E-LAI_11_24_opt
by ZBiAM
by ZBiAM
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Vol. X, nr <strong>11</strong> (<strong>11</strong>1)<br />
listopad 20<strong>24</strong><br />
Numer <strong>11</strong><br />
Aktualności wojskowe<br />
Stanisław Kutnik.............................................4<br />
Otwarcie amerykańskiej bazy<br />
AEGIS Ashore w Redzikowie<br />
Jerzy Gruszczyński........................................5<br />
W numerze<br />
<strong>24</strong><br />
Zdjęcie okładkowe:<br />
Leonardo AW101. Fot. Łukasz Pacholski<br />
Redaktor naczelny<br />
Jerzy Gruszczyński<br />
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl<br />
Korekta<br />
Stanisław Kutnik<br />
Redakcja techniczna<br />
Adam Mojski,<br />
redakcja.techniczna@zbiam.pl<br />
Stali współprawcownicy<br />
Piotr Abraszek, Paweł Bondaryk, Piotr Butowski,<br />
Robert Czulda, Jerzy Gotowała, Paweł Henski,<br />
Andrzej Kiński, Jerzy Liwiński, Marek Łaz,<br />
Edward Malak, Łukasz Pacholski,<br />
Michał Petrykowski, Miłosz Rusiecki.<br />
Wydawca<br />
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.<br />
ul. Anieli Krzywoń 2/155<br />
01-391 Warszawa<br />
office@zbiam.pl<br />
Biuro<br />
ul. Bagatela 10/17<br />
00-585 Warszawa<br />
Dział reklamy i marketingu<br />
Andrzej Ulanowski<br />
andrzej.ulanowski@zbiam.pl<br />
Dystrybucja i prenumerata<br />
office@zbiam.pl<br />
Reklamacje<br />
office@zbiam.pl<br />
Prenumerata<br />
realizowana przez Ruch S.A:<br />
Zamówienia na prenumeratę w wersji<br />
papierowej i na e-wydania można<br />
składać bezpośrednio na stronie<br />
www.prenumerata.ruch.com.pl<br />
Ewentualne pytania prosimy kierować<br />
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub<br />
kontaktując się z Telefonicznym<br />
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:<br />
801 800 803 lub 22 717 59 59<br />
– czynne w godzinach 7.00–18.00.<br />
Koszt połączenia wg taryfy operatora.<br />
Copyright by ZBiAM 20<strong>24</strong><br />
ISSN <strong>24</strong>50–1298<br />
nakład: 14.5 tys egz.<br />
All Rights Reserved.<br />
Wszelkie prawa zastrzeżone<br />
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne rodzaje<br />
mediów bez pisemnej zgody Wydawcy<br />
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,<br />
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo<br />
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów<br />
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.<br />
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami<br />
sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi<br />
odpowiedzialności za treść zamieszczonych ogłoszeń<br />
i reklam. Więcej informacji znajdziesz na naszej<br />
nowej stronie:<br />
www.zbiam.pl<br />
8<br />
Pierwszy samolot F-16 Block<br />
70/72 z tylną częścią kadłuba<br />
wyprodukowaną w PZL Mielec<br />
Jerzy Gruszczyński........................................8<br />
Aktualności kosmiczne<br />
Waldemar Zwierzchlejski............................10<br />
Lotnictwo wojskowe<br />
Pakistanu cz.1<br />
Aktualności cywilne<br />
Stanisław Kutnik...........................................<strong>11</strong><br />
12<br />
Rosnące koszty utrzymania i niska<br />
gotowość operacyjna samolotów<br />
bojowych USA<br />
Paweł Henski................................................12<br />
US Air Force: co dalej<br />
z programami następnej generacji?<br />
Paweł Henski................................................16<br />
Zapraszamy na nasz fanpage<br />
facebook.com/lotnictwoaviationinternational<br />
Leonardo AW101 w Brygadzie<br />
Lotnictwa Marynarki Wojennej<br />
Łukasz Pacholski.........................................<strong>24</strong><br />
Śmigłowce w obronie<br />
przeciwdronowej<br />
Józef M. Brzezina.........................................28<br />
Enstrom Helic<strong>opt</strong>er.<br />
Prawdopodobnie najlepszy<br />
