br />

Studium przypadku biznesowego<br />

(ang. business case study)<br />

Przypadek 1. Ścieżka kariery<br />

studium przypadku biznesowego<br />

uczy analizy i krytycznego myślenia<br />

I. Opis analizowanego podmiotu<br />

PODSUMOWANIE<br />

podsumowanie po każdym dziale<br />

pomaga utrwalić najważniejsze<br />

wiadomości<br />

5


Dział I. FInanse osobIste<br />

• Pieniądz w gospodarce<br />

• Dojrzałość finansowa<br />

• Instytucje rynku finansowego<br />

• Gospodarstwo domowe<br />

• Zarządzanie budżetem<br />

• Rodzaje podatków<br />

• Rozliczanie PIT<br />

• Formy oszczędzania<br />

i inwestowania<br />

• Oferty bankowe<br />

• Umowa kredytu / pożyczki<br />

• Ubezpieczenia społeczne<br />

i dobrowolne<br />

• Ubezpieczenia osobowe<br />

i majątkowe<br />

• Giełda Papierów Wartościowych


1 Pieniądz w gospodarce rynkowej<br />

Dowiesz się<br />

• jaki powinien być pieniądz<br />

• jakie są funkcje pieniądza<br />

Czym jest pieniądz?<br />

Pieniądz jest prawnie akceptowanym i powszechnie stosownym ekwiwalentem (zamiennikiem)<br />

towarów i usług, który wyraża ich wartość oraz wartość zasobów i strumieni.<br />

CECHY DOBREGO PIENIĄDZA<br />

rozpoznawalność podzielność oryginalność<br />

akceptowalność trwałość poręczność<br />

Cechy pieniądza<br />

Pieniądz powinien być:<br />

• rozpoznawalny – jednoznacznie rozróżniany;<br />

• akceptowalny – pod względem prawnym oraz zwyczajowym;<br />

• podzielny – na mniejsze jednostki;<br />

• trwały – nieulegający łatwo zniszczeniu, wytrzymały;<br />

• oryginalny – trudny do podrobienia;<br />

• poręczny – umożliwiający łatwe przenoszenie, transport i wymianę na rynku.<br />

Funkcje pieniądza<br />

• Środek wymiany – pieniądz jest powszechnie stosowany w transakcjach kupna-sprzedaży.<br />

Sprzedawcy mogą za otrzymane pieniądze nabyć potrzebne im towary i usługi. Dzięki ekwiwalentności<br />

pieniądza mogą dokonać zakupu w dowolnym czasie i miejscu.<br />

• Miernik wartości – pieniądz umożliwia określenie ceny towarów i usług, a więc wyraża ich<br />

wartość i jednocześnie mierzy swoją siłę nabywczą (określa ilość produktów, jaką można<br />

kupić za jednostkę pieniądza).<br />

8


1. Pieniądz w gospodarce rynkowej<br />

• Środek płatniczy – pieniądz umożliwia regulowanie zobowiązań, pozwala rozłożyć w czasie<br />

terminy dokonania zakupu oraz zapłaty; pozwala regulować zobowiązania niezwiązane<br />

z zakupem, np. spłatę kredytu, zapłatę podatków.<br />

• Środek tezauryzacji (gromadzenia oszczędności) – pieniądz może być gromadzony i przechowywany<br />

w formie oszczędności, a następnie wykorzystany w przyszłości jako środek<br />

płatniczy.<br />

• Międzynarodowy środek płatniczy – pieniądz danego kraju może być uznany za środek<br />

płatniczy w innym kraju, np. dolar amerykański, lub jest możliwe wprowadzenie wspólnej<br />

waluty w kilku czy kilkunastu krajach, np. euro.<br />

Aby pieniądz mógł pełnić swoje funkcje, musi cieszyć się zaufaniem społecznym – jest to tzw.<br />

pieniądz fiducjarny. Zaufanie to jest powiązane ze stabilnością pieniądza, czyli niską inflacją<br />

oraz emisją pieniądza przez bank centralny, a także z nadzorem tej instytucji nad jego obiegiem.<br />

Za stabilny poziom cen w Polsce, do którego powinien dążyć NBP, uważa się inflację na poziomie<br />

