historia_1_karty-pracy_odpowiedzi

1. Karty pracy. Odpowiedzi do zadań

Historia 1. Karty pracy.

Liceum i technikuM. Zakres podstawowy

Odpowiedzi do zadań

I. PRADZIEJE I HISTORIA

STAROŻYTNEGO WSCHODU

1. Historia jako nauka

1 Historiografia – dziejopisarstwo, piśmiennictwo historyczne, ogół prac historycznych.

Archeologia – nauka zajmująca się badaniem przeszłości człowieka na podstawie materialnych śladów

jego działania, czyli tzw. źródeł archeologicznych.

Źródło – to ślad materialny lub niematerialny ślad (materiał) z przeszłości, który pozwala odtworzyć

fragment dziejów.

2 a) E.; b) 1. B.; 2. A.

c) Tak, to typ źródła niepisanego. Takie źródło może być wykorzystywane np. do badań nad ubiorem,

uzbrojeniem i sposobami walki. Może też być elementem analizy, w jaki sposób artyście zależało

na ukazaniu danego wydarzenia i jaki jest jego propagandowy wydźwięk.

lub

Każda inna poprawna odpowiedź.

3 Cywilizacja Początek rachuby czasu Wydarzenie uznawane za początek kalendarza

judaistyczna 3761 r. p.n.e. stworzenie świata przez Jahwe

grecka 776 r. p.n.e. pierwsze igrzyska olimpijskie

rzymska 753 r. p.n.e. założenie Rzymu

chrześcijańska 1 r. n.e. przyjęta data narodzin Jezusa Chrystusa

islamska 622 r. n.e. ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny

3. Cywilizacje starożytnej Mezopotamii

1 a) A.; b) B.

2 B., E.

3 a) B., D. W tekście pierwszym władca nazywany jest arcykapłanem, zatem przewodniczy kultowi bóstwa.

W obu tekstach jest mowa, ze władcy są wybrańcami bogów. Bogowie ich sobie upatrzyli, wynieśli

do władzy i zlecili zadania do wykonania.

lub


b) Teksty powstały, aby podkreślić boskie pochodzenie władzy obu monarchów. Poddani powinni wiedzieć,

ze są boskimi wybrańcami.

lub


4 D., B., A., E., C.

5 a) C., b) B.

6 1P, 2F, 3P, 4P.

© Copyright by WSiP

1

HISTORIA 1. KARTY PRACY. ODPOWIEDZI DO ZADAŃ

PRADZIEJE I HISTORIA STAROŻYTNEGO WSCHODU

4. Starożytny Egipt

1 Egipt jest nazywany „darem Nilu”, ponieważ rzeka zapewnia funkcjonowanie państwa. Dzięki jej wylewom

pola są nawadnianie, co wpływa na obfitość plonów. Bez Nilu i jego wylewów Egipt nie ma możliwości

funkcjonowania.

lub


2 1P, 2P, 3F, 4P.

3 a) C., b) A.

4 Człowiek umiejący pisać ma zapewnioną karierę urzędniczą, która ma wysoki status w hierarchii zawodów.

Dzięki znajomości pisma to on może rozkazywać innym, a jego praca – zapisane zwoje – może przetrwać

wiele stuleci.

lub


5 B., E., G.

6 Tak, układ świątyni odzwierciedla podobna do piramidy strukturę społeczeństwa Egiptu.

W kulcie mogą uczestniczyć wszyscy, ale do kolejnych sal mogą przechodzić już tylko wybrane osoby

w zależności od statusu i sprawowanego urzędu. Do ostatniej sali z posągiem bóstwa mogą wejść

tylko nieliczni wybrańcy – faraon i arcykapłani.

lub


5. Dzieje i religia starożytnego Izraela

1 B., C., D., G.

2 1. B., 2. A.

3 mesjasz – zapowiadany przez proroków pomazaniec, czyli król namaszczony świętym olejem,

który ma wyzwolić Izrael z niewoli.

synagoga – miejsce, w którym Żydzi wspólnie modlą się i pobierają nauki.

rabin – przywódca religijnej gminy żydowskiej.

4 B.

5 1F, 2P, 3F, 4F.

Tacyt zna tylko częściowo żydowskie obyczaje, ale nie wszystkie umie poprawnie wyjaśnić. Wie, że Żydzi

czczą siódmy tygodnia, ale nie zna prawdziwej przyczyny tego zachowania. Poprawnie wyjaśnia za to

stosunek Żydów do budowania posągów bóstw i królów.

lub


Powtórzenie działu I

1

XXXII w. p.n.e. XXVI w. p.n.e. IX w. p.n.e.

A

D

E

XXXV XXX

XXV

XX XV X

C

XXXI w. p.n.e.

B

XVIII w. p.n.e.

2


Historia 1. Karty pracy. Odpowiedzi do zadań

2

D

F

C

B

E

PRADZIEJE I HISTORIA STAROŻYTNEGO WSCHODU

A

3 1C., 2D., 3G., 4B.

4 a) rydwan; b) Egipt – III, Sumer – I, Asyria – II.

5 1F, 2F, 3F, 4P.

6 a) Scena opisana w tekście i scena na ilustracji zdarzyły się w tym samym państwie – w Egipcie.

Źródło opisuje przybycie Izraelitów do Egiptu i ich rozmowę z faraonem. Na ilustracji widać pracującą

rodzinę egipską.

b) 1.

7 Sumerowie – A., B.; Babilończycy – C., E.; Egipcjanie – D., F.

8 a) Postać na ilustracji trzyma kamienne tablice z prawem Bożym. Mojżesz otrzymał je od Boga

na pustyni.

b) Prawo żydowskie zakazywało ukazywania postaci ludzkich.


3


ŚWIAT STAROŻYTNYCH GREKÓW

II. ŚWIAT STAROŻYTNYCH GREKÓW

7. Hellada i jej mieszkańcy

1

F

E

B

A

C

D

2 A., C., D.

3 A. – c., B. – d., C. – a.

4

Pojęcie

Znaczenie pojęcia

w starożytnej Grecji

Znaczenie pojęcia

w czasach współczesnych

tyrania A. E.

liturgia F. D.

metropolia C. B.

5 1P, 2P, 3F.

6 a) 1. B., 2. B., 3. A.

b) 1. Poszukiwanie ziem pod uprawę. 2. Wysoki przyrost naturalny w polis.

8. Sparta – państwo żołnierzy

1 a) Messenia;

b) 19 lat;

c) Powodem ataku były urodzajne gleby Messenii.

4



2

A

D

B

C

F

E


3 A. 9, B. 4, C. 8, D. 7, E. 3, F. 1, G. 5, H. 6, I. 2, J. 12, K. 11, L. 13, Ł. 10.

4 Powiedzenie oznacza, że wojownik spartański mógł wrócić z honorem z wojny jedynie zwycięski (z tarczą)

lub martwy (na tarczy).

5 Wiersz odnosi się do powiedzenia, bowiem sławi tych, którzy walczą do końca i nie szczędzą życia

w obronie ojczyzny. Poeta potępia tych, co myślą o ucieczce z pola bitwy.

lub


9. Ateny

1 Attyki, morza, Pireusie, Faleron, Temostoklesa, Długie, Peryklesa.

2 Solon – B.; Klejstenes – A.; Drakon – C.

3 a) o sprawach polis decyduje większość obywateli; każdy jest równy wobec prawa; ludzi ocenia się

wedle zasług, a nie urodzenia; poszanowanie prawa.

b) Słowa te oznaczają, że każdy obywatel, bez względu na majątek i pochodzenie, jeśli dobrze służy

ojczyźnie może osiągnąć największe zaszczyty, czyli np. stanowiska w państwie.

4 1P, 2P, 3F.

5 a) C., b) A.

