WiT 10_2024 (109)_promo

XXXII MSPO ❙ ROLL-OUT HUSARZA I MODERNIZACJA SIŁ POWIETRZNYCH ❙ NOWOŚCI PROGRAMU MIECZNIK 

Wojsko 

i Technika 

10/2024 

Październik 

CENA 22,00 zł 

w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

Armija 2024 

– presja wojny nie ustaje 

Tradycyjnie już, w dniach 12–14 sierpnia br., 

w Parku Patriot w podmoskiewskiej Kubince 

zorganizowano kolejne Międzynarodowe 

Forum Wojskowo-Techniczne Armija. 

Po raz trzeci przedsięwzięcie odbyło się 

w cieniu trwającej na Ukrainie wojny 

i w znacznej mierze było odpowiedzią 

na bieżące potrzeby frontu. 

Serbia zamówiła Rafale. 

Czy Belgrad zbliża się 

do Zachodu? 

Dzięki zawartej 29 sierpnia umowie, 

Republika Serbii stanie się w 2028 r. 

trzecim użytkownikiem samolotów 

wielozadaniowych Dassault Rafale 

wśród państwa bałkańskich. Czy oznacza to 

polityczne i wojskowe zbliżenie Belgradu 

do Unii Europejskiej i Zachodu? 

str. 40 str. 72

N O W A P R E N U M E R A T A 2 0 2 4 

Z A M Ó W P R E N U M E R A T Ę P A P I E R O W Ą I U Z Y S K A J 

D O S T Ę P D O E - W Y D A Ń A R C H I W A L N Y C H 

Wojsko i Technika 

Prenumerata roczna: 264,00 zł | 12 numerów 

Obejmuje numery od 1/2024 do numeru 12/2024. 

Lotnictwo Aviation International 

Prenumerata roczna: 258,00 zł | 12 numerów 

Obejmuje numery od 1/2024 do numeru 12/2024. 

Wojsko i Technika Historia 

+ numery specjalne (6+6) 

Prenumerata roczna: 300 zł | 12 numerów 

Obejmuje 6 numerów regularnych i 6 numerów 

specjalnych wydawanych w 2024 roku. 

Prenumeratę zamów najpóźniej do końca lutego 2024 r. na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl 

lub dokonaj wpłaty na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976

Tradycyjnie już, w dniach 12–14 sierpnia br., 

w Parku Patriot w podmoskiewskiej Kubince 

zorganizowano kolejne Międzynarodowe 

Forum Wojskowo-Techniczne Armija. 

Po raz trzeci przedsięwzięcie odbyło się 

w cieniu trwającej na Ukrainie wojny 

i w znacznej mierze było odpowiedzią 

na bieżące potrzeby frontu. 

w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

Dzięki zawartej 29 sierpnia umowie, 

Republika Serbii stanie się w 2028 r. 

trzecim użytkownikiem samolotów 

wielozadaniowych Dassault Rafale 

wśród państwa bałkańskich. Czy oznacza to 

polityczne i wojskowe zbliżenie Belgradu 

do Unii Europejskiej i Zachodu? 

10 

32 

Vol. X, nr 10 (109) 

PAŹDZIERNIK 2024, NR 10. 

Nakład: 14 990 egzemplarzy 

Spis treści 

XXXII MSPO ❙ ROLL-OUT HUSARZA I MODERNIZACJA SIŁ POWIETRZNYCH ❙ NOWOŚCI PROGRAMU MIECZNIK 

Wojsko 

i Technika 

10/2024 

Październik 

CENA 22,00 zł 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

Spis treści WiT Październik 2024 

Nowości z kraju i ze świata 

Marcin Chała, Tomasz Grotnik, Andrzej Kiński, 

Bartłomiej Kucharski, Łukasz Pacholski str. 4 

XXXII MSPO – znowu rekordowy 

Andrzej Kiński, Bartłomiej Kucharski, Adam Maciejewski, 

Łukasz Pacholski str. 10 

Grupa WB zacieśnia współpracę z Republiką Korei 

Andrzej Kiński, Łukasz Pacholski str. 16 

Bezzałogowe pojazdy lądowe na MSPO 2024 

Bartłomiej Kucharski, współpraca Andrzej Kiński str. 18 

System ostrzegania przed opromieniowaniem laserowym 

Saab LEDS-50 Mk2 

Tomasz Wachowski str. 24 

Polski pancerz reaktywny Pangolin do K2, Raków i nie tylko 

Andrzej Kiński str. 27 

Nowe typy uzbrojenia KRLD 

Tomasz Szulc str. 32 

Międzynarodowe Forum Wojskowo-Techniczne 

Armija 2024 – presja wojny nie ustaje 

Cz. I Wozy bojowe, pojazdy, artyleria i obrona przeciwlotnicza 

Tomasz Szulc str. 36 

WORKS 11 dla wojska i służb mundurowych 

WORKS 11 str. 46 

„Tarcza Wschód” cz. 5 – oferta przemysłu 

Stefan Fuglewicz str. 51 

Wojna rosyjsko-ukraińska cz. 28 

Marcin Gawęda str. 56 

Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 2 S.A. – czas zmian 

Łukasz Pacholski, współpraca Andrzej Kiński str. 62 

Roll-out Husarza i modernizacja Sił Powietrznych 

Łukasz Pacholski str. 66 

Serbia zamówiła Rafale. Czy Belgrad zbliża się do Zachodu? 

Marek Łaz, współpraca Andrzej Kiński str. 72 

Miecznik po liftingu 

Tomasz Grotnik str. 76 

Energia wodoru – nie tylko dla Orki 

Tomasz Grotnik str. 80 

Armija 2024 

– presja wojny nie ustaje 

str. 40 str. 72 

Serbia zamówiła Rafale. 

Czy Belgrad zbliża się 

do Zachodu? 

Na okładce: Samolot szkolno-bojowy KAI FA-50GF 

przed schronohangarem 23. BLT w Mińsku 

Mazowieckim. 

Fot. Łukasz Pacholski. 

Redakcja 

Andrzej Kiński – redaktor naczelny 

andrzej.kinski@zbiam.pl 

Adam M. Maciejewski 

adam.maciejewski@zbiam.pl 

Tomasz Grotnik 

tomasz.grotnik@zbiam.pl 

Marcin Wiącek 

marcin.wiacek@zbiam.pl 

Korekta 

Monika Gutowska, zespół redakcyjny 

Redakcja techniczna 

Wiktor Grzeszczyk 

Stali współprawcownicy 

Piotr Abraszek, Jarosław Brach, Marcin Chała, 

Robert Czulda, Miroslav Gyűrösi, Jerzy Gruszczyński, 

Przemysław Juraszek, Bartłomiej Kucharski, 

Hubert Królikowski, Marek Łaz, Krzysztof Nicpoń, 

Andrzej Nitka, Łukasz Pacholski, Łukasz Prus, 

Paweł Przeździecki, Tomasz Szulc, 

Tomasz Wachowski, Michal Zdobinsky, Gabor Zord 

Wydawca 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa 

office@zbiam.pl 

Biuro 

ul. Bagatela 10 lok. 17, 00-585 Warszawa, 

tel. 22 119 48 47 

Dział reklamy i marketingu 

Andrzej Ulanowski 

andrzej.ulanowski@zbiam.pl 

Dystrybucja i prenumerata 


Reklamacje 


66 

80 

Prenumerata 

realizowana przez Ruch S.A: 

Zamówienia na prenumeratę w wersji 

papierowej i na e-wydania można składać 

bezpośrednio na stronie 

www.prenumerata.ruch.com.pl 

Ewentualne pytania prosimy kierować 

na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl 

lub kontaktując się z Telefonicznym 

Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 

801 800 803 lub 22 717 59 59 

– czynne w godzinach 7.00–18.00. 

Koszt połączenia wg taryfy operatora. 

Copyright by ZBiAM 2024 

All Rights Reserved. 

Wszelkie prawa zastrzeżone 

Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne 

rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy 

jest zabronione. Materiałów niezamówionych, 

nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo 

dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów 

i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. 

Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami 

sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności 

za treść zamieszczonych ogłoszeń i reklam. 

