E_LAI_9_2024_opt
LAI by ZBiAM
LAI by ZBiAM
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Vol. X, nr 9 (109)<br />
Wrzesień <strong>2024</strong><br />
Numer 9<br />
ISSN 2450–1298<br />
nakład: 14.5 tys egz.<br />
Aktualności wojskowe<br />
Stanisław Kutnik.............................................4<br />
Aktualności kosmiczne<br />
Stanisław Kutnik,<br />
Waldemar Zwierzchlejski............................10<br />
Aktualności cywilne<br />
Stanisław Kutnik...........................................12<br />
26<br />
W numerze<br />
Zdjęcie okładkowe:<br />
Samolot F-15EX Eagle II. Fot. Boeing<br />
Polska w kosmosie<br />
Waldemar Zwierzchlejski............................26<br />
Redaktor naczelny<br />
Jerzy Gruszczyński<br />
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl<br />
Korekta<br />
Stanisław Kutnik<br />
Redakcja techniczna<br />
Adam Mojski,<br />
redakcja.techniczna@zbiam.pl<br />
Stali współprawcownicy<br />
Piotr Abraszek, Paweł Bondaryk, Piotr Butowski,<br />
Robert Czulda, Jerzy Gotowała, Paweł Henski,<br />
Andrzej Kiński, Jerzy Liwiński, Marek Łaz,<br />
Edward Malak, Łukasz Pacholski,<br />
Michał Petrykowski, Miłosz Rusiecki.<br />
Wydawca<br />
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.<br />
ul. Anieli Krzywoń 2/155<br />
01-391 Warszawa<br />
office@zbiam.pl<br />
Biuro<br />
ul. Bagatela 10/17<br />
00-585 Warszawa<br />
Dział reklamy i marketingu<br />
Andrzej Ulanowski<br />
andrzej.ulanowski@zbiam.pl<br />
Dystrybucja i prenumerata<br />
office@zbiam.pl<br />
Reklamacje<br />
office@zbiam.pl<br />
35 lat Boeinga w Polsce<br />
Jerzy Gruszczyński......................................14<br />
Program F-35 Lightning II w świetle<br />
raportów GAO<br />
Paweł Henski................................................30<br />
Nowości lotnicze<br />
wystawy Armia <strong>2024</strong> 44<br />
Przełomowy lot z wykorzystaniem<br />
oprogramowania i sztucznej<br />
inteligencji<br />
Józef M. Brzezina.........................................38<br />
Prenumerata<br />
realizowana przez Ruch S.A:<br />
Zamówienia na prenumeratę w wersji<br />
papierowej i na e-wydania można<br />
składać bezpośrednio na stronie<br />
www.prenumerata.ruch.com.pl<br />
Ewentualne pytania prosimy kierować<br />
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub<br />
kontaktując się z Telefonicznym<br />
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:<br />
801 800 803 lub 22 717 59 59<br />
– czynne w godzinach 7.00–18.00.<br />
Koszt połączenia wg taryfy operatora.<br />
Copyright by ZBiAM <strong>2024</strong><br />
All Rights Reserved.<br />
Wszelkie prawa zastrzeżone<br />
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne rodzaje<br />
mediów bez pisemnej zgody Wydawcy<br />
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,<br />
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo<br />
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów<br />
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.<br />
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami<br />
sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi<br />
odpowiedzialności za treść zamieszczonych ogłoszeń<br />
i reklam. Więcej informacji znajdziesz na naszej<br />
nowej stronie:<br />
www.zbiam.pl<br />
18<br />
Airbus Helic<strong>opt</strong>ers. Przyszłość<br />
lotnictwa śmigłowcowego<br />
Wywiad z Tomaszem Krysińskim,<br />
wiceprezesem ds. badań i rozwoju<br />
w Airbus Helic<strong>opt</strong>ers<br />
Andrzej Kiński...............................................18<br />
Hensoldt, to większe<br />
bezpieczeństwo lotów<br />