śmigłowiec szkolny na świecie…<br />
Zbigniew Katarasiński.................................32<br />
34<br />
28<br />
Lotnictwo wojskowe Pakistanu (1)<br />
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński..............34<br />
Flota linii lotniczych 20<strong>24</strong><br />
Jerzy Liwiński...............................................44<br />
Jednopłatowce Fokker E.I do E.IV,<br />
czyli „plaga Fokkerów” (1)<br />
Marek J. Murawski.......................................56<br />
56<br />
www.zbiam.pl Lotnictwo Aviation International 3
Aktualności wojskowe<br />
Oficjalna inauguracja budowy elementu systemu<br />
obrony przeciwrakietowej w Redzikowie<br />
odbyła się 13 maja 2016 r. Pierwotnie obiekt<br />
miał być ukończony w 2018 r. Po kilkuletnich<br />
opóźnieniach w budowie, baza osiągnęła status<br />
operacyjny 15 grudnia 2023 r. Oficjalne otwarcie<br />
bazy miało miejsce 13 listopada 20<strong>24</strong> r.<br />
Fot. Marek Borawski/KPRM<br />
Otwarcie amerykańskiej<br />
bazy AEGIS Ashore<br />
w Redzikowie<br />
Jerzy Gruszczyński<br />
13 listopada wiceprezes Rady Ministrów – minister Obrony Narodowej, Władysław Kosiniak-Kamysz, uczestniczył<br />
w uroczystym otwarciu amerykańskiej bazy obrony przeciwrakietowej AEGIS Ashore Missile Defense System<br />
(AAMDS) w Redzikowie (województwo pomorskie). Jest to pierwsza stała instalacja Sił Zbrojnych Stanów<br />
Zjednoczonych na terenie Polski. W wydarzeniu wziął udział także Prezydent RP, Andrzej Duda, minister spraw<br />
zagranicznych, Radosław Sikorski, Sekretarz Generalny NATO, Mark Rutte, ambasador Stanów Zjednoczonych<br />
w Polsce, Mark Brzeziński oraz dowódca Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych w Europie i Afryce, admirał<br />
Stuart Munsch, któremu podlega baza.<br />
noczonych. Podstawę prawną bazy stanowi<br />
umowa sporządzona 20 sierpnia 2008 r. (wraz<br />
z protokołem zmieniającym umowę sporządzonym<br />
w Krakowie dnia 3 lipca 2010 r.) zawarta<br />
pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Polską,<br />
dotycząca umieszczenia bazy na terytorium<br />
naszego państwa w miejscowości Słupsk-Redzikowo<br />
na obszarze dawnego lotniska wojskowego<br />
Słupsk-Redzikowo.<br />
Prace nad bazą w Redzikowie rozpoczynają<br />
się od 2002 r. od koncepcji i później wszystkie<br />
kolejne rządy Stanów Zjednoczonych i wszystkie<br />
kolejne rządy Rzeczypospolitej dążyły do<br />
tego momentu. Pan prezydent przed chwilą,<br />
w swoim wystąpieniu, podkreślał wagę współpracy<br />
militarnej, gospodarczej, przyjacielskiej<br />
polsko-amerykańskiej. To jest namacalny dowód<br />
tej współpracy. (…) Baza w Redzikowie to<br />
jest stała obecność wojsk amerykańskich, wojsk<br />
sojuszniczych na terytorium Rzeczypospolitej.<br />
To jest strategicznie dla Polski jedno z najważniejszych<br />
wydarzeń i zdarzeń w historii po<br />
1989 roku. Polska jest dobrym sojusznikiem.<br />
Udowadnialiśmy to przez lata naszej bytności<br />
w NATO, a nawet przed przyjęciem do Sojuszu<br />
Północnoatlantyckiego. Przez wszystkie te lata<br />
Polska odpowiadała na wezwania Stanów Zjednoczonych<br />
do pełnienia misji na całym świecie,<br />
w Iraku, w Afganistanie, misji niosących pokój<br />
i bezpieczeństwo, w których wojska amerykańskie<br />
zawsze mogły liczyć na wojska polskie –<br />
zaznaczył szef MON.<br />
System European Phased Adaptive Approach<br />
(będący komponentem zaawansowanego<br />
technologicznie wielowarstwowego systemu<br />
Obecne konflikty, w Ukrainie, na Bliskim<br />
Wschodzie dowodzą, jak ważna, jak nie najważniejsza<br />
jest obrona powietrzna, obrona przeciwrakietowa.<br />
Amerykańska baza na polskiej<br />
ziemi, w strukturach Sojuszu Północnoatlantyckiego,<br />
na mocy postanowień szczytu w Waszyngtonie<br />
w 20<strong>24</strong> r. staje się faktem. (…) To jest<br />
działanie na rzecz całego Sojuszu i wspólnie<br />