2,5 % z odchyleniem o 1 punkt procentowy, czyli optymalny przedział to inflacja między 1,5 %<br />

a 3,5 %. Nadmierna inflacja zmniejsza siłę nabywczą pieniądza i podważa zaufanie społeczne<br />

do niego oraz prowadzi do realnego spadku wartości oszczędności i dochodów osobistych.<br />

Formy pieniądza<br />

Formy pieniądza ukształtowała ewolucja – od pieniądza naturalnego w gospodarce towarowej<br />

do pieniądza bezgotówkowego będącego wirtualnym zapisem.<br />

Pieniądz<br />

naturalny<br />

Kruszec<br />

Pieniądz<br />

kruszcowy<br />

Pieniądz<br />

papierowy<br />

Pieniądz bezgotówkowy<br />

W gospodarce<br />

towarowej<br />

dominowała<br />

wymiana<br />

barterowa –<br />

bezpośrednia<br />

wymiana<br />

towaru<br />

za towar.<br />

Wymieniane<br />

były dobra<br />

użytkowe, np.<br />

zboże, bydło,<br />

sól, skóry,<br />

tkaniny,<br />

przyprawy<br />

Wymiana<br />

towarów<br />

była trudna,<br />

dlatego<br />

zaczęto<br />

posługiwać<br />

się innym<br />

środkiem<br />

wymiany –<br />

metalami:<br />

złotem,<br />

srebrem,<br />

mosiądzem,<br />

brązem,<br />

żelazem<br />

W celu<br />

ułatwienia<br />

oszacownia<br />

wartości<br />

kawałka<br />

metalu i aby<br />

przeciwdziałać<br />

fałszowaniu<br />

metali,<br />

zaczęto na<br />

kawałkach<br />

metalu<br />

wybijać<br />

pieczęcie.<br />

W ten sposób<br />

powstały<br />

monety.<br />

Monety często<br />

były ciężkie<br />

i duże, a więc<br />

niewygodne.<br />

Kiedy powstały<br />

banki, monety<br />

były składane<br />

w depozytach,<br />

które bank<br />

potwierdzał<br />

dokumentem,<br />

tzw. notą<br />

bankową.<br />

Złożone monety<br />

były wydawane<br />

tej osobie, która<br />

okazywała<br />

wystawioną<br />

Rozwój<br />

technologii<br />

doprowadził<br />

do jeszcze<br />

wygodniejszej<br />

formy<br />

pieniądza –<br />

pieniądza bezgotówkowego,<br />

który jest<br />

elektronicznym<br />

zapisem<br />

na rachunkach<br />

bankowych<br />

posiadaczy<br />

tych<br />

rachunków<br />

9


Dział I. Finanse osobiste<br />

Pieniądz<br />

naturalny<br />

Kruszec<br />

Pieniądz<br />

kruszcowy<br />

Pieniądz<br />

papierowy<br />

Pieniądz bezgotówkowy<br />

Były one<br />

wytworzone<br />

z określonego<br />

metalu, miały<br />

ustaloną<br />

wagę<br />

i wartość<br />

przez bank notę.<br />

Notę bankową<br />

można było<br />

przekazać<br />

innej osobie.<br />

Operacje te były<br />

początkiem<br />

pieniądza<br />

papierowego –<br />

czyli banknotów<br />

i bilonu<br />

CIEKAWOSTKA<br />

Współcześnie używany pieniądz w formie metalowych krążków należy nazywać<br />

bilonem, a nie monetami. Monety miały wartość metalu, z którego były wykonane.<br />

Rzymskie monety – pieczęcie w złocie i srebrze<br />

Bilon – pieniądz zdawkowy – o jego wartości<br />

decyduje nominał, a nie metal, z którego<br />

jest wykonany<br />

Współczesne formy pieniądza:<br />

• gotówkowy – emitowany przez bank centralny kraju i będący w posiadaniu podmiotów<br />

gospodarki rynkowej (gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, państwa);<br />

