WiT 5_2024 (104)_promo

K9 – NAJWIĘKSZY SUKCES PRZEMYSŁU OBRONNEGO REPUBLIKI KOREI ❙ BRADLEY Z IRON FIST ❙ POSTĘPY BUDOWY FREGATY WICHER 

Wojsko 

i Technika 

5/2024 

Maj 

CENA 22,00 zł 

w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

Czołg Ardźun 

– geneza i rozwój 

Historia indyjskiego czołgu Ardźun, 

rówieśnika Abramsa, Leoparda 2 

i Merkawy, w Europie nadal jest mało 

znana. Przypadająca w tym roku 

pięćdziesiąta rocznica oficjalnego 

rozpoczęcia przez Indie programu 

pancernego jest dobrą okazją 

do przybliżenia nieprostych 

losów tego wozu. 

str. 30 str. 78 

Trzeci chiński lotniskowiec 

1 maja po raz pierwszy wyszedł w morze 

Fujian, najnowszy lotniskowiec, powstający 

dla Marynarki Wojennej Chińskiej Armii 

Ludowo-Wyzwoleńczej. To pierwsza 

jednostka tej klasy zaprojektowana 

od podstaw w Państwie Środka, 

a jednocześnie największy na świecie 

okręt wojenny z napędem 

konwencjonalnym.

N O W A P R E N U M E R A T A 2 0 2 4 

Z A M Ó W P R E N U M E R A T Ę P A P I E R O W Ą I U Z Y S K A J 

D O S T Ę P D O E - W Y D A Ń A R C H I W A L N Y C H 

Wojsko i Technika 

Prenumerata roczna: 264,00 zł | 12 numerów 

Obejmuje numery od 1/2024 do numeru 12/2024. 

Lotnictwo Aviation International 

Prenumerata roczna: 258,00 zł | 12 numerów 

Obejmuje numery od 1/2024 do numeru 12/2024. 

Wojsko i Technika Historia 

+ numery specjalne (6+6) 

Prenumerata roczna: 300 zł | 12 numerów 

Obejmuje 6 numerów regularnych i 6 numerów 

specjalnych wydawanych w 2024 roku. 

Prenumeratę zamów najpóźniej do końca lutego 2024 r. na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl 

lub dokonaj wpłaty na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976

Historia indyjskiego czołgu Ardźun, 

rówieśnika Abramsa, Leoparda 2 

i Merkawy, w Europie nadal jest mało 

znana. Przypadająca w tym roku 

pięćdziesiąta rocznica oficjalnego 

rozpoczęcia przez Indie programu 

pancernego jest dobrą okazją 

do przybliżenia nieprostych 

losów tego wozu. 

w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

1 maja po raz pierwszy wyszedł w morze 

Fujian, najnowszy lotniskowiec, powstający 

dla Marynarki Wojennej Chińskiej Armii 

Ludowo-Wyzwoleńczej. To pierwsza 

jednostka tej klasy zaprojektowana 

od podstaw w Państwie Środka, 

a jednocześnie największy na świecie 

okręt wojenny z napędem 

konwencjonalnym. 

Spis treści 

Vol. X, nr 5 (104) 

MAJ 2024, NR 5. 

Nakład: 14 990 egzemplarzy 

K9 – NAJWIĘKSZY SUKCES PRZEMYSŁU OBRONNEGO REPUBLIKI KOREI ❙ BRADLEY Z IRON FIST ❙ POSTĘPY BUDOWY FREGATY WICHER 

Wojsko 

i Technika 

5/2024 

Maj 

CENA 22,00 zł 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

10 

Spis treści WiT Maj 2024 

Nowości z kraju i ze świata 

Tomasz Grotnik, Andrzej Kiński, Bartłomiej Kucharski, 

Łukasz Pacholski str. 4 

Armatohaubica K9 – największy sukces eksportowy 

przemysłu obronnego Republiki Korei 

Tomasz Wachowski str. 10 

Bradley wreszcie z ochroną aktywną 

Bartłomiej Kucharski, współpraca Andrzej Kiński str. 24 

Czołg podstawowy Ardźun Cz. 1 Geneza i rozwój 

Paweł Przeździecki str. 30 

Polonizacja Feniksa 

Andrzej Kiński str. 42 

Techniczne nowinki na rosyjskich paradach (bez) zwycięstwa 

Tomasz Szulc str. 46 

24 

Hale namiotowe oraz infrastruktura towarzysząca w logistyce 

i relokacji nowoczesnych sił zbrojnych 

Agnieszka Bednarz str. 52 

Wojna rosyjsko-ukraińska cz. 24 

Marcin Gawęda str. 56 

Nowości rosyjskiej techniki rakietowej w wojnie na Ukrainie. Cz. 2 

Pociski „powietrze-ziemia” 

Krzysztof Nicpoń str. 62 

Dassault Rafale dotarły na Bałkany 

Marek Łaz str. 70 

Jak to robią inni, czyli modernizacja C-130H w Portugalii 

Łukasz Pacholski str. 72 

Postępy budowy pierwszego Miecznika 

Tomasz Grotnik str. 74 


Tomasz Grotnik str. 78 

Czołg Ardźun 

– geneza i rozwój 

str. 30 str. 78 


Na okładce: Jeden z sześciu pierwszych wielozadaniowych 

samolotów bojowych Dassault Rafale 

chorwackiego lotnictwa wojskowego, które 

25 kwietnia wylądowały na lotnisku Zagrzeb-Pleso. 

Fot. Ministerstwo Obrony Republiki Chorwackiej. 

Redakcja 

Andrzej Kiński – redaktor naczelny 

andrzej.kinski@zbiam.pl 

Adam M. Maciejewski 

adam.maciejewski@zbiam.pl 

Tomasz Grotnik 

tomasz.grotnik@zbiam.pl 

Marcin Wiącek 

marcin.wiacek@zbiam.pl 

Korekta 

Monika Gutowska, zespół redakcyjny 

Redakcja techniczna 

Wiktor Grzeszczyk 

Stali współprawcownicy 

Piotr Abraszek, Jarosław Brach, Marcin Chała, 

Robert Czulda, Miroslav Gyűrösi, Jerzy Gruszczyński, 

Przemysław Juraszek, Bartłomiej Kucharski, 

Hubert Królikowski, Marek Łaz, Krzysztof Nicpoń, 

Andrzej Nitka, Łukasz Pacholski, Łukasz Prus, 

Paweł Przeździecki, Tomasz Szulc, 

Tomasz Wachowski, Michal Zdobinsky, Gabor Zord 

Wydawca 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa 

office@zbiam.pl 

Biuro 

ul. Bagatela 10 lok. 17, 00-585 Warszawa, 

tel. 22 119 48 47 

Dział reklamy i marketingu 

Andrzej Ulanowski 

andrzej.ulanowski@zbiam.pl 

Dystrybucja i prenumerata 


Reklamacje 


62 

78 

Prenumerata 

realizowana przez Ruch S.A: 

Zamówienia na prenumeratę w wersji 

papierowej i na e-wydania można składać 

bezpośrednio na stronie 

www.prenumerata.ruch.com.pl 

Ewentualne pytania prosimy kierować 

na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl 

lub kontaktując się z Telefonicznym 

Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 

801 800 803 lub 22 717 59 59 

– czynne w godzinach 7.00–18.00. 

Koszt połączenia wg taryfy operatora. 

Copyright by ZBiAM 2024 

All Rights Reserved. 

Wszelkie prawa zastrzeżone 

Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne 

rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy 

jest zabronione. Materiałów niezamówionych, 

nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo 

dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów 

i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. 

Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami 

sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności 

za treść zamieszczonych ogłoszeń i reklam. 

Więcej informacji znajdziesz na naszej nowej stronie: 

www.zbiam.pl 

www.facebook.com/wojskoitechnika 

www.zbiam.pl Maj 2024 • Wojsko i Technika 3


Jeden oferent w przetargu na koparki 

na podwoziu samochodowym 

Agencja Uzbrojenia zamawia 

lotniczy system wymiany danych 

25 kwietnia 3. Regionalna Baza Logistyczna 

poinformowała o otwarciu 

ofert w postępowaniu przetargowym 

dotyczącym zakupu koparek na 

podwoziu samochodowym dla Sił 

Zbrojnych RP. Ostatecznie zamawiający 

otrzymał jedną propozycję, którą 

złożyła firma SZCZĘŚNIAK Pojazdy 

Specjalne Sp. z o.o. Całkowita wartość 

oferty wynosi 189,1 mln PLN brutto. 

Według udostępnionych informacji, 

program ma objąć dostawę 36 koparek 

– jednej w 2024 r., 10 w 2025 r., 

11 w 2026 r. i 14 w 2027 r. Sprzęt miałby 

trafić do jednostek saperskich i inżynieryjnych 

oraz Centrum Szkolenia 

Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych 

we Wrocławiu (jedna maszyna). 

Obecnie w jednostek inżynieryjnych 

Wojska Polskiego są eksploatowane 

koparki K-407C na podwoziu 

Star 266, dostarczane w latach 70. i 80. 

(część przebudowano z koparek 

K-407B na podwoziu Star 660M). Według 

nieoficjalnych informacji zaproponowana 

koparka to UDS 214 słowackiej 

firmy CSM Industry s.r.o., nie 

jest jednak znany typ podwozia. (ŁP) 

Lockheed Martin opublikował zdjęcia pierwszego egzemplarza F-35A Husarz, który jest 

montowany w zakładach w Fort Worth. Fot. Lockheed Martin. 

