WiT 11_2024 (110)_promo

PRZYSZŁOŚĆ US ARMY ❙ POLSKIE KAI FA-50 ❙ EURONAVAL PRESS TOUR 2024 

Wojsko 

i Technika 

11/2024 

Listopad 

CENA 22,00 zł 

w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

Hyonmu-5 – najpotężniejsza 

broń Republiki Korei 

1 października 2024 r. w bazie lotniczej 

w Seongnam pod Seulem, podczas uroczystości 

upamiętniających 76. rocznicę powstania 

Sił Zbrojnych Republiki Korei, po raz 

pierwszy zaprezentowano dwie nowe wyrzutnie, 

które przedstawiono jako „wyrzutnie 

pocisków balistycznych ultrawielkiej mocy 

– Hyonmu”. Czy to adekwatna odpowiedź 

na zbrojenia Północy? 

str. 32 str. 72 

Na ostatniej prostej 

do modernizacji Jastrzębi 

23 października amerykański Departament 

Stanu poinformował o zatwierdzeniu 

polskiego zapytania ofertowego LOR, 

dotyczącego głębokiej modernizacji 

48 wielozadaniowych samolotów bojowych 

Lockheed Martin F-16C/D Jastrząb, 

stanowiących dziś trzon polskiego lotnictwa 

bojowego. Podpisanie umowy LOA powinno 

nastąpić na początku przyszłego roku.

N O W A P R E N U M E R A T A 2 0 2 5 

Z A M Ó W P R E N U M E R A T Ę P A P I E R O W Ą I U Z Y S K A J 

D O S T Ę P D O E - W Y D A Ń A R C H I W A L N Y C H 

Wojsko i Technika 

Prenumerata roczna: 288 zł | 12 numerów 

Obejmuje numery od 1/2025 do numeru 12/2025. 

Lotnictwo Aviation International 


Obejmuje numery od 1/2025 do numeru 12/2025. 

Wojsko i Technika Historia 

+ numery specjalne (6+6) 


Obejmuje 6 numerów regularnych i 6 numerów 

specjalnych wydawanych w 2025 roku. 

Prenumeratę zamów najpóźniej do końca lutego 2025 r. na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl 

lub dokonaj wpłaty na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976


w Seongnam pod Seulem, podczas uroczystości 

upamiętniających 76. rocznicę powstania 

Sił Zbrojnych Republiki Korei, po raz 

pierwszy zaprezentowano dwie nowe wyrzutnie, 

które przedstawiono jako „wyrzutnie 

pocisków balistycznych ultrawielkiej mocy 

– Hyonmu”. Czy to adekwatna odpowiedź 

na zbrojenia Północy? 

w tym 8% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

23 października amerykański Departament 

Stanu poinformował o zatwierdzeniu 

polskiego zapytania ofertowego LOR, 


48 wielozadaniowych samolotów bojowych 

Lockheed Martin F-16C/D Jastrząb, 

stanowiących dziś trzon polskiego lotnictwa 

bojowego. Podpisanie umowy LOA powinno 

nastąpić na początku przyszłego roku. 

12 

20 

Vol. X, nr 11 (110) 

LISTOPAD 2024, NR 11. 

Nakład: 14 990 egzemplarzy 

Spis treści 

PRZYSZŁOŚĆ US ARMY ❙ POLSKIE KAI FA-50 ❙ EURONAVAL PRESS TOUR 2024 

Wojsko 

i Technika 

11/2024 

Listopad 

CENA 22,00 zł 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

Spis treści WiT Listopad 2024 

Nowości z kraju i ze świata 

Tomasz Grotnik, Andrzej Kiński, Bartłomiej Kucharski, 

Łukasz Pacholski str. 4 

Wirująca detonacja – rewolucja w napędach 

rakietowych i lotniczych? 

Jerzy Gruszczyński str. 42 

Hyonmu-5 – najpotężniejsza 

broń Republiki Korei 

str. 32 str. 72 

Na ostatniej prostej 

do modernizacji Jastrzębi 

Na okładce: Samobieżny zestaw przeciwlotniczy 

M165A1 Stryker. 

Fot. US Army/Staff Sgt. Dylan Bailey. 

Zwiększamy ofertę produktów dla Wojska Polskiego 

i na eksport 

Z Krzysztofem Trofiniakiem rozmawia Andrzej Kiński str. 8 

Na drodze ku „US Army przyszłości” 

Bartłomiej Kucharski str. 12 

Skyranger System Demonstration 2024 

Andrzej Kiński str. 20 

Elbit ReDrone – kompleksowy system ochrony 

przed powietrznymi bezzałogowcami 

Maciej K. Lasocki str. 26 

Przez lata zbudowaliśmy pozycję rzetelnego partnera 

Z Andrzejem Mochoniem rozmawiają Andrzej Kiński 

i Andrzej Ulanowski str. 30 

Hyonmu-5 – największy pocisk balistyczny Republiki Korei 

Krzysztof Nicpoń str. 32 

Rozwój pocisków rakietowych KONGSBERG 

– dziedzictwo doskonałości 

KONGSBERG str. 40 

68 

Międzynarodowe Forum Wojskowo-Techniczne 

Armija 2024 – presja wojny nie ustaje 

Cz. 2 Statki powietrzne, broń rakietowa, jednostki pływające 

Tomasz Szulc str. 44 

Nowości Grupy Rekord na MSPO 2024 

Agnieszka Bednarz str. 52 

„Tarcza Wschód” cz. 6 – wystartowała? 

Stefan Fuglewicz str. 56 

KAI FA-50GF – czy na pewno niechciany sprzęt 

Sił Powietrznych? 

Łukasz Pacholski str. 62 

Postępy programu FA-50PL 

Andrzej Kiński str. 68 

Na ostatniej prostej do modernizacji Jastrzębi 

Łukasz Pacholski, współpraca Andrzej Kiński str. 72 

Euronaval Press Tour 2024 

Tomasz Grotnik str. 76 

76 

Redakcja 

Andrzej Kiński – redaktor naczelny 

andrzej.kinski@zbiam.pl 

Adam M. Maciejewski 

adam.maciejewski@zbiam.pl 

Tomasz Grotnik 

tomasz.grotnik@zbiam.pl 

Marcin Wiącek 

marcin.wiacek@zbiam.pl 

Korekta 

Monika Gutowska, zespół redakcyjny 

Redakcja techniczna 

Wiktor Grzeszczyk 

Stali współprawcownicy 

Piotr Abraszek, Jarosław Brach, Marcin Chała, 

Robert Czulda, Miroslav Gyűrösi, Jerzy Gruszczyński, 

Przemysław Juraszek, Bartłomiej Kucharski, 

Hubert Królikowski, Marek Łaz, Krzysztof Nicpoń, 

Andrzej Nitka, Łukasz Pacholski, Łukasz Prus, 

Paweł Przeździecki, Tomasz Szulc, 

Tomasz Wachowski, Michal Zdobinsky, Gabor Zord 

Wydawca 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa 

office@zbiam.pl 

Biuro 

ul. Bagatela 10 lok. 17, 00-585 Warszawa, 

tel. 22 119 48 47 

Dział reklamy i marketingu 

Andrzej Ulanowski 

andrzej.ulanowski@zbiam.pl 

Dystrybucja i prenumerata 


Reklamacje 


Prenumerata 

realizowana przez Ruch S.A: 

Zamówienia na prenumeratę w wersji 

papierowej i na e-wydania można składać 

bezpośrednio na stronie 

www.prenumerata.ruch.com.pl 

Ewentualne pytania prosimy kierować 

na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl 

lub kontaktując się z Telefonicznym 

Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 

801 800 803 lub 22 717 59 59 

– czynne w godzinach 7.00–18.00. 

Koszt połączenia wg taryfy operatora. 

Copyright by ZBiAM 2024 

All Rights Reserved. 

Wszelkie prawa zastrzeżone 

Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne 

rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy 

jest zabronione. Materiałów niezamówionych, 

nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo 

dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów 

i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. 

Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami 

sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności 

za treść zamieszczonych ogłoszeń i reklam. 

Więcej informacji znajdziesz na naszej nowej stronie: 

www.zbiam.pl 

www.facebook.com/wojskoitechnika 

www.zbiam.pl Listopad 2024 • Wojsko i Technika 3

Opinie 

Z prezesem zarządu Polskiej Grupy Zbrojeniowej S.A. 

Krzysztofem Trofiniakiem rozmawia Andrzej Kiński 

Panie Prezesie, od zmiany zarządu Polskiej Grupy 

Zbrojeniowej S.A. minęło ponad pół roku, czy zakończył 

się już proces przekształceń w strukturze 

spółki matki, co mają one zapewnić? Czy poszczególni 

członkowie zarządu PGZ S.A. mają już przydzielone 

obszary odpowiedzialności, i jakie? Czy 

analogiczne zmiany, poza personalnymi, zachodzą 

również w spółkach córkach? Jakie cele stawia Pan 

Grupie PGZ na najbliższą przyszłość? 

Cel jest jeden, nie tylko dla Polskiej Grupy Zbrojeniowej 

S.A., ale też dla całej Grupy Kapitałowej – zwiększyć 

ofertę produktów dla Wojska Polskiego i na eksport, 

a także zintensyfikować prace nad zwiększeniem 

zdolności produkcyjnych oraz rozwojowych – modernizacji 

produktów już posiadanych w ofercie. Produkt, 

który nie ewoluuje, starzeje się technicznie oraz 

technologicznie i wcześniej czy później przestaje być 

dla producenta dochodowy. Niech te modyfikacje 

będą drobne, ale unowocześniają produkt, czyniąc 

go cały czas atrakcyjnym dla rynku. To jest istotne. 

Zwiększamy ofertę produktów 

dla Wojska Polskiego i na eksport 

A czy w związku z tym zostały stworzone jakieś 

nowe mechanizmy? Mówiło się kiedyś o centralizacji 

prac badawczo-rozwojowych w obrębie Grupy 

PGZ. Czy jeden konkretny członek zarządu jest odpowiedzialny 

za ten obszar? 

Przede wszystkim, żeby móc lepiej zarządzać produktami 

i ich rozwojem, konieczne jest podzielenie zadań 

między członków zarządu, żeby każdy z nich był specjalistą 

w jakiejś dziedzinie. I to zostało zrobione. Każdy 

z pięciu członków zarządu objął nadzór nad obszarem 

zgodnym z dedykowaną mu specjalnością: obszar 

morski, platformy lądowe, bezzałogowe statki powietrzne 

i amunicja – za co odpowiadam osobiście, 

projekty obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej 

czy wyposażenie indywidualne żołnierza. Każdy 

z członków zarządu ma do wsparcia w tym zadaniu 

biuro lub cały pion, które pracują na rzecz tych projektów. 

Dodatkowo został utworzony pion administracyjno-prawny. 

Każdy z tych pionów charakteryzuje się 

dużym nasyceniem specjalistami technicznymi i wiedzą 

specyficzną dla danego obszaru. Dlatego każdy 

z członków zarządu objął pewien obszar działania naszych 

firm, który jest mu podległy, i za który odpowiada. 

To dobre i efektywne rozwiązanie, ponieważ różnice 

między np. obszarem morskim a lądowym są 

bardzo duże. Całkiem inne są wymagania i skala zadań 

w części morskiej aniżeli w lądowej, a przykładem 

niech będzie program Miecznik, który angażuje 

wielu ludzi w centrali PGZ. Z kolei w części lądowej 

to liczba programów jest potężna – począwszy od 

artylerii po wojska zmechanizowane i pancerne, co 

daje ogromną gamę produktów, które po części 

rozwijamy w oparciu o własną wiedzę i umiejętności 

naszych spółek lub też na bazie współpracy z firmami 

zagranicznymi. 

Jedną z tendencji ogólnoświatowych jest obecnie 

zwiększanie zdolności produkcyjnych sektora zbrojeniowego. 

Jak proces ten postępuje w PGZ S.A.? Czy 

może podać Pan konkretne przykłady nowych bądź 

kontynuowanych inwestycji, przeniesienia produkcji 

do mniej obciążonych spółek/oddziałów? 

