Menaxhimi i Projekteve
Menaxhimi i Projekteve
Menaxhimi i Projekteve
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
HYRJE<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Projektet në ditët e sotme përbëjnë një instrument të rëndësishëm zhvillimor të<br />
përdorur masivisht si nga sektori publik edhe nga organizatat private. Ato janë<br />
gjithashtu një prej rrugëve kryesore të destinimit të fondeve të Komunitetit Evropian<br />
dhe organizatave ndërkombëtarë (FMN, BB, BERZH etj) për ndihmën drejt vendeve të<br />
pazhvilluara dhe atyre në zhvillim.<br />
Parë në këtë këndvështrim formimi i specialistëve të rinj me njohuri bashkëkohore, ku<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong> padyshim përbën një pjesë integrale, është një mundësi për tu<br />
përballur me sukses me sfidat zhvillimore të sotme por edhe ato të së ardhmes.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong> është një disiplinë që synon të ofrojë njohuri teorike mbi<br />
projektet por edhe të pajisë nxënësit me shprehi praktike dhe aftësi menaxheriale për to.<br />
Materiali që do të trajtojmë në vazhdimësi është mbështetur mbi programet e disa prej<br />
shkollave më të mira perëndimore si edhe udhëzimet e Institutit Ndërkombëtar të<br />
<strong>Menaxhimi</strong>t të <strong>Projekteve</strong> (USA).<br />
Ky material didaktik synon të japë njohuri mbi konceptin e projektit, dimensionet e tij,<br />
menaxherin e projektin dhe rolin e tij, karakteristikat e projektit, fazat e ciklit të<br />
projektit, hartimin e tij, menaxhimin e kohës, kostos por edhe të performances së<br />
projektit, menaxhimin e riskut dhe vlerësimin e treguesve financiarë të projektit.<br />
Në material janë bërë përpjekje që konceptet, ilustrimet si dhe pjesë të tjera të jenë sa më<br />
të përshtatshme dhe të vlefshme.<br />
2<br />
2
TABELA E PERMBAJTJES<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
HYRJE.................................................................................................................................................. 2<br />
TEMA 1................................................................................................................................................4<br />
PROJEKTI DHE PARIMET...........................................................................................................5<br />
1. HYRJE DHE PARIMET .................................................................................................................. 5<br />
2. PROJEKTI SI PROCES................................................................................................................. 12<br />
3. DIMENSIONI I PROCESIT.......................................................................................................... 16<br />
4. CIKLI I JETËS I PROJEKTIT (NJË VËSHTIRM I PËRGJITHSHËM)........................................... 20<br />
5. PROCESI I MENAXHIMIT TË PROJEKTEVE (HAP MBAS HAPI)............................................. 21<br />
6. DIMENSIONI NDËRPERSONAL DHE I SJELLJES..................................................................... 24<br />
7. DIMENSIONI ORGANIZACIONAL........................................................................................... 27<br />
TEMA 2..............................................................................................................................................30<br />
MENAXHERI I PROJEKTIT.......................................................................................................30<br />
1. ROLI I MENAXHERIT TË PROJEKTIT ....................................................................................... 30<br />
2. PËRGJEGJËSITË SI MENAXHER I PROJEKTIT.......................................................................... 31<br />
3. SFIDAT E ZAKONSHME ME TË CILAT PËRBALLEN MENAXHERET..................................... 33<br />
4. ÇFARË AFTËSISH DUHET TË ZOTËROJË NJË MENAXHER PROJEKTESH ?.......................... 35<br />
TEMA 3......................................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.<br />
DIZENJIMI I PROJEKTIT...........................................................................................................45<br />
1. SI DUHET të ZHVILLOHET NJË PROJEKT?............................................................................... 45<br />
2. HAPAT E DEFINIMIT TË PROJEKTIT........................................................................................ 47<br />
3. HARTIMI I PROPOZIMIT PËR PROJEKT.................................................................................. 61<br />
TEMA 4..............................................................................................................................................64<br />
NJË VËSHTRIM MBI PLANIFIKIMIN E PROJEKTIT.......................................................64<br />
1. HYRJE NË PLANIFIKIMIN E PROJEKTIT.................................................................................. 64<br />
2. DËSHTIMET E ZAKONSHME TË PLANIFIKIMIT .................................................................... 67<br />
3. SA PLANIFIKIM ËSHTË I MJAFTUESHËM?.............................................................................. 71<br />
4. NJË VËSHTRIM MBI VLERËSIMIN E PROJEKTIT.................................................................... 73<br />
TEMA 5..............................................................................................................................................77<br />
PËRGATITJA E DETAJUAR E PROJEKTIT...........................................................................77<br />
(PLANI: HAP MBAS HAPI) ........................................................................................................77<br />
1. IDENTIFIKIMI ÇFARË DUHET TË BËHET? (Fushëveprimi i menaxhimit)................................ 78<br />
2. NJË HAP MË TEJ: IDENTIFIKIMI I DIMENSIONVE TË PUNËS............................................... 82<br />
3. NJË APLIKIMI PRAKTIK I SEP................................................................................................... 83<br />
3.1. Identifikimi kush bën çfarë? Matrica e caktimit të përgjegjesive ............................................. 84<br />
3.2. <strong>Menaxhimi</strong> i Kohës................................................................................................................... 85<br />
3.3. Përgatitja e një Kalendari të Projektit (Një proces me shtatë hapa)........................................... 86<br />
3.4. Krijimi i diagramës logjike....................................................................................................... 87<br />
3.5. Vlerësimi i kohëzgjatjes së aktiviteteve.................................................................................... 90<br />
3.6. Konvertimi i diagramës logjike në një plan kontrolli për projektin......................................... 92<br />
3<br />
3
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
3.7. Llogaritja e itenerarit kritik....................................................................................................... 94<br />
4. MENAXHIMI I KOSTOS............................................................................................................ 95<br />
4.1. Llojet e kostove......................................................................................................................... 96<br />
4.2 Zgjedhja e duhur e programeve informatike në menaxhimin e projekteve.............................. 99<br />
TEMA 6............................................................................................................................................101<br />
MENAXHIMI I RISKUT DHE PASIGURISË. .....................................................................101<br />
1. KUPTIMI I RREZIKUT DHE PASIGURISË...............................................................................101<br />
2. NJË QASJE PËR MENAXHIMIN E RISKUT..............................................................................104<br />
2.1. Identifikimi çfarë mund t’ju dëmtojë ju...................................................................................104<br />
2.2. Matja; sa do të dëmtoheni. .......................................................................................................107<br />
2.3. Analiza e kërcënimeve.............................................................................................................107<br />
2.4. Përgjigja ndaj kërcënimeve.......................................................................................................109<br />
2.5 <strong>Menaxhimi</strong> i rriskut të projektit si proces .................................................................................110<br />
2.6. Akomodimi i pasigurisë............................................................................................................110<br />
2.7. Përdorimi i teknikës PERT për të përcaktuar shtrirjen e projektit............................................111<br />
2.8. Përdorimi i rangut të vlerave në shprehjen e rezultatit të vlerësuar..........................................113<br />
2.9. Përdorimi i programeve të gatëshme komerciale të vlerësimit..................................................113<br />
TEMA 7............................................................................................................................................116<br />
RUAJTJA E KONTROLLIT GJATË EKZEKUTIMIT TË PROJEKTIT..........................116<br />
1. KUPTIMI I KONTROLLIT. ........................................................................................................116<br />
2. OBJEKTIVAT E KONTROLLIT TË PROJEKTIT........................................................................117<br />
3. FOKUSI I KONTROLLIT............................................................................................................118<br />
4. ELEMENTET E PROCESIT TË KONTROLLIT. ..........................................................................119<br />
5. KONCEPTI I VLERËS SË KRIJUAR. ..........................................................................................126<br />
6. VERPRIMET KORIGJUESE........................................................................................................130<br />
4<br />
4
TEMA 1<br />
PROJEKTI DHE PARIMET<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
1. HYRJE DHE PARIMET<br />
2. PROJEKTI SI PROCES<br />
3. DIMENSIONI I PROCESIT<br />
4. CIKLI I JETËS I PROJEKTIT (NJË VËSHTIRM I PËRGJITHSHËM).<br />
5. PROCESI I MENAXHIMIT TË PROJEKTEVE<br />
6. DIMENSIONI NDËRPERSONAL DHE I SJELLJES<br />
7. DIMENSIONI ORGANIZACIONAL<br />
OBJEKTIVAT E TEMËS<br />
Në përfundim të studimit të temës nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
� Të njohë definimin e projektit, menaxhimit të projektit dhe<br />
menaxherit të projektit, kufizimet ose kornizat e projektit.<br />
� Të njohë dhe përshkruajë fazat e ciklit të jetës së projektit<br />
� Të evidentojë faktorët që mund të shkaktojnë problem në zbatimin e<br />
një projekti, faktorët që e bëjnë të parashikueshëm një projekt.<br />
� Të njohë dhe interpretojë dimensionet e projektit.<br />
� Të dijë dhe arumentojë karakteristikat e projekteve dhe dallimin e<br />
tyre nga aktivitetet e biznesit ose programet publike.<br />
5<br />
5
1. HYRJE DHE PARIMET<br />
"90% e parë e një projekti të merr 90%<br />
të kohës, 10% e fundit të merr 90% të<br />
tjera."<br />
Thjeshtësia dhe humori mund të mos<br />
jetë e para gjë që na vjen në mendje kur<br />
mendojmë rreth menaxhimit të një<br />
projekti. Megjithatë, ne do të përpiqemi<br />
për të qenë të thjeshtë, të qartë dhe<br />
konkretë gjatë rrugës sonë në shtrimin,<br />
përcaktimin, analizën dhe vlerësimin<br />
teorik dhe praktik të problematikës dhe<br />
argumenteve tona.<br />
Ky kapitull parashtron disa parime dhe<br />
çështje kyçe që lidhen me menaxhimin<br />
dhe menaxherin e një projekti.<br />
Përkufizimet janë të shumtë, por<br />
thellësisht ato shprehin të njëjtën gjë: një<br />
projekt është një veprimtari e<br />
përkohshme, me një fillim dhe fund të<br />
qartë (megjithëse nuk duket se disa<br />
projekte do të marrin fund ndonjëherë);<br />
ajo ka të përfshira me kohë të plotë ose<br />
të pjesshme burime; ajo ka një hierarki<br />
të përkohshme të menaxhimit që<br />
shpesh merr përparësi mbi hierarkinë e<br />
kompanisë; dhe ajo përcakton (merr<br />
përsipër të realizojë) objektiva të qarta,<br />
si psh një sistem IT , një prodhim të ri,<br />
një shërbim të ri, një krijim, rregullim<br />
apo implementim teknik, institucional<br />
apo çfarëdo tjetër .<br />
Sikundër përcaktuam me sipër natyra e<br />
përkohshme përben një dallim<br />
thelbësor të projektit me biznesin e<br />
përditshëm ose natyrën e operacioneve<br />
të cilat janë të perseritshem, permanente<br />
ose gjysme permanente duke<br />
shërbyer si aktivitete funksionale për<br />
të prodhuar të mira (produkte dhe<br />
shërbime).<br />
A keni pasur ndonjëherë këtë ndjenjë<br />
në lidhje me një projekt?<br />
nuk mjafton koha<br />
shumë pak njerëz<br />
njerëzit nuk janë të sigurt se çka<br />
duhet të bëjnë<br />
shumë punë për të bërë etj<br />
Çfarë e shkakton këtë ndjenjë e<br />
nganjëherë presion lodhës?<br />
Në kuptimin e saj të përgjithshëm,<br />
mungesa e planifikimit.<br />
Njerëzit inkuadrohen në një projektet<br />
pa planifikimin e duhur dhe shpesh pa<br />
njohjen e duhur, dhe pasi kanë bërë një<br />
pjesë të rrugës ata fillojnë të kuptojnë se<br />
çfarë do të duhet realisht të bëjnë dhe sa<br />
larg do të shkojnë duke u pushtuar<br />
kështu nga një ndjenje e natyrshme<br />
paniku.<br />
Ndonjëherë afatet e përfundimit futen<br />
në mënyrë arbitrare, por ndonjëherë<br />
menaxheret e projektit i pranojnë vetë<br />
ato pa u shqetësuar për projekt planin e<br />