29 kwietnia korporacja Lockheed Martin 

poinformowała, że pierwszy egzemplarz, 

spośród zamówionych przez 

Polskę 32 samolotów F-35A Husarz, 

trafił na linię montażu finalnego w zakładach 

w Fort Worth w Teksasie. Jak 

informuje komunikat producenta, maszyna 

o numerze fabrycznym AZ-01, 

znajduje się już na zaawansowanym 

etapie kompletacji – m.in. zamontowano 

w niej podwozie. Wcześniej, na początku 

kwietnia zakończono proces 

montażu kadłuba. Obecnie samolot 

26 kwietnia Agencja Uzbrojenia poinformowała 

o podpisaniu kontraktu 

z firmą Siltec Sp. z o.o. dotyczącej dostawy 

systemu do wymiany danych 

ze statkami powietrznymi. Umowa 

została zawarta 9 kwietnia i ma wartość 

41,7 mln PLN brutto. W udzieleniu 

zamówienia zastosowano procedurę 

negocjacji z uprzednią 

publikacją zaproszenia do ubiegania 

się o zamówienie. Poszukiwanie 

wykonawcy rozpoczęto jeszcze 

w 2019 r. Prace mają zostać zrealizowane 

do kwietnia 2027 r. System ma 

być wykorzystywany do zapewnienia 

informatycznego wsparcia procesu 

kierowania ogniem lotnictwa 

uderzeniowego i artylerii poprzez 

przekazywania informacji w czasie 

zbliżonym do rzeczywistego. (ŁP) 

Pierwszy polski F-35A na linii montażu 

czeka instalacja silnika, powierzchni 

sterowych i innych komponentów. Po 

zakończeniu montażu i pierwszej fazie 

prób, samolot przejdzie proces nanoszenia 

powłok malarskich. 

Po zmianie Ustawy o godle, barwach 

i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej 

oraz o pieczęciach państwowych 

maszyny otrzymają znaki 

przynależności państwowej w odcieniach 

szarości. Uroczysta prezentacja 

samolotu AZ-01 ma mieć miejsce 

28 sierpnia w Fort Worth. (ŁP) 

PIT-RADWAR przeprowadzi serwis 

systemu Dunaj 

2 maja 1. Regionalna Baza Logistyczna 

z Wałcza poinformowała o zawarciu 

umowy ze spółką PIT-RADWAR 

S.A. dotyczącej realizacji usługi naprawy 

urządzeń systemu automatyzacji 

dowodzenia obroną powietrzną Dunaj 

i terminali lotniskowych TU-20L. 

Umowa została zawarta 29 kwietnia, 

ma całkowitą wartość 22 mln PLN 

brutto i obowiązywać będzie w latach 

2024–2026. Jest to kolejna taka 

umowa od 2012 r. Ostatnia, jak dotąd, 

7 maja Agencja Uzbrojenia poinformowała 

o podpisaniu aneksu do umowy 

z 8 marca 2023 r. z, należącym do Polskiej 

Grupy Zbrojeniowej, Przedsiębiorstwem 

Sprzętu Ochronnego Maskpol 

S.A. rozszerzającego zamówienia 

gwarantowane na hełmy kompozytowe 

HP-05 o dodatkowych 10 000 sztuk. 

Aneks zwiększa wartość kontraktu 

o ok. 20 mln PLN. Wieloletnia umowa 

pomiędzy Agencją Uzbrojenia i PSO 

Maskpol S.A. została zawarta 8 marcu 

2023 r. Obejmowała, w części gwarantowanej, 

dostawę 84 000 hełmów 

kompozytowych w latach 2023–2024, 

w tym 32 000 HP-05, i miała wartość 

155,3 mln PLN brutto. Zawierała opcję, 

która umożliwia rozszerzenie zamówienia 

o 27 000 hełmów wz. 2005 i 36 000 

HP-05 za dodatkowych 134,4 mln PLN 

8 maja 3. Regionalna Baza Logistyczna 

z Krakowa poinformowała o podpisaniu 

umów z firmą SZCZĘŚNIAK Pojazdy 

Specjalne Sp. z o.o. dotyczących zamówienia 

kolejnej partii samochodów 

ratowniczo-gaśniczych dla pododdziałów 

Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej. 

Umowy zawarto 10 kwietnia 

i mają łączną wartość 40,3 mln PLN 

brutto. Są wynikiem większego postępowania 

przetargowego, ogłoszonego 

20 października ub.r. Częściowo 

zostało ono rozstrzygnięte w okresie 

styczeń–marzec br., jednak dwa zadania 

wchodzące w jego skład zostały 

unieważnione i skierowane do ponownego 

rozpatrzenia. Ostatecznie 

wybór zwycięskiego oferenta nastąpił 

obejmowała lata 2021–2023. Podobnie 

jak w jej przypadku, także obecnie 

zastosowano procedurę negocjacji 

z wybranym podmiotem bez wcześniejszej 

publikacji informacji. Jest to 

związane z faktem, że PIT-RADWAR 

S.A. dysponuje jako jedyna firma niezbędnymi 

kwalifikacjami w zakresie 

przedmiotu zamówienia, jest autorem 

dokumentacji technicznej i prowadzi 

prace rozwojowo-badawcze 

obejmujące system Dunaj. (ŁP) 

Maskpol dostarczy więcej hełmów HP-05 

PSO Maskpol S.A. zawarło z Agencją 

Uzbrojenia aneks do umowy wieloletniej 

zwiększający zamówienie na hełmy HP-05. 

Fot. Maskpol. 

brutto. W przypadku wykorzystania 

wszystkich opcji, zamówienie miało 

zostać zrealizowane do końca 2025 r. 

Wcześniej, na mocy umowy 

z 5 czerwca 2020 r., producent dostarczył 

SZ RP pierwszą partię hełmów 

HP-05 liczącą 50 000 sztuk. Miała ona 

wartość 93,5 mln PLN brutto i została 

w pełni zrealizowana pod koniec 

pierwszego półrocza ub.r. (ŁP) 

SZCZĘŚNIAK PS dostarczy samochody 

ratowniczo-gaśnicze 

19 marca. W ramach pierwszego z zadań, 

zamawiający poszukiwał dostawcy 

siedmiu średnich samochodów ratowniczo-gaśniczych 

(z opcją na dwa 

kolejne), a w ramach drugiego 11 ciężkich 

lotniskowych wozów ratowniczo- 

-gaśniczych ze zbiornikiem na środki 

gaśnicze o pojemności 8 m³ (z opcją 

na dwa kolejne). Będą to kolejne wozy 

firmy SZCZĘŚNIAK PS, które trafią do 

wojskowych jednostek ratowniczo- 

-gaśniczych w ramach powyższej 

umowy. 30 stycznia podpisano zamówienie 

na dostawę czterech ciężkich 

lotniskowych wozów ratowniczo-gaśniczych 

ze zbiornikami na 

substancje gaśnicze o poj. 10 m³ 

(z opcją na trzy kolejne). (ŁP) 

4 Wojsko i Technika • Maj 2024 

www.zbiam.pl


Z ostatniej chwili 

Ministerstwo Obrony Narodowej podpisało międzyrządową umowę LOA w ramach 

programu Foreign Military Sales na dostawę czterech, bazujących na aerostatach, 

systemów radiolokacyjnego rozpoznania przestrzeni powietrznej i nawodnej. Rys. 

ELTA North America. 

Umowa na dostawę aerostatów 

rozpoznawczych Barbara 

22 maja wiceprezes Rady Ministrów i minister obrony narodowej Władysław 

Kosiniak-Kamysz podpisał międzyrządową umowę LOA (Letter of Acceptance) 

z administracją Stanów Zjednoczonych na dostawę aerostatów rozpoznawczych, 

kryptonim Barbara, w ramach programu Foreign Minilitary Sales. 

Przedmiotem umowy jest dostawa czterech, bazujących na aerostatach, 

systemów radiolokacyjnego rozpoznania przestrzeni powietrznej i nawodnej. 

Każdy aerostat wyposażony zostanie w podwieszany system rozpoznania 

radiolokacyjnego, zintegrowany z systemem identyfikacji bojowej „swój-obcy” 

standardu Mark XIIA. Komponent naziemny będzie się składał z: centrum 

sterowania radarem, platformy cumowniczej, stacji meteorologicznej i kontenerów 

zasilających. Ponadto w ramach umowy został zamówiony pakiet logistyczny 

obejmujący: czynności serwisowe, zapas części zamiennych, wsparcie 

techniczne oraz szkolenie użytkowników i instruktorów. 

Vulcano (A 5335) został dostarczony 

przez Fincantieri w 2021 r. Atlante będzie 

przekazany Marina Militare w 2025 r. 

Kontrakt na budowę Atlante zawarło 

tymczasowe konsorcjum Raggruppamento 

Temporaneo di Impresa, kierowane 

przez grupę stoczniową Fincantieri, 

z OCCAR (Organisation Conjointe 

de Cooperation sur l’Armement, Organizacja 

Jednoczącej Współpracy 

w Dziedzinie Uzbrojenia), reprezentującą 

rząd włoski. Wartość kontraktu to 

ok. 410 mln EUR. Kwota ta obejmuje 

koszt systemu walki. Zamówienie dotyczy 

również wsparcia technicznego 

przez pierwszych 10 lat eksploatacji. 

Okręt łączy możliwość transportu 

i transferu na inne jednostki będące 

w ruchu ładunków płynnych i stałych 

oraz wykonywania na morzu 

napraw i prac konserwacyjnych innych 

jednostek. Oprócz zadań statutowych, 

LSS (ang. Logistic Support 

Ship, wł. Unità di supporto 

logistico) mogą być wykorzystywane 

do zastosowań niemilitarnych, 

takich jak niesienie pomocy humanitarnej 

oraz wsparcie w przypadku 

klęsk żywiołowych. LSS jest wyposażony 

w szpital i zaplecze sanitarne 

o powierzchni około 800 m2, 

w skład którego wchodzą: dwie sale 

Wartość zamówienia to ok. 960 mln USD netto (ok. 4,6 mld PLN). Dostawa 

pierwszego systemu ma zostać zrealizowana do końca 2026 r., natomiast pełną 

gotowość operacyjną ma on osiągnąć w pierwszym kwartale 2027 r. Kolejne 

trzy zostaną dostarczone do końca trzeciego kwartału 2027 r. Osiągnięcie 

gotowości przez cały system zostało zaplanowane na koniec 2027 r. 

Aerostaty rozpoznawcze Barbara mają stanowić uzupełnie obecnie wykorzystywanych 

systemów radiolokacyjnych – Systemu Obrony Powietrznej RP 

(OP) oraz Brzegowego Systemu Obserwacji (BSO). Będą dysponowały zdolnością 

wykrywania obiektów powietrznych działających na bardzo małych 

wysokościach, tj. pocisków manewrujących, samolotów, bezzałogowych 

statków powietrznych, a także znajdujących się w zasięgu radaru jednostek 

nawodnych. Zasięg wykrywania obiektów powietrznych został zapisany 

w wymaganiach na „ponad 300 km”. Aerostaty będą podczas pracy zawieszone 

na wysokości ok. czterech kilometrów nad powierzchnią ziemi. 