Skoro oczekiwania zamawiającego są wyrażone 

w konkretnych liczbach dostarczanych pojazdów czy 

elementów większych systemów uzbrojenia, to 

w tych obszarach musimy działać. Przykładem jest 

uruchomienie rozbudowy Fabryki Broni „Łucznik” – 

Radom Sp. z o.o., co stało się w ostatnich tygodniach. 

Zapewnione zostało finansowanie inwestycji – budowy 

nowej hali, jak również realizowane są programy, 

które napełnią tę nową halę, ale i dotychczasowe 

obiekty produkcją. Przede wszystkim mówimy o dostawach 

kolejnych wersji karabinka MSBS GROT. To 

konieczność w związku z już złożonymi i potencjalnymi 

zamówieniami, nie tylko polskimi, ale też zagranicznymi. 

Wiosną przyszłego roku rozpoczynamy fizyczną 

realizację tej rozbudowy, ponieważ wszystkie wymagane 

zgody zostały uzyskane. W przypadku Huty Stalowa 

Wola S.A. proces jest jeszcze bardziej zaawansowany 

– kończymy pierwszą i rozpoczynamy drugą 

fazę inwestycji. Przygotowujemy się do zwiększenia 

zdolności produkcyjnych Zakładów Mechanicznych 

„BUMAR-ŁABĘDY” S.A. Oczywiście, te inwestycje są na 

różnym etapie realizacji, bo np. w Łabędach czekamy 

jeszcze na wydanie ostatecznych zgód na przejęcie 

budynków i wykorzystanie ich do produkcji zasadniczej 

oraz dostosowanie do produkcji, która tam ma się 

docelowo znajdować, a dotyczy ona przede wszystkim 

sprzętu ciężkiego. Ale inwestycje dotyczą też innych 

firm – chociażby uczestniczących w programie 

Narew. Na ten projekt zostały przeznaczone ogromne 

środki inwestycyjne – Rada Ministrów wydzieliła latem 

tego roku 3,8 mld PLN na budowę zdolności 

produkcyjnych w obszarze obrony przeciwlotniczej 

i przeciwrakietowej. Mówimy o takich spółkach jak: 

PIT-RADWAR S.A., MESKO S.A., Wojskowe Zakłady 

Elektroniczne S.A., Wojskowe Zakłady Uzbrojenia S.A., 

Wojskowe Zakłady Łączności Nr 1 i 2 – tu środki zostały 

zapewnione, a biznesplany zaktualizowane zarówno 

pod kątem czasowym, jak i zakresu inwestycji, jakie 

mają być wykonane. Cały proces zacznie się już 

w przyszłym roku. 

A Jelcz? To oczywiście też ważny uczestnik programów 

Wisła i Narew, a podczas naszej ostatniej 

rozmowy deklarował Pan, że pierwsze Jelcze 

zjadą jeszcze w tym roku z linii w Sanoku. 

I podtrzymuję tę deklarację. Przewidujemy, że do 

końca roku pierwszych 20 ciężarówek 4×4 zostanie 

tam zmontowanych. 

Czy oznaczałoby to, że cała produkcja samochodów 

i podwozi 4×4, czyli dziś modelu 442.32, zostanie 

przeniesiona do Sanoka, a Jelcz w swojej głównej 

lokalizacji skupi się na innych typach? 

Tak. Głównym celem jest umożliwienie uruchomienia 

w Jelcz Sp. z o.o. dwóch linii produkcyjnych pojazdów 

6×6, 8×8 i ciężarówek nowej generacji z zawieszeniem 

niezależnym. W tym celu Jelcz nie tylko kooperuje 

z Autosanem – czyli oddziałem zamiejscowym HSW, 

gdzie też zostaną przeprowadzone inwestycje poprawiające 

warunki pracy i dostosowujące hale do produkcji 

m.in. pojazdów Jelcz 4×4, natomiast zakłady 

z Jelcza będą również uczestniczyć w zagospodarowaniu 

wolnych hal produkcyjnych Wojskowych Zakładów 

Łączności Nr 2 w Czernicy i tam przeniosą część 

swoich zdolności produkcyjnych. 

Mówi się też o spawaniu kabin pancernych w poznańskich 

zakładach Cegielskiego… 

Potwierdzam to. W HCP uruchomimy także spawanie 

korpusów wozów dowodzenia do ukompletowania 

dywizjonowych modułów ogniowych armatohaubic 

Krab i K9. Przygotowania już się rozpoczęły. Spodziewam 

się, że pierwsze – na razie próbne – korpusy zostaną 

wyspawane jeszcze w tym roku. Oprzyrządowanie 

jest już gotowe. W pierwszej kolejności 

rozpoczynamy od wozów dowodzenia, które dotąd 

były spawane w Hucie Stalowa Wola. Zakłady Cegielskiego 

nie tylko zajmą się spawaniem wspomnianych 

korpusów, ale także obróbką skrawaniem ich elementów, 

m.in. do układu napędowego i zawieszenia, 

a docelowo planujemy włączenie HCP do produkcji 

samego Kraba, na razie także podwozi. 

A co z Borsukiem? 

Produkcja Borsuka na razie będzie skoncentrowana 

w Stalowej Woli. Pamiętajmy, że to produkt, który będzie 

dopiero przechodził proces wdrożenia do produkcji, 

czyli nastąpi weryfikacja wszystkich procesów 

technologicznych. I to musi być przeprowadzone 

w HSW pod bezpośrednim nadzorem konstruktorów 

8 Wojsko i Technika • Listopad 2024 

www.zbiam.pl

Siły zbrojne 

Powstanie 1. Wielodomenowej Grupy Zadaniowej – de facto brygady artylerii dalekiego zasięgu, uzbrojonej w pociski SM-6, BGM-109 i – wdrażane – hipersoniczne LRHW, to jedno 

ze świadectw zmian w US Army wprowadzonych w ostatnich latach. 

Na drodze ku „US Army przyszłości” 

Bartłomiej Kucharski 

Październik, ze względu 

na waszyngtońską wystawę AUSA 

Annual Meeting & Exhibition 2024, 

to tradycyjnie czas przekazywania 

nowych informacji i dyskusji 

o przyszłości Wojsk Lądowych 

Sił Zbrojnych Stanów Zjednoczonych. 

Fotografie w artykule: US Army, Armasuisse, 

Rheinmetall, BAE Systems, GDLS, Anduril, 

Leonardo DRS, Bell Textron, 

Sztab Generalny Sił Zbrojnych Ukrainy. 

Wstyczniowym numerze „Wojska i Techniki” 

z 2022 r. opublikowany został artykuł 

„US Army w roku 2028 – wojska 

lądowe naprawdę nowego wzoru”, w dużej mierze 

opisujący ujawnione w grudniu 2021 r. plany 

rozwojowe amerykańskiej armii. W skrócie, do 

2028 r. miałby zakończyć się pierwszy etap dostosowywania 

US Army do warunków operacji 

wielodomenowej (Multi-Domain Operation), 

gdzie działałyby w ramach sił połączonych 

(Joint Force) wraz z innymi rodzajami Sił Zbrojnych 

Stanów Zjednoczonych. Przywrócone ma 

być znaczenie korpusów (rozważane jest nawet 

odtworzenie dowództw szczebla armijnego, 

jako pośredniego między dowództwem teatru 

działań a dowództwem korpusu) z własną artylerią 

dalekiego zasięgu. Dywizje miałyby być 

zreorganizowane tak, że powstać mają dwa 

typy dywizji ciężkich, standardowe i przełamania 

(tylko trzy dywizje, za to po trzy pancerne 

brygadowe zespoły bojowe ABCT). Dywizje 

lekkie mają dzielić się na trzy rodzaje: standardowe, 

powietrznodesantowe (82. Dywizja Powietrznodesantowa) 

i desantowo-szturmowa 

(101. Dywizja Powietrznodesantowa/Desantowo-Szturmowa). 

Tak zorganizowana US Army 

ma być maksymalnie elastyczna, zdolna do 

operowania zarówno na obszarze Indo-Pacyfiku 

(w domyśle przeciwko Chińskiej Republice 

Ludowej), jak i na europejskim teatrze działań 

(w domyśle przeciwko Federacji Rosyjskiej). Po 

szczegóły planu transformacji US Army odsyłamy 

do wspomnianego wyżej tekstu. Warto jednak 

zwrócić uwagę na to, co się zmieniło w międzyczasie, 

szczególnie w wyniku analizy wojny 

na Ukrainie i rozwoju technicznego. 

Amerykańskie wojska lądowe śledzą doniesienia z wojny na Ukrainie i wnikliwie je analizują. Nie dziwi zatem, że różne 

ośrodki analityczne na tej podstawie formułują wnioski odnośnie przyszłości US Army. 

❚ Doświadczenia z wojny 

w Europie Wschodniej 

Rozpoczęta w lutym 2022 r. rosyjska inwazja na 

Ukrainę to pierwszy od trzech dekad wielki 

konflikt pełnoskalowy, w którym bierze bezpośredni 

udział jedno z (przynajmniej nominalnych) 

mocarstw. Ponadto jest to jeden z niewielu 

tak długotrwałych konfliktów o wysokiej intensywności, 

jakie wybuchły po 1945 r. Wreszcie jest 

to wojna toczona przez jednego z kluczowych 


www.zbiam.pl

Obrona przeciwlotnicza 

Skyranger System Demonstration 2024 

Andrzej Kiński 

Grupa przemysłowa Rheinmetall AG 

zorganizowała 18 września pokaz 

Skyranger System Demonstration 2024, 

którego celem było zaprezentowanie 

środowiska mobilnych zestawów przeciwlotniczych 

Skyranger, dostępnych 

z armatami automatycznymi 30 i 35 mm. 

Nie zabrakło na niej premier, z których 

najważniejszą był demonstrator samobieżnego 

artyleryjskiego zestawu 

Skyranger 35 na podwoziu czołgu Leopard 1. 

Fotografie w artykule: Andrzej Kiński, 

Rheinmetall Air Defence AG. 

W 

wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele 

resortów obrony, sił zbrojnych i przemysłu 

obronnego z 26 państw (niestety, zabrakło 

delegacji z Polski). Zanim jednak zaprezentowane zostaną 

nowości Skyranger System Demonstration 2024, 

warto cofnąć się o ponad dwie dekady i pokrótce omówić 

część przeciwlotniczego biznesu niemieckiego potentata 

zbrojeniowego, za którą odpowiedzialna jest 

jego szwajcarska spółka. 

Firma Rheinmetall Air Defence AG (przez Rheinmetall 

kupiona w 1999 r., do końca 2008 r. działająca jako Oerlikon 

Contraves AG) z siedzibą w Zurychu od kilkudziesięciu 

lat jest jednym z liderów w segmencie rynku artyleryjskich 

i artyleryjsko-rakietowych systemów obrony 

przeciwlotniczej krótkiego zasięgu. Ma ona na swym 

koncie wiele rozwiązań, które były innowacjami na skalę 

światową, wśród których wymienić można: 35 mm automatyczne 

armaty serii KD, zastosowane m.in. w zdwojonych 

armatach GDF, czy samobieżnym zestawie Gepard 

(a także w polskim PZA Loara i morskim OSU-35K); amunicję 

z programowalnym rozcaleniem AHEAD (Advanced 

Hit Efficiency And Destruction), określaną także jako 

KETF (Kinetic Energy Time Fuze); czy 35 mm armatę rewolwerową 

KDG o szybkostrzelności 1000 strz./min. 

W ostatnich latach Rheinmetall Air Defence AG prowadzi 

intensywne prace rozwojowe nad laserowymi systemami 

do zwalczania celów powietrznych. 

Prototypowy zestaw Skyranger 30 dla Bundeswehry, opracowany w ramach programu Luftverteidigungssystems 

für den Nah- und Nächstbereichsschutz (LVS NNbS), prowadzi ogień do celu naziemnego. 

