Lotnictwo Aviation International 10/2024_opt

Vol. X, nr 10 (110) 

PAŹDZIERNIK 2024 

Numer 10 

Debiut pierwszego samolotu F-35 

Husarz dla Sił Powietrznych 

Jerzy Gruszczyński........................................4 

W numerze 

Aktualności wojskowe 

Paweł Bondaryk, Piotr Butowski, 

Stanisław Kutnik.............................................5 

54 

Zdjęcie okładkowe: 

Leonardo AW109 TrekkerM. Fot. Piotr Butowski 

Redaktor naczelny 

Jerzy Gruszczyński 

jerzy.gruszczynski@zbiam.pl 

Korekta 

Stanisław Kutnik 

Redakcja techniczna 

Adam Mojski, 

redakcja.techniczna@zbiam.pl 

Stali współprawcownicy 

Piotr Abraszek, Paweł Bondaryk, Piotr Butowski, 

Robert Czulda, Jerzy Gotowała, Paweł Henski, 

Andrzej Kiński, Jerzy Liwiński, Marek Łaz, 

Edward Malak, Łukasz Pacholski, 

Michał Petrykowski, Miłosz Rusiecki. 

Wydawca 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

ul. Anieli Krzywoń 2/155 

01-391 Warszawa 

office@zbiam.pl 

Biuro 

ul. Bagatela 10/17 

00-585 Warszawa 

Dział reklamy i marketingu 

Andrzej Ulanowski 

andrzej.ulanowski@zbiam.pl 

Dystrybucja i prenumerata 


Reklamacje 


Prenumerata 

realizowana przez Ruch S.A: 

Zamówienia na prenumeratę w wersji 

papierowej i na e-wydania można 

składać bezpośrednio na stronie 

www.prenumerata.ruch.com.pl 

Ewentualne pytania prosimy kierować 

na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub 

kontaktując się z Telefonicznym 

Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 

801 800 803 lub 22 717 59 59 

– czynne w godzinach 7.00–18.00. 

Koszt połączenia wg taryfy operatora. 

Copyright by ZBiAM 2024 

ISSN 2450–1298 

nakład: 14.5 tys egz. 

All Rights Reserved. 

Wszelkie prawa zastrzeżone 

Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne rodzaje 

mediów bez pisemnej zgody Wydawcy 

jest zabronione. Materiałów niezamówionych, 

nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo 

dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów 

i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. 

Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami 

sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi 

odpowiedzialności za treść zamieszczonych ogłoszeń 

i reklam. Więcej informacji znajdziesz na naszej 

nowej stronie: 

www.zbiam.pl 

Suchoj ujawnia drona startu 

powietrznego S-71 

Piotr Butowski.................................................6 

Aktualności kosmiczne 

Waldemar Zwierzchlejski..............................8 

Lotnicza oferta dla Polski 

XXXII Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego 

6 

Aktualności cywilne 

Stanisław Kutnik, Marek Niechciał..............9 

10 

Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa: 

ufnie patrzymy w przyszłość 

Wywiad z dr. inż. Pawłem Stężyckim, 

dyrektorem Sieci Badawczej 

Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa 

Jerzy Gruszczyński......................................10 

Transport lotniczy na świecie 

w 2023 r. 

Jerzy Liwiński...............................................14 

Zapraszamy na nasz fanpage 

facebook.com/lotnictwoaviationinternational 

Lotnicza oferta dla Polski. XXXII 

Międzynarodowy Salon Przemysłu 

Obronnego 

Jerzy Gruszczyński, Łukasz Pacholski.....26 

PZL Mielec to wielki potencjał 

polskiego przemysłu 

zbrojeniowego 

Wywiad z Januszem Zakręckim, 

Prezesem Zarządu, Dyrektorem 

Naczelnym PZL Mielec 

Jerzy Gruszczyński......................................38 

Leonardo AW109 TrekkerM: 

zintegrowane szkolenie lotnicze 

pilotów śmigłowców 

Jerzy Gruszczyński......................................40 

System antydronowy SKYctrl 

Advanced Protection Systems S.A. 

Stanisław Kutnik...........................................44 

Szkolenie załóg śmigłowców 

według Babcock International 

Group 

Łukasz Pacholski.........................................46 

Załogowa misja Starlinera: 

niepełny sukces, czy prawie 

fiasko? 

Waldemar Zwierzchlejski............................48 

Lockheed C-130A Hercules, czyli 

narodziny legendy 

Paweł Henski................................................54 

26 

www.zbiam.pl Lotnictwo Aviation International 3

Aktualności wojskowe 

Zainicjowany w 2003 r. program nEUROn połączył sześć 

państw europejskich, a zarządzanie projektem sprawowała 

spółka Dassault Aviation. Demonstrator technologii 

BBSP nEUROn został oblatany w 2012 r. Przeprowadzono 

na nim ponad 170 lotów. Fot. Dassault 

Nowe możliwości 

samolotu wielozadaniowego Rafale 

9 października francuska Dyrekcja Generalna ds. Uzbrojenia (DGA) poinformowała 

o złożeniu pierwszych zamówień dotyczących budowy i dostawy wielozadaniowych 

samolotów bojowych Dassault Rafale F5 oraz współpracujących 

z nimi bojowych bezzałogowych statków powietrznych (BBSP). 

Jak powiedział minister sił zbrojnych Sébastien 

Lecornu, pierwsze zamówienia zostały 

złożone kilka tygodni temu. Wersja F5 jest 

następnym etapem w doskonaleniu Rafale 

– najważniejszym nowym typem uzbrojenia 

przewidzianym dla tej wersji są pociski nuklearne 

ASN4G. Według upublicznionego harmonogramu, 

dostawy seryjnych samolotów 

rozpoczną się w 2030 roku. W strukturach Sił 

Powietrznych i Kosmicznych Republiki Francuskiej 

zastąpią samoloty myśliwsko-bombowe 

Dassault Mirage 2000N. Uzupełnieniem dla 

Rafale F5 mają być BBSP wywodzące się z programu 

nEUROn. Jak informuje DGA, BBSP 

będą mogły działać autonomicznie jak i być 

zdalnie sterowane przez załogi maszyn załogowych. 