W czasie pokoju posterunki radiolokacyjne systemu Barbara będą rozmieszczone 

w północno-wschodniej oraz wschodniej Polsce i będą podporządkowane 

aerostatowemu batalionowi radiotechnicznego z dowództwem 

w Czerwonym Borze (województwo podlaskie, powiat zambrowski). 

Znajdą się one w: Kurzynie Wielkiej (woj. podkarpackie, powiat niżański), 

Sędzicach (woj. warmińsko-mazurskie, powiat nowomiejski), Karbowskich 

(woj. warmińsko-mazurskie, powiat ełcki) i w Pobikrach (woj. podlaskie, powiat 

wysokomazowiecki). 

Program Barbara ma długą historię. Inspektorat Uzbrojenia uruchomił 

analizę rynku dotyczącą systemu radiolokacyjnego wykorzystującego 

jako nośniki aerostaty jeszcze w 2017 r. Na tym jednak się skończyło, choć 

przedstawiciele resortu obrony narodowej potwierdzali zamiar zakupu 

systemu złożonego z czterech aerostatów (np. w 2021 r.). Przedsięwzięcie 

nabrało przyspieszenia po wybuchu wojny rosyjsko-ukraińskiej. W lipcu 

2022 r. wysłano do administracji amerykańskiej stosowne zapytanie o informację 

RFI (Request for Information), zaś w maju 2023 r. zapytanie ofertowe 

RFP (Request for Proposal). Departament Stanu wyraził zgodę na 

sprzedaż sprzętu Polsce 7 lutego br. Wówczas maksymalną cenę zakupu 

określono na 1,2 mld USD. Jako głównych wykonawców zamówienia wymieniono 

cztery podmioty: Raytheon Intelligence and Space, TCOM L.P., 

ELTA North America i Avantus Federal LLC. 

Bazując na informacjach uzyskanych od Agencji Uzbrojenia, na etapie 

zawarcia umowy LOA nie został wskazany system radiolokacyjny, który 

będą przenosiły aerostaty. Jego wyboru dokona wykonawca umowy, kierując 

się wymaganiami (niejawnymi) postawionymi przez stronę polską. Nieoficjalnie 

mówi się o systemach Raytheon Intelligence and Space JLENS 

(Joint Land Attack Cruise Missile Defense Elevated Netted Sensor System) 

i ELTA North America ELM-2083. 

(AK) 

operacyjne, pracownia radiologii, 

gabinet stomatologiczny, gabinet 

ginekologiczny, dwie izby przyjęć, 

pracownia diagnostyki klinicznej, 

bank krwi, gabinet intensywnej terapii, 

gabinet tomografii komputerowej 

i gabinet leczenia oparzeń. 

LSS ma 193 m długości, osiąga 

prędkość ok. 20 w., załogę stanowi 

235 osób. Okręt może dostarczać 

wodę pitną na ląd dla ok. 6000 

osób, elektrownia okrętowa o mocy 

2500 kW ma zdolność zasilania 

w energię elektryczną odbiorników 

na lądzie. Jednostka ma też możliwość 

zaokrętowania do 28 modułów 

ISO, w tym mieszkalnych i służby 

zdrowia, jest przygotowana do 

udziału w operacjach podnoszenia 

obiektów z dna morskiego przy 

użyciu dwóch 30-tonowych żurawi 

oraz działania jako baza akcji ratowniczych 

i wspierania ich przy użyciu 

dwóch śmigłowców. (TG) 

Więcej aktualności szukaj na www.zbiam.pl 

Przygotowali: Tomasz Grotnik, Andrzej Kiński, Bartłomiej Kucharski, Łukasz Pacholski. 

www.zbiam.pl 

Maj 2024 • Wojsko i Technika 9

Artyleria 

155 mm armatohaubice samobieżne K9A1, należące do jednostek Wojsk Rakietowych i Artylerii Wojsk Lądowych Sił Zbrojnych RP, podczas defilady z okazji Święta Wojska 

Polskiego w Warszawie 15 sierpnia 2023 r. 

Armatohaubica K9 – największy sukces 

eksportowy przemysłu obronnego Republiki Korei 

Tomasz Wachowski 

W trzeciej dekadzie XXI wieku 155 mm 

armatohaubica samobieżna na podwoziu 

gąsienicowym K9 jest w swej klasie 

drugim co do popularności – po 

amerykańskiej M109, będącej w użyciu 

od ponad 60 lat – systemem 

artyleryjskim w świecie zachodnim. 

Jest w uzbrojeniu – bądź trafi tam 

w perspektywie miesięcy – sił zbrojnych 

ośmiu państw świata, zaś w Turcji 

produkowana jest na licencji. 

Południowokoreańskie działa coraz 

szerszym strumieniem płyną także 

do pododdziałów Wojsk Rakietowych 

i Artylerii Wojsk Lądowych SZ RP, 

uzupełniając stalowowolskie Kraby, 

które wszak także wykorzystują 

zmodyfikowane podwozia K9. 

Fotografie w artykule: Hanwha Aerospace, 

Siły Zbrojne Republiki Korei, Ministerstwo 

Obrony Narodowej, CO MON/Maciej Nędzyński, 

Ministerstwo Obrony Republiki Turcji, Departament 

Obrony Związku Australijskiego/Sgt Matthew 

Bickerton, Korea Defense Blog, Andrzej Kiński. 

Do użytkowników na całym świecie trafiło 

już ok. 1800 dział tej rodziny, a potwierdzone 

zamówienia opiewają na kilkaset następnych. 

W kilku kolejnych państwach zakup K9 

jest poważnie rozważany, a zatem liczba ta może 

wzrosnąć. Bez większego ryzyka można sformułować 

twierdzenie, że w perspektywie dwóch–trzech 

lat liczba dostarczonych i zamówionych południowokoreańskich 

dział samobieżnych osiągnie 3000. 

Spróbujmy zatem odpowiedzieć na pytanie, z czego 

wynika niekwestionowany sukces rynkowy 

produktu firmy Hanwha Aerospace? 

❚ Trochę historii – od importu do licencji 

Droga do uzyskania przez południowokoreański 

przemysł obronny zdolności do opracowania i produkcji 

seryjnej nowoczesnego samobieżnego systemu 

artylerii lufowej to efekt wieloletnich konsekwentnych 

działań władz Republiki Korei oraz 

dowództwa tamtejszych sił zbrojnych, ściśle 

współpracujących z lokalnym, dynamicznie rozwijającym 

się od lat 60., przemysłem ciężkim i chemicznym, 

od początku nastawionym na eksport 

swoich produktów. Bardzo istotne dla budowy 

tych kompetencji było wykorzystanie doświadczeń 

partnerów zagranicznych – początkowo 

amerykańskich, a później także europejskich. Najpierw 

stworzono zdolności do wsparcia eksploatacji 

uzbrojenia i sprzętu zakupionego w Stanach 

Zjednoczonych, potem wdrożono kilka typów 

uzbrojenia artyleryjskiego (notabene nie zawsze 

najnowocześniejszych) do produkcji licencyjnej, 

równocześnie przystąpiono do opracowania oraz 

uruchomienia wytwarzania stosunkowo prostych 

dział ciągnionych, pozyskując – w różnych krajach 

– metodą step by step, licencje na zespoły czy 

urządzenia, których nie mogli albo nie chcieli udostępnić 

Amerykanie, a także technologie, które 

mogły okazać się przydatne przy produkcji uzbrojenia. 

Dwie dekady takich konsekwentnych działań 

umożliwiły przystąpienie u schyłku lat 80. do prac 

nad samobieżnym systemem artyleryjskim kalibru 

155 mm, przyszłym K9, w niczym nieustępującym 

powstającym równolegle analogicznym konstrukcjom 

światowym, za to od początku pomyślanym 

jako mogący być produkowany w znacznych ilościach, 

przy minimalnym udziale komponentów 

importowanych, a równocześnie, z racji efektu skali 

i niższych kosztów wytwarzania (szerokie wykorzystanie 

automatów spawalniczych oraz wieloosiowych 

obrabiarek CNC, także do produkcji 

elementów wielkogabarytowych; mniejsze niż na 

Zachodzie koszty pracy ludzi etc.), konkurencyjnym 

cenowo. Zanim jednak przejdziemy do omawiania 

systemu K9, cofnijmy się o kilkadziesiąt lat, 

do początków budowy artylerii polowej Wojsk Lądowych 

Republiki Korei. 

U swego zarania Wojska Lądowe Republiki Korei, 

powstałe jesienią 1948 r. po utworzeniu rządu tzw. 

Pierwszej Republiki Korei na obszarze południowej 

części Półwyspu Koreańskiego kontrolowanej 

przez Stany Zjednoczone, oddzielonej od części 

zajętej przez Związek Sowiecki granicą przebiegającą 

wzdłuż 38. równoleżnika, wyposażone 

były niemal wyłącznie w sprzęt amerykański 

(nieliczne były egzemplarze zdobycznego 


www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

Bojowy wóz piechoty M2 Bradley kilka lat temu przekroczył czterdziestkę. W oczekiwaniu na następcę, trwającym już zresztą wiele lat, przechodził kolejne większe i mniejsze 

modernizacje. Najnowszą odmianą jest wóz oznaczony M2A4E1, wyposażony w system ochrony aktywnej Iron Fist. 

Bradley wreszcie z ochroną aktywną 

Bartłomiej Kucharski, 

M2 

Bradley został opracowany, jako z możliwością rozbudowy o moduły reaktywne, 

odpowiedź na sowiecki bojowy rezygnacja z otworów strzeleckich i pływalności, 

sześcioosobowy desant), M2A2 ODS/ODS-E 

współpraca Andrzej Kiński 

wóz piechoty BMP-1 i zachodnioeuropejskie 

pojazdy o tym samym przezna- 

z 1993 r. (m.in. nowy dalmierz laserowy, taktycz- 

Leciwy – wprowadzony do uzbrojenia 

US Army w 1981 r. – bojowy wóz piechoty czeniu, przez firmę United Defense (obecnie ny system nawigacji satelitarnej z cyfrowym 

Bradley doczekał się kolejnej, 

zapewne nie ostatniej, modernizacji. 