duhur të veprimeve për të arritur deri<br />
aty.<br />
Por ju kurrë nuk do të mund ti<br />
shmangeni këtij lloj “presioni”, që në<br />
fakt nuk është as e dëshirueshme por i
nevojshëm për të siguruar një<br />
mbarëvajtje të mirë të të gjitha<br />
aktiviteteve dhe një ritëm konstant të<br />
ecurisë se projektit.<br />
Ato çka thamë s’janë gjë tjetër veçse<br />
pajisja me nivelin e duhur të angazhimit<br />
të menaxherit i tillë që kur të keni bërë<br />
një aplikim projekti të keni së paku një<br />
shans për të luftuar për arritjen e tij.<br />
Ndoshta problemi i vetëm e më i vështirë<br />
më të cilin ndeshen menaxherët e nivelit<br />
të lartë në vendet në zhvillim, është<br />
zbatimi i programeve të zhvillimit. Ne<br />
shumicën e rasteve kjo mund të ndodhe<br />
për shkak të një përgatitjeje jo të mire të<br />
projekteve. Përgatitja e projektit nuk<br />
është i vetmi aspekt i zhvillimit të një<br />
sektori, i prosperitetit të një organizate<br />
apo i planifikimit.<br />
Identifikimi i objektivave të zhvillimit<br />
,hartimi i strategjive efektive, zgjedhja e<br />
grupeve apo fushave prioritare që do të<br />
përfitojnë nga investimet, si dhe<br />
mobilizimi i burimeve, të gjitha këto<br />
janë probleme mjaft kritike. Por për<br />
shume aktivitete të zhvillimit, përgatitja<br />
me kujdes e projektit e veçanërisht e<br />
pjesës se shpenzimeve, është në mos më<br />
esenciali, mjeti më i mire për të siguruar<br />
eficiencë, për të siguruar përdorimin<br />
ekonomik të fondeve të kapitalit si dhe<br />
për rritjen e mundësive për zbatimin në<br />
kohë të projektit.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Projektet, po të mos ishin përgatitur me<br />
kujdes në detajet kryesore, atëherë do të<br />
kishte ineficence si dhe shpenzime të<br />
kota, pra një humbje në kapitalin<br />
kombëtar.<br />
Ende në shume vende mundësia për të<br />
përgatitur dhe analizuar projektet është<br />
e vogël. Administratorët, bile dhe ata<br />
që janë në pozita të rëndësishme<br />
planifikimi, vazhdimisht nënvleftësojnë<br />
kohën dhe përpjekjet që duhen për të<br />
përgatitur projekte të përshtatshme.<br />
Megjithatë esencialisht duhet dalluar<br />
zbatimi i një programi dhe i një projekti.<br />
Projektet janë një mënyrë për të sjellë<br />
ndryshime të parashikueshme. Futja e<br />
këtij termi nuk është kaq e rastësishme<br />
por nënkupton aftësitë menaxheriale<br />
për të parashikuar ndryshimin, kostot,<br />
kohën, si dhe gjithçka që ka të bëjë me<br />
rezultatin e një projekti.<br />
Çfarë e ndihmon një projekt të bëhet i<br />
parashikueshëm?<br />
� synime të qarta<br />
� role të qartë<br />
� një plan të qartë<br />
� mekanizmat të qarta të kontrollit<br />
� struktura të qarta raportuese ... me<br />
fjalë të tjera menaxhim të mirë të<br />
projektit.<br />
Lind pyetja: nëse ne kemi një kosto<br />
totale të projektit të përcaktuar, çfarë<br />
përqindje duhet të shpenzohen për<br />
planifikimin, kontrollin, raportimin,<br />
punën drejtuese etj?<br />
7<br />
7
Përgjigja është: ajo varet<br />
Imagjinoni një projekt të thjeshtë që<br />
bëhet nga disa ekspertë të cilët kanë<br />
bërë shumë projekte të ngjashme më<br />
parë. Ata mund të kenë nevojë e shumta<br />
për ta kontrolluar dhe kështu ndoshta<br />
vetëm 5% të totalit të kostos do të ishte e<br />
mjaftueshme për menaxhimin e<br />
projektit.<br />
Por në ndryshim me këtë le të<br />
imagjinojmë një projekt kompleks të<br />
shtrirë nëpër shumë vende, të përbërë<br />
kryesisht nga specialiste pa përvojën e<br />
duhur, që vetëm sa shpenzojnë kohën e<br />
tyre për projektin do të nevojitej një<br />
pjesë e konsiderueshme e kostos vetëm<br />
për ta mbajtur në “binarë” projektin<br />
ndoshta edhe 35% të kostos totale të<br />
projektit mund të shpenzohej për të<br />
menaxhuar projektin 1.<br />
Le të supozojmë që për një projekt të<br />
caktuar kemi përllogaritur si të<br />
përshtatshme një shumë prej 15% të<br />
kostos totale për menaxhimin e<br />
projektit. Por sponsori i projektit na<br />
drejtohet “ hiqni dorë nga burokracitë<br />
dhe reduktoni koston e projektit me<br />
15%”.<br />
Si do ti përgjigjeshim ne?<br />
1 Project Management, M. Harding Roberts, 2008.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
A kemi ne një zgjidhje midis një projekti<br />
të kostuar 100% me menaxhim projekti<br />
dhe një projekti të kostuar 85% pa të?<br />
Natyrisht që përgjigja do të ishte e para.<br />
Me fjalë të tjera, menaxhimi i projektit<br />
është një investim: ai rezulton me më<br />
pak kosto i përfshirë në një projekt sesa<br />
do të duhej të shpenzohej në rastin e<br />
kundërt.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i projekteve është disiplina<br />
e planifikimit , organizimit dhe menaxhimit<br />
të burimeve me qellim përmbishjen<br />
e objektivave specifike të<br />
projektit dhe realizimin e qëllimeve të<br />
tij.<br />
Sfida kryesore e menaxhimit të projektit<br />
është që të arrijmë të gjitha qëllimet e<br />
projektit dhe objektivat ndërsa qëndrojmë<br />
brenda kufizimeve dhe kornizave të<br />
vendosura që me pare ku sigurisht rolin<br />
kryesor e luajnë : performanca, koha,<br />
dhe buxheti.<br />
Performanca e kerkuar<br />
Kohezgjatja e kerkuar<br />
8<br />
8<br />
Limiti buxhetor
Sfida tjetër edhe më ambicioze është që<br />
të zgjedhe dhe optimizoje alokimin dhe<br />
integrimin e inputeve të nevojshme për<br />
të përmbushur objektivat e paracaktuara.<br />
Një nga shumë aftësitë e menaxherit të<br />
projektit është të dijë pothuajse<br />
instinktivisht sa kontroll të ushtrojë në<br />
mënyrë që projektet e vogla të mos<br />
vuajnë nga burokracia e panevojshme<br />
që mund të jetë karakteristike për të<br />
implementuar projekte të mëdha.<br />
Megjithatë jo të gjithë teknicientët bien<br />
dakot më këtë tezë të fleksibilitetit<br />
esencial. Por ne, me ndikimin e<br />
metodologjive do të merremi në temat e<br />
ardhshme.<br />
Supozojmë se jeni pranuar për të<br />
menaxhuar një projekt i cili për ju ne një<br />
vlerësim me të hollësishëm, përbëhet<br />
nga 5 nën-projekte:<br />
procese biznesi agroindustriale<br />
zhvillimi i programeve<br />
teknologjike instalimin e<br />
programeve<br />
trajnimi i specialisteve<br />
zbatimi dhe vlerësimi i ecurisë<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Gjate vëzhgimit të parë ju vini re se të<br />
gjitha ekipet (pesë ekipe) që do të<br />
merren me të kanë praktika të<br />
ndryshme pune si dhe secili përdor<br />
terminologji menaxheriale të ndryshme<br />
të menaxhimit të projektit. A do të<br />
përbënte kjo një problem për ecurinë e<br />
projektit? Normalisht po.<br />
Teorikisht por jo vetëm, çdo projekt në<br />
një kompani në sektorin publik ose<br />
privat duhet të përdore të njëjtën<br />
metodologji si dhe qasje menaxhuese.<br />
Një gjë e tille mund të arrihet nga<br />
adaptimi i rregullave dhe udhëzimeve<br />
të njëjta që vijnë në sinkron me<br />
karakteristikat e kompanisë si: struktura<br />
organizative, niveli i brendshëm i<br />
komunikimit, delegimi i pushtetit dhe<br />
përgjegjësive, niveli teknologjik etj,<br />
sigurisht jo të standardeve të cilat janë<br />
një pjesë e definuar në mënyrë të qartë<br />
jo nga kompania por nga donatori.<br />
Megjithatë duke u ballafaquar me<br />
projektin tonë të parë do të na duhej të<br />
dinim cilat gjëra duhet të zgjedhim?<br />
Një ide interesante do të ishte për<br />
menaxherin e projektit të vendose<br />
mënyrën e kontrollit të projektit dhe ta<br />
prezantojë atë tek mbështetësit e<br />
projektit të cilët duke e rishikuar me<br />
kujdes mund të reagojnë: Ju jeni tepër<br />
burokratik në idetë tuaja ose,ju nuk keni<br />
bërë një plan kontrolli të mjaftueshëm<br />
ose, duket diçka e drejtë dhe serioze. Në<br />
9<br />
9
qoftëse do të ishte një nga dy përgjigjet e<br />
para mbështetësit e projektit do të na<br />
ndihmonin paraprakisht për të pare<br />
metoda më të përshtatshme dhe plane<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
më të plota e kjo është dhe argument i<br />
parë konsultës me ta.<br />
Koncepte Bazë:<br />
PROJEKTI- nje sipermarje apo iniciative e perkohshme me qellim krijimin e nje<br />
produkti apo sherbimi te caktuar.<br />
MENAXHERI I PROJEKTIT- një njëri që drejton projektin dhe që ështe përgjegjës per<br />
suksesin ose dështimin e projektit.<br />
MENAXHER I RASTESISHEM I PROJEKTIT- një person që vendoset në rolin e<br />
menxherit te projektit me teper si rezultat i domosdoshmërise dhe nevojave të organizatës<br />
sesa nga ecja drejt një kariere të tille apo aftesive te tij personale.<br />
Por cilat do të ishin disa nga argumentet pro dhe kundër të qenit një menaxher<br />
projektesh:<br />
Argumenta PRO!<br />
a. Një hap i hedhur drejt provomit<br />
të aftësive.<br />
b. Ju pajis me ndjenjën e vetëdijes<br />
për arritje.<br />
c. Siguron një larmi aktivitetesh.<br />
d. Ju jep juve të drejtën e zgjedhjes.<br />
e. Ju mundeni të ndikoni mbi<br />
organizatën .<br />
Argumenta KUNDER!<br />
a.Ka shumë përgjegjësi dhe pak<br />
autoritet.<br />
b.Kërkon tolerance dhe<br />
mirkuptim.<br />
c. Mund te shkeputeni nga puna<br />
juaj profesionale e paster.<br />
d.Rezikoni të deshtoni që ne hapin<br />
e pare te karieres.<br />
10<br />
10
Pavarësisht si mund të ndjehemi me<br />
marrjen e kësaj detyre e vërteta është se<br />
të qenit një menaxher projekti është<br />
vërtet një eksperience e dobishme dhe e<br />
pazëvendësueshme.<br />
Kjo është një detyre e veçantë dhe e<br />
ndryshme nga çdo detyrë tjetër. Është<br />
komplekse, interesante dhe një mundësi<br />
që ju të testoni veten. Kështu pra ne<br />
mund të bëhemi një “pike e forte”, një<br />
adresë e shumë pyetjeve nga njerëz të<br />
organizatës, pyetje së cilave nuk duhet<br />
të nxitohemi ti japim përgjigje vetëm<br />
(kjo shpjegon në fund të fundit të<br />
pasurit një ekip të projektit) dhe duke<br />
menduar dhe punuar në ekip mund ti<br />
bëjmë gjerat mirë pavarësisht se<br />
delegimi i pushtetit dhe mbajtja e<br />
përgjegjësive për veprimet e të tjerëve<br />
mund të mos na pëlqejë fare.<br />
Këto janë aftësitë që kërkohen nga<br />
menaxheri i projektit. Kjo është sfida!<br />
Shpesh do të na duhet ti marrim punët<br />
në dore permes të tjerëve pavarësisht se<br />
nuk kemi autoritet të plotë mbi ta, kemi<br />
përgjegjësi të plotë për to. Jo çdonjëri në<br />
ekipin tonë ka aftësi profesionale dhe<br />
kapacitetin që ne do të dëshironim por<br />
është shumë e rëndësishme që ne ti<br />
motivojmë, drejtojmë dhe udhëheqim<br />
njerëzit e ekipit për të kthyer çdo aftësi<br />
ne një instrument suksesi.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Por çfarë duhet të dijë një menaxher i<br />
një projekti?<br />
a. Një menaxher projekti duhet të dije<br />
diçka nga gjithçka.<br />
b. Ti kushtoje vëmendje çdo detaji<br />
por të mos mbyllet dhe mbulohet<br />
nga detajet.<br />
c. Të marrë vendime të shumta me<br />
informacione të pamjaftueshme.<br />
d. Të kërkojë zgjidhje të pranueshme<br />
më tepër sesa zgjedhje perfekte.<br />
e. Të kombinoje zgjidhjet teknike me<br />
natyrën njerëzore.<br />
f. Të merret me çështje administrative<br />
përveç gjithë të tjerave.<br />
Por ndërsa ne jemi duke punuar në<br />
punën tone ne do të na duhet të<br />
bashkëpunojmë ngushte me shumë<br />
njerëz brenda dhe jashtë organizatës.<br />
Por jo të gjitha objektivat që ne duam të<br />
realizojmë do të gjejnë një aleat të mire.<br />
Vetë politikat e organizatës dhe përbërja<br />
e saj, diktojnë se jo çdonjëri e mirëpret<br />
menaxhimin dhe menaxheret e një<br />
projekti.<br />
Shumë njerëz mund ta vlerësojnë rolin<br />
tone, ta admirojnë dhe respektojnë atë,<br />
por një gjë e tillë nuk mund të thuhet<br />
për të gjithë.<br />
Ne duhet të jemi në gjendje të<br />
kuptojmë gjithsecilin dhe të tregojmë<br />
veten.<br />
11<br />
11
Në fund të projektit ne do të mund të<br />
kthejmë kokën e të shohim mbas<br />
produktin që kemi krijuar dhe rezultatin<br />
që kemi arritur, të ndihemi krenarë për<br />
suksesin dhe organizatën tone.<br />
Kështu udhëheqja e një projekti kërkon<br />
kombinimin e shumë aftësive, përfshin<br />
detyra të ndryshme e të panumërta<br />
duke përbëre një sfidë të rëndësishme.<br />
Ne qoftëse ne ndihemi gati<br />
psikologjikisht dhe profesionalisht për<br />
ta pranuar atë ne jemi pikërisht në<br />
rrugën e duhur për tu bërë një<br />
menaxher projekti i suksesshëm. Mbetet<br />
tashmë të dimë cila është mënyra më e<br />
mire për ta bërë këtë.<br />
2. PROJEKTI SI PROCES<br />
Në shumë kompani ekzistojnë, në<br />
ekstreme, njerëzit që janë të orientuar<br />
nga procesi dhe ata që janë të orientuar<br />
nga projekti. Për shembull, vizitojmë<br />
ndonjë njësi bankare dhe shikojmë se<br />
çfarë ndodh atje. Dikush vjen të paguajë<br />
një faturë. Punonjësi i bankës fillon të<br />
operojë për të kryer këtë proces që<br />
mund ti marrë atij në total 30 sekonda.<br />
Çdo detyrë e këtij punonjësi që do të<br />
bëjë gjatë ditës do të jetë shkaktuar nga<br />
një stimul i jashtëm si: "ju lutem mund<br />
ta paguaj këtë faturë?" dhe ata e kryejnë<br />
atë përgjatë ditës në mënyrë krejt të<br />
pavarur nga çdo punë tjetër që mund të<br />
kryejnë.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Njerëzit që rriten profesionalisht me<br />
këto lloj procesesh zhvillojnë një kulturë<br />
dhe stil menaxhimi të përshtatshëm me<br />
këtë natyrë pune të bazuar në procese<br />
operacionale të një lloj refleksi të<br />
kushtëzuar reagues; tani kam për të bërë<br />
këtë, kam për ta bërë shpejt dhe saktë,<br />
duke krijuar në këtë mënyrë një lloj<br />
stereotipi të menaxhimit të operacionit.<br />
Megjithatë, njerëzit që rriten profesionnalisht<br />
në kompani ndërtimi kanë një<br />
eksperiencë të ndryshme. Ata janë duke<br />
hedhur konstruksionin e betonit dhe<br />