Więcej informacji znajdziesz na naszej nowej stronie: 

www.zbiam.pl 

www.facebook.com/wojskoitechnika 

www.zbiam.pl Październik 2024 • Wojsko i Technika 3

Pojazdy wojskowe 

Bezzałogowe pojazdy lądowe na MSPO 2024 

Bartłomiej Kucharski, 

współpraca Andrzej Kiński 

Podczas tegorocznego, kieleckiego 

XXXII Międzynarodowego Salonu 

Przemysłu Obronnego zauważalnie 

więcej było propozycji dotyczących 

jeszcze stosunkowo mało popularnej, 

nie tylko w Siłach Zbrojnych RP, 

kategorii sprzętu wojskowego 

– bezzałogowych pojazdów lądowych. 

Fotografie w artykule: Bartłomiej Kucharski, 

Łukasz Halczak/WITPiS, Tomasz Wodzicki, Andrzej 

Kiński, st. szer. Damian Łubkowski/18. Dywizja 

Zmechanizowana, Macro-System. 

Dziś jest to coraz bardziej różnorodna klasa 

pojazdów, obejmująca niewielkie, 

ważące niekiedy nawet poniżej 1 kg wyspecjalizowane 

konstrukcje wspierające działania 

w terenie zurbanizowanym, nieco większe roboty 

saperskie, jak również mające masę od kilkuset kilogramów 

do kilku–kilkunastu ton wozy bojowe 

(a pojawiają się powoli konstrukcje jeszcze cięższe). 

Na kieleckich MSPO i POLSECURE są obecne 

od wielu lat (do czego jeszcze wrócimy), ale 

ostatnio liczba takich pojazdów oferowanych 

przez wystawiające się na nich firmy wzrasta. 

Nic dziwnego – coraz więcej sił zbrojnych decyduje 

się na zakup średnich i ciężkich pojazdów 

bezzałogowych, określanych jako UGV (Unmanned 

Ground Vehicle), realizujących szeroko pojęte 

wsparcie logistyczne, ewakuację medyczną, 

zadania rozpoznawcze, a nawet ogniowe. Póki co 

pojazdy takie służą przede wszystkim do testów, 

także w ramach wydzielonych pododdziałów 

(wyspecjalizowane oddziały doświadczalne mają 

wojska lądowe Wielkiej Brytanii czy Królestwa Niderlandów), 

ale faktem jest, że powszechnie 

uważa się, iż wkrótce rozpocznie się na całym 

świecie boom na UGV. Przykładowo US Army realizuje 

kilka programów, mających zaowocować 

zakupem pojazdów bezzałogowych, które są na 

różnym (acz zwykle wczesnym) etapie zaawansowania. 

Z drugiej jednak strony, konflikty zbrojne 

przyspieszają rozwój nowych kategorii sprzętu 

i wpływają na jego rozpowszechnienie, 

opracowywanie taktyki jego wykorzystania itp. 

Nie inaczej jest w tym przypadku, bowiem wg 

niektórych doniesień tylko na terenie obwodu 

kurskiego obydwie strony wojny na Ukrainie 

mają używać kilkaset różnych bezzałogowych 

pojazdów lądowych. Nie dziwi więc, że także na 

Modułowy pojazd bezzałogowy Kuna w wersji uzbrojonej. Współpracuje on z czterowirnikowcem pełniącym rolę 

retranslatora łączności i mniejszymi lądowymi pojazdami bezzałogowymi. 

największej wystawie przemysłu obronnego 

w Europie Środkowej twórcy UGV chcieli zaprezentować 

swoje propozycje, tym bardziej, że 

w ubiegłym roku Agencja Uzbrojenia zainicjowała 

proces konsultacji rynkowych związanych 

z planowanym pozyskaniem lądowych bezzałogowców 

rozpoznawczych, a przedstawiciele nauki 

i przemysłu od 2023 r. uczestniczą w eksperymentalnych 

ćwiczeniach z takimi pojazdami 

z cyklu FEX (Field Experimentation Exercise). 

❚ Konstrukcje polskie… 

Zacząć wypada od rodzimych rozwiązań. Ciekawą 

nowością był demonstrator technologii pojazdu 

Kuna, opracowanego przez Wojskowy Instytut 

Techniki Pancernej i Samochodowej (WITPiS) we 

współpracy z firmami Chema D. Sp. z o.o. i MISTA 

Sp. z o.o. Konfigurowalna, autonomiczna platforma 

wielozadaniowa Kuna to propozycja wielozadaniowej, 

bezzałogowej, modułowej platformy 

gąsienicowej. Pojazd składa się z dwóch zasadniczych 

zespołów – standardowego podwozia 

i platform zadaniowych. Niezbyt duże (rozmiarów 

quada) podwozie mieści układ napędowy (docelowo 

hybrydowy), układ sterowania, systemy łączności, 

czujniki (optoelektroniczne, LIDAR) itp. Co 

ciekawe, łączność z operatorem może zapewniać 

bezzałogowiec pełniący funkcję retranslatora, 

w przypadku demonstratora wykorzystano czterowirnikowiec 

RAVEN (nie mylić z AeroVironment 

RQ-11 Raven!), zdolny do przenoszenia ładunku 

o masie do 12 kg, który umożliwia zachowanie 

kontroli nad platformą naziemną na dużych odległościach 

i przekazywanie danych z jej czujników 

do stanowiska sterowania. W celu uzyskania wysokiej 

mobilności, wybrano gąsienicowy układ jezdny 

z trzema parami dwukołowych wózków jezdnych, 

parą kół napinających z tyłu, parą kół 

napędowych z przodu i dwiema parami rolek prowadzących 

górny bieg gąsienicy. Kuna może operować 

w środowisku pozbawionym sygnału systemu 

nawigacji satelitarnej, np. samodzielnie wrócić 

do wcześniej zaprogramowanego punktu. Na 

podwoziu instalowana jest platforma z wyposażeniem 

zadaniowym. W Kielcach Kuna została zaprezentowana 

w konfiguracji rozpoznawczo-bojowej, 

ze zdalnie sterowanym stanowiskiem uzbrojenia 

MISTA BM2 12,7 B2 KDT-N1 z 12,7 mm wkm M2. Stanowisko 

zostało zainstalowane bezpośrednio na 

platformie bezzałogowej. Alternatywnie można 

zastosować inne moduły zadaniowe, dostosowujące 

Kunę do pełnienia takich zadań, jak: dozór 

granicy, ewakuacja rannych, transport ładunków, 

zwalczanie pojazdów opancerzonych itp. Zaletą 

pojazdu jest prosta obsługa, która nie powinna 

stanowić problemu dla żołnierzy po stosunkowo 

krótkim szkoleniu. W skład systemu wchodzi kontener 

mieszczący dwa podwozia i sześć platform 

z wyposażeniem specjalistycznym. W kontenerze 

mieści się też wyposażenie specjalistyczne i – 

opcjonalnie – kontrolery, które mogą być umieszczone 

również w pojazdach. W pierwszym przypadku 

aparatura służąca do kontrolowania 

pojazdu i bezzałogowca powietrznego zasilana 

ma być docelowo przez układ napędowy Kuny, 

pełniący funkcję banku energii. 

Jedną z najbardziej zaawansowanych polskich 

konstrukcji w kategorii UGV jest, rozwijany 

od kilku lat (pojazd bazowy powstał w ramach, 

dofinansowanego przez Narodowe Centrum 

Badań i Rozwoju ze środków Unii Europejskiej 

projektu „Opracowanie wysoko mobilnej bezzałogowej 

platformy hybrydowej do zadań szybkiego 

reagowania”, zrealizowanego w latach 

18 Wojsko i Technika • Październik 2024 

www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

Andrzej Kiński 

Podczas kieleckiego MSPO w 2022 r. 

swoją premierę miał nowy polski 

pancerz reaktywny Pangolin, 

opracowany przez specjalistów 

Wojskowego Instytutu Technicznego 

Uzbrojenia. Wówczas zaprezentowano 

dwie odmiany modułów pancerza 

w wersji bazowej, przeznaczonych 

m.in. do zastąpienia kaset ERAWA-1 

i ERAWA-2 na czołgach PT-91. 

W tym roku w Kielcach pokazano 

już znacznie bogatszą rodzinę modułów 

podstawowych i – znacząco zwiększających 

skuteczność – dodatkowych. 

Ujawniono także do jakich wozów 

bojowych przygotowywane są systemy 

osłon wykorzystujących Pangolina. 

Ilustracje w artykule: Wojskowy Instytut Techniczny 

Uzbrojenia, Andrzej Kiński, Bartłomiej Kucharski, 

Siły Zbrojne Ukrainy. 

Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia 

z Zielonki ma już niemal 40-letnie doświadczenie 

w pracach nad systemami 

osłon balistycznych do czołgów i innych wozów 

bojowych. Wdrożenie na początku lat 80. licencji na 

produkcję w Polsce czołgu T-72M (od 1986 r. M1) 

i późniejsze plany ich modernizacji oraz głębszej polonizacji, 

skłoniły specjalistów z WITU do rozpoczęcia 

prac nad ceramicznymi pancerzami pasywnymi 

CAWA i osłonami reaktywnymi typu ERA (Explosive 

Reactive Armour) ERAWA. Zespołem kierował prof. 

dr hab. inż. Adam Wiśniewski, stąd w litery WA 

w obydwu akronimach. Chociaż przedmiotem 

tego artykułu będzie omówienie nowej generacji 

pancerzy reaktywnych WITU, to wypada pokrótce 

wspomnieć także osłony rodziny ERAWA, ponieważ 

rozwój Pangolina jest z nimi ściśle związany. 

❚ Na początku była ERAWA – nieco historii 

Wspomniane prace, prowadzone od 1986 r. w ramach 

projektu Segment, zainspirowane były informacjami 

na temat wysokiej efektywności izraelskiego 

pancerza Blazer/Super Blazer (Baltam), 

przetestowanego po raz pierwszy w warunkach 

bojowych podczas wojny w Libanie (1982–1985) na 

czołgach Magach-3, a także opracowania przez sowiecki 

Instytut Naukowo-Badawczy Stali jego odpowiednika 

Kontakt-1 (4S20), wprowadzonego do 

uzbrojenia w 1985 r. na nowo produkowanych czołgach 

T-64BW, T-72B, T-80BW oraz modernizowanych 

T-72AW, T-62MW i T-55AMW. Miały one poskutkować 

wdrożeniem własnego systemu osłon, 

chroniących przede wszystkim przed głowicami 

kumulacyjnymi, który można byłoby zastosować na 

wozach T-72 produkowanych w Polsce, w tym na 

eksport. Testy poligonowe modułów pancerza ERA- 

WA (Explosive Reactive Armour Wiśniewski Adam) 

rozpoczęto w drugiej połowie lat 80., a w 1991 r. zamontowano 

je na jednym z prototypów czołgu 

Polski pancerz reaktywny Pangolin 

do K2, Raków i nie tylko 

Egzemplarz modelowy zmodernizowanego Moździerzowego Samobieżnego Systemu Wieżowego (MSSW) 120 mm na 

nośniku NBPWP Borsuk z zamontowanym panelem z modułów pancerza Pangolin RK, który chronił drzwi luku amunicyjnego 

w tylnej płycie wieży. Na stropie wieży zamocowano także pojedynczy moduł Pangolin RK-C. 

T-72M1 poddanych modernizacji w ramach programu 

Wilk. Po zamknięciu programu Wilk i zainicjowaniu 

w lipcu 1991 r., według skorygowanych wymagań, 

programu Twardy, prace nad osłonami 

kontynuowano. Skierowana do produkcji kaseta 

miała wymiary 150×150×26 mm i masę 2,9 kg. 

W stalowej obudowie, której czołowa powierzchnia 

była wykonana z 6-mm płyty ze stali o wysokiej 

twardości, znajdował się ładunek wybuchowy (trotyl 

bądź mieszanina trotylu z heksogenem), którego 

detonacja miała deformować/rozpraszać strumień 

kumulacyjny. 

Przeprowadzone testy wykazały, że ERAWA 

zwiększa odporność na trafienia pociskami z głowicami 

kumulacyjnymi w warunkach bojowych 

o 50÷80%, zaś w poligonowych nawet o ponad 

90% (pociski granatnikowe RPG-76, PG-7, PG-9/PG- 

-15 o 92%, ppk 9M113 o 83%, 125 mm czołgowy 

pocisk kumulacyjny BK-14M o ok. 94% wg wyników 

badań opublikowanych przez Adama Wiśniewskiego, 

bardziej prawdopodobne dla BK-14M wydaje się 

50–60%). Kasety nie detonowały od ostrzału z broni 

strzeleckiej (łącznie z amunicją 12,7×107 mm AP 

B-32), uderzeń odłamków artyleryjskich, ani środków 

zapalających (benzyna, napalm, termit), były 

też odporne na upadek z wysokości 10 m. 

Produkcję kaset ERAWA WITU uruchomił w swoim 

Ośrodku Badań Dynamicznych w Stalowej Woli. 

Na czołgach PT-91 pierwszych serii (produkcja 

1994–1996) zastosowano system ochrony złożony 

z 394 kaset, mocowanych do pancerza zasadniczego 

za pomocą indywidualnych wsporników. 

Łączna masa zestawu wynosiła 1144 kg. 

W połowie lat 90., z powodu upowszechnienia 

się głowic kumulacyjnych z prekursorami (tandemowych), 

a także penetratorów formowanych 

Czołg podstawowy PT-91M późniejszych serii produkcyjnych przekazany przez Polskę Siłom Zbrojnym Ukrainy. Zachował 

on kompletny pancerz ERAWA-1/-2, tylko za osłonami burtowymi z kaset ERAWA-1 dodano panel kaset Kontakt-1 

na wysokości przedziału silnikowego. 


Technika wojskowa 

Międzynarodowe Forum Wojskowo-Techniczne 

Armija 2024 – presja wojny nie ustaje 

Cz. I Wozy bojowe, pojazdy, artyleria i obrona przeciwlotnicza 

Tomasz Szulc 

Tradycyjnie już, w dniach 12–14 sierpnia 

br., w Parku Patriot w podmoskiew 

skiej Kubince zorganizowano 

kolejne Międzynarodowe Forum 

Wojskowo-Techniczne Armija. 

Tym razem jego kształt odbiegał 

znacznie od wcześniejszych imprez 

tego cyklu. Oczywiście, co nikogo nie 

zdziwiło, była to impreza międzynarodowa 

głównie z nazwy, gdyż poza 

rosyjskimi firmami i instytucjami, 

swoje stoiska mieli wystawcy 

tylko z kilku państw. 

Fotografie w artykule: zbiory Autora, missiles.ru, 

TV Zwiezda. 

Bojowy wóz desantu BMD-4M ze zmodyfikowanym zestawem osłon dodatkowych. 

Zrezygnowano też z dwóch istotnych części 

imprezy – pokazu sprzętu lotniczego 

na lotnisku w Kubince i poligonowej prezentacji 

uzbrojenia, połączonej ze strzelaniami. 

Nie było także towarzyszącego dotąd forum 

przedsięwzięcia Tankowyj biatlon, czyli współzawodnictwa 

załóg czołgów z „zaprzyjaźnionych” 

armii. Imprezę skrócono z pierwotnie planowanego 

tygodnia (12–18 sierpnia) jedynie do 

trzech dni. I zapewne dlatego, po raz pierwszy 

w jej historii, do ekspozycji nie mieli dostępu 

„zwykli” zwiedzający, a w szczególności młodzież 

w wieku poniżej 18 lat. Przekreślono tym samym 

aspekt propagandowo-patriotyczny forum. Poprzednio 

pierwszy dzień imprezy był zamknięty 

dla zwiedzających i przeznaczony dla oficjalnych 

delegacji, kolejne dwa-trzy dni były otwarte dla 

profesjonalnych zwiedzających i przedstawicieli 

mediów, a pozostałe także dla szerokiej publiczności. 

Wtedy też organizowano dodatkowe pokazy, 

ale jednocześnie dyskretnie malała liczba stoisk. 

W oczy rzucały się także nowe trendy – na stoiskach 

producentów uzbrojenia było niewiele 

znaczących nowości „dużego kalibru”, czyli nowych 

wozów bojowych, pocisków kierowanych, 

stacji radiolokacyjnych itp. Kolejny raz nie zdecydowano 

się na prezentację wielu nowinek, często 

znanych już z pól bitew na Ukrainie. Zaprezentowano 

niewiele produktów czysto 

eksportowych, bo i rosyjski eksport uzbrojenia 

od 2022 r. systematycznie maleje, np. żadnej rosyjskiej 

firmy nie ma w pierwszej dziesiątce eksporterów 

broni w 2023 r. (są tam natomiast aż 

trzy firmy chińskie, dla których, co wyjątkowe, 

wytwarzanie uzbrojenia stanowi tylko niewielką 

część produkcji). Gdyby przyjąć, że tegoroczna 

ekspozycja forum Armija była w pełni reprezentatywna 

dla stanu i bliskich perspektyw rosyjskiego 

przemysłu, to konkluzje byłyby dla niego 

bardzo pesymistyczne, o czym niżej. 