Wersja M2A4E1, oficjalnie zaprezentowana 

BAE Systems) w latach 70. Pierwotnie miał zastąpić 

w roli środka transportu piechoty na polu 

walki gąsienicowe transportery M113 tego samego 

kompasem, system zarządzania polem walki 

FBCB2, podgrzewacz racji żywnościowych MRE, 

siedmioosobowy desant) i M2A3 z 2000 r. (cy- 

przed kilkoma tygodniami, 

producenta, zapewniając – niedostępne frowa architektura, wzmocnione opancerzenie, 

wcześniej – zdolności wsparcia ogniowego drużyny 

po spieszeniu. Wszedł do służby w 1981 r., nowi też rdzeń tzw. Bradley Family (rodzina Bra- 

nowy system kierowania ogniem). Bradley sta- 

ma zapewnić amerykańskiej piechocie 

zmechanizowanej przewagę na polu 

jako element tzw. Wielkiej Piątki US Army, która dley’a), w skład której wchodzą m.in. gąsienicowy 

wielozadaniowy transporter opancerzony 

walki do czasu wejścia do służby miała zapewnić Wojskom Lądowym Stanów 

perspektywicznych wozów XM30. Zjednoczonych Ameryki możliwość skutecznego 

Armored Multi-Purpose Vehicle (AMPV) czy nośnik 

opierania się sowieckiej potędze na lądzie 

(poza Bradley’em w skład Big Five weszły też: śmigłowce 

UH-60 Black Hawk i AH-64 Apache, czołg 

M1 Abrams i samobieżny zestaw przeciwlotniczy 

M247 Sergeant York, który ostatecznie jako jedyny 

nie wszedł do służby). Na bazie Bradley’a powstało 

kilka specjalistycznych wozów bojowych: 

jak rozpoznawczy M3, dowodzenia M4 

C2V, przeciwlotniczy M6 Linebacker, wsparcia 

ogniowego M7 BFIST i inne. 

Sam bojowy wóz piechoty doczekał się kolejnych 

wersji rozwojowych: M2A1 z 1986 r. (m.in. 

wyrzutni rakietowej M270 MLRS, a elemen- 

ty zawieszenia wykorzystano podczas modernizacji 

amfibijnych transporterów AAV7. Siły 

Zbrojne Stanów Zjednoczonych użytkują obecnie 

ok. 2500 M2/M3, nie licząc wozów pozostających 

w rezerwie i „spokrewnionych”. Pojazd 

stanowi niewątpliwie jeden z symboli potęgi 

US Army, choć dziś jest już pod wieloma względami 

przestarzały, nieprzystający do wymagań 

współczesnego pola walki, stąd dążenie do 

wdrożenia jego następcy, obecnie w ramach 

wielokrotnie omawianego na łamach „Wojska 

zmodernizowany system przeciwpancerny i Techniki” programu Optionally Manned Fighting 

TOW 2, system ochrony przed bronią masowego 

rażenia i automatyczny system przeciwpożarowy, 

Vehicle. O kontrakt na przyszły XM30 

Mechanised Infantry Combat Vehicle walczą 

siedmioosobowy desant), M2A2 z 1988 r. obecnie: Team Lynx z dostosowaną do wymo- 

Ilustracje w artykule: US Army, Elbit Systems, 

Siły Zbrojne Ukrainy/47. Samodzielna Brygada 

Zmechanizowana. (m.in. mocniejszy silnik, wzmocniony pancerz gów przetargu wersją bojowego wozu piechoty 


www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

Ardźuny Mk I na paradzie z okazji jednego z najważniejszych świąt Indii – Dnia Republiki. 

Czołg podstawowy Ardźun 

Paweł Przeździecki 

Historia indyjskiego czołgu 

podstawowego Ardźun, rówieśnika 

Abramsa, Leoparda 2 i Merkawy, nadal 

jest mało znana. Przypadająca w tym 

roku pięćdziesiąta rocznica oficjalnego 

rozpoczęcia przez Indie własnego 

programu pancernego wydaje się dobrą 

okazją do szczegółowego opisania 

nieprostych losów tego wozu. 

Ilustracje w artykule: DRDO, Kunal Biswas, 

Ravin Kumar, Reach Defence, 

zbiory autora, Internet. 

Cz. 1 Geneza i rozwój 

Indie, dotąd znajdujące się pod brytyjskim 

zwierzchnictwem, uzyskały niepodległość 

15 sierpnia 1947 r. Młode, ludne i szybko rozwijające 

się państwo od początku było zmuszone do 

aktywnego wykorzystywania sił zbrojnych w konfliktach 

z sąsiednim Pakistanem. Jednym z warunków 

powodzenia na polu walki było skuteczne 

uzbrojenie. Indie nie zamierzały pozostawać przy 

tym wyłącznie importerem broni. 

❚ Początki przemysłu czołgowego 

– Widźajanta 

Pierwsze próby rozbudowy przemysłu zbrojeniowego 

o gałąź pancerną podjęto w Indiach już 

w pierwszej połowie lat 50. W 1954 r. władze w Nowym 

Delhi podpisały wstępne porozumienie 

z konsorcjum niemieckich firm. Projekt, którego 

efektem miało być uruchomienie lokalnej produkcji 

opracowanego za granicą czołgu, nie został jednak 

zrealizowany. Fiaskiem zakończyły się także rozmowy 

z Brytyjczykami o zakupie licencji na wozy Centurion. 

Indie musiały zadowolić się zakupem 245 

takich czołgów w wersji Mk 7 pod koniec lat 50. 

Na początku kolejnej dekady powrócono do ambitnego 

planu. W 1961 r. podpisano umowę z brytyjską 

firmą Vickers, mającą gotowy projekt 40-tonowego 

czołgu, opracowany z myślą o eksporcie, jako 

prostszy i tańszy odpowiednik Centuriona. Wprawdzie 

pierwszych 90 Vickersów Mk 1 wyprodukowano 

w Wielkiej Brytanii, ale w 1966 r., w nowo powstałych 

Zakładach Ciężkich Pojazdów (Heavy Vehicle Factory, 

HVF) w Awadi pod Madrasem (dziś Ćennaj), uruchomiono 

ich produkcję licencyjną. Czołg nazwano 

Widźajanta (zwycięski, w zapisie angielskim Vijayanta). 

Czołg średni Vickers Mk 1, produkowany na licencji w Indiach jako Widźajanta. Wóz był uzbrojony w sprawdzoną 

105 mm armatę L7. 

❚ Czetak 

Na początku lat 70. populacja Indii przekroczyła 

pół miliarda ludzi. W kraju kontynuowano proces 


www.zbiam.pl

Technika wojskowa 

Tomasz Szulc 

Od prawie 80 lat Związek Radziecki, 

jak długi i szeroki, a później Federacja 

Rosyjska, świętują 9 maja rocznicę 

zwycięstwa nad III Rzeszą. Co prawda 

akt kapitulacji wszedł w życie 8 maja 

o godz. 23.01 czasu lokalnego, 

ale w Moskwie była już wtedy 

pierwsza w nocy 9 maja. 

Techniczne nowinki na rosyjskich 

paradach (bez) zwycięstwa 

Fotografie w artykule, jeśli nie zaznaczono inaczej: 

Internet, zbiory autora. 

Tegoroczne defilady i inne uroczystości, 

zorganizowane w większości rosyjskich 

miast, odbyły się, podobnie jak w ubiegłym 

roku, w cieniu toczącej się wojny na Ukrainie. 

Władze Rosji na pewno bardzo chciałyby 

pod tę rocznicę „podpiąć” spektakularne sukcesy 

w tzw. specjalnej operacji wojskowej. Problem 

polega na tym, że takowych nie było ani 

rok temu, ani obecnie. 

Na dodatek widoczna była powszechna obawa 

o możliwość zamachów terrorystycznych, 

przygotowanych przez ukraińskie służby specjalne 

w celu zakłócenia uroczystości. Ostatecznie 

defilady były relatywnie niewielkie, w Moskwie 

kolejny raz zrezygnowano z udziału 

sprzętu gąsienicowego, liczbę pojazdów ograniczono 

do 75, a rzut powietrzny był symboliczny. 

Niezależnie od tego we wszystkich uroczystościach 

wzięło łącznie udział ponad 90 000 żołnierzy, 

60 000 członków innych formacji mundurowych 

i 2500 pojazdów. 

Bojowy wóz desantu BMD-2M z wieżą B05Ja01 Bierieżok i dodatkowym opancerzeniem na paradzie w Tule. 

Fot. Siergiej Gurow. 

Trudno było oczekiwać pojawienia się w defiladowych 

szykach znaczących nowości, gdyż 

cały wysiłek przemysłu koncentruje się na rozbudowie 

sił zbrojnych, co wymaga znaczącego 

zwiększenia produkcji, a najłatwiej osiągnąć to 

wytwarzając sprzęt nieco starszy, ale dobrze 

znany, którego produkcja jest opanowana przez 

fabryki. Nie ma przy tym najmniejszej szansy na 

osiągniecie poziomu produkcji choćby porównywalnego 

z najlepszymi latami istnienia ZSRR, 

kiedy samych nowych czołgów produkowano 

rocznie po kilka tysięcy (np. w 1961 r. – 2500, 

w 1987 r. – 3250). 

Niezależnie od tego w defiladach wzięło 

udział kilka nowych typów pojazdów, niektóre 

nieco starsze, ale nieuczestniczące wcześniej 

w tego typu pokazach i sprzęt zmodernizowany 

pod wpływem doświadczeń wojennych. 

Najliczniej prezentowane nowości należały 

do kategorii pojazdów MRAP, wywodzących się 

zazwyczaj z terenowych ciężarówek, opancerzonych 

pojazdów transportowo-patrolowych. 

Rosjanie podobno niemal całkowicie zrezygnowali 

z użycia ciężkich, trzyosiowych pojazdów 

tej klasy – Kamazów-63968 Tajfun-K i Urali-63095 

Tajfun-U (nie było ich też na tegorocznych 

defiladach). Zamiast tego na front trafiają 

głównie wozy dwuosiowe. 