Podobnie jak Rafale F5, BBSP mają 

dysponować uzbrojeniem kierowanym powietrze-powietrze, 

powietrze-powierzchnia oraz 

powietrze-stacja radiolokacyjna. 

Rafale F5 ma być wyposażony w nowy system 

łączności, przetwarzania danych i ich dystrybucji. 

Samoloty tego typu będą mogły wykorzystywać 

informacje pochodzące z własnych 

czujników jak i integrować je z danymi uzyskiwanymi 

z zewnątrz. Nie tylko z innych samolotów, 

ale i systemów lądowych, morskich oraz 

kosmicznych. BBSP będzie uzupełnieniem Rafale 

F5 i będzie przystosowany do współpracy 

w walce. Będzie zawierał technologie stealth, 

autonomiczne sterowanie (z systemem man 

-in-the-loop), wewnętrzną komorę na lotnicze 

środki bojowe i wiele więcej. Będzie niezwykle 

wszechstronny i zaprojektowany tak, aby ewoluować 

zgodnie z przyszłymi zagrożeniami. 


S-70 Ochotnik celowo zastrzelony przez Rosjan 

5 października nad wschodnią Ukrainą miał 

miejsce dziwny incydent. Na dostępnych w sieciach 

społecznościowych dość licznych filmach 

widać, jak na dużej wysokości leci para samolotów 

odrzutowych. Sądząc po smugach kondensacyjnych, 

z przodu leciał samolot jednosilnikowy, 

a za nim – dwusilnikowy. W pewnym 

momencie ten drugi samolot wystrzelił pocisk 

powietrze-powietrze, który zestrzelił pierwszy 

samolot, a następnie zawrócił i odleciał. Szczątki 

strąconego samolotu spadły w miejscowości 

Konstantynówka, 50 km na północ od Doniecka, 

na obszarze kontrolowanym przez Ukrainę. 

I wtedy wyszło na jaw, że zestrzelonym samolotem 

okazał się być rosyjski BBSP Suchoj S-70 

Ochotnik. Incydent nie wyglądał na wypadek, 

S-70 został strącony celowo przez towarzyszący 

mu myśliwiec (Su-57?). Najbardziej prawdopodobna 

wersja to utrata kontaktu radiowego 

i kontroli nad S-70 w czasie prób BBSP w realnych 

warunkach bojowych, po której Rosjanie 

zdecydowali się zniszczyć bezzałogowiec. 

Program Ochotnik formalnie ruszył 14 października 

2011 r. wraz z zamówieniem przez 

Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej u Suchoja 

opracowania koncepcji BBSP dalekiego 

zasięgu. W pierwszym etapie programu zakład 

w Nowosybirsku wykonał dwa samoloty eksperymentalne, 

makietę S-70B-0 (numer boczny 

070), przeznaczoną do naziemnej synchronizacji 

elementów konstrukcji, oraz latający demonstrator 

technologii S-70B-1 (071). BBSP S-70B-1 

wykonał pierwszy lot w Achtubinsku 3 sierpnia 

2019 r. pilotowany zdalnie przez Jewgienija Frołowa. 

27 grudnia 2019 r. MO FR zamówiło trzy 

samoloty przedseryjne, w zmodernizowanej 

postaci (najbardziej widoczna zmiana to płaska 

dysza wylotowa silnika), które zostały wykonane 

w 2021 i 2022 roku. Samolot S-70-2 służy do prób 

statycznych, natomiast S-70-3 i S-70-4 służą do 

prób w locie. BBSP S-70 Ochotnik znajdują się 

obecnie w ośrodku prób w locie w Achtubinsku, 

skąd startują do lotów w pobliże Ukrainy, być 

może także z uzbrojeniem. Tabliczka znaleziona 

w szczątkach samolotu zestrzelonego nad Ukrainą 

5 października wskazuje, że był to S-70-4. 

Nic nie wiadomo o wprowadzeniu do prób 

kolejnych egzemplarzy, ale niewątpliwie dalsze 

BBSP są w produkcji. 8 sierpnia 2023 r. agencja 

TASS, powołując się na swoje źródła, poinformowała, 

że: S-70 zakończy próby państwowe 

do końca 2023 r., a produkcja seryjna ruszy od 

początku 2024 r. Kontrakt przewiduje dostawę 

kilkudziesięciu samolotów. Jednak rok później, 

Kanał Figterbomer, specjalizujący się w rosyjskim lotnictwie 

wojskowym, napisał, że powodów zestrzelenia 

BBSP S-70 mogło być kilka: utrata kontroli nad nim, 

wpływ systemu walki radioelektronicznej lub awaria 

elektroniki. Fot. MO Federacji Rosyjskiej 

12 sierpnia 2024 r., zastępca dyrektora korporacji 

Rostec Władimir Artiakow powiedział, że: 

projekt jest na etapie wstępnych testów i jednocześnie 

trwają przygotowania do wyprodukowania 

wstępnej partii tych bezzałogowców – co 

wskazuje na znacznie niższe zaawansowanie 

tego programu. Biorąc pod uwagę znaczne straty 

taktycznych samolotów bojowych w Ukrainie, 

można się spodziewać, że szybkie rozpoczęcie 

seryjnej produkcji S-70 będzie priorytetem dla 

Rosjan. Dobrze uzbrojony trudnowykrywalny 

BBSP mógłby zastąpić Su-34 w zadaniach 

wymagających wejścia głębiej nad terytorium 

Ukrainy, kiedy straty mogłyby być nieakceptowalne 

dla lotnictwa załogowego. 

