Wojsko i Technika 9/2024 (108) promo

LEGWAN LONG ❙ MSBS GROT A3 ❙ POSTĘPY PROGRAMU NGRC 

Wojsko 

i Technika 

9/2024 

Wrzesień 

CENA 22,00 zł 

w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

Heron 6×6 dla Wojsk 

Rakietowych i Artylerii 

Podczas defilady z okazji Święta Wojska 

Polskiego zadebiutował publicznie 

demonstrator kołowego pojazdu 

opancerzonego Heron 6×6 z HSW S.A. 

Prowadził kolumnę wyrzutni rakietowych 

Homar-K, co nie było przypadkiem, 

ponieważ jednym z jego pierwszych 

zastosowań ma być wóz dowodzenia 

pododdziału artylerii rakietowej. 

str. 10 str. 20 

Średnie i lekkie wozy bojowe 

na Eurosatory 2024 

Podczas paryskiego salonu Eurosatory 2024 

zwiedzający mieli okazję do zapoznania się 

z najnowszymi trendami także w konstrukcji 

lżejszych wozów bojowych i pojazdów 

opancerzonych. Bez współpracy z nimi 

nawet czołgi przyszłości nie mogłyby 

funkcjonować na polu walki.

N O W A P R E N U M E R A T A 2 0 2 4 

Z A M Ó W P R E N U M E R A T Ę P A P I E R O W Ą I U Z Y S K A J 

D O S T Ę P D O E - W Y D A Ń A R C H I W A L N Y C H 

Wojsko i Technika 

Prenumerata roczna: 264,00 zł | 12 numerów 

Obejmuje numery od 1/2024 do numeru 12/2024. 

Lotnictwo Aviation International 

Prenumerata roczna: 258,00 zł | 12 numerów 

Obejmuje numery od 1/2024 do numeru 12/2024. 

Wojsko i Technika Historia 

+ numery specjalne (6+6) 

Prenumerata roczna: 300 zł | 12 numerów 

Obejmuje 6 numerów regularnych i 6 numerów 

specjalnych wydawanych w 2024 roku. 

Prenumeratę zamów najpóźniej do końca lutego 2024 r. na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl 

lub dokonaj wpłaty na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976

Podczas defilady z okazji Święta Wojska 

Polskiego zadebiutował publicznie 


opancerzonego Heron 6×6 z HSW S.A. 

Prowadził kolumnę wyrzutni rakietowych 

Homar-K, co nie było przypadkiem, 

ponieważ jednym z jego pierwszych 

zastosowań ma być wóz dowodzenia 


w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

Podczas paryskiego salonu Eurosatory 2024 

zwiedzający mieli okazję do zapoznania się 

z najnowszymi trendami także w konstrukcji 

lżejszych wozów bojowych i pojazdów 

opancerzonych. Bez współpracy z nimi 

nawet czołgi przyszłości nie mogłyby 

funkcjonować na polu walki. 

20 

46 

Vol. X, nr 9 (108) 

WRZESIEŃ 2024, NR 9. 

Nakład: 14 990 egzemplarzy 

Spis treści 

Wojsko 

i Technika 

9/2024 

Wrzesień 

CENA 22,00 zł 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

LEGWAN LONG ❙ MSBS GROT A3 ❙ POSTĘPY PROGRAMU NGRC 

Spis treści WiT Wrzesień 2024 

Nowości z kraju i ze świata 

Marcin Chała, Tomasz Grotnik, Bartłomiej Kucharski, 

Łukasz Pacholski str. 4 

Heron 6×6 dla Wojsk Rakietowych i Artylerii 

Andrzej Kiński str. 10 

Legwan Long – kielecka premiera Rosomak S.A. 


Jesteśmy dobrze przygotowani na wyzwania 

obecnego i przyszłego pola walki 

Z dr. Björnem Bernhardem rozmawia Andrzej Kiński str. 16 

Średnie i lekkie wozy bojowe na Eurosatory 2024 

Bartłomiej Kucharski, współpraca Andrzej Kiński str. 20 

Czołg podstawowy Ardźun – warianty rozwojowe i pochodne 

Paweł Przeździecki str. 32 

Na drodze do Grota A3 

Tomasz Wachowski str. 42 

Rodzina ZMU – nowości systemów wieżowych Grupy WB 

Bartłomiej Kucharski str. 46 

Odbiornik z M-Code i system przeciwzakłóceniowy 

najnowszym wojskowym standardem GPS 

Maciej K. Lasocki str. 52 

Gogle PNL-2ADM i PNL-3X – najnowsze propozycje PCO S.A. 


Zintegrowane optoelektroniczne środowisko wsparcia 

współczesnego pola walki (LRF/IFF/FSO/LWS) 


72 

„Tarcza Wschód” Cz. 4 – Okopy i schrony 

Stefan Fuglewicz str. 64 

Operacja pod Kurskiem. Faza przełamania i działań 

manewrowych 

Marcin Gawęda str. 72 

A&D Serwis – niezawodność i profesjonalizm w serwisie 

elektroniki wojskowej 

A&D Serwis str. 80 

85-lecie Dezametu – historia, innowacje i wkład 

w przemysł zbrojeniowy 

Zakłady Metalowe DEZAMET S.A. str. 84 

Suszarnie próżniowe do materiałów wybuchowych 

ELEKTRO-WÄRME-AACHEN 

Paweł Mikołajczyk str. 86 

Naczepa Demarko ST 775-24W.H-PA 

– propozycja dla Sił Zbrojnych RP 

Jarosław Brach str. 88 

Holsters HPE® Polska – od kabur do zaawansowanej 

personalnej ochrony balistycznej 

Holsters HPE® Polska str. 92 

WORKS 11 – kompleksowe uzbrojenie platform 

lotniczych i szkolenie 

WORKS 11 str. 98 

Postępy programu Next Generation Rotorcraft Capability 

Łukasz Pacholski str. 102 

102 

Heron 6×6 dla Wojsk 

Rakietowych i Artylerii 

str. 10 str. 20 

Średnie i lekkie wozy bojowe 

na Eurosatory 2024 

Na okładce: Pojazd opancerzony Heron 6×6. 

Fot. HSW S.A./Jacek Faraś. 

Redakcja 

Andrzej Kiński – redaktor naczelny 

andrzej.kinski@zbiam.pl 

Adam M. Maciejewski 

adam.maciejewski@zbiam.pl 

Tomasz Grotnik 

tomasz.grotnik@zbiam.pl 

Marcin Wiącek 

marcin.wiacek@zbiam.pl 

Korekta 

Monika Gutowska, zespół redakcyjny 

Redakcja techniczna 

Wiktor Grzeszczyk 

Stali współprawcownicy 

Piotr Abraszek, Jarosław Brach, Marcin Chała, 

Robert Czulda, Miroslav Gyűrösi, Jerzy Gruszczyński, 

Przemysław Juraszek, Bartłomiej Kucharski, 

Hubert Królikowski, Marek Łaz, Krzysztof Nicpoń, 

Andrzej Nitka, Łukasz Pacholski, Łukasz Prus, 

Paweł Przeździecki, Tomasz Szulc, 

Tomasz Wachowski, Michal Zdobinsky, Gabor Zord 

Wydawca 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa 

office@zbiam.pl 

Biuro 

ul. Bagatela 10 lok. 17, 00-585 Warszawa, 

tel. 22 119 48 47 

Dział reklamy i marketingu 

Andrzej Ulanowski 

andrzej.ulanowski@zbiam.pl 

Dystrybucja i prenumerata 


Reklamacje 


Prenumerata 

realizowana przez Ruch S.A: 

Zamówienia na prenumeratę w wersji 

papierowej i na e-wydania można składać 

bezpośrednio na stronie 

www.prenumerata.ruch.com.pl 

Ewentualne pytania prosimy kierować 

na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl 

lub kontaktując się z Telefonicznym 

Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 

801 800 803 lub 22 717 59 59 

– czynne w godzinach 7.00–18.00. 

Koszt połączenia wg taryfy operatora. 

Copyright by ZBiAM 2024 

All Rights Reserved. 

Wszelkie prawa zastrzeżone 

Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne 

rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy 

jest zabronione. Materiałów niezamówionych, 

nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo 

dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów 

i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. 

Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami 

sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności 

za treść zamieszczonych ogłoszeń i reklam. 

Więcej informacji znajdziesz na naszej nowej stronie: 

www.zbiam.pl 

www.facebook.com/wojskoitechnika 

www.zbiam.pl Wrzesień 2024 • Wojsko i Technika 3

Pojazdy wojskowe 

Heron 6×6 dla Wojsk Rakietowych i Artylerii 

Andrzej Kiński 

Podczas defilady z okazji Święta 

Wojska Polskiego, która odbyła się 

15 sierpnia na warszawskiej 

Wisłostradzie, zadebiutował publicznie 


opancerzonego Heron 6×6 z Huty 

Stalowa Wola S.A. Prowadził kolumnę 

wieloprowadnicowych wyrzutni 

rakietowych Homar-K, co bynajmniej 

nie było przypadkiem, ponieważ 

jednym z jego pierwszych zastosowań 

w Siłach Zbrojnych RP ma być 

właśnie wóz dowodzenia 


Ilustracje w artykule: Andrzej Kiński, Bartłomiej 

Kucharski, Huta Stalowa Wola S.A. 

Właśnie w takiej postaci – wozu dowódczo-sztabowego 

szczebla dowództwa 

dywizjonu – Heron 6×6 

zostanie zaprezentowany podczas XXXII Międzynarodowego 

Salonu Przemysłu Obronnego 

w Kielcach. 

❚ Od Tadeasa do Herona 

Heron 6×6 to jedna z najnowszych pozycji w ofercie, 

należącej do Polskiej Grupy Zbrojeniowej, 

Huty Stalowa Wola S.A. Z tego też powodu, choć 

pojazd był niedawno prezentowany na łamach 

„Wojska i Techniki” (6/2024), warto przybliżyć pokrótce 

historię jego powstania. 

Doświadczenia z prób i liniowej eksploatacji 

wozów dowodzenia na bazie samochodu Waran 

4×4, analiza potrzeb wojska i bezpośrednie konsultacje 

z użytkownikami sprzętu, skłoniły Hutę 

Stalowa Wola S.A. do zaproponowania Siłom 

Zbrojnym RP większego pojazdu, który mógłby 

stać się bazą wozów dowodzenia wyższego 

Demonstrator kołowego pojazdu opancerzonego Heron 6×6 na czele kolumny wieloprowadnicowych wyrzutni 

rakietowych Homar-K podczas defilady z okazji Święta Wojska Polskiego w Warszawie. 

szczebla organizacyjnego (dywizjon artylerii/batalion 

zmechanizowany), ale także do wielu innych 

zastosowań. Zresztą od lat w HSW S.A. i Zarządzie 

Wojsk Rakietowych i Artylerii prowadzono 

studia, mające na celu opracowanie koncepcji 

współczesnego następcy wozów dowódczo- 

-sztabowych ADK-11/ADK-11T na podwoziu Star 

266, nieprzystających od dawna do wymagań 

współczesnego pola walki. Zintensyfikowano je 

w drugiej dekadzie obecnego stulecia, w związku 

z wykonaniem projektu rozwojowego „Zautomatyzowany 

system dowodzenia i kierowania 

ogniem dywizjonowego modułu ogniowego 

155 mm lekkich armato-haubic kryptonim Kryl”, 

dofinansowanego przez Narodowe Centrum Badań 

i Rozwoju. Realizowany był od grudnia 2013 r., 

także z myślą o podsystemie dowodzenia i kierowania 

ogniem dywizjonowego modułu ogniowego 

(DMO) 122 mm wieloprowadnicowych 

wyrzutni rakietowych Langusta. Wówczas rozważano 

zastosowanie na szczeblu baterii dowodzenia 

DMO pojazdów terenowych z nadwoziem 

typu furgon, bazujących na ciężarówkach Jelcza 

w układzie 6×6. Niestety, projekt ten ostatecznie 

nie doczekał się realizacji. 

Zasadniczym impulsem do powrócenia do 

koncepcji pojazdu opancerzonego w układzie 

6×6 były, opracowane w 2022 r., założenia do 

podsystemu dowodzenia DMO polowych wyrzutni 

rakietowych dalekiego zasięgu Homar, 

Demonstrator Herona 6×6 w widoku ogólnym. Jest to pierwszy prototyp P1 pojazdu TADEAS 

6×6, użyczony przez firmę Tatra Defence Vehicle. Dopiero wóz P2 będzie w pełni wykonany 

zgodnie z wymaganiami HSW S.A. 

Przedział transportowy Herona 6×6 może pomieścić nawet 11 żołnierzy, w wersji 

wozu dowodzenia znajdzie się w nim cztery–pięć stanowisk osób funkcyjnych. 

10 Wojsko i Technika • Wrzesień 2024 

www.zbiam.pl


Legwan Long – kielecka premiera Rosomak S.A. 


Współpraca, należącej do Polskiej Grupy 

Zbrojeniowej, spółki Rosomak S.A. 

z oddziałem Military Vehicles 

południowokoreańskiej firmy Kia Motors 

Corporation, rozwija się dynamicznie. 

Poza przygotowaniem do rozpoczęcia 

dostaw do Sił Zbrojnych RP Lekkich 

Pojazdów Rozpoznawczych Legwan 4×4 

na bazie samochodu terenowego KLTV 

i polonizacji jego produkcji, bazując 

na ofercie partnera, firma z Siemianowic 

Śląskich chce zaproponować 

potencjalnym użytkownikom kolejne 

warianty Legwana. Na XXXII MSPO 

zadebiutuje Legwan Long 

na wydłużonym podwoziu. 

Ilustracje w artykule: Rosomak S.A., Wojskowy 

Instytut Techniki Pancernej i Samochodowej. 

Na tegorocznym kieleckim MSPO Rosomak S.A. zaprezentuje po raz pierwszy demonstrator wozu dowodzenia 

z zabudową kontenerową na przedłużonym podwoziu Legwan Long 4x4. 

Podczas realizowanej w ubiegłym roku analizy 

rynku, mającej na celu wytypowanie 

zagranicznego partnera strategicznego, 

z którym spółka Rosomak S.A. mogłaby zaoferować 

Siłom Zbrojnym RP lekkie pojazdy terenowe 

w układzie 4×4 o dopuszczalnej masie całkowitej 

w przedziale 6÷11 ton, inżynierowe firmy szczególny 

nacisk położyli na wszechstronność nowej 

platformy. Bazując na ponad dwudziestoletnich 

doświadczeniach wyniesionych z programu 

KTO Rosomak, w którym modułowa konstrukcja 

pojazdu bazowego pozwoliła na opracowanie 

na jej kanwie kilkunastu wariantów specjalistycznych 

– w tym o różnej liczbie i rozstawie osi oraz 

podwyższonej wysokości przedziału transportowego, 

nowa platforma 4×4 miała spełniać podobne 

założenia. Jak wiadomo, wybór padł na 

pojazd Kia Light Tactical Vehicle (KLTV) 4×4 południowokoreańskiej 

firmy Kia Motors Corporation. 