6 a) Budowle były finansowane z funduszy dostarczonych przez inne polis na cele obronne.

b) Inne polis były zbulwersowane faktem, że pieniądze na wspólny cel obrony przed Persami,

zostały spożytkowane na upiększenie Aten.

c) Perykles chciał, aby wszyscy mogli korzystać z budowli, jednak nie za darmo. Udział w pracach

budowlanych gwarantował nie tylko zajęcie i dochód, ale także budował wspólnotę Ateńczyków

i poczucie, że te budowle są nie tylko własnością państwa, ale także ich.

lub



5


10. Wojny w świecie greckim


1 A.

2

Miejsce bitwy Data roczna Dowódca grecki Wynik starcia

Maraton 490 r. p.n.e. Miltiades zwycięstwo Greków

Termopile 480 r. p.n.e. Leonidas klęska Greków

Salamina 480 r. p.n.e. Temistokles zwycięstwo Greków

Plateje 479 r. p.n.e. Pauzaniasz zwycięstwo Greków

3 a) Oba źródła ukazują starcie na morzu pod Salaminą pomiędzy Grekami a siłami perskimi w czasie

najazdu Kserksesa na Grecję. W źródle pisanym wymieniony jest Kserkses. W źródle pisanym mowa

też o sprzymierzeńcach Persów, których siły są ukazane na mapie.

lub


b) 1P, 2P, 3F.

4 a) W wojnie wziął udział Związek Peloponeski i Ateński Związek Morski.

b) 431– 404 p.n.e.

c) Zdanie jest fałszywe, bo walki toczyły się również w koloniach greckich.

d) Wojnę wygrał Związek Peloponeski (Sparta i jej sojusznicy). Pokonane Ateny straciły na rzecz Sparty

dominację w Grecji, musiały zniszczyć swoją flotę i rozwiązać Związek Morski.

lub


11. Aleksander Wielki. Podboje i ślady w kulturze

1 C

2 Cechy falangi greckiej: A., B., E.; Cechy falangi macedońskiej: C., D., F.

3 A., B.

4 1. B., 2. D.

5 a) A.

b) Bunt w prowincjach podbitych przez Filipa II wynikał z chęci zrzucenia niewoli macedońskiej

i odzyskania niepodległości. Śmierć Filipa wydawała się dogodnym momentem do realizacji tego celu.

lub


6 1F, 2P, 3F, 4P.

7 a) 1F, 2P, 3P.

b) Aleksander dokonał wielkich podbojów, zmienił oblicze ówczesnego świata i na trwałe zapisał się

w dziejach ludzkości. Wielu władców na przestrzeni chciało go naśladować, zyskać taką samą chwałę

i miejsce w historii.

lub


12. Religia i kultura Greków

1 Filozofia – po grecku: „umiłowanie mądrości” – rozważania na temat ludzkiej natury i zasad rządzących

światem.

Orchestra – w teatrze greckim owalny plac, na którym występował chór.

Gimnazjon – zespół częściowo krytych budowli, które były przeznaczone do ćwiczeń fizycznych.

Palestra – wydzielone miejsce w gimnazjonie przeznaczone do trenowania boksu i zapasów.

6



2 A., B., D., F., I.

3 Zeus – władca bogów, pan nieba i piorunów; Afrodyta – bogini piękna i miłości, Atena – bogini mądrości,

wojny i rzemiosła; Ares – bóg wojny, Apollo – bóg sztuki, muzyki i poezji, Hades – bóg świata umarłych.

4 filozofowie – C., D., I.; historycy – E., K.; poeci – A., G., J. ludzie nauki – B., F., H.

5 a) B.; b) A.

6 Grecy, jeśli chcieli poznać wolę bogów, udawali się do wyroczni. Wyrocznia – jak wierzono – w imieniu

bogów udzielała im odpowiedzi. W ten sposób Grekom wydawało się, że przez wyrocznię przemawiają

sami bogowie.

lub


7 Filozofowie zajmowali się postrzeganiem świata i wyjaśnianiem, zasad nim rządzących. Sokrates zajmował

się zaś sprawami bliskimi dla ludzi, związanymi z ich codziennością. Dochodził do wniosków nie poprzez

teoretyczne rozważania, ale poprzez rozmowy z napotkanymi osobami.

lub



Powtórzenie działu II

1

776 r. p.n.e.

A

508/507 r. p.n.e.

B

480 r. p.n.e.

C

338 r. p.n.e.

H

IX VIII

VII

VI V

IV

III

D

E

A

G

621 r. p.n.e.

490 r. p.n.e.

404 r. p.n.e.

323 r. p.n.e.

2 oligarchia – forma ustroju, w której władzę sprawuje nieliczna grupa osób, najczęściej dobrze urodzonych,

wykształconych i bogatych.

Hoplita – ciężkozbrojny piechur w starożytnej Grecji.

agora – główny plac w miastach starożytnej Grecji, na którym toczyło się życie polityczne, handlowe

i religijne.

Sympozjon – biesiada z dużą ilością wina.

3 1F., 2E., 3A., 4B.

4 a) Bitwa pod Maratonem.

b) Nie – po stronie Greków nie było rydwanów i konnicy. O braku oddziałów konnych wspomina źródło.

Herodot dodaje, że Ateńczycy atakowali pieszo, czyli w szyku falangi.

5 C.

6 a) Zmarła pochodziła z Paros, miała na imię Sokratea, była córką Nikandrosa i żoną Parmeniona.

Zmarła w wieku 36 lat podczas porodu trzeciego dziecka.

b) Powodem do chwały zmarłej było urodzenie dwóch synów.

c) Rozstrzygnięcie: Tak, to był typowy los kobiety. Kobiety w Grecji były podporządkowane mężowi,

miały zajmować się domem i rodzić dzieci.

7 A., B., G., H.

8 Węzeł gordyjski – sytuacja trudna do rozwiązania, wymagającą nieszablonowego myślenia i sposobu działania.

Koń trojański – synonim podstępnego, przynoszącego zgubę i zniszczenie podarunku.

Pięta Achillesa – określenie oznaczające słaby punkt lub wrażliwe miejsce, które może doprowadzić

do porażki nawet pozornie najsilniejszą osobę.


7


III. IMPERIUM RZYMSKIE

IMPERIUM RZYMSKIE

13. Rzym – od królestwa do republiki

1 1P, 2F, 3P, 4F.

2

Urząd

Znaczenie pojęcia

w starożytnym Rzymie

Znaczenie pojęcia w czasach

współczesnych

cenzor F C

dyktator E A

konsul B D

3 a) C., b) B., c) A., d) C.

4 1. Być najlepszym wojownikiem, 2. Być najlepszym mówcą, 3. Być najdzielniejszym wodzem,

4. Przewodniczyć ważnym wydarzeniom, 5. Dostąpić najwyższych honorów, 6. Być najmądrzejszym,

7. Być poważanym senatorem, 8. Zebrać majątek, 9. Pozostawić po sobie liczne potomstwo,

10. Być najsłynniejszym w państwie.

14. Ekspansja terytorialna Rzymu

1 a) Najmłodszych wiekiem legionistów, walczących w rzymskich legionach jako welici, oznaczono literą D.

Najstarszych legionistów, noszących kolczugi i walczących długimi włóczniami, oznaczono literą A.

b) C.

2 1P, 2F, 3P, 4P.

3 1D., 2B.

4 a) Obraz bliższy jest wizji prezentowanej przez Diodora Sycylijskiego. Niewolnicy na obrazie, bez względu

na wiek i płeć, nie są traktowani jak ludzie, ale jak towar.

b) Seneka przyznaje, że niewolnicy też są ludźmi. Jako ludzie nie różnią się od swych właścicieli, bowiem

każdy człowiek – czy niewolnik, czy pan niewolników, podlegają takim samym prawom losu (życia,

np. śmierci).

lub


15. Cesarstwo Rzymskie

1 a) 1. Bitwa w Lesie Teutoburskim, która rozegrała się w 27 r. n.e., została oznaczona rzymską cyfrą III.

2. Klęska Rzymian pod Kannami, do której doszło w 216 r. p.n.e., została oznaczona rzymską cyfrą I.

3. Decydującym starciem w wojnie domowej między Antoniuszem a Oktawianem była bitwa pod Akcjum,

którą stoczono w 31 r. p.n.e., a która została ukazana na obrazie oznaczonym rzymską cyfrą II.

b) A. Uzasadnienie: Bitwa pod Kannami została stoczona w 216 r. p.n.e., dwa wieki przed panowaniem

Oktawiana.