Piotr Butowski 

www.zbiam.pl Lotnictwo Aviation International 5

WYWIAD 

Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa: 

Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa należy do najnowocześniejszych placówek 

badawczych w Europie. Instytut ściśle współpracuje ze światowymi potentatami przemysłu 

lotniczego oraz instytucjami z branży kosmicznej. Strategicznymi obszarami badawczymi 

Instytutu są technologie lotnicze, kosmiczne oraz bezzałogowe. Prowadzone są w nim także 

badania i usługi dla przemysłu krajowego i zagranicznego w zakresie technologii materiałowych 

i kompozytowych, przyrostowych, teledetekcyjnych, energetycznych oraz wydo- 

bywczych. O dniu dzisiejszym i wyzwaniach 

przyszłości z dyrektorem Sieci Badawczej 

Łukasiewicz – Instytutu Lotnictwa, dr. inż. 

Pawłem Stężyckim, rozmawia Jerzy Gruszczyński. 

ufnie patrzymy w przyszłość 


3 lipca bieżącego 

roku polska rakieta 

suborbitalna ILR-33 

Bursztyn 2K sięgnęła 

kosmosu. To historyczne 

osiągnięcie 

polskich inżynierów 

i ważny moment dla 

polskiego przemysłu 

kosmicznego oraz 

całego sektora 

związanego z wykorzystaniem 

kosmosu. 

Projekt został 

opracowany przez Łukasiewicz 

- Instytut 

Lotnictwa. 

Doktor inżynier Paweł 

Stężycki, dyrektor 

Sieci Badawczej 

Łukasiewicz – Instytut 

Lotnictwa. 

JG: Silniki detonacyjne to innowacyjny napęd, którego zastosowanie 

przekłada się na szereg korzyści, stąd inwestuje w nie 

coraz więcej państw. A do czego doszedł Instytut w swoich 

pracach nad silnikami wykorzystującymi zjawisko wirującej 

detonacji? 

PS: Nad silnikami tego typu (RDE – Rotating Detonation Engine) 

w Instytucie pracujemy od 15 lat i kompetencje w tym 

obszarze są sukcesywnie rozwijane. Mamy strategię, która jest 

konsekwentnie realizowana. W 2021 r. jako pierwsi na świecie 

przetestowaliśmy w locie rakietowy silnik RDE jako napęd 

pierwszego stopnia małej rakiety badawczej. 

Jeśli chodzi o samo zjawisko to w klasycznych silnikach 

stosuje się spalanie deflagracyjne. Jest to stosunkowo powolny 

proces, płomień propaguje z prędkością kilku-kilkunastu 

m/s i jest łatwy do zdmuchnięcia. Natomiast w silnikach detonacyjnych, 

wykorzystujących zjawisko wirującej detonacji, 

pojawia się fala detonacyjna stale wirująca wewnątrz komory 

spalania z prędkością kilku km/s, która radykalnie podnosi 

ciśnienie i temperaturę doprowadzanej i spalanej mieszanki 

10 

Lotnictwo Aviation International październik 2024

Lotnictwo cywilne 

Flota samolotów 

komunikacyjnych 

wykonała 36 mln rejsów, 

zużywając przy 

tym 350 mld litrów 

paliwa, o wartości 

271 mld dolarów. 

Na zdjęciu Boeing 

787-8 Dreamliner 

w barwach American 

Airlines. 

Globalna siatka 

połączeń to 20,4 tys. 

tras lotniczych. W 

ub. roku zostało uruchomionych 

1,5 tys. 

nowych, ale ich liczba 

jest jeszcze o 0,5 tys. 

mniejsza niż było 

przed pandemią 

w 2019 r. Na zdjęciu 

Comac ARJ21-700 

w barwach China 

Southern Airlines. 

Transport lotniczy na świecie w 2023 r. 

W ubiegłym roku linie lotnicze na świecie przewiozły 4,5 mld pasażerów i 57 mln ton ładunków. Samoloty 

komunikacyjne wykonały 36 mln rejsów (+28%), zużywając przy tym 350 mld litrów paliwa, 

o wartości 271 mld USD. Największe przewozy pasażerskie zrealizowały: American Airlines (210,7 

mln pas.), Delta Air Lines i Ryanair, a cargo: FedEx Express (17,9 mld tkm) i Qatar Airways. W rankingu 

Skytrax za linię lotniczą roku uznano Qatar Airways. Ponadto na podium znalazły się Singapore 

Airlines i Emirates Airline. Najpunktualniejszymi liniami na świecie były Oman Air (92,5% rejsów 

zgodnie z rozkładem) i południowoafrykańskie Safair, a za najbezpieczniejsze uznano Air New Zealand. 

Linią lotniczą roku magazynu „ATW Air Transport World” została Delta Air Lines. 

Dynamicznie rozwijającą się gałęzią transportu jest 

komunikacja lotnicza. Duża prędkość i komfort lotu, 

a także sukcesywnie malejące ceny biletów i spełnianie 

wymogów ekologicznych, to główne kryteria działalności. 

Bezpieczeństwo lotów, które jest głównym kryterium dalszego 

rozwoju, wymaga stałej modernizacji floty, rozbudowy 

naziemnych systemów nawigacyjnych i wyposażenia lotnisk. 

Jerzy Liwiński 

Na świecie działalność prowadzi ponad dwa tysiące 

przewoźników, z tego ponad tysiąc realizuje rejsy w ruchu 

rozkładowym. Linie lotnicze są niezwykle złożonymi przedsiębiorstwami, 

poddawanymi ogromnej presji rynkowej. 

Są przez cały czas oceniane przez pasażerów, poddawane 

niezliczonym procedurom i uzależnione od monopolistycznych 

dostawców. Przewoźnicy muszą również radzić sobie 

z wieloma czynnikami, nie mając na nie wpływu, głównie 

ze zmieniającymi się cenami paliw i kursami walut, czy też 

zagrożeniem terrorystycznym. Ich działalność jest źródłem 

rocznego przychodu na poziomie 800-900 mld USD, będąc 

zarazem dobrze rozwijającym się globalnym biznesem. 