Oprócz konfiguracji wdrażanej obecnie w ramach 

programu Lekkiego Pojazdu Rozpoznawczego 

(LPR) Legwan 4×4, zamówionej przez Ministerstwo 

Obrony Narodowej w liczbie 385 na 

mocy umowy z 14 sierpnia 2023 r., platforma bazowa 

ma kilkanaście wariantów zabudowy i wersje 

o dwóch rozstawach osi (czytaj w WiT 10/2023 

oraz 1 i 4/2024). O ile LPR wykorzystuje standardowe 

podwozie z rozstawem osi 3300 mm (dopuszczalna 

masa całkowita pojazdu to 6,1 t), to 

dostępne jest także podwozie o rozstawie osi 

przedłużonym do 4000 mm. W porównaniu 

z wersją bazową umożliwia ono wydłużenie nadwozia 

o 1 m – maksymalnie do 6 m, a zwiększony 

rozstaw osi pozwolił na przesunięcie ku tyłowi 

środka ciężkości, co zapewnia tworzenie odmian 

o DMC zwiększonej do siedmiu ton. Może występować 

z zabudową typu furgon, także ze zwiększoną 

wysokością przestrzeni zakabinowej, albo 

z platformą ładunkową i dwu- lub czteroosobową 

kabiną, co wraz z ramową konstrukcją wspornika 

zawieszenia umożliwia praktycznie dowolną 

zabudowę typu kontenerowego. To zaś stanowi 

dobry punkt wyjścia do opracowania w przyszłości 

Legwanów w wariantach: wozu dowodzenia, 

węzła łączności, nośnika systemów walki radioelektronicznej 

czy antydronowych, wozu ewakuacji 

medycznej, nośnika systemów bezzałogowych 

czy uzbrojenia. Oczywiście pojazd taki 

mógłby posłużyć, po wyposażeniu w skrzynię 

We wnętrzu kontenera bez problemu zmieszczą się dwa stanowiska operatorskie i sprzęt łączności oraz 

przetwarzania danych. 

Podstawowe dane techniczne pojazdu 

KLTV 4×4 w wersji o rozstawie osi 4000 mm 

z kabiną czteroosobową w odmianie 

pod zabudowy specjalistyczne 

(cab chassis vehicle) 

Liczba miejsc w kabinie1+3 

Długość całkowita [mm]6090 

Szerokość (bez lusterek) [mm]2204 

Wysokość (do stropu kabiny) [mm]2000 

Rozstaw osi [mm]4000 

Rozstaw kół [mm]1872 

Prześwit [mm]420 

Dopuszczalna masa całkowita [kg]7000 

Masa własna [kg]4000 

Maksymalna ładowność [kg]3000 

Prędkość maksymalna na szosie [km/h]130 

Przyspieszenie 0–32 km/h [s]4,5 

Zasięg na drodze utwardzonej [km]560 

Pokonywane wzniesienia [%]60 

Maksymalny przechył boczny [%] 40 

Kąt najazdu/zjazdu [°]62/35 

Maksymalny promień skrętu [m]9,0 

Głębokość brodzenia [mm]760 


www.zbiam.pl

Opinie 

Jesteśmy dobrze przygotowani 

na wyzwania obecnego i przyszłego pola walki 

Z dr. Björnem Bernhardem, szefem dywizji produktowej 

pojazdów wojskowych w grupie Rheinmetall, 

rozmawia Andrzej Kiński. 

Jak Rheinmetall – jako jeden ze światowych liderów 

wśród firm produkujących i opracowujących 

lądowe platformy bojowe i pojazdy wojskowe 

– widzi kierunki rozwoju głównych rodzajów 

sprzętu opancerzonego, szczególnie w świetle 

doświadczeń wojny w Ukrainie? Czy takie systemy 

jak: czołg podstawowy KF51, bojowy wóz piechoty 

KF41, transporter opancerzony Boxer oraz 

rodzina pojazdów na ich bazie (w tym specjalistyczne 

wersje Leoparda 2, jak Buffalo lub Kodiak) 

wciąż spełniają wymagania współczesnego 

pola walki? Jakie są główne kierunku ich dalszego 

rozwoju? Czy ostatecznie będziemy potrzebować, 

biorąc pod uwagę rozwój rosyjskiego sprzętu pancernego, 

czołgów uzbrojonych w armatę 130 mm? 

Bazując na pozytywnych raportach, jakie otrzymujemy 

od ukraińskich żołnierzy walczących o wolność 

swojego kraju z rosyjskim agresorem, jesteśmy zadowoleni, 

mogąc obserwować, że nasze pojazdy jak 

bojowy wóz piechoty Marder całkiem dobrze spisują 

się na obecnym polu walki. Jedną z kluczowych lekcji 

z wojny na Ukrainie jest to, że przewaga w sile ognia, 

przeżywalności na polu walki i niezawodność to klucz 

do powodzenia we współczesnej i przyszłej wojnie. 

Biorąc to pod uwagę, i mając w ofercie bardziej nowoczesne 

wozy bojowe – KF51 Panther w kategorii czołgów 

podstawowych, a KF41 Lynx bojowych wozów 

piechoty, możemy skonstatować, że jesteśmy dobrze 

przygotowani na wyzwania obecnego i przyszłego 

pola walki. Dotyczy to także ich wariantów specjalistycznych, 

np. wozu zabezpieczenia technicznego 

Buffalo, w którym zastosowano te same rozwiązania 

techniczne, które codziennie udowadniają swoją przydatność 

w działaniach na Ukrainie. 

Kiedy mówimy o przeżywalności na polu walki, 

otrzymujemy bardzo pozytywne raporty od użytkowników, 

ponieważ poziom odporności jest bardzo 

wysoki przy bezpośrednich trafieniach i przy 

rażeniu odłamkami. Kładziemy specjalny nacisk na 

dalszy rozwój ochrony przed atakiem z góry oraz na 

efektywną kombinację ochrony pasywnej i aktywnej 

przed atakami amunicji krążącej. 

Kolejnym zagadnieniem jest odpowiednia siła 

ognia. Doświadczenia z użycia 120 mm gładkolufowej 

armaty opracowanej przez Rheinmetall pokazują, 

że nadal jest ona groźnym narzędziem na współczesnym 

polu walki. 

Rozwijając naszą nową armatę 130 mm w ramach programu 

Future Gun System (FGS) oraz optymalizując 

połączenie między systemem obserwacji i kierowania 

ogniem a uzbrojeniem, widzimy, że jesteśmy gotowi 

spełnić wymagania sojuszniczych sił zbrojnych, dostarczając 

im sprzęt niemający sobie równych pod względem 

siły ognia, biorąc też pod uwagę rozwój rosyjskiej 

techniki w najbliższej przyszłości. 

Od 2015 r. Polska realizuje program modernizacji 

swoich czołgów Leopard 2A4 do standardu 

2PL/2PLM1, a Rheinmetall pozostaje strategicznym 

partnerem tego procesu. W Polsce to przedsięwzięcie 

jest czasem poddawane krytyce, szczególnie 

z powodu opóźnień w realizacji, ale 

podnoszone są też problemy we współpracy 

z niemieckim partnerem. Jak oceniacie ten program 

z punktu widzenia waszej firmy? 

Rheinmetall obecnie jest w trakcie dostawy ostatnich 

zestawów modernizacyjnych do Zakładów Mechanicznych 

„Bumar-Łabędy” S.A., co jest ważnym etapem 

w realizacji tego programu. To jest dobry przykład 

efektywnej współpracy na przestrzeni kilku 

ostatnich lat. Patrząc w przyszłość, skoncentrujemy 

się na naprawie i modernizacji komponentów pochodzących 

z modernizowanych czołgów (tzw. 

CFE*), które po demontażu z danego pojazdu powinny 

zostać naprawione, zmodernizowane i ponownie 

w nim zamontowane – zgodnie z planem ustalonym 

przez polskiego partnera. Chciałbym to powiedzieć 

jasno – będziemy wspierać ten program i naszego 

partnera na drodze dostawy wszystkich modernizowanych 

pojazdów do ostatniej sztuki, a później będziemy 

udzielać wsparcia w czasie ich eksploatacji. 

Muszę jednak przyznać, że program faktycznie natrafił 

na określone trudności w trakcie jego realizacji. 

Ucierpiał jednak głównie z powodu dwóch niezależnych 

czynników: zakłóceniach w łańcuchu dostaw 

z powodu pandemii COVID-19 i z powodu rosyjskiej 

inwazji na Ukrainę, która także negatywnie wpłynęła 

na terminy dostaw niezbędnych komponentów. 

Miało to negatywne skutki dla programu, ale wyciągnęliśmy 

z tego wnioski, poprawiając efektywność 

naszego łańcucha dostaw i rozbudowując nasze 

krajowe możliwości. Patrząc w przyszłość – bazując 

na pozytywnej realizacji programu i na współpracy 

z ostatnich lat – jestem pewien, że Rheinmetall pozostanie 

partnerem, na którym można polegać, dostarczającym 

najwyższej jakości rozwiązania polskiemu 

przemysłowi i Siłom Zbrojnym RP. 

Siły Zbrojne RP używają także 105 czołgów Leopard 

2A5, które również wymagają modernizacji. Jakie 

rozwiązania Rheinmetall może zaoferować Polsce? 

Jak wcześniej powiedziałem, włożyliśmy wiele wysiłku 

w rozwój rozwiązań do perspektywicznych wozów 

bojowych, spełniających wymagania pola 

walki, jakie mogą się pojawić w przyszłości, a te rozwiązania 

mogą też zostać zastosowane przy modernizacji 

starszych pojazdów. 

Takim przykładem jest czołg KF51, po raz pierwszy 

ujawniony w 2022 r. na paryskim salonie Eurosatory, 

w tym roku ponownie zademonstrowany już w dopracowanej 

postaci. Koncepcja wieży czołgu KF51 

wykorzystuje rozwiązania kompatybilne z systemami 

zastosowanym na starszych czołgach, przynajmniej 

do poziomu Leoparda 2A4, co pozwala na zastosowanie 

tych rozwiązań w toku modernizacji 

praktycznie wszystkich wcześniej wyprodukowanych 

wozów Leopard 2. 

W wieży KF51 może zostać zamontowana 120 mm armata 

gładkolufowa L55A1, z której będzie można strzelać 

amunicją z programowalnym rozcaleniem DM11, 

a jednocześnie będzie ona dostosowana do zamontowania 

w przyszłości armaty FGS kalibru 130 mm. Działo 

L55A1 i amunicja DM11 to także opcja do modernizacji 

starszych wersji Leopardów 2. 

Dodatkowo oferujemy poprawioną osłonę pancerną 

i efektywniejszą obronę przed amunicją krążącą. Jeśli 

chodzi o ten aspekt, to nasz aktywny system obrony 

Active Protection System (APS) oferuje wysoką efektywność 

w ochronie czołgu przed obecnymi i perspektywicznymi 

zagrożeniami na polu walki. 

Podsumowując, jesteśmy w stanie zaproponować 

program głębokiej modernizacji floty znajdujących 

się w służbie wozów bojowych, w wyniku której skokowo 

zwiększą one swoje możliwości bojowe, a jednocześnie 

utrzymując się w rozsądnych kosztach, 

przy jednoczesnym obniżeniu nakładów na ich eksploatację. 

Będzie to rozwiązanie skuteczne, a jednocześnie 

tańsze niż zakup nowego sprzętu. 

Rheinmetall ma znaczne doświadczenie w produkcji 

wozów zabezpieczenia technicznego i pojazdów saperskich 

bazujących na podwoziach czołgów podstawowych. 

Jakie rozwiązania na tym polu możecie 

zaoferować polskim Wojskom Lądowym, biorąc pod 

uwagę doświadczenia płynące z przetargu na wzt 

Kajman, który został anulowany w zeszłym roku? 

Ufamy, że nasz najnowszy pojazd inżynieryjny AEV 

Kodiak i wóz zabezpieczenia technicznego ARV Buffalo 

doskonale spełnią wymagania Sił Zbrojnych RP. 

Mając już zamówienia na Kodiaki i Buffalo z sił zbrojnych 

kilku dużych państw, ryzyko opracowania i ewentualny 

czas dostaw dla polskiego odbiorcy będą zdecydowanie 

mniejsze niż w przypadku innych nowych 

systemów tej kategorii będących na rynku. 

Dodatkowo Polska może skorzystać na niższej cenie 

i skróconym czasie dostawy, jeśli dokona jednoczesnego 

zakupu wozów AEV Kodiak i ARV Buffalo 

w odmianach, które znajdują się obecnie produkcji. 

Poza NBPWP Borsuk, który ma wkrótce wejść do 

produkcji, Polska planuje też pozyskanie perspektywicznego 

ciężkiego bojowego wozu piechoty. 

Wygląda na to, że ten program, jeśli wkrótce osiągnie 

kolejny etap, będzie wymagał zagranicznego 


www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

Średnie i lekkie wozy bojowe na Eurosatory 2024 

Bartłomiej Kucharski, 

współpraca Andrzej Kiński 

W poprzedniej części „pancernej relacji” 

z paryskiego salonu Eurosatory 2024 

omówione zostały czołgi podstawowe 

(WiT 7/2024). To, że one przykuły 

najwięcej uwagi nie oznacza, 

że w Paryżu nie było interesujących 

lżejszych wozów bojowych. 

Fotografie w artykule: Bartłomiej Kucharski, Andrzej 

Kiński, Rheinmetall. 

Podczas paryskiego salonu uzbrojenia Eurosatory 

2024 (17–21 czerwca br.) zwiedzający 

mieli okazję do zapoznania się z najnowszymi 

trendami także w konstrukcji lżejszych wozów 

bojowych i pojazdów opancerzonych. Choć 

gwiazdami zawsze są czołgi podstawowe, szeroko 

reprezentowane były czołgi lekkie/średnie, gąsienicowe 

i kołowe bojowe wozy piechoty oraz inne 

lżejsze pojazdy, bez których nawet „czołgi przyszłości” 

nie mogłyby funkcjonować na polu walki. 

Paryska (ale nie zagraniczna) premiera NBPWP Borsuk to próba powrotu do promocji „nieco większych wyrobów” 

spółek PGZ na rynkach zagranicznych – pod wieloma względami unikatowy wóz tracił z powodu niewielkiego, choć 

znajdującego się przy jednym z głównych ciągów komunikacyjnych, stoiska. 

❚ Czołgi lekkie 

„Najcięższymi z lżejszych” były czołgi lekkie, określane 

też w niektórych przypadkach, z racji masy 

nierzadko większej od czołgu podstawowego T-72, 

średnimi. Jest to niezbyt popularna kategoria 

sprzętu w postzimnowojennym świecie, choć 

ostatnio przeżywająca swoisty renesans. Wdrażane 

są w ostatnich latach do służby z jednej strony 

przez państwa umiarkowanie zamożne, stojące 

przed wyzwaniami związanymi ze szczególnie 

trudnymi warunkami terenowymi (np. Harimau 

w Indonezji), z drugiej przez bogate, potrzebujące 

wyspecjalizowanego sprzętu bojowego „do zadań 

specjalnych” (np. „aeromobilny” M1 Booker w Stanach 

Zjednoczonych czy „górski” Zorawar w Indiach 

i Typ 15 w Chińskiej Republice Ludowej). 