PIENIĄDZ GOTÓWKOWY<br />

banknoty<br />

papierowe znaki pieniężne<br />

monety<br />

metalowe znaki pieniężne<br />

Formy pieniądza gotówkowego<br />

10


1. Pieniądz w gospodarce rynkowej<br />

• bezgotówkowy – jest elektronicznym zapisem na rachunkach bankowych, np. rozliczeniowych,<br />

depozytowych i kredytowych;<br />

ZAPAMIĘTAJ<br />

Karty płatnicze i kredytowe nie są pieniądzem bezgotówkowym.<br />

Są narzędziami umożliwiającymi dostęp do pieniędzy zgromadzonych<br />

na rachunku bankowym, np. przez wypłatę z bankomatu.<br />

• kryptowaluta – rodzaj cyfrowej waluty działającej<br />

na zasadzie kryptografii; aktualnie przeprowadzanie<br />

transakcji za pomocą kryptowalut<br />

oraz obrót kryptowalutami nie są prawnie uregulowane<br />

przez rządy państw, ani instytucje<br />

finansowe, ale w większości państw nie są także<br />

zabronione. Najczęściej stosowaną kryptowalutą<br />

jest bitcoin.<br />

Kryptografia – (gr. kryptos ‘ukryty’ i grapho<br />

‘pisać, rysować’), gałąź wiedzy o tworzeniu<br />

szyfrów, która skupia się na zabezpieczeniu<br />

przekazywanych informacji przed niepowołanym<br />

dostępem.<br />

CIEKAWOSTKA<br />

Handlu bitcoinem zakazały niektóre kraje Biskiego Wschodu i Afryki Północnej:<br />

Algieria, Arabia Saudyjska, Egipt, Irak, Iran, Jordania, Maroko, Tunezja i Turcja.<br />

Obieg pieniądza w gospodarce<br />

Obieg pieniądza w gospodarce jest procesem przemieszczania się pieniądza między różnymi podmiotami,<br />

np.: przedsiębiorstwem, gospodarstwem domowym, bankiem, budżetem. W obiegu<br />

okrężnym strumień pieniądza płynie w przeciwnym kierunku niż strumień dóbr i usług.<br />

Każda transakcja jest elementem obiegu pieniądza i oddziałuje na inne podmioty gospodarcze<br />