z bazą w Rumunii, z radarem w Turcji, z działaniami<br />
w Hiszpanii staje się jedną wielką obroną,<br />
kolektywną obroną dla całego Sojuszu. To<br />
kamień milowy w naszych działaniach na rzecz<br />
bezpiecznego współczesnego świata – mówił<br />
podczas ceremonii otwarcia bazy w Redzikowie<br />
wicepremier.<br />
Instalacja w Redzikowie, składająca się z wielofunkcyjnej<br />
stacji radiolokacyjnej AN/SPY-1<br />
(360°) oraz <strong>24</strong> (3x8) wyrzutni pionowego startu<br />
Mk 41 VLS z przeciwpociskami RIM-161 Standard<br />
Missile 3 Block IIA (niszczą one wrogie<br />
pociski balistyczne w środkowej fazie ich lotu,<br />
czyli ponad ziemską atmosferą, bezpośrednio<br />
w nie uderzając), jest elementem systemu European<br />
Phased Adaptive Approach (EPAA),<br />
który stanowi wkład Stanów Zjednoczonych<br />
w Zintegrowany System Obrony Powietrznej<br />
i Przeciwrakietowej NATO (NATO Integrated<br />
Air and Missile Defence System). Budowę amerykańskiej<br />
bazy przeciwrakietowej (AAMDS)<br />
w Redzikowie rozpoczęto w 2016 roku. Jest ona<br />
z zewnątrz chroniona przez polski Batalion<br />
Ochrony Bazy. Dokładna liczebność personelu<br />
bazy nie została podana do publicznej wiadomości,<br />
ale jest ona szacowana na około 500<br />
żołnierzy Marynarki Wojennej Stanów Zjedobrony<br />
przeciwrakietowej NATO Ballistic Missile<br />
Defence) zaprojektowano po to, by chronić<br />
nasz kontynent przed pociskami balistycznymi<br />
średniego (1000-3000 km) i pośredniego<br />
(3000-5500 km) zasięgu. Oprócz bazy w Polsce,<br />
na EPAA składa się również system AEGIS<br />
Ashore w Deveselu (z nieco starszymi przeciwpociskami<br />
SM-3 Block IB) w Rumunii, a także<br />
stacja radiolokacyjna wczesnego ostrzegania<br />
(AN/TPY-2) w tureckim Kurecik oraz centrum<br />
dowodzenia w Ramstein w Niemczech. Dodatkowo,<br />
morska wersja AEGIS zainstalowana jest<br />
na amerykańskich niszczycielach stacjonujących<br />
w hiszpańskiej bazie morskiej Rota.<br />
Od momentu, kiedy w Polsce zacznie funkcjonować<br />
amerykańska baza obrony przeciwrakietowej,<br />
cały świat będzie widział jasno<br />
i wyraźnie, że to nie jest już rosyjska strefa<br />
wpływów (…) Dzisiaj żołnierze Stanów Zjednoczonych<br />
stacjonują w Polsce w wielu miejscach,<br />
w sumie jest ich około 10 tys. Możemy<br />
z całą pewnością powiedzieć, że Stany Zjednoczone<br />
rzeczywiście – obecnie również w tym<br />
znaczeniu czysto fizycznym – są gwarantem<br />
bezpieczeństwa Rzeczypospolitej, tak jak i całego<br />
Sojuszu Północnoatlantyckiego. (…) Niech<br />
będzie swoistym symbolem to, że 25 lat po naszym<br />
przystąpieniu do Sojuszu Północnoatlantyckiego<br />
ta twarda infrastruktura armii Stanów<br />
Zjednoczonych i NATO jest tutaj, na tej ziemi –<br />
powiedział prezydent, Andrzej Duda, dziękując<br />
władzom Stanów Zjednoczonych za podjęcie<br />
tych ważnych decyzji.<br />
Jerzy Gruszczyński<br />
www.zbiam.pl Lotnictwo Aviation International 5
Siły powietrzne<br />
Rosnące koszty utrzymania<br />
i niska gotowość operacyjna samolotów bojowych USA<br />
Paweł Henski<br />
Według raportu amerykańskiego biura obrachunkowego (GAO – Government Accountability Office),<br />
pomimo wydawania przez departament obrony Stanów Zjednoczonych (Pentagon) coraz większych<br />
kwot na utrzymanie i serwisowanie samolotów bojowych, ich zdolność do wykonywania misji<br />
nie poprawia się. W latach fiskalnych 2018-2023 siedem z 15 typów samolotów myśliwskich, myśliwsko-bombowych<br />
i szturmowych ani razu nie zdołało osiągnąć minimalnej gotowości operacyjnej.<br />
Wśród nich znalazły się wszystkie trzy wersje wielozadaniowego myśliwca piątej generacji F-35<br />
Lightning II, jak również myśliwiec dominacji w powietrzu F-22A Raptor.<br />
W ciągu ostatnich<br />
sześciu lat zarówno<br />
samoloty myśliwskie<br />
F-35C (na zdjęciu),<br />
jak i F-35B oraz F-35A<br />