Jednym z najciekawszych eksponatów Eurosatory 

2024 w tej kategorii – choć raczej marketingowo 

i politycznie, niekoniecznie zaś technicznie – 

był czołg lekki Lynx 120 mm zaprezentowany przez 

Rheinmetall AG we współpracy z Leonardo. Czołg, 

bardziej demonstrator technologii niż prototyp, 

powstał jako stosunkowo proste połączenie podwozia 

gąsienicowego KF41 Lynx i włoskiej wieży 

HITFACT (Highly Integrated Turret Fire Against 

Combat Tank) Mk II. Jest to wieża z możliwością 

montażu armaty o bruzdowanym przewodzie 

105 mm L/52 bądź gładkolufowej 120 mm L/45, 

sprzężonej z 7,62 mm km. Załogę wieży może stanowić 

trzech żołnierzy, ale ładowniczego może 

zastąpić automat ładowania, o ile kontrahent sobie 

tego zażyczy. Wieża została wyposażona w nowoczesny 

system kierowania ogniem (podobny 

otrzymują aktualnie modernizowane czołgi C1 

Ariete): dowódca dysponuje panoramicznym przyrządem 

obserwacyjno-celowniczym ATTILA-D, 

działonowy zaś celownikiem LOTHAR-SD. Dodatkowe 

wyposażenie mogą stanowić zdalnie sterowane 

stanowisko uzbrojenia (na demonstratorze 

HITROLE, tj. Highly Integrated Turret Remotely 

Operated, Light, Electrical) czy aktywny system 

ochrony pojazdu itd. Cały czołg, z racji nieco pospiesznego 

kompletowania, nie stanowiłby 

w obecnej postaci wybitnie ciekawego obiektu, 

gdyby nie fakt, że jest pierwszym przykładem 

współpracy Rheinmetall AG i Leonardo „w metalu”. 

Otóż 4 lipca, a więc już po zakończeniu paryskiej 

wystawy, firmy podpisały porozumienie (MoU) 

w sprawie utworzenia spółki joint venture w celu 

współpracy w obszarze platform lądowych. Jest to 

bezpośrednie następstwo zerwania współpracy 

między Leonardo a KNDS w programach czołgu 

podstawowego i bojowego wozu piechoty 

(A2CS) dla włoskich Esercito Italiano, następców 

Ariete i Dardo. Do zerwania negocjacji doszło z powodu 

niechęci KNDS do dzielenia się pracą, rozwiązaniami 

i zyskami z włoskim partnerem, 

a więc szybko znalazł się kontrahent o podobnej, 

a może lepszej pozycji rynkowej, oferujący w programie 

czołgowym wóz KF51 Panther (raczej 

z wieżą załogową), zaś w A2CS – KF41 Lynx. 

W obydwu przypadkach obecnie istniejące pojazdy 

miałyby być bazą do opracowania docelowych, 

solidnie zitalianizowanych rozwiązań. 

W każdym razie czołg lekki zaprezentowany w Paryżu 

można traktować jako swego rodzaju pierwszą 

jaskółkę, ale co tak naprawdę współpraca ta 

przyniesie – zobaczymy. Według różnych źródeł, 

Włochy mogą kupić nawet 1000 bojowych wozów 

piechoty i innych pojazdów na platformie 

średniej oraz nawet 350 czołgów podstawowych 

i wozów wsparcia ich działań. Według doniesień 

prasowych, pierwsze dostawy byłyby możliwe już 

w trzy lata od podpisania umowy. 

Podobny wóz, choć bez tak „soczystej” oprawy, 

zaprezentowała turecka spółka Otokar Otomotiv 

ve Savunma Sanayi A.Ş. Co ciekawe, jest to swoisty 

„krewniak” wozu niemiecko-włoskiego, bo jako 

wóz… turecko-włoski z taką samą wieżą! Dla porządku 

należy zwrócić uwagę, że pojazd debiutował 

na wystawie World Defense Show w Rijadzie 

w Arabii Saudyjskiej w lutym tego roku. Podwozie 

z kolei to dobrze znany, oferowany od ponad dekady 

– premierę miał na wystawie IDEF 2013 w Stambule 

– bojowy wóz piechoty Tulpar, prezentowany 

w tym czasie w wielu różnych wariantach. W proponowanej 

konfiguracji czołgu lekkiego ma masę 

między 34 a 40 tonami (maksymalnie do 45 t), napęd 

zapewnia silnik o mocy 530 kW/720 KM. Wystawiony 

wóz miał stalowe gąsienice. Warto dodać, 

że już w 2018 r. Tulpar był prezentowany jako czołg 

lekki, z tym, że z belgijską wieżą Cockerill 3105. 

Specyficzną formą czołgów lekkich są „czołgi kołowe”, 

faktycznie raczej niszczyciele czołgów czy też 

wozy wsparcia ogniowego na podwoziu kołowym. 

W Paryżu tę klasę pojazdów reprezentowały dwa 

wozy: włoski Centauro II z, a jakże, wieżą HITFACT Mk II, 

w tzw. konfiguracji 3.0 i turecki Otokar Arma II z wieżą 

Cockerill XC-8 105HP. Pojazdy te pokazują odmienne 

podejścia do idei kołowego wozu wsparcia. 

Centauro II, podobnie, jak poprzednika z przełomu 

lat 80. i 90., zbudowano w „czołgowym” układzie 

konstrukcyjnym z przedziałem kierowania z przodu, 

centralnie umieszczonym przedziałem bojowym 

i przedziałem napędowym z tyłu, co umożliwiło 

również skonstruowanie stosunkowo kompaktowego 

(a więc trudniejszego do wykrycia i trafienia) 


www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

Czołg Ardźun Mk IA w trakcie prób poligonowych. 

Paweł Przeździecki 

Indyjski program czołgowy, 

po kilkudziesięciu latach prac, 

doprowadził do przezbrojenia w nowe 

wozy zaledwie dwóch pułków 

pancernych. Nie był to jednak koniec 

projektu – w żądaniach wprowadzenia 

ulepszonego Ardźuna przemysł 

dostrzegł szansę na nowe zamówienia. 

Ilustracje w artykule: BEL, BEML, Kunal Biswas, 

DRDO, Internet. 

W 

2010 r. Organizacja Badań Obronnych 

i Rozwoju (Defence Research and Development 

Organisation, DRDO) zleciła rozpoczęcie 

prac nad wersją rozwojową czołgu Ardźun. 

W wersji Mk II miały zostać uwzględnione dotychczasowe 

doświadczenia użytkowników i rekomendacje 

opracowane po próbach porównawczych 

z T-90S. Odmiana ta miała się również cechować 

wykorzystaniem nowych rozwiązań technicznych, 

niedostępnych w minionych latach. 

Czołg podstawowy Ardźun 

– warianty rozwojowe i pochodne 

❚ Od wersji 2.0 do wersji 1.5 

W wyniku dialogu z szefem Głównego Zarządu 

Wojsk Zmechanizowanych (Directorate General 

for Mechanised Forces, DGMF) przygotowano listę 

93 nowych rozwiązań mających zostać wdrożonych 

w Ardźunie Mk II. Poza punktami wiążącymi 

się ze zwiększeniem siły ognia i przeżywalności 

oraz poprawą świadomości sytuacyjnej, część pozycji 

dotyczyła zmian w technologii produkcji i ułatwienia 

czynności obsługowych. Wśród 19 propozycji, 

które uznano za najbardziej daleko idące, 

znalazła się optymalizacja przebiegu przewodów 

elektrycznych wewnątrz czołgu. W trakcie wieloletniego 

procesu rozwoju Ardźuna Mk I poszczególne 

podzespoły podlegały wymianie lub były przenoszone 

w inne miejsca, stąd wraz z kolejnymi 

modyfikacjami wnętrze czołgu stawało się coraz 

bardziej „zabałaganione”. 

Latem 2011 r. na potrzeby programu Ardźun Mk II 

skompletowano pierwszy pojazd prototypowy. 

Bazował on prawdopodobnie na mocno zmodyfikowanym 

przedprodukcyjnym wozie PPS. Uwzględniono 

w nim 45 pozycji ze wspomnianej listy. 

Najbardziej rzucającą się w oczy były moduły pancerza 

reaktywnego, na wieży i kadłubie przypominające 

Kontakt-5 z T-90S, oraz trał wykopowy. Z kolei na 

grafikach projektowych można było również zauważyć: 

nowy przyrząd obserwacyjny dowódcy, głowice 

czujników systemu wykrywania opromieniowania 

laserowego oraz zdalnie sterowane stanowisko karabinu 

maszynowego na stropie wieży. Na przedniej 

ścianie wieży, obok celownika działonowego, wyrysowywano 

pudełkowaty zasobnik z aparaturą optoelektroniczną, 

który okazał się elementem systemu 

naprowadzania pocisków kierowanych. 

W kolejnych latach kontynuowano badania 

dwóch prototypów Ardźuna Mk II. Na mocy 

uzgodnień z przedstawicielami wojska lista 

ulepszeń ustabilizowała się na 72 pozycjach. 

Część z nich okazała się możliwa do wdrożenia 

także na wozach pierwszej wersji – w ten sposób 

jednostka ognia Ardźunów Mk I powiększyła się 

o amunicję FSAPDS Mk II oraz naboje z pociskami 

burzącymi i termobarycznymi. 

Pierwsza publiczna prezentacja nowego czołgu 

odbyła się w Dniu Republiki w 2014 r. Wóz w charakterystycznym 

zielono-piaskowo-brązowym malowaniu 

odróżniał się od wcześniejszego prototypu 

m.in. przekonstruowanymi zasobnikami na 

ścianach bocznych wieży i pancerzem przodu kadłuba. 

Dwa miesiące później, w marcu, czołg zaprezentowano 

na salonie Defexpo 2014 w Nowym 

Delhi. W porównaniu z konfiguracją ze stycznia, 

otrzymał nową osłonę systemu naprowadzania 

pocisków kierowanych. Pokazano również niektóre 

z krajowych odpowiedników podzespołów 

czołgu, w tym przyrząd panoramiczny dowódcy. 

Badania wojskowe Ardźunów Mk II zakończyły 

się w 2013 r. wynikiem pozytywnym. Nie wskazano 

jednak żadnego terminu zamówienia partii nowych 

wozów. Co więcej, po uwzględnieniu pożądanych 

przez wojsko ulepszeń, masa bojowa czołgu 

w pełnej kompletacji, z założonym trałem 

przeciwminowym, przekroczyła 68 t. Z kręgów 

DGMF popłynął do DRDO jasny komunikat, że 

opracowany wariant jest za ciężki, aby wojsko było 

zainteresowane jego przyjęciem do uzbrojenia. 

Za niekorzystny uznano także wzrost szacowanego 

kosztu jednostkowego w porównaniu z Mk I 

– z niespełna 17 koti (170 mln INR) do 37 koti. Dla 

porównania, cena T-90S miała w tym czasie wynosić 

niecałe 7 koti. 

W odpowiedzi na żądanie DGMF redukcji masy 

bojowej czołgu, DRDO zleciła podległym sobie 

agencjom opracowanie lżejszych zamienników 


www.zbiam.pl

Broń strzelecka 

Tomasz Wachowski 

W listopadzie 2023 r. Fabryka Broni 

„Łucznik”–Radom Sp. z o.o. świętowała 

wyprodukowanie 100 000. egzemplarza 

5,56 mm karabinka MSBS GROT 

dla Sił Zbrojnych RP. To duże osiągnięcie, 

bowiem pierwsze egzemplarze tej broni 

– w wersji reprezentacyjnej GROT R20 

FB-M1/MSBS-5,56R – trafiły formalnie 

do uzbrojenia ówczesnego Batalionu 

Reprezentacyjnego Wojska Polskiego 

30 czerwca 2016 r., zaś pierwszą partię 

„bojowych” karabinków podstawowych 

GROT C16 FB-M1 w wersji A0 żołnierze 

Wojsk Obrony Terytorialnej przejęli 

30 listopada 2017 r. 

Fotografie w artykule FB „Łucznik”–Radom. 

Na drodze do Grota A3 

Prototyp 5,56 mm karabinka MSBS GROT C14 FB-A3 (widok z lewej strony). 

Porównanie seryjnego karabinka MSBS GROT C16 FB-A2 (u góry) z prototypowym MSBS GROT C14 FB-A3. 

Oczywiście, broń jest cały czas doskonalona, 

tak pod wpływem doświadczeń 

z eksploatacji, jak i ze względu na zmiany 

technologiczne, mające uprościć produkcję i zredukować 

jej koszty. Dziś w produkcji wielkoseryjnej 

dla Sił Zbrojnych RP znajduje się wersja A2, 

ale konstruktorzy radomskich zakładów pracują 

już nad kolejną – A3, w której uwzględniono 

m.in. doświadczenia z użycia karabinków wszystkich 

dotychczasowych zasadniczych wersji i odmian 

w wojnie na Ukrainie. Łącznie do połowy br. 

dla wszystkich odbiorców (także na rynek cywilny 

i na eksport) powstało ponad 120 000 Grotów. 

Aktualnie standard produkcyjny stanowi wersja 

A2, dostarczana od końca 2020 r. (szerzej w WiT 

12/2018 i 3/2021). Przypomnijmy, że w stosunku 

do wersji A1 zastosowano w niej m.in. nową iglicę 

o znacznie większej odporności i wytrzymałości 

na oddawanie strzałów „na sucho”, co pociągnęło 

za sobą także modyfikację konstrukcji zamka; 

przedłużone łoże w systemie M-LOK, osłaniające 

węzeł gazowy i chroniące regulator gazowy 

przed przypadkowym przestawieniem, a także 

umożliwiające oparcie broni na łożu, a nie na lufie 

podczas prowadzenia ognia; nowy chwyt 

przedni produkcji FB „Łucznik”–Radom, mocowany 

do łoża; chwyt pistoletowy o zmniejszonym 

kącie nachylenia (15° zamiast 25°); panele na łożu 

chroniące strzelca przed zwiększoną temperaturą 

łoża podczas intensywnego ognia; uproszczony 

dwupunktowy pas nośny. Wymagane obowiązującymi 

przepisami badania wersji A2 

przeprowadzono w Wojskowym Instytucie Technicznym 

Uzbrojenia. Zakończyły się wynikiem 

pozytywnym, a świadectwo z badań wydane 

zostało 5 czerwca 2020 r. 

Cały czas producent broni zbiera opinie użytkowników, 

którzy w miarę upływu lat zdobywają 

coraz więcej doświadczeń z codziennej eksploatacji 

Grotów. Analizowany jest także stan poszczególnych 

egzemplarzy, często po oddaniu 

kilkunastu–kilkudziesięciu tysięcy strzałów. Zmienia 

się też park maszynowy radomskich zakładów, 

co także nie pozostaje bez wpływu na konstrukcję 

produkowanej tam broni. Coraz bardziej 

skomplikowane centra obróbcze pozwalają na 

wykonanie większej liczby operacji w jednym cyklu, 

a więc konieczne jest dokonanie zmian 

w dokumentacji technologicznej, co wymaga 

czasem również korekt w konstrukcji poszczególnych 

części czy zespołów. Stąd też od pewnego 

czasu coraz głośniej jest o nowej wersji 5,56 mm 

karabinka MSBS GROT – A3. Pierwsze konkretne 

informacje o niej przekazano podczas trzeciej 

konferencji eksperckiej GROTowisko 2023, zorganizowanej 

przez Dowództwo Wojsk Obrony Terytorialnej 

i Fabrykę Broni „Łucznik”–Radom Sp. 

z o.o. w czerwcu ub.r., a na tegorocznej swoją 

premierę miał prototyp wersji A3 z lufą 14-calową 

(oznaczenie zakładowe C14 FB-A3). Na obecnym 

etapie to propozycja FB „Łucznik”–Radom 

Urządzenie wylotowe (standard montażu zgodny z systemem 

AR15) karabinka MSBS GROT C14 FB-A3. 

i współpracujących z nią konstruktorów z Wojskowej 

Akademii Technicznej, swego rodzaju 

baza do dyskusji z użytkownikami, jak powinna 

wyglądać finalna postać kolejnej odmiany wielkoseryjnej. 