11


Dział I. Finanse osobiste<br />

PAŃSTWO (BUDŻET)<br />

GOSPODARSTWA DOMOWE<br />

PRZEDSIĘBIORSTWA<br />

Objaśnienia:<br />

1. Gospodarstwa domowe świadczą pracę.<br />

2. Gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa płacą podatki, cła i inne obciążenia<br />

budżetowe (tzw. daniny społeczne).<br />

3. Budżet wypłaca świadczenia (emerytury, renty, zasiłki – tzw. transfery społeczne)<br />

oraz wynagrodzenia, przedsiębiorstwa wypłacają wynagrodzenia.<br />

4. Państwo dostarcza dóbr i usług publicznych w zakresie, np. ochrony zdrowia, edukacji,<br />

bezpieczeństwa, kultury oraz dofinansowania w postaci dotacji i subwencji.<br />

5. Przedsiębiorstwa dostarczają dóbr i usług na potrzeby gospodarstw domowych oraz<br />

na zaspokojenie potrzeb gospodarki komunalnej.<br />

6. Zapłata za zakupione dobra i usługi.<br />

Obieg pieniądza w gospodarce<br />

PRZYKŁAD<br />

Paulina pracuje w urzędzie miasta. Drobną<br />

część swojego wynagrodzenia przeznaczyła na<br />

zakup tortu bezowego. Właścicielka cukierni<br />

przychód za sprzedany tort przeznacza na<br />

wynagrodzenie cukiernika, zakup surowców<br />

i materiałów do wypieku, pokrycie kosztów<br />

działania cukierni, zapłatę podatku oraz marżę<br />

dla siebie.<br />

Podatek zapłacony przez właścicielkę cukierni<br />

umożliwia państwu dostarczenie społeczeństwu<br />

dóbr i usług wynikających z zadań<br />

państwa. Między innymi z tych środków<br />

Paulina otrzymuje wynagrodzenie za swoją<br />

pracę.<br />

Każdy z wcześniej wymienionych uczestników<br />

rynku (właścicielka cukierni,<br />

zatrudniony cukiernik, sprzedawcy surowców,<br />

dostawcy energii elektrycznej, usług<br />

komunalnych, bankowych i innych w celu<br />

funkcjonowania cukierni) z otrzymanych<br />

ze sprzedaży pieniędzy zapewniają sobie<br />

zysk, odprowadzają podatki, nabywają produkty<br />

do dalszego działania.<br />

12


1. Pieniądz w gospodarce rynkowej<br />

PYTANIA, POLECENIA, PROJEKTY<br />

1. Wyjaśnij, co to jest pieniądz elektroniczny.<br />

2. Współcześnie pieniądz elektroniczny wypiera pieniądz gotówkowy. Podaj zalety<br />

i wady tej zmiany.<br />

3. Wybierz trzy cechy, które powinien mieć pieniądz i omów je na przykładach.<br />

PROJEKT<br />

Dobierzcie się w pary. Narysujcie w zeszycie i zaprezentujcie ruch okrężny<br />

pieniądza dla opisanych przypadków.<br />

a. Jerzy jest lekarzem zatrudnionym w Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej.<br />

Część otrzymanego wynagrodzenia przeznaczył na zakup roweru w sklepie<br />

sportowym.<br />

b. Dominika prowadzi duży sklep spożywczo-chemiczny. W celu zwiększenia<br />

szybkości obsługi klientów część wypracowanego zysku przeznaczyła na<br />

utworzenie dodatkowego stanowiska kasowego. Zatrudniła również kolejnego<br />

sprzedawcę.<br />

c. Emeryci Zofia i Wiktor są właścicielami jednorodzinnego domu. Postanowili<br />

wymienić dotychczasowy piec węglowy na instalację fotowoltaiczną. Wystąpili<br />

do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej<br />

o dofinansowanie tej modernizacji.<br />

<strong>13</strong>


2 Dojrzałość finansowa.<br />

Postawy wobec pieniędzy<br />

Dowiesz się<br />

• czym jest dojrzałość finansowa<br />

• jak ocenić swoją dojrzałość finansową<br />

• jakie są typy postaw wobec pieniędzy<br />

Co to jest dojrzałość finansowa?<br />

Dojrzałość człowieka to proces, na który mają wpływ m.in. nabywane doświadczenia, samorozwój<br />

(wiedza, umiejętności) i relacje z innymi. Osoba dojrzała jest odpowiedzialna, ma świadomość<br />

ograniczeń i zagrożeń, dba o siebie i swoich bliskich, zapewnia poczucie bezpieczeństwa,<br />

potrafi wyciągać wnioski, ponosić konsekwencję swoich działań i zaniechań, ma swoje standardy,<br />

jest wierna swoim wartościom i przekonaniom oraz wie, czego nie może zaakceptować.<br />

doświadczenia<br />

relacje<br />

samorozwój<br />

DOJRZAŁOŚĆ<br />

+ + z innymi =<br />

Podstawowe składowe dojrzałości<br />

!<br />

ZAPAMIĘTAJ<br />

Dojrzałości nie utożsamia się z wiekiem. Człowiek osiąga ją w różnym czasie,<br />

pod wpływem różnych bodźców i okoliczności.<br />

jestem<br />

odpowiedzialna<br />

działam zgodnie<br />

ze swoimi standardami<br />

moralnymi<br />

potrafię dać<br />

poczucie<br />

bezpieczeństwa<br />

dbam o siebie<br />

i swoich bliskich<br />

jestem asertywny<br />

wyciągam wnioski<br />

i ponoszę konsekwencje<br />

swoich działań<br />

mam świadomość<br />

ograniczeń i zagrożeń<br />

Cechy osoby dojrzałej<br />

14


2. Dojrzałość finansowa. Postawy wobec pieniędzy<br />

Jednym z rodzajów dojrzałości jest dojrzałość finansowa, czyli umiejętność podejmowania<br />

decyzji finansowych z uwzględnieniem ryzyka.<br />

Dojrzałość finansowa przejawia się:<br />

• rozsądnym zarządzaniem wydatkami;<br />

• terminowym spłacaniem kredytów i pożyczek;<br />

• zabezpieczaniem przyszłości własnej i najbliższych w razie utraty pracy, wypadku lub choroby;<br />