2 a) Oktawian stworzył swoje dzieło, aby pozostawić następnym pokoleniom własną wersję historii swojego

panowania, odpowiednio podkreślając swój decydujący udział w najważniejszych wydarzeniach.

b) Wygnanie z ojczyzny, ukaranie zgodnie z zapisami prawa, stłumienie ich buntu i dwukrotne zwycięstwo

w bitwach nad ich wojskami.

c) Tytuł Augusta Oktawian otrzymał w nagrodę za zakończenie wojen domowych i zaprowadzenie pokoju,

a następnie za oddanie władzy nad państwem w ręce senatu i ludu.

d) Tak. Widać to zwłaszcza na rewersie, gdzie jest widoczna bogini pokoju.

3 1. E., 2. C.

8



4 a) zapewnienie pokoju wewnątrz imperium, rozwój wewnętrzny państwa i korzystanie z wywalczonych

zdobyczy.

b) Cesarze doszli do przekonania, że dla państwa lepiej jest korzystać z dotychczasowych zdobyczy

i wzmacniać wewnętrzny dobrobyt, niż podbijać odległe, coraz bardziej ubogie krainy.

lub


16. Religia i kultura Rzymian

1 Scena z boginią Romą i boginią zwycięstwa ma przypominać wszystkim o chwale Rzymu

i jego niezwyciężoności. Napis podkreśla, że Rzym jest niepokonany i będzie trwał wiecznie.

2 1P, 2P, 3F

3 Rzymscy poeci: Kwintus Horacjusz, Publiusz Owidiusz, Publiusz Wergiliusz

Rzymscy historycy: Gajusz Swetoniusz, Publiusz Korneliusz Tacyt, Tytus Liwiusz

Rzymscy filozofowie: Lucjusz Anneusz Seneka, Marek Aureliusz, Marek Tulliusz Cyceron

4 a) Horacy twierdzi, że Rzymianie w porównaniu z Grekami, byli barbarzyńcami i dopiero po podbiciu Grecji,

osiągnęli wyższy poziom kultury.

b) Tak. Język grecki był uznawany za język elit i artystów. Dlatego Klaudiusz wygłasza mowy w tym języku.

Cytując z pamięci Homera pokazuje, że jest dobrze wykształcony i wrażliwy na sztukę.

lub


5 a) We fragmencie jest mowa o domach sklepikarzy, bankierów, dzierżawców (użytkowników dóbr

publicznych), polityków i osób sprawujących urzędy.

b) A – perystyl; B – atrium.

IMPERIUM RZYMSKIE

17. Chrześcijaństwo w świecie rzymskim

1 a) D., b) C., c) B.

2 a) Chrześcijanie odrzucali kult cesarzy i nie uznawali żadnych innych bogów, poza Bogiem objawionym

przez Chrystusa. Tylko jemu mogli oddawać hołd i tylko do niego mogli się modlić. Dlatego odmawiali

oddawania czci posągom cezarów i nie uczestniczyli w religijnych uroczystościach Rzymian.

b) 1. Oktawian August nie godził się, aby nazywano go panem (w rozumieniu boga);

2. Prawdziwy Bóg jest tylko jeden – ten którego czczą chrześcijanie.

3 Tak, edykt mediolański zrównywał w prawach wszystkie religie w państwie rzymskim.

W edykcie cesarze godzą się, aby każdy wyznawał własną religię. Celem takiej decyzji jest pozyskanie

dla cesarstwa przychylności każdego najwyższego bóstwa, bez względu na wyznanie, którego jest

patronem.

lub


4 Krzyż – symbol męki Chrystusa, zmartwychwstania i zbawienia

Ryba – symbol apostołów i przynależności do chrześcijan

Chrystogram – symbol Chrystusa i pokoju

Alfa i omega – symbol początku i końca

Gołębica – symbol Ducha Świętego i pokoju

Liść palmowy – symbol życia wiecznego i zmartwychwstania


9


18. Upadek Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie

IMPERIUM RZYMSKIE

1 przyczyny polityczne: brak stabilności władzy cesarskiej, tendencje odśrodkowe w prowincjach,

barbaryzacja armii.

Przyczyny zewnętrzne: wędrówki ludów (Germanów, Słowian), najazdy barbarzyńców (np. Hunów).

przyczyny gospodarcze: upadek miast, kryzys gospodarki towarowo-pieniężnej, inflacja i kryzys

walutowy, wzrost obciążeń podatkowych, rozwój latyfundiów.

lub


2 a) 1. C., 2. B., b) 1F, 2F, 3P, 4F.

3 Tak, św. Hieronim uważa, że najazdy barbarzyńców są wolą Bożą.

Hieronim twierdzi, że najazdy są Bożą karą za grzechy, jakich dopuszczają się chrześcijanie, i za które

nie pokutują. Najeźdźcy są narzędziem w ręku Boga, aby ukarać chrześcijan.

lub


4 Powiedzenie „Kędy przelecą kopyta mego bojowego rumaka, trawa więcej nie porośnie” oznacza, iż Attyla

zdaje sobie sprawę, że kierowane przez niego najazdy Hunów prowadzą do całkowitego zniszczenia

i spustoszenia obszarów, które stały się celem ataku. Jest dumny, że są one tak niszczycielskie,

że skutecznie unicestwiają nie tylko to, co wzniesiono ręką człowieka, ale nawet każdą formę życia.

Rosnąca trawa jest także symbolem zapomnienia i odradzającego się życia – Attyla może uważać,

że pamięć o tych najazdach będzie wieczna, a życie na zniszczone tereny nie powróci.

lub


Powtórzenie działu III

1

451–449 r. p.n.e.

H

44 r. p.n.e.

E

395 r. n.e.

G

476 r. n.e.

D

VIII VII VI V IV III II I I II III IV V

B

A

C

F

753 r. p.n.e. 509 r. p.n.e.

30–27 r. p.n.e. 313 r. n.e.

2 opis postaci Postać

Literat i propagator greckiej fi lozofi i, najwybitniejszy orator w historii Rzymu. Sławę

przyniosły mu wystąpienia sądowe. W działalności politycznej dał się poznać

jednak jako człowiek pozbawiony silnego charakteru i niezdecydowany.

Jego imię w języku fenickim oznacza „obdarzony łaską [boga] Baala”. Walczył

z Rzymem w czasie II wojny punickiej i wygrał bitwę m.in. pod Kannami (216 r.

p.n.e.). W 183 r. p.n.e. popełnił samobójstwo, by nie trafi ć w ręce Rzymian.

Od 58 r. p.n.e. prowadził wojnę w Galii, którą zakończył przyłączeniem tej

prowincji do Rzymu. W 48 r. p.n.e. rozpoczął wojnę domową z Pompejuszem.

Po zwycięstwie ogłosił się dożywotnim dyktatorem. Zamordowany w 44 r. p.n.e.

Prawdopodobnie urodził się w Tracji. W 73 r. p.n.e. wzniecił bunt w szkole

gladiatorów w Kapui, który przero dził się w największe powstanie niewolników

w dziejach Rzymu. Udało się je stłumić dopiero w 71 r. p.n.e.

Cyceron

Hannibal

Juliusz Cezar

Spartakus

10



3 1P, 2F, 3F, 4P.

4 A.

5 Budowla – A, akwedukt, dostarczał do miasta świeżą wodę.

Budowla – C, łuk triumfalny, budowla mająca uświetnic pamięć o zwycieśich wodzach i ich czynach.

Budowla – D, Panteon, światynia bogów i miejsce oddawania im czci.

6 Jednym z powodów prześladowania chrześcijan było przekonanie, że są oni winni za wszystkie

nieszczęścia, jakie spadają na miasto i państwo.

lub


7 1P, 2P, 3P, 4F.

8 B., D., F.

9 Pax Romana – pokój rzymski; stan, w którym dzięki ustanowienieu bezpiecznych granic, wewnątrz

imperium panuje pokój i nie ma żadnych zagrożeń.

Imperium Romanum – terytorialny zakres władzy Rzymian, obejmujący Rzym i podporządkowane mu

terytoria.

Bellum iustum – wojna sprawiedliwa, koncepcję wojny, do której dochodziło gdy ktoś nie wyraził

gotowości uznania rzymskich żądań, roszczeń lub pretensji.

Cursus honorum – obowiązkowa kolejność sprawowania urzędów państwowych podczas kariery

w państwie.