Na początku obecnego stulecia badania nad środkami 

obrony przeciwlotniczej prowadzone w różnych 

oddziałach Rheinmetall AG koncentrowały się na efektywnym 

zwalczaniu, poza klasycznymi celami aerodynamicznymi 

i amunicją lotniczą, tzw. celów RAM (Rocket, 

Artillery, Mortar). Była to bezpośrednia odpowiedź 

na wyzwania konfliktów asymetrycznych, gdzie przeciwnik 

oddziaływał na bazy i rejony stacjonowania 

wojsk poprzez ostrzał moździerzowy lub za pomocą 

pojedynczych rakiet niekierowanych, rzadziej pocisków 

artyleryjskich. Prace te, koncentrujące się wokół kolejnych 

odmian systemu Skyshield z 35 mm armatami 

KDG, zaowocowały m.in. skonstruowaniem nowych 

typów amunicji 35×228 mm z programowalnym rozcaleniem, 

zoptymalizowanych do zwalczania nowego 

rodzaju celów. Poza podstawowym nabojem PMD062, 

który razi cel chmurą 152 wolframowych cylindrycznych 

podpocisków o masie 3,3 g każdy, został przetestowany 

i wdrożony do produkcji nabój PMD330 z 407 

podpociskami o masie 1,24 g każdy. W międzyczasie 

zagrożenie ze strony celów RAM straciło na znaczeniu, 

a na pierwszy plan wysunęło się zwalczanie bezzałogowców, 

w tym klasy mikro i mini. Do ich eliminacji 

opracowano nabój PMD428, który razi cel aż 675 podpociskami 

o masie jedynie 0,74 g. Przy wysokiej energii 

kinetycznej uderzenia w cel tak niewielkie podpociski 

są wystarczające do skutecznego wyeliminowania bezzałogowca 

o lekkiej i mało odpornej konstrukcji, z kolei 

ich duża liczba w chmurze zwiększa prawdopodobieństwo 

trafienia. Wobec faktu, że armata KDG jest zasilana 

jednostronnie, dalszym krokiem ku zwiększeniu efektywności 

rażenia celów typu bezzałogowce jest załadowanie 

magazynu różnymi nabojami, np. PMD330 

i PMD428. Układ programowania umożliwia ich rozcalenie 

w optymalnej odległości od siebie, tak aby cel, 

jeśli nie zostanie unieszkodliwiony przez większe 

odłamki, musiał wejść w chmurę mniejszych, zapewniających 

– mimo niższej masy – skuteczne rażenie. 

Poza ciągłym rozwojem amunicji, kolejne działania 

związane były z doskonaleniem samego zestawu i jego 

otoczenia systemowego. Początkowo w systemie Skyshield 

(wersja dla Bundeswhry MANTIS, wyeksportowana 

także do Indonezji) stosowane były systemy wieżowe 

Oerlikon Revolver Gun Mk2, stanowiące rozwój morskiego 

systemu Oerlikon Millenium, współpracujące z zewnętrznym 

systemem wykrywania i śledzenia celów, integrującym 

niezależne stacje radiolokacyjne wykrywania 

oraz śledzenia celów i blok optoelektroniczny z kamerami, 

telewizyjną oraz termowizyjną, i dalmierzem laserowym. 

W kolejnej wersji zastosowano systemy wieżowe 

Oerlikon Revolver Gun Mk3 o niemal pełnej autonomiczności. 

O ile wykrywanie i wstępne wskazywanie celów 

Samobieżny artyleryjski zestaw przeciwlotniczy Skyranger 35 na podwoziu czołgu 

Leopard 1 w drodze na stanowisko ogniowe w Erprobungszentrum Ochsenboden. 

Skyranger 35 na podwoziu Leoparda 1 prowadzi ogień do celu naziemnego. 


www.zbiam.pl

Obrona przeciwlotnicza 

Wizja mobilnej (pojazdowej) wersji systemu Elbit ReDrone zamontowana na samochodzie Iveco LMV M65. 

Elbit ReDrone – kompleksowy system ochrony 

przed powietrznymi bezzałogowcami 

Maciej K. Lasocki 

Jednym ze skutków rosyjskiej inwazji 

na Ukrainę, rozpoczętej 22 lutego 2022 r., 

była zupełna zmiana poglądów 

na wykorzystanie bezzałogowców 

na polu walki. Masowe użycie 

komercyjnych, powszechnie dostępnych 

dronów całkowicie zmieniło sposób 

działania sił zbrojnych. W odpowiedzi 

na te zmiany izraelska firma Elbit System 

opracowała ReDrone, innowacyjny, 

wielowarstwowy system obrony przed 

komercyjnymi bezzałogowcami 

obiektów o strategicznym znaczeniu, 

ale także pododdziałów manewrowych. 

Ilustracje w artykule Elbit Systems. 

Wydział ISTAR & EW (Elisra) firmy Elbit Systems 

wykorzystał zbierane przez ponad 

pół wieku doświadczenia z zakresu 

rozpoznania sygnałowego (SIGINT) i walki radioelektronicznej, 

aby stworzyć kompleksowy i wielowarstwowy 

system ReDrone do obrony przed 

komercyjnymi bezzałogowcami powietrznymi 

(BSP), zaliczany do klasy C-UAS (Counter Unmanned 

Aircraft System). 

Projektując system ReDrone, Elbit Systems 

wziął pod uwagę różnorodne scenariusze taktyczne 

zastosowania wrogich bezzałogowców 

i za najbardziej kluczowe uznał trzy następujące: 

użycie do rozpoznania i uderzeń na budynki 

rządowe, elektrownie, bazy wojskowe, a także 

do atakowania elitarnych pododdziałów 

działających na terenach kontrolowanych 

przez nieprzyjaciela lub atakowania konwojów 

poruszających się w takowym obszarze. 

System ReDrone zaprojektowano jako 

kompleksowy i łatwo adaptujący się do zagrożeń 

wielowarstwowy system obrony przed 

bezzałogowcami, wyposażony we własny cyfrowy 

system dowodzenia (C2), zapewniający 

mu całkowitą autonomiczność działania, 

jak też możliwość płynnego współdziałania 

z systemami dowodzenia wyższego szczebla. 

Elbit Systems zastosował w ReDrone otwartą 

architekturę elektroniczną, dzięki temu można 

go bez problemu podłączyć do systemów 

dowodzenia i kierowania (C2) wyższego 

szczebla, jak i korzystać z innych środków 

Najważniejsze cechy systemu Elbit ReDrone 

❙ Wielowarstwowa ochrona przed zagrożeniem 

stwarzanym przez różne kategorie BSP. 

❙ Połączenie pasywnych metod obezwładniania BSP, 

czyli zakłócania radioelektronicznego, z metodami 

fizycznego przeciwdziałania, jak przechwytywanie 

bezzałogowców lub ich niszczenie różnymi pociskami. 

❙ Otwarta architektura elektroniczna systemu, 

obsługująca popularne protokoły wymiany danych 

jak ASTERIX czy SAPIENT. 

❙ Szerokozakresowe wykrywanie/zakłócanie środków 

łączności w przedziale 400÷6000 MHz. 

❙ Zunifikowany system dowodzenia (C2), umożliwiający 

sterowanie i kontrolę wszystkich środków wykrywania 

oraz przeciwdziałania z poziomu pojedynczego 

wyświetlacza prezentującego dane na tle mapy cyfrowej. 

❙ Możliwość wykrywania nieznanych systemów 

łączności do sterowania bezzałogowcami. 

❙ Uaktualniana biblioteka danych o systemach 

łączności BSP. 

❙ Całkowita kontrola producencka firmy Elbit nad 

wszystkimi składnikami systemu. 


www.zbiam.pl

Opinie 

Przez lata zbudowaliśmy 

pozycję rzetelnego partnera 

Z Andrzejem Mochoniem, prezesem zarządu 

Targów Kielce S.A., rozmawiają Andrzej Kiński 

i Andrzej Ulanowski. 

Panie Prezesie, od zakończenia XXXII Międzynarodowego 

Salonu Przemysłu Obronnego minęły 

dwa miesiące, i wiemy już, że po raz kolejny te targi 

okazały się rekordowe tak pod względem liczby 

uczestniczących firm, jak i zwiedzających. Czy 

MSPO są dziś także największą imprezą wystawienniczą 

organizowaną przez Targi Kielce? 

Faktycznie, z roku na rok Międzynarodowy Salon 

Przemysłu Obronnego rozwija się i jest coraz większy. 

Przyciąga coraz więcej wystawców i gości, 

w tym roku było to 769 podmiotów sektora obronnego 

i branż pokrewnych – w tym 416 z Polski i 353 

z aż 34 państw całego świata. Jest to dla nas, jako 

organizatorów, ogromne wyzwanie i najważniejsze, 

najbardziej prestiżowe przedsięwzięcie w roku, jednak 

nie największe. Nadal niekwestionowanym liderem 

pod względem wielkości pozostają targi techniki 

rolniczej AGROTECH, organizowane w marcu, 

największe nie tylko w Polsce, ale i w naszej części 

Europy. W przyszłym roku odbędą się już po raz trzydziesty! 

To właśnie na potrzeby tych targów budujemy 

co roku dodatkowo kilka hal tymczasowych, 

a wystawiane maszyny rolnicze zajmują całą dostępną 

powierzchnię przed halami. 

Widzimy także stały rozwój MSPO, gdzie od 

dwóch lat koniecznością jest wykorzystanie dodatkowej 

hali tymczasowej. 

Dokładnie tak i nie mówimy już tylko o MSPO. Podczas 

kilku innych przedsięwzięć zainteresowanie 

wystawców wzrasta rokrocznie i osiągnęło poziom, 

przy którym zwiększenie zadaszonej powierzchni 

wystawienniczej przez dostawianie hal tymczasowych 

jest w zasadzie nieuniknione. Stąd też podjęliśmy 

decyzję o budowie kolejnej, stałej hali. To 

nie tylko da nam możliwość zapraszania większej 

liczby wystawców na pojedyncze wydarzenia, 

ale też otworzy możliwości organizacji kilku 

przedsięwzięć jednocześnie. 

Zainteresowanie wystawców jest tak duże? Rozumiem, 

że nie chodzi tylko o AGROTECH i MSPO? 

Targi Kielce z roku na rok cieszą się coraz większym 

uznaniem. Przez lata zbudowaliśmy pozycję rzetelnego 

partnera i chętnych do wystawiania się u nas 

z roku na rok przybywa. Jest też zapotrzebowanie 

na organizację nowych wystaw i targów, a także 

konferencji i innych przedsięwzięć towarzyszących. 

A my musimy brać pod uwagę nie tylko ograniczenia 

związane z przestrzenią, ale również czas. Proszę 

zauważyć, że sezon targowy w naszym kraju trwa 

tylko kilka miesięcy, nie tylko ze względu na niekorzystne 

warunki pogodowe zimą, ale też na dużą 

liczbę świąt i przedłużonych weekendów, kiedy zainteresowania 

organizacją wystaw nie ma w ogóle. 

Dlatego też, aby sprostać wymaganiom klientów, 

powiększamy powierzchnię wystawową, co otworzy 

nowe możliwości. Proszę pamiętać, że nie każde 

targi są tak duże jak AGROTECH czy MSPO. W przypadku 

mniejszych imprez, organizacja dwóch wydarzeń 

jednocześnie jest u nas jak najbardziej możliwa. 

Niebagatelny wpływ na popularność naszej 

oferty ma też lokalizacja oraz świetne skomunikowanie 

z Warszawą i Krakowem. 

Ta nowa hala znacząco zwiększy powierzchnię 

wystawienniczą? 

Aktualnie w naszych siedmiu halach dysponujemy 

powierzchnią wystawienniczą 36 000 m2. Do tego 

dochodzi Centrum Kongresowe z 19 w pełni wyposażonymi 

salami konferencyjnymi, które też łatwo aranżować 

i łączyć dzięki przesuwnym ścianom, co daje 

możliwość organizacji mniejszych wydarzeń, o charakterze 

kongresów czy konferencji, a nawet wystaw. 

Natomiast nowa hala to śmiałe przedsięwzięcie. Aby 

je zrealizować musimy najpierw całkowicie wyburzyć 

istniejącą halę G. Na jej miejscu i na przyległym 

terenie powstanie całkiem nowy obiekt o powierzchni 

18 000 m2, który też będzie można podzielić, 

a linię podziału wytyczy obecna zewnętrzna 

ściana hali G. Zapewni to przyrost całkowitej powierzchni 

wystawienniczej o ok. 14 000 m2, zwiększając 

ją do 50 000 m2. To nadal będzie za mało dla 

targów takich jak AGROTECH, gdzie wciąż będzie 

istniała konieczność dostawiania co najmniej jednej 

hali tymczasowej, ale na pozostałe przedsięwzięcia, 

jak choćby MSPO, w zupełności wystarczy. 