Hensoldt........................................................22<br />
Zapraszamy na nasz fanpage<br />
facebook.com/lotnictwoaviationinternational<br />
Nowości lotnicze wystawy Armia<br />
<strong>2024</strong><br />
Piotr Butowski...............................................44<br />
Global Hawk. Niecodzienny gość<br />
nad Polską<br />
Józef M. Brzezina.........................................50<br />
50<br />
Długoterminowe prognozy rynku<br />
lotniczego<br />
Jerzy Liwiński...............................................56<br />
www.zbiam.pl Lotnictwo Aviation International 3
PRZEMYSŁ LOTNICZY<br />
35 lat Boeinga w Polsce<br />
Boeing, globalny lider branży lotniczej i kosmicznej, jest obecny w Polsce od 35 lat. Firma, której<br />
biura znajdują się w Warszawie, Gdańsku i Rzeszowie nieustannie rozwija swoją obecność w kraju,<br />
zatrudniając już ponad 1200 osób. Na stałe wpisała się ona w lokalny krajobraz przemysłu lotniczego<br />
nie tylko współpracując z polskimi klientami i partnerami będącymi częścią globalnego łańcucha<br />
dostaw, ale także lokując tu zespoły opracowujące rozwiązania cyfrowe, nawigacyjne i inżynieryjne.<br />
Boeing jest także zaangażowany w proces modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP, oferując swoje<br />
rozwiązania, które odpowiadają polskiej wizji nowoczesnych sił zbrojnych gotowych na obecne<br />
i przyszłe zagrożenia.<br />
Biznes Boeinga w Polsce<br />
Polska jest jednym z państw, w których liczba pracowników<br />
amerykańskiego potentata wzrasta w bardzo szybkim<br />
tempie. Firma zatrudnia w Polsce już ponad 1200 osób i nieustannie<br />
poszukuje nowych pracowników.<br />
Obecność Boeinga w Polsce rozkłada się na trzy miasta.<br />
Biuro w Warszawie wspiera sprzedaż systemów obronnych.<br />
Gdańskie biuro, skoncentrowane na rozwoju oprogramowania<br />
i systemów zarządzania globalnymi bazami danych,<br />
wspiera całe portfolio cyfrowych usług Boeinga dla pilotów<br />
i linii lotniczych – mniej więcej co piąty lot na świecie<br />
wykorzystuje mapy nawigacyjne z Gdańska. W Rzeszowie<br />
znajduje się centrum dystrybucyjne Boeing Distribution<br />
Services, które wspiera ponad 200 klientów z branży lotnictwa<br />
wojskowego i cywilnego, zaopatrując ich w części<br />
i specjalistyczne usługi. Jest ono drugim co do wielkości<br />
centrum logistycznym Boeinga w Europie, po centrum materiałów<br />
chemicznych i specjalnych w Henstedt-Ulzburg<br />
w Niemczech.<br />
Na początku czerwca <strong>2024</strong> roku, Boeing oficjalnie otworzył<br />
biura inżynierskie we wszystkich trzech lokalizacjach.<br />
Główne biuro inżynieryjne Boeinga w Rzeszowie prowadzi<br />
szereg działań obejmujących dziedziny takie jak inżynieria<br />
Jerzy Gruszczyński<br />
mechaniczna i elektryczna. Zapewnia też bieżące wsparcie<br />
inżynieryjne klientów. Oddział w Gdańsku, szeroko znany<br />
z rozwoju oprogramowania, specjalizuje się w inżynierii<br />
systemów i awioniki, opracowując zaawansowane technologie<br />
wykorzystywane w niemal wszystkich samolotach<br />
Boeinga. Z kolei zespoły w Warszawie koncentrują się na inżynierii<br />
produkcji i testowaniu materiałów, ściśle współpra-<br />
W 2012 r. Polskie<br />
Linie Lotnicze LOT<br />
jako pierwsze w<br />
Europie zamówiły<br />
samoloty pasażerskie<br />
Boeing 787<br />
Dreamliner, najnowocześniejsze<br />
samoloty<br />
świata, które<br />
zrewolucjonizowały<br />
podróże lotnicze pod<br />
względem komfortu<br />
i rozwiązań przyjaznych<br />
pasażerom.<br />
W czerwcu w Warszawie<br />
Boeing<br />
zapowiedział, że oddziały<br />
firmy w Polsce<br />
zatrudnią kolejnych<br />
kilkaset specjalistów,<br />