asnjë nga klientët që kanë prenotuar<br />
shtëpi nuk merr në telefon për të pyetur<br />
sa beton do hidhet apo sa tulla do<br />
vendosen por a do të mbarojë shtëpia<br />
brenda 3 vjetëve. Këta njerëz do të<br />
duhet të planifikojnë të gjitha<br />
operacionet për të rezultuar me<br />
korrektesë kjo e fundit, pra këta njerëz<br />
dinë gjithçka rreth planit.<br />
Nëse ne do ti drejtohemi njerëzve që<br />
kanë përvojë të madhe në menaxhimin e<br />
projekteve dhe i pyesim se çfarë e bën<br />
një projekt të suksesshëm ata do të<br />
përgjigjeshin thjesht: "Planifikimi,<br />
planifikimi, dhe më tepër planifikim."<br />
Por në një proces të bazuar në reagimin<br />
e menaxherit përgjigja mund të jetë: "Jo!<br />
Unë jam duke menaxhuar dyqind veta<br />
në kompaninë time dhe nuk shoh<br />
ndonjë nevojë për të gjithë këtë marrëzi<br />
pa kuptim të planifikimit, unë i ve<br />
njerëzit në punë dhe ata e bëjnë atë.<br />
12<br />
12
Por pavarësisht kësaj “përplasjeje”<br />
kulturore menaxheriale do të na duhet<br />
të ndajmë tani dhe të dallojmë qartë dy<br />
pjesë: një veprim operacional dhe një<br />
kompani të orientuar mbi këtë bazë,<br />
një proces zbatimi tërësor projekti dhe<br />
kompani të organizuara dhe orientuara<br />
mbi këtë baze ku domosdoshmërish çdo<br />
projekt duhet të jetë i planifikuar në<br />
detaje, i mbështetur në burime humane<br />
të besueshme dhe profesionale, në<br />
resurse materiale dhe monetare të<br />
Figura 2.1: Organizata e bazuar mbi procese<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
mjaftueshme për ta përmbushur atë me<br />
sukses.<br />
Nisur nga kjo pikëpamje mund të<br />
ndërtojmë dy skema.<br />
Në një kompani të ndërtuar kryesisht<br />
mbi bazë procesesh, hierarkia e<br />
kompanisë është ndërtuar e tille për të<br />
menaxhuar ato në pjesën e poshtme të<br />
strukturës që merret drejtpërdrejt me<br />
aktivitetet e përditshme.<br />
Megjithatë, në një kompani të bazuar kryesisht mbi projekte problematika është krejt e<br />
ndryshme.<br />
13<br />
13
Në praktikë, shumica e kompanive janë<br />
hibride: disa prej një departamenti janë<br />
duke punuar pikërisht për të dhe<br />
brenda tij, pra duke bërë “punën e<br />
duhur”, ndërsa të tjerë janë “dhënë me<br />
qera” me kohë të plotë apo të pjesshme<br />
në projekte të drejtuara nga menaxherë<br />
të tjerë duke bërë që dy skemat e<br />
mësipërme të jenë të lidhura<br />
(kombinuara).<br />
Po cilat do të ishin disa nga faktorët që<br />
mund të na shkaktojnë probleme në<br />
zbatimin e një projekti? Të tillë mund të<br />
përmendim:<br />
Kohëzgjatja e papërcaktuar<br />
Objektivat e paqarta<br />
Figura 2.2: Organizata e bazuar mbi projekte<br />
Mosndarja e roleve dhe<br />
përgjegjësive<br />
Kërkesat të mjegullta<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Mungesa e udhëheqjes nga<br />
donatori<br />
Mungesa e përfshirjes dhe<br />
komunikimit<br />
Probleme me planifikimin<br />
Devijime të pakontrolluara nga<br />
procesi<br />
Mungesë monitorimi dhe raportimi<br />
Injorimi i pengesave ose<br />
problemeve të përditshme etj.<br />
Përfundimisht duhet të themi se shkak<br />
për dështimin e një projekti do të jetë<br />
kryesisht mosmenaxhimi i mirë i tij.<br />
14<br />
14
Disa dekada më parë ka mbizotëruar<br />
ideja se është e mjaftueshme që vetëm të<br />
përcaktohen mirë fazat e projektit dhe<br />
çdo gjë do të ecë si duhet, menaxherët<br />
kanë thjesht detyrën të ndjekin fazat<br />
njëra mbas tjetrës dhe kështu të arrijnë<br />
suksesin. Janë ndërtuar mbi këtë baze<br />
metodologji të tëra dhe janë shpenzuar<br />
shumë para.<br />
Por zhvillimi i shpejtë i teknologjisë dhe<br />
informacionit, kompleksiteti dhe<br />
dinamika e madhe e problemeve do ti<br />
vështirësojnë projektet.<br />
Po le ti referohemi një shembulli të<br />
thjeshtë: nëse dëshironi që të bëheni një<br />
hidraulik ju mund të mësonit se si<br />
përdoren 50 lloj çelësash në arkën tuaj të<br />
veglave. Por në punën tuaj të parë ju<br />
mund të përdorni vetëm 2 prej tyre.<br />
Është më shumë e rëndësishme të dihet<br />
se cilët pajisje do të përdoren dhe kjo do<br />
të përbënte kyçin për suksesin e punës<br />
suaj. Në një punë tjetër shumë më të<br />
madhe ju do t'ju duhet mbase të<br />
përdorni gjysmën e pajisjeve tuaja, por<br />
në asnjë punë dhe asnjëherë nuk do të<br />
jetë e nevojshme të përdoren të gjitha<br />
pajisjet.<br />
E njëjta analogji mund të bëhet me<br />
menaxherët e projektit të cilët mund të<br />
jene të aftë për menaxhimin e<br />
rreziqeve, përcaktimin e qëllimeve,<br />
planifikimin dhe vlerësimin, zgjidhjen e<br />
konfliktit, etj por do të duhet të përdorin<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
mjetet e duhura në momentin e duhur<br />
dhe në mënyrën e duhur.<br />
Një projekt nuk duhet dhe nuk mund<br />
të menaxhohet apriori.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i projekteve si proces mund<br />
të shihet mbi dy kolona kryesore:<br />
1. Art- procesi i udhëheqjes se<br />
njerëzve dhe punës në ekip.<br />
2. Shkence-kuptimi i teknikave,<br />
përdorimi i mjeteve dhe kryerja e<br />
proceseve.<br />
Si konkluzion mund të themi se<br />
menaxhimi i projekteve nuk është një<br />
sfidë e mirëfilltë intelektuale por dhe<br />
një kombinim i gjerë aftësish dhe<br />
shprehish shumë prej të cilave mund të<br />
jene të reja për ne.<br />
Pak më lart ju përcollëm urimet për<br />
pranimin tuaj si menaxher i një projekti<br />
por le të vazhdojmë të japim orientimet<br />
tona për të ecur më tutje duke marrë të<br />
tjera njohuri mbi menaxhimin e një<br />
projekti.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i projekteve mund të shihet<br />
në tre dimensione:<br />
� Dimensioni i procesit.<br />
� Dimensioni ndërpersonal dhe i<br />
sjelljes.<br />
� Dimensioni organizacional.<br />
15<br />
15
3. DIMENSIONI I PROCESIT<br />
Çdo organizatë përballet gjatë aktivitetit<br />
të vet me probleme, nevoja dhe<br />
mundësi.<br />
Problemet si eficenca e ulët operacionale,<br />
nevojat si rritja e hapësirave të<br />
punës së punonjësve si dhe mundësitë<br />
për të penetruar në një treg të ri janë<br />
vetëm disa nga një numër gati i<br />
pafundmë situatash të cilat menaxhimi<br />
duhet të adresojë në procesin operativ<br />
dhe organizacional të një kompanie.<br />
Këto probleme, nevoja dhe mundësi na<br />
japin një shtysë për të identifikuar<br />
alternativa dhe për të dhënë zgjidhje.<br />
Arritja e këtyre zgjidhjeve përbën një<br />
ndryshim për organizatën.<br />
Parë në këtë këndvështrim një projekt<br />
implementohet për ta dhënë këtë<br />
ndryshim.<br />
Natyrisht që përgjegjësi kryesor për<br />
realizimin me sukses të një projekti<br />
është menaxheri i projektit si një agjent<br />
përfaqësues i ndryshimit duke patur si<br />
udhëheqës procesin e menaxhimit të<br />
projektit.<br />
Çfarë është një projekt?<br />
Ka përkufizime të shumta për projektet<br />
një prej të cilëve dhe ai i parashtruar më<br />
lart që në fund të fundit përbëjnë të<br />
njëjtën substancë: një përpjekje të<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
përkohshme për të arritur një synim të<br />
caktuar.<br />
Në se ky përcaktim duket i gjerë, ai<br />
qëllimisht është i tille. Siç do të<br />
shikojmë, formati i projektit mund të<br />
përshtatë përpjekje të ndryshme. Një<br />
tërësi aktivitetesh bujqësore të<br />
ndryshme mund të hidhet në formë<br />
projekti.<br />
P.Sh, Banka Botërore jep ndihmë për<br />
projekte të ndryshme bujqësore si për<br />
ujitjen, kredinë rurale, krijimin e<br />
ekonomive të reja, për pemëtarinë, për<br />
makineritë bujqësore, për shërbimin<br />
këshillimor (ekstensionin), për kërkimin<br />
etj. Në planifikimin e projekteve<br />
bujqësore, forma duhet të ndjekë një<br />
përmbajtje analitike.<br />
Përgjithësisht ne e mendojmë një projekt<br />
bujqësor si një aktivitet investimi, gjatë<br />
të cilit burimet financiare pritet që të<br />
krijojnë mjete kapitale, të cilat do të<br />
sigurojnë përfitim brenda një periudhe<br />
kohe të dhënë. Por në disa projekte<br />
shpenzimet bëhen për prodhimin apo<br />
për mirëmbajtjen, e atëherë përfitimet<br />
nga ato priten të vijnë më shpejt,<br />
zakonisht brenda vitit.<br />
Ne fakt, vija ndarëse mes një "investimi"<br />
dhe një shpenzim prodhimi në një<br />
projekt bujqësor nuk është shumë e<br />
qartë. Plehrat kimike, pesticidet, dhe të<br />
tjera si këto mendohen në përgjithësi të<br />
16<br />
16
jenë shpenzime prodhimi, që përdoren<br />
brenda një sezoni mbjelljesh, ose në<br />
ndonjë rast brenda një viti. Një digë, një<br />
traktor, një ndërtesë apo një kafshë<br />
mbarështimi mendohet përgjithësisht si<br />
një investim nga i cili e ardhura mund të<br />
realizohet brenda disa viteve. Por i njëjti<br />
lloj aktiviteti mund të konsiderohet si<br />
shpenzim prodhimi në një projekt dhe si<br />
investim në një tjetër.<br />
Mbjellja e orizit është një shpenzim<br />
prodhimi. Mbjellja e pemëve të<br />
kauçukut është një investim. Nga<br />
pikëpamja ekonomike dhe agronomike,<br />
ato nuk janë aspak lloje të ndryshme<br />
aktivitetesh. Në të dy rastet bimët e reja<br />
të rritura në farishte mbillen në fushë<br />
dhe pritet që të merret përfitimi kur ato<br />
të rriten. I vetmi ndryshim është vetëm<br />
periudha e kohës se nevojshme për<br />
rritje.<br />
Shpesh projektet përbëjnë një pjesë të<br />
qartë dhe të dukshme të një programi<br />
më të gjerë. I gjithë programi mund të<br />
analizohet si një projekt i vetëm. Por<br />
është më mirë që projektet të jenë në një<br />
madhësi optimale dhe sa më të<br />
mundshme ekonomikisht, teknikisht<br />
dhe administrativisht.<br />
Po ashtu është më mirë që në<br />
planifikimin e projekteve të analizohen<br />
përfitimet e mëtejshme ose fazat e<br />
aktivitetit; në këtë mënyrë përfitimi nga<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
çdo shtese relativisht e vogël të mund të<br />
gjykohet më vehte.<br />
Për shembull, një program zhvillimi<br />
shumëvjeçar mund të trajtohet si një<br />
seri projektesh që pasojnë njëri- tjetrin.<br />
Në këtë mënyrë është e mundur të<br />
planifikohet me kujdes çdo shtesë dhe<br />
gjithashtu të sigurohet që çdo shtese të<br />
jetë plotësisht e justifikuar.<br />
Ne se një projekt i afrohet madhësisë së<br />
programit, atëherë ekziston rreziku që<br />
të ardhurat e larta nga një pjese e tij të<br />
maskojnë të ardhurat e ultë nga një pjese<br />
tjetër. Një program në një sipërfaqe toke<br />
prej 100,000 ha mund të analizohet si më<br />
i mirë se pesë projekte në sipërfaqe<br />
20,000 ha, të zbatuara ndoshta në<br />
mënyrë pak a shumë të ngjashme, edhe<br />
pse toka dhe pjerrësia e saj mund të jetë<br />
e ndryshme në disa pjesë të saj.<br />
Duke analizuar të gjithë projektin,<br />
mund të fshihet fakti që nuk është<br />
ekonomike të zhvillohen disa pjese të<br />
sipërfaqes 100,000 ha dhe të mos lëvizet<br />
në një rajon komplet të ndryshëm apo të<br />
ndermerret një projekt krejt tjetër. Kur<br />
bëhen rregullimet për planifikimin apo<br />
financimin e jashtëm të strukturës<br />
organizative, nganjëherë është më e<br />
lehte për planifikuesit që t'i grupojnë<br />
disa projekte që lidhen me njeri-tjetrin<br />
në një "pakete" të vetme. Në këto raste<br />
përsëri mund të preferohet mbajtja e<br />
analizave me vehte për komponentë<br />
17<br />
17
individuale, në përbërje të se tërës, se sa<br />
të bashkohen ato në një analizë të<br />
përgjithshme.<br />
Në se zhvillimi mund të paraqitet si një<br />
progresion me shumë përmasa - p sh.<br />
kohore, hapësinore, social-kulturore,<br />
financiare,ekonomike – atëherë projektet<br />
mund të shihen si njësi kohore dhe<br />
hapësinore, secili me një vlerë<br />
ekonomike dhe financiare dhe me një<br />
ndikim social të tillë që të kompensojnë<br />
vazhdueshmërinë. Një projekt është si<br />
një vijë kufizuese, që një vëzhgues<br />
mund ta vizatoje – të paktën një kufi<br />
konceptual- dhe të thotë " ky është<br />
projekti". Ashtu sikurse investimi ka<br />
pasoja në kohë, në prodhim, në<br />
përfitime, normalisht ai duhet të ketë<br />
edhe një shtrirje gjeografike.<br />
Duke marrë parasysh dobinë e<br />
strukturës se projektit në procesin e<br />
zhvillimit, projekti është përdorur<br />
gjithnjë e më shumë si një "flete kohe" e<br />
një programi afat-gjatë për një rajon, për<br />
një produkt për një funksion, për një<br />
organizatë.<br />
Megjithëse projektet kanë normalisht një<br />
fillim dhe një fund të përcaktuar, është<br />
dobësuar në mënyrë konstante rëndësia<br />
e pikave të nisjes dhe të mbarimit. Një<br />
përdorim i tille i formatit të projektit e<br />
bën përcaktimin e përfitimeve më të<br />
vështirë, për shkak të faktit që disa<br />
përfitime mund të mos realizolien pa u<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
realizuar fazat e mëvonshme të<br />
programit, që në fakt nuk janë të<br />
përfshira në projekt. Shpesh një projekt<br />
do të ketë një strukture administrative të<br />
pavarur, tërësisht apo pjesërisht, do të<br />
ketë një grup llogarish si dhe do të<br />
financohet përmes një pakete financiare<br />
të specifikuar. Mbas ndjekjes së<br />
kujdesshme të metodologjisë së projektit<br />
ne do të mund të jemi në gjendje të<br />
bëjmë një analize të detajuar të<br />
rezultateve të projektit qofshin këto<br />
financiare apo të ndonjë karakteri tjetër<br />
çfarëdo, duke bërë plotësisht të mundur<br />
bindjen e donatorit dhe justifikimin<br />
financiar.<br />
Shpesh herë, njerëzit janë të shqetësuar<br />
që nuk ka një përkufizim akademik se<br />
ç’fare është një projekt. Por nuk ka<br />
shume rëndësi që të këtë një të tille; në<br />
praktike përkufizimi zgjidhet vete. Ka<br />
shume aspekte më të rendësishme të<br />
menaxhimit, analizës dhe vlerësimit të<br />
projektit ku duhet të ndalemi, se sa<br />