Mówi Pan o znacznym przedsięwzięciu, które 

przecież musi zająć sporo czasu. Zdążycie przed 

MSPO w 2026 r.? 

Aktualnie jesteśmy w trakcie procedury przetargowej, 

mającej wyłonić wykonawcę. Z 18 firm, które 

się do nas zgłosiły wytypowaliśmy siedem. To absolutna 

czołówka polskich firm budowlanych, 

można powiedzieć – pierwsza liga. Wysoko postawiliśmy 

im poprzeczkę, bo chodzi nam o wytypowanie 

wykonawcy z dużym doświadczeniem w realizacji 

podobnych obiektów o analogicznym 

charakterze i kubaturze. To zupełnie inny typ budownictwa 

niż np. budownictwo mieszkaniowe 

czy budowa dróg. Naszym zamiarem jest podpisanie 

umowy jeszcze w tym roku, tak, aby po przyszłorocznych 

targach AGROTECH (14–16 marca) 

oddać teren wykonawcy. W trakcie przyszłorocznego 

MSPO inwestycja będzie w toku, ale znaleźliśmy 

sposób, aby te targi przebiegły bez zakłóceń. 

Otóż, w zastępstwie hali G, która do tego czasu 

będzie już wyburzona, postawimy tymczasową 

halę, ale nie namiotową, tylko bazującą na konstrukcji 

stalowej, ze ścianami o grubości 8 cm. Znajdzie 

się ona w miejscu, które dotychczas zajmowała 

zewnętrzna część wystawy Sił Zbrojnych RP. 

Będzie to budynek wielokrotnego użytku, zapewniający 

komfort termiczny, ale który jednocześnie 

łatwo będzie później rozebrać i – w razie potrzeby 

– ponownie zmontować. A do tego, po przeciwległej 

stronie kompleksu, postawimy jeszcze jedną halę 

tymczasową, ale o lekkiej konstrukcji. Jedyną niedogodnością 

w 2025 r. będzie zatem konieczność 

zmniejszenia wystawy Sił Zbrojnych RP podczas 


www.zbiam.pl

Broń rakietowa 

Samobieżna wyrzutnia pocisków balistycznych Hyonmu-5 podczas obchodów 76. rocznicy powstania Sił Zbrojnych Republiki Korei 1 października 2024 r. 

Krzysztof Nicpoń 


w Seongnam pod Seulem, podczas 

uroczystości upamiętniających 

76. rocznicę powstania Sił Zbrojnych 

Republiki Korei, po raz pierwszy 

zaprezentowano dwa nowe, potężne 

pojazdy transportowe-wyrzutnie, 

które spiker przedstawił jako 

„wyrzutnie pocisków balistycznych 

ultrawielkiej mocy – Hyonmu”. 

Ilustracje w artykule: Ministerstwo Obrony Narodowej 

Republiki Korei, Ministerstwo Obrony Federacji 

Rosyjskiej, US Air Force, Yonhap News, 

X.com/mason_8718. 

Prezentacja wywołała sensację, ponieważ pokazane 

wyrzutnie, to 18-kołowe pojazdy, 

które wielkością nie ustępują mobilnym wyrzutniom 

strategicznych, międzykontynentalnych 

pocisków balistycznych Federacji Rosyjskiej, Chińskiej 

Republiki Ludowej i Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej. 

W Republice Korei broń ta jest prezentowana 

jako strategiczna… krótkiego zasięgu! Jej przeznaczeniem 

jest niszczenie podziemnych schronów, 

stanowisk startowych rakiet, składów amunicji 

i uzbrojenia, w tym jądrowego, stanowisk 

dowodzenia i innych obiektów znajdujących się 

pod ziemią na głębokości do 100 metrów! Takich 

obiektów od zakończenia wojny koreańskiej 

zbudowano w północnej części Półwyspu 

Trójosiowa strategia przeciwstawiania się 

Republiki Korei zagrożeniu ze strony KRLD 

Trzy osie (plany/założenia) tej strategii to: Strategic Target 

Strike (STS, formalnie znany jako „Kill Chain”), Korea Air 

and Missile Defense (KAMD) i Overwhelming Response. 

Ta ostatnia jest też znana pod znacznie bardziej wyrazistą 

nazwą – Korea Massive Punishment and Retaliation 

(KMPR). Te trzy plany działają razem, aby zarówno odstraszyć 

północnokoreańską agresję, jak i ograniczyć szkody 

spowodowane atakiem, gdyby wojna jednak wybuchła. 

Strategic Target Strike („Kill Chain”) tzn. uderzenie 

w cele strategiczne, to plan, którego celem jest zniszczenie 

północnokoreańskich rakiet, zanim zostaną odpalone. 

W przypadku wykrycia w północnokoreańskich 

bazach rakietowych przygotowań do wystrzelenia rakiet, 

siły południowokoreańskie wykonają uprzedzające 

uderzenie w te miejsca za pomocą pocisków balistycznych 

„ziemia-ziemia” i uzbrojenia precyzyjnego odpalanego 

z samolotów. Ataki te mają na celu zniszczenie 

większości lub wszystkich sił strategicznych KRLD. 

Hyonmu-5 – największy pocisk 

balistyczny Republiki Korei 

Korean Air and Missile Defence (KAMD) – południowokoreańska 

obrona przeciwrakietowa ma za zadanie 

zniszczyć każdy pocisk, który przetrwa atak wyprzedzający 

w ramach „Kill Chain” i zostanie wystrzelony 

przeciw celom w Republice Korei. 

Overhelming Response lub Korea Massive Punishment 

and Retaliation (KMPR) – czyli przytłaczająca 

odpowiedź lub w wolnym tłumaczeniu „południowokoreańskie 

zmasowane ukaranie i odwet”, to plan zakładający 

zmasowany atak odwetowy przeciwko kierownictwu 

KRLD i celom wojskowym, gdy dojdzie już 

do wybuchu wojny pomiędzy obydwoma krajami. 

Atak „dekapitacyjny” (odcięcie głowy – kierownictwa) 

z użyciem broni precyzyjnej ma nie tylko stanowić 

groźbę pod adresem północnokoreańskich elit, ale 

także wprowadzić zamieszanie w łańcuchu dowodzenia 

i kontroli KRLD w przypadku wojny. 

Koreańskiego podobno kilka tysięcy. Możliwość 

ich niszczenia stanowi bardzo ważne ogniwo 

w południowokoreańskiej, tzw. trójosiowej strategii 

przeciwstawiania się zagrożeniu ze strony 

KRLD (skrócony opis w ramce). 

Co ciekawe, istnienie pocisków odpalanych 

z tych wyrzutni, ich oficjalne i nieoficjalne nazwy 

oraz oznaczenia, ba, nawet wygląd, nie są od pewnego 

czasu tajemnicą. Informacje o tym pojawiały 

się w mediach od kilku lat, aczkolwiek stopniowo 

i w małych dawkach. 

❚ Kroplówka informacyjna 

W październiku 2017 r., miesiąc po szóstej próbie 

jądrowej KRLD, informację o planach budowy 

specjalnego pocisku do niszczenia podziemnych 

bunkrów i stanowisk dowodzenia ujawnił ówczesny 

szef Sztabu Wojsk Lądowych Republiki Korei 

gen. Kim Jong-woo. 

W lipcu 2020 r. prezydent Republiki Korei Mun 

Jae-in gratulował personelowi Agencji ds. Rozwoju 

Obrony (Agency for Defence Development, ADD) 

skonstruowania pocisku z najcięższą na świecie 

głowicą bojową. Chociaż nie padła przy tym nazwa 

ani jego oznaczenie, w mediach zaczęto nazywać 

go Hyonmu-4 (ang. Hyunmoo-4), a także „monster-missile” 

(pocisk-monstrum). 

15 września 2021 r. południowokoreańskie media 

opublikowały film, na którym ujawniono kilka 

nowych konstrukcji rakietowych, w tym „pocisk balistyczny 

wielkiej mocy – Hyonmu” (High-Power Ballistic 

Missile Hyunmoo – w skrócie Hyonmu-HPM, 

więcej w WiT 11/2021). Jego start z centrum 


www.zbiam.pl

Technika rakietowa 

Kongsberg Defence & Aerospace 

(KONGSBERG) od dawna jest jednym 

z pionierów nowoczesnych technologii 

rakietowych, a dwa spośród jego 

sztandarowych produktów, pociski 

kierowane Joint Strike Missile (JSM) 

i Naval Strike Missile (NSM), 

są doskonałymi przykładami 

zaangażowania firmy w innowacje 

i jej zdolności strategicznego 

przewidywania. 

Ilustracje w artykule KONGSBERG. 

Budowa nowych zakładów produkcyjnych 

pocisków w Norwegii, Australii i Stanach 

Zjednoczonych poszerza globalny zasięg firmy 

KONSGBERG i umacnia jej pozycję jako lidera 

w tym obszarze. Zdaniem Anny Przewoźniak, general 

manager Kongsberg Defence Poland, zarówno 

NSM, jak i JSM zyskały międzynarodowe uznanie 

nie tylko dzięki swoim zaawansowanym możliwościom 

technicznym, ale także za silne, norweskie 

podejście biznesowe oparte na realnej współpracy 

z partnerami przemysłowymi, użytkownikami i dostawcami. 

To właśnie nastawienie do nawiązywania 

strategicznych partnerstw, w połączeniu z głębokim 

zrozumieniem środowisk operacyjnych, 

napędza międzynarodową ekspansję i sukces firmy 

– dodaje Anna Przewoźniak. 

❚ Od Pingwina do NEXUS-a 

Lata 60. stanowią początek rozwoju kierowanych 

pocisków rakietowych firmy KONGSBERG. Penguin 

(pingwin) był pierwszym pociskiem przeciwokrętowym 

opracowanym samodzielnie w Norwegii. Położył 

podwaliny pod dekady innowacji, ostatecznie 

prowadząc do powstania pocisków NSM i JSM. 

NSM zaprojektowano w taki sposób, aby sprostał 

współczesnym wymaganiom operacji morskich, 

podczas gdy JSM był pierwszym pociskiem w swej 

klasie przeznaczonym do przenoszenia w kadłubowej 

komorze uzbrojenia samolotów Lockheed Martin 

F-35. Obydwa pociski uważane są za przełomowe 

w morskiej i lotniczej domenie walki, także ze 

względu na ich zaawansowane parametry stealth 

i doskonałą manewrowość. 

Wraz ze wzrostem globalnego popytu na te pociski, 

KONGSBERG podjął odważny krok w kierunku 

zwiększenia swoich możliwości produkcyjnych. Oficjalnie 

otwarty w 2024 r. w Kongsberg w Norwegii 

zaawansowany zakład produkcyjny pocisków, znany 

jako NEXUS, to szczyt nowoczesności w produkcji 

obronnej i wyraz skokowego rozwoju możliwości 

firmy, wykorzystujący najnowsze zdobycze technologii 

cyfrowej i Przemysłu 4.0. Dzięki dużej powierzchni 

– 17 200 m² – i zatrudnieniu 400 wysoko 

wykwalifikowanych pracowników, NEXUS został zaprojektowany 

tak, aby czterokrotnie zwiększyć zdolności 

produkcyjne firmy KONGSBERG. Zapewnia to 

zaspokojenie rosnącego popytu na zaawansowane 

systemy rakietowe na całym świecie. Ekspansja była 

Naval Strike Missile (NSM) to wysoce elastyczny system zaprojektowany z myślą o różnych nosicielach, zoptymalizowany 

pod kątem charakterystyk stealth i zdolny do atakowania celów zarówno morskich, jak i naziemnych. 

Rozwój pocisków rakietowych 

KONGSBERG – dziedzictwo doskonałości 

napędzana częściowo przez rosnący popyt, 

w szczególności ze strony sojuszników z NATO i Marynarki 

Wojennej Stanów Zjednoczonych, która 

zintegrowała NSM ze swoimi okrętami, a także wyrzutniami 

naziemnymi. Budowa nowego zakładu 

produkcyjnego w Stanach Zjednoczonych ma bezpośredni 

związek z rosnącym popytem ze strony 

US Navy, która potrzebuje NSM do swoich działań 

– komentuje Anna Przewoźniak. 

