Lotnictwo Aviation International 8/2024 short

Vol. X, nr 8 (108)
sierpień 2024
Numer 8
ISSN 2450–1298
nakład: 14.5 tys egz.
Aktualności wojskowe
Stanisław Kutnik.............................................4
Polskie Saab 340 AEW gotowe do
działania
Piotr Butowski.................................................6
8
W numerze
22
Zdjęcie okładkowe:
Samolot Saab 340 AEW. Fot. Piotr Butowski
Redaktor naczelny
Jerzy Gruszczyński
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl
Korekta
Stanisław Kutnik
Redakcja techniczna
Adam Mojski,
redakcja.techniczna@zbiam.pl
Stali współprawcownicy
Piotr Abraszek, Paweł Bondaryk, Piotr Butowski,
Robert Czulda, Jerzy Gotowała, Paweł Henski,
Andrzej Kiński, Jerzy Liwiński, Marek Łaz,
Edward Malak, Łukasz Pacholski,
Michał Petrykowski, Miłosz Rusiecki.
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
ul. Anieli Krzywoń 2/155
01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
ul. Bagatela 10/17
00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
Postępy programu FA-50PL
Andrzej Kiński.................................................8
Aktualności kosmiczne
Waldemar Zwierzchlejski............................10
2
Aktualności cywilne
Paweł Bondaryk............................................12
Pierwsze F-16 już na Słowacji
Michal J. Stolár.............................................22
Dassault Mirage 2000C
we francuskim lotnictwie
wojskowym (2)
Marek Łaz......................................................28
Rosyjskie systemy BSP.
Małe i jeszcze mniejsze (4)
Piotr Butowski...............................................40
Dassault Mirage 2000C
we francuskim lotnictwie wojskowym
52
28
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można
składać bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub
kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2024
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne rodzaje
mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami
sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi
odpowiedzialności za treść zamieszczonych ogłoszeń
i reklam. Więcej informacji znajdziesz na naszej
nowej stronie:
www.zbiam.pl
Modernizacja bombowców
Northrop Grumman B-2A Spirit
Paweł Henski ...............................................14
Opóźnienie i wzrost kosztów
modernizacji bombowców B-52H
Stratofortress
Paweł Henski................................................18
18
Zapraszamy na nasz fanpage
facebook.com/lotnictwoaviationinternational
Drugi lot Polaka w kosmos. Rusza
szkolenie praktyczne w USA
Waldemar Zwierzchlejski............................52
Canadair CL-215 legendarny
samolot przeciwpożarowy (2)
Michał Petrykowski......................................56
56
www.zbiam.pl Lotnictwo Aviation International 3

Siły powietrzne
W ciągu ostatniej
dekady strategiczne
samoloty bombowe
B-2A Spirit przeszły
przez szereg programów
modernizacji
awioniki i wyposażenia.
Dzięki nim podtrzymywane
są ich
wysokie możliwości
operacyjne i bojowe.
Modernizacja bombowców
Northrop Grumman B-2A Spirit
Paweł Henski
Będące na wyposażeniu sił powietrznych Stanów Zjednoczonych (US Air Force, USAF) trudnowykrywalne
strategiczne samoloty bombowe typu Northrop Grumman B-2A Spirit otrzymały pakiet
modernizacyjny Spirit Realm 1 (SR 1). Ma on podtrzymać ich wysokie możliwości operacyjne do czasu
wejścia do służby nowych bombowców strategicznych typu Northrop Grumman B-21A Raider.
Według koncernu Northrop Grumman, program
B-2A Spirit osiągnął w ostatnim czasie ważny
etap, wyposażając bombowce w pierwszy, zintegrowany,
funkcjonalny pakiet modernizacyjny nazwany
Spirit Realm 1 (SR 1). Według producenta pakiet uzyskał
status operacyjny w dniu 17 lipca bieżącego roku – dokładnie
w 35. rocznicę oblotu samolotu B-2A Spirit. Pakiet
modernizacyjny SR 1 został opracowany w tzw. fabryce
oprogramowania Spirit Realm, czyli laboratorium badawczo-rozwojowym
zbudowanym i prowadzonym wspólnie
przez dowództwo uderzenia globalnego USAF (AFGSC –
Air Force Global Strike Command) oraz biuro ds. systemów
B-2 koncernu Northrop Grumman (B-2 Systems Program
Office).