formulimi akademik standard i<br />
përkufizimit të një projekti.<br />
Pavarësisht se mund të referohemi<br />
gjithashtu në shumë përkufizime<br />
karakteristikat e projektit janë pothuajse<br />
të njëjta dhe të gjithëpranuara.<br />
Duke pasur parasysh sa më lart, këto<br />
janë karakteristikat e projekteve:<br />
18<br />
18
� Në esencë projekti është përgjigja e<br />
një nevoje dhe zgjidhja e një<br />
problemi. Për më tepër është një<br />
zgjidhje që premton një përfitim,<br />
zakonisht një përfitim të natyrës<br />
financiare por jo vetëm. Kjo është<br />
dhe arsyeja pse një projekt duhet të<br />
jetë financiarisht i justifikueshëm,<br />
kriter që do ta shohim në temat e<br />
ardhshme.<br />
� Janë unike në natyrën e vet duke<br />
mos përfshirë në vetvete procese<br />
përsëritëse. Çdo projekt i ndërmarrë<br />
ndryshon nga i fundit pavarësisht se<br />
shpesh mund të na duket se<br />
përfshihemi më aktivitete operacionale<br />
të njëjta. Një projekt asnjëherë<br />
nuk mund të zbatohet në të njëjtën<br />
mënyrë, nga të njëjtit njerëz, nga e<br />
njëjta organizatë, me të njëjtin<br />
donator, në të njëjtin mjedis dhe në<br />
të njëjtën kohë me një projekt tjetër.<br />
Ky është një përfundim i<br />
rëndësishëm që na sugjeron ne të<br />
shohim me rezerva informacionin e<br />
grumbulluar paraprakisht duke<br />
menduar që dobia e të “dhënave<br />
historike” do të ketë një nivel të<br />
kufizuar shpeshherë të ulët,<br />
ndonjëherë të gabuar.<br />
� Kanë një shtrirje kohore të<br />
përcaktuar qartë, brenda së cilës<br />
aktorët realizues do të duhet të<br />
arrijnë rezultate e kërkuara.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� Kanë një buxhet të përcaktuar dhe<br />
detajuar qartë, brenda të cilit janë të<br />
alokuara fonde financiare që bëjnë<br />
plotësisht të mundur implementimin<br />
e tij.<br />
� Kanë resurse financiare të<br />
kufizuara, të cilat janë parë dhe<br />
vlerësuar në termat e analizimit dhe<br />
pranimit paraprak të projektit.<br />
� Konsumojnë burime në formën e<br />
kohës, parave, lëndëve të para ose<br />
materialeve dhe punës.<br />
� Realizimi i një projekti mbart në<br />
procesin e vet një nivel të caktuar të<br />
pasigurisë që e vendos atë në<br />
aktivitete që kanë risk ashtu si dhe<br />
vetë çdo aktivitet biznesi.<br />
� Arrijnë të sjellin përfitime evidente.<br />
Implementimi i një projekti në<br />
fund të fundit s’është veçse tipikisht<br />
një përfitim për organizatën<br />
nëpërmjet ndryshimeve që ai arrin të<br />
sjellë në të.<br />
� Rolet dhe përgjegjësitë e individëve<br />
të përfshirë në të janë të përcaktuara<br />
plotësisht.<br />
Çfarë është menaxhimi i projekteve?<br />
PMI (Instituti i <strong>Menaxhimi</strong>t të<br />
<strong>Projekteve</strong>) e përcakton menaxhimin e<br />
projektit si Aplikim të njohurive,<br />
mjeteve, aftësive, teknikave në të gjitha<br />
aktivitetet e projektit për të realizuar<br />
qëllimin dhe objektivat e tij. Por<br />
19<br />
19
ealizimi i këtij procesi kërkon<br />
domosdoshmërish nivelin e duhur të<br />
njohurive, arsimimit dhe eksperiencës<br />
në punë. Procesi i menaxhimit të<br />
projektit ka nevojë për ngritjen dhe<br />
funksionimin e një grupi apo skuadre që<br />
do të quhet ndryshe dhe ekipi i<br />
realizimit të projektit dhe që s’është<br />
gjë tjetër veçse një pjesëz integrale e<br />
organizatës që do të pushojë së qeni i<br />
tillë vetëm mbasi të ketë realizuar<br />
produktin e caktuar pra mbasi një<br />
projekt të ketë përfunduar.<br />
4. CIKLI I JETËS I PROJEKTIT (NJË<br />
VËSHTIRM I PËRGJITHSHËM).<br />
Projektet kanë faza tipikisht të<br />
dallueshme dhe secila faze mbart në<br />
vetvete një kompleks sfidash unike për<br />
tu përballuar nga çdo menaxher<br />
projekti. Në këndvështrimin e<br />
përgjithshëm dallohen këto<br />
projektit.<br />
faza të<br />
1. Faza e inicimit të projektit. Moment<br />
kryesor i kësaj faze është identifikimi<br />
i problemit bazë si dhe tërësia e<br />
aktiviteteve që ndihmojnë në<br />
përcaktimin e saktë, përshkrimin e<br />
duhur dhe zgjidhjen e vlefshme për<br />
këtë problem.<br />
Kjo përcakton në fakt edhe pikënisjen e<br />
një projekti që bëhet formal në marrjen e<br />
vendimeve kryesore, ngritjen dhe<br />
formësimin e grupeve të punës. Kjo<br />
është pikërisht faza ku fillojnë të<br />
adresohen pyetjet:<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� Mundet ne ta bëjmë këtë projekt? –<br />
Fizibiliteti.<br />
� Duhet ne ta bëjmë këtë projekt? –<br />
Të qenit i justifikueshëm.<br />
2. Faza e planifikimit. Kjo fazë<br />
përcakton zgjidhjen në mënyrën më<br />
të detajuar që ofron një projekt. Ajo<br />
konsiston në përcaktimin e<br />
aktiviteteve të nevojshme për të<br />
arritur synimin e përcaktuar<br />
(objektivat e projektit), strategjive<br />
për realizimin e tyre si dhe<br />
përllogaritjen në kohë dhe vlerë për<br />
realizimin e tyre. Pyetjet e adresuara<br />
më lart janë të vlefshme edhe për<br />
këtë faze.<br />
3. Faza e zbatimit të projektit.<br />
Përfaqëson tërësinë e aktiviteteve për<br />
vënien në jetë të planit që kalojnë<br />
natyrisht nëpërmjet “filtrit” të<br />
menaxherit të projektit. Në këtë fazë,<br />
ekipi i projektit mbetet i fokusuar në<br />
përmbushjen e objektivave të<br />
përcaktuara qysh në fillim të<br />
projektit. I gjithë ky proces monitorohet<br />
në mënyrë të vazhdueshme<br />
duke kryer dhe axhustimet e duhura<br />
dhe duke i evidentuar ato si<br />
shmangie nga plani fillestar proces<br />
ky i domosdoshëm qoftë për<br />
menaxherin e projektit qoftë për<br />
donatorin.<br />
4. Faza e mbylljes së projektit.<br />
Përfaqëson në fund të fundit një<br />
20<br />
20
allafaqim me objektivat fillestare,<br />
me faktin se sa i kënaq rezultati ynë,<br />
produkti ynë, impakti i projektit këto<br />
objektiva.<br />
Në fakt do të ishte një mbyllje ideale<br />
“tranzicioni” i shpejtë i dorëzimit të<br />
produktit të projektit nga ekipi i<br />
realizimit tek konsumatori dhe pranimi<br />
nga ana e këtij të fundit pa rezerva i<br />
produktit ose rezultatit të projektit. Në<br />
fund të kësaj faze ekipi i projektit<br />
përmbyll detyrën e vet duke pushuar së<br />
qeni i tillë por duke qenë në vazhdimësi<br />
Inicimi<br />
Zbatimi<br />
5. PROCESI I MENAXHIMIT TË<br />
PROJEKTEVE (HAP MBAS HAPI).<br />
Tashmë që pamë fazat kryesore të<br />
projektit le të përdorim një qasje më të<br />
Dizenjimi dhe<br />
planifikimi<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
i interesuar të përfitojë dobinë<br />
maksimale në kontekstin e experiences<br />
që ofron marrja pjesë në një projekt.<br />
Në këndvështrimin e analizës së një<br />
projekti nga pjesa më e madhe e<br />
ekspertëve përdoret dhe një faze tjetër<br />
që është monitorimi dhe kontrolli si një<br />
faze integrale domethënëse për matjen e<br />
impakteve dhe nivelit të realizimit të<br />
projektit në të gjitha dimensionet. Ky<br />
përcaktim derivon në mënyrë të<br />
natyrshme një paraqitje të tillë të<br />
figurshme:<br />
Monitorimi dhe<br />
kontrolli<br />
Mbyllja<br />
thellë dhe më të detajuar e që merr<br />
parasysh përfshirjen e kërkesave,<br />
definicionin e projektit, menaxhimin e<br />
riskut dhe menaxhimin e aktorëve të<br />
projektit. Rezultati do të jetë një proces<br />
21<br />
21
tetëfazësh që do të na shërbejë edhe si<br />
bazë në analizën tone të mëposhtme.<br />
1. Identifikimi dhe përcaktimi i<br />
problemit apo mundësive. Ky<br />
proces përfshin vlerësimin e<br />
nevojave themelore, matjen e tyre në<br />
terma të numrit, formës dhe shtrirjes<br />
që na krijojnë mundësinë e ndërtimit<br />
të një dokumenti kërkesash të<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
paraqitur në mënyrën më të detajuar<br />
të mundshme. Është shumë e<br />
rëndësishme që gjatë kësaj faze në të<br />
identifikojmë nevojat e vërteta që do<br />
ti kontribuojnë realisht zgjidhjes së<br />
problemit. Një numër i ndjeshëm i<br />
projekteve dështojnë si rezultat i<br />
mospërcaktimit të drejtë të problemit<br />
ose e thënë ndryshe i dhënies së një<br />
përgjigje pa kuptuar pyetjen.<br />
Solution jumping - përfaqëson një tendencë të mjaft prej drejtuesve të flasin<br />
për atë se ç’duhet bërë para se të kenë analizuar situatën, të përpiqen të gjejnë<br />
dhe zhvillojnë një zgjidhje para se të kenë njohur në realitet dhe thellësisht<br />
problemin. Ndaj identifikimi dhe përcaktimi i drejtë i problemit mbetet një<br />
proces delikat që duhet vlerësuar rigorozisht.<br />
2. Identifikimi dhe përcaktimi i<br />
zgjidhjes më të mire të projektit.<br />
Kjo faze fillon me përcaktimin e<br />
alternativave të mundshme. Ekipi i<br />
projektit mund të përdorë "brain<br />
storming - krijim idesh" ose<br />
alternativa të tjera të ngjashme për<br />
përcaktimin e drejtë të alternativave.<br />
Zbatimi i plotë i kritereve të<br />
vendosura që në fillim do na çojë në<br />
mënyrë të natyrshme në zgjedhjen e<br />
alternatives më të mire.<br />
Kjo përbën së fundmi edhe projektin<br />
tonë. Ekipi përgatit dokumentet e<br />
përcaktimit të projektit i cili konsiston<br />
në një përshkrim tërësor të qasjes së<br />
preferuar për ekzekutim të projektit ose<br />
metodologjia e tij për përshkrimin dhe<br />
analizën e së cilës do të ndalemi në<br />
temat e ardhshme, kriteret e zbatimit<br />
dhe definimin e plotë për të garantuar<br />
suksesin e një projekti. Kjo faze<br />
konsiderohet e kompletuar mbas projekt<br />
propozimit të bërë nga ana e menaxherëve<br />
dhe aprovimit të tij nga ana e<br />
donatorëve.<br />
3. qëllimit të menaxhimit nëpërmjet së<br />
cilës ekipi i projektit identifikon në<br />
radhë të gjitha detyrat që ka për të<br />
22<br />
22
ërë në të ardhmen. Në këtë fazë një<br />
vëmendje e veçantë duhet ti<br />
kushtohet përdorimit të metodave<br />
dhe rrugëve për shfrytëzimin e<br />
burimeve të brendshme.<br />
4. Përgatitja e alokimit të burimeve<br />
dhe planit të kontrollit. Konsiston<br />
në përgatitjen e një diagrame logjike<br />
të të gjitha aktiviteteve duke<br />
përcaktuar paraprakisht<br />
kohëzgjatjen e secilit prej tyre.<br />
Diagram e projektit gjen mjaft zbatim<br />
dhe përdoret për:<br />
� Llogaritjen dhe vlerësimin e<br />
kohëzgjatjes totale të projektit.<br />
� Të informojë personat përgjegjës për<br />
zbatimin se kush duhet të bëjë çfarë<br />
dhe kur.<br />
� Të sigurojë informacionin e duhur<br />
për ndjekjen e ecurisë dhe kontrollin<br />
e mbarëvajtjes së projektit.<br />
5. Vlerësimi i kostos së projektit dhe<br />
përgatitja e buxhetit të tij.<br />
Menaxheri i projektit gjatë kësaj faze<br />
koordinon veprimet për vlerësimin e<br />
kostos së projektit nëpërmjet një<br />
numri të madh metodash vlerësimi<br />
që do të varen mjaft nga niveli,<br />
detajet dhe burimet e informacionit.<br />
Kosto totale e projektit e vendosur<br />
mbi disa kolona kryesore që përbëjnë<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
edhe aktivitetet kryesore të projektit<br />
përbën buxhetin e tij.<br />
6. Analiza e riskut dhe vendosja e<br />
mardhënieve të aktorëve. Konsiston<br />
në përcaktimin e kërcënimeve<br />
potenciale, ndërmarrjen e veprimeve<br />
për zvogëlim të probabilitetit të<br />
ndodhjes së një problemi ose të<br />
reduktojë impaktin e tij në rastin e<br />
ndodhjes. Nëpërmjet vlerësimit si<br />
faze e veçantë menaxhimi i riskut<br />
shndërrohet në një proces konstant i<br />
shtrirë në të gjithë kohëzgjatjen e<br />
projektit. Aktorë do të vlerësohen të<br />
gjithë ata që kanë interes për një<br />
projekt, që fitojnë ose humbasin<br />
nga suksesi ose dështimi i një<br />
projekti, që marrin pjesë në<br />
ekzekutimin e një projekti, që<br />
sigurojnë burimet e projektit, ata që<br />
ndikohen direkt ose indirekt nga<br />
shpenzimet ose produkti i projektit.<br />
7. Ruajtja e kontrollit dhe komunikimi<br />
i duhur gjatë ekzekutimit. Kjo<br />
faze zë një vend të konsiderueshëm<br />
në kohën e ekipit të projektit përmes<br />
përgatitjes së informacionit dhe<br />
raportimit të tij në takimet e ekipit.<br />
Ky informacion siguron kontrollin e<br />
mbarëvajtjes së projektit në kohë dhe<br />
vlerë dh ndërmarrjen e veprimeve<br />
korrigjuese për rregullime të<br />
mundshme. Kjo faze hedh dritë dhe<br />
mban në korent aktorët për krahasim<br />
të formatit të planifikuar me atë të<br />
23<br />
23
ndodhur në fakt dhe azhurnimin e<br />
tyre.<br />
8. <strong>Menaxhimi</strong> i mbylljes së projektit.<br />
Konsiston në hartimin e një liste<br />
përmbledhëse të aktiviteteve të<br />
mbylljes së projektit dhe zbatimit të<br />
tyre. Shpesh vihet re një zvarritje e<br />
punës dhe ulje e tempit në këtë fazë<br />
që çon në dëmtim të imazhit të<br />
produktit të tij, të imazhit të projektit<br />
dhe pakënaqësi të konsumatorit<br />
eventual. Së fundmi ekipi i projektit<br />
nxjerr mësimet nga eksperienca e<br />
kaluar, nga sukseset dhe dështimet<br />
duke e transferuar këtë experience<br />
tek organizata si një pasuri për tu<br />
shfrytëzuar në një tjetër projekt.<br />
6. DIMENSIONI NDËRPERSONAL<br />
DHE I SJELLJES.<br />
Trajtimi i menaxhimit të projekteve si<br />
proces është i paplotë nëqoftëse nuk do<br />
të ndalemi në trajtimin e kontekstit<br />
ndërpersonal dhe atij të sjelljes që është<br />
thelbësor në suksesin e një projekti.<br />
Shpesh studime të ndryshme venë<br />
theksin tek faktorët nderpersonal dhe të<br />
sjelljes si shkak kryesor të dështimit të<br />
projekteve. Sikundër e përmendëm dhe<br />
më lart menaxhimi i projekteve është art<br />
dhe si i tillë bazohet tek sjellja dhe<br />
gjykimi i njerëzve që drejtojnë dhe<br />
marrin pjesë në zbatimin e tij. Kjo na<br />
shtyn për të hedhur një vështrim të<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
shkurtër mbi fenomenin e lidershipit të<br />
projektit.<br />
Dukuria e Lidershipit të Projektit.<br />