IMPERIUM RZYMSKIE

Epoka w wielu wymiarach

Powtórzenie dziejów starożytnych

1

F

H

E

A

C

I

D

B

2 A. hieroglify, cywilizacja egipska

B. pismo klinowe, cywilizacja sumeryjska (Mezopotamii)

C. alfabet grecki, cywilizacja grecka (helleńska)

D. alfabet łaciński, cywilizacja rzymska


11


IMPERIUM RZYMSKIE

3 A. Mojżesz, cywilizacja Izraela

B. Perykles, cywilizacja grecka (helleńska)

C. Sargon Wielki, cywilizacja akadyjska

D. Ramzes Wielki, cywilizacja egipska

E. Juliusz Cezar, cywilizacja rzymska

F. Aleksander Wielki, cywilizacja hellenistyczna

4 a) B., b) A., c) C., d) A.

5 Cywilizacja Międzyrzecza – ideogram, stela, talion

Cywilizacja egipska – faraon, mastaba, mumifikacja

Cywilizacja izraelska – Dekalog, diaspora, monoteizm

Cywilizacja grecka – agora, demagog, falanga

Cywilizacja rzymska – kohorta, plebejusz, tetrarchia

6 Miejsce bitwy Walczące strony Wodzowie Wiek Zwycięzca

Zdobycie

Jerozolimy

Izraelici /

Babilończycy

Sedecjasz /

Nabuchodonozor II

VI w. p.n.e.

Babilończycy

Pola

Katalaunijskie

Rzymianie /

Hunowie

Flawiusz Aecjusz / Attyla V w. n.e. Rzymianie

Gaugamela

Macedończycy /

Persowie

Aleksander Macedoński /

Dariusz III

IV w. p.n.e.

Macedończycy

Zama

Rzymianie /

Kartagińczycy

Korneliusz Scypion /

Hannibal

III w. p.n.e.

Rzymianie

Las Teutoburski

Rzymianie /

Germanie

Warus / Arminiusz I w. n.e. Germanie

Maraton Grecy / Persowie Miltiades / Datys V w. p.n.e. Grecy

Cheronea

Macedończycy /

Grecy

Filip II Macedoński /

Chares z Aten

IV w. p.n.e.

Macedończycy

12



IV. Europa wczesnego średniowiecza

19. Bizancjum

1 Zaprezentowane dzieło ze świątyni Hagia Sophia to mozaika. W centrum ukazana jest Matka Boża.

Po lewej stronie stoi cesarz Justynian I Wielki. Niesie on w darze miniaturę przedstawiającą

świątynię Hagia Sophia. Budowla ta była jednym z najwybitniejszych dokonań w czasie jego panowania.

Po prawej stronie widać cesarza Konstantyna Wielkiego, który trzyma w ofierze miniaturę wyobrażającą

zbudowany za jego rządów mur obronny Konstantynopola.

2 1F, 2F, 3F, 4F.

3 Rozbudowany ceremoniał miał ukazywać potęgę i niedostępność cesarza, jego niezwykłe bogactwo

i wyjątkowe miejsce w państwie. Staranny dobór czynności ceremonialnych i selekcja osób, które było

dopuszczone przed cesarskie oblicze.

lub


4 a) C., b) B., c) C.

5 a) Konstantynopol. b) Najeźdźcy było poganami, składali przysięgę wzywając boga Peruna i Wołosa.

c) Najeźdźcy nie zdobyli miasta, bowiem było obwarowane murami, a zatoka prowadząca do miasta

także została umocniona. Najeźdźcy spustoszyli tylko tereny poza murami.

Europa wczesnego średniowiecza

20. Świat islamu

1 a) arabeska, b) hidżra, c) minaret, d) Sunna, e) algebra.

2 1F, 2P, 3P, 4P.

3 1C., 2E.

4 1P, 2P, 3F.

5 a) Ukazanie na ilustracji Mahometa i rozmawiającego z nim archanioła Gabriela miało podkreślić,

że Mahomet został wybrany przez Allaha i to Allah zlecił mu wszystko to, co czynił Mahomet.

Podkreślano w ten sposób znaczenie Mahometa, jako wybrańca i realizatora woli bożej.

b) 1. Hammurabi i bóg Słońca na steli Hammurabiego, 2. Mojżesz i Jahwe na Górze Synaj.

21. Narodziny i rozwój państwa Franków

1 A.

2 Chlodwig uwierzył w Boga chrześcijan, sądząc że dzięki jego wstawiennictwu zwyciężył w boju. Uważał,

że bogowie pogańscy, w których wierzył, nie pomogli mu. Dopiero modlitwa do chrześcijańskiego Boga

przyniosła mu zwycięstwo. Ważną, choć nie decydującą, rolę odegrała także małżonka Chlodwiga,

bowiem od dawna namawiała a go do nawrócenia.

lub


3 a) C., b) A., c) B.

4 a) nauka Pisma Św., gramatyka, astronomia

b) Alkuin kształci młodzież, aby była pomocna w służbie Kościołowi i państwu. Wiedza miała przyczynić się

do zdobycia przez młodzież mądrości, szacunku na starość i szczęścia wiecznego po śmierci.

5 a) Tak, oba źródła ukazują to sam wydarzenie – koronację cesarską. Na ilustracji widać papieża

koronującego Karola, co jest opisane w tekście źródłowym.

b) Koronacja odbyła się 25 grudnia, w dniu Bożego Narodzenia. Decydującą rolę podczas wydarzenia

odgrywał papież. To on koronował władcę, który musiał przyjąć koronę w pozycji klęczącej.

c) Określenie „august” nawiązuje do tradycji imperium rzymskiego. Takim tytułem obdarzano cesarzy.


13



22. Nowe państwa w Europie Zachodniej. Początki feudalizmu

1 C., D., B., A., E.

2 1A., 2B., 3E., 4C.

3 a) A., b) C., c) D., d) C.

4 W VIII–IX w. władcy, aby wynagrodzić duchownych i świeckich możnych za wierną służbę, nadawali

im ziemię, czyli beneficja. Wraz z nim obdarowani otrzymywali od władcy immunitet, czyli zwolnienie

od obciążeń finansowych oraz prawo do sądzenia poddanych mieszkających w przekazanym majątku.

Mieli też prawo do pobierania daniny. W kolejnych wiekach nadania takie zaczęli otrzymywać

także wojownicy w zamian za konną służbę wojskową. Zaczęto nazywać ich rycerzami. Dobra przekazane

za usługi i służbę określano z łaciny feudum, a tworzący się wówczas system – systemem feudalnym

lub lennym. Osoba nadająca ziemię stawała się zwierzchnikiem, czyli seniorem, a osoba obdarowana

wasalem lub lennikiem. Lennik podczas uroczystości nazywanej hołdem lennym przysięgał zwierzchnikowi

wierność i posłuszeństwo. Potem następowała ceremonia inwestytury, czyli nadanie dóbr.

5 a) Ręka nakładająca koronę jest ręką Boga i symbolizuje boskie pochodzenie władzy.

b) Orzeł, lew, wół i anioł symbolizują czterech ewangelistów. Umieszczeni ich obok władcy oznacza,

że kieruje się on w swym panowaniu słowami Ewangelii.

c) 1. Duchowieństwo, 2. Rycerstwo.

23. Powstanie państw w Europie Północnej i Środkowo-Wschodniej

1 Słowianie Zachodni – Czesi, Polacy

Słowianie Wschodni – Rosjanie, Ukraińcy

Słowianie Południowi – Chorwaci, Serbowie, Słoweńcy, Słowacy

2 1P, 2P, 3F, 4P.

3

B

A

D

C

14



4 1C., 2D., 3E., 4A.

5 a) B., b) C., c) C.

6 a) Celem misji Cyryla i Metodego była ewangelizacja Słowian w języku słowiańskim.

b) Tak. Głową Kościoła zachodniego był papież, który wg źródła, popierał głoszenie Ewangelii w języku

słowiańskim. Głową Kościoła wschodniego był cesarz bizantyjski. To dzięki niemu wyruszyła wyprawa

Cyryla i Metodego.

lub


24. papiestwo i cesarstwo

1 1. Modlitwa, 2. Praca w polu, 3. Praca w skryptorium (przepisywanie ksiąg)

2 Rozejm Boży – zawieszenie wszelkich działań zbrojnych w czasie świat chrześcijańskich, w czasie postu

i adwentu oraz w każdym tygodniu od środy wieczór do poniedziałku rano.