Laboratorium Spirit Realm uruchomione zostało w grudniu
2022 roku. Do jego głównych zadań należy opracowywanie
i wdrażanie pakietów modernizacyjnych awioniki
strategicznego samolotu bombowego B-2A Spirit. Dzięki
zbudowanemu przez laboratorium systemowi testów naziemnych
skrócono proces testowania w powietrzu pakietów
modernizacji awioniki oraz usprawniono ich wdrażanie.
Proces testowania i wdrażania kolejnych pakietów
modernizacyjnych, który wcześniej zabierał nawet dwa lata,
obecnie został skrócony do około trzech miesięcy.
Pakiet SR 1 to system wspomagający realizowanie misji
bojowych. Zbudowany jest na bazie technologii tzw. otwartej
architektury (OMS – Open Mission System). Oznacza to,
Dziesięć B-2A podczas demonstracji gotowości w Whiteman AFB
w stanie Missouri; 15 kwietnia 2024 r. Wszystkie znajdują się
na uzbrojeniu dywizjonu 393rd Bomb Squadron, który podlega
skrzydłu 509th Bomb Wing.
14
Lotnictwo Aviation International SIERPIEŃ 2024

Siły powietrzne
Należący do 2nd
Bomb Wing samolot
bombowy B-52H
startuje z Barksdale
AFB w Luizjanie; 26
marca 2024 r. Na
bokach tylnej części
kadłuba nie ma anten
systemu AN/ARR-
85 MRT, co oznacza
że jest to jeden z 30
B-52H pozbawionych
zdolności do przenoszenia
uzbrojenia
atomowego.
Bombowiec B-52H
podczas operacji pobierania
paliwa w locie
z samolotu tankowania
powietrznego
KC-135 Stratotanker;
18 czerwca 2024 r.
Opóźnienie i wzrost kosztów
modernizacji bombowców B-52H Stratofortress
Paweł Henski
Według obecnych szacunków modernizacja amerykańskich strategicznych samolotów bombowych
Boeing B-52H Stratofortress do wersji B-52J zostanie przeprowadzona z trzyletnim opóźnieniem.
Osiągnięcie wstępnej gotowości operacyjnej przez ten typ bombowców sił powietrznych Stanów
Zjednoczonych (USAF) będzie więc możliwe dopiero w 2033 r.
Siły powietrzne Stanów Zjednoczonych realizują
obecnie kompleksową modernizację floty 76 samolotów
bombowych B-52H Stratofortress. Obejmuje
ona instalację nowych, komercyjnych turbinowych
silników odrzutowych, co wykonane będzie w ramach
programu CERP (Commercial Engine Replacement Program),
jak również nowych pokładowych stacji radiolokacyjnych
w ramach programu RMP (Radar Modernization
Program).
USAF rozpoczęły zarówno program CERP jak i program
RMP w 2018 roku. Głównym koordynatorem obydwu zamierzeń
jest firma Boeing. W lipcu 2019 r. wybrano dla
B-52H radiolokator hybrydowy z matrycą skanowania
fazowego (AESA) firmy Raytheon. Konstrukcja ma wykorzystywać
komponenty stacji radiolokacyjnych typu
AN/APG-79v4 (matryca AESA), rodem z samolotu myśliwskiego
Boeing F/A-18 Super Hornet oraz AN/APG-82
(procesor i podzespoły elektroniczne) – rodem z samolotu
myśliwsko-bombowego Boeing F-15E Strike Eagle.
Instalacja nowego radaru w B-52H będzie powiązana
z modernizacją systemów nawigacyjnych i komunikacyjnych,
modernizacją kokpitu, jak również pozostałych
stanowisk członków załogi: oficera walki elektronicznej
(EWO), nawigatora oraz oficera systemów bojowych
(WSO). Wraz z nowym radiolokatorem bombowce otrzymają
również przemodelowane owiewki dziobowe. USAF
planują zakup 74 zestawów montażowych nowego radaru,
trzy zestawy szkoleniowe oraz dwa zestawy prototy-
18
Lotnictwo Aviation International SIERPIEŃ 2024

monografiA
2
Dassault Mirage 2000C
we francuskim lotnictwie wojskowym
Marek Łaz
Pierwszy produkcyjny
Mirage 2000C
został oblatany w
listopadzie 1982 r.