Montaż elementów aktywnego systemu obrony Ariena-M na seryjnym (?) czołgu T-72B3. 

❚ Wozy bojowe i pojazdy opancerzone 

Wozy bojowe i pojazdy opancerzone były przez 

dziesięciolecia mocną stroną radzieckiego przemysłu, 

który aż do rozpadu ZSRR uchodził za jednego 

z niekwestionowanych trendsetterów 

w tym obszarze. Jednak w Rosji również i na ten 

sektor „oboronki” nie wydzielano zbyt wiele środków 

finansowych i jako samodzielne podmioty 

przetrwały tylko te firmy, które miały zagranicznych 

klientów. Byli to jednak bez wyjątku producenci, 

a nie twórcy nowych konstrukcji i późniejsze 

obarczenie ich biur konstrukcyjnych, wcześniej 

zajmujących się adaptacją dokumentacji technicznej 

do swojej technologii produkcji bądź 

opracowywaniem modyfikacji i modernizacji, 


www.zbiam.pl

Przemysł obronny 

WORKS 11 dla wojska i służb mundurowych 

W odpowiedzi na potrzeby Sił Zbrojnych RP oraz polskich formacji bezpieczeństwa i ochrony porządku publicznego, firma WORKS 11, przy wsparciu licznych lokalnych 

i zagranicznych partnerów przemysłowych oraz handlowych, dostarcza broń, amunicję, środki bojowe, technologie i zaawansowane szkolenia. 

WORKS 11 jako znany i ceniony podmiot, 

działający w branży zbrojeniowej 

od kilkunastu lat, pełni ważną rolę 

we wzmacnianiu obronności 

Rzeczypospolitej Polskiej. 

W odpowiedzi na potrzeby 

Sił Zbrojnych RP oraz polskich formacji 

bezpieczeństwa i ochrony porządku 

publicznego firma, przy wsparciu 

licznych lokalnych i zagranicznych 

partnerów przemysłowych oraz 

handlowych, dostarcza broń, 

amunicję, środki bojowe, technologie 

i zaawansowane szkolenia. 

Fotografie w artykule: WORKS 11, Dillon Aero, Dillon 

Rifle, ICC Ammo, Thermoteknix, Tomasz Chochół. 

Wzwiązku z profilem prowadzonej działalności, 

firma realizuje strategiczne dla 

obronności RP przedsięwzięcia w oparciu 

o uzyskaną koncesję w zakresie obrotu specjalnego, 

liczne certyfikaty i wysoko wykwalifikowaną 

kadrę. Podstawą działalności jest zapewnienie właściwej 

komunikacji między producentem, dostawcą 

broni, a końcowym użytkownikiem. WORKS 11 

reprezentuje liczną grupę partnerów z branży 

obronnej z całego świata. Przez wzgląd na swoje 

bogate doświadczenie może zaoferować zarówno 

sprzęt wojskowy i specjalistyczne rozwiązania, 

jak i know-how dla wszystkich rodzajów sił 

zbrojnych, Policji oraz służb specjalnych, świadcząc 

kompleksowe rozwiązania oparte na synergii 

wieloletniego doświadczenia, zarówno własnego, 

jak i współpracujących podmiotów. 

WORKS 11 ma w swojej ofercie flagowy produkt amerykańskiej firmy Dillon Aero, tj. wielolufowy karabin maszynowy 

systemu Gatlinga M134D Minigun na nabój 7,62×51 mm NATO. 

WORKS 11 jest wiodącą firmą dostarczającą unikatowe 

i praktyczne rozwiązania swoim partnerom. 

Jednym z kierunków działalności jest również 

budowa obiektów szkoleniowych, w tym strzelnic, 

oraz szkolenia operatorów wojskowych i policyjnych, 

a także z innych podmiotów. 

Firma ma technologie kontroli i pomiaru do 

badań balistycznych. Dodatkowo uczestniczy 

w licznych projektach badawczo-rozwojowych. 

Realizuje również transfer technologii poprzez 

udział w międzynarodowych projektach inżynierskich 

i renowacyjnych, mających na celu dostarczenie 

ostatecznemu odbiorcy produktów 

najwyższej jakości. Firma ciągle poszerza zakres 

swojej działalności i aktywnie odpowiada na 

zmiany zachodzące na rynku obronnym. 

❚ Dillon 

❘ Dillon Aero M134D 

WORKS 11 ma w swojej ofercie flagowy produkt 

amerykańskiej firmy Dillon Aero, tj. wielolufowy 

karabin maszynowy systemu Gatlinga M134D 

Minigun na nabój 7,62×51 mm NATO, który 

z powodzeniem został wprowadzony do uzbrojenia 

polskich Wojsk Specjalnych i lotnictwa 

Wojsk Lądowych. 

M134D jest jednym z najbardziej niezawodnych 

systemów uzbrojenia w swej klasie na 

świecie, biorąc pod uwagę siłę ognia, prostotę 

ładowania i łatwość konserwacji. M134D to 

system modułowy, który pozwala na łatwe dostosowanie 

do istniejącej platformy. 

Zaprojektowany z myślą o szybkości i precyzji 

ognia, M134D to prawdziwy „game changer”. 

Tylko M134D może wykorzystać ekstremalną 

szybkostrzelność w eliminacji wielu celów 

w krótkim czasie. 


www.zbiam.pl

Inżynieria wojskowa 

„Tarcza Wschód” cz. 5 – oferta przemysłu 

Stefan Fuglewicz 

Za sprawą zagrożenia ze wschodu, 

temat fortyfikacji na XXXII 

Międzynarodowym Salonie Przemysłu 

Obronnego w Kielcach był bardziej 

widoczny niż we wcześniejszych latach, 

ale w znacznie mniejszym stopniu, 

niż można było tego oczekiwać. 

Chyba na żadnym stoisku nie było 

bezpośrednich nawiązań do „Tarczy 

Wschód”, ani też „Bałtyckiej Linii 

Obrony”, choć budowa obydwu 

ma ruszyć już na początku 

przyszłego roku. 

Ilustracje w artykule: Stefan Fuglewicz, 

DYNASYSTEMS, Polstal, MH International, JPBC, 

ERDC, Hesco Bastion, Bunker UA. 

Część oferty producentów przywodziła na 

myśl powiedzenie o generałach, szykujących 

się do wojny, która już się zakończyła. 

❚ Ekspedycyjnie 

Na kilku stoiskach pokazano rozwiązania powstałe 

z myślą o misjach stabilizacyjnych i pokojowych, 

konfliktach o niskiej intensywności lub 

ochronie obiektów cywilnych. W większości już 

znane i od lat obecne na MSPO: 

❙ gabiony, czyli współczesny odpowiednik koszy 

okopowych – połączone ze sobą prostopadłościenne 

kosze ze stalowej siatki, wyłożonej geowłókniną, 

magazynowane i transportowane 

w stanie złożonym i napełniane pobieraną na 

miejscu ziemią, umożliwiają wznoszenie w krótkim 

czasie budowli o różnym kształcie i gabarytach. 

Tym razem oferowały je aż dwie brytyjskie 

firmy, konkurujące ze sobą i toczące spór prawny. 

Pierwsza z nich to doskonale znany światowy 

potentat – działający od 1989 r. Hesco Bastion, 

od pewnego czasu wchodzący w skład Grupy 

Praesidiad, wraz z firmą Betafence i do niedawna 

Guardiar Security Systems (1 lipca br. zarząd Praesidiad 

ogłosił „zintegrowanie produktów Guardiar 

z portfolio Betafence”). W 2020 r. Praesidiad 

Model schronu bojowego ze strzelnicą broni maszynowej, opracowanego przez ukraińską firmę Bunker UA, o prefabrykowanej 

konstrukcji żelbetowej. 

zamknął zakłady Hesco w mieście Leeds, a zwolnieni 

z nich pracownicy dwa lata później założyli 

drugą z firm – Dirickx Systems, oferującą bardzo 

podobne produkty, ich zdaniem ulepszone 

i nienaruszające praw patentowych. Co Hesco 

kwestionuje i w związku z czym w lutym br. złożyło 

pozew sądowy. 