• systematycznym zdobywaniem wiedzy na temat finansów;<br />

• posiadaniem świadomości ekonomicznej w zakresie czynników wpływających np. na wzrost<br />

rat kredytowych;<br />

• umiejętnością oszczędzania i inwestowania nadwyżek finansowych;<br />

• edukowaniem dzieci w zakresie finansów.<br />

DOJRZAŁOŚĆ FINANSOWA<br />

posiadanie<br />

świadomości<br />

ekonomicznej<br />

zdobywanie<br />

wiedzy<br />

na temat<br />

finansów<br />

terminowe<br />

spłacanie<br />

kredytów<br />

i pożyczek<br />

zabezpieczanie<br />

przyszłości<br />

własnej<br />

i najbliższych<br />

umiejętność<br />

oszczędzania<br />

i<br />

inwestowania<br />

edukowanie<br />

dzieci<br />

na temat<br />

finansów<br />

rozsądne<br />

zarządzanie<br />

wydatkami<br />

Przejawy dojrzałości finansowej<br />

PRZYKŁAD<br />

Piotrek otrzymuje kieszonkowe w wysokości<br />

200 zł miesięcznie. Uzgodnił z rodzicami,<br />

że z kieszonkowego będzie pokrywał<br />

swoje wydatki, np.: doładowania telefonu,<br />

wyjścia do kina, jedzenie na mieście i zakupy<br />

przekąsek w sklepiku szkolnym. Rodzice,<br />

by zachęcić Piotrka do oszczędzania,<br />

zadeklarowali, że na koniec każdego miesiąca<br />

dołożą mu dodatkowo 50 % od zaoszczędzonej<br />

kwoty kieszonkowego. Decyzja<br />

rodziców skłania Piotrka do planowania<br />

wydatków i trzymania narzuconej sobie<br />

dyscypliny finansowej.<br />

15


Dział I. Finanse osobiste<br />

Ograniczona zdolność do czynności<br />

prawnych – dotyczy osób małoletnich,<br />

które ukończyły <strong>13</strong> lat, częściowo ubezwłasnowolnionych<br />

oraz tych, dla których<br />

ustanowiono doradcę tymczasowego<br />

w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie.<br />

Osoba małoletnia – osoba, która nie ukończyła<br />

18 lat (wyjątek stanowi kobieta, która<br />

po ukończeniu 16 lat za zgodą sądu zawarła<br />

związek małżeński – wtedy od dnia ślubu<br />

jest uważana za osobę pełnoletnią).<br />

Ubezwłasnowolnienie – częściowe lub<br />

całkowite ograniczenie zdolności do wykonywania<br />

czynności prawnych.<br />

Zdolność do czynności prawnych – zdolność<br />

do dokonywania we własnym imieniu<br />

czynności prawnych, np. zawierania umów,<br />

składania oświadczeń, zaciągania zobowiązań.<br />

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego osoba<br />

małoletnia, która ukończyła <strong>13</strong> lat, posiada ograniczoną<br />

zdolność do czynności prawnych. Może<br />

np. za zgodą rodziców lub opiekunów prawnych,<br />

rozporządzać majątkiem i zaciągać zobowiązania,<br />

m.in. samodzielnie dokonywać zakupów, a także<br />

pod nadzorem rodzica lub opiekuna prawnego –<br />

założyć rachunek bankowy.<br />

Poziom dojrzałości finansowej<br />

Poziom dojrzałości finansowej w dużej mierze<br />

zależy od posiadanej wiedzy na temat finansów.<br />

Polacy coraz bardziej interesują się zagadnieniami<br />

ekonomiczno-finansowymi. Na podstawie przeprowadzonych<br />

badań można stwierdzić, że około<br />

30 % Polaków uważa, że ich poziom wiedzy<br />

w zakresie zarządzania finansami jest na poziomie<br />

bardzo dobrym i dobrym, około 33 % – na poziomie<br />

przeciętnym i pozostali – około 37 % – na<br />

poziomie niskim i bardzo niskim.<br />

Samoocena poziomu wiedzy i świadomości finansowej Polaków w 2<strong>02</strong>2 r.<br />