którzy będą pracować<br />
przy projektach<br />
cywilnych i wojskowych.<br />
Nowe miejsca<br />
pracy mają powstać<br />
w Gdańsku, Rzeszowie<br />
i Warszawie.<br />
14<br />
Lotnictwo Aviation International wrzesień <strong>2024</strong>
Zespół Badań<br />
i Analiz Militarnych<br />
CZASOPISMA<br />
SPECJALISTYCZNE<br />
WWW.ZBIAM.PL<br />
PORTAL INFORMACYJNY<br />
RAPORTY SPECJALNE<br />
I ANALIZY<br />
z b i a m . p l
WYWIAD<br />
Airbus Helic<strong>opt</strong>ers<br />
Przyszłość lotnictwa śmigłowcowego<br />
Andrzej Kiński<br />
O najnowszych rozwiązaniach technicznych mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa<br />
i efektywności oraz umożliwienie wykorzystania śmigłowców w nawet najtrudniejszych warunkach<br />
z Tomaszem Krysińskim, wiceprezesem ds. badań i rozwoju w Airbus Helic<strong>opt</strong>ers,<br />
rozmawia Andrzej Kiński.<br />
Racer pierwszy lot<br />
wykonał 25 kwietnia<br />
<strong>2024</strong> roku. Jego<br />
hybrydowa konstrukcja<br />
oferuje proste<br />
eleganckie rozwiązania<br />
technicznych<br />
wyzwań szybkich<br />
śmigłowców. Dzięki<br />
zastosowanym 90<br />
patentom jest on<br />
doskonałym przykładem<br />
innowacyjności,<br />
jaką można osiągnąć,<br />
gdy europejscy<br />
partnerzy łączą siły;<br />
w tym wypadku 90<br />
z 13 państw.<br />
AK: w czerwcu demonstrator szybkiego śmigłowca Racer, firmy<br />
Airbus Helic<strong>opt</strong>ers, opracowany w ramach europejskiego<br />
projektu badawczego Clean Sky 2, uzyskał prędkość przelotową<br />
420 km/h, co oczywiście jest wynikiem imponującym, ale<br />
czy tylko o prędkość w Clean Sky 2 chodzi?<br />
TK: Racer został z<strong>opt</strong>ymalizowany pod kątem uzyskania prędkości<br />
przelotowej przekraczającej 400 km/h, ale jednocześnie<br />
projekt ten ma na celu osiągnięcie najlepszego kompromisu<br />
pomiędzy prędkością, opłacalnością i wydajnością misji. Racer<br />
opiera się na konfiguracji aerodynamicznej przetestowanej<br />
na demonstratorze technologii X3, który w 2013 r. pobił rekord<br />
prędkości i przekroczył granice śmigłowca klasycznego,<br />
osiągając prędkość ponad 470 km/h. Celem X3 było sprawdzenie<br />
złożonej, hybrydowej konfiguracji łączącej stałe skrzydła<br />
w celu uzyskania energooszczędnej siły nośnej, boczne wirniki<br />
w celu zapewnienia energooszczędnego napędu i wirnik główny<br />
zapewniający energooszczędną zdolność lotu pionowego.<br />
Natomiast celem Racera jest opracowanie na bazie doświad-<br />
Tomasz Krysiński<br />
18<br />
Lotnictwo Aviation International wrzesień <strong>2024</strong>
RUCH LOTNICZY<br />
HENSOLDT<br />
to większe bezpieczeństwo lotów<br />
Do bezpiecznego kierowania ruchem lotniczym, zwłaszcza w krytycznych strefach<br />
zbliżania oraz podczas startu i lądowania, niezbędne są precyzyjne, wiarygodne<br />
i kompletne dane radarowe. Praca lotnisk w trybie całodobowym wymaga detekcji<br />
zarówno cywilnych, jak i wojskowych statków powietrznych, które często korzystają<br />
z tej samej przestrzeni powietrznej. W tych obszarach ryzyko kolizji z mniejszymi<br />
statkami powietrznymi, takimi jak drony lub samoloty sportowe, jest szczególnie<br />
wysokie.<br />
Najnowszy radar ASR-NG zapewnia niezawodną<br />
kontrolę ruchu lotniczego. Fot. HENSOLDT<br />
22 Lotnictwo Aviation International wrzesień <strong>2024</strong>
KOSMOS<br />
Polska w kosmosie<br />
Waldemar Zwierzchlejski<br />
Z górą dwanaście lat temu, 13 lutego 2012 r., przez rakietę Vega, wyniesiony został w kosmos pierwszy<br />
polski satelita PW-Sat. Jednokilogramowy CubeSat zbudowany został przez studentów i pracowników<br />