W Moskwie debiutowały pojazdy Kamaz-53949 

Feniks, czyli mniejsze Tajfuny-K, zbudowane 

bez użycia zachodnich zespołów. Miały 

wziąć udział w zeszłorocznej paradzie, ale nie 

ukończono ich budowy na czas – podobno nie 

dojechały m.in. mosty napędowe z Chińskiej 

Republiki Ludowej. Drugim debiutantem były 

opancerzone samochody ewakuacji medycznej 

ZSA (Zaszcziszczennyj sanitarnyj awtomobil) 

Linza – produkowane od kilku lat na bazie Kamazów-53949, 

ale najwyraźniej uznawane dotąd 

za mało reprezentacyjne. 

Warto w tym miejscu wspomnieć o innym pojeździe 

o tym przeznaczeniu, który przekazano 

Pojazd kategorii MRAP Kamaz-53949-1 Feniks. 

Samochód ewakuacji medycznej ZSA Linza. 


www.zbiam.pl

Logistyka 

Hale namiotowe oraz infrastruktura towarzysząca 

w logistyce i relokacji nowoczesnych sił zbrojnych 

Budowa hal warsztatowo-naprawczych typu RFS na terenie jednego z garnizonów Sił Zbrojnych RP. 

Agnieszka Bednarz 

Logistyka odgrywa kluczową rolę 

w nowoczesnych siłach zbrojnych, 

zapewniając wsparcie operacyjne oraz 

skuteczne zarządzanie zaopatrzeniem, 

mobilizacją i relokacją. Jest to krytyczny 

element, umożliwiający wojskom 

efektywne działanie w różnorodnych 

warunkach operacyjnych zarówno 

w czasie pokoju, jak i w sytuacjach 

kryzysowych czy konfliktach zbrojnych. 

W obecnych realiach politycznych na 

świecie ma ona strategiczne znaczenie 

w prowadzeniu działań bojowych, 

ewakuacji ludności cywilnej 

i zapewnieniu bezpieczeństwa granic. 

Fotografie w artykule Grupa Rekord. 

Logistyka w nowoczesnych siłach zbrojnych 

to przede wszystkim zarządzanie zaopatrzeniem: 

planowanie, zakup, przechowywanie 

i dystrybucja wszelkich niezbędnych 

zasobów – żywności, amunicji, paliwa, medykamentów 

i innych materiałów niezbędnych do 

prowadzenia działań. Kolejny aspekt to mobilizacja 

i transport – zapewnienie efektywnej mobilizacji 

sił i sprzętu zarówno na poziomie lokalnym, 

jak i strategicznym. To właśnie dzięki 

logistyce możliwe jest szybkie przemieszczenie 

oddziałów, wyposażenia oraz innego wsparcia 

na różne obszary działań. I wreszcie – wsparcie 

operacyjne żołnierzy na polu walki poprzez dostarczanie 

niezbędnych środków do utrzymania 

ich zdolności bojowej: żywności, amunicji, środków 

czy usług medycznych. 

Z logistyką w wojsku wiąże się silnie proces 

relokacji, czyli najogólniej mówiąc przeniesienia, 

zmiany miejsc stacjonowania wojsk, sprzętu 

i wyposażenia. Proces relokacji w ramach operacyjnej 

logistyki obejmuje szereg kluczowych 

aspektów, z których każdy odgrywa istotną rolę 

w powodzeniu operacji wojskowych. 

Na pierwszym miejscu należy wskazać planowanie, 

czyli precyzyjne określenie celów, terminów, 

tras oraz ilości i rodzaju wymaganych zasobów. 

Przygotowanie sprzętu i rezerw, w tym 

gruntowna ocena stanu technicznego pojazdów, 

pakowanie sprzętu oraz zapasów i szkolenie 

personelu. W kolejnym etapie, jakim jest 

egzekucja, następuje właściwe przemieszczenie 

sił i środków z jednego punktu do drugiego, 

zgodnie z wcześniej opracowanym planem. 

Wymaga to precyzyjnej koordynacji działań 

i szybkiego reagowania na ewentualne nieprzewidziane 

sytuacje. W trakcie relokacji konieczne 

jest także nieustanne monitorowanie postępu 

operacji i identyfikacja ewentualnych problemów, 

które mogą się pojawić, aby móc szybko 

na nie reagować i zapewnić sukces przedsięwzięciu. 

Po zakończeniu relokacji przeprowadza 

się szczegółową analizę całego procesu w celu 

wyciągnięcia wniosków i identyfikacji obszarów 

do poprawy w przyszłych działaniach. 

Jeśli chodzi o czynniki wpływające na proces 

relokacji, istotna jest dostępność odpowiednich 

zasobów: kompleksowo wyposażone pojazdy 

transportowe, paliwo, wszechstronnie zaopatrzony 

personel, bez których nawet najlepiej zaplanowana 

operacja bojowa nie ma szans na powodzenie. 

Równie ważny jest stan infrastruktury 

drogowej, lotniczej czy morskiej, a także warunki 

atmosferyczne – te niekorzystne mogą utrudnić 

lub nawet uniemożliwić przeprowadzenie relokacji, 

dlatego tak istotne jest uwzględnienie ich 

w planowaniu tego cyklu. 

Zapewnienie bezpieczeństwa podczas relokacji 

jest kluczowym czynnikiem, mającym na celu minimalizację 

ryzyka wystąpienia incydentów podczas 


www.zbiam.pl

Konflikty 

Marcin Gawęda 

Walki w okresie od połowy kwietnia 

do połowy maja koncentrowały się 

w Donbasie i na Zaporożu, ze względnym 

spokojem nad dolnym Dnieprem i nagłą 

aktywizacją sił rosyjskich 10 maja 

w obwodzie charkowskim. Sytuacja 

na froncie jest wciąż trudna dla 

Sił Zbrojnych Ukrainy, jednakże udało się 

ustabilizować kryzys pod Oczeretyne 

i Czasiw Jar, w obwodzie donieckim, 

gdzie ostatecznie nie doszło 

do przełamania frontu. Siły agresora 

mogą pochwalić się pewnymi zdobyczami, 

ale wciąż są to niewielkie skrawki 

terenu lub poszczególne miejscowości, 

zagarnięte kosztem długotrwałych walk 

i ogromnych strat w ludziach 

oraz sprzęcie. 

Fotografie w artykule: Sztab Generalny Sił Zbrojnych 

Ukrainy, Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej, 

Armija TV, Maxar, Internet. 

10 

maja wydzielone siły niedawno utworzonej 

Grupy Wojsk „Siewier” Sił Zbrojnych 

Federacji Rosyjskiej przystąpiły do 

działań zaczepnych na granicy obwodu charkowskiego, 

jednakże nie była to jeszcze „wielka ofensywa” 

na Charków, ale ograniczone operacje na 

pograniczu z zamiarem rozciągnięcia frontu i planowego 

niszczenia zasobów przeciwnika w głębi 

taktyczno-operacyjnej. Analitycy szacują, że do 

ofensywy charkowskiej, zakładającej walki o miasto, 

GW „Północ” musiałaby skoncentrować ok. 

200 000–300 000 żołnierzy, podczas gdy w maju 

siły te szacowano na „zaledwie” 30 000–50 000. 

Nie zmienia to jednak faktu, że do stabilizacji frontu 

należało rzucić resztki rezerw operacyjnych, 

w tym jednostki Głównego Zarządu Wywiadu Ministerstwa 

Obrony Ukrainy (HUR), a nawet przerzucać 

elementy brygad Sił Zbrojnych Ukrainy 

i Gwardii Narodowej Ukrainy (czasami pojedyncze 

bataliony!) z innych odcinków frontu. Co więcej, 

nie ustaje zagrożenie dalszego „rozciągania” 

frontu, np. w obwodzie sumskim. 

❚ Uderzenia lotniczo-rakietowe 

W omawianym okresie wyraźnie zmniejszyła się 

intensywność rosyjskich uderzeń lotniczo-rakietowych, 

w tym z wykorzystaniem bezzałogowców 

rodziny Shahed/Gieran’. Związane było to zapewne 

z cykliczną koniecznością uzupełnienia 

arsenału amunicji i bezzałogowców, po wcześniejszych 

wyjątkowo intensywnych atakach 

w marcu oraz kwietniu. Celem uderzeń pozostała 

w dalszym ciągu głównie infrastruktura energetyczna 

na terenie całej Ukrainy. Badania szczątków 

użytych w tych atakach pocisków manewrujących 

Ch-101 wykazały, że niektóre zostały 

zmodernizowane poprzez montaż dodatkowej 

Wojna rosyjsko-ukraińska cz. 24 

Przekazany przez Polskę w ramach pomocy wojskowej czołg PT-91 Twardy ze 117. Brygady Zmechanizowanej, wyposażony 

w osłonę antydronową i prętowe osłony boczne, ustawione zresztą na pancerzu reaktywnym. 

głowicy bojowej (szerzej w artykule w tym samym 

numerze „Wojska i Techniki”). 

O ile ukraińska obrona przeciwlotnicza wciąż 

deklaruje relatywnie wysoki odsetek zestrzelonych 

bezzałogowców uderzeniowych, głównie z racji 

sprawnego działania mobilnych grup ogniowych, 

o tyle odpalane w niewielkich ilościach lub pojedyncze 

pociski balistyczne, zwłaszcza 9M723 systemu 

Iskander i KN-23, były trudne do zestrzelenia, 

a w rejonach niebronionych przez systemy Patriot/ 

SAMP-T w zasadzie bezkarne. 

Pierwszy zmasowany i kombinowany atak rakietowy 

w omawianym okresie miał miejsce 

w nocy z 26 na 27 kwietnia. Odpalono w sumie 34 

pociski różnych typów, łącznie z lotniczymi pociskami 

Kinżał, z których miano zestrzelić 21. Jak 

zwykle zgłoszono relatywnie wysoki odsetek zestrzeleń 

pocisków manewrujących, ale nikły balistycznych. 