40 %<br />

35 %<br />

30 %<br />

25 %<br />

20 %<br />

15 %<br />

10 %<br />

5 %<br />

0 %<br />

poziom wiedzy i świadomości finansowej<br />

bardzo dobry<br />

i dobry<br />

przeciętny<br />

niski i bardzo<br />

niski<br />

Samoocena poziomu wiedzy i świadomości finansowej 1<br />

Społeczne znaczenie pieniądza<br />

Obok znaczenia ekonomicznego pieniądze mają także wartość psychologiczną i emocjonalną.<br />

Ich znaczenie każdy odbiera w indywidualny sposób, który jest uzależniony m.in. od:<br />

osobowości, czynników kulturowych, sposobu zdobywania pieniędzy, skłonności do ryzyka,<br />

16<br />

1<br />

Raport z badania Poziom wiedzy finansowej Polaków w 2<strong>02</strong>2 r. przeprowadzony na zlecenie Fundacji<br />

Warszawski Instytut Bankowości i Fundacji GPW.


2. Dojrzałość finansowa. Postawy wobec pieniędzy<br />

przywiązywania wagi do posiadania pieniędzy i poziomu aktywności w obrocie posiadanymi<br />

pieniędzmi. Z punktu widzenia społecznego pieniądze mogą być narzędziem tworzenia więzi<br />

i relacji interpersonalnych.<br />

ZNACZENIE PIENIĄDZA<br />

bezpieczeństwo<br />

osiąganie<br />

celów<br />

wygodne<br />

życie<br />

zabezpieczenie<br />

codziennego<br />

życia<br />

status<br />

społeczny<br />

siła,<br />

sprawczość,<br />

poczucie kontroli<br />

Wybrane osobiste znaczenia pieniądza<br />

Społeczne funkcje pieniądza 2<br />

SPOŁECZNE FUNKCJE PIENIĄDZA<br />

behawioralna<br />

informacyjna<br />

integrująco-<br />

-instytucjonalna<br />

motywacyjna<br />

dezintegracyjna<br />

Społeczne funkcje pieniądza<br />

Behawioralna (zachowawcza) – pieniądz znacząco wpływa na ludzkie zachowania. Kształtuje<br />

potrzeby i jest narzędziem ich zaspokajania. Wpływa na styl życia. Może wyzwalać zarówno<br />

pozytywne, jak i negatywne zachowania, np. skłonność do zachowań prospołecznych, filantropijnych,<br />

ale także chciwość i skąpstwo.<br />

2<br />

Felicjan Bylok, Jan Sikora, Bożenna Sztumska, Wybrane aspekty socjologii rynku. Wydawnictwo Wydziału<br />

Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2001.<br />

17


Dział I. Finanse osobiste<br />

Behawioryzm - obserwacja zachowań i reakcji<br />

na bodźce zewnętrzne, płynące z otoczenia.<br />

Wnioski z obserwacji są podstawą do<br />

kształtowania zachowań akceptowalnych<br />

i eliminowania nieakceptowalnych, np. agresji,<br />

uzależnień, zachowań przestępczych.<br />

Filantropia – społecznictwo, udzielanie pomocy<br />

materialnej osobom potrzebującym.<br />

Struktura społeczna – to poszczególne<br />

rodzaje grup społecznych wzajemnie połączone<br />

więziami i relacjami, np. rodzina,<br />

rówieśnicy w szkole, grupy zawodowe, społeczność<br />

lokalna.<br />

Motywacyjna – pieniądze motywują do podejmowania<br />

działań, także tych nieakceptowanych społecznie.<br />

Powszechnym działaniem akceptowanym<br />

przez społeczeństwo jest poszukiwanie pracy za<br />

odpowiednim wynagrodzeniem. Sami pracodawcy<br />

wykorzystują funkcję motywacyjną pieniądza i na<br />

przykład uzależniają wynagrodzenie od wyników<br />

pracy (akord i prowizje od obrotu) oraz wprowadzają<br />

motywacyjne składniki wynagrodzenia, np.<br />

premie i nagrody. Aby zdobyć pieniądze ludzie<br />

podejmują również działania nieakceptowane<br />

społecznie, np. ulegają korupcji, zajmują się obrotem<br />

nielegalnymi towarami, wprowadzają w obieg<br />

fałszywe pieniądze.<br />

Pieniądz może też motywować do zdobywania wyższych kwalifikacji, by w przyszłości móc<br />

więcej zarabiać<br />

Informacyjna (komunikacyjna) – przepływ i sprawny obieg pieniądza jest źródłem informacji<br />

na temat kondycji finansowo-ekonomicznej państwa. O poziomie społeczno-ekonomicznym<br />