Politechniki Warszawskiej. Rok i dwa lata później na orbicie znalazły się satelity astronomiczne<br />
Lem i Heweliusz. W roku 2014 – dwa lata po akcesji Polski do Europejskiej Agencji Kosmicznej – powstała<br />
Polska Agencja Kosmiczna (POLSA), jako agencja wykonawcza Ministerstwa Rozwoju i Technologii.<br />
Jej zadaniem jest wspieranie polskiego przemysłu kosmicznego poprzez realizację priorytetów<br />
Polskiej Strategii Kosmicznej. POLSA współpracuje z międzynarodowymi agencjami oraz<br />
administracją państwową w zakresie badania i użytkowania przestrzeni kosmicznej. Odpowiada za<br />
promocję polskiego sektora kosmicznego w kraju i za granicą. A jak ten sektor wygląda obecnie?<br />
Rakieta Bursztyn-2K.<br />
Według listy publikowanej na stronach POLSA,<br />
podmiotów z doświadczeniem w sektorze kosmicznym<br />
jest w Polsce blisko setka, natomiast<br />
aspiruje do tego kolejnych ponad dwieście. Podmioty te<br />
zatrudniają blisko 12 tys. pracowników. Kilkadziesiąt<br />
z nich swój model biznesowy w całości lokuje w sektorze<br />
kosmicznym, dla pozostałych stanowi on część ich aktywności.<br />
Firmy te są szczególnie aktywne w robotyce i automatyce,<br />
mechatronice, systemach zasilania urządzeń<br />
pokładowych, systemach <strong>opt</strong>ycznych i komunikacyjnych<br />
dla satelitów, czujnikach naukowych i penetratorach<br />
gruntu dla sond kosmicznych czy oprogramowaniu testującym<br />
systemy i podsystemy obiektów wynoszonych<br />
na orbitę. Od kilku lat trwają też prace nad w pełni odzyskiwalnymi<br />
polskimi rakietami suborbitalnymi.<br />
To pokazuje, jak dynamicznie w ostatnich latach rozwija<br />
się szeroko rozumiana branża kosmiczna. Ale czym w istocie<br />
jest branża kosmiczna? Należy sobie uświadomić, że to<br />
nie tylko rakiety kosmiczne, duże satelity, czy Międzynarodowa<br />
Stacja Kosmiczna. POLSA to nie NASA, a naszym<br />
firmom daleko do SpaceX, czy innych gigantów. Ale to nie<br />
oznacza, że z tego ogromnego tortu, nie jesteśmy w stanie<br />
odkroić całkiem solidnego kąska. Zakres działań jest bardzo<br />
duży, umownie można podzielić go na następujące<br />
kategorie: telekomunikacja, teledetekcja, nawigacja, bezpieczeństwo<br />
kosmiczne, oprogramowanie komponentu<br />
kosmicznego i naziemnego, medycyna kosmiczna, rakiety<br />
sondażowe oraz edukacja.<br />
Platforma HyperSat.<br />
26<br />
Lotnictwo Aviation International wrzesień <strong>2024</strong>
Siły powietrzne<br />
Linia produkcyjna<br />
wielozadaniowych<br />
samolotów myśliwskich<br />
F-35 Lightning<br />
II w zakładach<br />
koncernu Lockheed<br />
Martin w Forth Worth<br />
w Teksasie.<br />
Program F-35<br />
w świetle raportów GAO<br />
Paweł Henski<br />
Pomimo zmasowanej kampanii PR oraz <strong>opt</strong>ymistycznych zapewnień ze strony koncernu Lockheed<br />
Martin, program budowy myśliwców F-35 Lightning II wciąż boryka się z szeregiem problemów. Według<br />
ostatnich dwóch raportów amerykańskiego rządowego biura obrachunkowego (GAO – Government<br />
Accountability Office) program notuje znaczne problemy z pakietem modernizacji awioniki<br />
TR-3/Block 4. Opracowanie pakietu okazało się bardziej skomplikowane i droższe niż zakładano,<br />
a opóźnienie jego wdrożenia przyczyniło się do zablokowania dostaw ponad 100 myśliwców. Z tego<br />
powodu również program testowy jest opóźniony i wymaga alokacji dodatkowych samolotów. F-35<br />
trapią nierozwiązane do tej pory problemy techniczne, a gotowość do wykonywania misji przez flotę<br />
użytkowanych przez Stany Zjednoczone myśliwców cały czas oscyluje na poziomie 50-60 procent.<br />