Według ukraińskich komunikatów 

strącono sześć z dziewięciu pocisków Ch-101, 

sześć z ośmiu 3M-14 Kalibr, jeden z dwóch 

9M727/9M728 Iskander-M, osiem z dziewięciu 

Ch-59M/Ch-69 i żadnego z dwóch pocisków 

przeciwlotniczych S-300P, podobnie jak ani jednego 

z czterech Kinżałów. 

Drugi kombinowany atak lotniczo-rakietowy 

na infrastrukturę energetyczną, jeszcze silniejszy 

niż poprzedni, miał miejsce w nocy z 7 na 8 maja. 

Według Sił Powietrznych Ukrainy zastosowano 76 

środków bojowych, w tym 21 aparatów Shahed/ 

Gieran’ i 55 różnego typu pocisków kierowanych. 

W niektórych obwodach Ukrainy alarm trwał ponad 

sześć godzin. Rakiety uderzyły w elektrownię 

w rejonie czerwonogrodzkim w obwodzie lwowskim, 

w bezpośrednim sąsiedztwie z Polską, gdzie 

wybuchł pożar, co notabene skutkowało startem 

dyżurnych myśliwców Sił Powietrznych oraz sojuszników 

z NATO i skierowanie ich nad wschodnią 

Polskę. Zgłoszono uszkodzenia w wielu elektrowniach 

cieplnych (TES) i wodnych (HES): 

Bursztyńskiej TES (obwód iwanofrankowski), Dobrotwirskiej 

TES (obwód lwowski), Kijowska HES 

(Kijów), Ładyżyńskiej TES (obwód winnicki) i Naddnieprzańskiej 

TES (obwód dniepropietrowski). 

Po raz kolejny atakowane były również podziemne 

magazyny gazu w rejonie Stryja. Jak zwykle 

wysoki odsetek zestrzeleń notowano w stosunku 

do bezzałogowców (20 z 21), już dużo niższy był 

jednak w stosunku do pocisków manewrujących 

(cztery na cztery 3M-14 Kalibr, dwa z dwóch 

Ch-59M/Ch-69 i 33 z 45 Ch-101), a tradycyjnie gorzej 

było już z rakietami balistycznymi. I tak nie 

zestrzelono żadnego Kinżała i dwóch 9M723 

Iskander-M (a także jednego manewrującego 

9M727/9M728 Iskander-M) odpalonego z Krymu. 

Zgodnie z komunikatem DTEK, największej 

ukraińskiej prywatnej spółki energetycznej, w ataku 

uszkodzono trzy elektrociepłownie firmy, a zarazem 

był to piąty zmasowany atak na system energetyczny 

kraju w ciągu półtora miesiąca – wcześniej 

były to m.in. zmasowane ataki na obiekty spółki 

w dniach 22 i 29 marca oraz 11 i 27 kwietnia. 

Przy tej okazji można skonstatować, że mimo iż 

trwa zaplanowana i systematyczna akcja degradacji 

ukraińskiego systemu energetycznego, relatywnie 

małe zasoby środków bojowych, głównie pocisków 

manewrujących, powodują, że między 

poszczególnymi atakami są wymuszone, kilkudniowe 

przerwy, gdy uderzenia są mniej intensywne, 

a w kwietniu i maju nawet z całymi dobami spokoju, 

a więc bez wykorzystania bezzałogowców. 

Ostatnie uderzenia na obiekty na zachodzie 

Ukrainy wywołały w Europie ożywioną dyskusję 

o ewentualnej możliwości rozwinięcia nad nią 


www.zbiam.pl

Uzbrojenie lotnicze 

Samolot bombowy Tu-95MS-16 podczas pokazu w bazie Engels z wyłożonymi przed nim pociskami manewrującymi Ch-101 (w pierwszym rzędzie) i Ch-555. 

Nowości rosyjskiej techniki rakietowej w wojnie 

na Ukrainie. Cz. 2 Pociski „powietrze-ziemia” 

Równie ważną, a biorąc pod uwagę liczbę 

odpalonych rakiet, kluczową rolę w rosyjskich 

atakach na terytorium Ukrainy z wykorzystaniem 

uzbrojenia precyzyjnego dalekiego zasięgu, 

odgrywają pociski odpalane przez samoloty 

lotnictwa dalekiego zasięgu (strategicznego) 

i frontowego (taktycznego). Także w tej kategorii 

broni już w trakcie działań wojennych odnotowano 

zastosowanie nowych odmian i wersji już znanych 

typów, ale w przypadku kilku nowych możemy 

mówić o bojowych debiutach. 

Krzysztof Nicpoń 

W kwietniowym numerze „Wojska 

i Techniki” omówione zostały nowe 

typy i wersje balistycznych oraz 

skrzydlatych pocisków rakietowych 

klasy „ziemia-ziemia”, użytych w tym 

roku przez Siły Zbrojne Federacji 

Rosyjskiej przeciwko Ukrainie. 

W drugiej części przedstawiamy nowości 

uzbrojenia klasy „powietrze-ziemia”. 

Ilustracje w artykule: Ministerstwo Obrony 

Federacji Rosyjskiej, Siergiej Popsujewicz, MKB 

Raduga, Zakłady Budowy Maszyn w Dubnej, 

Rosoboroneksport, t.me/war_home, 

t.me/war_obozrevatel, TRHA Telegram, Internet. 

Podczas wizyty w zakładach MKB Raduga w Dubnej pod Moskwą 18 stycznia 2024 r. minister obrony FR Siergiej Szojgu został poinformowany, 

że w pocisku, którego nazwy w mediach nie ujawniono, praktycznie podwojono masę głowicy bojowej – z 450 do 800 kg. 

❚ Pocisk manewrujący Ch-101 z podwójną 

głowicą bojową 

1 kwietnia br., po kolejnym zmasowanym nocnym 

ataku na Ukrainę, pirotechnicy badający szczątki jednego 

z zestrzelonych lotniczych pocisków manewrujących 

Ch-101 odkryli, że miał on nie jedną, 

ale dwie głowice bojowe. Oprócz dobrze znanej, 

burzącej 9-Je-2648, zamontowanej w przedniej części 

pocisku, w zbiorniku paliwa znajdowała się druga 

głowica. Była nieco krótsza, miała cylindryczny kadłub 

i zawierała prefabrykowane odłamki w postaci 

stalowych sześcianów. Po tym odkryciu stało się jasne, 

o jakim pocisku mówili rosyjskiemu ministrowi 

obrony Siergiejowi Szojgu specjaliści MKB Raduga, 

wchodzącego w skład holdingu Taktyczne Uzbrojenie 

Rakietowe, podczas jego wizyty w zakładach w Dubnej 

18 stycznia br. W jej trakcie minister został poinformowany, 

że w rakiecie, której nazwy w mediach nie 

ujawniono, praktycznie podwojono masę głowicy 

bojowej – ważyła 450 kg, a obecnie ma 800 kg. 

To już kolejna modyfikacja pocisków Ch-101, 

którą zidentyfikowano od początku wojny przeciw 

Ukrainie. Pierwsze to: zainstalowanie wyrzutni 

pułapek termicznych i dipoli radarowych 

Ł-504, zmodyfikowany system Otbliesk-U (inne 

oznaczenie to EOS-715) oraz nowy komputer 

systemu naprowadzania Bagiet-62-04. Otbliesk-U 

to optoelektroniczny system naprowadzania na 

końcowym odcinku lotu, (ros. Optiko-elektronnaja 

sistiema koniecznogo nawiedienija). System 

wykonuje zdjęcia (film?) kilku wycinków terenu 

(trzech?), nad którym przelatuje pocisk na 

finalnym etapie lotu, wyodrębnia najbardziej 

charakterystyczne cechy obrazu – drogi, linie kolejowe, 

skrzyżowania, kanały itp., a następnie 

porównuje (koreluje) obrazami wzorcowymi zapisanymi 

w pamięci komputera. Wynikiem tych 

korelacji są odpowiednie poprawki kursu pocisku. 


www.zbiam.pl

Samoloty bojowe 

Chorwackie Rafale B i C kołują na płytę postojową lotniska 91. Bazy Pukovnik Marko Živković w Zagrzebiu-Pleso. 

Dassault Rafale dotarły na Bałkany 

Marek Łaz 

25 kwietnia br. rozpoczęła się nowa era 

w historii Wojsk Lotniczych i Obrony 

Powietrznej. Tego dnia w bazie lotniczej 

w Zagrzebiu wylądowało pierwszych 

sześć, spośród 12 zamówionych 

w maju 2021 r., wielozadaniowych 

samolotów bojowych Dassult Aviation 

Rafale. Zapoczątkowuje to gigantyczny 

przeskok generacyjny lotnictwa 

bojowego Hrvatskog ratnog 

zrakoplovstva i protuzračne obrane 

(HRZ i PZO), które dotąd 

eksploatowało maszyny 

MiG-21bisD/UMD. 

Fotografie w artykule: Ministerstwo Obrony 

Republiki Chorwacji, Miroslav Gyűrösi. 

Meandry, trwającego niemal ćwierć wieku, 

procesu pozyskania nowoczesnych 

samolotów wielozadaniowych 

dla chorwackiego lotnictwa wojskowego omówiliśmy 

szczegółowo na łamach „Wojska i Techniki” 

(m.in. 5/2018, 2/2019, 6/2021, 12/2021 

i 3/2024), stąd teraz przypominamy tylko najważniejsze 

wydarzenia z ostatnich miesięcy. 

W połowie 2023 r. pojawiły się pierwsze zdjęcia 

maszyn Rafale przeznaczonych dla HRZ 

i PZO, wykonane na terytorium Francji. Przedmiotem 

umowy był zakup tuzina maszyn 

w standardzie F3-R z zasobów Armée de l’air et 

de l’espace, stąd przed przekazaniem docelowemu 

użytkownikowi przeszły one przeglądy 

techniczne i niezbędne prace dostosowawcze. 