Në librin e tij <strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
një Rëndësi e Padiskutueshme (Bala<br />
Cynwyd, PA: Primavera Press, 1989), Dr<br />
Robert J. Graham bën disa dallime<br />
kritike rreth fenomenit të lidershipit të<br />
projektit.<br />
Marra së bashku këto analiza<br />
përfaqësojnë një kontribut të<br />
vlerësueshëm për shpjegimin e ndikimit<br />
të dimensionit ndërpersonal dhe sjelljes<br />
në <strong>Menaxhimi</strong>n e <strong>Projekteve</strong>. Drejtimi i<br />
një projekti nuk është e njëjta gjë me<br />
drejtimin e një departamenti apo njësie<br />
tjetër administrative apo operacionale.<br />
Një projekt nga vetë përcaktimi është<br />
unik dhe si i tillë nuk ka ndodhur më<br />
parë. Produkti përfundimtar dhe<br />
procesi i realizimit të tij nuk është i<br />
paracaktuar plotësisht dhe pare në këtë<br />
këndvështrim menaxheri i projektit<br />
jeton në një mjedis konstant pasigurie.<br />
Menaxheri i projektit koordinon<br />
veprimet e ekipit të njerëzve që nuk<br />
kanë punuar më pare së bashku, që<br />
kanë një shumëllojshmëri aftësish,<br />
shprehish, sjellje, vlerash dhe etike dhe<br />
që e bëjnë edhe më komplekse detyrën e<br />
një menaxheri për ti sjellë ato në<br />
emëruesin e duhur për të qenë efektivë<br />
dhe të vlefshëm për projektin. Ekipet e<br />
projektit organizohen me njerëz nga<br />
24<br />
24
grupe, sektorë, departamente ose degë<br />
të ndryshme të organizatës dhe si të tilla<br />
organizimi dhe mbarëvajtja e një ekipi<br />
përbën në vetvete një sfidë. Në mjedisin<br />
e sotëm organizacional mardhëniet e<br />
mira humane janë vitale në suksesin e<br />
një projekti. Ekziston një diferencë e<br />
dukshme midis menaxherit të projektit<br />
dhe drejtuesit të një departamenti dhe<br />
në kontekstin e mardhënieve formale<br />
hierarkike që në çdo organizatë janë të<br />
formësuar si marrëdhënie epror dhe<br />
vartës dhe janë të kthyera në normë.<br />
Menaxheri i projektit duhet të zotërojë<br />
aftësi të tilla që të mund të kthejë në një<br />
profil figura të ndryshme, të bindin dhe<br />
motivojnë ekipin për të përmbushur<br />
objektivat e projektit.<br />
Motivimi i ekipit tuaj? “U jepni atyre<br />
atë që dëshirojnë”.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Përtej zotërimit të aftësive për të<br />
influencuar njerëzit për të marrë prej<br />
tyre perforamncën e duhur, ju duhet të<br />
mësoni gjithashtu si ti motivoni ata, ti<br />
mbushni me energji për të punuar. Kjo<br />
çështje është mjaft e diskutuar nga<br />
studiuesit sot.<br />
Mundemi ne realisht ti motivojmë<br />
individualisht të gjithë anëtarët e ekipit?<br />
Shumë ekspertë mendojnë jo, së pari se<br />
motivimi shihet nga shumica e tyre si<br />
një funksion i brendshëm. Ju duhet të<br />
njihni gjithsesi se ju duhet të krijoni një<br />
klimë, një mjedis, një situate ku çdo<br />
individ të ndihet i motivuar. Motivimi<br />
në fund të fundit përfaqëson një njohje<br />
të nevojave të brendshme individuale të<br />
ekipit dhe plotësimin ose kënaqjen e<br />
tyre. Ky proces përfaqëson një pike kyçe<br />
në të kuptuarit se si të zhvillojmë një<br />
ekip të një performance të lartë.<br />
25<br />
25
Guidë për krijimin e një klime motivuese<br />
1. Përcill qëndrimin se njerëzit dhe puna e tyre është e vlefshme.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� Shpenzo kohë për ti shpjeguar seicilit prej antarëve se është kontributor në<br />
objektivat e projektit.<br />
� Shpenzo kohë që seicili prej antarëve të ekipit “të marrë frymë në një kohë me<br />
tjetrin”<br />
2. Përcill kofidencë tek njohjet e njerëzve, aftësitë e tyre dhe etikën e punës.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i objektivave të ndryshme dhe perspektivat.<br />
� Shmangni sa më shumë të jetë e mundur kontrollet e dyfishta duke i lenë më<br />
tepër liri njerëzve.<br />
� Pasi të keni përcaktuar detyrën e seicilit lerëni atë të p[rpiqet ta bëjë në<br />
menyrën e vet më të mire të mundshme.<br />
� Siguroni liri, fuqi vendimarrëse dhe autoritet në mënyre që të përcillni besim<br />
tek njerëzit.<br />
3. Njihni performancën e mire.<br />
� Sqaroni paraprakisht se cfarë përfaqëson një standart i lartë i performancës.<br />
� Komunikojani arrijet ekipit tuaj në një mënyrë të dukshme dhe pozitive.<br />
� Haptas vlerësoni përpjekjet për të shkuar përtej parashikimit.<br />
4. Udhëhiquni nga shembulli.<br />
� Mos kërkoni nga të tjerët të bëjnë gjëra që nuk jeni i gatshëm për ti bërë vetë<br />
� Transmetoni në mënyrë konstante ndershmëri dhe integritet.<br />
Një nga detyrat më të rëndësishme të<br />
një projekt- menaxheri është unifikimi i<br />
individëve prestarë të ekipit në një zë<br />
dhe frymë, nën të njëjtën qasje për<br />
plotësimin e objektivave. Rastësisht,<br />
gjithsesi njerëzit anëtarë të ekipit mund<br />
të kenë objektivat e tyre individuale ose<br />
të quajtura “agjenda e fshehur”, të<br />
bazuara mbi situatat e tyre personale,<br />
nivelin teknik dhe profesional, ndjenjat<br />
apo aleancat me grupin, synimet për<br />
karrierë etj. Kjo situate objektivash të<br />
shumellojshe dhe të ndryshme<br />
individuale përbën një premise të<br />
26<br />
26
ezikshme që dëmton kohezionin e<br />
ekipit dhe formatin e projektit në tërësi<br />
duke ecur shpesh në kontra sens me atë<br />
të projektit. Psh dikush nga<br />
departamenti i marketingut mund të<br />
jetë më i interesuar për optimizmin e<br />
besueshmërisë së produktit dhe dobisë<br />
tek konsumatori përfundimtar. Dikush<br />
nga departamenti i burimeve njerëzore<br />
mund të jetë i tërhequr më tepër drejt<br />
cilësisë së jetës në punë, drejt moralit të<br />
forcës së punës.<br />
Këto janë vetëm disa shkaqe kryesore që<br />
duhen analizuar në kuadrin e së tërës,<br />
së bashku me të gjithë faktoret e tjerë. Të<br />
gjitha së bashku por dhe çdo ambicie<br />
individuale e brendshme që mund të<br />
shfaqet qoftë në kuptimin e një përfitimi<br />
afatshkurtër mund të shndërrohet në një<br />
sfide të vërtetë për menaxherin e<br />
projektit që duhet të mësojë të njohë dhe<br />
dezinkurajojë çdo të tillë dhe të fokusojë<br />
skuadrën drejt objektivit principiel të<br />
projektit.<br />
Një menaxher projekti duhet të jetë i aftë<br />
gjithashtu të menaxhojë objektiva të<br />
ndryshme që vijnë nga mjedisi jashtë<br />
ekipit të projektit dhe që kanë të bëjnë<br />
me furnitorët, nënkontraktohet apo<br />
partneret që manifestojnë sjellje shpesh<br />
në favor të objektivave të tyre duke<br />
derivuar me ato të projektit dhe duke<br />
përbërë kështu sërish një sfidë.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Së fundmi në mjedisin e sotëm global<br />
menaxhimi i objektivave mund të<br />
përfshijë çështje të kulturës, politikës<br />
dhe doganave. Njerëzit shpesh e<br />
konsiderojnë punën në grup dhe<br />
pjesëmarrjen në ekipet e projektit si një<br />
mundësi për të promovuar interesin e<br />
tyre, besimet, opinionet, kauzat etj.<br />
Detyra e menaxherit të projektit është të<br />
vlerësojë dhe njohë diversitetin<br />
individual të ekipit por të mos lejojë që<br />
ato të dëmtojnë kurrsesi objektivat dhe<br />
mbarëvajtjen e projektit.<br />
7. DIMENSIONI<br />
ORGANIZACIONAL<br />
Shumica e menaxherëve punojnë në<br />
organizata dhe organizatat të mëdha<br />
apo të vogla qofshin janë shpesh mjaft<br />
komplekse duke ofruar para<br />
menaxherëve të projektit mjaft sfida.<br />
Njerëzit, prestarë të ekipit të punës së<br />
projektit vijnë nga sektorë të ndryshëm,<br />
me detyra të ndryshme funksionale dhe<br />
operacionale dhe si të tillë përfaqësojnë<br />
steriotipe të ndryshme dhe sfidën e pare<br />
të menaxherit të projektit. Natyrisht që<br />
ky diversitet kontribuon pozitivisht në<br />
punën e menaxherit të projektit. Këto<br />
dhe aspekte të tjera të jetës në<br />
organizatë shërbejnë si një sfond për<br />
menaxherin e projektit për të zhvilluar<br />
përgjegjësitë dhe aftësitë gjatë zhvillimit<br />
të tij.<br />
27<br />
27
Tejkalimi i mentalitetit “silo”.Sikundër<br />
e theksuam shumë organizata janë të<br />
përbëra nga një numër i madh<br />
departamentesh dhe sektorësh me<br />
detyra të ndryshme funksionale. Puna e<br />
çdo individi është afektuar me vullnet<br />
ose jo nga funksionet dhe rutina e<br />
përditshme e operacioneve dhe synimi i<br />
tyre në sektorin ku punojnë. Perspektiva<br />
e çdo anëtari ose korniza e tij disiplinore<br />
dhe instiktive tenton të jetë e prekur nga<br />
korniza disiplinore e sektorit ose<br />
departamentit nga ai vjen duke<br />
rezultuar në një manifestim konstant në<br />
ekipin e projektit.<br />
Kjo tendencë quhet ndryshe mentaliteti<br />
silo. Ky term përdoret mjaft dhe në<br />
shpjegimin multidisiplinar të sjelljes<br />
organizative nëpërmjet diagrameve të<br />
PYETJE PËR KONTROLLIN E PËRVETËSIMIT TË DIJEVE<br />
1. Çfarë kuptoni ju me projekt?<br />
2. Ç’është menaxhimi i projektit dhe menaxheri i projektit ?<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
sjelljes duke vënë theksin në dallimin<br />
midis organizimit vertikal të departamenteve<br />
funksionale dhe kultivimit të të<br />
menduarit së pari për nevojat,<br />
problemet dhe synimet e grupit sektorit<br />
ose departamentit dhe jo atij horizontal<br />
përmes objektivit tërësor të organizatës.<br />
Mjeti më i mire dhe mënyra më e mire<br />
për të ndërtuar linja tërësore dhe unike<br />
në një projekt dhe kapërcyer këto lloj<br />
habitatesh është përdorimi me<br />
efektivitet i teknikave dhe metodave të<br />
menaxhimit të projekteve. Kjo rrugë bën<br />
të mundur bashkimin dhe unifikimin e<br />
punës, sjelljes, synimeve dhe objektivave<br />
të të gjithë ekipit të projektit.<br />
3. Ju në rolin e liderit të një projekti si do të veproni për të qëndruar brenda<br />
kornizave të projektit. Nëse kemi shmangie a përbën kjo një problem? Pse?<br />
4. Bëni dallimin midis një projekti dhe një aktiviteti biznesi?<br />
5. Çfarë e bën një projekt të parashikueshëm?<br />
6. Cilat janë fazat e ciklit të projektit, përshkruani secilën prej tyre?<br />
7. Cilat janë dimensionet e projektit?<br />
8. Me çfarë problemesh mund të përballet zbatimi i një projekti?<br />
9. Çfarë duhet të dijë një menaxher projekti?<br />
28<br />
28
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
10. Cilat janë karakteristikat e projekteve dhe si zhvillohet procesi i menaxhimit të<br />
projektit hap mbas hapi?<br />
11. Ju si drejtues projekti si do të veproni për të krijuar një klimë motivuese për<br />
prestarët e ekipit të projektit? A mendoni se motivimi i tyre ka rëndësi dhe pse?<br />
29<br />
29
TEMA 2.<br />
MENAXHERI I PROJEKTIT<br />
1. ROLI I MENAXHERIT TË PROJEKTIT<br />
2. PËRGJEGJËSITË SI MENAXHER I PROJEKTIT<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
3. SFIDAT E ZAKONSHME ME TË CILAT PËRBALLEN MENAXHERET<br />
4. ÇFARË AFTËSISH DUHET TË ZOTËROJË NJË MENAXHER<br />
PROJEKTESH ?<br />
OBJEKTIVAT E TEMËS<br />
Përmes informacionit që ofrohet në këtë temë synohet të realizohen disa<br />
objektiva:<br />
� Nxënësi të jetë në gjendje të njohë dhe interpretojë përgjegjësitë me të<br />
cilat do të ngarkohet menaxheri i një projekti.<br />
� Të jetë në gjendje të njohë dhe vlerësojë tërësinë e sfidave me të cilat do të<br />
përballet menaxheri i projektit pare në këtë këndvështrim të ofrojë zgjidhje të<br />
situatave në të cilat mund të ndodhet zbatimi i një projekti.<br />
� Të njohë aftësitë kryesore që duhet të ketë një menaxher projektesh.<br />
� Të dallohen disa nga llojet kryesore të cilësive, aftësive dhe kompetencave<br />
qe duhet të zotërojnë menaxherët e projekteve.<br />
� Të krijojë mundësinë e vetëballafaqimit të çdo nxënësi dhe krijojë mjedis<br />
nxitës për rritje të kapacitetit individual dhe përsosje të aftësive praktike.<br />
� Të inkurajojë frymën e lidershipit dhe iniciativës të çdo lexuesi.<br />
30<br />
30
1. ROLI I MENAXHERIT TË<br />
PROJEKTIT<br />
Ashtu si e përmendëm dhe në kapitullin<br />
e parë puna e menaxherit të projektit<br />
është veçanërisht e ndryshme- të paktën<br />
nga gjithçka kemi menduar më parë.<br />
Këshilla e parë që do ti jepnim vetes në<br />
këtë rast do të ishte: të mendojmë si<br />
gjeneralistë, që në vetvete nuk është gjë<br />
tjetër veçse një këshillë për tu shmangur<br />
nga angazhimi ynë I pare ose drejtimi i<br />
vëmendjes tek ato pjesë të projektit që<br />
janë të njohura dhe të lehta për tu<br />
realizuar. Kjo është vetëm një prej<br />
shumë sfidave që na presin në rolin e<br />
menaxherit të një projekti.<br />
Po le të shohim më nga afër rolin e<br />
menaxherit të një projekti pare nga tre<br />
këndvështrime.<br />
1. Përgjegjësitë që do të keni mbi<br />
vehte.<br />
2. Sfidat me të cilat do të përballeni.<br />
3. Aftësitë që duhet të zotëroni për të<br />
qenë i suksesshëm.<br />
2. PËRGJEGJËSITË SI MENAXHER I<br />
PROJEKTIT.<br />
Përgjegjësia juaj si menaxher i një<br />
projekti do të përqendrohet mbi katër<br />
fusha kryesore:<br />
a. Projekti<br />
b. Organizata juaj<br />
c. Ekipi i projektit<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
d. Vetja juaj<br />
Secila nga këto fusha ka një fokus të<br />
ndryshëm, pa përmendur këtu dhe rolet<br />
e ndryshme të çdonjërës. Përgjegjësia<br />
kryesor natyrisht konsiston mbi<br />
projektin nëpërmjet të cilit menaxherit i<br />
duhet të ecë në akord të plotë me koston<br />
e parashikuar, treguesit e tjerë të<br />
planifikuar, funksionalitetin si dhe<br />
objektivat e targetuara. Menaxheri do të<br />
duhet të drejtojë në mënyrë efecientë të<br />
gjithë projektin si një arbitër i mire,<br />
pavarësisht objektivave shpesh të<br />
ndryshme të individëve prestarë të<br />
ekipit të tij.<br />
Menaxheri i projektit do të ketë<br />
përgjegjësi gjithashtu për organizatën<br />
dhe donatorin e projektit pavarësisht<br />
cilit sektor i përket ai, kjo për faktin se<br />