Gdyby potraktować przychody finansowe wygenerowane 

przez lotnictwo komunikacyjne jako suwerenne państwo, 

to pod względem wielkości wygenerowanego PKB byłoby 

ono sklasyfikowane na 18. miejscu wśród wszystkich 

państw świata. 

Globalną organizacją zrzeszającą linie lotnicze jest założona 

w kwietniu 1945 r. International Air Transport Association 

(IATA). Reprezentuje ona ich interesy w rozmowach 

i negocjacjach z organizacjami międzynarodowymi (np. 

ICAO i Eurocontrol), portami i służbami ruchu lotniczego. 

Członkami tego zrzeszenia jest obecnie 320 wiodących 

14 


SALONY I WYSTAWY 

Lotnicza oferta dla Polski 

XXXII Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego 

Jerzy Gruszczyński, Łukasz Pacholski 

Podczas 32 edycji MSPO w Targach Kielce (3-6 września 2024 r.) swoją ofertę zaprezentowało 769 

firm, w tym 416 z Polski i 353 z 34 państw. Najliczniejsze reprezentacje przedsiębiorstw przyjechały 

ze Stanów Zjednoczonych (53), Wielkiej Brytanii (34), Australii (31), Niemiec (30), Kanady (27), Republiki 

Korei (27) i Danii (18). Tradycyjnie jak co roku niezwykłe zaangażowanie w przygotowanie 

kieleckiego wydarzenia zaprezentowała Polska Grupa Zbrojeniowa – Partner Strategiczny MSPO. 

Dzięki współpracy Targów Kielce i PGZ udało się stworzyć wydarzenie, które kolejny raz stało się 

udanym spotkaniem elity przemysłu zbrojeniowego z kraju i ze świata. 

Walka o polskie niebo 

Jednym z kluczowych segmentów modernizacji technicznej 

Sił Zbrojnych RP jest kontynuacja zakupów odrzutowych 

samolotów bojowych. Ministerstwo Obrony Narodowej 

niezmiennie podtrzymuje potrzebę zwiększenia 

liczby eskadr lotnictwa taktycznego do dziesięciu. To z kolei 

powoduje, że przemysł ciągle proponuje swoje rozwiązania 

w zakresie brakujących 32 samolotów, które powinny 

dołączyć do już będących w użyciu wielozadaniowych samolotów 

bojowych Lockheed Martin F-16 Jastrząb (48 szt.), 

wdrażanych lekkich samolotów wsparcia pola walki Korea 

Aerospace Industries FA-50 (48 szt., dotychczas dostarczono 

do Polski 12 egzemplarzy w przejściowym wariancie 

szkolno-bojowym) oraz będących aktualnie w produkcji 

na polskie zamówienie wielozadaniowych samolotów bojowych 

Lockheed Martin F-35 Husarz (32 szt.). 

Najbardziej aktywny na tym polu jest ostatnio koncern 

Boeing, który na polskim rynku promuje wielozadaniowy 

samolot myśliwski przewagi powietrznej F-15EX Eagle II. 

Zaproszeni goście mieli możliwość zapoznania się z pokazowym 

symulatorem – m.in. skorzystał z tego Inspektor Sił 

Powietrznych gen. dyw. pil. Ireneusz Nowak, a także część 

dziennikarzy. W trakcie MSPO Boeing i Wojskowe Zakłady 

Lotnicze nr 2 (WZL-2) podpisały porozumienie w sprawie 

oceny możliwości przeprowadzania przeglądów i obsługi 

technicznej F-15EX Eagle II, w tym serwisowania, napraw 

i remontów podzespołów samolotu. Boeing odbył wizytę 

w WZL-2 w Bydgoszczy w celu identyfikacji przyszłych 

Na wystawie statycznej 

Polskie Zakłady 

Lotnicze z Mielca 

zaprezentowały 

śmigłowiec S-70i 

Black Hawk z wyposażeniem 

do zadań 

poszukiwawczo-ratowniczych, 

który 

budził bardzo duże 

zainteresowanie 

licznych delegacji 

i zwiedzających. 

W kolejnych etapach rozwoju południowokoreański myśliwiec 

KF-21 Boramae otrzyma m.in. wewnętrzne komory uzbrojenia, 

co w połączeniu z odpowiednią budową kadłuba pozwoli mu 

uzyskać właściwości stealth. 

26 


WYWIAD 

PZL Mielec to wielki potencjał 

polskiego przemysłu zbrojeniowego 

PZL Mielec nie tylko wzmacnia bezpieczeństwo Polski i jej sojuszników, 

uczestnicząc w programach Black Hawk i F-16, ale także wspiera budowę solidnego 

łańcucha dostaw, który obejmuje ponad 1500 podmiotów – w tym 

1150 w Polsce – które dostarczają szeroką gamę materiałów, usług i komponentów. 

Wspiera to przemysł, rozwija miejsca pracy wymagające wysokich 

kwalifikacji oraz pozytywnie wpływa na gospodarkę. O dniu dzisiejszym i wyzwaniach 

PZL Mielec, z Januszem Zakręckim, Prezesem Zarządu, Dyrektorem 

Naczelnym PZL Mielec, rozmawia Jerzy Gruszczyński. 

JG: W 2015 r. Sikorsky i PZL Mielec zostały przejęte 

przez Lockheed Martin, globalny koncern 

zajmujący się przemysłem obronnym i lotniczym. 

Jak wpłynęło to na PZL Mielec? 

JZ: Dziś Polskie Zakłady Lotnicze to jeden z największych 

pracodawców na Podkarpaciu. To 

także „Firma Podkarpacia 20-lecia XXI wieku” 

zgodnie z rankingiem „Złotej Setki Firm Podkarpacia” 

a także laureat plebiscytu Top Pracodawcy 

Polski Wschodniej. Flagowe produkty 

PZL Mielec to wielozadaniowy śmigłowiec 

transportowy S-70i Black Hawk oraz wielozadaniowy 

samolot krótkiego startu i lądowania 

M28 mający odmiany cywilne i wojskowe. 