Klątwa – kara o charakterze poprawczym za ciężkie wykroczenia, pozbawiająca ochrzczonego praw

w życiu Kościoła.

Symonia – inaczej świętokupstwo, znana w historii Kościoła katolickiego praktyka kupczenia beneficjami

i godnościami kościelnymi i związanej z nimi władzy sprawowania sakramentów.

Nepotyzm – faworyzowanie przez wysoko postawione osoby urzędowe i wpływowe swoich krewnych

przy nadawaniu godności i obsadzaniu atrakcyjnych stanowisk.

3 C., D., E., B., A.

4 a) B.; b) C.; c) C.

5 a)

EUROPA WCZESNEGO ŚREDNIOWIECZA

C A B

b) 1P, 2F, 3P, 4P, 4P.

Powtórzenie działu IV

1

621 r.

800 r.

1054 r.

A

B

D

V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV

E

863 r.

C

1122 r.


15



2

Opis postaci

Włoski mnich, założyciel pierwszego zakonu w Europie Zachodniej

i klasztoru na Monte Cassino. Święty Kościoła katolickiego i prawosławnego,

patron Europy.

Cesarz rzymski, twórca koncepcji cesarstwa uniwersalistycznego opartego

na ideałach chrześcijańskich i współpracy podległych cesarzowi monarchów.

Władca z dynastii Merowingów, który doprowadził do przyjęcia chrześcijaństwa

w państwie Franków.

Cesarz wschodniorzymski, dążył do odbudowania Imperium Rzymskiego,

przyczynił się do kodyfikacji prawa rzymskiego.

3 Krzyż z lewej strony dzieła sugeruje, że w ukazanej na obrazie bitwie walka toczy się o obronę

chrześcijaństwa. W bitwie biorą udział wojska chrześcijańskie i muzułmańskie. Artysta ukazał ważne

w dziejach Europy starcie pod Poitiers, a widoczna w centrum postać to Karol Młot.

4 Normanowie.

5 1P, 2P, 3F, 4P.

6 a) Tak. Ilustracja ukazuje hołd lenny a tekst źródłowy opisuje relacje między seniorem a wasalem.

b) Hołd lenny.

c) A. wasal, B. senior.

7 Pójść do Canossy – zrobienie czegoś, co wymaga ogromnego upokorzenia, ale jest konieczne

do osiągnięcia celu.

Praca benedyktyńska – bardzo żmudna, precyzyjna i długa praca.

Postać

Benedykt z Nursji

Otton III

Chlodwig

Justynian I

16



v. Europa rozkwitu

i schyłku średniowiecza

25. Wyprawy krzyżowe i ich następstwa

1 C., D., E.

2 Jerozolima była miejscem, w którym został zabity i zmartwychwstał Chrystus. Tutaj znajdowały się

najświętsze miejsca nie tylko dla chrześcijan (Grób Pański), ale także dla judaizmu i islamu. Była więc

uważana za centrum świata i miasto święte.

lub


3 a) Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona – B

Zakon Rycerzy Jerozolimskiego Szpitala św. Jana Chrzciciela – C

Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie – A

b) Od lewej: A – krzyżacy, C – joanici, B – templariusze.

c) 1. Opieka nad pielgrzymami i chorymi, 2. Modlitwa, 3. Walka z niewiernymi.

Europa rozkwitu i schyłku średniowiecza

4 1F, 2P, 3F, 4P, 5F.

5 a) Oba teksty dotyczą tego samego wydarzenia, czyli zdobycia Jerozolimy przez krzyżowców. Oba opisują

zdobycie świątyni Salomona/domu modlitwy Dawida i wymordowaniu przebywających tam muzułmanów.

b) Pierwszy fragment pochodzi z Kompletnej księgi historii Ibn al-Asira. Argumenty za: autor jest

muzułmaninem i pisze z punktu widzenia muzułmanów. Krzyżowców nazywa „Frankami”, w opisie ofiar

skupia się na wymienieniu elit religijnych i naukowych.

Drugi fragment pochodzi z Czynów Franków i innych krzyżowców jerozolimskich autorstwa

anonimowego autora. Autor jest Frankiem, a krzyżowców określa mianem „nasi pielgrzymi”. Nie unika

opisu mordów, ale opisuje też uniesienie ich uczucia uniesienia, które towarzyszyły krzyżowcom

po dotarciu do Grobu Chrystusa.

lub


26. Przemiany gospodarcze na wsi

1 a) A., b) B., c) B.

2 1F, 2F, 3F, 4P.

3 A., C., D., E., F.

4 a) Pańszczyzna – darmowa praca na roli w majątku należącym do pana feudalnego.

Danina – obowiązkowe świadczenie w naturze lub w pieniądzach na rzecz właściciela ziemi lub władcy

państwa.

b) Na ilustracji ukazano odrabianie pańszczyzny. Pańszczyzna była darmową praca na roli. Ukazane osoby

pracują przy żniwach pod nadzorem innej osoby, prawdopodobnie przedstawiciela dworu.

5 a) Umowę zawarł Bolesław, książę Polski, z nieznanym bliżej Baldwinem.

b) Osoba realizująca lokację otrzymywała 5 włók ziemi, dziedziczne wójtostwo, ⅓ dochodów z rozpraw

sądowych, prawo do prowadzenia młyna, łaźni, sprzedaży mięsa, pieczywa i butów. Ma prawo połowu

w pańskich rzekach i stawach i do polowania na wybraną zwierzynę w pańskich lasach. Może też

zakładać sady i pola warzywne.

c) Tak. Na podstawie wymienionych w dokumencie powinności wiemy, że mieszkańcy mieli uprawiać

pszenice, żyto i owies.


17



27. Miasta w średniowieczu

1 a)

Żydzi

bogaci kupcy

i rzemieślnicy

średniozamożni kupcy

i rzemieślnicy

czeladnicy,

uczniowie, kramarze,

karczmarze, woźnice, służba,

pracownicy najemni

biedota miejska

patrycjat

pospólstwo

plebs

b) Żydzi byli odrębną społecznością w każdym mieście. Nie asymilowali się, ale ich przedstawiciele

należeli do wszystkich trzech grup miejskich.

2 a) B., b) B., c) A.

3 Pojęcia związane z handlem C., D., E., H., J., K.

Pojęcia związane z rzemiosłem A., B., F., G., I., L.

4

G

B

C

F

E

A

D

18



5 a) Cele założyciela miasta było stworzenie centrum handlu (osady targowej).

b) Przywileje: zwolnienie kupców z ceł, prawo do wyboru wójta i kapłanów, prawo do wolności dla osób,

które przebywają w mieście rok i jeden dzień, ograniczenie powinności towarzyszeniu władcy w drodze

(chodzi m.in. o wyprawy wojenne, przewóz dobytku władcy).

Obowiązki: czynsz w pieniądzu, ograniczony czasowo obowiązek towarzyszenia władcy w wyprawach.

c) Powiedzenie to oznacza, że każdy człowiek, który przebywał w mieście przez rok i jeden dzień,

stawał się wolny od poddaństwa. W akcie zawarto to w końcowej części fragmentu, gdy władca nadaje

przywilej, iż każdy, kto bez jakiegokolwiek sprzeciwu przebywał w mieście rok i jeden dzień, „może

cieszyć się bezpieczną wolnością”.

28. Przemiany polityczne późnego średniowiecza

1 1P, 2F, 3F, 4P.

2 Na ilustracji widać wojska angielskie (po lewej) i francuskie (po prawej). Anglików można rozpoznać

po chorągwi, na której są francuskie lilie i lamparty normandzkie (herb królów Anglii). Francuzów można

rozpoznać po sztandarze z samymi liliami (herb władców Francji).


3 C.

4 a) B., b) C., c) D.