Pierwsze dostawy
miały miejsce w
1983 r. Pierwsza
eskadra operacyjna
została utworzona w
1984 r., w 50. rocznicę
powstania Armee
de l’Air.
Jednym z warunków uzyskania wysokiej wartości w walce współczesnego odrzutowego samolotu
bojowego jest dysponowanie przez niego skutecznymi środkami przeciwdziałania elektronicznego
w nomenklaturze francuskiej określanymi jako CME (Contre mesure électronique). Zapewniają one
osłonę przed działaniami systemów radiolokacyjnych przeciwnika, informując dokładnie o zagrożeniu
oraz wykorzystując do przeciwdziałania środki obrony własnej.
Pierwszym urządzeniem walki elektronicznej zabudowanym
na samolocie myśliwskim Mirage 2000C
jest pasywna radiolokacyjna stacja ostrzegawcza
SERVAL (Système d’écoute radar et de visualisation d’alerte).
Stacja SERVAL ma cztery anteny kierunkowe, z których
dwie umieszczone są z przodu i z tyłu statecznika pionowego,
a dwie na końcach skrzydła. Zakres ich działania obejmuje
całą przestrzeń wokół myśliwca.
Kolejnym elementem systemu obrony własnej Mirage
2000C jest stacja SABRE (Système de Autoprotection par
Brouillage Électromagnetiques) z antenami umieszczonymi
na stateczniku pionowym z przodu i z tyłu. Urządzenie
to odgrywa najważniejszą rolę w identyfikowaniu zagrożeń
w paśmie elektromagnetycznym i w razie potrzeby generuje
aktywne zakłócenia radioelektroniczne. Wykrywanie i zakłócanie
obejmuje tylko środki radiolokacyjne przeciwnika
zapisane przed lotem w bibliotece zagrożeń SABRE.
Wyrzutnie przeciwradiolokacyjnych i termicznych nabojów
zakłócających do zmylenia pocisków powietrze-powietrze
oraz przeciwlotniczych odpalonych przez przeciwnika
znajdują się w tylnej części kadłuba po bokach zasobnika
ze spadochronem hamującym. Wyrzutnie po stronie lewej
mieszczą naboje działające w podczerwieni IR (infrarouge),
natomiast wyrzutnie po stronie prawej mieszczą naboje
działające w paśmie elektromagnetycznym EM (électromagnétique).
W czasie I wojny w Zatoce Perskiej w zasobniku
spadochronu eksperymentalnie umieszczono wyrzutnik
Éclair z 16 pułapkami IR i 16 pułapkami EM. Od egzemplarza
Mirage 2000C z numerem produkcyjnym 38 umieszczono
na krawędzi spływu przy kadłubie wyrzutnie przeciwradiolokacyjnych
i termicznych nabojów zakłócających
systemu SPIRALE (Système de Protection Infrarouge et
Mirage 2000C z 12. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w hangarze
bazy lotniczej BA103 Cambrai-Épinoy „Commandant René
Mouchotte”. Na pierwszym planie samolot 103-YD (ns. 107), na
drugim – 103-LK (ns. 85).
28
Lotnictwo Aviation International SIERPIEŃ 2024

BEZZAŁOGOWCE
4
Rosyjskie systemy BSP
Małe i jeszcze mniejsze
Piotr Butowski
Amunicja krążąca
firmy ZALA, najpopularniejsza
w rosyjskich
siłach zbrojnych
i stosowana masowo
w wojnie przeciwko
Ukrainie.