Ponadto w PZL Mielec produkujemy struktury 

do śmigłowców UH-60M Black Hawk takie jak 

stożki, pylony i kabiny. Od 2022 r. portfolio firmy 

zostało wzbogacone produkcją głównych 

podzespołów dla wielozadaniowego samolotu 

bojowego F-16 Block 70/72 takich jak struktura 

tylnego i centralnego kadłuba oraz struktura 

kokpitu i jego boczne panele z przednią komorą. 

Komponenty są przekazywane na linię montażu 

końcowego Lockheed Martin w Greenville 

w Południowej Karolinie. Firma zatrudnia 

obecnie 1650 osób i pozyskuje nowych pracowników, 

w tym wysoko wykwalifikowaną kadrę 


inżynieryjno-techniczną oraz produkcyjną cenioną 

na arenie międzynarodowej, szczególnie 

za wysoką jakość i terminowość dostaw. W tym 

roku zatrudniliśmy dodatkowo 200 osób i do 

końca roku liczba ta jeszcze wzrośnie. PZL Mielec 

posiadają w pełni funkcjonalny zakład produkcji 

płatowców, linię produkcyjną końcowego 

montażu, centrum wykończeniowe i lotnicze 

centrum operacyjne. 

W ubiegłym roku linie montażowe PZL Mielec 

opuścił setny śmigłowiec Black Hawk. Jak dziś 

wygląda jego produkcja i czy macie nowe zamówienia? 

Rumunii w ostatnim czasie dostarczyliśmy siedem 

Black Hawków, kolejny, ósmy, egzemplarz 

przekażemy w przyszłym roku. W tym roku 

rozpoczęliśmy dostawę 32 Black Hawków dla 

Filipin (wcześniej już dostarczyliśmy szesnaście), 

pierwsze pięć śmigłowców już wysłaliśmy 

do klienta, kolejne pięć wyślemy do końca roku. 

Poza tym realizujemy kontrakt na dwa Black 

Hawki dla Komendy Głównej Policji, jeden egzemplarz 

już dostarczyliśmy, drugi – przekażemy 

do końca października (dzięki temu ich 

liczba w służbie Policji wzrośnie do pięciu). 

Finalizujemy dostawę dwóch kolejnych Black 

Hawków dla Wojsk Specjalnych – po tej dostawie 

Jednostka Wojskowa Grom, będzie miała 

do dyspozycji osiem maszyn tego typu. Kontynuujemy 

dostawę Black Hawków w wersji przeciwpożarowej 

do Stanów Zjednoczonych, gdzie 

dotychczas w tej konfiguracji przekazaliśmy 

kilkanaście egzemplarzy, a następne są w zamówieniu. 

Cały czas rozmawiamy z MON na temat dostarczenia 

kolejnych kilkudziesięciu Black Hawków 

dla Sił Zbrojnych RP. Jest to bardzo ważne 

i prestiżowe dla zakładu. Ponadto rozmawiamy 

z kilkoma innymi państwami, w tym m.in. Bangladeszem, 

Filipinami (kontynuacja zamówienia), 

Indonezją i Malezją. Liczymy też na kolejne 

zamówienia na śmigłowce przeciwpożarowe, 

ponieważ w działaniach tego typu Black Hawk 

w Europie zaprezentował się z jak najlepszej 

strony. Perspektywy mamy więc dobre. 

A co dzieje się w programie M-28? 

Mamy kontrakt z rządem amerykańskim na kolejne 

dwa egzemplarze dla Nepalu (wcześniej 

już dostarczyliśmy dwa), które dostarczymy 

w najbliższym czasie oraz na dzień dzisiejszy 

skupiamy się na serwisowaniu. Liczymy na 

modernizację M-28 wykorzystywanych przez 

polskie lotnictwo wojskowe, to ponad trzydzieści 

samolotów, w różnym stadium rozwoju, 

z różnym wyposażeniem. Prowadzimy rozmowy, 

żeby tę flotę zunifikować z korzyścią dla 

klienta (silniki Pratt & Whitney PT6A, awionika 

cyfrowa), któremu dzięki temu będzie łatwiej 

serwisować i utrzymać M-28 w stanie zdatnym 

do lotu. Co do nowych samolotów to rozmawiamy 

z zainteresowanymi, ale na razie liczba jest 

zbyt mała by restart produkcji był opłacalny. 

Uruchomiliście w PZL Mielec produkcję wybranych 

komponentów wielozadaniowego samolotu 

bojowego F-16 Block 70/72. Czy to już 

wszystko? 

Robimy 70 proc. struktur kadłuba F-16 i mamy 

do tego ustalony harmonogram. Zgodnie z nim 

do końca roku osiągniemy zakładaną wydajność 

produkcji tych komponentów. Mamy ambicje 

robić więcej, ale decyzja należy do właściciela. 

W każdym razie popyt na F-16 jest i jest 

to popyt duży. Produkcja struktur F-16 Block 

70/72 w PZL Mielec jest prowadzona w kompleksowo 

zmodernizowanej hali, o łącznej powierzchni 

14 000 m². W przeszłości produkowano 

tu wojskowe samoloty odrzutowe. Cieszę się, 

że Lockheed Martin docenił kompetencje naszych 

pracowników oraz potencjał tego miejsca 

i zdecydował się ulokować tu produkcję struktur 

F-16. To także dowód zaangażowania Lockheed 

Martin w rozwój PZL Mielec i potencjału 

przemysłowego naszego kraju. 

Dziękuję za rozmowę. 

Dziękuję. 


38 


SZKOLENIE lotnicze 

Produkcja AW109 

TrekkerM mogłaby 

być zlokalizowana 

w PZL-Świdnik, który 

już obecnie uczestniczy 

w wytwarzaniu 

kadłuba AW109. 

Dlatego MON miałby 

pełną kontrolę nad 

wszelkimi dalszymi 

modyfikacjami tego 

śmigłowca. 