Niemniej pojawienie się w pełni funkcjonalnych 

prototypów broni świadczy, że proces 

konsultacji może wkroczyć na nowy poziom. 

Dokładamy wszelkich starań, żeby spełniać 

oczekiwania i rozwijać tę konstrukcję. Każda broń 

ewoluuje i powstają jej udoskonalone wersje. Karabinek 

GROT przeszedł testy wstępne, kwalifikacyjne, 

testy w akredytowanych jednostkach testujących, 

ale najistotniejszy jest test w rękach żołnierza, który 

użytkuje go m.in. na poligonie. Dlatego tak ważny 

dla nas jest kontakt z użytkownikiem końcowym – 

żołnierzem, który używa Grota i pochodzący od 

niego komunikat zwrotny. Wersja A3 karabinka jest 

naszą propozycją dla wojska, uwzględniającą także 

głos użytkownika końcowego – podkreślił podczas 

konferencji Seweryn Figurski, prezes zarządu 

Fabryki Broni „Łucznik”–Radom Sp. z o.o. 

Jak wspomniano, prototyp C14 FB-A3 miał lufę 

o długości 14,5 cala (368 mm) zamiast dotąd 

standardowej 16-calowej (406 mm). Jest ona zakończona 

nakręcanym urządzeniem wylotowym, 

mocowanym za pomocą standardowego 

gwintu 1/2-28-UNEF (obecnie jest zaczep kołkowy). 

Ta ostatnia zmiana skutkuje jednak brakiem 

możliwości zamocowania dotychczasowego 


www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

Bartłomiej Kucharski 

Grupa WB znana była przez wiele lat 

przede wszystkim z opracowywania 

i produkcji systemów kierowania 

ogniem (ZZKO TOPAZ), łączności 

(PZUŁW FONET) czy bezzałogowych 

systemów powietrznych (FlyEye, FT-5) 

oraz amunicji krążącej (Warmate). 

Od kilku lat rozwija też własne systemy 

uzbrojenia, znajdujące coraz większe 

uznanie u odbiorców. 

Fotografie w artykule: Grupa WB, Bruisertech, 

Bartłomiej Kucharski, Andrzej Nitka. 

Zdalnie sterowane stanowiska uzbrojenia 

są dziś instalowane na licznych wozach 

bojowych i pojazdach wojskowych: od 

najmniejszych lądowych pojazdów bezzałogowych 

i lekkich załogowych 4×4, po czołgi podstawowe, 

armatohaubice samobieżne, a nawet 

okręty. Standardowo ich uzbrojenie stanowią karabiny 

maszynowe, zwykle kalibru 7,62 mm lub 

12,7 mm, popularne są też granatniki automatyczne 

kal. 30–40 mm. Rzadziej stosowane jest 

uzbrojenie artyleryjskie – 20 mm armata lub 

30 mm armaty o zredukowanym odrzucie (na 

amunicję 30×113 mm) – lub dwa rodzaje broni 

(np. 7,62 mm karabin maszynowy i 40 mm granatnik 

automatyczny), choć podstawowa czasami 

uzupełniona jest przez wyrzutnię przeciwpancernych 

pocisków kierowanych. Na lądzie zdalnie 

sterowane stanowiska uzbrojenia (dalej zssu) 

stanowią często stosowane uzbrojenie główne 

lżejszych pojazdów i pomocnicze w przypadku 

ciężkich (np. zastępują przeciwlotnicze karabiny 

maszynowe na manualnie obsługiwanych obrotnicach), 

na morzu zaś są używane jako broń przeciwdywersyjna. 

Niedawno zadebiutowały też 

jako efektory systemów antydronowych, o czym 

dalej. Poza siłą ognia, zssu wyposażone w dzienno-nocne 

przyrządy obserwacyjno-celownicze 

stanowią cenne źródło informacji o otoczeniu 

wokół nośnika, wspomagając bądź zastępując 

Rodzina ZMU – nowości systemów 

wieżowych Grupy WB 

Zdalne Moduły Uzbrojenia (ZMU) Grupy WB to rodzina systemów reprezentujących najwyższe światowe standardy 

w swej klasie. 

panoramiczny przyrząd obserwacyjny dowódcy. 

Wobec rosnącego zapotrzebowania na takie 

systemy, Grupa WB, a szczególnie wchodzący 

w jej skład Zakład Automatyki i Urządzeń Pomiarowych 

AREX Sp. z o.o., podjęła prace nad 

uzbrojeniem tej klasy. 

❚ Doświadczenie spółki 

Grupa WB ma już wieloletnie doświadczenia 

w zakresie opracowywania, rozwoju i produkcji 

zdalnie sterowanych systemów uzbrojenia. Koronnym 

przykładem jest, opracowana we współpracy 

z, należącą do Polskiej Grupy Zbrojeniowej, 

Hutą Stalowa Wola S.A., wieża bezzałogowa 

ZSSW-30, zastosowana w kołowych bojowych 

wozach piechoty Rosomak i Nowych Bojowych 

Pływających Wozach Piechoty (NBPWP) Borsuk. 

Inżynierowie Grupy WB odpowiadali za napędy 

wieży, a ponadto – co najważniejsze – za opracowanie 

i integrację systemu kierowania ogniem 

(jego komponenty dostarcza m.in. PCO S.A.), 

który bez przesady można nazwać jednym z najnowocześniejszych 

współczesnych opracowań 

polskiego przemysłu obronnego. Rozpoczęto 

również prace nad lżejszym wariantem wieży, 

a prawdopodobnie zostanie przygotowany też 

cięższy, z 40 mm armatą, planowany do Ciężkiego 

Bojowego Wozu Piechoty (CBWP). 

Również historia projektów związanych z zssu 

jest bogata, a nawet dłuższa, niż proces rozwoju 

ZSSW-30, formalnie zainicjowany w 2013 r. Zacznijmy 

jednak od pierwszego w pełni samodzielnego 

Kluczem do sukcesu, choć bynajmniej nie jedynym, jest modułowa konstrukcja stanowisk: wokół jednego „jądra” systemu można budować odmiany bardzo różniące się konfiguracją. 


www.zbiam.pl

Technika wojskowa 

Odbiornik z M-Code i system przeciwzakłóceniowy 

najnowszym wojskowym standardem GPS 

Maciej K. Lasocki 

Wojska Rakietowe i Artylerii wdrożą 

na przestrzeni najbliższych lat 290 

wieloprowadnicowych polowych 

wyrzutni rakietowych Homar-K, 

bazujących na południowokoreańskim 

systemie K239 Chunmu. Polskie 

wyrzutnie, podobnie jak oryginały, 

używają komercyjnych systemów 

nawigacji GPS, zupełnie nieodpornych 

na radioelektroniczne zakłócanie 

sygnału nawigacyjnego. W przypadku 

wojny urządzenia nawigacji polskich 

systemów Homar-K będą zakłócane, 

ich pociski nie będą celne, a załogi 

fizycznie zagrożone, jak to dzieje się 

z NATO-wskimi systemami 

HIMARS/MLRS na Ukrainie. 

Dlatego Siły Zbrojne RP analizują 

najnowsze rozwiązania pozwalające 

na zwiększenie efektywności 

artylerii rakietowej w warunkach 

zakłóceń sygnału GPS. 

Fotografie w artykule: Rockwell Collins, 

Hertz Systems, BAE Systems, insidegnss.com, 

Andrzej Kiński. 

Siły zbrojne państw zachodnich są uzależnione 

podczas prowadzenia działań od amerykańskiego 

systemu nawigacji satelitarnej 

NAVSTAR GPS. Dotyczy to układów nawigacji używanych 

przez piechotę, pojazdy lądowe, statki powietrzne, 

jednostki pływające, uzbrojenie kierowane 

i inne systemy elektroniczne. Utrata sygnału GPS 

może sparaliżować działania wojenne, tym bardziej, 

że dość słaby sygnał GPS jest narażony na zakłócanie 

radioelektroniczne, co może przybierać postać jego 

zakłócania (ang. jamming), czyli braku możliwości 

jego odbioru, lub na radioelektronicznej podmianie 

sygnału oryginalnego na fałszywy (ang. spoofing), 

przez co użytkownik (odbiornik) otrzymuje błędne 

dane o położeniu. W przypadku uzbrojenia kierowanego 

za pomocą nawigacji GPS brak sygnału 

degraduje jego celność, albo wręcz uniemożliwia 

strzelanie. Przed odpaleniem pocisku korygowanego 

sygnałem GPS, wyrzutnia potrzebuje danych 

o tzw. GPS Almanac, czyli informacji o aktualnym 

położeniu konstelacji satelitów nawigacyjnych 

NAVSTAR, z których sygnałów będzie korzystać. 

Brak sygnału GPS, czyli brak GPS Almanac, w ogóle 

uniemożliwia oddanie strzału. Wiele doniesień 

z Ukrainy wskazuje na to, że ten problem jest bardzo 

realny. Trzecim negatywnym następstwem zakłócania 

sygnału GPS jest utrata przez użytkownika 

Ministerstwo Obrony Narodowej zamówiło 290 południowokoreańskich wyrzutni rakietowych K239 Chunmu, które zostaną 

wykorzystane w systemie Homar-K. Wyrzutnie nie mają odpornych na zakłócenia układów nawigacji satelitarnej. 

Ten sam problem dotyczy także południowokoreańskich pocisków rakietowych do Homara-K. 

znacznika czasu GPS (ang. timing, jak w akronimie 

NAVSTAR – NAVigation Signal Timing And Ranging). 

Wszystkie systemy elektroniczne, które do 

prawidłowego działania potrzebują wskazań GPS, 

czyli radiolinie (ang. datalinks), radiostacje, systemy 

identyfikacji „swój-obcy”, stacje radiolokacyjne, 

uzbrojenie kierowane itd., przestaną z czasem prawidłowo 

działać przez rozsynchronizowanie. 

❚ BAE Systems liderem wojskowych układów GPS 

BAE Systems to największy dostawca szyfrowanych 

wojskowych układów odbiorczych GPS, obsługujący 

ponad 70% zachodniego rynku takich 

urządzeń. Firma jest liderem sprzedaży układów 

GPS z modułem SAASM (Selective Availability Anti- 

-spoofing Module) – dotąd dostarczył ponad 

1,5 mln układów SAASM. Obecnie BAE Systems 

przoduje w dostawach układów odbiorczych najnowszej 

generacji M-Code, których sprzedał już 

ponad 6000, a których produkcja dopiero nabiera 

tempa. Koncern dostarcza takie układy odbiorcze 

do wszystkich odbiorników nawigacji satelitarnej: 

przenośnych, pojazdowych, lotniczych (bezzałogowe 

i załogowe statki powietrzne), bomb i pocisków 

kierowanych, jednostek pływających. Obecnie 

układy GPS BAE Systems są montowane na 

ponad 40 typach statków powietrznych, ponad 

200 pojazdach lub systemach lądowych i ponad 

40 typach uzbrojenia kierowanego. Są używane 

w przeszło 45 państwach. Koncern ma ponad 

45 lat doświadczenia w produkcji układów GPS. 

BAE Systems to największy i najbardziej doświadczony 

dostawca układów nawigacji GPS do uzbrojenia 

kierowanego. Jego kompetencje w konstruowaniu 

takich układów biorą się z własnych 

doświadczeń, podczas których firma dostarczała 

takie urządzenia swoim klientom. W rezultacie układy 

produkcji BAE Systems są niezrównane pod 

względem jakości na tle pozostałych dostawców 

wojskowych układów odbiorczych GPS. 

❚ Odbiornik odbiornikowi nierówny 

Obecnie w użyciu są trzy typy układów odbiorczych 

GPS: stricte cywilne C/A-Code (SPS) oraz wojskowe 

P/(Y)-Code (PPS) i M-Code. Cywilny i komercyjny 

kod C/A (Coarse Acquisition) SPS (Standard 

Positioning Service) wykorzystuje tylko częstotliwość 

nośną sygnału L1. Kod C/A nie ma zabezpieczenia 

przed spoofingiem, nie jest też szyfrowany. 

Nie nadaje się do zastosowań wojskowych. 

BAE Systems nie produkuje układów odbiorczych 

C/A-Code. Wojskowy kod P/(Y) (P jak precise; 

PPS – Precise Positioning Service) jest obecnie najpowszechniej 

używanym kodem militarnym. P/(Y) 

wykorzystuje częstotliwość L2, jest szyfrowany i zabezpieczony 

przed spoofingiem, dzięki zastosowaniu 

wspomnianych czipów SAASM. Układy odbiorcze 

P/(Y)-Code mają pozostać w eksploatacji do lat 

40. Natomiast wojskowy kod M to najnowszy standard, 

o wzmocnionym szyfrowaniu, zwiększonej 

precyzji i odporności na spoofing oraz zakłócanie, 

wykorzystujący wiązki punktowe o większej mocy 

sygnału i modulację BOC (Binary Offset Carrier, binarna 

fala nośna z offsetem/przesunięciem), kompatybilny 

z L1/L2. Układy odbiorcze BAE Systems 

M-Code mogą wykorzystywać kod P/(Y) lub M 

albo obydwa naraz. M-Code zapewnia też zgodność 

z sojuszniczymi środkami walki radioelektronicznej 

(tzw. BFEA, Blue Force Electronic Attack) 

i zwiększa autonomię użytkownika. 


www.zbiam.pl



Postęp w obszarze wojskowej 

optoelektroniki, determinowany 

potrzebami i doświadczeniami 

wyniesionymi z toczących się 

konfliktów zbrojnych, jest bardzo 

szybki. Dotyczy to także, a może 

przede wszystkim, indywidualnego 

sprzętu optoelektronicznego. Należąca 

do Polskiej Grupy Zbrojeniowej spółka 

PCO S.A., czołowy polski producent 

wojskowej optoelektroniki, także bierze 

udział w tym wyścigu, sukcesywnie 

oferując nowe urządzenia i wersje 

rozwojowe z dobrze znanych 

linii produktowych. 

Ilustracje w artykule PCO S.A. 

Gogle PNL-2ADM i PNL-3X 

– najnowsze propozycje PCO S.A. 

Gogle noktowizyjne PNL-2ADM należą do najnowszej generacji indywidualnego sprzętu optoelektronicznego 

PCO S.A. Docelowo wykorzystywać będą wzmacniacze światła 5G 18 mm i nowy gradientowy układ optyczny. 

Omawiane w tym artykule dwa typy gogli 

noktowizyjnych zaliczają się do kolejnych 

generacji urządzeń, należących do znanych 

i cenionych przez użytkowników linii produktowych. 