Z wyrobami Hesco polscy żołnierze od lat mają 

do czynienia na misjach ekspedycyjnych, ale do 

jednostek w kraju trafiło ich niewiele. Jesienią 

2021 r. kupiono większą liczbę umocnionych posterunków 

typu Sangar i ustawiono przy granicy 

z Białorusią, ale odrzucona została propozycja Hesco 

na zaporę graniczną (stosunkowo tania Terra 

Block – połączenie gabionów i stalowej siatki). Na 

tegorocznym MSPO oferta Hesco była ledwie widoczna 

– na jednym ze stoisk znajdowały się ulotki 

zestawu MIL-7, a gabiony z logo firmy w ekspozycji 

4. Brygady Logistycznej. Natomiast Wojska 

Obrony Terytorialnej prezentowały się przy przedpiersiu 

z worków z piaskiem – jak widać ten rodzaj 

sił zbrojnych gabionów nie dostał. 

Skromnie zaprezentował się także Dirickx – 

ustawiono gabiony w dwóch rozmiarach i przygotowano 

broszurę, obejmującą wykonane 

z gabionów bariery w wersji przeciwpowodziowej, 

ekspedycyjnej, „bezpieczeństwa obwodowego” 

(podobną do TerraBlock) i „miejskiej” (z dodatkową 

warstwą elewacyjną) oraz różne rodzaje 

umocnionych posterunków, też podobnych do 

oferty Hesco; 

❙ kontenerowe posterunki i wieże wartownicze, 

w tym w wersji odpornej na ostrzał i falę uderzeniową. 

Istotnych nowości tu nie było, warto jednak 

zwrócić uwagę na odmianę mniej u nas 

znanych lekkich osłon, pokazaną przez firmę 

DYNASYSTEMS Blast & Balistic Protection. Od kilkunastu 

lat buduje ona m.in. „ciężkie” wieże wartownicze 

z żelbetowym trzonem, zwieńczonym 

pancerną kabiną z kuloodpornymi szybami, jakie 

można zobaczyć m.in. na granicach Izraela, 

a ostatnio także lżejsze konstrukcje z wykorzystaniem 

opracowanych i opatentowanych ok. pięciu 

lat temu paneli. W Kielcach zaprezentowała je 

Gabiony z oferty Hesco Bastion i Dirickx Systems. Czym się różnią? O tym ma zdecydować sąd… 


Konflikty 

Wojna rosyjsko-ukraińska cz. 28 

Marcin Gawęda 

Przez sierpień i wrzesień siły rosyjskie 

kontynuowały nacisk wzdłuż całej linii 

frontu, najtrudniejsza sytuacja 

i najcięższe walki toczyły się na 

kierunkach pokrowskim i kurachowskim. 

Były dni gdy na kierunku pokrowskim 

notowano 1/3 wszystkich starć na całym 

froncie. Po rozszerzeniu działań 

Ukraińców na obwód kurski, aktywne 

działania toczyły się w sierpniu 

i wrześniu na froncie o długości ok. 1040 

km. O ile w obwodzie kurskim Siły 

Zbrojne Ukrainy uzyskiwały jeszcze 

pewne sukcesy – w skali taktycznej, to na 

ługańskim i donieckim odcinkach frontu 

systematycznie traciły teren. 

Fotografie w artykule: Sztab Generalny Sił Zbrojnych 

Ukrainy, HUR, Ministerstwo Obrony Federacji 

Rosyjskiej, Serhij Strenenko, Internet. 

We wrześniu Urałwagonzawod dostarczył wojsku kolejną partię czołgów T-90M. Jak zwykle nie poinformowano 

o liczbie przekazywanych wozów, ale było ich co najmniej siedem. 

Koniec lata to stabilizacja frontu na kierunkach 

kurskim i charkowskim, ograniczona aktywność 

Rosjan na odcinkach zaporoskim i dnieprzańskim 

oraz nieustanna presja agresora w Donbasie. 

Trudna sytuacja na froncie dotyczyła tradycyjnych 

kierunków rosyjskiego natarcia w ostatnim czasie, takich 

jak: Pokrowsk, Torećk, Czasiw Jar, Wuhłedar. Mimo 

przerzucenia części sił do obwodu kurskiego, Rosjanie 

kontynuowali działania zaczepne w Donbasie, a sytuacja 

broniących się tam pododdziałów ukraińskich 

tylko nieznacznie się poprawiła. Głównymi problemami 

SZU pozostaje wciąż brak rezerw ludzkich i materiałowych, 

pozwalających na rotację wyczerpanych 

jednostek frontowych i tworzenie odwodów, brak 

ciągłych linii fortyfikacji na tyłach, bowiem umocnione 

wcześniej pojedyncze punkty oporu są przez Rosjan 

obchodzone, a także nieustanny niedostatek 

amunicji artyleryjskiej i rakietowej dużego kalibru. 

12 września w Kijowie przebywali amerykański sekretarz 

stanu Anthony Blinken i szef brytyjskiej dyplomacji 

David Lammy, którzy spotkali się z prezydentem 

Ukrainy Wołodymirem Zełeńskim. Przedmiotem rozmów 

było wyrażenie zgody przez sojuszników na 

użycie precyzyjnego uzbrojenia rakietowego – pocisków 

„ziemia-ziemia” ATACMS i „powietrze-ziemia” 

Storm Shadow – do rażenia celów na terenie Federacji 

Rosyjskiej. Podobnie było dzień później w Warszawie, 

gdzie na konferencji Sikorski–Blinken, szef polskiej 

dyplomacji miał powiedzieć, iż Jako Zachód powinniśmy 

kontynuować dostarczanie Ukrainie zaawansowanych 

systemów obrony powietrznej i przeciwrakietowej, 

a także [...] znieść ograniczenia na użycie 

broni dalekiego zasięgu. W pierwszej kolejności SZU 

zyskałyby zdolności do skutecznego rażenia lotnisk, 

które jak dotychczas nękane były uderzeniami bezzałogowców, 

ale też stanowisk dowodzenia, czy obiektów 

logistycznych, w tym składów paliw i magazynów 

amunicji. Zmiana stanowiska Waszyngtonu 

oczekiwana była nie tylko z powodu nacisków europejskich 

sojuszników, ale też wiązano ją z medialną 

informacją, o przekazaniu Rosji przez Iran pocisków 

balistycznych, co byłoby niewątpliwie kolejnym etapem 

eskalacji konfliktu. Chodzić ma o pierwszą partię, 

liczącą jakoby 220 taktycznych pocisków Fath-360 

o zasięgu 30÷120 km, jednakże do zakończenia kwerendy 

materiałów do artykułu na początku października 

nie pojawiły się informacje o bojowym ich zastosowaniu 

przeciw Ukrainie. Ostatecznie stanowisko 

Waszyngtonu w kwestii zgody na zastosowanie zachodniej 

broni dalekiego zasięgu do uderzeń na cele 

w głębi Rosji nie uległo zmianie. 

❚ Uderzenia lotniczo-rakietowe 

Zapewne z powodu niewielkich zasobów amunicji, 

wynikających z małej skali bieżącej produkcji, nie 

notowano w sierpniu zmasowanych ataków rakietowych, 

przeprowadzono natomiast ponownie 

uderzenia „Kimskanderami”. W nocy z 17 na 18 sierpnia 

Ukraińcy mieli zestrzelić wszystkich osiem 

zastosowanych bezzałogowców Shahed/Gieran’, 

obydwa pociski balistyczne KN-23 i każdy z trzech 

niezidentyfikowanych pocisków manewrujących. 

W cel uderzył pocisk balistyczny 9M723 Iskander-M 

i dwa lotnicze Ch-59M/69. 

Tym bardziej niespodziewana była skala dużego 

ataku lotniczo-rakietowego z 26 sierpnia, bowiem 

Naprawa w warunkach polowych kołowego bojowego wozu piechoty Rosomak przez 

batalion remontowy 44. Brygady Zmechanizowanej SZU. 

Ukraińska 122 mm haubica samobieżna 2S1 Gwozdika na pozycji bojowej. Kierunek 

pokrowski, 151. BZ. 


www.zbiam.pl


29 sierpnia WZL Nr 2 S.A. opuścił Su-22UM3K nr 707, który jest ostatnim egzemplarzem samolotu tego typu, przechodzącym prace obsługowe w Bydgoszczy. 

Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 2 S.A. – czas zmian 

Łukasz Pacholski, 


Lato tego roku przyniosło duże 

zmiany w Wojskowych Zakładach 

Lotniczych Nr 2 S.A. Było to związane 

zarówno z wyborem nowych władz 

bydgoskiej spółki, ale także 

wydarzeniami biznesowymi, 

wynikającymi z zasadniczego profilu 

działalności firmy, a więc obsługi 

i serwisowania statków powietrznych. 