2 października 2023 r. odbył się uroczysty odbiór 

pierwszej maszyny – dwumiejscowego Rafale B 

z numerem taktycznym „170”, a do 23 lutego br., 

Chorwacki Rafale B w locie z trzema podwieszonymi zbiornikami paliwa RPL 701 o pojemności po 1250 l. Na 

fotografii opublikowanej przez oficjalny serwis internetowy Ministerstwa Obrony Republiki Chorwacji ocenzurowano 

numer taktyczny zarówno na kadłubie, jak i stateczniku pionowym. 

dalszych pięciu (drugiej dwumiejscowej i pięciu 

jednomiejscowych Rafale C). Wszystkie te egzemplarze 

w okresie poprzedzającym, zaplanowaną 

na początek drugiego kwartału tego roku 

dostawę, stacjonowały w BA118 Colonel Rozanoff 

w Mont-de-Marsan w Nowej Akwitanii, skąd wykonywały 

loty szkoleniowe w ramach doskonalenia 

umiejętności chorwackich pilotów. 

Przelot dostawczy pierwszych sześciu Rafale B 

oraz C HRZ i PRO miał być skoordynowany z zakończeniem 

prac związanych z dostosowaniem 

do bazowania nowych maszyn infrastruktury Bazy 

Pukovnik Marko Živković na lotnisku Zagrzeb-Pleso 

w Velikej Goricy, gdzie stacjonuje 191. eskadra samolotów 

myśliwskich (191. Eskadrila lovačkih 

aviona) 91. Skrzydła (91. krilo), która będzie je eksploatować. 

Opóźnienia dotyczyły przede wszystkim 

budowy nowego kompleksu hangarowego. 

Ostatecznie, zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami, 

25 kwietnia 2024 r. w godzinach przedpołudniowych 

na lotnisku Zagrzeb-Pleso wylądowało 

pierwszych sześć chorwackich Rafale B/C 

F3-R, lokalnie określanych jako VBA (višenamjenske 

borbene avione, wielozadaniowe samoloty 

bojowe) Rafale. Dostawa pierwszych egzemplarzy 

nowoczesnych wielozadaniowych samolotów 

bojowych otworzyła nową erę w historii lotnictwa 

niepodległej Republiki Chorwacji. Przejście z dotąd 

eksploatowanych, archaicznych samolotów 

MiG-21bisD/UMD stanowi ogromny postęp 

w zdolnościach bojowych HRZ i PZO i efektywności 

obrony powietrznej południowej flanki NATO. 

Dostawa nowych maszyn jest również ukoronowaniem 

trwającej od trzech lat współpracy Zagrzebia 

i Paryża w obszarze modernizacji technicznej 

Sił Zbrojnych Republiki Chorwacji (Oružane 

snage Republike Hrvatske, OSRH), która obejmuje 


www.zbiam.pl

Transport lotniczy 

Łukasz Pacholski 

14 maja, należąca do RTX Corporation, 

firma Collins Aerospace poinformowała 

o dostarczeniu Polsce pierwszej 

radiostacji AM/FM TruNet AR-1500. 

Zostanie ona zamontowana w jednym ze 

średnich samolotów transportowych 

Lockheed Martin C-130H Hercules, który 

aktualnie przechodzi przegląd PDM 

połączony z dostosowaniem do 

krajowych potrzeb. Zakup i montaż 

nowoczesnej radiostacji jest elementem 

programu modyfikacji i doposażania do 

potrzeb Sił Powietrznych nowych 

maszyn, przekazanych w ramach 

programu Excess Defense Articles (EDA) 

przez amerykańską administrację 

Fotografie w artykule Portugalskie Siły Powietrzne. 

Jak to robią inni, czyli modernizacja 

C-130H w Portugalii 

2 maja zakończono odbiory pierwszego zmodernizowanego samolotu C-130H-30 Hercules Força Aérea 

Portuguesa. Ze względu na pandemię COVID-19, zanotował wielomiesięczne opóźnienie. Według oficjalnych 

danych, program modernizacji czterech maszyn ma pochłonąć 19 mln EUR, z czego część pochodzić ma ze 

środków Unii Europejskiej. 

Niestety, to jak dotąd jedyny naprawdę nowoczesny 

system, który trafi na pokłady 

tych niemłodych samolotów, które przez 

najbliższe lata mają stanowić trzon naszego wojskowego 

lotnictwa transportowego. Potrzeba 

gruntownej modernizacji systemów awionicznych 

starszych Herculesów i zastosowanie w nich 

rozwiązań cyfrowych jest postulowana od kilku 

lat. To bynajmniej nie czyjeś widzimisię czy przejaw 

mody, ale jest to wymóg zmian w zakresie 

ruchu lotniczego w przestrzeni kontrolowanej 

przez organy cywilne nadzorowane przez Organizację 

Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego 

(International Civil Aviation Organization, 

ICAO). W tym przypadku graniczną datą będzie 

rok 2030, kiedy z nieba zniknąć będą musiały 

„analogowe” statki powietrzne. Zgodnie z planami 

ICAO (Global Air Navigation Plan 2016-30), do 

2030 r. ma zostać zakończona budowa globalnego 

systemu kontroli cywilnej przestrzeni powietrznej. 

W tym przypadku kluczowym elementem 

będzie efektywny system CNS/ATM 

(łączności, nawigacji, obserwacji i zarządzania), 

który ma bazować na układach cyfrowych, mogących 

przekazywać dane m.in. drogą satelitarną. 

Utworzenie systemu to wynik rosnącej liczby 

wykorzystywanych statków powietrznych – według 

wizji ICAO zwiększenie świadomości sytuacyjnej 

kontrolerów ruchu lotniczego ma 

umożliwić wzrost poziomu bezpieczeństwa 

w przestrzeni powietrznej, a także podniesienie 

efektywności dzięki możliwości dostosowania 

trasy zgodnie z chęcią ograniczenia zużycia paliwa, 

a więc i emisji dwutlenku węgla. Dzięki automatycznym 

transponderom ADS-B możliwe będzie 

zmniejszenie odległości separacji pionowej 

– obok kontroli naziemnej, dane powinny być 

widoczne również dla załóg innych statków powietrznych 

znajdujących się w rejonie (a także 

dla internautów, którzy obserwują ruch lotniczy 

przy pomocy popularnych aplikacji jak Flightradar). 

Powoduje to, że do tego czasu stosowne 

decyzje będą musiały zapaść w Ministerstwie 

Obrony Narodowej – wśród samolotów i śmigłowców 

Sił Zbrojnych, które będą wymagać 

stosownej modernizacji są przede wszystkim 

właśnie Herculesy. 

O ile w przypadku Polski, kwestia ta znajduje 

się na etapie debaty bądź analizowania kolejnych 

propozycji przemysłu (m.in. Wojskowych 

Zakładów Lotniczych Nr 2 S.A. z Bydgoszczy, 

które przygotowały w ostatnich latach kilka 

koncepcji wraz z partnerami zagranicznymi), 

warto zwrócić uwagę na to, co na tym polu robią 

sojusznicy – dla przykładu Portugalia. 

Władze w Lizbonie zastosowały w tym przypadku 

przemyślaną koncepcję utrzymania i rozbudowy 

potencjału lotnictwa transportowego, 

które nie tylko jest odpowiedzialne za realizację 

zadań na rzecz całości sił zbrojonych (m.in. utrzymywanie 

mostów powietrznych pomiędzy krajem 

i obszarami stacjonowania kontyngentów 

zagranicznych), a także jest ważnym elementem 

krajowego systemu bezpieczeństwa. Wojskowe 

maszyny transportowe służą do wsparcia służb 

ratowniczych i bezpieczeństwa publicznego na 

obszarze zarówno części kontynentalnej, jak 

i wysp na Oceanie Atlantyckim. Jak podkreślają 

Portugalskie Siły Powietrzne (Força Aérea Portuguesa, 

FAP), intensywna eksploatacja parku sprzętu 

obejmowała m.in. loty do wielu miejsc w Afryce, 

na Bliskim Wschodzie, na Bałkanach, w Afganistanie, 

a nawet do Timoru Wschodniego. 

Pomimo zawarcia w lipcu 2019 r. umowy dostawy 

pięciu (z opcją na szósty, dotąd niewykorzystaną) 

średnich samolotów transportowych 

Embraer C-390 Millennium, rząd w Lizbonie podjął 

nieco wcześniej, w styczniu 2018 r., również 

decyzję o ograniczonej modernizacji znajdujących 

się w służbie maszyn Lockheed Martin 

C-130H/H-30 Hercules. Spośród sześciu fabrycznie 

nowych egzemplarzy, które dostarczono 

w latach 1977–1978, w linii pozostają do dziś 

cztery – po dwa C-130H i C-130H-30. C-130H 

o numerze 16802 został wycofany z eksploatacji 

i zakonserwowany, a 16804 utracono w katastrofie 

11 lipca 2016 r. Decyzja ta była rozwiązaniem 

kompromisowym, gdyż kilka dni wcześniej 

zrezygnowano z, zatwierdzonego w 2016 r., 

programu gruntownej modernizacji tych maszyn, 

mającego pochłonąć ok. 40 mln USD. 

Nowy projekt został zatwierdzony przez resort 

obrony w kwietniu 2018 r., jego założony budżet 

opiewał na 19 mln EUR, a na dodatek miał częściowo 

pochodzić ze środków Unii Europejskiej. 

Wiązało się to z uczestnictwem Portugalii w programie 

Single European Sky ATM Research 

(SESAR), którego celem jest opracowanie systemu 

zarządzania ruchem lotniczym nowej generacji, 

zdolnego do zapewnienia bezpieczeństwa transportu 

lotniczego i jego efektywności w całej Europie 

w długim horyzoncie czasowym oraz dostosowanie 

do niego już eksploatowanych statków 

powietrznych. Kluczowym elementem jest zwiększenie 

bezpieczeństwa w ruchu lotniczym przy 

jednoczesnym wzroście liczby operujących w kontrolowanej 

przestrzeni statków powietrznych, 

a także redukcja kosztów związanych z efektywniejszym 

zarządzaniem ruchem, co także (w opinii 

urzędników z Brukseli) ma ograniczyć wpływ operacji 

lotniczych na środowisko naturalne. 

Głównym podmiotem, który realizował prace 

modernizacyjne, stały się portugalskie zakłady 

OGMA Indústria Aeronáutica de Portugal z siedzibą 

w Alverca do Ribatejo, które od wielu lat 

są jednym z głównych centrów obsługi samolotów 

rodziny C-130 Hercules w Europie. To właśnie 

w nich prowadzone są przeglądy strukturalne 

dwóch C-130H, które w tym roku mają trafić do 


www.zbiam.pl

Okręty wojenne 

Postępy budowy pierwszego Miecznika 


Mija czwarty miesiąc od uroczystości 

położenia stępki przyszłego ORP Wicher, 

prototypowej fregaty proj. 106 Miecznik. 