Są one odzwierciedleniem współczesnych 

trendów, obowiązujących w tym segmencie indywidualnego 

sprzętu optoelektronicznego wśród 

czołowych światowych producentów, a także wyników 

analiz zastosowania tego typu urządzeń 

w wojnie rosyjsko-ukraińskiej. 

Tak w przypadku nowej generacji gogli noktowizyjnych 

PNL-2ADM, jak i lotniczych gogli noktowizyjnych 

PNL-3X, chodzi o przyrządy zunifikowane 

pod względem zastosowanego układu 

optycznego, wzmacniaczy obrazu, oraz konstrukcji 

monokularów. Celami, które przyświecały 

konstruktorom z PCO S.A. były dalsza redukcja 

masy, a także poprawa parametrów użytkowych 

– jakości obrazu i ergonomii. Jak wspomniano, 

w obydwu konstrukcjach użyto nowy, gradientowy 

układ optyczny obiektywu i okularu, 

wykorzystujący najnowsze rozwiązania oraz 

technologie produkcji. Jest on analogiczny do 

zastosowanego w amerykańskich goglach 

ANVIS-9 (AN/AVS-9) i AN/PVS-31, a więc uznawanych 

za referencyjne w swej klasie. Od przyszłego 

roku obydwa typy gogli będą wykorzystywały 

najnowocześniejsze wzmacniacze obrazu 

4G+/5G 18 mm firmy Photonis, które cechuje 

bardzo duży współczynnik wydajności FOM 

(określający rozdzielczość i stosunek sygnału do 

szumu) o wartości minimalnej ponad 2500. Wraz 

z nowym układem optycznym zapewniają one 

rozdzielczość obrazu lepszą o dwie grupy na tablicy 

pomiarowej 1951 USAF resolution test 

chart (MIL-STD-150A) od gogli PNL-3M. W porównaniu 

do wzmacniaczy Gen 3 mają także rozszerzone 

pasmo widzenia, wynoszące od 400 nm 

do 1100 nm. Obecnie PNL-2ADM i PNL-3X są 

dostępne z dowolnymi europejskimi lub amerykańskimi 

wzmacniaczami o średnicy 18 mm. 

Obudowy obydwu typów gogli wykonano 

z kompozytów, co pozwoliło na uzyskanie masy 

bez baterii na poziomie poniżej 500 g, co stawia je 

wśród najlżejszych w swoich klasach na świecie. 

Zunifikowane zostało także zasilanie (w PNL- 

-2ADM opcjonalne, w PNL-3X zasadnicze), które 

stanowi czterobateryjny zasilacz montowany na 

hełmie użytkownika, umożliwiający kilkukrotne 

wydłużenie czasu pracy gogli (do 40 godzin) 

i pełniący funkcję przeciwwagi dla nich. 

Obydwa przyrządy znajdują się obecnie na etapie 

badań prototypów, pomyślnie zakończyły niedawno 

próby zakładowe, a obecnie przechodzą 

testy w wojsku. Stanowią ofertę dla Sił Zbrojnych 

RP, służb specjalnych oraz formacji ochrony bezpieczeństwa 

i porządku publicznego. 

❚ Gogle noktowizyjne PNL-2ADM 

Gogle noktowizyjne PNL-2ADM stanowią kontynuację 

linii produktowej zapoczątkowanej przez 

urządzenie PNL-2AD. Są stereoskopowym, optoelektronicznym 

przyrządem, przeznaczonym do 

obserwacji terenu, wykrywania celów, czytania 

map i prowadzenia pojazdów w naturalnych warunkach 

nocnych. Zasilanie stanowi jedna bateria 

CR123 w komorze bateryjnej mostka, ale możliwe 

jest wykorzystanie standardowego zasilacza czterobateryjnego 

bądź zasilanie z sieci pojazdu. 

Gogle noktowizyjne PNL-2ADM zamontowane na hełmie balistycznym w położeniu 

roboczym. Widoczny czterobateryjny, opcjonalny zasilacz. 

Zasilacz czterobateryjny, współpracujący z goglami PNL-2ADM, zamontowany 

z tyłu hełmu. 


www.zbiam.pl


Zintegrowane optoelektroniczne środowisko 

wsparcia współczesnego pola walki (LRF/IFF/FSO/LWS) 


Coraz częściej w polskim przemyśle 

obronnym i placówkach naukowobadawczych 

powstają awangardowe 

rozwiązania, w niczym nieustępujące 

tym, nad którymi pracują czołowe 

światowe ośrodki. Z powodzeniem 

za takie można uznać optoelektroniczny 

system systemów – przez twórców 

określany jako ekosystem – będący 

efektem współpracy Instytutu 

Optoelektroniki Wojskowej 

Akademii Technicznej 

i CRW Telesystem-Mesko Sp. z o.o., 

który swą premierę będzie 

miał na XXXII MSPO. 

Ilustracje w artykule: IOE WAT, 

CRW Telesystem-Mesko. 

Co ważne, projekt ten wykorzystuje efekty 

prac, które jego partnerzy realizowali na 

przestrzeni ostatnich kilkunastu lat i które 

w większości nie doczekały się dotąd wdrożenia, 

ale znajdują się na szóstym lub siódmym poziomie 

gotowości technologicznej (wg definicji TRL 6 

– prototyp lub jego model został przebadany 

i zoptymalizowany względem prototypu z poprzedniego 

etapu na podstawie wyników testów, 

a TRL 7 – prototyp produktu lub technologii zostaje 

przetestowany w warunkach rzeczywistych), co 

jest doskonałą bazą do dalszych prac. 

Projekt Zintegrowanego optoelektronicznego 

środowiska wsparcia współczesnego pola 

walki (LRF/IFF/FSO/LWS) jest znakomitą odpowiedzią 

na potrzeby współczesnego pola walki, 

na którym coraz większe znaczenie odgrywa 

zaskoczenie przeciwnika i związane z tym uzyskanie 

przewagi informacyjnej, a z drugiej nasyconego 

środkami rozpoznania i walki radioelektronicznej, 

będącymi w stanie skutecznie 

przeciwdziałać klasycznym radiowym środkom 

łączności oraz skierować na źródła wykrytej 

emisji własne środki bojowe. 

W skład rodziny Silent Environment Voice and Data Transmission LaserRangeFinder Family wchodzą aktualnie 

trzy urządzenia, różniące się zasięgiem (mocą) i gabarytami (od lewej): VDT-LRF-S(mall), VDT-LRF-M(edium) 

i VDT-LRF-E(xtended)R(ange). 

Zintegrowane optoelektroniczne środowisko wsparcia współczesnego pola walki (LRF/IFF/FSO/LWS) integruje 

dwa urządzenia optoelektroniczne – rodzinę podszumowych dalmierzy laserowych Silent Environment Voice 

and Data Transmission LaserRangeFinder Family i system ostrzegania przed opromieniowaniem laserem 

Obra++, które samodzielnie bądź w synergii, realizować mogą szereg funkcjonalności, wśród nich takie, 

które obecnie nie są dostępne Siłom Zbrojnym RP. 

Proponowane przez Instytut Optoelektroniki 

Wojskowej Akademii Technicznej (IOE WAT) 

i Centrum Rozwojowo-Wdrożeniowe Telesystem-Mesko 

Sp. z o.o. rozwiązanie integruje 

dwa urządzenia optoelektroniczne, które samodzielnie 

bądź w synergii, realizować mogą szereg 

funkcjonalności, wśród nich takie, które 

obecnie nie są dostępne Siłom Zbrojnym RP 

(i większości sił zbrojnych państw świata). Stąd 

LRF/IFF/FSO/LWS w nazwie co rozszyfrować 

można jako: Laser Range Finder – dalmierz laserowy 

(własność CRW Telesystem-Mesko) z funkcjonalnościami: 

Identification Friend or Foe – 

system identyfikacji bojowej „swój-obcy” (w tym 

przypadku optoelektroniczny) oraz Free Space 

Optics – optoelektroniczny system komunikacji 

w otwartej przestrzeni (gdzie Wojskowa Akademia 

Techniczna, Instytut Optoelektroniki i CRW 

Telesystem-Mesko mają wspólnie prawa w zakresie 

następujących funkcjonalności dalmierzy 

laserowych – łączności laserowej na otwartej 

przestrzeni – transmisja danych i głosu/FSO, 

systemu identyfikacji „swój-obcy” oraz integracji 

całego systemu) i Laser Warning System – system 

ostrzegania o promieniowaniu laserowym, 

który powstał w ramach programu NCBiR, gdzie 

IOE WAT był wykonawcą. Jak wspomniano, 

wszystkie te funkcjonalności realizowane są za 

pomocą dwóch typów urządzeń: rodziny podszumowych 

dalmierzy laserowych VDT-LRF, powstałych 

we współpracy IOE WAT i CRW Telesystem-Mesko, 

oraz system ostrzegania przed 

opromieniowaniem laserem Obra++, opracowany 

przez IOE WAT we współpracy z CRW Telesystem-Mesko 

(w zakresie układu detekcyjnego). 

Oczywiście niezbędne są także odpowiednie algorytmy 

pracy i oprogramowanie. 

Samodzielnie dalmierze laserowe i system 

ostrzegania przed opromieniowaniem realizują 

przypisane im funkcje. Notabene są to niezwykle 

interesujące urządzenia. Rodzina modułowych 

dalmierzy Silent Environment Voice and 

Data Transmission LaserRangeFinder Family: 

VDT-LRF-S(mall), VDT-LRF-M(edium) i VDT-LRF-E 

(xtended)R(ange), obejmuje diodowe oraz 

światłowodowe laserowe urządzenia podszumowe 

(ich praca jest praktycznie niewykrywalna 

z większej odległości), pracujące na fali długości 

1550 nm i zapewniające pomiar odległości 

na dystansie 3,5/7/28 km (w zależności od wersji). 

To naprawdę niewielkie urządzenia – najmniejszy 

członek rodziny ma wymiary paczki 

papierosów. Warto dodać, że dalmierze opracowano 

całkowicie ze środków własnych. Co jest 

istotne, do bezpośredniej dwustronnej komunikacji 

pomiędzy operatorami/systemami (wymiany 

danych i transmisji głosowej) potrzeba 

tylko dwóch urządzeń z rodziny VDT-LRF, bez 

systemu Obra++. Daje to pełną niezależność 

w konfiguracji ekosystemu, gdzie coraz bardziej 


www.zbiam.pl

Inżynieria wojskowa 

„Tarcza Wschód” Cz. 4 – Okopy i schrony 

Stefan Fuglewicz 

Czwarty z „wektorów wysiłku” Narodowego 

Planu Obrony i Odstraszania 

„Tarcza Wschód” to zwiększenie 

bezpieczeństwa sił własnych 

i ochrona ludności cywilnej. 

Ilustracje w artykule: Sztab Generalny 

Wojska Polskiego, Siły Zbrojne Ukrainy, US Army, 

Ministerstwo Obrony Republiki Estonii, 

Stefan Fuglewicz. 

Podczas prezentacji założeń planu „Tarcza 

Wschód” 27 maja br. szef Sztabu Generalnego 

WP gen. Wiesław Kukuła przedstawił go bardzo 

lakonicznie: Naszym celem jest również maksymalne 

zwiększenie przeżywalności naszych żołnierzy 

i ochrona ludności cywilnej. W tym celu zamierzamy: 

❙ rozwijać ukrycia dla żołnierzy i ludności cywilnej, 

❙ budować ukrycia i bunkry na środki rażenia, ponieważ 

zamierzamy utrzymywać również od pewnego 

momentu zagrożenia część naszych środków na 

pozycjach ogniowych, 

❙ budować magazyny i bunkry na środki bojowe. 

Więcej szczegółów zawierały przedstawione podczas 

tej prezentacji wizualizacje, choć nie ma pewności, 

na ile oddają one faktyczne zamiary. Linię 

ufortyfikowanych stanowisk pokazano na nich jako 

położoną w niewielkiej odległości za pasem zapór, 

w postaci rozmieszczonych co kilometr „gniazd 

oporu” (prawidłowo – punktów oporu), złożonych z: 

❙ okopu (rowu strzeleckiego) o łamanym (zygzakowatym) 

przebiegu; 

❙ przylegających do okopu od strony przedpola 

schronów o nieznanej konstrukcji i funkcji 

(mogą to być schrony bierne, ale i bojowe – 

wspomniane przez gen. Kukułę „bunkry na 

środki rażenia”); 

❙ umieszczonego w pewnej odległości za okopem 

„ukrycia UBM” (obiekty te mają być również 

wznoszone na tyłach dla ochrony ludności 

cywilnej). 

Skrót UBM oznacza Ultimate Building Machine – 

technologię opracowaną przez amerykańską firmę 

M.I.C. Industries Inc., służącą do szybkiego 

wykonywania obiektów kubaturowych z blachy 

stalowej, takich jak: garaże, hangary i magazyny. 

Zamiar jej wykorzystania do budowy obiektów 

ochronnych potwierdził na konferencji prasowej 

10 lipca sekretarz stanu w Ministerstwie Obrony 

Narodowej Paweł Bejda. Urządzenia, nazwane 

przez niego „fabryką bunkrów”, mają zostać zakupione 

w trybie pilnej potrzeby operacyjnej. 

❚ Trochę teorii 

Komentowanie powyższych założeń utrudnia ich 

ogólnikowość, możliwość zastosowania dezinformacji 

oraz słownictwo, niepokrywające się z oficjalną 

terminologią. Jak wspomniano w drugiej 

części artykułu (WiT 7/2024), posłużono się określeniami 

potocznymi (bunkier) i wcześniej nieznanymi 

(gniazdo oporu), nie precyzując ich znaczenia, 

a prawidłowe terminy mogły być użyte 

niezgodnie ze swoją definicją (na pewno „schron”, 

skoro równolegle pojawił się „bunkier”). Dlatego 

zacząć trzeba od przypomnienia i krótkiego objaśnienia 

terminologii współczesnej fortyfikacji, która 

należy do okresu zapoczątkowanego w trakcie 

I wojny światowej. Bywa on określany różnie – jako 

fortyfikacja XX-wieczna lub fortyfikacja rozproszona, 

autor artykułu od 1993 r. proponuje bardziej 

adekwatną nazwę – fortyfikacja najnowsza. 

Obecnie obowiązująca w Polsce terminologia 

w większości pokrywa się z przedwojenną, w której 

obce naleciałości zastąpiono polskim słownictwem. 

Obiekty fortyfikacyjne dzielone są na: 

1. Pod względem funkcji: 

❙ przeszkody (wyróżnia się tutaj przeszkody naturalne 

i celowo wykonane zapory, omówione 

w trzeciej części artykułu, WiT 8/2024); 

Uczymy się na nowo fortyfikacji – ukraiński okop z nowoczesnym szalunkiem, wzmocnionym 

grubymi okrąglakami. Ten sam pomysł mieli polscy saperzy w 1916 r. pod 

Kostiuchnówką – belki okazały się groźniejsze od odłamków. 

Strefa stanowisk za pasem zapór według prezentacji Sztabu Generalnego WP. 