Oprócz zakładów NEXUS w Norwegii i w James 

City County w stanie Wirginia w Stanach Zjednoczonych, 

KONGSBERG nawiązał współpracę z rządem 

Australii, w celu zbudowania zakładu w Newcastle, 

który będzie wspólnie produkował NSM i JSM. Będzie 

to jedyna poza Norwegią fabryka wytwarzająca 

obydwa te pociski. Zakład osiągnie gotowość do 

działania w 2027 r., co zdecydowanie wzmocni zdolności 

produkcyjne Australii w zakresie obronności. 

❚ Budowanie na silnym fundamencie 

NEXUS opiera się na fundamencie położonym przez 

wcześniejsze inwestycje KONGSBERG, w szczególności 

w Arsenalet Manufacturing Park. Od momentu 

powstania w 2008 r. Arsenalet ewoluował w kluczowe 

centrum przemysłowe z ponad 90 000 m² 

powierzchni, przeznaczonej na produkcję komponentów 

obronnych i lotniczych. Z kolei poprzez 178 

odwiertów geotermalnych Arsenalet zapewnił sobie 

bezemisyjną, odnawialną energię stając się przykładowym 

modelem zrównoważonego rozwoju. 

Utworzenie zakładu NEXUS w centrum przemysłowym 

Arsenalet jest naturalnym rozszerzeniem 

zaangażowania spółki KONGSBERG w innowacyjność, 

zrównoważony rozwój i rozwój siły roboczej. 

Firma rozumie znaczenie procesu wspierania talentów 

pracowniczych, na który składają się kompleksowe 

programy praktyk i edukacji. Inicjatywy te nie 

tylko zapewniły stały dopływ wykwalifikowanych 

pracowników, ale także uczyniły firmę KONGSBERG 

liderem w dziedzinie zaawansowanej edukacji produkcyjnej 

w Norwegii. 

❚ Naval Strike Missile 

Naval Strike Missile (NSM) to wysoce elastyczny 

system zaprojektowany z myślą o różnych nosicielach, 

zoptymalizowany pod kątem charakterystyk 

stealth i zdolny do atakowania zarówno celów 

morskich, jak i naziemnych. Pocisk może wykonywać 

zaawansowane manewry, dzięki wysokiemu 

współczynnikowi ciągu do masy (ponad 1), a jego 

zdolność do lotu tuż nad powierzchnią wody (sea- 

-skimming), w połączeniu z autonomicznym rozpoznawaniem 

celu nawodnego (ang. Autonomous 

Target Recognition, ATR), utrudniają jego wykrycie 

i przechwycenie przez systemy obrony przeciwlotniczej 

i umożliwiają uderzenie w cel z wyjątkową 

precyzją. Rozwiązanie ATR, dzięki wysokiej jakości 

zobrazowania optoelektronicznej głowicy samonaprowadzania 

pocisku, zapewnia dokładne trafienie 

w najbardziej istotne z punktu widzenia żywotności 

rejony jednostek pływających różnych klas 

i typów. Wysoka przeżywalność pocisku została 

zapewniona dzięki wykorzystaniu pasywnych 

czujników w układzie naprowadzania, zdolności 

utrzymywania małej wysokości lotu i możliwości 

zaprogramowania manewrów końcowych. 

Opracowanie pocisku NSM wynikało z potrzeby 

zastąpienia pocisków Penguin kolejnych generacji. 

NSM został przyjęty do uzbrojenia Morskich 

Sił Obronnych Norwegii (Sjøforsvaret) w 2012 r. i jest 


www.zbiam.pl

Technika rakietowa 

Wirująca detonacja – rewolucja 

w napędach rakietowych i lotniczych? 

Jerzy Gruszczyński 

W odróżnieniu od spalania 

deflagracyjnego, w którym mamy 

do czynienia ze spadkiem ciśnienia, 

spalanie detonacyjne skutkuje jego 

znacznym podwyższeniem. 

Zastosowanie detonacji w silniku 

może spowodować wzrost jego 

sprawności. Efekt spalania detonacyjnego 

może być realizowany 

w systemach napędowych na wiele 

sposobów (pulsacyjne, rotacyjne 

i ze stacjonarną falą detonacyjną). 

Fotografie w artykule Sieć Badawcza Łukasiewicz – 

Instytut Lotnictwa. 

Makieta demonstratora pocisku z detonacyjnym silnikiem strumieniowym. 

Spalanie detonacyjne może mieć charakter 

ciągły lub pulsacyjny. Zastosowanie spalania 

detonacyjnego podwyższa nie tylko 

jego sprawność termodynamiczną, ale także 

szybkość wyzwalania energii, co skutkuje zwartą 

konstrukcją komory spalania. Silniki detonacyjne 

mogą mieć zastosowanie do napędu samolotów 

pasażerskich i transportowych 

o dalekim zasięgu, odrzutowych samolotów 

bojowych, statków kosmicznych i sond międzyplanetarnych, 

ale nie tylko. Sprawdzają się również 

w pociskach manewrujących i innych systemach 

uzbrojenia oraz jako turbogeneratory 

energii oparte na silnikach z wirującą detonacją, 

zasilane gazem wodorowym. 

Choć spalanie detonacyjne jest znane nauce 

od ponad 100 lat, to dopiero w ostatnich latach 

uzyskano znaczący postęp w zrozumieniu tego 

zjawiska. W latach 60. podjęto pewne prace badawcze 

w ZSRS i Stanach Zjednoczonych, jednak 

temat zarzucono na kilka dekad. Propagowaniem 

ich rozwoju zajął się m.in. polski uczony, 

prof. dr hab. Piotr Wolański (1942–2023) z Politechniki 

Warszawskiej, który pracował także 

w Łukasiewicz – Instytucie Lotnictwa. To on zainicjował 

prace nad silnikiem detonacyjnym w Polsce 

i zbudował międzynarodową społeczność 

(konferencje, wykłady, konsultacje i spotkania), 

która rozwijała ten temat na całym świecie. 

Na przełomie wieków, m.in. na Politechnice 

Warszawskiej, powrócono do tego zagadnienia, 

następnie prace zostały przeniesione głównie 

do Łukasiewicz – Instytutu Lotnictwa, gdzie 

pod kierunkiem prof. Wolańskiego prowadzono 

badania nad napędami wykorzystującymi wirującą 

detonację (ang. Rotating Detonation Engine, 

RDE). Nad technologią wykorzystania wirującej 

detonacji pracują obecnie największe 

światowe koncerny. Przykładem mogą być firmy 

Pratt & Whitney i GE Aerospace, które na realizację 

prac związanych z rozwojem napędu 

detonacyjnego otrzymały łącznie 500 mln USD 

z Laboratorium Badawczego Sił Powietrznych 

Stanów Zjednoczonych. 

Wirująca detonacja to proces spalania, w którym 

fala detonacyjna wiruje wewnątrz komory 

spalania z prędkością rzędu 1,5–2 km/s, gwałtownie 

podnosząc ciśnienie i temperaturę spalanej 

mieszaniny. Kluczem do tej technologii 

jest odpowiednie zaprojektowanie kształtu komory 

spalania i układu zasilania. 

Ta technologia pozwala na bardziej efektywne 

wykorzystanie paliwa, co skutkuje zwiększoną 

sprawnością termodynamiczną w porównaniu 

do tradycyjnych sposobów spalania. Rozwiązanie 

ma duży potencjał do wykorzystania w napędach 

lotniczych – do silników strumieniowych 

oraz turbinowych – oraz w napędach kosmicznych, 

w silnikach rakietowych – mówi dr inż. 

Michał Kawalec, kierownik Sekcji Napędów 

Detonacyjnych w Łukasiewicz – Instytucie Lotnictwa. 

W 2021 r. Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa 

przeprowadził pierwszą na świecie udaną 

próbę lotu rakiety doświadczalnej, napędzanej 

silnikiem rakietowym wykorzystującym proces 

wirującej detonacji, zasilanym ciekłymi materiałami 

pędnymi – propanem i podtlenkiem azotu 

– dodaje Michał Kawalec. 

Przetestowana rakieta demonstracyjna (próbę 

przeprowadzono 15 września 2021 r. na poligonie 

Wojskowego Instytutu Technicznego 

Uzbrojenia w Zielonce) wyposażona została 

w silnik chłodzony regeneracyjnie (dwoma 

składnikami materiału pędnego). Zastosowanie 

tzw. regeneracyjnego chłodzenia silnika, oprócz 

schłodzenia ścianek i wydłużenia czasu pracy, 

pozwala na odzyskanie ciepła z detonacyjnej 

komory spalania przekazywanego do ścianek 

silnika. Dzięki temu tzw. straty ciepła na chłodzenie 

są odzyskiwane i możliwe jest uzyskanie 

jeszcze większej sprawności silnika. 

Pionierami w badaniach w zakresie wirującej 

detonacji są Polacy i Japończycy. Ci ostatni także 

przeprowadzili test własnej rakiety z napędem detonacyjnym 

na gazowe materiały pędne – próbę 

zrealizowano w kosmosie, jednak przy zastosowaniu 

rakiety pomocniczej. Polskie rozwiązanie pozwoliło 

na całkowicie samodzielny start rakiety. 

Aktualnie Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa 

prowadzi szereg prac związanych z wykorzystaniem 

tego zjawiska, m.in. jako pierwszy na świecie 

opanował proces stabilnej wirującej detonacji 

dla mieszaniny ciekłej nafty i powietrza, a więc 

najbardziej powszechnej mieszanki palnej stosowanej 

w lotnictwie (i nie tylko). Paliwem idealnie 

nadającym się do zastosowań w silnikach z wirującą 

detonacją jest wodór – uważany za paliwo 

przyszłości. Łukasiewicz – Instytut Lotnictwa prowadzi 

badania nad zastosowaniem wodoru 

i technologii spalania detonacyjnego do napędu 

małych układów turbogazowych. 

Jednak najbardziej intensywne badania prowadzone 

są w kierunku zastosowania wirującej detonacji 

w silniku strumieniowym zasilanym naftą. 

Tutaj przewagi wynikające z tego trybu spalania są 

najbardziej jaskrawe. Silnik strumieniowy to napęd 

stosowany w naddźwiękowych obiektach latających 

– szybkie pociski (BrahMos, Oniks), szybkie 


www.zbiam.pl

Technika wojskowa 

Uzbrojony i niebezpieczny – lekki samolot bojowy Jak-130M. 

Międzynarodowe Forum Wojskowo-Techniczne 

Armija 2024 – presja wojny nie ustaje 

Cz. 2 Statki powietrzne, broń rakietowa, jednostki pływające 

Tomasz Szulc 

Od początku funkcjonowania salonów 

Armija, a więc od 2015 r., 

ich organizatorzy stanęli przed 

poważnym dylematem. Impreza miała 

służyć prezentacji sprzętu wszystkich 

rodzajów sił zbrojnych, tymczasem 

znacznie dłuższą tradycję, bo datującą 

się od 1992 r., miał salon 

lotniczo-kosmiczny MAKS, prezentujący 

nie tylko sprzęt lotniczy, głównie 

wojskowy, ale i broń rakietową 

wszystkich kategorii wraz z nośnikami, 

a nawet urządzenia radiolokacyjne. 

Fotografie w artykule: zbior Autora, 

OKB Suchoj, Wympieł. 

Można było ten sprzęt pokazać ponownie 

i na Armii, ale warunki statycznej 

prezentacji sprzętu latającego nie były 

korzystne. Wprawdzie w Kubince istnieje lotnisko 

wojskowe, a na jego terenie jeszcze w latach 

80. zorganizowano centrum prezentacji 

sprzętu lotniczego (głównie dla zagranicznych 

delegacji – potencjalnych kupców), ale lotnisko 

i Park Patriot, gdzie znajdują się hale ekspozycyjne, 

dzieli odległość kilkudziesięciu kilometrów, 

połączone zatłoczoną drogą federalną. 