projekti të cilin jeni duke drejtuar ashtu<br />
si të gjithë projektet, është parashikuar<br />
të sjellë një produkt të prekshëm për<br />
organizatën, një impakt evident. Në këtë<br />
kontekst ju shiheni si një agjent i<br />
organizatës suaj dhe shpesh si<br />
ambasador i saj, duke vepruar gjatë<br />
gjithë projektit në kufijtë e aftësive dhe<br />
autoritetit tuaj për të marrë vendime që<br />
janë një kontribut më tepër në<br />
menaxhimin e lartë të organizatës,<br />
pavarësisht se shpesh këto vendime nuk<br />
janë më të mirat për projektin tuaj.<br />
31<br />
31
Një tjetër përgjegjësi në lidhje me<br />
organizatën është dhe ajo që ka të bëjë<br />
me drejtimin e informacionit, ngritjen e<br />
një mardhënie të sinqertë me<br />
organizatën, ruajtjen e statusit të<br />
raportimit në kohë, të prognozimit të<br />
saktë etj.<br />
Komunikimi në mënyrë proaktive me<br />
organizatën dhe menaxhimin e lartë në<br />
lidhje me statusin konstant të projektit,<br />
mire ose keq dhe parashikimet e<br />
vazhdueshme të ecurisë do të<br />
konsiderohen edhe si një pike kritike e<br />
vazhdueshmërisë së punës suaj.<br />
Fjala kyçe në këtë rast do të ishte<br />
proaktiviteti. Prurjet e informacionit në<br />
rrugë sekondare dhe mungesa e tij nga<br />
mosraportimi juaj do të krijonte një<br />
situate të padëshirueshme për çdo<br />
drejtues të lartë të një organizate ose<br />
donator projekti por dhe një raport të<br />
pakëndshëm tuajin me ta. Mbajtja në<br />
korent të vazhdueshëm me informacion<br />
i krijon mundësi organizatës të bëjë<br />
rregullimet e duhura në kursin e<br />
projektit nga ndryshimet e mjedisit në<br />
kohë. Kjo është veçanërisht e vlefshme<br />
për projektet që kanë një shtrirje të gjatë<br />
kohore.<br />
Përgjegjësitë që një menaxher projekti<br />
ka ndaj ekipit do të ndryshojnë<br />
vazhdimisht nga projekti në projekt dhe<br />
nga njëri ekip në tjetrin. Ato përfshijnë<br />
vënien në dispozicion të ekipit të<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
informacionit mbi projektin, njohja me<br />
të gjitha angazhimet deri në detajet më<br />
të parëndësishme në dukje, theksimin e<br />
arritjeve dhe performancës të secilit në<br />
mënyrë të vazhdueshme, të ndershme<br />
dhe korrekte. Sigurisht që këto<br />
përgjegjësi nuk janë kaq të thjeshta. Një<br />
nga sfidat më të mëdha në këtë rast<br />
përbën ruajtja e një balance të qëndrueshme<br />
midis kërkesave individuale të<br />
prestarëve të ekipit, kërkesave dhe<br />
nevojave të ekipit si një njësi dhe<br />
kërkesave të projektit.<br />
Menaxheri i projektit veç të tjerash<br />
duhet të ketë një përgjegjësi informale<br />
për rritjen dhe zhvillimin profesional<br />
dhe individual të anëtarëve të ekipit të<br />
vet duke shfrytëzuar pozitivisht çdo<br />
mundësi.<br />
Përgjegjësia e fundit qëndron tek vetja<br />
juaj. Edhe pse ky dimension nuk është<br />
fort i trajtuar nga tekstet e menaxhimit<br />
të projekteve ai rezulton të jetë vitalveçanërisht<br />
nëse ju keni zgjedhur të<br />
bëheni profesionist në këtë fushë. Por<br />
nëse rrugët për karrierë në këtë drejtim<br />
në organizatën tuaj janë të hapura ky<br />
është një shans unikal për një menaxher<br />
projekti, në të kundërt ai shërben si një<br />
“as” më tepër në kolateralin tuaj<br />
profesional.<br />
32<br />
32
3. SFIDAT E ZAKONSHME ME TË<br />
CILAT PËRBALLEN MENAXHERET.<br />
Ashtu si e theksuam edhe më lart ju<br />
pritet të përballeni më një sere sfidash<br />
gjatë marrjes së detyrës si menaxher<br />
projekti. Cilado qofshin specifikat e<br />
organizatë apo tuajat personale të gjithë<br />
menaxherët e projekteve përballen me<br />
një numër sfidash të përbashkëta,<br />
bashkëvendëse në çdo projekt të<br />
zbatuar. Le të shohim disa nga këto<br />
sfida.<br />
Përgjegjësia - laku i autoritetit.<br />
Në fjalorin e menaxhimit është mjaft e<br />
njohur mospërputhja që ekziston midis<br />
përgjegjësisë që keni marrë përsipër për<br />
zbatimin e misionit të projektit dhe<br />
nivelit të autoritetit që ju jepet.<br />
Madhësia e këtij hendeku do të varet në<br />
mënyrë të veçantë nga struktura e<br />
organizatës apo institucionit në të cilën<br />
menaxheri bën pjesë. Nëqoftëse kjo<br />
organizatë është e karakterit funksional<br />
në shumicën e rasteve menaxheri nuk<br />
mund të presë ndonjë autoritet të madh<br />
formal, duke rezultuar me një hendek të<br />
dukshëm formal. Për të kompensuar<br />
këtë hendek të supozuar juve do t’ju<br />
duhet të mbështeteni në aftësitë<br />
kapacitetin dhe stilit tuaj të lidershipit<br />
duke i përdorur ato për të bindur dhe<br />
influencuar mbi të tjerët.<br />
Vendosja e objektivave jorealiste.<br />
Mjaft prej praktikave të menaxhimit të<br />
projekteve sugjerojnë se përcaktimi i<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
synimeve të projektit duhet të kalojë<br />
përmes një procesi sistematik të<br />
kuptimit të nevojave dhe kërkesave<br />
reale të konsumatorit, komunitetit apo<br />
rajonit, identifikimit të zgjidhjes më të<br />
mire dhe hartimit të një plani sa më të<br />
qartë e korrekt. Përmes këtij procesi<br />
duhet të përdoren në mënyrë të<br />
suksesshme supozimet reale mbi<br />
vlefshmërinë e burimeve, cilësinë e<br />
materialeve të para dhe të gjithë<br />
faktorëve të tjerë që do të angazhohen<br />
dhe alokohen në një projekt. Kjo qasje<br />
do na japë një vlerësim kredibël se çfarë<br />
është e arritshme në të vërtetë. Në rast<br />
se kjo qasje dhe ky vlerësim nuk<br />
konvergon në mënyrë të qartë me<br />
objektivat e organizatës ose institucionit<br />
do të ballafaqohemi në vazhdimësi me<br />
risk të lartë që vë në pikëpyetje<br />
përmbushjen e objektivave.<br />
Fatkeqësisht ne jetojmë në një botë reale<br />
dhe jo-teorike ku objektivat janë shpesh<br />
të bazuara mbi dëshira të paqarta sesa të<br />
orientuara nga nevojat e vërteta të<br />
biznesit apo komunitetit. Në rrethana<br />
edhe më të këqija synimet dhe<br />
objektivat zhvillohen para se të dihet se<br />
çfarë përfshin projekti në vetvete. Në<br />
secilin rast rezultati është se ky padurim<br />
më shumë se një proces racional<br />
udhëheq zgjedhjen e synimeve.<br />
Duke u nisur nga ky moment fillon një<br />
‘’betejë” për të mbajtur brenda kufijve të<br />
paracaktuar projektin. Kjo praktikë i<br />
33<br />
33
vendos menaxherët e projektit në një<br />
pozitë shumë të vështirë, sa shpesh<br />
dëmton procesin e planifikimit dhe<br />
krijon premisa për dështim. Për fat të<br />
keq, ky fenomen në ditët e sotme ka<br />
marrë përmasat e epidemisë duke u<br />
shndërruar në një nga barrierat më të<br />
vështira për tu kapërcyer nga ana e<br />
menaxherëve.<br />
Vëmendja e pandërprerë mbi<br />
funksionet<br />
Nëqoftëse ju jeni menaxher i një projekti<br />
në një organizatë të orientuar nga<br />
funksionet, një nga sfidat më të mëdha<br />
me të cilat do të përballeni është<br />
tejkalimi i tendencës së ekipit tuaj për të<br />
menduar dhe vepruar në terma të<br />
optimizmit të disiplinës, fushës apo<br />
departamentit të tyre. Është e<br />
rëndësishme se ky fenomen ushqehet<br />
prej tre ndikimeve të fuqishme.<br />
Së pari; nga përkufizimi projektet janë<br />
të përkohshme por funksionet jo ose me<br />
pak fjalë ai konsideron pozicionin e tij të<br />
punës si një shtëpi dhe projektin thjesht<br />
një rrugicë kalimi.<br />
Së dyti; nëse mendon për një karrierë të<br />
mëtejshme përsëri menaxhimi i projektit<br />
do të shihet në fokusin e disiplinës së tij<br />
të mëparshme apo fokusit të punës.<br />
Së fundi; ndikimi i “paycheck”, ose<br />
thjesht zotimi i heshtur i njerëzve për të<br />
shërbyer “me besnikëri”, i konceptit që<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
ata kanë në mendje, atje ku ata janë të<br />
punësuar në mënyrë definitive.<br />
Kurthi i përgjegjësisë së dyfishtë<br />
Shumica e menaxherëve të projekteve<br />
ndeshen me fenomenin e “veshjes së dy<br />
kapeleve” ose përgjegjësisë së dyfishtë<br />
që përbën një tjetër sfidë për<br />
menaxherin e projektit i cili vendoset<br />
para dilemës për të qenë besnik. Le të<br />
mendojmë për një moment se ndodheni<br />
para marrjes se një vendimi. Për fat të<br />
keq zgjidhja më e mire për projektin tuaj<br />
afekton negativisht interesat e grupit<br />
dhe vendimi në interes të grupit ndikon<br />
negativisht mbi mbarëvajtjen e projektit.<br />
Cili është vendimi i drejtë? Cili vendim<br />
do duhet të merret? Si do të veprojmë?<br />
Çdo vendim i marrë në interes të grupit<br />
mund të dëmtojë imazhin tuaj si<br />
drejtues projekti. Në rast se vendosni në<br />
interes të objektivave të projektit mund<br />
të hasni me pakënaqësinë e ekipit tuaj.<br />
Kjo është një përballje e vështirë në të<br />
cilën do t’ju duhet të ndodheni shpesh.<br />
Një tjetër aspekt i kësaj situate është<br />
dilema e ndarjes racionale të kohës dhe<br />
vëmendjes midis dy roleve.<br />
Së fundmi një problem mjaft delikat dhe<br />
me të cilin përballen menaxherët e<br />
sotëm të projekteve është “fenomeni i<br />
dy bosëve”. Menaxheri i projektit<br />
shpesh është i dyzuar në iniciativën për<br />
raport midis drejtuesit të larte<br />
menaxherial të projekteve dhe eprorit<br />
34<br />
34
funksional në organizatën apo<br />
institucionin ku ai bën pjesë.<br />
Konflikti themelor siguri-pasiguri.<br />
Mjaft keqkuptime dhe divergjenca<br />
ndodhin midis menaxherit të projektit<br />
dhe menaxhimit të organizatës apo<br />
institucionit që konsistojnë në raportet e<br />
zhdrejta midis sigurisë që organizata<br />
kërkon dhe riskut që në vetvete dhe në<br />
kushte normale një projekt mbart.<br />
Vlerësimi i planifikimit dhe kostove na<br />
jep një shembull domethënës.<br />
Imagjinoni se sapo keni filluar një<br />
projekt. Mund të ndodhë që ju të keni<br />
një informacion të pamjaftueshëm për<br />
projektin duke u shoqëruar kështu në<br />
mënyrë të natyrshme nga një nivel i<br />
caktuar risku.<br />
Shumë praktika të menaxhimit të<br />
projekteve sugjerojnë përdorimin e<br />
serive të vlerave në rastet e llogaritjeve<br />
mbi kostot dhe planifikimin. Madhësia e<br />
vlerave në këtë lloj paraqitje do ta varet<br />
në masë të konsiderueshme nga niveli i<br />
njohjeve dhe aftësive tuaja por dhe ai i<br />
pasigurisë së projektit. Në shembullin<br />
tone ne kemi përcaktuar se kosto e<br />
projektit në këto kushte do të jetë midis<br />
40.000.000- 50.000.000 lek. Fatkeqësisht<br />
shumë prej menaxherëve në këtë rast do<br />
të merrnin një përgjigje të ngjashme nga<br />
drejtuesit e organizatës, institucionit apo<br />
donatori : një përllogarite shumë e<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
paqartë, që ndryshe do të përkthehej<br />
mosaprovim.<br />
Ky shembull nuk është kaq ekstrem dhe<br />
i jashtëzakonshëm. Pasiguria shoqëron<br />
çdo faze të ciklit të projektit dhe<br />
përballja me të një proces të pranishëm<br />
në çdo projekt pavarësisht vlerave të saj.<br />
4. ÇFARË AFTËSISH DUHET TË<br />
ZOTËROJË NJË MENAXHER<br />
PROJEKTESH ?<br />
Për të përmbushur përgjegjësitë e<br />
përmendura më sipër dhe përballuar<br />
sfidat me të cilat do përballet duhet që<br />
një menaxher projekti të zotërojë një<br />
larmi aftësish dhe shprehish si nivel të<br />
kënaqshëm profesional. Ku konsiston<br />
ky kompleks aftësish dhe njohurish për<br />
të qenë një menaxher efektiv projekti?<br />
Natyrisht që ekziston një numër i madh<br />
përgjigjesh. Analiza jonë do të ndalet<br />
mbi disa piketa kryesore.<br />
1. njohuri mbi procesin e menaxhimit<br />
të projekteve<br />
2. aftësitë ndërpersonale dhe të<br />
sjelljes<br />
3. aftësitë e menaxhimit teknologjik<br />
4. karakteristika personale të<br />
pranueshme<br />
Njohuri mbi procesin e menaxhimit të<br />
projekteve. Konsiderohen edhe si<br />
aftësitë më të rëndësishme që duhet të<br />
zotërojë menaxheri i projekteve që kanë<br />
të bëjnë kryesisht me njohuritë mbi<br />
35<br />
35
mekanizmat e funksionimit dhe<br />
metodologjitë e zbatimit dhe vlerësimit<br />
të projekteve. Një menaxher projekti<br />
duhet të njohë thellësisht mjetet,<br />
teknikat, proceset teknologjike dhe të<br />
jetë i aftë ti zbatojë ato në praktikë.<br />
P.sh ju duhet të jeni i aftë të hartoni një<br />
dokument gjithëpërfshirës të kërkesave<br />
të konsumatorëve, të hartoni dhe<br />
plotësoni një pyetësor, të njihni treguesit<br />
bazë të analizës ekonomike etj. Pa këto<br />
aftësi do përballemi me vështirësi<br />
serioze për koordinim të aktiviteteve<br />
dhe zbatimin korrekt të planit. Përveç<br />
problemeve të mirëfillta të ndjekjes dhe<br />
zbatimit të projektit në rast të mungesës<br />
së këtyre aftësive menaxheri do të<br />
ndeshet me problem të komunikimit<br />
dhe delegimit të përgjegjësive me<br />
prestarët e ekipit të cilët mund të mos i<br />
marrin në konsiderate sa duhet<br />
udhëzimet e tij nisur nga ky fakt.<br />
Aftësitë ndërpersonale dhe të sjelljes.<br />
Vetë procesi i menaxhimit të një projekti<br />
përfaqëson një tërësi aktivitetesh që<br />
realizohen përmes njerëzve dhe si i tillë<br />
aftësitë për të komunikuar me njerëzit<br />
dhe punuar në ekip janë një vlerë e<br />
pamatshme. Aftësitë ndërpersonale janë<br />
të lidhura ngushtësisht me ato të sjelljes<br />
si sjellja juaj personale, stili dhe qasja.<br />
Këto dy kategori të aftësive quhen<br />
ndryshe dhe “aftësitë e buta” të tilla si:<br />
� aftësia e lidershipit<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� komunikimi i mirë verbal dhe<br />
zyrtar<br />
� aftësia për të negociuar<br />
� influencimi<br />
� delegimi i pushtetit<br />
� aftësi trajnuese dhe këshilluese etj.<br />
Zhvillimi i këtyre aftësive përbën një<br />
sfidë të vërtetë veçanërisht për drejtues<br />
që vijnë nga sferat e larta të drejtimit ku<br />
manifestimi i prirjeve autoritariste është<br />