Budowa ukraińskich umocnień – wykonywanie nasypu osłonowego nad schronem z warstwą 

detonacyjną ze spiętych drutem okrąglaków. 


www.zbiam.pl

Konflikty 

Operacja pod Kurskiem 

Faza przełamania i działań manewrowych 

Marcin Gawęda 

Rozpoczęte rankiem 6 sierpnia 2024 r. 

działania sił ukraińskich w obwodzie 

kurskim, na terenie Federacji Rosyjskiej, 

były zaskoczeniem nie tylko dla 

postronnych obserwatorów, ale także 

dla dowództwa Grupy Wojsk „Siewier”, 

odpowiedzialnego, siłami zgrupowania 

„Kursk”, za osłonę granicy wzdłuż 

obwodów sumskiego i kurskiego. 

Fotografie w artykule: Wojska Lądowe Sił Zbrojnych 

Ukrainy, Siły Obrony Terytorialnej SZU, Siły Operacji 

Specjalnych SZU, Ministerstwo Obrony Federacji 

Rosyjskiej, Wojennyj Oswedomitiel, Internet. 

Bez wątpienia operacja kurska jest najlepiej 

przygotowaną od strony informacyjnej 

i wywiadowczej poważniejszą akcją 

zaczepną Sił Zbrojnych Ukrainy od początku 

pełnoskalowej wojny z Rosją w lutym 2022 r., 

a utrzymanie ciszy informacyjnej przez kilka dni 

było zachowaniem bez precedensu. Dopiero 12 

sierpnia oficjalnie potwierdzono prowadzenie 

działań ofensywnych w obwodzie kurskim i zasugerowano 

konieczność utworzenia strefy 

buforowej, aby uchronić ludność ukraińskiego 

obwodu sumskiego przed regularnym rosyjskim 

ostrzałem moździerzowo-artyleryjskim. 

Działania wzorowane na tzw. ofensywie 

charkowskiej z września 2022 r., opartej na zaskoczeniu 

przeciwnika i akcjach manewrowych, 

w tym rajdach mobilnych grup bojowych, 

są charakterystyczne dla działań 

operacyjnych grup manewrowych, których celem 

jest przełamanie linii frontu i wejście w przestrzeń 

operacyjną przeciwnika. 

❚ Cele operacji kurskiej 

Operacja kurska, mimo jej niewątpliwych sukcesów, 

do których należy zaliczyć wzięcie do niewoli 

ogromnej liczby, jak na warunki tej wojny, 

żołnierzy przeciwnika (po dwóch tygodniach 

walk szacunki mówią nawet o ponad 2000 jeńców, 

w tym ok. 80% poborowych), jest związana 

z ogromnym ryzykiem. Ponieważ wybrano do 

jej przeprowadzenia doświadczone pododdziały, 

których można było użyć na froncie w Donbasie, 

gdzie Rosjanie nieustannie prą naprzód, 

oceniana jest czasami nie tylko jako ryzykowna, 

ale wręcz kontrowersyjna. 

Jak zwykle w działaniach ofensywnych można 

zauważyć splot kilku celów natury polityczno-wojskowej, 

które w tym przypadku są prawdopodobnie 

następujące: 

Czołg T-72EA i pojazd opancerzony Dozor-B 61. Samodzielnej Brygady Zmechanizowanej gdzieś w obwodzie kurskim. 

❙ zajęcie części terytorium Rosji i poprawienie 

w ten sposób pozycji w ewentualnych negocjacjach 

pokojowych; 

❙ zadanie przeciwnikowi strat w sprzęcie i ludziach 

korzystając z zaskoczenia i przejściowej 

przewagi jakościowej; 

❙ ściągnięcie pod Kursk rosyjskich sił z innych 

kierunków operacyjnych; 

❙ poprawienie morale wojska i społeczeństwa 

niespodziewanymi sukcesami; 

❙ zdezorganizowanie logistyki (głównie kolejowej) 

przeciwnika w obwodzie kurskim; 

❙ wzięcie jak największej liczby jeńców, których 

będzie można potem wymienić na własnych. 

❚ Przygotowania do operacji 

Ukraińskie zgrupowanie na kierunku kurskim 

osiągnęło całkowite zaskoczenie taktyczno- 

-operacyjne. Z jednej strony zabezpieczenie 

operacji (Operations Security, OPSEC) okazało 

się na najwyższym poziomie, z drugiej pewne 

znaczenie mogła odegrać niefrasobliwość 

i ignorancja po stronie rosyjskiej, która zlekceważyła 

koncentrację sił przeciwnika. Przypuszcza 

się, że podciąganie nowych sił do obwodu 

sumskiego wiązano po stronie rosyjskiej z rzekomymi 

przygotowaniami obronnymi, wobec 

spodziewanego ataku GW „Siewier” na obwód 

sumski, jako rozszerzenie frontu po operacji 

charkowskiej. O takim scenariuszu, jako potencjalnie 

możliwym, wspominał m.in. gen. por. 

Kyryło Budanow, szef Głównego Zarząd Wywiadu 

Ministerstwa Obrony Ukrainy (HUR). Nie 

można więc wykluczyć, że mogła to być celowa 

dezinformacja i działanie psychologiczne (Psychological 

Operations, PSYOPS), maskujące rzeczywiste 

cele gromadzonych sił, a ich skutkiem było to, 

że narastanie sił w obwodzie sumskim rosyjskie 

dowództwo zgrupowania „Kursk” brało za przygotowywanie 

do obrony w obwodzie sumskim. 

Po stronie ukraińskiej zachowano ścisłą tajemnicę 

o faktycznych celach przygotowywanej 

operacji, zdając sobie sprawę, że tzw. kontrofensywę 

zaporoską z lata 2023 r. „spalono” 

trwającymi wiele tygodni medialnymi przeciekami 

i informacyjną wrzawą. Po pierwsze, o planowanej 

operacji wiedziała tylko bardzo wąska 

grupa wyższych oficerów, dowódcy polowi dowiedzieli 

się o planowanych działaniach zaczepnych 

na terenie Rosji na trzy dni przed ich rozpoczęciem, 

a żołnierze z jednostek bojowych 

dzień wcześniej. Po drugie, (ponoć) nie poinformowano 

o własnych zamiarach zachodnich 

partnerów, w tym nawet Stanów Zjednoczonych. 

Po trzecie, starannie ukryto przerzut sił. Do 

operacji ściągnięto doborowe jednostki, w tym 

specjalne i szturmowe, z innych, aktywnych odcinków 

frontu, w tym z głównych kierunków 

natarcia przeciwnika, przykładowo 225. batalion 

szturmowy spod Nju-Jorka pod Torećkiem, 

a batalion specjalny „Szkwał” z 47. BZ z kierunku 

pokrowskiego. Żołnierze wielu jednostek frotnowych 

byli przekonani, że kierowani są, w ramach 

rotacji, na zasłużony wypoczynek. To ryzykowne 

zagranie pozwoliło na szybkie 

przemieszczenie sił na nowy odcinek frontu 

oraz zostawienie mało czasu na zorientowanie 

się przez przeciwnika, że na sumszczyźnie trwa 


www.zbiam.pl

Przemysł obronny 

Diagnostyka robota saperskiego. 

A&D Serwis – niezawodność i profesjonalizm 

w serwisie elektroniki wojskowej 

Na przestrzeni ostatniej dekady firma 

A&D Serwis zdobyła renomę lidera 

w diagnostyce i naprawie sprzętu 

wojskowego. Specjalizujemy się 

w serwisie urządzeń pogwarancyjnych, 

często w sytuacjach, gdy producent już 

nie oferuje do nich wsparcia. 

Fotografie w artykule A&D Serwis. 

Nasza firma, mająca koncesję Ministerstwa 

Spraw Wewnętrznych i Administracji 

na wytwarzanie technologii o przeznaczeniu 

wojskowym oraz policyjnym, 

wykonuje zlecenia dla wszystkich rodzajów sił 

zbrojnych oraz firm zajmujących się importem, 

jak również dla podmiotów realizujących wieloletnie 

umowy na serwis i utrzymanie w sprawności 

urządzeń wojskowych. 

❚ Niezawodność w służbie dla wojska 

Od 2015 do 2024 r. firma A&D Serwis zrealizowała 

łącznie 645 zleceń serwisowych. Najwięcej napraw 

wykonano w ostatnich trzech latach, co świadczy 

o rosnącym zaufaniu do naszych usług. Specjalizujemy 

się w serwisie różnorodnych urządzeń wojskowych, 

podzielonych na kilka kluczowych grup: 

❘ Grupa 1 – Symulatory i trenażery 

Obsługujemy szeroką gamę symulatorów i trenażerów, 

które są niezbędne do szkolenia żołnierzy, 

w tym pilotów. Naprawiamy elektronikę, 

wyświetlacze wielofunkcyjne (MFD), zasilacze, 

projektory i awionikę. Nasza oferta obejmuje 

również: laserowe symulatory strzelań, trenażery 

strzeleckie i symulatory bojowe, które pomagają 

w realistycznym treningu taktycznym. 

❘ Grupa 2 – Wykrywacze i testery 

Specjalizujemy się w serwisie: indukcyjnych 

wykrywaczy min, wykrywaczy skażeń chemicznych, 

testerów rezystancji izolacji, wykrywaczy 

metali i urządzeń do detekcji materiałów 

wybuchowych. Dodatkowo obsługujemy 

analizatory gazów oraz mierniki promieniowania, 

które są niezbędne w sytuacjach zagrożenia 

radiacyjnego. 

❘ Grupa 3 – Roboty i systemy rentgenowskie 

Serwisujemy różne kategorie robotów, w tym: 

inspekcyjne, rozpoznawcze, saperskie i taktyczne. 

Oferujemy również usługi dla lotniskowych 

i wojskowych systemów rentgenowskich, które 

są używane do kontroli bagaży oraz pojazdów. 

Nasze doświadczenie obejmuje także systemy 

skanujące, które są niezbędne w operacjach 

antyterrorystycznych oraz ochronie infrastruktury 

krytycznej. 

❘ Grupa 4 – Elektronika i komputery 

W zakresie elektroniki oferujemy serwis: zasilaczy 

awaryjnych UPS (Uninterruptible Power 

Supply), ładowarek akumulatorów lotniczych, 

odbiorników GPS, skanerów, komputerów wojskowych, 

monitorów i zasilaczy. Naprawiamy 

też systemy komunikacyjne, które są kluczowe 

dla operacji wojskowych, a także zaawansowane 

systemy zarządzania polem walki, które 

integrują różne elementy bojowe w jedną, 

spójną sieć. 

❘ Grupa 5 – Generatory, stacje i detonatory 

Specjalizujemy się w serwisie generatorów prądotwórczych, 

oferując przeglądy konserwacyjne 

małych i dużych jednostek. Obsługujemy 

stacje pogodowe, a także stacje pomiarowe, 


www.zbiam.pl


85-lecie Dezametu – historia, innowacje 

i wkład w przemysł zbrojeniowy 

Zakłady Metalowe DEZAMET S.A. 

to firma z wieloletnią tradycją, której początki 

sięgają lat trzydziestych ubiegłego 

wieku. W jubileuszowym 85. roku swojej 

działalności Dezamet może pochwalić się 

bogatą historią, licznymi innowacjami 

oraz znaczącym wkładem w przemysł 

zbrojeniowy Polski i świata. 

Fotografie w artykule: ZM DEZAMET S.A. 

Historia Dezametu rozpoczyna się w 1937 r., 

kiedy to w Nowej Dębie, w ramach projektu 

Centralnego Okręgu Przemysłowego 

(COP), rozpoczęła się budowa Wytwórni 

Amunicji nr 3 (WAM3). 

❚ Początki i rozwój 

Sztandarowy projekt II Rzeczypospolitej, jakim 

był COP, dał początek nie tylko pierwszej na tych 

terenach fabryce przemysłowej, ale stał się również 

czynnikiem miastotwórczym. Powstały 

pierwsze budynki wielomieszkaniowe dla pracowników 

zakładu i osiedle domków jednorodzinnych 

dla zatrudnianych w całym kraju specjalistów. 

Warto wspomnieć, że jeszcze w 1937 r. 

tereny, na których obecnie zlokalizowany jest 

Dezamet i miejska część Nowej Dęby, były porośnięte 

lasem należącym do dóbr hrabiego 

Jana Zdzisława Tarnowskiego z Dzikowa. 

Wszystko zmieniło się w rekordowym tempie. 

W ciągu zaledwie dwóch lat udało się wykupić 

grunty, wykarczować las, zbudować drogi, zbudować 

wspomniane osiedla (dziewięć dwupiętrowych 

bloków, dziewięć budynków jednorodzinnych, 

cztery wille dla kierownictwa), 

a nawet zaplecze rekreacyjne w postaci basenu 

czy też nowoczesnej, jak na tamte czasy, oczyszczalni 

ścieków i ujęcia wody. Dynamiczny rozwój 

fabryki i miasta przerwały działania wojenne. Podczas 

II wojny światowej zakłady zostały przejęte 

przez okupacyjne władze niemieckie. Po wojnie 

Dezamet podporządkowano Centralnemu Zarządowi 

Przemysłu Wyrobów Precyzyjnych. 

❚ Lata powojenne i transformacja 

W okresie PRL Dezamet stał się jednym z kluczowych 

producentów amunicji i uzbrojenia w Polsce. 

W latach 50. i 60. zakłady znacznie rozbudowano, 

modernizując infrastrukturę i wprowadzając 

nowe technologie produkcji. W tym czasie Dezamet 

zyskał renomę jako producent wysokiej jakości 

amunicji. Działalność firmy obejmowała również 

produkcję cywilną, w tym słynne do dzisiaj: 

Wiosna 1939 r. Wizyta delegacji rządowej w Wytwórni Amunicji nr 3 w Dębie (obecnie Nowa Dęba). Trzeci od 

prawej (w kapeluszu) inż. W. Theme, w czapce i kurtce – wicepremier i minister skarbu Eugeniusz Kwiatkowski, 

następny ppłk Jan Szypowski – dyrektor wytwórni, obok na pierwszym planie gen. bryg. Aleksander 

Litwinowicz – II wiceminister spraw wojskowych, szef Administracji Armii. Zdjęcie przedstawia scenę sadzenia 

pamiątkowych drzewek. 

żelazka, silniki spalinowe do jednośladów i inny 

asortyment. Transformacja ustrojowa na początku 

lat 90. przyniosła firmie wiele wyzwań. Dezamet 

musiał dostosować się do zmieniających się warunków 

rynkowych, zmniejszenia zamówień 

państwowych i konieczności poszukiwania nowych 

rynków zbytu. Dzięki elastyczności oraz 

zdolności do adaptacji, zakłady przetrwały trudny 

okres i zaczęły rozwijać produkcję na potrzeby 

cywilne, nie rezygnując przy tym z dotychczasowego 

profilu militarnego. 

❚ Dezamet jako lider bezpieczeństwa 

Obecnie Zakłady Metalowe DEZAMET S.A. to 

nowoczesne przedsiębiorstwo, które kładzie 

duży nacisk na innowacje i rozwój techniczny 

oraz technologiczny. Firma jest częścią Polskiej 

Grupy Zbrojeniowej, co pozwala jej na ścisłą 

współpracę z innymi podmiotami z sektora 

obronnego oraz korzystanie z szerokiej bazy 

wiedzy i doświadczenia. 