Dlatego niewielu zwiedzających główną ekspozycję 

decydowało się na odwiedzenie także 

i lotniska. Z tego powodu część śmigłowców, 

a w szczególności te, które dostarczyli producenci, 

jest prezentowana w Parku Patriot. 

W tym roku po prostu zrezygnowano z prezentacji 

sprzętu na lotnisku, a więc w Armii nie 

uczestniczyły samoloty. Dowcipni rosyjscy komentatorzy 

tłumaczyli ich nieobecność następująco: 

„wszystko, co lata, jest potrzebne gdzie 

indziej”. Lepiej była reprezentowana broń rakietowa 

i bezzałogowe statki powietrzne. 

❚ Broń rakietowa 

W obszarze broni rakietowej nie było prawdziwych 

nowości, pokazano jedynie kilka konstrukcji, które 

są już znane, ale nie były dotąd prezentowane publicznie. 

Były to: miniaturowy przeciwpancerny pocisk 

kierowany Bułat, pocisk „powietrze-ziemia” 

Ch-BPLA, przeznaczony do bezzałogowców i niewielki 

pocisk skrzydlaty Ch-50. 

Tegoroczna prezentacja pocisku Ch-MD, czyli 

Ch-50, była połączona z celowym lub przypadkowym 

lapsusem. Zaprezentowano bowiem 

jego wersję wyposażoną w rozkładane, skośne 

skrzydła, podczas gdy tabliczka informacyjna 

dotyczyła wersji ze stałymi skrzydłami pasmowymi. 

Pocisk ma być produkowany w dwóch 

wersjach: pierwsza ma być naprowadzana za pomocą 

aparatury INS/GPS, a na końcowym odcinku 

trajektorii na odbite światło laserowego podświetlacza 

celu; druga odmiana w końcowej fazie lotu 

używa aktywnego radiolokatora zakresu milimetrowego. 

Pozostałe dane techniczne obydwu wersji 

są takie same: długość 2,4 m, średnica kadłuba 

0,2 m, masa 110 kg, masa odłamkowo-burzącej 

głowicy bojowej 30 kg. Przy zrzucie z wysokości 

9000 m zasięg ma wynosić 40 km. Są to jednak 

dane pocisku o układzie „klasycznym”, wersja 

skrzydlata jest zapewne nieco cięższa, i na pewno 

ma większy zasięg. 

Małą sensacją było natomiast ujawnienie w czasie 

trwania Armii 2024 pocisku manewrującego S-71, 


www.zbiam.pl

Logistyka 

Hala typu RFS z ekspozycją Grupy Rekord na tegorocznym XXXII MSPO. 

Nowości Grupy Rekord na MSPO 2024 

Agnieszka Bednarz 

Wrześniowy XXXII Międzynarodowy 

Salon Przemysłu Obronnego, 

po raz kolejny z rzędu, okazał się 

największym w historii. Był istotny 

także dla Grupy Rekord, 

która zaprezentowała liczne 

nowe propozycje. 

Ilustracje w artykule Grupa Rekord. 

Tegoroczny MSPO przyciągnął rekordową 

liczbę wystawców, odwiedzających, a także 

ważnych gości (m.in. Prezydent RP 

Andrzej Duda, marszałek Sejmu Szymon Hołownia, 

minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz) 

i oficjalnych delegacji. To dowód 

na to, jak istotne są kwestie obronności z perspektywy 

Polski i całego regionu. Na kieleckim 

salonie nie mogło zabraknąć również Grupy Rekord, 

która na ponad 1200 m² zaprezentowała 

nowości i pionierskie projekty przeznaczone dla 

wojska i służb ochrony bezpieczeństwa oraz porządku 

publicznego, których próżno szukać 

u konkurencji. Stoisko Grupy Rekord odwiedziło 

ponad 1000 osób. 

❚ Droga tymczasowa DR-50 

Innowacyjne rozwiązanie, na które firma Rekord 

Hale Namiotowe Sp. z o.o. zgłosiła wniosek 

o udzielenie patentu na wynalazek nr P448941, 

umożliwia poruszanie się ciężkiego sprzętu 

w terenie pozbawionym odpowiedniej i przygotowanej 

wcześniej nawierzchni. Droga składa 

się z wytrzymałych paneli aluminiowych, 

utwardzanych i anodowanych, połączonych 

w strukturę łańcucha. Dzięki temu jest odporna 

na korozję, łatwa w utrzymaniu czystości i przyjazna 

środowisku – 98% komponentów użytych 

do jej produkcji można poddać recyklingowi. 

Może być użytkowana w każdych 

warunkach atmosferycznych. 

Przygotowanie do transportu drogi tymczasowej DR-50. 

Droga tymczasowa DR-50 po ułożeniu. 


www.zbiam.pl

Inżynieria wojskowa 

Kołowy bojowy wóz piechoty Rosomak osłania z okopu linię przeszkód, atakowaną przez czołgi przeciwnika. 14 października, pokaz dynamiczny na poligonie w Bemowie Piskim. 

„Tarcza Wschód” cz. 6 – wystartowała? 

Zacznijmy od paru drobnych z pozoru informacji, 

które w tym szalonym pędzie 

mogły ujść uwadze. 

Stefan Fuglewicz 

„Tarcza” przyspiesza – pierwszy 

zapowiedział to 8 października sekretarz 

stanu w Ministerstwie Obrony 

Narodowej Cezary Tomczyk, informując, 

że zakończono już projektowanie, 

„w najbliższych tygodniach” rozpoczną 

się próby poligonowe elementów 

infrastruktury, a przed końcem roku 

ruszą prace budowlane (planowane były 

na pierwszy kwartał przyszłego roku). 

Zaledwie pięć dni później do redakcji 

rozesłano zaproszenia na, mające odbyć 

się nazajutrz w Orzyszu, „Ćwiczenia 

w zakresie testowania elementów 

do budowy Tarczy Wschód” z udziałem 

premiera, kierownictwa MON i Sztabu 

Generalnego WP. 25 października 

wicepremier i minister obrony 

narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz 

oświadczył, że budowa ruszy 

„w najbliższych dniach”. I choć 

wydawało się to niewiarygodne 

– już 31 października premier Donald 

Tusk na portalu X napisał – „Budowa 

Tarczy Wschód ruszyła! Pierwsze roboty 

przy granicy z Rosją”. Tempo 

zaiste oszałamiające. Ale co się 

właściwie wydarzyło? 

Fotografie w artykule: Ministerstwo Obrony 

Narodowej, Ministerstwo Obrony Narodowej 

Republiki Litewskiej, Siły Zbrojne Ukrainy. 

❚ Gdzie, za ile, do kiedy? 

Po pierwsze – 8 października wiceminister Tomczyk 

mówił o „umocnieniach na długości ok. 

800 km” i ta liczba pojawiała się we wszystkich 

kolejnych wystąpieniach. Rzecz w tym, że przed 

8 października podawana była mniejsza wartość. 

Początkowo mówiono o ok. 400 km, co 

notabene wywołało zdziwienie wielu komentatorów. 

Podczas oficjalnej prezentacji założeń 

Narodowego Planu Obrony i Odstraszania 

w dniu 27 maja zapowiedziano, że będzie on 

dotyczył części naszej granicy wschodniej i północnej 

o długości ok. 700 km, przy czym fortyfikacje 

będą budowane na odcinkach pozbawionych 

trudnych do przebycia przeszkód 

naturalnych, o łącznej długości 400–500 km. Nie 

podano, której części naszej granicy to dotyczy 

i które jej odcinki planuje się ufortyfikować, 

a które będą zabezpieczane tylko przez budowę 

„stacji bazowych”, magazynów z zaopatrzeniem 

i dróg do przemieszczania wojsk (a Sztab Generalny 

WP nie odpowiedział na pytanie redakcji 

w tej sprawie, zasłaniając się tajemnicą wojskową). 

Teraz okazało się, że w międzyczasie „dołożono” 

co najmniej kolejnych 100 km – też bez 

żadnych wyjaśnień. 

Przypomnijmy – nasza lądowa granica z Rosją 

(obwodem królewieckim) wynosi ok. 200 km, 

zaś z Białorusią ok. 420 km. Razem ok. 620 km, 

z czego 100–200 km jest skutecznie zabezpieczone 

przez puszcze, bagna i jeziora – i do ufortyfikowania 

zostaje właśnie 400–500 km. Zostawało 

jeszcze niecałe 100 km do ogólnej długości 

700 km – mogło tu chodzić o granicę z Litwą, 

która ma zbliżoną długość, lub analogiczny odcinek 

granicy z Ukrainą, albo też fragmenty obydwu 

tych granic. Jak to może wyglądać według 

aktualnej koncepcji? To zależy. Jeśli wiceminister 

Tomczyk się przejęzyczył, i chodziło mu nie 

o długość umocnień, tylko długość ogólną – to 

dochodzi 100 km. Co może oznaczać zabezpieczenie 

200 km granicy z Ukrainą (cała ma ponad 

500 km) albo granicy z Litwą i 100 km granicy 

z Ukrainą. Jeśli jednak faktycznie chodziło o fortyfikacje 

– ich długość wzrosłaby względem 

wcześniejszych planów aż o 300–400 km. Te 

umocnienia powstałyby zapewne wzdłuż granicy 

z Ukrainą, być może aż po tzw. bramę przemyską. 

Potwierdza to również podawana od 

niedawna informacja, że „Tarcza Wschód” będzie 

powstawać na terenie województw: pomorskiego, 

warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, 

lubelskiego i podkarpackiego. 

Druga ciekawa informacja dotyczy kosztów 

całego planu i czasu jego realizacji. Oficjalnie 

obowiązuje kwota 10 mld PLN, którą 18 maja 

podał premier Tusk, a 8 listopada potwierdził 

wicepremier Kosiniak-Kamysz, przy czym 

27 maja doprecyzowano, że dotyczy ona tylko 

kosztów materiałowych – co i tak budziło duże 

wątpliwości ekspertów. 12 listopada wiceminister 

Tomczyk też mówił o 10 mld PLN, ale dodał 

„i kolejne miliardy na infrastrukturę drogową”. 

Z kolei wiceminister obrony narodowej Stanisław 

Wziątek, pytany 28 października w „Radiu 

Białystok” o możliwą wysokość tego dofinansowania, 

o które staramy się z Unii Europejskiej, 

powiedział, że rząd ma nadzieję uzyskać ok. 


www.zbiam.pl

Samoloty bojowe 

Obecnie 23. Baza Lotnictwa Taktycznego dysponuje 12 samolotami FA-50GF Fighting Eagle, które dostarczono, zgodnie z zapisami umowy z września 2022 r., do końca 2023 r. 

Łukasz Pacholski 

Lekkie samoloty bojowe Korea 

Aerospace Industries FA-50GF Fighting 

Eagle, które od kilkunastu miesięcy są 

eksploatowane w 23. Bazie Lotnictwa 

Taktycznego w Mińsku Mazowieckim, 

są najnowszymi nabytkami Sił 

Powietrznych. Z trudnych do określenia 

przyczyn stały się one przedmiotem 

sporu polityków obecnej koalicji 

rządzącej i Zjednoczonej Prawicy, skąd 

niedaleko było do medialnej nagonki, 

która sprawia, że u niektórych 

zaczyna rodzić się pytanie, czy aby 

nie są kwiatkiem do kożucha 

do już posiadanego bądź 

budowanego potencjału bojowego 

polskiego lotnictwa. 

Fotografie w artykule: Łukasz Pacholski, Ministerstwo 

Obrony Narodowej, Siły Powietrzne Republiki Korei. 

W 

październiku, dzięki uprzejmości Dowództwa 

Generalnego Rodzajów Sił 

Zbrojnych i 23. Bazy Lotnictwa Taktycznego 

(BLT), autor niniejszego artykułu miał przyjemność 

gościć w Mińsku Mazowieckim. Była to 

świetna okazja do zapoznania się z możliwościami 

stacjonujących samolotów, a także realizacji – niezwykle 

ambitnego – programu wdrożenia nowego 

typu wielozadaniowej maszyny bojowej do 

struktury Sił Powietrznych. Co zastanawiające, jest 

to jedyny typ nowego odrzutowego samolotu bojowego 

bądź szkolno-treningowego w Siłach Powietrznych, 

który nie otrzymał w Polsce nazwy 

własnej – czy jest to niedopatrzenie czy świadoma 

decyzja, trudno wyrokować. 