ani razu nie zdołały<br />
osiągnąć minimalnej<br />
zdolności do wykonywania<br />
misji.<br />
W<br />
opublikowanym 21 października br. raporcie,<br />
GAO analizuje kwestię gotowości operacyjnej<br />
oraz wydatków na utrzymanie samolotów bojowych<br />
w latach fiskalnych 2018-2023. Wyszczególniono 15<br />
typów samolotów użytkowanych przez wszystkie trzy rodzaje<br />
sił zbrojnych: siły powietrzne (US Air Force, USAF),<br />
marynarkę wojenną (US Navy, USN) oraz piechotę morską<br />
(US Marine Corps, USMC). W przypadku USAF są to: myśliwce<br />
F-15C/D Eagle i F-22A Raptor, myśliwce wielozadaniowe<br />
F-16C/D Viper i F-35A Lightning II, samoloty myśliwsko-<br />
-bombowe F-15E Strike Eagle oraz szturmowce A-10C Thunderbolt<br />
II. W przypadku US Navy są to: myśliwce wielozadaniowe<br />
F/A-18E/F Super Hornet i F-35C Lightning II oraz<br />
samoloty walki elektronicznej EA-18G Growler. Jeśli chodzi<br />
o USMC są to: myśliwce wielozadaniowe F/A-18A/B/C/D<br />
Hornet, F-35B Lightning II i F-35C Lightning II oraz szturmowce<br />
AV-8B Harrier II.<br />
Pentagon wydaje rocznie kilka miliardów USD na utrzymanie<br />
zdolności operacyjnej oraz serwisowanie samolotów<br />
bojowych (O&M – Operation and Maintenance). Budżety<br />
O&M poszczególnych rodzajów sił zbrojnych obejmują m.in.<br />
zakup części zamiennych, bieżące serwisowanie oraz cykliczne<br />
przeglądy techniczne. Analizowane w raporcie wydatki<br />
O&M nie obejmują funduszy na programy przedłużania<br />
resursu samolotów typu SLEP (Service Life Extension Program),<br />
ani na serwisowanie silników. Fundusze O&M mają<br />
przyczynić się do utrzymania gotowości operacyjnej samolotów<br />
i zdolności poszczególnych typów do wykonywania misji<br />
(MCR – Mission Capable Rate). Wskaźnik MCR dotyczy zdolności<br />
do wykonania przez dany typ samolotu minimum jednej<br />
z przypisanych mu misji w danym czasie. Jeśli np. wskaź-<br />
F-16C Viper (na zdjęciu)<br />
oraz F-15C Eagle,<br />
jako jedyne spośród<br />
myśliwców USAF, trzy<br />
razy w ciągu sześciu<br />
lat osiągnęły minimalną<br />
zdolność do<br />
wykonywania misji.<br />
12<br />
Lotnictwo Aviation International LISTOPAD 20<strong>24</strong>
Na tropach postępu<br />
US Air Force:<br />
co dalej z programami następnej generacji?<br />
Artystyczna wizja samolotu<br />
myśliwskiego<br />
szóstej generacji firmy<br />
Lockheed Martin.<br />
Paweł Henski<br />
Do końca bieżącego roku siły powietrzne Stanów Zjednoczonych (USAF) mają przedstawić zrewidowany<br />
plan dalszego rozwoju tzw. programów następnej generacji. Zakładają one budowę i wdrożenie nowej<br />
platformy dominacji powietrznej (NGAD – Next Generation Air Dominance), rodziny tzw. współpracujących,<br />
bojowych samolotów bezzałogowych (CCA – Collaborative Combat Aircraft), jak również nowych<br />
samolotów tankowania powietrznego (NGAS – Next Generation Air Refueling System).<br />
Kwestia opracowania nowego planu dla programów<br />
budowy platform następnej generacji wiąże się<br />
przede wszystkim z ich wysokimi kosztami. Siły powietrzne<br />
chcą również zrewidować kwestię dalszego rozwoju<br />
i wdrażania oraz funkcji dla nowych systemów. 1 listopada<br />
br. sekretarz sił powietrznych Frank Kendall przyznał, że<br />
USAF nie stać na finansowanie wszystkich trzech programów<br />
na raz. Według Kendalla decyzje w sprawie wygospodarowania<br />
środków na poszczególne programy muszą zostać<br />
podjęte do końca roku, po to aby siły powietrzne mogły<br />
przygotować projekt swojego budżetu na rok fiskalny 2026.<br />
Kwestia finansowania nowych programów robi się coraz<br />
bardziej problematyczna w świetle wydatków związanych<br />
rozwojem i budową nowych bombowców strategicznych<br />
Northrop Grumman B-21A Raider, jak również modernizacją<br />
lądowego komponentu „atomowej triady” – GBSD (Ground<br />
Based Strategic Deterrent).<br />