W najbliższych latach F-35 będą musiały też przejść przez kompleksowy i czasochłonny program<br />
modernizacji silników Pratt & Whitney F135, którego pełnych kosztów jeszcze nie oszacowano.<br />
Program budowy tzw. wspólnego myśliwca uderzeniowego<br />
(JSF – Joint Strike Fighter) Lockheed Martin<br />
F-35 Lightning II jest najdroższym programem zbrojeniowym<br />
realizowanym przez amerykański departament<br />
obrony (Pentagon) i najdroższym tego typu programem<br />
w historii. Szacowany, sumaryczny koszt rozwoju, modernizacji<br />
oraz eksploatacji 2470 myśliwców F-35, które planuje<br />
zakupić Pentagon, ma do roku 2088 przekroczyć kwotę 2<br />
tryliony USD. Program JSF zakończył fazę inżynieryjno-<br />
-rozwojową (EMD – Engineering and Manufacturing Development)<br />
i wszedł w fazę produkcji seryjnej (FRP – Full Rate<br />
Production). Program jest obecnie w szóstym roku procesu<br />
modernizacji komponentów i oprogramowania awioniki do<br />
wersji TR-3/Block 4.<br />
Po blisko 23 latach od przyznania koncernowi Lockheed<br />
Martin kontraktu na budowę samolotów myśliwskich F-35,<br />
zakończyła się ostatecznie faza inżynieryjno-rozwojowa<br />
(EMD) programu JSF. 12 marca <strong>2024</strong> r. Pentagon ogłosił, że<br />
zakończono wstępne testy operacyjne i ewaluację (IOT&E)<br />
myśliwca F-35. Program osiągnął tym samym tzw. etap<br />
kluczowy C (Milestone C) otwierający drogę do rozpoczęcia<br />
fazy produkcji seryjnej (FRP – Full-Rate Production).<br />
W ten sposób zakończyła się trwająca od 2019 r. epopeja<br />
związana z terminem zakończenia testów IOT&E. Mały się<br />
one pierwotnie zakończyć w grudniu 2019 r. Termin ten następnie<br />
przesunięto na styczeń 2020 r., a później na marzec<br />
2021 r. W marcu 2021 r. Pentagon oznajmił, że testy zostaną<br />
przedłużone bez podania konkretnego terminu ich zakończenia.<br />
Decyzja o rozpoczęciu produkcji seryjnej opóźniona<br />
została w głównej mierze przez przedłużające się testy<br />
uzbrojenia powietrze-powietrze i powietrze-ziemia oraz<br />
problemy z integracją tzw. cyfrowego modelu wszystkich<br />
30<br />
Lotnictwo Aviation International wrzesień <strong>2024</strong>
Na tropach postępu<br />
Przełomowy lot<br />
z wykorzystaniem oprogramowania i sztucznej inteligencji<br />
Józef M. Brzezina<br />
Trzeciego maja <strong>2024</strong> r. zbudowany na bazie dwumiejscowego samolotu myśliwskiego Lockheed Martin<br />
F-16D Block 30, eksperymentalny X-62A VISTA (Variable Stability In-Flight Simulator Test Aircraft),<br />
wzbił się w powietrze z dobrze znanym w lotnictwie wojskowym rykiem silnika odrzutowego.<br />
Ale walka powietrzna, która miała miejsce potem, była tym razem inna od tych do jakich dochodziło<br />
wcześniej w Edwards AFB. X-62A VISTA realizował kolejną autonomiczną misję, będąc sterowany za<br />
pośrednictwem oprogramowania i ze wsparciem sztucznej inteligencji, ale tym razem na przednim<br />
miejscu siedział 75-letni Frank Kendall, sekretarz Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych. Chciał<br />
się on przekonać osobiście w jakim kierunku zmierza lotnictwo amerykańskie.<br />
Pomimo tego, że technologia sztucznej inteligencji<br />
(Artificial Intelligence – AI) nie jest jeszcze w pełni<br />
rozwinięta, to jednak Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych<br />
(US Air Force, USAF) planują ją wykorzystać do<br />
bardzo pilnego przedsięwzięcia. Chcą w krótkim czasie przygotować<br />
zupełnie nowe pod wieloma względami platformy<br />
powietrzne. Kluczowe ma być zastosowanie na pokładzie<br />
tych nie stosowanych jeszcze przez wojsko bezzałogowych<br />
statków powietrznych oprogramowania bazującego na AI.<br />