W czwartej i ostatniej części tego przeglądu
przedstawimy najmniejsze z rosyjskich bezzałogowych
statków powietrznych. Przed inwazją
na Ukrainę w lutym 2022 r. Siły Zbrojne
Federacji Rosyjskiej udzielały niewiele
uwagi aparatom tej klasy, a niektórych kategorii,
jak amunicji krążącej lub kwadrokopterów,
nie było w wojsku w ogóle. Po lutym
2022 r. nastąpiła eksplozja zainteresowania
takimi dronami, a ich produkcja zwiększyła
się wielokrotnie. Jednorazowe aparaty uderzeniowe
dużego zasięgu Shahed Rosjanie
musieli zamówić w Iranie, bo sami nie mieli
nic takiego.
Amunicja krążąca oraz inne
jednorazowe uderzeniowe BAL
Amunicja krążąca (ang. loitering munition), nazywana
też dronami kamikaze, to niewielkie jednorazowe bezzałogowe
aparaty latające (BAL) z głowicą bojową, które krążą
w zadanym rejonie poszukując celu. Po znalezieniu i wybraniu
celu, samodzielnie lub przez operatora, dron uderza
w cel i wybucha.
Lancet firmy ZALA Kałasznikow
Założona w 2003 r. prywatna (50,85% ma jej założyciel
Aleksander Zacharow) firma ZALA Aero Group w Iżewsku,
od 2015 r. wchodząca w skład koncernu Kałasznikow
(49,15%), specjalizuje się w niewielkich systemach bezzałogowych,
przeznaczonych głównie dla Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych i Ministerstwa Sytuacji Nadzwyczajnych
Federacji Rosyjskiej. Głównym przedsiębiorstwem grupy
ZALA jest firma Aeroskan w Iżewsku.
W lutym 2019 r. ZALA przedstawiła swoją pierwszą amunicję
krążącą Kub-BLA (Kub to sześcian, BLA zaś to skrót od
Przygotowanie amunicji
ZALA Kub-BLA do
działania. Przed startem
wkładany jest
ładunek wybuchowy
i bateria elektryczna.
40
Lotnictwo Aviation International SIERPIEŃ 2024

KOSMOS
Drugi lot Polaka w kosmos
Rusza szkolenie praktyczne w USA
Waldemar Zwierzchlejski
W numerze „Lotnictwo Aviation International” z września ubiegłego roku, w artykule dotyczącym
lotu drugiego Polaka w kosmos napisałem: Jego lot w misji AX-4 miałby być zrealizowany na jesieni
przyszłego roku, ale obserwując poślizgi w programie ISS, bardziej prawdopodobny wydaje się przełom
2024 i 2025 roku. Kto będzie dowodzić? Jeśli okaże się, że jest system rotacji, to być może Peggy
Whitson. Kto oprócz Polaka będzie w załodze? Czy Węgier? Byłoby to ciekawe rozwinięcie starego
porzekadła „Polak Węgier dwa bratanki.” W branży astronautycznej wiele prognoz jest równie dobra,
jak wróżenie z fusów po kawie. Jednak w tym wypadku efektywność okazała się stuprocentowa.
5
sierpnia
Axiom Space oficjalnie ogłosiło skład załogi
misji Axiom-4 (AX-4). Dowodzić nią będzie Peggy
Whitson ze Stanów Zjednoczonych, reprezentująca
Axiom Space, a pilotem będzie Shubhanshu Shukla z Indii,
reprezentujący Indyjską Agencję Badań Kosmicznych
(ISRO – Indian Space Research Organisation). Pierwszym
specjalistą misji mianowany został Sławosz Uznański
z Polski, reprezentujący Europejską Agencję Kosmiczną
(ESA – European Space Agency) oraz Polską Agencję
Kosmiczną (POLSA), natomiast drugim specjalistą misji
Tibor Kapu z Węgier, wybrany w ramach krajowego programu
HUNOR (HUNgarian to ORbit, Magyar Űrhajós
Program). Skład ten musi jeszcze zostać oficjalnie zatwierdzony
przez Wielostronny Panel Operacji Załogowych
(MCOP – Multilateral Crew Operations Panel), ale
jest to tylko formalność. Decyzje MCOP są podejmowane
w drodze konsensusu przedstawicieli wszystkich pięciu
partnerów Międzynarodowej Stacji Kosmicznej: NASA,
ESA, Roskosmosu, JAXA i CSA, czyli Stanów Zjednoczonych,
Europejskiej Agencji Kosmicznej, Federacji Rosyjskiej,
Japonii i Kanady. Na wypadek niedyspozycji Hindusa
zastąpi go Prasanth Nair, a Węgra Gyula Cserényi.