5

E

D

C

F

A

B

6 B., F., G., J., L.


19


EUROPA ROZKWITU I SCHYłKU ŚREDNIOWIECZA

29. Społeczeństwo stanowe i kryzys późnego średniowiecza

1 B., C., D., F.

2

Państwo

3 1F, 2P, 3F, 4F.

nazwa reprezentacji stanowej

data powstania

reprezentacji stanowej

Królestwo Anglii Parlament 1264 r.

Królestwo Francji Stany Generalne 1302 r.

Rzesza Niemiecka Reichstag koniec XV w.

Królestwo Kastylii Kortezy XII w.

4 a) Przyczyną epidemii wg kroniki było nagromadzenie się zbyt gęstych chmur, złe powietrze

lub kara Boża.

b) Przede wszystkim starano się nie dopuszczać do kontaktu z chorymi, niektórzy lekarze początkowo

próbowali zbadać, jakie są przyczyny choroby, i dokonywali sekcji zwłok zmarłych.

c) Na obrazie widać papieża, cesarza, kardynała, możnowładcę i damę. Obraz ma przypominać,

że wszyscy, bez względu na piastowany urząd czy majątek, są równi wobec śmierci i jej nie unikną.

Powtórzenie działu V

1

1095 r.

1215 r.

1291 r.

1337r.

1453 r.

C

G

D

B

H

X XI XII

XIII

XIV

XV XVI

E

1161 r.

A A

1309 r.

F

1348 r.

2 Herezja – pogląd religijny sprzeczny z naukami głoszonymi przez Kościół.

Schizma – rozłam między wyznawcami jednej religii.

akt lokacyjny – dokument nadający prawo założenia nowych wsi lub miast, określający prawa i obowiązki

przyszłych osadników.

cech – średniowieczne stowarzyszenie rzemieślników zrzeszające przedstawicieli jednego określonego

zawodu.

3

opis postaci

Duchowny i kaznodzieja angielski, wzywał do reformy religijnej polegającej

na stworzeniu na ziemi Królestwa Bożego opartego na równości wszystkich

chrześcijan i przejęciu majątków kościelnych.

Biskup Rzymu i głowa Kościoła. Dążył do uzyskania bezwzględnego prymatu

władzy papieskiej nad władzą świecką. Obłożył klątwą cesarza Henryka IV.

Przywódca Turków seldżuckich. Doprowadził do odbicia Jerozolimy z rąk

krzyżowców.

Przywódczyni wojsk francuskich w czasie wojny stuletniej. Doprowadziła

do odzyskania przez Francuzów Orleanu. Oskarżona o herezję, spłonęła

na stosie. Święta Kościoła katolickiego.

Postać

John Wycliffe

Grzegorz VII

Saladyn

Joanna d’Arc

20



4 a) Husyci – zwolennicy Jana Husa w Czechach, domagający się m.in. równości społecznej, zniesienia

pańszczyzny i poddaństwa oraz reformy Kościoła.

b) Według autora dokumentu husyci domagali się ograniczenia roli papieża, chcieli zniesienia kultu

obrazów i posągów, ograniczenia bogactwa kleru, powszechnego prawa do głoszenia kazań

i do przyjmowania komunii pod dwiema postaciami.

c) Wizerunek kielicha nawiązuje do hasła przyjmowania komunii pod dwiema postaciami: chleba i wina.

5 1P, 2F, 3P, 4P, 5P.

6 a) W czasie krucjat dochodziło do pogromów, ponieważ w chrześcijańskiej Europie Żydów uważano

za wrogów Kościoła i obwiniano ich za śmierć Chrystusa.

b) Piotr Czcigodny uważa, że Żydzi są zdecydowanie bardziej winni wobec Chrystusa od muzułmanów,

bowiem to oni nie tylko nie przyjęli jego nauk, nie wierzyli w niego, ale w końcu wydali Rzymianom

i doprowadzili do jego śmierci.

lub




21


VI. Polska w X–XIII wieku

Polska w X–XIII wieku

30. Państwo Mieszka I i Bolesława Chrobrego

1 1B., 2E.

2 A. Włączenie Polski w krąg kultury europejskiej.

B. Pojawienie się duchownych wzmacniało proces zarządzania państwem.

C. Otwarcie Polski na sojusze z innymi państwami chrześcijańskimi.

3 1F, 2P, 3P, 4F.

4

2.św. Wojciech wyrusza na wyprawę

misyjną do Prus

4. śmierć św. Wojciecha

1. wyniesienie św. Wojciecha

do godności biskupiej

3. św. Wojciech udziela chrztu Prusom

6. złożenie zwłok św. Wojciecha do grobu 5. wykupienie zwłok św. Wojciecha

5 Tak, oba przekazy dotyczą tego samego wydarzenia. Matejko ukazał moment włożenia diademu na głowę

Bolesława Chrobrego. Polski władca trzyma w ręku włócznię św. Maurycego, o której wspomina kronikarz.

Po lewej stronie widać relikwiarz z prochami św. Wojciecha.

lub


22



31. Kryzys i odbudowa monarchii wczesnopiastowskiej

1 Mieszko II (1025–1034) starał się kontynuować politykę swego ojca Bolesława Chrobrego. Odsunął

od władzy i wypędził swoich braci, Bezpryma i Ottona, którzy zwrócili się o pomoc niemiecką i ruską.

W 1031 r. jednoczesny atak wojsk cesarza Konrada II i księcia kijowskiego Jarosława Mądrego

doprowadził do ucieczki Mieszka II do Czech. Polska utraciła wtedy Milsko i Łużyce na rzecz Niemiec

oraz Grody Czerwieńskie na rzecz Rusi, a prawdopodobnie też Morawy i Słowację. Władzę w kraju objął

Bezprym, który odesłał cesarzowi insygnia koronacyjne.

2 a) D. b) D. c) B. d) D. e) A.

3 1E., 2D., 3B., 4D.

4 A.

5 Tekst dotyczy Bolesława Szczodrego. Autor nazywa go „wtórym” (czyli drugim), a tak oznacza się właśnie

tego władcę. Podkreślona jest hojność króla, co nawiązuje do jego przydomku. Mowa także o ponownym

zdobyciu Kijowa prze Polaków, co miało miejsce za rządów Bolesława Szczodrego.

6 1P, 2F, 3P, 4F.

Polska w X–XIII wieku

32. Państwo polskie w dobie rozbicia dzielnicowego

1 a) 1. Władysław II Wygnaniec – Śląsk, dzielnica senioralna i jej lenna; 2. Bolesław IV Kędzierzawy –

Mazowsze; 3. Mieszko III Stary – Wielkopolska; 4. Henryk Sandomierski – ziemia sandomierska;

5. Kazimierz II Sprawiedliwy – pogrobowiec, nie został uwzględniony w statucie.

b)

1

3

2

1

1

4

2 1F, 2P, 3P, 4F. 3 D., B., C., E., A. 4 a) A., b) C., c) B., d) B.

33. Przemiany społeczno-gospodarcze na ziemiach polskich w XII–XIII w.

1 1P, 2P, 3P, 4P, 5F.

2 a) A – bednarz, B – garncarz, C – płatnerz, D – sukiennik.

b) Tekst został napisany w języku niemieckim, ponieważ mieszczanie miast polskich w znacznym stopniu

byli pochodzenia niemieckiego i posługiwali się tym językiem.


23


3 miasto – burmistrz, cech, gildia, rajcy, ratusz, wójt.

Wieś – rada wiejska, sołtys, zasadźca, łan, wolnizna.

POlSKA W X–XIII WIEKU

4 1P, 2P, 3F, 4P.

Powtórzenie działu VI

1

966 r. 1018 r. 1078 r.

1226 r.

A E C

G

IX X XI XII

XIII

2 Bulla – dokument papieski wystawiany z reguły w sprawach wielkiej wagi.

palatyn – inaczej wojewoda, w monarchii wczesnopiastowskiej najwyższy urzędnik państwowy

zajmujący się zarządzaniem dworem i zastępujący władcę w dowodzeniu armią.

Kanonizacja – uznanie przez papieża osoby zmarłej za świętą.

relikwia – szczątki ciała lub przedmioty należące do osoby uznanej przez Kościół za świętą.

3

opis postaci

Księżniczka czeska, żona Mieszka I i matka Bolesława Chrobrego. Przyczyniła się

do przyjęcia chrztu przez księcia Polan.