Zakup FA-50GF i ich wdrożenie odbywało się w innych warunkach niż F-16C/D Jastrząb czy F-35A Husarz. Widać to 

m.in. na przykładzie infrastruktury lotniskowej, gdzie wykorzystuje się istniejące, choć wyremontowane i zmodernizowane 

obiekty, w tym schronohangary. 

KAI FA-50GF – czy na pewno 

niechciany sprzęt Sił Powietrznych? 

Przypomnijmy, podpisanie umów zakupu pomiędzy 

Agencją Uzbrojenia i Korea Aerospace 

Industries (KAI) miało miejsce 16 września 2022 r. 

właśnie na terenie 23. BLT w Mińsku Mazowieckim. 

Liczba mnoga jest całkowicie zasadna, 

gdyż formalnie mowa o dwóch dokumentach. 

Pierwszy, obejmuje 12 egzemplarzy, maszyn 

FA-50GF (od Gap Filler, dosłownie wypełniacz 

luk), określanych niekiedy jako FA-50 Block 10, 

de facto odpowiadających południowokoreańskiej 

wersji szkolno-bojowej i lekkiej szturmowej 

TA-50, wraz z niezbędnymi elementami towarzyszącymi 

(dokumentacja techniczna, naziemny 

sprzęt obsługowy, części zamienne, pakiet 

szkoleniowy i logistyczny), ma zostać zrealizowany 

do września 2025 r. Jego wartość wynosi 

ok. 705 mln USD netto (ok. 4,076 mld PLN brutto 

wg kursu z dnia zawarcia umowy). Drugi, o wartości 

2,3 mld USD netto (niemal 13,3 mld PLN brutto), 

dotyczy zakupu 36 lekkich wielozadaniowych 

samolotów bojowych FA-50PL Block 20 

(także z elementami dodatkowymi) – w tym 

przypadku dostawy miały pierwotnie rozpocząć 

się pod koniec 2025 r. (obecnie wiadomo, że 

pierwsze maszyny trafią do kraju najwcześniej 

w połowie 2026 r.) i potrwać do końca 2028 r. 

Zakup 48 południowokoreańskich maszyn 

ma pozwolić na sformowanie trzech eskadr 

lotnictwa taktycznego – dwie z nich, według 

obecnych planów, mają stacjonować w 23. BLT, 

a trzecia w 21. BLT w Świdwinie, gdzie uzupełnią 


www.zbiam.pl


Andrzej Kiński 

Dzięki zaproszeniu firmy Korea 

Aerospace Industries, pod koniec 

października grupa polskich 

dziennikarzy mogła zapoznać się 

z postępami programu rozwoju 

samolotu FA-50PL, w tym 

zaawansowaniem produkcji pierwszych 

maszyn tego typu dla Sił Powietrznych. 

Mieliśmy okazję gościć także w bazie 

lotniczej Wonju, gdzie stacjonuje 

8. Skrzydło Myśliwskie Sił Powietrznych 

Republiki Korei, którego dwa dywizjony 

są wyposażone w samoloty 

FA-50 Block 10, co dało możliwość 

uzyskania informacji na temat liniowej 

eksploatacji tych maszyn i opinii 

o nich pilotów oraz techników 

obsługi naziemnej. 

Fotografie w artykule Andrzej Kiński. 

Postępy programu FA-50PL 

Start lekkiego samolotu bojowego FA-50 Block 10 z 203. eskadry myśliwskiej z lotniska bazy 8. Skrzydła 

Myśliwskiego Sił Powietrznych Republiki Korei w Wonju. W tym locie samolot ma dwuosobową załogę, 

jest wyposażony w zasobnik do treningu walki powietrznej ACMI i ma podwieszone dwa dodatkowe zbiorniki 

paliwa po 150 galonów. 

Pierwsza faza programu dostaw do Polski samolotów 

samolotów Korea Aerospace Industries 

FA-50 wraz z wyposażeniem naziemnym 

oraz usługami dodatkowymi jest w toku i przebiega 

zgodnie z zapisami kontraktu EC1, zawartego 

16 września 2022 r. 12 lekkich samolotów bojowych 

KAI FA-50GF zostało dostarczonych do naszego kraju 

przed końcem 2023 r., trwa przekazywanie wyposażenia 

naziemnego, realizowane jest szkolenie polskiego 

personelu latającego i technicznego. W przyszłym 

roku w 23. Bazie Lotnictwa Taktycznego zacznie 

działać ośrodek szkolenia symulatorowego z dwoma 

symulatorami FMS (Full Mission Simulator) i dwoma 

OFT (Operational Flight Trainer), a zakończenie realizacji 

umowy ma nastąpić we wrześniu 2025 r. 

15 września 2023 r. szef Inspektoratu Wsparcia Sił 

Zbrojnych RP wydał zezwolenie na czasową eksploatację 

lekkich samolotów wielozadaniowych 

FA-50GF, a 27 sierpnia 2024 r. Szef Sztabu Generalnego 

wydał rozkaz o wprowadzeniu samolotów tego 

typu do wyposażenia Sił Zbrojnych RP, zgodnie z decyzją 

nr 186/MON z 23 grudnia 2021 r. „W sprawie zasad 

wprowadzania sprzętu wojskowego do Sił Zbrojnych 

RP oraz wycofywania sprzętu wojskowego”. 

Na razie, stacjonujące w 23. BLT w Mińsku Mazowieckim, 

FA-50GF wykorzystywane będą przede 

wszystkim do zaawansowanego szkolenia pilotów 

samolotów naddźwiękowych, stanowiąc kolejny – 

po M-346 Bielik – typ statku powietrznego, na którym 

podchorążowie Lotniczej Akademii Wojskowej 

i piloci przeszkalający się z innych typów 

samolotów będą wykonywać loty w ramach F-16 

Initial Qualification Training. Wykorzystanie w tym 

procesie FA-50GF pozwoli na znaczące zmniejszenie 

obciążenia maszyn F-16 Jastrząb, przede 

wszystkim dwumiejscowych, i skierowanie ich do 

innych zadań. Obecnie planuje się, że spośród 

średnio 100 godzin lotów, które adepci wykonują 

w ramach F-16 IQT, większość – bo aż 70 godzin – 

realizowanych będzie na FA-50GF, a tylko pozostałych 

30 na Jastrzębiach. Inny obszar zastosowań 

południowokoreańskich maszyn także jest związany 

ze szkoleniem, i również w tym przypadku chodzi 

o ograniczenie wykorzystania Jastrzębi oraz zastąpienie 

sowieckiej produkcji MiG-ów-29 i Su-22, 

których dni w Siłach Powietrznych są już policzone. 

Chodzi o loty treningowe wykonywane na 

rzecz naziemnej obrony przeciwlotniczej, a także 

pododdziałów lądowych, w ramach misji bezpośredniego 

wsparcia, w tym szkolenia Taktycznych 

Zespołów Kontroli Obszaru Powietrznego. Oczywiście, 

będą mogły zostać użyte również w procesie 

doskonalenia umiejętności pilotów F-16 Jastrząb 

i MiG-29, a docelowo F-35A Husarz, w misjach myśliwskich, 

m.in. podgrywając agresorów. Być może, 

po planowanym zakupie pocisków kierowanych 

„powietrze-powietrze” AIM-9 Sidewinder (wersje 

M/L/P/R), włączone zostaną także do dyżurów 

w ramach systemu obrony przestrzeni powietrznej 

NATO czy misji Air Policing – w podobnym zakresie 

jak wcześniej MiG-i-29 (szerzej patrz artykuł w tym 

samym numerze „Wojska i Techniki”). Ich dalsze losy 

rozstrzygną się po podjęciu decyzji, czy pozostaną 

w linii w obecnej postaci, czy też zostaną zmodernizowane 

do standardu zbliżonego do docelowych 

samolotów FA-50PL, a więc zyskają znacząco 

większe możliwości bojowe. Określenie „zbliżonego” 

jest nieprzypadkowe, ponieważ w ich przypadku 

trudne może być dostosowanie do uzupełniania 

paliwa w powietrzu, ponieważ montaż 

elementów tego układu wymaga zmian w strukturze 

płatowce i instalacji paliwowej. 

Niezależnie od tego, jaką przybiorą postać w przyszłości, 

FA-50GF to maszyny przejściowe, właściwą 

wersją dla Sił Powietrznych będą samoloty FA-50PL, 

zamówione także 16 września 2022 r., w ramach 

umowy EC2 o wartości 2,3 mld USD netto. Ich konfiguracja 

została już określona, pierwsze płatowce 

znajdują się w fazie montażu, ale na razie nadal polska 

wersja jest w fazie rozwoju. 

❚ Na drodze ku FA-50PL 

Samoloty FA-50PL będą miały unikatową specyfikację 

określoną przez zamawiającego, choć bazować 

będą na, rozwijanej na zamówienie Sił Powietrznych 

Sił Zbrojnych Republiki Korei, w pełni wielozadaniowej 

wersji FA-50 Block 20. Zmianę konfiguracji ułatwia 

otwarta architektura systemu awionicznego, 

a część rozwiązań wybranych przez stronę polską 

jest już testowanych w ramach równolegle prowadzonych 

prac zleconych przez agendy podległe 

Ministerstwu Obrony Narodowej w Seulu bądź realizowanych 

przez Korea Aerospace Industries na 

rzecz innych odbiorców eksportowych tych maszyn. 

Do nich należą m.in. zmiany w strukturze płatowca 

i instalacji paliwowej, umożliwiające uzupełnianie 

paliwa w powietrzu za pomocą elastycznego 

przewodu i zastosowanie – obok 150-galonowych 

(563,7 l) – także podwieszanych zbiorników paliwa 

o pojemności 300 galonów (1127,4 l). Instalacja do 

uzupełniania paliwa w locie powstaje we współpracy 

z renomowaną brytyjską firmą Cobham Mission 

Systems, została już zamontowana na samolocie 

doświadczalnym wykorzystywanym w rozwoju 

wersji Block 20 i PL, przechodzi obecnie testy w locie, 

które na początku przyszłego roku mają wejść 

w fazę przekazywania paliwa w powietrzu. 

Także integracja zasobnika nawigacyjno-celowniczego 

Lockheed Martin AN/AAQ-33 Sniper ATP, 

umożliwiających m.in. samodzielne wykorzystanie 

uzbrojenia naprowadzanego na odbite światło laserowe 

(w kontekście polskich maszyn wymienia 

się bombę GBU-12 Paveway II), jest jednym z elementów 

prac rozwojowych realizowanych na zlecenie 

południowokoreańskiego resortu obrony. 

Zasobniki te, w liczbie 34, zostały zamówione przez 

polski MON w Stanach Zjednoczonych w ramach 


www.zbiam.pl


Na ostatniej prostej do modernizacji Jastrzębi 

Łukasz Pacholski, 

współpraca Andrzej Kiński 

Zgodnie z zapowiedziami, które 

sygnalizowaliśmy w poprzednim 

numerze „Wojska i Techniki”, 

23 października amerykański 

Departament Stanu poinformował 

o zatwierdzeniu polskiego zapytania 

ofertowego LOR (Letter Of Request) 


48 wielozadaniowych samolotów 

bojowych Lockheed Martin F-16C/D 

Block 52 Advanced, które obecnie 

stanowią trzon polskiego 

lotnictwa bojowego. 

Fotografie w artykule: US Air Force, ANG, 

Northrop Grumman, Łukasz Pacholski. 

48 egzemplarzy F-16C/D Block 52 Advanced to obecnie konie robocze Sił Powietrznych, które pełnią zadania nad 

obszarem kraju i państw NATO. 

Wlistopadzie tego roku przypada 18. rocznica 

zapoczątkowania dostaw pierwszych 

Jastrzębi – pierwsze dwie maszyny 

tego typu wylądowały w bazie na Krzesinach 

8 listopada 2006 r. Wówczas były to najnowocześniejsze 

samoloty rodziny Fighting Falcon w Europie, 

obok najnowszych greckich, które dostarczono 

w latach 2004–2010. Niestety, postęp 

techniczny, który błyskawicznie przyspiesza 

w obecnym stuleciu, spowodował, że rozwiązania 

zastosowane w polskich maszynach mocno zestarzały 

się na przestrzeni kilkunastu lat ich eksploatacji. 