Ostatniego dnia stycznia (szerzej 

WiT 2/2024), w hali PGZ Stoczni 

Wojennej Sp. z o.o. w Gdyni ustawiono 

blok DB04, stanowiący część dna 

w rufowym rejonie śródokręcia. 

Dziś konstrukcja jest kilkakrotnie 

większa. Wraz z nią postępują prace 

związane z modernizacją zakładu, 

kontynuowane jest kontraktowanie 

ostatnich urządzeń i systemów 

oraz ich testy fabryczne. 

Fotografie w artykule: Tomasz Grotnik, 

Jerzy Łopatyński/PGZ Stocznia Wojenna, 

Rohde & Schwarz. 

Stan zaawansowania prac przy kadłubie przyszłego ORP Wicher w połowie maja. Między elementami rusztowania 

wciąż widać namalowaną literę W, nawiązującą do przedwojennego imiennika. W czasie położenia 

stępki była ona u góry sekcji, teraz jej położenie obrazuje postęp prac. 

Kadłub Wichra rośnie z każdym miesiącem. 

Obecnie (połowa maja) do pierwszego 

elementu, stanowiącego stępkę, dodawane 

są kolejne sekcje i bloki, z których powstanie 

cześć kadłuba, stanowiąca rejon drugiej siłowni 

głównej. Trwa produkcja następnych 

sekcji i bloków. Są w niej wykorzystywane nowe 

obrabiarki, w tym maszyna do cięcia profili 

(usztywnień) i rozbudowana, istniejąca wcześniej, 

linia montażu sekcji płaskich. 

Jednak obecna lokalizacja kadłuba Wichra nie 

jest docelowa. Końcowy montaż fregaty odbędzie 

się w nowo powstającej hali kadłubowej. 

Wykonana do tej pory konstrukcja zostanie 

przetransportowana do nowego budynku. Ten 

jest w końcowej fazie wznoszenia. Cała konstrukcja 

zewnętrzna jest gotowa. Wylano posadzkę 

o bardzo dużej nośności (DOR 20 t/m2), 

która będzie musiała sobie poradzić z masą niemal 

gotowego okrętu, do tego osadzonego na 

masywnych podporach technologicznych, niezbędnych 

w procesie scalania kadłuba i jego 

późniejszym transporcie oraz wodowaniu. Tylko 

masa zestawu podpór to ok. 1000 t, zaś jednostki 

w stanie do wodowania 2600 t. Poza tym w hali 

zamontowano już suwnice – dwie o udźwigu 

100 t i jedną 15 t oraz system wentylacji. Kontynuowane 

są prace wyposażeniowe. Podobnie do 

finału zbliża się stawianie hali produkcyjnej i budynku 

biurowo-socjalnego. W dalszej kolejności 

powstaną drogi dojazdowe i place składowe. 

❚ Testy wyposażenia 

Równie dynamicznie wygląda kwestia testów 

odbiorczych ważnych mechanizmów i systemów 

prototypowej fregaty. Napęd Mieczników 

będzie skonfigurowany w układzie CODAD 

(Combined Diesel And Diesel). Cztery silniki 

wysokoprężne o łącznej mocy 33,6 MW będą 

poruszały dwoma osobnymi liniami wałów ze 

śrubami nastawnymi. Prawoburtowa będzie 

krótsza i obejmie dwa diesle rozmieszczone 

w rufowej siłowni głównej, które zasprzęglone 

do przekładni redukcyjnej będą obracały wałem. 

Lewoburtowy zespół będzie dłuższy, ze 

względu na położenie drugiej siłowni głównej 

bliżej śródokręcia. Siłownie zostały odseparowane 

w celu zwiększenia żywotności jednostki. 

System ten pozwoli osiągnąć prędkość 

maksymalną ponad 26 w. i marszową 12 w. 

oraz uzyskać zasięg 8000 mil morskich. Elektrownia 

składa się z czterech generatorów 

o mocy po 1400 kWe (prąd 440 V, 60 Hz). Jest to 

system niemal identyczny do zastosowanego 

na duńskich fregatach typu Iver Huitfeldt, które są 

protoplastami projektu Arrowhead 140, będącego 

z kolei podstawą konstrukcji polskich Mieczników. 

Ujęcie z drugiej strony. Ta część kadłuba to rejon rufowej siłowni głównej, do której 

trafią dwa główne silniki i przekładnia. 

Hala kadłubowa z zewnątrz wygląda na gotową. Jednak jest jeszcze sporo pracy 

przy wyposażeniu jej wnętrza. Posadzka ma dużą wytrzymałość, co pozwoli na 

transport fregaty na barkę do wodowania. 


www.zbiam.pl

Okręty wojenne 

Trzeci chiński lotniskowiec – Fujian – w dynamicznym zworcie. Zdjęcie wykonano w trakcie pierwszej tury prób morskich. Sylwetka okrętu przypomina już bardziej jednostki 

amerykańskie niż sowieckie. 


1 maja po raz pierwszy wyszedł 

w morze Fujian, najnowszy lotniskowiec, 

powstający dla Marynarki Wojennej 

Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej. 

Jest to pierwsza jednostka tej klasy 

zaprojektowana od podstaw w Państwie 

Środka, a jednocześnie największy 

na świecie okręt wojenny z napędem 

konwencjonalnym. Jego konstrukcja 

zrywa z dwoma wcześniejszymi 

chińskimi jednostkami tej klasy 

bazującymi na doświadczeniach 

sowieckich, zaś zbliża – przynajmniej 

na podstawie ocen wyglądu zewnętrznego 

– do amerykańskich. 

Choć do tych ostatnich brakuje mu 

„parę” ton wyporności to postęp jaki 

dokonali Chińczycy konstruując 

i budując Fujiana, wskazuje, że kolejny, 

już znajdujący się na stoczniowej 

pochylni, lotniskowiec może 

zniwelować tę różnicę. 


Wkomunikatach prasowych nie podano 

żadnych szczegółów co do miejsca 

bądź czasu trwania prób morskich, 

ale Chińska Administracja Bezpieczeństwa 

Morskiego wydała zawiadomienie dotyczące 

zagrożeń nawigacyjnych dla obszaru 80 mil 

morskich od Szanghaju, począwszy od 1 do 

9 maja, co daje pojęcie o rejonie i czasie testów. 

Tak też się stało. Lotniskowiec opuścił rodzimą 

stocznię Jiangnan Shipyard Co. Ltd. nad rzeką 

Jangcy, wchodzącą w skład China State 

Shipbuilding Corporation Ltd., i udał się na Morze 

Wschodniochińskie, gdzie odbył się pierwszy 

etap zakładowych prób zdawczo-odbiorczych 

najnowszego lotniskowca MW ChALW. 

Zanim do tego doszło, wiosną ub.r. na Fujianie 

zakończono prace wyposażeniowe i regulacje 

sprzętu oraz rozpoczęto stoczniowe próby na 

uwięzi jednostki, przygotowujące ją do obecnych 

testów morskich. Majowe wyjście w morze 

miało na celu wykonanie wstępnych prób 

zasadniczych, mechanicznych systemów i urządzeń 

platformy oraz integralności kadłuba. Zatem 

sprawdzono działanie i niezawodność napędu, 

elektrowni okrętowej, jak też stateczność 

i manewrowość. W ograniczonym zakresie próbom 

poddano urządzenia nawigacyjne i łączności, 

ale ich pełne testy odbędą się w trakcie 

kolejnych rejsów. To typowy scenariusz pierwszych 

badań na morzu w zasadzie każdej jednostki 

pływającej. 

Sprawne działanie systemów platformy, 

w szczególności jej zespołu napędowego 

i energetycznego, ma bezpośredni wpływ na 

Fotografie: Agencja Prasowa Xinhua, Marynarka każdy inny system i mechanizm, więc to właśnie 

Wojenna Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej. te urządzenia są sprawdzane w pierwszej kolejności. 

Nie wiadomo, ile razy Fujian wyjdzie jeszcze 

na próby. Jego poprzednik – Shandong – 

zrealizował dziewięć cykli prób morskich od 

maja 2018 do listopada 2019 r., zanim został 

oddany do użytku w grudniu 2019 r. Zachodni 

analitycy przyjmują per analogiam, że nowy lotniskowiec 

będzie testowany co najmniej rok, 

a jego przekazanie chińskiej flocie nastąpi pod 

koniec 2025 lub na początku 2026 r. 

❚ Trzeci, ale pierwszy 

Fujian typu 003 jest trzecim lotniskowcem MW 

ChALW w ogóle, ale pierwszym o całkowicie rodzimej 

konstrukcji. Jest też pierwszym chińskim 

okrętem tej klasy w układzie CATOBAR (Catapult 

Assisted Take Off But Arrested Recovery, w wolnym 

tłumaczeniu: start wspomagany katapultą, 

lądowanie przy użyciu lin). Poprzednia para, 

Liaoning (nr burtowy 16; w służbie od września 

2012 r.) typu 001 i Shandong (17; w służbie od 

grudnia 2019 r.) typu 002, bazuje na projektach 

sowieckich i jest wyposażona w skocznię (dziobową 

część pokładu o odpowiednim wzniosie, 

z której samoloty startują bez wsparcia katapulty). 

Rozwiązanie to w oczywisty sposób ogranicza 

zdolności operacyjne lotniskowca, poprzez 

możliwość wykorzystywania maszyn o masie 

startowej mniejszej, niż zapewnia to start wspomagany 

katapultą. 

Shandong był pierwszym lotniskowcem zbudowanym 

w Chińskiej Republice Ludowej. Powstał 

w stoczni Dalian Shipbuilding Industry, 

należącej do China Shipbuilding Industry 

Corporation, w Dalian w prowincji Liaoning. 

Konstrukcja ta bazuje na pierwszym w ogóle 

chińskim lotniskowcu Liaoning (16) typu 001, 


www.zbiam.pl

WiT 5_2024 (104)_promo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template ?