Książę Polski, najstarszy syn Bolesława Chrobrego, walczył z bratem Mieszkiem

o tron po śmierci ojca.

Pierwszy poznański biskup misyjny. Celem jego działania miało być szerzenie

chrześcijaństwa w Polsce.

Władca Polski, prowadził liczne wojny, m.in. z Niemcami. Wsławił się też udanymi

wyprawami na Pomorze Zachodnie.

4 Fragment 1. Przytoczony fragment dotyczy Bolesława Krzywoustego. Kronika stwierdza, że opisany

książę był synem z prawego łoża, co było istotne w przypadku Krzywoustego. Wspomina też o walkach

o Pomorze i wojnie z Niemcami, podczas której książę stosował taktykę wojny podjazdowej, opisanej

we fragmencie.

Fragment 2. Przytoczony fragment dotyczy Bolesława Szczodrego. Kronika wspomina o zwycięskich

wyprawach na Czechów, na Węgry i na Ruś, które odbył jedynie Bolesław Szczodry. Wspominana jest też

hojność króla, czy szczodrość, co potwierdza, że mowa o Bolesławie II.

Fragment 3. Przytoczony fragment dotyczy Bolesława Chrobrego. Uzasadnienie: Kronika wspomina

o licznych wojnach toczonych przez opisanego władcę, ale przede wszystkim jest w niej mowa o misji

św. Wojciecha, której patronował ten władca.

5 Bolesław Chrobry – Kołobrzeg, Kraków, Wrocław.

Bolesław Szczodry – Płock.

Bolesław Krzywousty – Lubusz, Włocławek.

D

1000 r.

B

1025 r.

Postać

Dobrawa

Bezprym

Jordan

Bolesław

Krzywousty

6 a) Nie. Scena nie jest wiarygodnym źródłem. Matejko, chcąc pokazać znaczenie chrztu Polski,

wykorzystuje wiele symboli i postacie, które nie mogły zgromadzić się jednocześnie w jednym miejscu.

Nie jest to zatem wiarygodna scena.

b) W chrzcie Polski nie mógł uczestniczyć św. Wojciech. W czasie, gdy Mieszko przyjmował chrzest,

Wojciech nie był dorosłym człowiekiem i nie mógł pełnić godności biskupa, ani dokonać aktu chrztu.

lub


F

1138r.

24



VII. Polska w XIV–XV wieku

34. Zjednoczenie Polski

1

Opis postaci

Książę wielkopolski. Dzięki wsparciu arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba

Świnki koronował się na króla Polski. Zamordowany rok po koronacji

przez Brandenburczyków.

Książę wrocławski, pretendent do tronu Polski. Opanował Kraków, podjął

starania o zdobycie korony, ale wkrótce potem został otruty.

Król Czech i sojusznik Krzyżaków. Zgłaszał pretensje zarówno do korony

Polski, jak i Królestwa Węgier.

Postać

D. Przemysł II

A. Henryk IV Prawy

C. Jan Luksemburczyk

Polska w XIV–XV wieku

2 A.

3 B.

Król Czech i Polski. Zreformował administrację Królestwa Polskiego,

obsadzając na urzędach Czechów i Niemców.

Książę brzesko-kujawski. Początkowo przegrywał rywalizację o tron Polski,

ale ostatecznie doprowadził do zjednoczenia kraju i sojuszu z Węgrami

oraz pogańską Litwą.

F. Wacław II

H. Władysław Łokietek

4 Tak, oba przekazy dotyczą tego samego wydarzenia. Ilustracja ukazuje zabójstwo polskiego władcy

(na jego szacie widoczny biały orzeł). Atak jest niespodziewany, w komnacie królewskiej, za władcą widać

jego przerażoną żonę z dzieckiem. Opis kronikarski dotyczy tego samego wydarzenia – w opisie król ginie

we własnej sypialni ugodzony licznymi ciosami wrogów.

lub


5 1F, 2P, 3P, 4P, 5P, 6P.

35. Polska pod rządami Kazimierza Wielkiego i Andegawenów

1 1C, 2A.

2 Ziemie odziedziczone – C., H.

Ziemie odzyskane drogą pokojową – B., I.

Ziemie uzyskane drogą zbrojną – G.

Ziemie polskie poza granicami państwa – A., D., E., F.

3

Urząd

Kompetencje

A. Kierował polityką zagraniczną i kancelarią królewską; urząd sprawowała osoba duchowna.

C. Trzymał pieczę nad skarbem i mennicą królewską.

D.

Reprezentował władzę monarchy w prowincjach, sprawował władzę sądowniczą, dbał

o bezpieczeństwo mieszkańców.

E. Stał na czele województwa, wchodził w skład rady królewskiej.

B. Odpowiadał za bezpieczeństwo i wyposażenie podległego mu grodu lub zamku.

4 1P, 2F, 3P, 3F.

5 1D., 2D., 3B., 4A.


25



6 a) Korona – symbol władzy królewskiej; Orzeł – godło państwa polskiego; Z łaski Bożej – informacja,

że władca jest wybrany przez Boga, jest Boskim pomazańcem i panuje z Boskiej woli.

b) Wprowadzenie własnej monety potwierdzało suwerenność państwa polskiego i wszelkie prawa

Kazimierza do piastowania korony polskiej.

36. Pierwsi Jagiellonowie na polskim tronie

1 Korzyści dla Polski – A., F.

Korzyści wspólne – D. E.

Korzyści dla Litwy – B., C.

2 A. Pastorał – symbol władzy biskupiej.

B. Chrzcielnica – symbol przystąpienia do chrześcijaństwa.

C. Pień drzewa – symbol starej wiary, którą wraz z chrztem porzucają Litwini.

3

Faza III

Faza I

4 1D, 2A.

5 1P, 2P, 3P, 4F.

Faza II

Faza IV

6 Scena przedstawienia przez św. Jerzego (patrona rycerstwa) poległej starszyzny krzyżackiej Matce Bożej

ma sugerować, że polegli zakonnicy trafili do nieba, pod opiekę swej patronki. Oznacza to, że walczyli

i polegli w słusznej sprawie, w obronie słusznych wartości, a ich chwalebna śmierć doprowadziła ich

do zbawienia i będzie nagrodzona w niebie.

lub


37. Polska w późnym średniowieczu

1 1C, 2A.

2 1P, 2F, 3P.

26



3


C G B

A

E

F

D

4 Pierwszy pokój toruński A, G, H.

Drugi pokój toruński B, C, D, E, F.

5 D.

6 Do zmiany w herbie – dodanie korony królewskiej – doprowadziła wojna trzynastoletnie i przyłączenie

Gdańska do korony Polskiej po pokoju toruńskim w 1466 r. Dodanie korony oznaczało przyjęcie Gdańska

pod opiekę króla polskiego.

lub



27


Powtórzenie działu VII

POlSKA W XIV–XV WIEKU

1

2

1308 r.

G

D

1320 r.

1364 r.

1410 r.

1468 r.

H A

E

XIV XV XVI

F

B C

1374 r.

1466 r. 1505 r.

E

D

F

B

3

opis postaci

Wielki mistrz Zakonu Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego

w Jerozolimie w latach 1407–1410. Prowadził politykę zmierzającą do rozbicia

unii polsko-litewskiej. W 1409 r. wypowiedział wojnę Królestwu Polskiemu.

Poległ pod Grunwaldem.

Wielki książę litewski od 1401 r., stryjeczny brat Władysława Jagiełły.

Pod Grunwaldem dowodził prawym skrzydłem wojsk polko-litewskich.

Mimo uznania formalnego zwierzchnictwa Jagiełły samodzielnie rządził Litwą.

Syn Władysława Jagiełły, król Polski i Węgier. Walczył przeciwko Turcji.

Początkowo odniósł sukces, ale w 1444 r. kolejna wyprawa zakończyła się

klęską w bitwie pod Warną.

Biskup krakowski. Przeciwnik Władysława Łokietka i sojusznik Wacława II.

Nazywany krwawym wilkiem z pastorałem. W 1309 r. wygnany z Polski.