Doskonałym przykładem są choćby, na początku 

XXI wieku uznawane za satysfakcjonujące, 

charakterystyki stacji radiolokacyjnej Northrop 

Grumman AN/APG-68(v)9, finalnej wersji urządzenia 

konstrukcji firmy Westinghouse, produkowanego 

seryjnie od 1984 r. (wprowadzona od standardu 

F-16C/D Block 25). Radar ten wykorzystuje antenę 

szczelinową poruszaną mechanicznie, dziś to technika 

archaiczna. Także rozwiązania torów nadawczego, 

odbiorczego i obróbki sygnałów trudno 

dziś uznać za nowoczesne. W nowszych urządzeniach 

zastąpiły je anteny z w pełni elektronicznym 

skanowaniem przestrzeni – najpierw pasywne 

(PESA), a potem aktywne (AESA), wykorzystujące 

zintegrowane moduły nadawczo-odbiorcze, które 

zastąpiły nadajniki i odbiorniki. 

Międzyrządowa umowa LOA (Letter of Offer and 

Acceptance), dotycząca zakupu 48 maszyn Lockheed 

Martin F-16C/D Block 52 Advanced (36 jednomiejscowych 

i 12 dwumiejscowych) została zawarta 

18 kwietnia 2003 r. w Dęblinie i miała wartość 

nieco ponad 3,5 mld USD netto. Był to wynik wieloletnich 

starań polskich władz dotyczących zapoczątkowania 

przezbrajania lotnictwa wojskowego 

w samoloty produkcji zachodniej. Co ciekawe, 

zgodnie z archiwalnymi dokumentami, które są 

dostępne w zasobach amerykańskiego Departamentu 

Stanu, już w pierwszej połowie lat 90. władze 

w Warszawie jasno wskazywały, że są zainteresowanie 

przeniesieniem do Polski rozwiązań US Air Force, 

obejmujących zakup zarówno lżejszych wielozadaniowych 

maszyn bojowych (F-16), jak i cięższych – 

przewagi powietrznej i uderzeniowych (F-15). Wówczas 

wśród głównych problemów stojących na 

drodze realizacji tych dalekosiężnych planów były 

czynniki ekonomiczne. Sytuacja zmieniła się dopiero 

wraz z dołączeniem Polski do Sojuszu Północnoatlantyckiego, 

wraz z dążeniem do w miarę 

stabilnego i znacząco wyższego, niż w poprzedniej 

dekadzie, finansowania modernizacji technicznej 

Sił Zbrojnych RP. 

Dostawę wszystkich zakupionych przez Polskę 

maszyn zrealizowano w latach 2006–2008. Od samego 

początku samoloty, które otrzymały w Polsce 

nazwę Jastrząb, były intensywnie eksploatowane 

w ramach ćwiczeń, a później także realnych 

działań operacyjnych. W maju 2021 r. ich ogólny 

nalot przekroczył 100 000 godzin. Wśród kluczowych 

wydarzeń, które miały miejsce w historii polskich 

F-16, należy z pewnością wspomnieć udział 

w ćwiczeniach „Red Flag Alaska 12-2” w czerwcu 

2012 r., będących ostatecznym potwierdzeniem 

uzyskania przez maszyny i ich pilotów pełnej gotowości 

operacyjnej; zabezpieczenie przestrzeni powietrznej 

państw sojuszniczych w ramach misji Air 

Policing – w przypadku państw bałtyckich było to 

sześć rotacji w latach 2017–2023, a dodatkowo 

– w okresie od sierpnia do października 2021 r. – 

polski kontyngent lotniczy zabezpieczał niebo nad 

Islandią. Nie należy także zapominać, że Polacy 

dbają – wraz z Czechami i Węgrami – o bezpieczeństwo 

przestrzeni powietrznej Republiki Słowacji, 

do momentu osiągnięcia gotowości przez, 

obecnie wdrażane, zamówione w Stanach Zjednoczonych 

jeszcze w 2018 r., maszyny F-16 Block 70 

(dwie pierwsze dostarczono 22 lipca br.). 

Poza operacjami z baz na terenie państw NATO, 

należy również odnotować, że od czerwca 2016 r. 

do czerwca 2018 r., Polska wystawiła cztery lotnicze 

rotacje w ramach Polskiego Kontyngentu Wojskowego 

Kuwejt. Zadaniem Jastrzębi, stacjonujących 

w bazie lotniczej Ahmad al-Dżabir niedaleko 

miasta Kuwejt, było wykonywanie lotów rozpoznawczych 

(z wykorzystaniem zasobników DB-110 

i AN/AAQ-33 Sniper ATP) na rzecz państw koalicji, 

biorących udział w walkach na terenie Iraku oraz 

Syrii. Jak dotąd była to pierwsza tego typu operacja 

we współczesnej historii polskich Sił Powietrznych. 

Od lutego 2022 r., po wybuchu pełnoskalowego 

konfliktu na Ukrainie, Jastrzębie są znacznie 

intensywniej wykorzystywane do zabezpieczenia 

przestrzeni powietrznej nad Polską. Ze 

względu na przekazanie Siłom Zbrojnym Ukrainy 

14 MiG-ów-29, a wraz z nimi także dużego 

pakietu części zamiennych i uzbrojenia do nich, 

to właśnie na Jastrzębiach spoczywa główny 

wysiłek ochrony polskiego nieba. Ich uzupełnieniem 

są nieliczne MiG-i-29 (11 jednomiejscowych 

i trzy dwumiejscowe), stacjonujące 

w 22. Bazie Lotnictwa Taktycznego w Malborku, 

a także rotacyjnie operujące z polskich lotnisk 

kontyngenty sojuszników ze Stanów Zjednoczonych, 

Włoch (do końca lipca 2024 r.), a wkrótce 

także z Wielkiej Brytanii. 

❚ Nadchodzi Viper 

Systematyczne zwiększanie potencjału operacyjnego 

Jastrzębi jest realizowane od kilku lat. Jak ujął 

to w marcu 2021 r. ówczesny sekretarz stanu 

w MON Wojciech Skurkiewicz w odpowiedzi na 

interpelację poselską: „Samoloty F-16C/D Block 52+ 

podlegają modyfikacji i modernizacji w procesie 

ciągłym”. Słowa te dotyczą aktualizacji oprogramowania 

pokładowego wyposażenia elektronicznego 

i integracji z nowymi systemami uzbrojenia. 

Największym tego typu przedsięwzięciem było 

dostosowanie polskich maszyn do wykorzystania 

pocisków manewrujących Lockheed Martin 

AGM-158A JASSM i AGM-158B JASSM-ER w latach 

2015–2019. Integracja nowego uzbrojenia z samolotami 

obejmowała także modernizację wyposażenia 

i oprogramowania wszystkich 48 polskich F-16 

z ówczesnej wersji OFP (Operational Flight 

Plan) tape M4.3, do najnowszej dostępnej dla europejskich 

sojuszników Stanów Zjednoczonych wersji 


www.zbiam.pl

Technika morska 

Program fregat FDI dla Francji i Grecji to najważniejsze przedsięwzięcie Naval Group w segmencie nawodnych okrętów bojowych. Na zdjęciu druga jednostka grecka w Lorient, 

przyszły Nearchos. Obok, na nabrzeżu, widać maszt PSIM, który wyprodukowano równolegle. Zabudowano go 23 października. 

Tomasz Grotnik 

Francuska grupa przemysłowa 

skupiająca firmy sektora morskiego 

i obronnego GICAN (Groupement 

Industriel des Constructions 

et Armements Navals), we współpracy 

ze swoją spółką zależną SOGENA 

(Société d’Organisation et de Gestion 

d’Événements Navals), organizatorem 

m.in. największych na świecie 

militarnych targów morskich Euronaval, 

tradycyjnie przygotowała dziennikarskie 

tournée poprzedzające tę ważną 

wystawę. Na trasie znalazły się zakłady 

producentów okrętów, ich uzbrojenia 

i wyposażenia. Impreza trwała 

od 30 września do 4 października, 

objęła przedsiębiorstwa i ośrodki 

badawczo-rozwojowe zlokalizowane 

w okolicach Paryża (Le Plessis Robinson) 

oraz w regionach Normandii i Bretanii: 

w Cherbourgu, Lannion, Breście, 

Concarneau i Lorient, jak też Bazę 

Lotnictwa Morskiego (Base 

d’aéronautique navale) 

w Lanvéoc-Poulmic. 

Ilustracje w artykule: Tomasz Grotnik, Naval Group, 

Lacroix, MBDA, Safran. 

Euronaval Press Tour 2024 

Zakres tematyczny był szeroki – od okrętów 

podwodnych i nawodnych oraz ich 

systemów uzbrojenia, przez walkę przeciwminową, 

systemy antydronowe i bezzałogowce, 

po innowacje będące wynikami prac 

badawczo-rozwojowych, na które francuskie 

firmy, jak też finansująca je Generalna Dyrekcja 

ds. Uzbrojenia (Direction générale de l’armement, 

DGA), wydają znaczne środki. 

Oprócz realizowanych obecnie programów, 

przedsiębiorstwa te pracują pełną parą nad nowymi 

projektami, w tym będącymi efektem, trwającej 

od ponad dwóch lat, pełnoskalowej wojny na 

Ukrainie, jak też toczączych się od prawie roku i koordynowanych 

albo przez Waszyngton (operacja 

„Prosperity Guardian”), albo przez Brukselę (operacja 

„Aspides”) działań obronnych przeciwko atakom 

jemeńskiego ruchu Huti na południowym 

Morzu Czerwonym. 

❚ Okręty podwodne 

Stocznia państwowej spółki Naval Group 

w Cherbourgu, świętująca właśnie 125. rocznicę 

rozpoczęcia produkcji okrętów podwodnych, ma 

obecnie portfel zamówień na kolejne dwie dekady. 

Aktualnie buduje ona drugą i ostatnią trójkę 

szturmowych okrętów podwodnych z napędem 

jądrowym SNA (Sous-marin Nucléaire d’Attaque) 

typu Suffren dla francuskiej Marine nationale. Poza 

nimi rozpoczęto prace przy strategicznych okrętach 

podwodnych z napędem jądrowym tzw. 

trzeciej generacji SNLE 3G (Sous-marin Nucléaire 

Lanceur d’Engins 3e Génération). Firma przygotowuje 

się też do rozpoczęcia realizacji najnowszego 

kontraktu, zawartego niedawno z Królestwem 

Niderlandów. Ale na tym nie koniec. W marcu 

rząd Republiki Indonezji wybrał Naval Group i jej 

lokalnego partnera, stocznię PT PAL, na dostawców 

dwóch okrętów podwodnych Scorpène 

Evolved. Zostaną one zbudowane przez PT PAL, 

dzięki transferowi know-how i technologii z Naval 

Group, jednak i tak część pakietów materiałowych 

będzie produkowana we Francji, w tym w Cherbourgu. 

W związku z tymi programami zakład jest 

w trakcie modernizacji i rozbudowy. Hala Legris, 

w której powstają kadłuby, została powiększona 

o 2800 m² i wyposażona w nowe, sterowane numerycznie, 

urządzenia do obróbki i spawania. 

Program Barracuda, którego celem jest budowa 

sześciu SNA typu Suffren do zastąpienia 

tej samej liczby SNA pierwszej generacji typu 

Rubis, jest na półmetku. W lipcu br. trzecia jednostka, 

Tourville, rozpoczęła próby morskie 

u wybrzeży Cherbourga. Obecnie są one kontynuowane 

z bazy w Breście (zanurzenia głębokowodne), 

gdzie spotkali ją uczestnicy tournée. 

W stoczni, na różnych etapach budowy, są trzy 

okręty drugiej serii. Czwarty, De Grasse, ma już zamknięty 

i pomalowany kadłub. Trwa ostateczne 

wyposażanie przed wytoczeniem z hali montażu 


www.zbiam.pl

WiT 11_2024 (110)_promo

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template ?