Jest to rewolucyjny pomysł na sprawne zbudowanie dużo<br />
tańszej floty dodatkowych statków powietrznych, w stosunku<br />
do posiadanej floty załogowych samolotów bojowych,<br />
w celu zapewnienia możliwości przeprowadzania bardziej<br />
agresywnych operacji powietrznych w coraz bardziej złożonym<br />
środowisku walki. Zgodnie z zapowiedziami pierwszy<br />
taki statek powietrzny (z 2000 egzemplarzy planowanych<br />
do zbudowania, w dwóch transzach po tysiąc), zaliczany<br />
do floty współpracujących bezzałogowych samolotów bojowych<br />
(Collaborative Combat Aircraft – CCA), ma być<br />
wprowadzony do służby w granicach 2028 roku. Nie ma już<br />
więc zbyt wiele czasu, biorąc pod uwagę obecny stan prac<br />
nad koncepcją CCA oraz pilną potrzebę dokonania zmian<br />
w doktrynie, strukturze, wyposażeniu i szkoleniu USAF.<br />
Samolot eksperymentalny<br />
X-62A<br />
VISTA pozwala na<br />
równoległy rozwój<br />
i testy najnowszych<br />
technik sztucznej<br />
inteligencji oraz<br />
projektów bezzałogowych<br />
statków<br />
powietrznych.<br />
Podczas godzinnego<br />
lotu na pokładzie<br />
X-62A VISTA sekretarz<br />
USAF, Frank Kendall,<br />
osobiście przekonał<br />
się jak w praktyce<br />
funkcjonuje autonomiczne<br />
oprogramowanie<br />
ze sztuczną<br />
inteligencją. Ocena<br />
była pozytywna.<br />
38<br />
Lotnictwo Aviation International wrzesień <strong>2024</strong>
SALONY I WYSTAWY<br />
Rosjanie urządzili<br />
tegoroczne forum<br />
Armia <strong>2024</strong> w bardzo<br />
ograniczonym formacie,<br />
tylko w jednym<br />
miejscu i bez dostępu<br />
szerokiej publiczności.<br />
Większość z tego,<br />
co pokazywano,<br />
miała przeznaczenie<br />
eksportowe. Na<br />
zdjęciu – śmigłowiec<br />
bojowy Mi-28NME,<br />
wersja dla klientów<br />
zagranicznych.<br />
Nowości lotnicze<br />
wystawy Armia <strong>2024</strong><br />
Piotr Butowski<br />
Rosjanie odwołali w tym roku dużą wystawę przemysłu lotniczego i kosmicznego MAKS w lipcu, ale<br />
w sierpniu postanowili mimo wszystko zorganizować coroczne Międzynarodowe Forum Wojskowo-<br />
-Techniczne Armia, chociaż z wieloma ograniczeniami.<br />
Forum było zdecydowanie skromniejsze, niż w latach poprzednich.<br />
Kiedyś była to ogromna impreza, trwająca<br />
tydzień i odbywająca się w trzech miejscach w rejonie<br />
miasteczka Kubinka pod Moskwą: w centrum wystawowym<br />
Patriot Expo, na lotnisku wojskowym Kubinka, gdzie była<br />
wystawa statyczna i pokazy w locie statków powietrznych,<br />
oraz na poligonie Ałabino, gdzie prezentowały się w działaniu<br />
wojska lądowe. Dodatkowo, mniejsze imprezy i wystawy<br />
sprzętu urządzano w kilkunastu innych miejscowościach na<br />
terenie Federacji Rosyjskiej. Całe tegoroczne forum zmieszczono<br />
tylko w jednym miejscu – w pawilonach Patriot Expo;<br />
wszystkie inne imprezy zostały odwołane. Forum skrócono<br />
do trzech dni, odbyło się ono w dniach 12 do 14 sierpnia; nie<br />
było dni dla publiczności.<br />
Tradycyjną ceremonią forum Armia jest podpisywanie<br />
kontraktów na uzbrojenie i sprzęt wojskowy dla Ministerstwa<br />
Obrony Federacji Rosyjskiej. W tym roku kontrakty<br />
w imieniu resortu podpisywał szef Zarządu Głównego<br />
Uzbrojenia Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej Anatolij<br />
Gulajew. Podał on, że zawarto kontrakty o wartości prawie<br />
500 miliardów rubli (czyli nieco ponad 20 mld złotych) na<br />
dostawę ponad 500 egzemplarzy broni i ponad miliona<br />
środków rażenia. Co ważne, są to umowy dodatkowe, ponad<br />
już wcześniej zakontraktowane (w 98 proc., jak powiedział<br />