i dukshëm.<br />
Aftësitë e menaxhimit teknologjik<br />
Shumë prej projekteve bazohen në<br />
aplikimin e një ose disa teknologjive apo<br />
zbatohen mbi teknologji të caktuara si<br />
psh: zhvillimi i software-ve, proceset<br />
kimike, proceset inovative mbi<br />
ambalazhim-etiketimin e produkteve,<br />
hidrovoret, impiantet e filtrimit etj.<br />
Aftësitë e kësaj fushe konsistojnë<br />
kryesisht në :<br />
� njohjen e teknologjisë<br />
� njohjen e proceseve kryesore<br />
teknike<br />
� njohuri mbi produktin<br />
� aftësi për menaxhim të pasurive<br />
intelektuale<br />
� njohuri mbi patentat<br />
� aftësi të menaxhimit operacional<br />
etj.<br />
36<br />
36
Tiparet individuale të dëshiruara<br />
Janë bërë një numër i madh studimesh<br />
për të studiuar lidhjet korelative midis<br />
aftësive dhe llojit të aftësive dhe nivelit<br />
të suksesit të projekteve. Gjithsesi<br />
pavarësisht divergjencave të rezultateve<br />
� Ndershmëri<br />
� Bindës<br />
� I orientuar nga procesi<br />
� I hapur dhe tolerant<br />
� Tolerant për keqkuptimet<br />
Natyrisht që mund të rendisim dhe<br />
aftësi të tjera por nga ato të paraqitura<br />
dhe ato të supozuara katër prej tyre<br />
konsiderohen kritike.<br />
1. Mendo si një xheneralist.<br />
Menaxheri duhet ti shohë problemet<br />
në kuadrin e një panorame më të<br />
gjerë. Kjo vlen veçanërisht për ata<br />
menaxherë që vijnë nga institucione,<br />
departamente ose organizata që<br />
trajtojnë problem me spektër specifik<br />
dhe të ngushtë dhe kjo<br />
pashmangshmërisht shndërrohet me<br />
kalimin e kohës në një natyrë të dytë.<br />
Këto lloj aftësish sigurisht që kaliten<br />
me ngritjen e nivelit të njohurive nga<br />
shumë fusha duke kushtuar<br />
vëmendje në gjithçka tek gjithkush.<br />
Cilësitë bazë të menaxherit të projekteve.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
disa prej tipareve janë konsideruar si më<br />
pikante për të patur një eksperiencë të<br />
suksesshme në menaxhimin e<br />
projekteve të përmbledhura në tabelën e<br />
mëposhtme.<br />
� Integritet personal<br />
� I vendosur<br />
� Të menduarit si generalist<br />
� I komunikueshëm<br />
� Pranim i riskut<br />
2. Tolerancë për moskuptimet. Kjo<br />
cilësi përbën një sfidë për tu<br />
kapërcyer veçanërisht për të gjithë<br />
ata njerëz të orientuar drejt<br />
operacioneve teknike. Ndodh shpesh<br />
që ju të merrni informacione<br />
kontradiktore të cilat duhen<br />
verifikuar, duhen zgjidhur duke<br />
lëvizur njerëz dhe mjete pa shumë<br />
bujë dhe përplasje duke shmangur<br />
me delikatesë informacionin e<br />
pavërtetë. Kjo gjë ka të ngjarë të<br />
ndodhë shumë here gjatë ciklit të një<br />
projekti.<br />
3. Ndershmëri dhe integritet. Në çdo<br />
studim apo vlerësim mbi cilësitë e<br />
liderit apo drejtuesit ekzekutiv kjo<br />
cilësi jo rastësisht renditet në krye jo<br />
thjesht si një virtyt i parapëlqyer por<br />
si një cilësi specifike dhe deçisive.<br />
37<br />
37
4. Aftësia për të pranuar riskun.<br />
Sikundër tolerance për moskuptimet<br />
kjo aftësi përbën një betejë për tu<br />
fituar për të gjithë ata menaxherë që<br />
vijnë nga fusha e teknikës ku çdo<br />
proces kryet me siguri dhe<br />
precizionin e një makine. Por jo<br />
gjithmonë para marrjes së një<br />
vendimi informacioni do të jetë i<br />
mjaftueshëm për të qenë plotësisht i<br />
sigurt mbi zgjidhjen e gjetur, kështu<br />
që do t'ju duhet shpesh të merrni<br />
vendime që janë thjesht të<br />
pranueshme dhe joperfekte.<br />
Të marra të gjitha së bashku aftësitë,<br />
cilësitë dhe kompetencat përbëjnë<br />
kapacitetin e një menaxheri projekti<br />
dhe përfaqësojnë profilin e tij.<br />
Tabela 2.1. Aftësitë dhe cilësitë personale dhe zhvillimi i tyre<br />
Opinionet, vëzhgimet & zbulimi vetjak<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Por si duhet të zhvillojë një<br />
menaxher projekti profilin e tij?<br />
Këshillim, vlerësim & praktikë<br />
Ndihmë trajnuese<br />
Figura e mëposhtme paraqet<br />
rrugët dhe mënyrat e arritjes dhe<br />
zhvillimit të këtij profili.<br />
Sikundërse ilustron figura e<br />
mëposhtme aftësitë që kanë qasje<br />
mekanike mund të përfitohen<br />
nëpërmjet studimit individual<br />
ose praktikës ndërsa ato që<br />
quhen ndryshe edhe “aftësitë e<br />
buta’’ zhvillohen kryesisht nga<br />
vëzhgimet dhe opinioni i të<br />
tjerëve.<br />
Vlerat<br />
Parimet morale<br />
morale<br />
morale<br />
Besimi<br />
Pozicioni&Gatishmëria<br />
<strong>Menaxhimi</strong> teknologjik<br />
Cilësitë personale<br />
personale<br />
morale<br />
Kopetencat<br />
morale<br />
Ndërpersonale<br />
morale<br />
Sjellja<br />
Kopetenca teknike<br />
morale<br />
morale<br />
Studim individual<br />
38<br />
38
Ashtu si mund të vëmë re të dy skajet i<br />
përkasin vetëzhvillimit apo studimit<br />
individual në krahun e djathtë dhe<br />
tërheqjes së feedback-ut dhe<br />
strukturimit të vlerave dhe analizës së<br />
brendshme në krahun e majtë, të lidhura<br />
me aktivitete individuale dhe punë<br />
individuale. Natyrisht pjesa tjetër<br />
plotëson profilin e drejtuesit nëpërmjet<br />
kontakteve me mjedisin, trajnimit,<br />
këshillimit, tërheqjeve të eksperiencave<br />
më të mira, përditësimit të njohurive<br />
teknologjike etj.<br />
Kompetencat funksionale të<br />
menaxherit të projektit<br />
Ky term i referohet aftësisë së<br />
menaxherit për të sintetizuar dhe vënë<br />
në shërbim të punës si menaxher<br />
projekti të të gjitha cilësive të<br />
përshkruara më sipër. Ashtu si cilësitë<br />
dhe aftësitë janë të një rëndësie<br />
vendimtare në plotësimin e profilit të<br />
menaxherit të projektit, po aq e<br />
rëndësishme është orientimi dhe<br />
profilizimi I këtyre kapaciteteve ditë<br />
mbas dite dhe faze mbas faze në<br />
shërbim të synimeve dhe objektivave të<br />
projektit.<br />
Tabelat e mëposhtme rendisin një listim<br />
të kompetencave më të rëndësishme<br />
funksionale.<br />
Funksionet e menaxhimit të proceseve<br />
� Koordinon zhvillimin dhe zbatimin tërësor, real dhe të kuptueshëm të<br />
planeve, vendimeve dhe buxhetit.<br />
� Aftësi për të balancuar treguesit dhe shprehitë ndërpersonale me<br />
zgjidhjet e duhura teknike të biznesit, institucionit etj.<br />
� Zhvillon dhe ndjek proceset dhe procedurat e duhura në kryerjen e të<br />
gjitha punëve.<br />
� Siguron ruajtjen e parametrave të aprovuara të projektit që kanë të<br />
bëjnë me kohën, llogaritjet, treguesit etj.<br />
� Monitoron progresin dhe menaxhon në kohë dhe efektivisht<br />
deviacionet që lindin gjatë rrugës.<br />
� Parashikon problemet eventuale dhe reagon në mënyre rigoroze për<br />
anashkalimin ose zgjidhjen paraprake të tyre.
Funksionet e menaxhimit teknologjik<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� Siguron ndjekjen e një procesi racional në zgjedhjen e teknologjisë së<br />
duhur.<br />
� Balancon kërkesat teknologjike me kërkesat e organizatës ose donatorit.<br />
� Siguron që të gjitha disiplinat teknike të përfshihen në mënyrë<br />
adekuate në ekipin e projektit.<br />
� Mat dhe vlerëson sa më shumë të jetë e mundur cilësinë e vendimeve<br />
teknike të marra dhe rekomandimeve të dhëna.<br />
� Krijon mundësi për akses dhe qarkullim të informacionit teknik në të<br />
gjithë ekipin e projektit.<br />
Funksionet njohëse<br />
� Mbledh informacion në mënyrë sistematike duke kërkuar kontribut<br />
nga disa burime.<br />
� Konsideron një game të gjerë çështjesh apo faktorësh në zgjidhjen e<br />
problemeve.<br />
� Insiston në plotësimin e kuadrit të të dhënave dhe kuptimit të plotë,<br />
para marrjes së vendimit.<br />
� Tërheq konkluzione të sakta nga të dhënat sasiore.<br />
� Merr vendime objektive dhe të paanshme bazuar tek procedurat dhe<br />
rregullat e kërkuara.<br />
� Kupton dhe pranon eventualitetin e riskut dhe merr vendime në<br />
përputhje me rrethanat.<br />
40<br />
40
Funksionet e lidershipit<br />
� Nxit zhvillimin e një misioni dhe vizioni të përbashkët.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� Definon qartë rolet, përgjegjësitë dhe pritjet e performances.<br />
� Përdor stilin e përshtatshëm të udhëheqjes në përputhje me çdo faze<br />
të projektit ose situatë të ekipit.<br />
� Nxit bashkëpunimin midis anëtarëve të ekipit.<br />
� Siguron prioritete dhe drejtim të qartë.<br />
� Mënjanon pengesat që pengojnë progresin dhe efektivitetin e punës<br />
së ekipit.<br />
� Promovon pjesmarrjen e ekipit në zgjidhjen e problemeve dhe<br />
marrjen e vendimeve të duhura.<br />
� Vlerëson diversitetin në ekip dhe promovon qasjet pozitive të secilit<br />
duke i venë ato në dukje me elegancë.<br />
Funksionet e marrëdhënieve ndërpersonale<br />
� Rregullon, axhuston dukjen në situata të veçanta të personalitetit si<br />
shprehje diktati.<br />
� Komunikon në mënyrë efektive me të gjitha nivelet brenda dhe jashtë<br />
ekipit dhe organizatës ose institucionit.<br />
� Negocion me drejtësi dhe efektivisht.<br />
� Menaxhon dhe zgjidh konfliktet duke bashkëpunuar në mënyrë<br />
produktive.<br />
� I aftë të influencojë pa u mbështetur në fuqi detyruese ose kërcënime.<br />
� Përcjell informacion dhe ide në ekip dhe organizatë qoftë në rrugë<br />
zyrtare qoftë verbalisht.<br />
41<br />
41
Funksionet e vetmenaxhimit<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� Rruan përqendrimin dhe kontrollin në rast të ballafaqimit me<br />
paqartësi ose pasiguri.<br />
� Manifeston konsistencë midis parimeve, vlerave dhe sjelljes.<br />
� Elastik dhe këmbëngulës përballë presionit, kundërshtarit ose<br />
fatkeqësive që mund të ndodhin.<br />
� Menaxhon zbatimin efektiv të çdo detyrë duke krijuar profilin e<br />
“njeriut që bën punë”.<br />
� Kërkon reagimet dhe modifikon sjelljen në lidhje me rrethanat.<br />
� Përsos veten në mënyrë të vazhdueshme duke mësuar nga çdo gabim i<br />
bërë dhe eksperiencë e kaluar.<br />
Funksionet e motivimit dhe zhvillimit personal<br />
� Merr në konsideratë aftësitë, vlerat dhe interesat kur cakton dhe<br />
delegon detyra.<br />
� Krijon liri veprimi dhe gjithë hapësirat e nevojshme të punës për<br />
prestarët e ekipit.<br />
� Vlerëson me kujdes pikat e forta të pjestarëve të ekipit dhe nevojat e<br />
tyre për zhvillim.<br />
� Kërkon vazhdimisht dhe ofron mundësi për ngritje profesionale.<br />
� Siguron trajnim dhe mbështetje kur e gjen të arsyeshme.<br />
� Përpiqet të kuptojë sa më mire cilesine sjelljes dhe motivet e secilit<br />
duke u përpjekur ti drejtojë dhe shfrytëzojë ato në të mire të projektit.<br />
� Jep vazhdimisht feedback konstruktiv dhe specifik.<br />
42<br />
42
Funksionet thelbësore organizacionale<br />
� Angazhon njerëzit e duhur në kohën e duhur.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� Kupton, pranon dhe përdor në mënyrën e duhur ndikimin dhe<br />
pushtetin në marrëdhëniet me njerëzit.<br />
� Ndërton dhe vë në lëvizje rrjete formale dhe informale në funksion të<br />
kryerjes së detyrave.<br />
� Njeh dhe vlerëson përfitimet dhe filozofinë e menaxhimit.<br />
� Përpiqet të kuptojë drejt rrugën e orientimit të projektit me<br />
organizatën duke tentuar të krijojë pika konvergjence.<br />
� Balancon nevojat e ekipit me ato të institucionit dhe organizatës.<br />
Detyrat jo-zyrtare të menaxherit të<br />
projektit.<br />
Kompetencat funksionale të listuara në<br />
tabelat më sipër janë kompetencat bazë<br />
për një menaxher tipik projektesh dhe<br />
ka të ngjarë që shumica e tyre të hasen<br />
gjatë ciklit të projektit . por gjë ciklit të<br />
projektit mund të nevojiten dhe një<br />
numër kompe-tencash jozyrtare. Le të<br />
shohim disa prej tyre.<br />
Shitës; mund të ndodhë shpesh që ju të<br />
mbështeteni tek kjo aftësi për të<br />
influencuar tek të tjerët nëpërmjet shitjes<br />
së ideve apo komercializimit të<br />
impakteve të projektit. Gjithsesi nëse ju<br />
shpenzoni shumë kohë në këto procese<br />
kjo mund të jetë premise për humbje të<br />
konfidencës dhe dëmtim të projektit.<br />
Mësues; është një shembull tipik i një<br />
funksioni jozyrtar me ndikim pozitiv.<br />
Menaxherët e projektit duhet të jenë të<br />
aftë të mësojnë dhe zhvillojnë anëtarët e<br />
ekipit të vet gjatë ciklit të projektit.<br />
Shok; ruajtja e marrëdhënieve<br />
shoqërore dhe profesionale me të njëjtit<br />
njerëz është e vështirë. Gjithsesi nëse ju<br />
mund ta bëni këtë ju do të përfitoni në<br />
mënyrë evidente. Pak më lart ne<br />
theksuam vlerën e rrjetit informal të<br />
komunikimit. Komunikimi i hapur,<br />
joformal, i përshtatshëm ju furnizon ju<br />
me informacionet e duhura shpesh më<br />
të vlefshme nga ato që mund të merrni<br />
në një takim zyrtar. Së fundmi<br />
shmangni kurthin e besimit të tepruar<br />
duke menduar se meqenëse jeni drejtues<br />
i projektit të bezdisni me këtë ndjenjë<br />
prestarët e ekipit.<br />
43<br />
43
Rëndësia e analizës së vetes dhe<br />
vetëndërgjegjësimit.<br />
Ashtu si e theksuam më lart ju do të<br />
merrni përgjegjësi dhe do të rriteni dhe<br />
zhvilloheni përmes punës si menaxher i<br />
projektit. Kjo është veçanërisht e vërtetë<br />
në fushat e aftësimit personal, vlerave<br />
dhe tipareve të punës si drejtues. Disa<br />
menaxherë projektesh bëjnë gabim duke<br />
menduar se do marrin vlerësim dhe<br />
konsiderata pozitive për sjelljen dhe<br />
punën e tyre thjesht duke qenë<br />
vazhdimisht të rrethuar nga të tjerët dhe<br />
në qendër të vëmendjes. Kjo gjë thjesht<br />
nuk është e vërtetë.<br />
Si konkluzion le të rendisim disa nga<br />
këshillat kyçe të suksesit të punës së një<br />
menaxheri projektesh.<br />
Cili do të jetë menaxheri i mire i<br />
projektit? Ai që….<br />
PYETJE PËR KONTROLLIN E PËRVETËSIMIT TË DIJEVE<br />
� Cili është roli i menaxherit të një projekti?<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
1. Kujdeset për çdo gjë, ndalon vetëm<br />
tek asgjëja.<br />