Polak nie posiada dublera, natomiast dowódczynię może
awaryjnie zastąpić Michael López-Alegria.
Doktor biochemii Peggy Annette Whitson urodziła się 9
lutego 1960 r. w Mount Ayr w stanie Iowa. Od maja 1996 r.
była członkinią 16. grupy astronautów NASA. W jej ramach
wzięła udział w trzech długotrwałych misjach kosmicznych.
Po raz pierwszy udała się na orbitę w czerwcu 2002 r. na
pokładzie promu kosmicznego Endeavour w misji STS-111,
jako członkini piątej stałej załogi ISS. Przebywała na niej do
grudnia i powróciła na Ziemię na pokładzie tego samego
Astronauci ESA w nieważkości
– na razie
na pokładzie samolotu
specjalnego Airbus
310 Zero G.
52
Lotnictwo Aviation International SIERPIEŃ 2024

monografiA
2
Hiszpania wykorzystywała
największą liczbę
CL-215/215T/415 –
łącznie 35 amfibii,
z których osiem utracono
w wypadkach.
Obecnie użytkuje 14:
10 CL-215T oraz
1 CL-415 podlega pod
Ministerstwo
ds. Przemian Ekologicznych,
a 3 CL-415
pod Ministerstwo
Obrony. Wszystkie
użytkuje 43. grupa
lotnictwa wojskowego
w Torrejón.
Canadair CL-215
legendarny samolot przeciwpożarowy
Michał Petrykowski
Łącznie firma Canadair zbudowała 125 egzemplarzy samolotów oznaczonych jako CL-215-1-A10. Nie
oznacza to że wszystkie były wykorzystywane z napędem tłokowym – część z nich otrzymała później
silniki turbośmigłowe. Bezpośrednio z wytwórni aż 40 proc. gaśniczych amfibii trafiło do operatorów
w Kanadzie. Poza Ameryką największym użytkownikiem samolotów było lotnictwo wojskowe
Hiszpanii, które wykorzystywało łącznie 27 egz. oraz Grecji – 20 egzemplarzy. Co ciekawe, pomimo
powszechnego zastosowania konstrukcji pożarniczych w Stanach Zjednoczonych tłokowe CL-215
nigdy nie zyskały tam większej popularności.
Oprócz maszyn wypożyczanych okazjonalnie z Kanady
jedynie kilka sztuk trafiło do lokalnych użytkowników
w Stanach Zjednoczonych. Od 1993 r.
Aero-Flite eksploatowała trzy własne amfibie (ns. 1081,
1090, 1103) oraz obsługiwała dwa CL-215 należące do State
of Minnesota, zakupione w 2001 r. od kanadyjskiej prowincji
Ontario (ns. 1082 i 1102). Z kolei w 1999 r. egzemplarz
N215NC (ns. 1008) trafił do North Carolina Division of Forest
Resources – w 2011 r. wystawiony został na aukcji ebay,
gdzie zakupiony został przez Buffalo Airways. Jeden CL-215
zarejestrowany był w Republice Korei (ns. 1096).
W kontekście europejskich użytkowników warto wspomnieć
o kilku organizacjach cywilnych wykorzystujących
Pierwszy prototyp CL-215T z silnikami turbośmigłowymi.
Na zdjęciu egzemplarz C-FASE (ns. 1114) jeszcze w trakcie lotów
próbnych, bez dodatkowych powierzchni ustateczniających
na usterzeniu, z dodatkową sondą pomiarową.
56
Lotnictwo Aviation International SIERPIEŃ 2024

Zespół Badań
i Analiz Militarnych
CZASOPISMA
SPECJALISTYCZNE
WWW.ZBIAM.PL
PORTAL INFORMACYJNY
RAPORTY SPECJALNE
I ANALIZY
z b i a m . p l