Gulajew) dostawy na rok 2025. Konkretów wyciekło niewiele.<br />
Wiadomo, że wśród 17 kontraktów zawartych na Armia<br />
<strong>2024</strong> były zamówienia na śmigłowce Mi-8AMTSz-W (zakład<br />
w Ułan-Ude) i Mi-8MTW5-1 (zakład w Kazaniu), a także<br />
pociski „powietrze-ziemia” Ch-32 (zakład DMZ w Dubnie)<br />
przenoszone przez samoloty bombowe dalekiego zasięgu<br />
Tu-22M3M i pociski Ch-59M2A (zakład SmAZ w Smoleńsku)<br />
przenoszone przez taktyczne samoloty bojowe oraz<br />
pociski balistyczne 9M723-2F3 dla operacyjno-taktycznych<br />
kompleksów „ziemia-ziemia” Iskander-M.<br />
Lekki samolot bojowy Jak-130M<br />
Nowości lotniczych było w Kubince niewiele. Większość<br />
z tego, co pokazywano, miała przeznaczenie eksportowe;<br />
wśród sprzętu lotniczego nie pokazano nic nowego dla<br />
Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej.<br />
Jakowlew przedstawił nową propozycję przekształcenia<br />
samolotu szkolno-bojowego Jak-130 w lekki samolot bojowy<br />
Jak-130M, z zachowaniem możliwości prowadzenia szkolenia<br />
lotniczego. Samolot był prezentowany przez Dmitrija Popowa,<br />
zastępcę konstruktora głównego tego projektu. Celem<br />
modernizacji jest umożliwienie samolotowi zabierania zaawansowanego<br />
uzbrojenia kierowanego, a do tego potrzebne<br />
są nowe sensory obserwacyjno-celownicze. W przodzie<br />
44<br />
Lotnictwo Aviation International wrzesień <strong>2024</strong>
BEZZAŁOGOWCE<br />
Global Hawk to<br />
bezzałogowy statek<br />
powietrzny latający<br />
na dużych wysokościach<br />
i bardzo<br />
długo, przeznaczony<br />
do zapewnienia dowódcom<br />
wojskowym<br />
kompleksowego wywiadu,<br />
nadzoru i rozpoznania<br />
(ISR) w czasie<br />
rzeczywistym na<br />
dużych obszarach<br />
geograficznych.<br />
Global Hawk<br />
Niecodzienny gość nad Polską<br />
Józef M. Brzezina<br />
W sobotę 6 lipca na Białoruś dotarł transport chińskich żołnierzy. Zgodnie z planem mieli oni brać<br />
udział we wspólnych ćwiczeniach antyterrorystycznych na poligonie razem z Białorusinami. Manewry<br />
odbywały się blisko granicy z Polską (przesmyk suwalski). W miejscu niezbyt odległym od<br />
tego białoruskiego poligonu w Litwie, w dniu 10 lipca rozpoczęły się ćwiczenia NATO „Baltic Connection<br />
24” (BALTCON24), co z kilkudniowym wyprzedzeniem skutkowało większą aktywnością Rosjan.<br />
Trudno się dziwić, że z tego powodu Amerykanie w przestrzeń powietrzną w północno-wschodniej<br />
Polsce wysłali bezzałogowy statek powietrzny (BSP) RQ-4B Global Hawk, przeznaczony do realizacji<br />
misji obserwacyjnych powierzchni ziemi na poziomie strategicznym. Pojawienie się na naszym<br />
niebie tej klasy BSP to rzadki przypadek, warty odnotowania i przeanalizowania.<br />
Amerykański Global Hawk o oznaczeniu FORTE16<br />
dotarł nad terytorium Polski 6 lipca z bazy sił powietrznych<br />
Sigonella na Sycylii, gdzie stacjonuje<br />
większa liczba BSP tego typu. Dzień wcześniej ten sam egzemplarz<br />
był widziany nad Morzem Czarnym. Pojawił się<br />
tam po dwutygodniowej przerwie. W czerwcu dwa samoloty<br />
myśliwskie MiG-31 z Sił Powietrzno-Kosmicznych Federacji<br />
Rosyjskiej przechwyciły amerykańskiego RQ-4B Global<br />
Hawk nad neutralnymi wodami Morza Czarnego w rejonie<br />
Krymu, w trakcie realizacji przez niego rozpoznania rosyjskiego<br />
wybrzeża. Po tym spotkaniu z rosyjskimi myśliwcami<br />
MiG-31, amerykański Global Hawk wrócił do bazy Sigonella<br />
na Sycylii.<br />
Trasa lotu FORTE16 w kierunku miejsca pozwalającego<br />
na zajęcie odpowiedniej pozycji do włączenia pokładowych<br />
systemów obserwacyjnych, znajdującego się w specjalnie<br />