świadczą między innymi, technologia wytwarzania i wygląd pieniądza, proporcje posługiwania się<br />

gospodarstw domowych pieniądzem gotówkowym i bezgotówkowym oraz poziom stosowanych<br />

technologii w posługiwaniu się pieniądzem bezgotówkowym.<br />

Dezintegracyjna – pieniądze mogą być powodem rozpadu dotychczasowych struktur społecznych<br />

i powstawania nowych. Podkreślają różnice między grupami społecznymi i dzielą ludzi.<br />

Stan posiadania pieniędzy często ma związek z posiadaniem wpływów i władzy. Z kolei brak<br />

pieniędzy i nadmierne dążenia do budowania wysokiej pozycji społecznej mogą wywoływać<br />

rozwój przestępczości i destabilizować.<br />

18


2. Dojrzałość finansowa. Postawy wobec pieniędzy<br />

Integrująco-instytucjonalna – pieniądz wpływa na powstawanie i kształtowanie się stosunków<br />

między ludźmi, które są podstawą tworzenia instytucji społeczno-finansowych,<br />

np. giełd, banków, towarzystw ubezpieczeniowych, ubezpieczeń społecznych i organizacji<br />

pozarządowych.<br />

Postawy wobec pieniędzy<br />

W gospodarce rynkowej wszyscy posługują się tymi samymi pieniędzmi, ale nie wszyscy tak<br />

samo traktują pieniądze. Ludzie wobec pieniędzy prezentują różne postawy.<br />

Postawy wobec pieniędzy można rozumieć jako indywidualne, pozytywne lub negatywne, nastawienie<br />

do pieniędzy, emocjonalne reakcje i skłonność do określonego zachowania związanego<br />

z pieniędzmi.<br />

Typologia postaw wobec pieniędzy według Agaty Gąsiorowskiej 3<br />

niespokojny wielbiciel<br />

• pieniądze utożsamia z władzą, szacunkiem, siłą<br />

• odczuwa niepokój w związku z utratą pieniędzy, nie ma skłonności do ryzyka<br />

• chce być niezależny, nie lubi zaciągać zobowiązań<br />

• skłonny do podejmowania różnych działań, aby zdobyć pieniądze, np. łapania<br />

okazji<br />

• efektywnie zarządza czasem<br />

• ostrożnie zarządza pieniędzmi, planuje, na bieżąco kontroluje ich stan<br />

negujący znaczenie<br />

• ma niską skłonność do rywalizacji i osiągania sukcesów<br />

• nie jest otwarty na nowe doświadczenia<br />

• osiąga niskie dochody lub jest na czyimś utrzymaniu<br />

• potrzeby zaspokaja tylko na poziomie podstawowym<br />

• żyje z dnia na dzień, nie planuje przyszłości<br />

• ma niskie poczucie bezpieczeństwa<br />

• uważa, że pieniądze nie są miarą żadnych wartości<br />

• kontroluje swoje finanse<br />

refleksyjny zarządca<br />

• efektywnie zarządza posiadanymi pieniędzmi (oszczędza i inwestuje)<br />

• stawia cele, planuje i konsekwentnie je realizuje<br />

• jest wrażliwy na potrzeby innych, otwarty, sumienny, ugodowy<br />

• uważa, że pieniądze są środkiem do osiągania celów, a nie celem samym w sobie<br />

3<br />

Agata Gąsiorowska, Różnice indywidualne jako determinanty postaw wobec pieniędzy, Uniwersytet Wrocławski,<br />