Fotografie w artykule: WZL Nr 2 S.A., 

Łukasz Pacholski, Ministerstwo Obrony 

Narodowej/Maciej Nędzyński. 

Wlipcu rada nadzorcza spółki dokonała 

wyboru nowego prezesa zarządu, 

którym został – wyłoniony w ramach 

postępowania kwalifikacyjnego – Dariusz Sokólski. 

W tygodniach poprzedzających tę decyzję 

pełnił on obowiązki szefa spółki delegowanego 

ze składu rady nadzorczej, po odwołaniu 

dotychczasowego prezesa, Tomasza Kozyry 

(wyznaczonego na to stanowisko w marcu 2023 r.). 

Być może ten krok doprowadzi wreszcie do stabilizacji 

procesu zarządzania bydgoskimi zakładami. 

Od lipca 2021 r., kiedy ówczesna rada 

nadzorcza odwołała Leszka Walczaka z funkcji 

prezesa spółki (piastował ją od 2015 r., wcześniej 

był m.in. dyrektorem finansowym WZL Nr 2 S.A., 

zaś w spółce pracował od 2001 r.), szef bydgoskich 

zakładów zmieniał się pięciokrotnie! Brak 

stabilizacji, a tym samym kontynuacji rozwoju, 

odcisnął piętno na kondycji spółki. Dla Dariusza 

Sokólskiego to powrót do firmy, którą dobrze 

zna – z WZL Nr 2 S.A. był związany zawodowo 

od 1999 r., a w latach 2013–2015 pełnił już funkcję 

prezesa jej zarządu. 

❚ Pożegnanie z sowiecką techniką 

Ważnym dniem w historii spółki stał się 30 sierpnia. 

Wówczas WZL Nr 2 S.A. poinformowały 

o zakończeniu remontów, napraw, obsługi 

i modyfikacji odrzutowych samolotów bojowych 

rodziny Su-22. Ostatnią maszyną, która 

przechodziła prace obsługowe w Bydgoszczy 

był szkolno-bojowy Su-22UM3K o numerze burtowym 

707 (nr seryjny 17532369707), wyprodukowany 

w kwietniu 1986 r. i dostarczony do 

Polski 11 czerwca 1986 r. Samolot nosi okolicznościowe, 

tygrysie malowanie. Przebazowanie 

maszyny z Bydgoszczy na lotnisko 12. Bazy Bezzałogowych 

Statków Powietrznych w Mirosławcu 

miało miejsce dzień wcześniej. Polskie Su-22 

znów bazują w Mirosławcu, co jest związane 

z szeroko zakrojoną modernizacją 21. Bazy Lotnictwa 

Taktycznego w Świdwinie, do której 

przypisana jest ostatnia eskadra Su-22 Sił Powietrznych. 

Prace budowlane, wynikające 

z przygotowania infrastruktury do bazowania 

samolotów Lockheed Martin F-35A Husarz i Korea 

Aerospace Industries FA-50PL, wymusiły 

przeniesienie maszyn do odległego o niespełna 

70 km Mirosławca (co ciekawe, wcześniej 

rozpatrywano m.in. 22. Bazę Lotnictwa Taktycznego 

w Malborku). 

Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 2 S.A. prowadziły 

prace obsługowe przy polskich samolotach 

rodziny Su-22 od początku lat 90., których 

łącznie w latach 1984–1988 dostarczono 110 

(90 Su-22M4 i 20 Su-22UM3K). Pierwszym egzemplarzem, 

który przechodził prace serwisowe 

w Bydgoszczy był Su-22UM3K nr 610 (nr ser. 

17532368610), który wrócił do linii w lutym 

1991 r. Na przestrzeni ponad 30 lat specjaliści 

z bydgoskich zakładów prowadzili planowe obsługi 

i remonty tych maszyn, ich naprawy awaryjne, 

a także doposażenie egzemplarzy Sił Powietrznych, 

które obejmowało m.in.: integrację 

nowych systemów nawigacyjnych TACAN/ILS/ 

GPS, urządzeń łączności, rejestratorów parametrów 

lotu, transponderów systemu „swój-obcy” 

Mk XII Supraśl, montaż lamp antykolizyjnych 


www.zbiam.pl

Samoloty bojowe 

28 sierpnia w zakładach korporacji Lockheed Martin w Fort Worth w Teksasie odbyła się uroczysta prezentacja pierwszego egzemplarza samolotu F-35A zamówionego 

przez Polskę w styczniu 2020 r. 

Roll-out Husarza i modernizacja Sił Powietrznych 

Łukasz Pacholski 

28 sierpnia w zakładach korporacji 

Lockheed Martin w Fort Worth w stanie 

Teksas odbyła się uroczystość prezentacji 

pierwszego egzemplarza samolotu 

F-35A Husarz, przeznaczonego dla 

polskich Sił Powietrznych. Termin 

nie był przypadkowy, gdyż w tym dniu 

obchodzone jest Święto Lotnictwa 

Polskiego. Rychłe rozpoczęcie 

wdrażania samolotów wielozadaniowych 

5. generacji do polskich jednostek 

lotniczych to wydarzenie przełomowe 

nie tylko dla Sił Powietrznych, 

ale i całych Sił Zbrojnych RP, stąd też 

w wydarzeniu wzięli licznie udział 

przedstawiciele rządu oraz 

dowództwa wojska. 

Fotografie w artykule: Lockheed Martin, Krzysztof 

Niedziela/CO MON, Ministerstwo Obrony Narodowej, 

US Air Force, Korea Aerospace Industries, 

NATO Air Command. 

Roll-out Husarza to kolejny kamień milowy 

programu, który został formalnie zapoczątkowany 

uroczystym zatwierdzeniem 

31 stycznia 2020 r. w Dęblinie międzyrządowej 

umowy LOA (Letter of Offer and Acceptance) 

w ramach programu FMS (Foreign Military Sales), 

pomiędzy Polską i Stanami Zjednoczonymi. W ramach 

kontraktu o wartości 4,6 mld USD netto (ok. 

20,3 mld PLN brutto wg kursu z dnia podpisania 

umowy) zamówiono 32 samoloty F-35A, docelowo 

w konfiguracji TR-3 Block 4, wraz z pakietem 

dodatkowym, który obejmuje: zapasowy silnik 

Pratt & Whitney F135-PW-100, zapas części zamiennych 

i materiałów eksploatacyjnych, system 

zarządzania eksploatacją, sprzęt przeznaczony do 

obsługi naziemnej, usługę wsparcia logistycznego 

do 2030 r., a także osiem symulatorów i trenażerów, 

pozwalających na utworzenie Zintegrowanego 

Centrum Szkoleniowego na terenie kraju, jak 

też przeszkolenie personelu Sił Powietrznych na 

terytorium Stanów Zjednoczonych (24 pilotów 

i 90 techników służby inżynieryjno-lotniczej). Co należy 

odnotować, ówczesny rząd w chwili zawarcia 

umowy podjął słuszną decyzję o odłożeniu zakupu 

uzbrojenia do nowych maszyn (wówczas motywowano 

to przede wszystkim kwestiami finansowymi). 

Miało ono zostać zamówione niedługo przed 

przylotem pierwszych maszyn do kraju. Proces 

ten, zgodnie z wcześniej ustalonym harmonogramem, 

rozpoczął się w tym roku i objął dotąd m.in. 

zakup 400 pocisków manewrujących „powietrze- 

-ziemia” Lockheed Martin AGM-158B-2 JASSM-ER 

za 735 mln USD netto (28 maja) oraz „kilkuset” pocisków 

kierowanych „powietrze-powietrze” RTX 

AIM-120C-8 AMRAAM za ok. 850 mln USD netto 

(9 sierpnia). W przypadku AMRAMM-ów wiadomo, 

że Departament Stanu Stanów Zjednoczonych 

zatwierdził 12 marca br. możliwość sprzedaży Polsce 

do 745 pocisków wraz z zespołami zapasowymi 

i belkami za 1,69 mld USD netto, stąd można 

domniemywać, że partia liczy ok. 400 rakiet. 

W udzielonym w sierpniu br. wywiadzie inspektor 

Sił Powietrznych gen. dyw. pil. Ireneusz Nowak 

poinformował, że Polska może stać się wkrótce 

także odbiorcą AMRAAM-ów wersji AIM-120D 

o zasięgu maksymalnym 160–180 km. 