Leonardo AW109 TrekkerM: 

zintegrowane szkolenie lotnicze pilotów śmigłowców 


W styczniu Agencja Uzbrojenia poinformowała o uruchomieniu konsultacji rynkowych w sprawie 

możliwości pozyskania zintegrowanego systemu szkolenia pilotów śmigłowców bojowych. W jego 

skład miały wejść 24 śmigłowce szkolno-bojowe w konfiguracji do prowadzenia szkolenia zaawansowanego 

z użyciem uzbrojenia włącznie, naziemny system szkolenia obejmujący symulatory i trenażery, 

pakiet logistycznego wsparcia szkolenia, usługi wsparcia materiałowego, pakiet szkoleniowy 

oraz przystosowanie lub budowa od podstaw infrastruktury powiązanej ściśle ze zintegrowanym 

systemem szkolenia pilotów śmigłowców. 

Zgłoszenia do udziału we wstępnych konsultacjach 

rynkowych przesłało 10 podmiotów: Airbus Helicopters 

SAS, Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego 

„PZL-Świdnik” S.A., Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o., Elbit 

Systems Ltd., International Defense & Aerospace Group 

LLC, Polska Grupa Zbrojeniowa S.A., ETC-PZL Aerospace 

Industries Sp. z o.o., Bell Textron Inc., Babcock International 

Group oraz konsorcjum w składzie: DM-MSB Sp. z o.o. 

(lider), Instytut Technicznych Wojsk Lotniczych, Motor 

Sicz JSC i Level 11 Sp. z o.o. Konsultacje miały obejmować 

ocenę możliwości spełnienia wstępnie określonych wymagań, 

zdefiniowanie możliwości krajowego przemysłu 

w tym zakresie, sprecyzowanie uwarunkowań dotyczących 

pozyskania systemu zabezpieczenia logistycznego, bezpieczeństwa 

dostaw, szkolenia i realizacji powiązanej infrastruktury, 

oszacowanie kosztów pozyskania, eksploatacji 

i wycofania sprzętu wojskowego, w tym realizacji powiązanej 

infrastruktury oraz przeznaczonej do montażu i funkcjonowania, 

wstępne ustalenie terminów pozyskania oraz 

inne czynniki w zależności od potrzeb. 

Działania te miały doprowadzić do zakupu śmigłowców 

szkolnych nowego pokolenia w celu zastąpienia wiropłatów 

PZL-Świdnik SW-4 Puszczyk oraz PZL Mi-2 i były powiązane 

z modernizacją lotnictwa śmigłowcowego Sił Zbrojnych 

RP, obejmującą wprowadzenie szeregu nowych typów oraz 

duży wzrost liczebny stanu posiadania. 

Spośród wymienionych zainteresowanych szczególną 

uwagę zwraca PZL-Świdnik wsparty przez Leonardo Helicopters, 

który jest jedynym producentem OEM (wytwórca 

oryginalnego wyposażenia) mogącym zapewnić kompleksowe 

i elastyczne rozwiązania dotyczące śmigłowców 

i usług szkoleniowych, zarówno dla personelu latającego 

jak i naziemnego, dostosowane do specyficznych wymagań 

klienta (oferta przygotowana "pod klucz"). 

Pełna oferta rozwiązań szkoleniowych i symulatorów jest 

dostarczana bezpośrednio przez PZL-Świdnik i Leonardo 

40 


BEZZAŁOGOWCE 

System antydronowy SKYctrl 

Advanced Protection System S.A. 


Advanced Protection Systems (APS) to polska firma z Gdyni założona przez 

dwóch naukowców: dr. Macieja Klemma i dr. Radosława Piesiewicza. APS 

tworzy pionierskie radary FIELDctrl 3D MIMO (Three-Dimensional Multiple- 

-Input Multiple-Output) oraz bazujący na nich modułowy i skalowalny system 

antydronowy SKYctrl, który wykrywa, śledzi i neutralizuje bezzałogowe 

statki powietrzne. APS to dziś jeden ze światowych liderów w tej dziedzinie, 

który zaprezentował swój system SKYctrl z ujawnionym po raz pierwszy dronem-myśliwym 

podczas XXXII Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego 

w Kielcach, we wrześniu bieżącego roku. 

Na system antydronowy SKYctrl 

składają się: radary (FIELDctrl) wykrywające 

małe obiekty latające, 

efektory do ich neutralizacji oraz oprogramowanie 

(CyView C2) zarządzające całym 

systemem. Oprogramowanie to może również 

kontrolować grupę zintegrowanych 

ze sobą systemów antydronowych rozstawionych 

w różnych miejscach. System APS 

może śledzić wiele celów jednocześnie, 

raportując automatycznie pozycję obiektów 

latających w czasie rzeczywistym, a po 

rozpoznaniu umożliwia ich neutralizację. 

SKYctrl jest produkowany w wersjach stacjonarnych 

i mobilnych. 

Dodatkowe urządzenie wizyjnego wykrywania 

dronów wykorzystuje najnowsze osiągnięcia 

w dziedzinie wizji komputerowej i uczenia 

maszynowego. Dzięki temu jest w stanie automatycznie 

analizować dane wizyjne i rozpoznawać 

charakterystyczne cechy dronów, takie 

jak kształt, rozmiar czy wzór lotu. Zapewnia 

także szybkie i precyzyjne wykrywanie obiektów 

w różnych warunkach urbanistycznych, 

atmosferycznych i oświetleniowych. Opracowana 

metodologia wykorzystująca algorytmy 

sztucznej inteligencji umożliwia automatyczne 

trenowanie modeli i dostosowywanie się 

systemu do zmieniających się warunków, co 

zwiększa skuteczność systemu. 

Kompletne systemy dostarczane przez 

APS do neutralizacji wrogich bezzałogowych 

statków powietrznych używają zakłócaczy fal 

radiowych, armat małego kalibru lub dronów-myśliwych. 