Firma stale inwestuje w badania i rozwój, co 

przekłada się na wprowadzanie na rynek nowych, 

bardziej zaawansowanych produktów. 

Potwierdzeniem są liczne nagrody i wyróżnienia 

m.in. Defender, Lider Bezpieczeństwa Państwa, 

Złoty Certyfikat Jakości, Brylant Polskiej 

Gospodarki, Podkarpacka Nagroda Gospodarcza, 

Wielki Modernizator Polski. 

❚ Olbrzymie inwestycje i dynamiczny rozwój 

Po 2000 r. wprowadzono w firmie nowoczesne 

systemy zarządzania jakością produkcji. Kompleksowo 

zmodernizowano laboratoria pomiarowe 

i chemiczne. Ważnym krokiem w historii 

Dezametu było podjęcie w latach 2010–2012 

decyzji o ukierunkowaniu produkcji głównie 

na amunicję dużego kalibru, tj. moździerzowej 

120 mm i artyleryjskiej 155 mm. Następstwem 

tych decyzji była realizacja projektu pn. „Biznesplan 

– Rozwój potencjału produkcyjnego, 

w szczególności w ramach programów Krab- 

-Kryl, Rak, Tytan obejmujący modernizację kompleksu 

wytwórczego” o wartości blisko 56 mln 

PLN. Dostrzegając rosnące zapotrzebowanie 

na ww. asortyment, w latach 2022–2023 na remonty 

i inwestycje przeznaczono środki 

w kwocie 45 mln PLN, a w 2024 r. zaplanowano 

kwotę 36 mln PLN. 

W ciągu ostatnich lat dokonaliśmy znaczącej 

modernizacji Spółki. Mam tutaj na myśli 

poprawę infrastruktury, rozwój parku maszynowego, 

udoskonalenie procesów produkcyjnych 

i zarządczych. Dokonano m.in. modernizacji 

linii do obróbki galwanicznej, modernizacji 

lakierni oraz linii do malowania amunicji, zautomatyzowano 

linię do naważania i prasowania 

materiałów pirotechnicznych. Wszystkie te 

elementy składają się na zwiększenie wydajności 

produkcji i poprawę kondycji firmy, co pozwala 

nam z optymizmem patrzeć w przyszłość. 

Należy jednak mieć na uwadze, że 

obecne potrzeby rynku determinują podjęcie 

kolejnych działań inwestycyjnych – mówi 

Dariusz Szlęzak, prezes zarządu i dyrektor generalny 

ZM DEZAMET S. A. 

Rezultatem dotychczasowej pracy, pełnego 

zaangażowania, efektywnej współpracy oraz 


www.zbiam.pl


Suszarnie próżniowe do materiałów 

wybuchowych ELEKTRO-WÄRME-AACHEN 

Paweł Mikołajczyk 

Rosnące zapotrzebowanie na amunicję 

w Polsce generuje również konieczność 

zakupów dodatkowego wyposażenia 

linii produkcyjnych. Dostawcą jednego 

z często pomijanych urządzeń 

jest niemiecka firma 

ELEKTRO-WÄRME-AACHEN. 

Fotografie w artykule: Siły Zbrojne Ukrainy, 

EWA, Nitro-Chem. 

Wojna na Ukrainie postawiła przed zachodnimi 

producentami amunicji 

wyzwanie niewidziane od końca zimnej 

wojny. Nagle pojawiła się potrzeba wręcz 

gigantycznego wzrostu skali produkcji amunicji, 

zwłaszcza artyleryjskiej 155 mm (i ładunków 

miotających do niej). Wynika to zarówno z potrzeb 

frontu, jak i konieczności uzupełnienia 

oraz rozbudowy własnych zapasów magazynowych. 

Siły Zbrojne Ukrainy, szeroko wspierane 

przez państwa zachodnie, każdego dnia wykorzystują 

cztery–sześć tysięcy granatów 155 mm, 

nie licząc innej amunicji artyleryjskiej. Rocznie 

więc sama Ukraina zużywa 1,5–2,2 mln granatów 

tego kalibru. A są przecież też potrzeby własne 

– siły zbrojne państw zachodnich muszą 

uzupełniać potencjał uszczuplony wskutek 

przekazania Ukrainie amunicji z własnych zapasów, 

a ponadto wielu członków NATO i nie tylko, 

zwiększa jej zapasy, oczywiście w miarę możliwości. 

Dotyczy to też Polski, w której realizowane 

są m.in. projekty związane ze zwiększeniem 

produkcji amunicji przez spółki należące 

do Polskiej Grupy Zbrojeniowej (konsorcjum 

PGZ-AMUNICJA), czy ZPS Niewiadów Sp. z o.o. 

W celu zwiększenia produkcji pocisków, zapalników 

i ładunków miotających potrzeba wielu 

specjalistycznych narzędzi i maszyn, w tym 

urządzeń do suszenia materiałów wybuchowych. 

Niemiecka firma ELEKTRO-WÄRME-A- 

ACHEN jest jedną z tych, które wychodzą naprzeciw 

oczekiwaniom rynku. 

Produkcja współczesnych materiałów wybuchowych wymaga rozbudowanego zaplecza technicznego, w tym wielu 

wyspecjalizowanych narzędzi (zdjęcie ilustracyjne). 

Wojna na Ukrainie wymusiła zwiększenie produkcji amunicji artyleryjskiej na Zachodzie. Po latach redukcji mocy produkcyjnych 

zaspokojenie nagle pojawiających się potrzeb okazało się niemałym problemem. 

❚ EWA 

Wywodząca się z Akwizgranu (niem. Aachen) 

w Nadrenii Północnej-Westfalii firma ELEKTRO- 

-WÄRME-AACHEN (EWA) zajmuje się produkcją 

m.in. komór suszących w próżni, używanych podczas 

wytwarzania materiałów wybuchowych. Bliskość 

Politechniki Akwizgrańskiej (Rheinisch-Westfälische 

Technische Hochschule Aachen) zapewnia 

nieskrępowaną współpracę z wiodącymi ośrodkami 

naukowymi i technologicznymi. Założona przez 

Polaka, Adama Gruszkę, firma ma ponad 30 lat doświadczenia 

w opracowywaniu i produkcji niestandardowych 

komór próżniowych do zastosowań 

przemysłowych. Produkty te odpowiadają 

współczesnym standardom, takim jak związane 

z systemami próżniowymi ex-proof. 

Komory próżniowe firmy EWA stosowane są 

m.in. do osuszania i suszenia sypkich materiałów, 

np. proszków i granulatów. Są jednak również używane 

przy oczyszczaniu urządzeń mechanicznych 

z osadów i olejów, przy odgazowywaniu 

olejów, rozdzielaniu frakcji materiałowych metodą 

odparowania itp. Do różnych zastosowań wykorzystywane 

są różne urządzenia, a w razie potrzeby 

firma dostarcza pojedyncze, wysoce wyspecjalizowane 

egzemplarze powstałe według 

specyfikacji dostarczonej przez odbiorcę. Poza 

przemysłem zbrojeniowym, urządzenia te są stosowane 

także przez przemysł chemiczny, farmaceutyczny, 

elektroniczny itp. 

Do produkcji pieców wykorzystywane są wysokiej 

jakości materiały, m.in. stopy Hastelloy® 

(C 22), Alloy 59, stale nierdzewne 1.4404, 1.4571, 


www.zbiam.pl


Rumunia jest pierwszym, w dodatku od razu eksportowym, nabywcą niskopodwoziowych naczep siedmioosiowych Demarko ST 775-24W.H-PA. 

Naczepa Demarko ST 775-24W.H-PA 

– propozycja dla Sił Zbrojnych RP 

Jarosław Brach 

Naczepa niskopodwoziowa 

Demarko ST 775-24W.H-PA jest 

przeznaczona do transportu czołgów, 

i ciężkiego sprzętu gąsienicowego, 

i innych ładunków w granicach swoich 

możliwości technicznych. Z racji 

swych charakterystyk stanowi 

element zestawów do transportu 

ciężkiego sprzętu (Heavy Equipment 

Transporter, HET). 

Ilustracje w artykule Demarko. 

Będąca przedmiotem artykułu naczepa została 

opracowana od podstaw, zgodnie 

z wymaganiami pierwszego odbiorcy – 

Rumuńskich Sił Zbrojnych (Forțele Armate 

Române), niemniej firma chce ją też zaproponować 

Siłom Zbrojnym RP jako uzupełnienie, 

a z czasem następcę, aktualnie dostarczanych 

w ramach programu Jak, siedmioosiowych naczep 

niskopodwoziowych ST 775-20W. 

Prace projektowe zainicjowano w roku 

2020, a dostawy do Rumunii zakończyły się 

w 2022 r. Ogółem kontrakt obejmował 42 naczepy 

tego typu, które sprzęga się z czteroosiowymi, 

ciężkimi, uterenowionymi ciągnikami 

siodłowo-balastowymi Iveco Astra SM 

M1250.70T WM 8×8. 

Pod względem budowy ST 775-24W.H-PA to 

specjalistyczna konstrukcja stalowa (stal podwyższonej 

wytrzymałości), gdzie głównym wyznacznikiem 

było zapewnienie bardzo wysokiej 

sztywności, gwarantującej stabilną pracę zarówno 

na drogach utwardzonych, jak i w ciężkim 

terenie. Jej pokład ładunkowy wyposażono 

w tylne, dwusekcyjne najazdy, sterowane hydraulicznie 

lub ręcznie, których rozstaw można 

dostosować do przewożonego pojazdu. Liczba 

linii osi to siedem, z czego sześć jest skrętnych 

– sterowanych hydraulicznie, w celu poprawy 

manewrowości, w tym redukcji promienia skrętu. 

Wszystkie linie osi wyróżnia niezależne zawieszenie 

Demarko Independent Suspension (DIS). 

Nowa naczepa otrzymała kryptonim DZO – tzn. 

naczepa z niezależnym zawieszeniem. Tym samym, 

chociaż naczepa dla Rumunii służy do 

tego samego celu co naczepy dla Sił Zbrojnych 

RP, a więc przeznaczona jest do przerzutu w warunkach 

drogowych i terenowych (uzależnione 

od rodzaju zastosowanego ciągnika) ciężkiego 

Masy czołgów systematycznie rosną, niemniej wartość 75 000–80 000 kg wydaje się być już ostateczną zdroworozsądkową 

granicą. Niemniej konieczność ich przewożenia po drogach wymusza zakup odpowiednich naczep o 

ładowności rzędu – siedmioosiowe do 75 000 kg, zaś ośmioosiowe – 70 000 kg plus. 

sprzętu i innych ładunków o masie nominalnej 

70 000 kg, to jednak w układzie konstrukcyjnym 

różni się od nich w kilku zasadniczych obszarach. 

W szczególności zastosowano w niej zupełnie 

inny układ jezdny – niezależnie mocowane, obrotowe, 

wahliwe, zawieszone hydraulicznie (a nie 

pneumatycznie) krótkie osie tzw. systemu pendel. 

System ten od lat jest znany na rynku cywilnych 

przewozów ponadgabarytowych i dobrze 

na nim przyjęty oraz proponowany przez branżowych 

potentatów. Jego zaletami są: 

❙ zawieszenie hydrauliczne, bardzo odporne na złe 

warunki pracy i zapewniające wyjątkową precyzję 

działania układu, w tym zmianę jego wysokości; 

❙ indywidualny montaż każdego z obrotowych 

modułów pojedynczego agregatu osiowego, 

zawierającego po dwie opony, z osią obrotu 

między oponami. Teoretycznie każdy taki moduł 

może być obracany niezależnie. Ponadto, 

co niezwykle istotne, niezależnie porusza się 

w pionie, co przekłada się na łatwość pokonywania 

terenowych odcinków dróg o wyboistej 

nawierzchni, z wieloma zagłębieniami i wzniesieniami, 

w tym ułożonymi niesymetrycznie. 

Ogólnie, w odniesieniu do osi systemu pendel, 

kinematyka (utrzymywanie właściwej zbieżności 

i rozbieżności) jest niemal idealna. To ma 

duże znaczenie m.in. dla ograniczenia zużycia 

opon, na co niekorzystnie wpływa zmiana rozstawu 

kół oraz zbieżności i rozbieżności przy 

opuszczaniu oraz podnoszeniu pokładu ładunkowego 

naczep. Dzięki optymalnemu układaniu 

się względem podłoża osi wahliwej możliwe 

staje się także uzyskanie wysokiego nacisku 

na linię osi, rzędu 12 000 kg. Poza tym tak zbudowane 

osie właściwie prowadzą się w koleinach, 

ponieważ – jak wskazano – punkt ich 

obrotu znajduje się między kołami; 

❙ powiązany z poprzednimi elementami bardzo 

duży skok zawieszenia każdej z niezależnych 

obrotowych osi. 


www.zbiam.pl

Wyposażenie indywidualne 

Holsters HPE ® Polska – od kabur do zaawansowanej 

personalnej ochrony balistycznej 

Założona w 1989 r. kielecka firma 

Holsters HPE® Polska Grzegorz 

Szymański zaczęła swoją działalność 

w branży kaletniczej, a pierwszymi jej 

wyrobami były skórzane kabury, 

pokrowce i futerały do broni palnej, 

radiotelefonów, kajdanek itp. Jednak 

30 lat biznesowej ewolucji sprawiło, 

że Holsters HPE® Polska stała się 

pierwszym w kraju producentem 

monolitycznych płyt balistycznych 

z rdzeniem ceramicznym i jedynym 

polskim producentem płyt 

w technologii HPPE. Choć to nie 

wszystkie zdolności technologiczne 

Holsters HPE® Polska. A kabury? 

Te wciąż są w ofercie i nazwie firmy. 

Fotografie w artykule: Holsters HPE® Polska, 

Marcin Wiącek. 

Główna siedziba firmy z częścią zaplecza produkcyjno-magazynowego mieści się w Kielcach. 

Przez trzy dekady działalności firma Holsters 

HPE® Polska wyspecjalizowała się w produkcji 

gazów pieprzowych, następnie kabur 

termoformowanych z Kydexu, zestawów 

i tarcz przeciwuderzeniowych, kompozytów balistycznych, 

w końcu personalnych osłon kuloodpornych 

używanych w kamizelkach balistycznych. 

W ten sposób firma konsekwentnie 

przebudowała swój profil, stając się wyspecjalizowanym 

producentem personalnej ochrony balistycznej. 

Rozwój Holsters HPE® Polska to wynik 

zaplanowanej wieloetapowej strategii rynkowej, 

dzięki której firma przekształciła się z wytwórcy 

konfekcji dla służb mundurowych w producenta 

najbardziej zaawansowanych wyrobów, obejmujących 

środki balistycznej ochrony personalnej, 

wyposażenie antyzamieszkowe, miotacze gazu 

i uzupełniające oporządzenie taktyczne. 

Zwiększony popyt na powyższe wyroby dla 

wojska i innych formacji mundurowych, zwłaszcza 

tych rozlokowywanych na wschodniej granicy 

Polski, napotyka obecnie bariery podażowe. Rozwiązaniem 

tego problemu są wysokiej jakości wyroby 

Holsters HPE® Polska, która jest przygotowana, 

by stać się niezawodnym dostawcą kamizelek 

kuloodpornych dla Sił Zbrojnych RP. 