Kolejne umowy mają objąć pociski kierowane 

„powietrze-powietrze” RTX AIM-9X Block II Sidewinder 

i „powietrze-powierzchnia” Northrop Grumman 

AGM-88G AARGM-ER. W obydwu przypadkach 

trwają negocjacje z amerykańską administracją 

dotyczące ostatecznych warunków umów dostawy. 

Poza tym Agencja Uzbrojenia uruchomiła 

w lipcu br. wstępne konsultacje rynkowe w sprawie 

możliwości zakupu lotniczych pocisków przeciwokrętowych 

do Husarzy (być może także do 

zmodernizowanych do standardu F-16V Jastrzębi). 

Zainteresowanie udziałem w nich wyrazili dwaj 

producenci takiego uzbrojenia – Lockheed Martin 

(AGM-158C LRASM) i Kongsberg Defence & Aerospace 

(JSM). Nie można wykluczyć, że w dalszej 

perspektywie arsenał środków bojowych przenoszonych 

przez polskie F-35A zostanie uzupełniony 

przez lekkie bomby korygowane rodziny Boeing 

GBU-39/B SDB bądź RTX GBU-53/B Stormbreaker. 

Zaprezentowany samolot o numerze fabrycznym 

AZ-01 przeszedł dotychczas podstawowe testy 

naziemne i został pomalowany. W ramach 

tego ostatniego „procesu”, jako pierwsza maszyna 

Sił Powietrznych, otrzymał szachownice w odcieniach 

szarości. Co ciekawe, w tym przypadku nadal 

nie doszło do zmiany zapisów ustawy z dnia 

31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej 

Polskiej oraz o pieczęciach państwowych 

(tekst jednolity Dz.U. 2024 poz. 155), które 

otwierałyby drogę do zalegalizowania tego typu 

oznaczenia. Należy jednak odnotować, że duńskie 

Flyvevåbnet nadal stosują tradycyjne biało-czerwone 

oznaczenia przynależności państwowej 

na swoich F-35A! 

Zgodnie z procedurami egzemplarz AZ-01, noszący 

wojskową rejestrację „3501”, musi jeszcze 

wykonać oblot techniczny i loty kontrolne w ramach 

odbiorów przez zamawiającego, którym 

formalnie jest Departament Obrony Stanów Zjednoczonych. 

Wszystko wskazuje na to, że maszyna 

otrzymała już niezbędne wyposażenie w standardzie 

TR-3, a na przestrzeni kolejnych miesięcy 

(wraz z certyfikacją następnych partii oprogramowania) 

producent będzie aktualizować software. 

Po ich zakończeniu maszyna trafi do bazy lotniczej 

Ebbing w Fort Smith w stanie Arkansas, gdzie 

utworzono drugi – po bazie Luke w stanie Arizona 


www.zbiam.pl

Samoloty bojowe 

Dzięki umowie zawartej 29 sierpnia br. Republika Serbii dołączyć ma w 2028 r. do grona użytkowników wielozadaniowych samolotów bojowych Dassault Rafale. Będą to 

maszyny fabrycznie nowe, w standardzie F4.1, choć zubożone pod względem możliwości wyposażenia elektronicznego w stosunku do francuskich, i dysponujące skromniejszym 

zestawem uzbrojenia. 

Marek Łaz, 


Bieżący rok przyniósł dalsze sukcesy 

eksportowe francuskiej firmy Dassault 

Aviation i jej flagowego produktu 

– wielozadaniowego samolotu bojowego 

Rafale. Po styczniowym potwierdzeniu 

przez Indonezję zakupu kolejnych 

18 maszyn, w ramach prawa opcji zapisanego 

w bazowej umowie z lutego 2022 r., 

co zwiększyło liczbę zamówionych samolotów 

do 42, doszło do ostatecznych 

ustaleń dotyczących pozyskania Rafale 

przez kolejne państwo europejskie. 

Zawarte pod koniec sierpnia porozumienie, 

dotyczące zakupu tych maszyn 

przez Republikę Serbii, stanowi kolejny 

przykład skutecznej rywalizacji 

francuskiej konstrukcji z samolotami 

amerykańskimi w programach modernizacji 

sił powietrznych państw bałkańskich. 

Dotąd spośród państw Półwyspu 

Bałkańskiego Rafale znajdowały się 

w wyposażeniu lotnictwa Grecji (2022 r.), 

a od niedawna także Chorwacji 

(kwiecień br.). 

Fotografie w artykule: Ministerstwo Obrony Republiki 

Serbii, Dassault Aviation, Aerosvet International. 

Serbia zamówiła Rafale. Czy 

Belgrad zbliża się do Zachodu? 

Wojna w latach 90. na terenie byłej Jugosławii 

spowodowała poważne zmiany 

w układzie politycznym Europy. Pierwszy 

po II wojnie światowej europejski konflikt zbrojny 

na tak dużą skalę spowodował rozpad Socjalistycznej 

Federacyjnej Republiki Jugosławii. 

W czasie wojny domowej odżyły animozje pomiędzy 

poszczególnymi narodowościami, szczególnie 

Chorwatami i Serbami. Równie poważny konflikt 

narodowościowy, ale mający także podłoże religijne, 

rozgorzał w Kosowie, zamieszkałym w większości 

przez Albańczyków. Zaangażowanie państw 

europejskich i Stanów Zjednoczonych Ameryki 

w zaprowadzenie pokoju w tym zapalnym obszarze 

Europy umożliwiło zakończenie działań wojennych, 

ale dawne uprzedzenia i wrogość nie zniknęły. 

W rezultacie rozpadu SFRJ na mapie Bałkanów 

pojawiło się szereg nowych państw: Słowenia 

(1991), Chorwacja (1991), Serbia (2006, od 1992 do 

2003 r. Federalna Republika Jugosławii), Bośnia i Hercegowina 

(1992), Czarnogóra (2006), Macedonia 

Północna (1991) oraz – nie przez całą społeczność 

międzynarodową uznawane – Kosowo (2008). 

Bałkany Zachodnie, z geopolitycznego punktu 

widzenia, są jednym z kluczowych regionów Europy. 

Wkrótce po ogłoszeniu niepodległości położone 

tam państwa znalazły się w sąsiedztwie krajów 

należących do Sojuszu Północnoatlantyckiego i Unii 

Europejskiej. Na przestrzeni dwóch pierwszych dekad 

obecnego stulecia niektóre z nich przystąpiły 

do NATO – Słowenia (2004), Chorwacja (2009), Czarnogóra 

(2017) i Macedonia Północna (2020). 

Bałkany to obszar, na południu Europy, ścierania 

się wpływów i rywalizacji wielu państw, nie tylko 

europejskich – także Federacji Rosyjskiej oraz Stanów 

Zjednoczonych Ameryki, a pośrednio również 

Republiki Turcji i Chińskiej Republiki Ludowej. 

Republika Serbii, największe z nowo powstałych 

państw, od wielu lat jest sojusznikiem Moskwy, 

z którą łączą ją tradycyjnie dobre relacje, w tym na 

polu współpracy wojskowej. Dla Belgradu ważne 

jest, że Rosja, podobnie jak Chiny, nie uznaje niepodległości 

Kosowa, w przeciwieństwie do większości 

państw europejskich. Rosja wspiera także 

Serbię w jej polityce wobec Bośni i Hercegowiny. 

W interesie Rosji leży destabilizacja tego rejonu, 

tym bardziej, że jej wpływy tam zostały w ostatnim 

trzydziestoleciu znacząco ograniczone. W kontekście 

kolejnej fazy agresji Rosji na Ukrainę Belgrad 

nadal politycznie wspiera Moskwę, choć już nie tak 

zdecydowanie jak przed dwoma laty. Nie może to 

dziwić, bowiem elity serbskie są w większości prorosyjskie, 

a w Belgradzie i innych miastach regularnie 

odbywają się demonstracje poparcia dla Rosji. 

Wynika to m.in. z kontekstu historycznego, bowiem 

dla mieszkańców Serbii Rosja to nie tylko 

wyzwoliciel spod trwającej ponad 400 lat osmańskiej 

okupacji, ale także stronnik Królestwa Serbii 


www.zbiam.pl

Okręty wojenne 

Pierwszy megablok śródokręcia przyszłej fregaty ORP Wicher. 

Miecznik po liftingu 


W trakcie XXXII Międzynarodowego 

Salonu Przemysłu Obronnego w Kielcach 

przedstawiciele konsorcjum 

PGZ-MIECZNIK przybliżyli stan realizacji 

programu budowy trzech fregat 

wielozadaniowych projektu 106 Miecznik 

dla Marynarki Wojennej RP. 