Program GBSD, który zakłada całkowitą rewitalizację<br />
400 podziemnych silosów dla międzykontynentalnych pocisków<br />
balistycznych (ICBM) wraz z infrastrukturą towarzyszącą<br />
oraz zakup 640 nowych pocisków ICBM typu LGM<br />
-35A Sentinel, miał kosztować poniżej 100 miliardów USD.<br />
Według obecnych szacunków koszt programu wyniesie<br />
około 141 mld USD. Opóźniony przynajmniej już o dwa lata<br />
program GBSD wymaga kompleksowej restrukturyzacji<br />
i w kolejnych cyklach pochłonie sporą część budżetu USAF.<br />
Prognozy finansowe programu budowy bombowców B-21A<br />
są bardziej <strong>opt</strong>ymistyczne. Według pierwotnych szacunków<br />
zakup pierwszych pięciu transz małoliczbowych bombowców<br />
B-21A (łącznie 21 egzemplarzy) miał kosztować ponad<br />
19 miliardów USD. Oznaczało to, że koszt pojedynczego<br />
egzemplarza B-21A miał wynieść ponad 900 milionów<br />
USD. Obecnie jednak siły powietrzne szacują, że w latach<br />
fiskalnych 2023–2027 wydadzą na pięć pierwszych transz<br />
w granicach 13,8 miliarda USD. Cena pojedynczego egzemplarza<br />
B-21A ma więc plasować się na poziomie około 660<br />
Rysunek przedstawiający<br />
hipotetyczny<br />
myśliwiec NGAD we<br />
wspólnej formacji<br />
z tzw. współpracującymi<br />
bezzałogowymi<br />
samolotami bojowymi<br />
CCA.<br />
16<br />
Lotnictwo Aviation International LISTOPAD 20<strong>24</strong>
Zespół Badań<br />
i Analiz Militarnych<br />
CZASOPISMA<br />
SPECJALISTYCZNE<br />
WWW.ZBIAM.PL<br />
PORTAL INFORMACYJNY<br />
RAPORTY SPECJALNE<br />
I ANALIZY<br />
z b i a m . p l
Na tropach postępu<br />
Śmigłowce<br />
w obronie przeciwdronowej<br />
Józef M. Brzezina<br />
Coraz częściej w ostatnim czasie słyszymy o poszukiwaniu kolejnych nowych narzędzi przeznaczonych<br />
do zwalczania zagrożenia ze strony coraz bardziej niebezpiecznych bezzałogowych statków powietrznych<br />
(BSP), a szczególnie coraz częściej stosowanych dronów kamikaze. Już pierwsze eksperymenty<br />
z zastosowaniem śmigłowców do nowego zadania przyniosły wymierne efekty. Jak dotąd nie<br />
udało się znaleźć skutecznej odpowiedzi na tanie oraz proste BSP i drony. Jest wiele luk w systemach<br />
obrony przeciwlotniczej, które wykorzystuje przeciwnik.<br />
W<br />
tej dość skomplikowanej i zmieniającej dotychczasowe<br />
procedury sytuacji wzrostu zagrożenia<br />
z powietrza należy umiejętnie dokonać korekty<br />
taktyki i eksperymentować z zastosowaniem tego sprzętu,<br />
który wojsko ma do dyspozycji oraz w miarę możliwości<br />
przyśpieszyć wdrażanie nowego narzędzia bardziej odpowiedniego<br />
i tańszego możliwego do zastosowania do obrony<br />
i ochrony żołnierzy, sprzętu wojskowego oraz infrastruktury.<br />
Na razie przemysł nie dostarczył jeszcze oczekiwanej<br />
przez żołnierzy nowej broni skutecznej w walce z niewielkimi<br />
bezzałogowymi aparatami latającymi, czyli wysokoenergetycznego<br />
systemu broni laserowej (HELWS – High-Energy<br />
Laser Weapon System).<br />
Ponieważ tradycyjne naziemne systemy przeciwlotnicze<br />
wojsk lądowych mają problem z eliminowaniem zagrożeń<br />
tego typu z powietrza w Stanach Zjednoczonych z konieczności<br />
postanowiono sprawdzić m.in. śmigłowiec bojowy<br />
AH-64 Apache w nowej dla niego roli wysoce mobilnego<br />
systemu przeznaczonego do obrony przed BSP i dronami,<br />
wysuniętego w kierunku nadlatujących bezzałogowych<br />
aparatów latających.<br />
Podstawowe uzbrojenie AH-64 Apache stanowi rodzina<br />
kierowanych pocisków rakietowych powietrze-powierzchnia<br />
(powietrze-ziemia, powietrze-woda) AGM-<strong>11</strong>4 Hellfire,<br />
przeznaczonych do zwalczania szerokiego spektrum<br />
obiektów na polu walki, głównie jednak czołgów oraz in-<br />
Obecnie trudne do<br />
wcześniejszego wykrycia<br />
i odparcia ataki<br />
dronów powodują,<br />
że pilnie poszukuje<br />
się nowych sposobów<br />