Wrocław 2008.<br />

19


Dział I. Finanse osobiste<br />

niezaangażowany hedonista<br />

• uważa, że pieniądze nie świadczą o sukcesie<br />

• nie dokonuje porównań i nie rywalizuje w kontekście zasobności portfela<br />

• słabo kontroluje stan swoich finansów<br />

• łatwo wydaje pieniądze na zaspokojenie swoich potrzeb<br />

• zaciąga zobowiązania<br />

• najchętniej posługuje się pieniądzem bezgotówkowym<br />

• zwykle osiąga wysokie dochody i może sobie pozwolić na beztroskie traktowanie<br />

pieniędzy<br />

Czynniki wpływające na postawy wobec pieniędzy<br />

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA POSTAWY WOBEC PIENIĘDZY<br />

ekonomiczno-<br />

-demograficzne<br />

społeczno-kulturowe<br />

cechy indywidualne<br />

Czynniki wpływające na postawy wobec pieniędzy<br />

Postawy wobec pieniędzy zależą od czynników:<br />

• ekonomiczno-demograficznych, np.: dochodu, wykształcenia, wieku, płci, miejsca zamieszkania,<br />

zatrudnienia i sposobu osiągania dochodu;<br />

• społeczno-kulturowych: np. postępu cywilizacyjnego, stylu życia, etyki, religii, tradycji, poglądów<br />

politycznych;<br />

• cech indywidualnych (osobistych), np.: aktywności lub bierności życiowej, tendencji do<br />

poszukiwania możliwości rozwoju, skłonności do ryzyka lub ostrożności, zaangażowania,<br />

stabilności emocjonalnej, beztroski, odpowiedzialności, łatwości podejmowania decyzji.<br />

PYTANIA, POLECENIA, PROJEKTY<br />

1. Jak oceniasz poziom swojej dojrzałości finansowej? Ocenę uzasadnij, podając<br />

odpowiednie przykłady ze swojego życia. Możesz spróbować ocenić swoją dojrzałość<br />

w skali szkolnej od 1 do 6.<br />

2. Napisz, skąd czerpiesz wiedzę o finansach.<br />

3. Wyjaśnij, jakie znaczenie mają dla ciebie pieniądze. Czy jesteś zadowolona /<br />

zadowolony z takiego znaczenia pieniądza w twoim życiu? Odpowiedź uzasadnij.<br />

4. Przeanalizuj typy postaw wobec pieniędzy i wskaż, jaką postawę reprezentujesz.<br />

Odpowiedź uzasadnij.<br />

20


2. Dojrzałość finansowa. Postawy wobec pieniędzy<br />

PROJEKT 1<br />

W zespołach kilkuosobowych opracujcie listę umiejętności, które powinna mieć<br />

osoba dojrzała finansowo. Następnie porównajcie waszą listę z innymi zespołami.<br />

W razie potrzeby uzupełnijcie listę.<br />

PROJEKT 2<br />

W parach napiszcie dokończenie zdania Pieniądze szczęścia nie dają, ale…<br />

Przygotujcie i spiszcie argumenty, by obronić w ewentualnej dyskusji wasz pomysł<br />

na dokończenie tego zdania.<br />

21


Spis ilustracji<br />

s. 7 (torby) EB Adventure Photography/Shutterstock.com; s. 9 (piktogram – krowa)<br />

disman.18/Shutterstock.com; (piktogram – sztabki kruszcu/złota) springsky/<br />

Shutterstock.com; (piktogram – monety) Nicevector9/Shutterstock.com; (piktogam –<br />

banknoty) Tgraphic/Shutterstock.com; (piktogram – karta płatnicza) AbdullahNoman/<br />

Shutterstock.com; s. 10 (rzymskie monety) Bukhta Yurii/Shutterstock.com; (polskie<br />

monety) yarm_sasha/Shutterstock.com; s. 11 (kawiarnia) ChickenStock Images/<br />

Shutterstock.com; s. 12 (piktogram – bank) Waqar421/Shutterstock.com; (piktogram –<br />

dom) ARTBALANCE/Shutterstock.com; (piktogram – fabryka) annisatul/Shutterstock.com;<br />

s. 14 (szczęsliwa para) Hugo Felix/Shutterstock.com; s. 18 (studenci) EZ-Stock Studio/<br />

Shutterstock.com.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!