Przy tej okazji ujawniono kilka nowości 

technicznych, dotyczących platformy 

i Zintegrowanego Systemu Misji, 

jak też omówiono postępy prac 

przy budowie prototypu oraz 

modernizacji zaplecza produkcyjnego 

PGZ Stoczni Wojennej Sp. z o.o. 

Ilustracje: PGZ Stocznia Wojenna, Crist, 

Babcock International. 

Zwypowiedzi przedstawicieli konsorcjum 

wynika, że roboty związane z przyszłym 

ORP Wicher postępują z harmonogramem 

i na razie nie będzie on korygowany. 

Do pierwszych dni września zbudowano całą 

dolną, rufową część kadłuba, na której znajdują 

się fundamenty siłowni głównych i pomocniczej. 

Ten pierwszy, ok. 300-tonowy megablok 

został wyprowadzony z hali, wypiaskowany 

i pomalowany. Na wspomnianych fundamentach 

zostaną ustawione zasadnicze mechanizmy: 

cztery silniki wysokoprężne napędu głównego 

wraz z przekładniami redukcyjnymi 

i cztery generatory prądotwórcze. Mechanizmy 

przeszły próby zakładowe i zostały odebrane od 

producentów (szerzej WiT 5/2024), a większość 

z nich już dotarła do stoczni w Gdyni. 

Do końca pierwszego kwartału 2025 r. ma 

być gotowa górna partia wspomnianej części 

jednostki (do pokładu głównego), co pozwoli 

zamknąć siłownie. Kolejne megabloki planowane 

do wybudowania to: łącząca się ze 

śródokręciem rufa, która powstanie do końca 

czerwca przyszłego roku i „kawałek” dziobowy, 

bez skrajnika i do wysokości pokładu głównego, 

który powinien być gotowy do końca 

2025 r. W większości te dwa elementy kadłuba 

zostaną wyprodukowane przez podwykonawcę. 

Tu mamy do czynienia z nowością. Tym 

podwykonawcą jest bowiem gdyńska stocznia 

Crist S.A., która w tej roli zastąpiła Remontową 

Shipbuilding S.A. z Gdańska. 

Wyprodukuje ona częściowo wyposażone 

i pomalowane bloki dziobowe oraz rufowe do 

trzech Mieczników. Dla stoczni Crist zadanie to 

jest typowym zleceniem. Firma z Gdyni specjalizuje 

się w produkcji częściowo wyposażonych 

jednostek pływających i ich zespołów, 

działając w charakterze podwykonawcy spółek 

realizujących dany projekt. Crist ma przy 

tym doświadczenie w budowie podzespołów 

okrętów, czy też – szerzej – jednostek rządowych. 

Inauguracja cięcia arkuszy blach do produkcji 

bloków Mieczników nastąpiła u podwykonawcy 

12 sierpnia. 

Ponadto poinformowano, że na potrzeby budowy 

Wichra zakontraktowano 11 z 13 kluczowych 

systemów. W przypadku dwóch kolejnych 

fregat kupiono ich po dziewięć. 

Do 14 grudnia br. mają zakończyć się odbiory 

budynków (hali produkcyjnej, budynku 

biurowo-socjalnego i hali integracji kadłubów), 

wzniesionych w ramach modernizacji 

zakładu. Do nowej hali stoczni wkrótce trafią 

pierwsze części kadłuba Wichra i tam będzie 

kontynuowana jego budowa. Na nowe miejsce, 

przed halę kadłubową, zostanie też przeholowany 

dok pływający o unosie 8000 t. Posłuży 

on m.in. w złożonym procesie wodowania 

fregat. Prototyp ma zejść na wodę 

w drugim kwartale 2026 r. Zdaniem konsorcjum 

PGZ-MIECZNIK ma to nastąpić przy bardzo 

wysokim stopniu ukończenia jednostki, 

określanym dziś na ok. 95%. 


www.zbiam.pl


W ramach programu Orka HD KSOE może zaoferować kilka projektów okrętów podwodnych, w tym KSS-III PL (bazujący na sprawdzonym KSS-III Batch 1, budowanym seryjnie dla 

Marynarki Wojennej Republiki Korei). 

Energia wodoru – nie tylko dla Orki 

System AIP jest obecnie w zasadzie standardem 

w przypadku okrętów podwodnych 

z napędem konwencjonalnym. 

Eliminuje on konieczność wychodzenia zanurzonej 

jednostki na głębokość peryskopową 

w celu ładowania baterii akumulatorów pod 

chrapami, przy pracującym generatorze prądu 

napędzanym silnikiem spalinowym. Ponadto 

system AIP zapewnia długotrwałe i nieprzerwane 

przebywanie jednostki w zanurzeniu. Niektóre 

floty nie przywiązują dużej wagi do AIP, ale 

dotyczy to marynarek wojennych operujących 

na „błękitnych wodach”. Przykładem mogą być 

Japońskie Morskie Siły Samoobrony, czy ostatnio 

holenderska Koninklijke Marine. Zupełnie 

inaczej sprawa wygląda na Bałtyku, akwenie 

o skomplikowanej hydrologii, niskozasolonym, 

zanieczyszczonym i – na większości obszaru – 

płytkim. Przy tym potencjalny przeciwnik zna 

doskonale to morze, i wie, gdzie są optymalne 

rejony do operowania okrętów podwodnych. 

W takich warunkach AIP jest w zasadzie systemem 

nieodzownym, którego nie zastąpią 

same baterie ogniw litowo-jonowych. 


Program pozyskania okrętu 

podwodnego nowego typu pod 

kryptonimem Orka zainteresował 

głównych światowych producentów 

jednostek tej klasy. Większość z nich 

oferuje projekt okrętu wyposażonego 

w napęd, działający bez dostępu 

powietrza atmosferycznego AIP 

(Air Independent Propulsion). Niemal 

każdy z tych systemów potrzebuje 

wodoru, jako jednego z zasadniczych 

reagentów, do prawidłowej pracy, której 

efektem jest wytworzenie energii 

elektrycznej. Ten fakt obrazuje, 

jak istotnym czynnikiem jest 

dostarczenie wodoru i bezpieczne 

obchodzenie się z nim. Jednak nie każdy 

producent okrętu podwodnego z AIP 

może zapewnić kompletne rozwiązanie 

w tym obszarze. Co więcej, gaz ten 

to także podstawa przyszłych 

„zielonych” systemów energetycznych 

o zastosowaniach nie tylko militarnych. 

Ilustracje: HD Korea Shipbuilding 

& Offshore Engineering. 

❚ Kompleksowe rozwiązanie HD KSOE 

W czerwcu 2019 r. w ramach koncernu HD Hyundai 

Group z Republiki Korei powstała spółka 

HD Korea Shipbuilding & Offshore Engineering 

(KSOE) o strukturze holdingowej, aby kontrolować 

stocznie i firmy offshore’owe grupy (Hyundai 

Heavy Industries, Hyundai Mipo Dockyard, 

Samho Heavy Industries, Hyundai Energy Solutions, 

Hyundai Heavy Industries MOS). Od rozpoczęcia 

działalności stoczniowej w 1972 r. Hyundai 

Heavy Industries, Hyundai Mipo Dockyard 

i Hyundai Samho Heavy Industries wspólnie 

rozwinęły się, stając się światowym liderem 

przemysłu stoczniowego. KSOE i jej spółki zależne 

zajmujące się budową statków i okrętów 

oraz gałęzią offshore (produkcja urządzeń do 

pracy na morzu) utrzymują czołową pozycję na 

świecie w branży stoczniowej, opierając się na 

dobrze ugruntowanych możliwościach inżynierskich 

i doświadczeniu. 

Obecnie Hyundai Heavy Industries, jako część 

KSOE, jest w czołówce firm projektujących i produkujących 

jednostki wojenne różnych klas. 

Rozpoczynając zaangażowanie w rozwój pierwszych 

rodzimych, południowokoreańskich okrętów, 

fregat typu Ulsan w 1975 r., był pionierem 

w zakresie niezależności Republiki Korei w tej 

dziedzinie. Do tej pory HHI dostarczył ponad 60 

jednostek, w tym: niszczyciele rakietowe z systemem 

walki Aegis, fregaty nowej generacji, korwety 

i patrolowce, a także okręty podwodne 

kilku typów. Dzięki 40-letniemu doświadczeniu 

i opanowanej technologii w sektorze budowy 


www.zbiam.pl

WiT 10_2024 (109)_promo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?