przeciwdziałania<br />
temu gwałtownie<br />
rozwijającemu się<br />
zagrożeniu.<br />
Połączenie radiolokacyjnego<br />
systemu<br />
kierowania ogniem<br />
AN/APG-78 Longbow<br />
i kierowanego pocisku<br />
rakietowego AGM-<br />
-<strong>11</strong>4L Hellfire daje AH-<br />
-64E Apache Guardian<br />
unikalną możliwość<br />
zwalczania zagrożeń<br />
nowego typu.<br />
28<br />
Lotnictwo Aviation International LISTOPAD 20<strong>24</strong>
SZKOLENIE lotnicze<br />
Enstrom Helic<strong>opt</strong>er<br />
Prawdopodobnie najlepszy śmigłowiec szkolny na świecie...<br />
Zbigniew Katarasiński<br />
Śmigłowce firmy Enstrom są używane przez siły zbrojne na całym świecie do różnych zadań, w tym szkolnych. Są one<br />
produkowane w stanie Michigan, w Stanach Zjednoczonych. Ten niewielki ale wytrzymały śmigłowiec wojskowy jest<br />
zawsze gotowy do służby.<br />
Inżynierowie i konstruktorzy śmigłowców<br />
firmy Enstrom zawsze byli znani z kładzenia<br />
nacisku na bezpieczeństwo oraz ze<br />
swojej innowacyjności od momentu, kiedy<br />
pierwszy śmigłowiec tej firmy opuścił linie<br />
produkcyjne. Dlatego właśnie firma Enstrom<br />
jest uznawana za producenta najbezpieczniejszych<br />
śmigłowców od blisko trzech dekad.<br />
Śmigłowce Enstroma to niezwykle ekonomiczne<br />
rozwiązanie w zakresie śmigłowców<br />
szkoleniowych dla wojska. Ośrodki szkolenia<br />
Inżynierowie i projektanci Enstroma są na czele<br />
bezpieczeństwa i innowacji odkąd pierwszy<br />
śmigłowiec zjechał z linii montażowej. I od<br />
tego czasu dokonali udoskonalenia wielu<br />
funkcji bezpieczeństwa na pokładzie każdego<br />
śmigłowca, co zaowocowało tym, że Enstrom<br />
jest nazywany jednym z najbezpieczniejszych<br />
śmigłowców od prawie trzech dekad.<br />
32<br />
Lotnictwo Aviation International LISTOPAD 20<strong>24</strong>
Siły powietrzne<br />
1<br />
Lotnictwo wojskowe<br />
Pakistanu<br />
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński<br />
Pakistan dysponuje największymi siłami powietrznymi wśród państw muzułmańskich. Jednocześnie<br />
Pakistan brał udział w wielu wojnach i starciach granicznych, jest to więc lotnictwo również bardzo<br />
doświadczone. W toku tych wszystkich konfliktów zbrojnych Siły Powietrzne Pakistanu okazały się<br />
być sprawnym i bojowo skutecznym rodzajem sił zbrojnych. W swojej historii Pakistan zaopatrywał<br />
się w sprzęt lotniczy z różnych źródeł. Od 2001 r. jest to też państwo atomowe, które ma samodzielne<br />
zdolności do wykonywania nuklearnych uderzeń lotniczych i rakietowych.<br />
Pakistan jest państwem niemal trzykrotnie większym<br />
od Polski pod względem powierzchni (881 913 km²)<br />
i mającym ponad sześciokrotnie większą liczbę ludności<br />
– <strong>24</strong>1 499 431 obywateli, według danych z 2022 roku.<br />
Pakistan graniczy z czterema państwami: na zachodzie<br />
z Iranem (909 km), na północnym zachodzie (granica ma<br />
ukośny przebieg z południowego-zachodu na północny<br />
-wschód) – z Afganistanem (<strong>24</strong>30 km), na krótkim odcinku<br />
z Chińską Republiką Ludową na północno-wschodnim<br />
krańcu państwa (523 km) i całym długim wschodnim bokiem<br />
– ze swoim odwiecznym wrogiem, Indiami (2912 km).<br />
Osią sporu są niektóre terytoria położone w północno<br />
-wschodnim Pakistanie (Dżammu i Kaszmir). Długość wybrzeża<br />
morskiego Pakistanu wynosi 1046 km.<br />
Pakistan odłączył się od Indii Brytyjskich i stał się niepodległym<br />
państwem 14 sierpnia 1947 r., czyli głową tego<br />
państwa był brytyjski monarcha. W 1956 r. Pakistan wystąpił<br />
ze Wspólnoty Brytyjskiej stając się Republiką Pakistanu.<br />
Od tamtej pory władze w Pakistanie sprawowały rządy cywilne<br />
lub wojskowe, bardziej demokratyczne lub bardziej<br />
autorytarne. Przez cały ten czas było to jednak państwo<br />
z silnym wpływem religii Islamu na swoje funkcjonowanie.<br />