Jeśli system wyposażony jest 

w kilka narzędzi neutralizacji dronów, autorskie 

oprogramowanie CyView C2 spinające 

jego działanie może samodzielnie dobierać je 

do celu. Takie rozwiązanie skutecznie neutralizuje 

wszelkiego rodzaju obiekty latające. 

Partnerzy firmy integrują również własne 

narzędzia do neutralizacji bezzałogowych 

statków powietrznych z radarami Advanced 

Protection Systems. Obecnie w Polsce i na 

świecie rozwijane są rozwiązania antydronowe 

oparte na systemie APS i wyposażone 

w armaty, karabiny maszynowe, pociski rakietowe 

i efektory laserowe. 

Dron-myśliwy został po raz pierwszy zaprezentowany 

oficjalnie w tym roku w Kielcach 

od razu jako produkt, który jest już po 

próbach i gotowy do produkcji. Dron-myśliwy 

działa w dużej mierze autonomicznie 

– naprowadzanie na cel odbywa się z wykorzystaniem 

radarów stworzonych specjalnie 

na potrzeby systemu antydronowego oraz wideotrackera. 

Grupa dronów myśliwskich wysłana 

do neutralizacji wrogiego roju dronów 

komunikuje się między sobą i dzieli celami 

w celu optymalizacji ataku. 

Dron myśliwski uzupełnił katalog narzędzi 

neutralizujących, w które wyposażone są 

nasze systemy – mówi Radosław Piesiewicz, 

wiceprezes i współzałożyciel APS. Jedną z jego 

największych zalet jest efektywność kosztowa. 

44 


SZKOLENIE lotnicze 

Szkolenie załóg śmigłowców 

według Babcock International Group 

Łukasz Pacholski 

Postępująca modernizacja techniczna Wojska Polskiego, w tym rosnąca liczba 

kupowanych śmigłowców nowej generacji, powoduje, że wśród głównych 

priorytetów Ministerstwa Obrony Narodowej znajduje się obecnie wybór 

podmiotu, który będzie w stanie dostarczyć efektywny system szkolenia załóg 

wiropłatów. Powyższy projekt budzi globalne zainteresowanie, a wśród 

(potencjalnych) dostawców można wymienić międzynarodową firmę z sektora 

obronności brytyjską, Babcock International Group (Babcock). 

W 

kwestii szkolenia załóg wojskowych 

statków powietrznych, niestety, należy 

wskazać, że decydenci w Polsce 

nie analizują wcześniejszych niepowodzeń – 

na początku bieżącego wieku najpierw zakupiono 

wielozadaniowe samoloty bojowe Lockheed 

Martin F-16 Jastrząb, a dopiero później 

zapoczątkowano budowę krajowego systemu 

szkolenia, opartego na samolotach Leonardo 

M-346 Bielik. Z tego też względu kształcenie 

pilotów, realizowane poza granicami kraju, 

generowało dodatkowe kwoty. Podobnie 

jest obecnie – pomimo zakupu znacznie ponad 

stu śmigłowców nowej generacji (cztery 

AW101, osiem S-70i Black Hawk, 32 AW149 i 96 

AH-64E Apache), nadal brak informacji o tym 

jak będą kształceni piloci oraz członkowie ich 

załóg. Na szczęście, zrezygnowano z oparcia 

się wyłącznie na symulatorach docelowych 

typów statków powietrznych i podjęto decyzję 

o budowie wyspecjalizowanego centrum 

szkolenia, które zostanie ulokowane w strukturach 

4. Skrzydła Lotnictwa Szkolnego z dowództwem 

w Dęblinie. 

Obecne rozwiązania są całkowicie przestarzałe 

– o ile w pierwszym etapie szkolenia piloci 

przechodzą szkolenie praktyczne w oparciu 

o zasoby Akademickiego Centrum Szkolenia 

Lotniczego (dysponującego nowoczesnymi 

śmigłowcami szkolnymi Guimbal Cabri G2 

oraz Robinson R44; awionika cyfrowa), tak 

w drugim trafiają na przestarzałe wiropłaty 

należące do 4. Skrzydła Lotnictwa Szkolnego 

w Dęblinie – mowa o SW-4 Puszczyk oraz Mi-2 

(awionika analogowa). W obu przypadkach są 

to konstrukcje, które trudno nazwać efektywnymi 

pod względem szkolenia i wyrabiania 

Szkolenie praktyczne obejmuje loty na śmigłowcach 

Airbus H135, które są uzupełniane 

przez większe H145. Ważnym atutem floty 

H135 oraz H145 jest ujednolicenie konfiguracji 

kabin. 

odpowiednich nawyków w zakresie pilotowania 

nowoczesnych śmigłowców. 

Nie może więc dziwić, że w styczniu bieżącego 

roku Agencja Uzbrojenia uruchomiła 

wstępne konsultacje rynkowe, które otwierają 

drogę do zakupu nowoczesnego systemu 

szkolenia załóg lotniczych. Wśród kluczowych 

elementów znajduje się potrzeba dostarczenia 

24 wielozadaniowych śmigłowców wraz z niezbędnymi 

symulatorami oraz infrastrukturą 

umożliwiającą efektywne kształcenie personelu. 

Jak wskazują informacje, zainteresowanie 

udziałem wyraziło dziesięć podmiotów – są 

to zarówno producenci wiropłatów jak i wyspecjalizowane 

podmioty mogące świadczyć 

usługi szkolenia. Wśród tych drugich znajduje 

się Babcock. 

W sierpniu bieżącego roku grupa dziennikarzy, 

w tym autor, zostali zaproszeni przez Babcock 

do bazy RAF Shawbury, gdzie znajduje się 

centrum szkolenia brytyjskich załóg śmigłowców 

wojskowych. 