w tym celu wyznaczonej strefie, biegła bezpośrednio przez<br />
wschodnią flankę NATO. Po prawie pięciu godzinach lotu<br />
od startu z Sycylii, amerykański BSP osiągnął swój rejon<br />
obserwacji sytuacji na ziemi, który znajdował się w pobliżu<br />
Szczytna na Mazurach, mniej więcej 100-200 km od granicy<br />
wschodniej flanki NATO. BSP Global Hawk przez około 18<br />
godzin wykonywał misję obserwacyjną nad województwami<br />
warmińsko-mazurskim oraz pomorskim. Po wykonaniu<br />
zadania wrócił do bazy macierzystej Sigonella (wcześniej<br />
amerykański Global Hawk latał nad Warmią i Mazurami,<br />
w październiku 2023 r.). Monitorowanie sytuacji na dużym<br />
obszarze z wykorzystaniem tej klasy BSP pozwala na szybkie<br />
i pewne „odczytanie” zamiarów przeciwnika, jak również<br />
pozwala na monitorowanie położenia wojsk własnych.<br />
Użycie bezzałogowych statków powietrznych do rozpoznania<br />
jest nieodłącznym elementem współczesnego pola<br />
50<br />
Lotnictwo Aviation International wrzesień <strong>2024</strong>
TRANSPORT LOTNICZY<br />
Według prognozy<br />
Airbusa linie lotnicze<br />
zakupią 42 430<br />
samolotów, z tego<br />
41 490 pasażerskich<br />
i 940 towarowych.<br />
Najwięcej pozyskają<br />
linie państw: Azji i<br />
wysp Pacyfiku<br />
(19 500), Europy<br />
i Ameryki Płn. Na<br />
zdjęciu Airbus A350<br />
i Boeing 777 w barwach<br />
Japan Airlines.<br />
Długoterminowe prognozy<br />
rynku lotniczego<br />
Jerzy Liwiński<br />
Producenci samolotów komunikacyjnych opublikowali kolejne edycje długoterminowych prognoz<br />
rynku transportu lotniczego. Szacują w nich, że w dwudziestoleciu <strong>2024</strong>-2043 ruch lotniczy<br />
wzrośnie 2,5-krotnie, a linie lotnicze zakupią: wg Boeinga – 43,97 tys. samolotów, a wg Airbusa –<br />
42,43 tys. Embraer potrzeby samolotów regionalnych szacuje na 10,5 tys. szt., a ATR Aircraft maszyn<br />
turbośmigłowych na 2,4 tys. szt. Analitycy Boeinga prognozują, że liczba samolotów wzrośnie,<br />
z obecnych 26,7 tys. szt. do 50,2 tys. szt., a wartość rynku usług lotniczych wyniesie 4,4 bln USD.<br />
Ze strony przewoźników będzie istniało zapotrzebowanie na 2370 tys. osób personelu lotniczego,<br />
w tym: 674 tys. pilotów, 980 tys. personelu pokładowego i 716 tys. mechaników.<br />
W<br />
połowie roku najwięksi producenci samolotów<br />
komunikacyjnych przedstawili kolejne edycje<br />
długoterminowych prognoz rynku transportu<br />
lotniczego. Opracowanie Airbusa nosi nazwę „GMF Global<br />
Market Forecast” (Prognoza Rynku Światowego), a Boeinga<br />
„CMO Current Market Outlook” (Aktualne perspektywy<br />
rynku). Airbus w swoich analizach zajmuje się samolotami<br />
pasażerskimi o pojemności powyżej 100 miejsc i towarowymi<br />
o udźwigu powyżej 10 ton, a Boeing także mniejszymi regionalnymi<br />
odrzutowcami. Integralną częścią kompleksowego<br />
opracowana Boeinga są prognozy: personelu lotniczego „Boeing<br />
Pilot and Technician Outlook” i rynku usług lotniczych<br />
„Commercial Services Market Outlook”. Natomiast prognozy<br />
przygotowane przez wytwórnie samolotów regionalnych<br />
koncentrują się na maszynach, będących przedmiotem ich<br />
produkcyjnego zainteresowania. Ukazująca się od 2004 r.<br />
prognoza „Embraer Commercial Aviation Market Outlook”,<br />
W ciągu dwóch dekad ruch lotniczy, liczony wykonaną pracą<br />
przewozową pkm, wrośnie z obecnych 8,3 bln pkm do 20,9 bln<br />
pkm (w 2043 r.). Na zdjęciu obsługa portowa Boeinga 737-800<br />
linii Royal Flight w Rodos Airport.<br />
56<br />
Lotnictwo Aviation International wrzesień <strong>2024</strong>
Change language