Co ciekawe, stolicą Pakistanu jest od 1966 r. Islamabad położony<br />
w północnej części środkowego Pakistanu, dziewiąte<br />
co do wielkości miasto Pakistanu. Natomiast największym<br />
miastem jest Karaczi na wybrzeżu Oceanu Indyjskiego, liczące<br />
ponad <strong>24</strong> mln mieszkańców. To olbrzymie miasto<br />
było stolicą Pakistanu w latach 1947-1966.<br />
Podstawowym<br />
odrzutowym samolotem<br />
bojowym<br />
Pakistanu jest CAC-<br />
-PAC JF-17 Thunder.<br />
Na zdjęciu JF-17<br />
uzbrojone w pociski<br />
powietrze-powietrze<br />
PL-5 i w bomby Mk 82<br />
wagomiaru 227 kg.<br />
W przeszłości Pakistan<br />
używał m.in.<br />
myśliwców Lockheed<br />
F-104 Starfighter,<br />
w tym 10 jednomiejscowych<br />
F-104A i dwa<br />
2-miejscowe F-104B.<br />
Były to pierwsze pakistańskie<br />
samoloty<br />
naddźwiękowe.<br />
34<br />
Lotnictwo Aviation International LISTOPAD 20<strong>24</strong>
PRZEMYSŁ LOTNICZY<br />
Przewoźnicy europejscy<br />
dysponują flotą<br />
7100 samolotów<br />
(23,5% globalnej<br />
floty), a jej średni<br />
wiek wynosi dziesięć<br />
lat. Przodującymi<br />
pod względem nowoczesności<br />
są linie<br />
niskokosztowe: Pegasus<br />
(4,6 lat), Wizz<br />
Air (4,6) i airBaltic.<br />
Na zdjęciu samoloty<br />
komunikacyjne w<br />
Birmingham Airport.<br />
Największymi flotami<br />
dysponują linie<br />
z państw Azji i wysp<br />
Pacyfiku, które posiadają<br />
9300 samolotów<br />
(31% globalnej floty),<br />
z tego najwięcej jest<br />
w: China Southern<br />
(655), China Eastern<br />
(646), Air China<br />
i IndiGo Airlines. Na<br />
zdjęciu Airbus A321-<br />
272N linii All Nippon<br />
Airways.<br />
Flota linii lotniczych 20<strong>24</strong><br />
Jerzy Liwiński<br />
W połowie br. w liniach lotniczych na świecie było 30 tys. samolotów komunikacyjnych, z tego<br />
28,3 tys. aktywnych operacyjnie. Najpopularniejszymi są Airbusy serii A320 (9960 szt.) i Boeingi<br />
737 (8500 szt.), a wśród maszyn regionalnych: odrzutowe Embraery E-Jets (1640 szt.) i turbośmigłowe<br />
ATR 42/72 (1280 szt.). Największymi flotami dysponują: Delta Air Lines (993 szt.), United Airlines<br />
(972 szt.), American Airlines (971 szt.), Southwest Airlines, China Southern Airlines i China Eastern<br />
Airlines. Pierwsza dziesiątka linii (z dwóch tysięcy funkcjonujących) posiadała łącznie 6998 samolotów,<br />
co stanowi 23% ich globalnej liczby.<br />
Zadania transportu powietrznego realizuje flota samolotów<br />
komunikacyjnych znajdująca się na wyposażeniu<br />
linii lotniczych. W powietrzu, w każdej chwili,<br />
znajduje się 9-13 tys. samolotów, które przewożą dziennie<br />
12,3 mln ludzi i 160 tys. ton ładunków (w 2023 r.). Długoterminowe<br />
prognozy szacują, że w ciągu najbliższych dwóch dekad<br />
ruch lotniczy wzrośnie 2,5-krotnie, a do jego zabezpieczenia<br />
przewoźnicy zakupią 44 tys. średnich i dużych samolotów komunikacyjnych,<br />
o szacunkowej wartości 8 bln USD.<br />
Flota 20<strong>24</strong> w statystyce<br />
W połowie 20<strong>24</strong> r. w liniach lotniczych znajdowało się<br />
30 tys. samolotów komunikacyjnych, z czego 28,3 tys.<br />
było aktywnych operacyjnie (udział 94%). Od trzech lat<br />
funkcjonuje korzystna tendencja comiesięcznego wzrostu<br />
liczby aktywnych samolotów, co jest wynikiem odbudowy<br />
rynku lotniczego po zapaści związanej z Covid-19.<br />
Największymi flotami dysponują przewoźnicy z państw<br />
Azji i wysp Pacyfiku, którzy eksploatowali 9300 samolotów<br />
(31% globalnej floty), z tego 1800 ma trzech wiodących<br />
chińskich przewoźników. Linie lotnicze Ameryki<br />
Północnej posiadały 8950 samolotów (30%), z tego 2936<br />
było u trzech największych przewoźników ze Stanów<br />
Zjednoczonych. Przewoźnicy europejscy dysponowali<br />
flotą 7100 samolotów (23,5%), a najwięcej miały linie Ryanair<br />
Group (608 szt.) i Turkish Airlines. Linie lotnicze<br />