Powyższe centrum prowadzone jest przez 

Ascent Flight Training – spółkę joint venture 

firm Babcock i Lockheed Martin. Ascent dostarcza 

brytyjski wojskowy system szkolenia 

lotniczego (UKMFTS) we współpracy z bry- 

Zajęcia teoretyczne odbywają się m.in. w salach 

wykładowych. Dodatkowo personel korzysta 

z zasobów e-learningowych. Zastosowane 

metody dydaktyczne powodują, że wskaźnik 

zdawalności jest bardzo wysoki. 

46 


KOSMOS 

Załogowa misja Starlinera: 

niepełny sukces, czy prawie fiasko? 

Waldemar Zwierzchlejski 

Rakieta Atlas ze 

statkiem kosmicznym 

Starliner gotowa do 

startu z kompleksu 

SLC-41. 

5 czerwca 2024 r. o 14:52:15,2 UTC z wyrzutni 

kompleksu startowego SLC-41, w Cape Canaveral 

Space Force Station (Floryda, Stany Zjednoczone), 

wystrzelono rakietę kosmiczną Atlas 

V w wersji N22 (ns. AV-085). Był to zarazem 

setny start rakiety tej rodziny. Na jej szczycie 

umieszczony był załogowy statek kosmiczny 

Starliner z kabiną o numerze seryjnym SV-3 

i nazwie własnej Calypso, dla której był to już 

drugi lot orbitalny. Celem misji o nazwie Boe 

-CFT (Boeing Crew Flight Test) było kompleksowe 

przetestowanie statku w ośmiodobowym 

locie kosmicznym, podczas którego miano się 

połączyć z Międzynarodową Stacją Kosmiczną 

(ISS – International Space Station), załoga mia- 

Kilkanaście lat temu Narodowa Agencja Aeronautyki 

i Przestrzeni Kosmicznej (NASA – National Aeronautics 

and Space Administration) podała założenia 

dla statku kosmicznego, który miał umożliwić stały dostęp 

do ISS na „amerykańskich warunkach” – start za pomocą 

amerykańskiej rakiety i z amerykańskiego terytorium, powrót 

także na terytorium Stanów Zjednoczonych, bądź na 

ich wody przybrzeżne. Warunki brzegowe dla nowego statku 

były proste – miał być przynajmniej czteroosobowy, 

posiadać możliwości dostarczania i zwożenia z powrotem 

ładunków o masie nie mniej niż 500 kg, zapewnić załodze 

ła spędzić na jej pokładzie sześć dni, po czym 

powrócić na Ziemię. Kilka poważnych problemów 

technicznych spowodowało, że nie wszystkie 

zadania udało się zrealizować, a jednocześnie 

trzeba było w znacznym stopniu zmienić 

plany eksploatacyjne stacji. 

Oficjalny portret 

pierwszej załogi statku 

Starliner. 

48 


HISTORIA 

Dziewiczy lot, który 

YC-130 wykonał 

z Burbank do bazy 

amerykańskich sił powietrznych 

Edwards 

AFB, trwał 61 minut. 

Lockheed C-130A Hercules, 

czyli narodziny legendy 

Paweł Henski 

70 lat temu, 23 sierpnia 1954 r. po raz pierwszy wzbił się w powietrze YC-130 – prototyp samolotu 

transportowego opracowanego przez amerykańską firmę Lockheed. Ta czterosilnikowa, turbośmigłowa 

konstrukcja okazała się zwycięzcą w realizowanym przez siły powietrzne Stanów Zjednoczonych 

(USAF) programie budowy średniego samolotu transportowego. W wersji seryjnej został on 

nazwany C-130A Hercules. W grudniu 1956 r. nowe maszyny zaczęły wchodzić na wyposażenie dywizjonów 

USAF. W ten sposób rozpoczęła się historia jednego z najbardziej udanych, wszechstronnych 

i powszechnie użytkowanych samolotów transportowych na świecie. Realizowana nieprzerwanie do 

dziś produkcja C-130 przekroczyła 2800 egzemplarzy, a samolot w kilkunastu wersjach i wariantach 

użytkowany jest przez operatorów wojskowych oraz cywilnych w ponad 60 państwach. 

Gdy zakończyła się II wojna światowa, amerykańska 

firma Lockheed Aircraft Corporation była piątym 

co do wielkości producentem samolotów cywilnych 

i wojskowych w Stanach Zjednoczonych. Po wojnie kontynuowała 

pasmo sukcesów rozwijając konstrukcje turbośmigłowe 

oraz odrzutowe. Kolejne wersje czterosilnikowego, 

śmigłowego, a później turbośmigłowego samolotu pasażerskiego 

typu Constellation notowały sukcesy na rynkach 

międzynarodowych. Jako samoloty transportowe C-121, oraz 

samoloty wczesnego ostrzegania i kontroli powietrznej EC- 

121 Warning Star, eksploatowane były przez USAF jak i marynarkę 

wojenną (US Navy). Morski samolot patrolowy P-2 

Neptun okazał się bardzo udanym następcą wcześniejszych 

dwusilnikowych konstrukcji Lockheeda z okresu II wojny 

światowej, takich jak PV-1 Ventura i PV-2 Harpoon. Prawdziwą 

gwiazdą lotnictwa morskiego stał się jednakże czterosilnikowy 

następca Neptuna, czyli samolot patrolowy P-3 Orion. 

Powstał on na bazie nie do końca udanego modelu pasażerskiego 

L-188 Electra. 

W styczniu 1951 r. rozwijający swoją działalność Lockheed 

przywrócił do użytku zakład lotniczy nr 6 (Plant 6) w Marietta 

w stanie Georgia. W czasie II wojny światowej w tym 

Budowa kadłuba pierwszego prototypu YC-130 w zakładzie 

Lockheeda w Burbank; 2 lipca 1953 r. 

54 


Zespół Badań 

i Analiz Militarnych 

CZASOPISMA 

SPECJALISTYCZNE 

WWW.ZBIAM.PL 

PORTAL INFORMACYJNY 

RAPORTY SPECJALNE 

I ANALIZY 

z b i a m . p l

Lotnictwo Aviation International 10/2024_opt

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?