Holsters HPE® Polska ma od 2004 r. koncesję 

Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji 

wraz z możliwością magazynowania wyrobów 

koncesjonowanych, a poza tym uzyskała certyfikaty: 

ISO 9001, AQAP 2110, WSK czy też kod nCAGE. 

Ale prócz tych formalności równie ważne są zdolności 

technologiczne, bo decydują o jakości wyrobów, 

co jest zasadniczym kryterium z punktu 

widzenia każdego żołnierza czy funkcjonariusza. 

Drugim kluczowym zagadnieniem są moce produkcyjne, 

a Holsters HPE® Polska akurat dysponuje 

ich rezerwą, gwarantującą terminowe wykonanie 

dużych rządowych zamówień. 

❚ Inwestycje w nowoczesne technologie 

Dziś potencjał Holsters HPE® Polska to licząca 

50 osób załoga, zatrudniona w trzech oddziałach 

firmy. Główna siedziba przedsiębiorstwa mieści się 

w Kielcach, a składają się na nią: dwa budynki biurowe, 

trzy magazyny składowania, laboratorium do 

badań balistycznych, linia produkcyjna wyrobów 

balistycznych, rozlewnia wysokociśnieniowych 

miotaczy gazu. W ramach zwiększania potencjału, 

firma Holsters HPE® Polska zbudowała na dokupionej 

parceli w Kielcach nowy zakład produkcyjny, 

wyspecjalizowany w wytwarzaniu kompozytowych 

płyt balistycznych ochrony personalnej. W nowym 

zakładzie uruchomiono autoklaw o wydajności 

250 płyt balistycznych na jeden wsad, czyli wytwarzający 

~500 płyt na dobę. Drugi oddział firmy, 

w miejscowości Wąwał w województwie łódzkim, 

mieści szwalniczy zakład produkcyjny i magazyn 

składowania. Natomiast trzecią lokalizacją jest 

Tomaszów Mazowiecki, w którym Holsters HPE® 

Polska otworzyła kolejny szwalniczy zakład produkcyjny 

i magazyn. Notabene we wszystkich lokalizacjach 

firma dysponuje magazynami do składowania 

wyrobów koncesjonowanych. 

Konsekwentne inwestycje w park maszynowy 

sprawiły, że obecnie Holsters HPE® Polska wykorzystuje 

w produkcji: cutter, czyli krojownię automatyczną 

o długości rozkroju do 20 m; autoklaw 

wysokociśnieniowy o wsadzie 250 płyt balistycznych 

na cykl; autoklaw wysokociśnieniowy 

o wsadzie ok. 35 płyt balistycznych na cykl; automaty 

szwalnicze do powtarzalnych operacji 

szwalniczych; bogate zaplecze maszyn szwalniczych: 

stebnówki, rygle, maszyny ciężkie, hafciarki 

i autolap; plotery laserowe z automatycznymi 

stołami transportowymi; termoformierki i maszyny 

membranowe do kabur kydexowych i tarcz 

przeciwuderzeniowych; frezarkę CNC; piec do 

termoformingu i rozbudowaną aparaturę próżniową; 

prasę czerepów kasków; maszyny do napełniania 

miotaczy gazów pieprzowych, w tym 

maszynę typu „bag filler” do miotaczy 360°; firmowe 

formy wtryskowe; formy do prasowania płyt 

polietylenowych i kasków udaroodpornych. 

Zupełnie nowe możliwości dało przedsiębiorstwu 

utworzenie własnego laboratorium balistycznego, 

będącego kluczowym ogniwem 

kontroli jakości w procesie produkcyjnym. 

W nadchodzących miesiącach laboratorium 

osiągnie możliwość wykonywania akredytowanych 

badań kulo-, odłamko-, nożo- i szpikulcoodporności 

płyt kuloodpornych, wkładów miękkich 

i hełmów zgodnie z normami: polską 

PN-V-87000:2011, amerykańskimi NIJ-0101.06 

i NIJ-0115, oraz NATO-wską STANAG 2920 Ed. 2. 

Przeprowadzanie takich badań wymaga odpowiedniego 

wyposażenia laboratorium, stąd 

Holsters HPE® Polska ma m.in. tor strzelecki o długości 

25 m i zestawy urządzeń pomiarowych, 

a także aparaturę do ostrzału próbek, urządzenie 

zrzutowe do badania nożo- i szpikulcoodporności, 

warsztat elaboracji amunicji, certyfikowane 

bramki pomiarowe oraz radar pomiaru prędkości 

początkowej pocisków i maszyny do kondycjonowania 

(grzania/chłodzenia) badanych próbek. 


www.zbiam.pl

Wiropłaty wojskowe 

WORKS 11 – kompleksowe uzbrojenie 

platform lotniczych i szkolenie 

WORKS 11 to firma specjalizująca się 

w obrocie towarami i usługami 

przeznaczonymi dla zastosowań 

militarnych oraz policyjnych. Podstawą 

naszej działalności jest zapewnienie 

właściwej komunikacji między 

producentem, dostawcą broni i sprzętu, 

a końcowym użytkownikiem, 

co prowadzi do świadczenia usług 

o jak najwyższej jakości i gwarantuje 

najwyższe zadowolenie klienta. Firma 

nawiązała szerokie kontakty z przedsiębiorstwami 

i organizacjami w Polsce, 

Europie, Stanach Zjednoczonych i na 

Bliskim Wschodzie. WORKS 11 może 

zaoferować sprzęt wojskowy i rozwiązania 

dla wszystkich rodzajów 

Sił Zbrojnych RP, Policji, służb specjalnych 

oraz innych służb ochrony 

bezpieczeństwa i porządku publicznego. 

Fotografie w artykule: MD Helicopters, WORKS 11. 

W ramach programu nowego zintegrowanego systemu szkoleniowego załóg śmigłowców firma International 

Defense and Aerospace Group oferuje śmigłowiec MD TH/AH530 Block II. 

Oferta WORKS 11 została zaprojektowana 

w celu świadczenia kompleksowych 

rozwiązań opartych na wieloletnim doświadczeniu 

zarówno własnym firmy, jak i współpracujących 

podmiotów. Od momentu założenia 

w 2005 r., WORKS 11 jest wiodącą firmą 

dostarczającą aktualne rozwiązania swoim partnerom. 

Zakres działań, doświadczenie i elastyczność 

w świadczeniu nietypowych usług, 

które są wymagane przez klientów, pozwala 

nam stwierdzić, że nasza oferta charakteryzuje 

się niezrównaną jakością i kompetencją. Zapewniamy 

również kompleksowe projekty i wykonanie 

strzelnic oraz centrów szkoleniowych, 

wspierających szkolenie operatorów wojskowych 

i policyjnych oraz innych podmiotów. 

Wszystkie te produkty i usługi są uzupełniane 

wsparciem szkoleniowym oraz opieką nad produktem, 

aby w pełni zadowolić klientów. 

WORKS 11 ma pełną koncesję Ministerstwa 

Spraw Wewnętrznych i Administracji, umożliwiającą 

prowadzenie działalności handlowej 

towarami wojskowymi i policyjnymi. Uzyskaliśmy 

liczne certyfikaty jakości, w tym: ISO 9001, 

AQAP 2110 i WSK. Jesteśmy zarejestrowanym 

dostawcą działającym w ramach Agencji Wsparcia 

i Zamówień NATO (NATO Support & Procurement 

Agency, NSPA) oraz zarejestrowanym pośrednikiem 

w Departamencie Stanu Stanów 

Zjednoczonych. Dostarczamy technologię kontroli 

i pomiaru do badań balistycznych, uczestniczymy 

w projektach badawczo-rozwojowych. 

Realizujemy transfer technologii poprzez 

uczestnictwo w międzynarodowych projektach 

rozwojowych i modernizacyjnych, mających na 

celu dostarczenie ostatecznemu odbiorcy produktów 

najwyższej jakości. Firma ciągle poszerza 

zakres swojej działalności i jest otwarta na 

zmiany zachodzące na rynku obronnym. 

❚ Dotychczasowe doświadczenia 

W 2013 r. firma WORKS 11 dostarczyła szybkostrzelne 

napędowe karabiny maszynowe M134 

Minigun systemu Gatlinga, wraz z zestawami 

modyfikacyjnymi, pozwalającymi modernizować 

wcześniejsze wersje tejże broni, do Wojskowych 

Zakładów Lotniczych Nr 1 S.A. z Łodzi. 

Spółka uczestniczyła w opracowaniu systemu 

integracyjnego ze śmigłowcami Mi-17, szkoleniach 

załóg, transferze technologicznym do Polski 

oraz wdrożeniu nowego systemu w Wojsku 

Polskim, w tym w procesie certyfikacji. 

W latach 2019–2020 zrealizowaliśmy dostawy 

uzbrojenia i sprzętu dla Wojsk Specjalnych 

do śmigłowców S-70i Black Hawk. Umowa 

obejmowała karabiny maszynowe 7,62 mm – 

M134D i M240 – oraz sprzęt noktowizyjny dla 

załóg. Ponadto spółka, we współpracy z uznanym 

amerykańskim partnerem, przeprowadziła 

specjalistyczne szkolenia dla załóg w zakresie 

technik linowych (tzw. FRIES i SPIES) 

oraz szkolenie strzeleckie w zakresie dostarczonego 

uzbrojenia. 

❚ WORKS 11 – IDAG i MD Helicopters 

Kompleksowy system szkolenia 

śmigłowcowego od IDAG 

W styczniu 2024 r. Siły Zbrojne RP rozpoczęły wstępne 

konsultacje rynkowe dotyczące nowego zintegrowanego 

systemu szkoleniowego załóg śmigłowców. 

International Defense and Aerospace 

Group (IDAG), lokalny przedstawiciel amerykańskiego 

producenta śmigłowców MD Helicopters, 

planuje złożyć kompleksową ofertę obejmującą 

MD TH/AH530 Block II, jeśli wstępne konsultacje 

rynkowe zakończą się otwartym postępowaniem 

o udzielenie zamówienia publicznego. 

Po latach priorytetowego traktowania stałopłatów 

Sił Powietrznych, Ministerstwo Obrony 

Narodowej poczyniło ostatnio również znaczące 

inwestycje w nowoczesne wiropłaty. Obejmują 

one zakup czterech śmigłowców morskich 

AW101 do działań SAR i zwalczania 

okrętów podwodnych, ośmiu śmigłowców 

S-70i dla Wojsk Specjalnych, 32 śmigłowców 

wsparcia pola walki AW149, a ostatnio 96 śmigłowców 

bojowych AH-64E Apache Guardian. 

Zmiana ta sygnalizuje transformację struktury 

i potrzeb infrastrukturalnych Sił Zbrojnych RP, 

wymagając rewolucyjnego systemu szkoleniowego. 

Nowy system musi oferować zaawansowane 

rozwiązania do szkolenia załóg i personelu 

naziemnego na nowoczesnych śmigłowcach 

o zwiększonych możliwościach. Musi również 

mieć większą przepustowość, aby przygotowywać 

więcej specjalistów rocznie, biorąc pod 

uwagę oczekiwany wzrost wielkości floty. 


www.zbiam.pl

Wiropłaty wojskowe 

Wizja artystyczna NGRC autorstwa koncernu Airbus. W tym przypadku możliwe jest wykorzystanie doświadczeń wynoszonych z programów badawczych, np. RACER. 

Łukasz Pacholski 

Pod koniec lipca Agencja Wsparcia 

i Zamówień NATO (NATO Support 

and Procurement Agency, NSPA) 

poinformowała o zawarciu trzech 

umów z podmiotami amerykańskimi 

oraz europejskimi, dotyczącymi 

kontynuowania prac koncepcyjnych 

związanych z projektem Next Generation 

Rotorcraft Capability (NGRC). 

Jego celem jest opracowanie 

następcy wielozadaniowych 

śmigłowców transportowych, 

które obecnie wykorzystują 

siły zbrojne państw Sojuszu. 

Ilustracje w artykule: Lockheed Martin, Airbus, 

Bell Textron, NATO, US Air Force, Andrzej Kiński, 

25. Brygada Kawalerii Powietrznej. 

Europejska inicjatywa związania z opracowaniem 

i budową nowej generacji wiropłatów 

wielozadaniowych znajduje się w cieniu 

tego co dzieje się po drugiej stronie Oceanu 

Atlantyckiego. Losy amerykańskich programów 

tego typu są dobrze znane – w lutym tego roku 

Departament Obrony Stanów Zjednoczonych 

anulował program nowego śmigłowca rozpoznawczo-bojowego 

Future Attack Reconnaissance 

Aircraft (FARA, szerzej w WiT 3/2024), nadal 

realizowany jest awangardowy projekt Future 

Long Range Assault Aircraft (FLRAA), którego celem 

jest wdrożenie do linii wielozadaniowych 

zmiennowirnikowców, które – przynajmniej 

w teorii – zastąpić miałyby obecnie eksploatowane 

Lockheed Martin Sikorsky UH-60 Black Hawk. 

Lockheed Martin stoi na czele jednego z trzech konsorcjów uczestniczących w NGRC. Zgodnie z deklaracjami, chce 

wykorzystać liczne doświadczenia zebrane w toku badań śmigła pchającego oraz przeciwbieżnych wirników nośnych. 

Postępy programu Next Generation 

Rotorcraft Capability 

Projektantem nowego wiropłata jest firma Bell 

Textron, który oparła projekt na koncepcji wykorzystanej 

wcześniej w kontrowersyjnym zmiennowirnikowcu 

Bell Boeing V-22 Osprey. Dotychczas 

firma z Teksasu zbudowała i oblatała 

demonstrator technologii V-280 Valor, a uzyskane 

w toku jego prób dane mają zostać spożytkowane 

w etapie budowy prototypów i testów 

nadzorowanych przez Departament Obrony. 

Latem tego roku program osiągnął etap tzw. Milestone 

B, czyli m.in. obejmujący akceptację wstępnego 

projektu maszyny (Preliminary Design Review, 

PDR), co otwiera drogę do szczegółowej 

weryfikacji projektu technicznego (Critical Design 

Review, CDR) i zamówienia sześciu prototypów 

– pierwszy z nich ma rozpocząć loty 

w 2026 r., a kontrakt na pierwszą partię wstępną 

miały zostać zawarty w 2028 r. Uzupełnieniem 

nowych wiropłatów będą, systematycznie 

modernizowane, śmigłowce bojowe Boeing 

AH-64E Apache Guardian i ciężkie transportowe 

Boeing CH-47F Chinook. 

Na przestrzeni ostatnich miesięcy sens zastąpienia 

UH-60 przez FLRAA był wielokrotnie podważany. 

Jak wskazują niektórzy analitycy, nie 

zawsze użytkownik będzie porzebował takich 

atutów, jak wysoka prędkość przelotowa czy 

duży zasięg operacyjny. Wpływ tych opinii można 

już dostrzec w kolejnych decyzjach Departamentu 

Obrony, który w grudniu ubiegłego roku 

uruchomił prace nad przygotowaniem kolejnej 

wieloletniej umowy produkcyjnej na Black Hawki, 

mającej obowiązywać do połowy 2033 r., która 

pozwoli na zaspokojenie potrzeb Sił Zbrojnych 


www.zbiam.pl

Wojsko i Technika 9/2024 (108) promo

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?