Postać

Ulrich

von Jungingen

Witold

Kiejstutowicz

Władysław III

Jagiellończyk

Jan Muskata

4

miejsce bitwy Walczące strony Wódz polski rok Zwycięzca

Płowce Polacy / Krzyżacy Władysław Łokietek 1331 Polacy

Grunwald Polacy i Litwini / Krzyżacy Władysław Jagiełło 1410 Polacy i Litwini

warna Chrześcijanie / Turcy Władysław Jagiellończyk 1444 Turcy

chojnice Polacy / Krzyżacy Kazimierz Jagiellończyk 1454 Krzyżacy

Świecino Polacy / Krzyżacy Piotr Dunin 1462 Polacy

28



5 A. Zamieszczony fragment pochodzi z przywileju jedlneńsko-krakowskiego, który został wydany

przez króla Władysława Jagiełłę w 1430/33 roku.

B. Zamieszczony fragment pochodzi z przywileju koszyckiego który został wydany przez króla Ludwika

Węgierskiego w 1374 roku.

C. Zamieszczony fragment pochodzi z przywileju cerekwicko-nieszawskiego który został wydany

przez króla Kazimierza Jagiellończyka w 1454 roku.

D. Zamieszczony fragment pochodzi z przywileju czerwińskiego który został wydany przez króla

Władysława Jagiełłę w 1422 roku.

6 1P, 2F, 3P.

7

A

G

C


H

I

F

B

E

D


29


VIII. Kultura średniowiecza

Kultura średniowiecza

38. Kultura umysłowa wieków średnich

1 C.

2 a) A., b) D.

3 Sceny powiązane z etosem rycerskim to A, B, E. Na A widać scenę z turnieju rycerskiego, B. ukazuje

bitwę, a E. scenę zalotów dworskich. Wszystkie trzy są przykładem zachowań lub sytuacji związanych

z życiem rycerzy. Pozostałe sceny dotyczą innych stanów – kleru (D.), a mieszczaństwa (kupców C.

i rzemieślników F.).

lub


4 a) Utwór opowiada o życiu i śmierci hrabiego Rolanda, jednego z rycerzy Karola Wielkiego,

który w średniowieczu stawiany był za wzór cnót i zachowań rycerskich.

b) Utwór jest przykładem eposu rycerskiego.

c) Tego typu utwory były przede wszystkim skierowane do rycerstwa i osób żyjących na dworze władcy.

Miały propagować postawy i wzory do naśladowania. Mogły być również adresowane do warstw

niższych, zwłaszcza bogatych mieszczan, jako przykład bohaterskiej opowieści o rycerzach.

lub


5 Teologia – nauka zajmująca się poznaniem Boga, Jego istoty, woli, relacji z człowiekiem i wynikających

stąd nakazów moralnych.

Hagiografia – dział piśmiennictwa zajmujący się żywotami świętych.

Inicjał – kunsztownie zdobiona wielka litera rozpoczynająca rozdział w średniowiecznej księdze.

Trubadur – określenie poetów i muzyków (często wędrownych) zajmujących się głównie dworską liryką

miłosną.

39. Sztuka i architektura średniowiecza

1 a) C. b) A.

2 Polichromia – wielobarwne malowidło zdobiące powierzchnie ścian i sklepień lub dekoracja malarska

rzeźb i przedmiotów rzemiosła artystycznego.

Portal – ozdobne wejście do kościoła najczęściej w kształcie zwężających się ku wnętrzu uskoków

z kolumnami.

Rozeta – okrągłe ozdobne okno umieszczone przeważnie nad głównym wejściem do kościoła.

3 Styl romański – B., C., E., H. Styl gotycki – A., D., F., G.

4

II

D

III

E B A C

IV

I

30



5 Sklepienie krzyżowo-żebrowe charakterystyczne dla stylu gotyckiego ukazano na ilustracji oznaczonej

literą a.

6 a. styl gotycki; B. styl romański.

7 Rzeźba nawiązuje do piety, czy wizerunku Matki Boskiej trzymającej na kolach zwłoki Chrystusa

zdjęte z krzyża. Wizerunek Piety wyraża ból Matki Bożej po śmierci Syna, który poświęcił się za ludzi

i został zabity, mimo że był niewinny. Wykorzystanie tego motywu w pomniku ma podkreślić niewinność

pomordowanych w Michniowie ofiar.

lub


40. Kultura średniowiecznej Polski

KUlTURA ŚREDNIOWIECZA

1

A

D

C

B

XI XII

XIII XIV

XV

XVI

2 D.

3 Styl romański – A., D.; styl gotycki – B., C.

4 a) Celem Akademii w Krakowie ma być kształcenie ludzi mądrych, rozważnych i wszechstronnie

wykształconych.

b) A., C., F.

5 1P, 2P, 3F, 4F

Powtórzenie działu VIII

1

X/XI w.

1144 r.

1414 r.

C

D

E

X XI XII XIII XIV XV XVI

A

1088 r.

B

1364 r.

2

opis postaci

Profesor Akademii Krakowskiej. Razem z Pawłem Włodkowicem reprezentował

Polskę na soborze w Konstancji, gdzie polska delegacja przedstawiła tezę,

iż Bóg stworzył ziemię nie tylko dla chrześcijan, lecz także dla ludzi innych religii

i niewierzących.

Niemiecki rzeźbiarz, grafi k i malarz, wybitny przedstawiciel późnego gotyku.

Pracował m.in. w Krakowie, gdzie wykonał ołtarz główny dla kościoła Mariackiego.

Pierwszy polski kronikarz. Pochodził prawdopodobnie z Francji. Swoje dzieło

stworzył na dworze Bolesława Krzywoustego.

Postać

Stanisław

ze Skarbimierza

Wit Stwosz

Anonim, tzw. Gall

3 Giotto di Bondone – malarstwo

Walther von der Vogelweide – poezja

Tomasz z Akwinu – filozofia

Wincenty z Kielczy – hagiografia


31


4 a) B., C., D., E. b) C.

5 1P, 2F, 3P, 4P.


6 C.

Epoka w wielu wymiarach

Powtórzenie dziejów średniowiecza

1

H

F

D

G

C

B

E

A

2 A. Pismo runiczne – królestwa normańskie

B. Pismo arabskie – kalifat Umajjadów.

C. Głagolica – Państwo Wielkomorawskie

D. Minuskuła karolińska – królestwo Franków.

3 A. Justynian Wielki – cesarz bizantyjski, skodyfikował prawo rzymskie;

B. Karol Wielki – władca Franków, odbudował cesarstwo na Zachodzie;

C. Otton III – cesarz rzymski, stworzył wizję cesarstwa uniwersalnego.

D. Gotfryd z Bouillon – przywódca I krucjaty, został pierwszych chrześcijańskim władca Jerozolimy.

E. Joanna d’Arc – dowódczyni wojsk francuskich w wojnie stuletniej, pokonała Anglików pod Orleanem.

F. Jadwiga Andegaweńska – królowa Polski, przyczyniła się do chrztu Litwy.

32



4


Styl arabski

Styl gotycki

Styl romański

Styl bizantyjski

5 Fragment 1. – Justynian I Wielki do senatu Konstantynopola

Fragment 2. – Mahomet, Koran

Fragment 3. – List mnicha Filoteja do wielkiego księcia moskiewskiego Wasyla III

Fragment 4. – List Karola Wielkiego do papieża Leona III

Fragment 5. – List króla Henryka IV do papieża Grzegorza VII

Fragment 6. – Statuty wiślickie Kazimierza Wielkiego

6

Miejsce bitwy Wiek Walczące strony Zwycięski wódz

Jerozolima XI w. krzyżowcy / Turcy seldżuccy Gotfryd z Bouillon

Poitiers VIII w. Frankowie / Arabowie Karol Młot

Grunwald XV w. Polacy i Litwini / Krzyżacy Władysław II Jagiełło

Lechowe Pole X w. Niemcy / Madziarzy Otton I

Hastings XI w. Normanowie / Anglosasi Wilhelm Zdobywca

Azincourt XV w. Anglicy / Francuzi Henryk V Lancaster

Konstantynopol XV w. Bizantyjczycy / Turcy osmańscy Mehmed II

7 B., F., G.


33

historia_1_karty-pracy_odpowiedzi

Transform your PDFs into Flipbooks and boost your revenue!

Delete template?

Save as template ?