z państw Ameryki Południowej, Środkowej i wysp Karaibskich<br />
użytkują 1800 szt. (6%), przy wiodącym udziale<br />
chilijskich LATAM Airlines (341 szt.) i brazylijskich<br />
Azul Linhas Aereas. Natomiast linie lotnicze z Bliskiego<br />
Wschodu posiadały łącznie 1650 samolotów (5,5%),<br />
a z państw Afryki – 1200 szt. (4%).<br />
W rankingu linii lotniczych pod względem liczebności<br />
floty w pierwszej dziesiątce jest sześciu przewoźników<br />
44<br />
Lotnictwo Aviation International LISTOPAD 20<strong>24</strong>
monografiA<br />
1<br />
Jednopłatowce Fokker E. I do E. IV,<br />
czyli „plaga Fokkerów”<br />
Marek J. Murawski<br />
Pierwszy niemiecki<br />
samolot myśliwski<br />
Fokker E.I (M.14)<br />
z silnikiem o mocy<br />
maksymalnej 80 KM,<br />
w kabinie Lt. Max<br />
Immelmann.<br />
Jednopłatowy Fokker E. I był pierwszym seryjnym samolotem uzbrojonym w zsynchronizowany karabin<br />
maszynowy strzelający poprzez płaszczyznę obrotu śmigła. Dzięki temu, niezbyt nowoczesne,<br />
jak na rok 1915 i początek 1916 roku, myśliwce Fokker E. I do E. IV zapewniły Niemcom przewagę w<br />
powietrzu nad samolotami aliantów.<br />
W<br />
dniu 6 kwietnia 1890 r. w Bitar, niedaleko Kadiri<br />
na wyspie Jawa, w rodzinie bogatego holenderskiego<br />
plantatora kawy Hermana Fokkera, przyszedł<br />
na świat syn, któremu nadano imiona Anthony Herman<br />
Gerard. Aby zapewnić dzieciom europejską edukację<br />
rodzina Fokkera w 1894 r. przeniosła się do Holandii.<br />
Po ukończeniu 20 roku życia Anthony Fokker pojechał<br />
do Niemiec, aby ukończyć kierunek budowy samochodów<br />
na politechnice w Bingen, jednakże w efekcie zapisał się na<br />
kurs budowy samolotów w Zahlbach pod Mainz (Moguncja).<br />
Podczas nauki, dzięki wsparciu finansowemu ojca oraz<br />
wspólnika, którym został Oblt. Franz von Daum, fundator<br />
silnika Argus o mocy 50 KM, zbudował samolot, który otrzymał<br />
nazwę Fokker-Spinne (Fokker-Pająk). Maszyna rozbiła<br />
się jednak podczas pierwszego lotu. W modyfikacji projektu<br />
pomógł mu Jacob Goedecker, doświadczony konstruktor<br />
lotniczy, właściciel firmy Goedecker Flugmaschinenwerken,<br />
gdzie produkowano samoloty z licencji Etricha Taube.<br />
Spinne II oblatany został pomiędzy <strong>11</strong>, a 16 maja 19<strong>11</strong> roku.<br />
7 czerwca 19<strong>11</strong> r. Anthony Fokker, za sterami tej maszyny,<br />
zdobył licencję pilota nr 88 wystawioną przez Niemiecki<br />
Związek Lotników (Flugschein Nr. 88 des Deutschen Luftfahrerverbands<br />
– DLV) zgodnie z wytycznymi Fédération<br />
Aéronautique Internationale (FAI) stając się w ten sposób<br />
jednym ze „starych orłów” (Alter Adler), jak nazywano pilotów,<br />
którzy swoje licencje zdobyli jeszcze przed wybuchem<br />
I wojny światowej.<br />
Anthony Fokker w samolocie Spinne 2, za sterami którego,<br />
16 maja 19<strong>11</strong> r., zdał egzamin na licencję pilota.<br />
56<br />
Lotnictwo Aviation International LISTOPAD 20<strong>24</strong>
N O W A P R E N U M E R A T A 2 0 2 5<br />
Z A M Ó W P R E N U M E R A T Ę P A P I E R O W Ą I U Z Y S K A J<br />
D O S T Ę P D O E - W Y D A Ń A R C H I W A L N Y C H<br />
Wojsko i Technika<br />
Prenumerata roczna: 288 zł | 12 numerów<br />
Obejmuje numery od 1/2025 do numeru 12/2025.<br />
Lotnictwo Aviation International<br />
Prenumerata roczna: 258 zł | 12 numerów<br />
Obejmuje numery od 1/2025 do numeru 12/2025.<br />
Wojsko i Technika Historia<br />
+ numery specjalne (6+6)<br />
Prenumerata roczna: 336 zł | 12 numerów<br />
Obejmuje 6 numerów regularnych i 6 numerów<br />
specjalnych wydawanych w 2025 roku.<br />
Prenumeratę zamów najpóźniej do końca lutego 2025 r. na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl<br />
lub dokonaj wpłaty na konto bankowe nr 70 1<strong>24</strong>0 6159 <strong>11</strong><strong>11</strong> 0010 6393 2976
Change language