2. Nuk pret ti thonë për të bërë diçka.<br />
3. Zhvillon një kuptim të mprehtë të<br />
natyrës humane.<br />
4. Mëson cili, kur dhe si duke u<br />
mbështetur tek të tjerët.<br />
5. Mban parasysh teknologjinë,<br />
njerëzit dhe organizatën ose<br />
institucionin kur merr vendime.<br />
6. Mëson si të marrë vendime në<br />
kushtet e pamjaftueshmërisë së<br />
informacionit.<br />
7. Asnjëherë nuk ndalet në zhvillimin<br />
e aftësive sociale.<br />
8. Çmon vlerën e të qenit menaxher i<br />
mençur.<br />
� Vendoseni veten në rolin e një drejtuesi dhe përpiquni të jepni zgjidhjen tuaj<br />
për çdonjërën nga sfidat me të cilat eventualisht përballet drejtuesi i projektit.<br />
� Çfarë aftësish duhet të zotërojë një menaxher projektesh?<br />
� Cilat janë cilësitë bazë të menaxherit të projekteve?<br />
� Cilat janë kompetencat funksionale të menaxherit të një projekti?<br />
� Cilat do të jenë këshillat kyçe për të qenë një menaxher i suksesshëm i<br />
projektit?<br />
44<br />
44
TEMA 3<br />
DIZENJIMI I PROJEKTIT<br />
1. SI DUHET të ZHVILLOHET NJË PROJEKT?<br />
1.1 Kuptimi i plotë i problemit apo mundësive<br />
1.2 Identifikimi i zgjidhjes optimale<br />
1.3 Përcaktimi i zgjidhjes dhe hartimi i planit paraprak<br />
1.4 Paraqitja formale e projektit<br />
2. HAPAT E DEFINIMIT TË PROJEKTIT<br />
3. HARTIMI I PROPOZIMIT PËR PROJEKT<br />
OBJEKTIVAT E TEMËS<br />
Në përfundim të studimit të temës nxënësi duhet të jetë i aftë:<br />
� Të njohë teorikisht dhe interpretojë rrugën e zhvillimit të një projekti.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� Të mund të evidentojë një problem real si një shtysë për të inicuar një<br />
projekt.<br />
� Të mund të jape disa alternativa zgjidhje për një problem.<br />
� Të mund të vlerësojë bazuar në kritere të caktuara alternativat (përdorimi i<br />
kriterit jofinanciar për testimin e alternativave).<br />
� Të njohë disa nga kriteret financiare bazë që përdoren në vlerësimin e<br />
projekteve.<br />
� Të dijë piketat kryesore të formulimit të kërkesës për një projekt.<br />
� Të dijë të paraqesë formalisht një projekt propozim.<br />
1. SI<br />
DUH<br />
ET të<br />
ZHVI<br />
LLO<br />
HET<br />
NJË<br />
PROJEKT?<br />
Projektet zakonisht fillojnë kur ne e<br />
pranojmë se një nevojë ekziston. Kjo<br />
45<br />
45
mund të jetë një nevojë e komunitetit<br />
ose organizatës.<br />
Megjithatë duke ecur përgjatë fazave të<br />
ciklit të projektit ne mund të humbasim<br />
kontrollin shumë shpejt nëse ne nuk<br />
ndjekim një metodologji të disiplinuar<br />
por për këtë çështje do të flasim më gjatë<br />
në temat e ardhëshme. Pse mund të<br />
humbasim kontrollin? Shpjegimi është i<br />
thjeshtë dhe pjesë e sjelljes dhe natyrës<br />
njerëzore. Kur ndonjë nga ne përballet<br />
me një problem, tendenca jonë e<br />
natyrshme është që të duam ta zgjidhim<br />
sa më shpejt atë duke përdorur<br />
zgjidhjen e pare që na vjen në mendje.<br />
Kjo është ajo që ka të bëjë me natyrën<br />
njerëzore. Në sipërfaqe, kjo qasje mund<br />
të duket e admirueshme, duke na<br />
ardhur në ndihmë për të zgjidhur<br />
Gjeni kodin e çelesit = Zbuloni problemin e vërtete.<br />
Kjo do të shërbejë si çelësi i suksesit të të gjithë projektit.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
problemin shpejt dhe vendosmërisht.<br />
Por për fat të keq ajo është joproduktive<br />
për një menaxhim të mirë të projektit.<br />
Ajo që duhet të bëjë menaxheri i<br />
projektit është të ndjekë me rigorozitet<br />
disa hapa që do ta çojnë në rrugën e<br />
duhur të suksesit.<br />
1.1 Kuptimi i plotë i problemit apo<br />
mundësive.<br />
Problemet zakonisht janë komplekse<br />
dhe përbëhen nga shumë aspekte që<br />
kërkojnë analiza të thella dhe të<br />
kujdesshme. Problemet pare në këtë<br />
këndvështrim ngjasojnë me ajsbergun,<br />
duke kërkuar kohë dhe energji për të<br />
kuptuar të gjitha aspektet, rëndësinë<br />
dhe thellësinë e tyre reale. Ky moment<br />
është moment i identifikimit të<br />
problemit të vërtetë.<br />
1.2 Identifikimi i zgjidhjes optimale Për një problem mund të ketë një mori<br />
alternativash zgjidhjeje të cilat kënaqin<br />
46<br />
46
në nivele të ndryshme kërkesat e<br />
projektit por ajo që është e rëndësishme<br />
është gjetja e optimumit në zgjidhjen e<br />
problemit.<br />
Sigurimi i informacionit të mjaftueshëm<br />
për të vlerësuar çdo zgjidhje të<br />
mundshme, reflektimi mbi çdo sugjerim<br />
të ekipit dhe detaj qoftë ky në dukje i<br />
parëndësishëm do të jenë një bazë e<br />
fuqishme për krahasimin e zgjidhjeve<br />
dhe vlerësimin e zgjidhjes më të mire.<br />
Natyrisht që ky proces kërkon vëmendje<br />
dhe kujdes të vazhdueshëm në çdo detaj<br />
dhe zhvillim logjik të proceseve të<br />
vlerësimit të treguesve, impakteve dhe<br />
mundësive reale të zbatimit të tyre.<br />
Duhet theksuar që mekanizmat dhe<br />
kriteret e vlerësimit duhet të jenë unike<br />
për të gjitha alternativat.<br />
1.3 Përcaktimi i zgjidhjes dhe hartimi i<br />
planit paraprak.<br />
Kur një zgjidhje është identifikuar,<br />
procesi vazhdon me një përshkrim të<br />
plotë të saj duke përfshirë rrugët,<br />
mënyrat dhe metodat për arritjen e saj.<br />
Hartimi i një plani të detajuar do të<br />
shërbejë si një hartë në të gjithë punën e<br />
ekipit të projektit gjatë gjithë kohës deri<br />
në përmbylljen e tij.<br />
1.4 Paraqitja formale e projektit.<br />
Kjo paraqitje do të varej në masë të<br />
ndjeshme nga tiparet organizacionale<br />
dhe mënyrat e funksionimit si dhe<br />
procedurat specifike që kanë organi-<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
zatat, institucionet etj në lidhje me<br />
projektet. Ky hap mund të përfshijë në<br />
vetvete përgatitjen e planit të detajuar,<br />
prezantime formale të mënyrës së<br />
menaxhimit tërësor, hartën e projektit<br />
ose detajet mbi ecurinë e tij dhe<br />
sigurimin e financimit për të vazhduar<br />
më tej.<br />
Ky hap gjithashtu duhet të përfshije<br />
renditjen e aktiviteteve që do të kryejë<br />
ekipi i projektit si dhe do të shërbejë si<br />
bazë për ngritjen e marrëdhënieve midis<br />
drejtuesit të projektit dhe ekipit të tij.<br />
Le të shohim në mënyrë më të detajuar<br />
secilin nga hapat e nevojshëm për të<br />
definuar dhe paraqitur një projekt.<br />
1. HAPAT E DEFINIMIT TË<br />
PROJEKTIT<br />
Së pari; kuptimi i plotë i problemit<br />
apo mundësive<br />
Problemi dhe nevoja mund të evidentohen<br />
kudo brenda një organizate ose një<br />
komuniteti, një institucioni apo rajoni.<br />
Problemet dhe nevojat përgjithësisht<br />
burojnë nga mjedisi i brendshëm i<br />
organizatës, apo brenda një komuniteti<br />
dhe kanë lidhje organike me të. Sa i<br />
përket performances organizative ne<br />
mund të evidentojmë disa shembuj si:<br />
një departament mund të jetë i mbytur<br />
në shkresa dhe burokraci dhe ka nevojë<br />
për lehtësimin e procedurave, një<br />
organizatë ose institucion që<br />
vazhdimisht përballet me greva<br />
47<br />
47
punonjësish ka nevojë të përmirësojë<br />
menaxhimin e personelit ose raportet<br />
kontraktuale punëdhënës-punëmarrës,<br />
një kompani me degë të shumta në<br />
rajone të ndryshme mund të ketë nevojë<br />
të komunikojë në mënyrë efektive midis<br />
degëve etj.<br />
Probleme konsiderohen përgjithësisht<br />
anët e dobëta ose peformanca negative.<br />
Mundësi konsiderohen përgjithësisht<br />
premisat pozitive dhe kanë kryesisht<br />
origjinë nga mjedisi i jashtëm i<br />
organizatës ose të paktën mund të<br />
gjenerohen nga forca të jashtme. Një nga<br />
shembujt më të zakonshëm të<br />
mundësive mund të konsiderohet futja e<br />
një produkti të ri ose zgjerimi i atij<br />
ekzistues. Oportunitetet janë shpesh<br />
përgjigje e perceptimeve të përftuara<br />
KERKESAT (nevojat e klientit, komunitetit,<br />
problemi)<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
nga mjedisi. Termi i problemit të vërtetë<br />
i përdorur më lart i referohet problemit<br />
themelor ose atij kyç të identifikuar e që<br />
kërkon kohë dhe ngërthen në vetvete<br />
mjaft ndërlikime. Është absolutisht<br />
vitale që ju si menaxher i projektit të<br />
kuptoni qartësisht atë pavarësisht se në<br />
momentin e pare mund të mos jeni<br />
njohur në mënyrë eksplicite. Mund të<br />
ndodhe që ajo që mund të duket si një<br />
nevoje mund të shërbejë shpesh si<br />
zgjidhja e saj.<br />
Identifikimi i duhur dhe vlerësimi i<br />
sakte i problemit konsiderohet<br />
aktualisht me i rendesishem se zbatimi i<br />
tij. Kjo për faktin se ky proces i tejkalon<br />
aktivitetet standarde, rigoroze dhe<br />
mekanike dhe se është e pakuptimte të<br />
punosh për realizimin e diçkaje kur nuk<br />
je duke punuar mbi objektin e duhur.<br />
ZGJIDHJA (projekti i propozuar)<br />
Përshkruan fundin e nevojës se klientit Përshkruan fundin e kuptimit nga ana e<br />
ekipit<br />
Specifikon synimet dhe objektivat jo si ti<br />
realizoje ato<br />
Ngre pyetjen : si ta realizoje atë, duke e lënë<br />
atë të hapur.<br />
Përgjigja e pyetjes : pse jemi duke bere këtë<br />
gjë? Duhet të tregoje justifikimin e biznesit<br />
Tabela 3.1. Disa tregues që verifikojnë intuitën në një projekt<br />
Zhvillon strategji të detajuara dhe ide për<br />
arritjen e synimeve dhe realizimin e<br />
objektivave<br />
Jep përgjigje pyetjes: si ta realizoje atë?<br />
Përgjigja e pyetjes : pse jemi duke bere<br />
këtë gjë? Duhet të tregoje kërkesat e<br />
konsumatorit.<br />
48<br />
48
Moszbatimi si duhet ose mosvleresimi i<br />
këtyre momenteve mund të çojë shpesh<br />
në dështimin e projektit. Megjithatë<br />
mjaft prej literaturës standarde të sotme<br />
merret me mekanizmat se si ju të mund<br />
të menaxhoni një projekt pa u thelluar<br />
në krijimin dhe zhvillimin e aftësive ose<br />
ngritje të karrierës etj.<br />
Mjaft prej problemeve mund të<br />
identifikohen në përmasat reale nëpërmjet<br />
kontakteve të drejtpërdrejta me<br />
njerëzit që ballafaqohen me problemin.<br />
Përgatitja e Dokumentit të Kërkesës<br />
për Projekt<br />
Ky dokument zgjat nga një në disa faqe<br />
dhe zakonisht ec mbi një seri piketash të<br />
paracaktuara si:<br />
� Përshkrimin në mënyrë narrative të<br />
problemit të evidentuar dhe shpesh<br />
rrugët që kane çuar në evidentimin e<br />
tij.<br />
� Përshkrmi i ndikimit dhe efekteve<br />
të problemit. Ky përshkrim përfshin<br />
edhe tërësinë e efekteve për shkak të<br />
problemit ose pamundësisë se<br />
adresimit të oportuniteteve.<br />
� Identifikimi se kush apo çfarë është<br />
prekur nga ky problem duke ju<br />
adresuar individëve, departamenteve,<br />
organizatave apo komuniteteve.<br />
� Ndikimi i injorimit të problemit<br />
dhe /ose mundësive duke përshkruaar<br />
se çfarë do të ndodhë nëse<br />
problemi nuk është adresuar, i cili<br />
është i njohur edhe si risku i<br />
mosveprimit.<br />
� Rezultatet e dëshiruara. Ky është një<br />
përshkrim i asaj që si bota do të<br />
të duket në qoftë se projekti është i<br />
suksesshëm. Paraqitet kryesisht në<br />
formën e objektivave, faktorëve<br />
kritikë të suksesit ose dhe të<br />
produktit të pritur.<br />
� Vlera ose përfitimi të lidhur me<br />
arritjen e rezultatit të dëshiruar. Kjo<br />
mund të zbërthehet në dy kategori<br />
kryesore që janë: përfitimet<br />
financiare dhe përfitime jofinanciare.<br />
Përfitimet jofinanciare nganjëherë<br />
quhen dhe përfitimet e padukshme<br />
kjo jo për arsye të rëndësisë së tyre<br />
por për arsye të pamundësisë së<br />
matjes se drejtpërdrejtë ose në terma<br />
numerike të tyre.<br />
� Qasja Strategjike. Kjo pjesë ka për<br />
qëllim të adresojë pyetjen,<br />
"A është ndjekja ose ekzekutimin i<br />
këtij projekti në akord me synimet<br />
strategjike të organizatës, strategjitë<br />
afatgjatë të zhvillimit dhe strukturimit<br />
të një institucioni apo të një<br />
komuniteti. Kjo është veçanërisht e<br />
rëndësishme në vlerësimin e<br />
oportuniteteve.<br />
� Interferimi ose përputhshmëria. Ky<br />
moment përshkruan lidhjen e<br />
projektit me aspekte të tjera të<br />
organizatës, jetës së komunitetit ose<br />
aktivitetit të institucionit, jo
drejtpërdrejt të atakuar nga zbatimi i<br />
projektit.<br />
� Pasiguria dhe risku. Gjithashtu i<br />
njohur si rrezik i veprimit, paraqet<br />
fazat e hershme të menaxhimit të<br />
rrezikut duke identifikuar fillimisht<br />
çdo të panjohur.<br />
� Supozimet kryesore. Supozimet<br />
zakonisht përfaqësojnë vendin e<br />
informacionit të munguar. Ata<br />
përfaqësojnë vlerat e parashikuara<br />
ose kushtet kur ne mund ta njohim<br />
ose nuk mund ta njohim një realitet<br />
të caktuar.<br />
� Kufizimet. Kufizimet përfaqësojnë<br />
limitet brenda të cilave një zgjidhje<br />
ose alternativë duhet të gjendet dhe<br />
zbatohet. Kufizimet mund të vijnë në<br />
forma të ndryshme, duke përfshirë<br />
kohën, fondet, burimet njerëzore,<br />
teknologjinë, ose kufizime të natyrës<br />
procedurale ose ligjore.<br />
� Konsideratat mjedisore. Kjo pjesë<br />
konsiston në ndikimet ose efektet që<br />
ky projekt mund të ketë përtej<br />
kufijve të tij sa i takon konsideratave<br />
mbi disa kategori të mjedisit,<br />
biznesit, të marketingut, operacioneve<br />
dhe aktiviteteve teknike etj.<br />
� Informacioni mbështetës Konsiston<br />
në fuzionimin efecient dhe të qartë të<br />
të gjithë informacionit kërkimor të<br />
grumbulluar që na ka udhëhequr<br />
deri në këtë moment. Kjo pjese<br />
mund të përfshijë të dhëna historike,<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
rezultatet e mbështetjes së<br />
studimeve, të dhëna studimi, të<br />
dhëna të kërkimeve të marketingut,<br />
analizën e situatës, rezultatet e<br />
testimeve të ndryshme, analizën e<br />
degës etj.<br />
Kontrolli i realitetit!<br />
Ndalu ose ec më tutje? Edhe pse është<br />
shumë herët në jetën e projektit, dy<br />
pyetje të rëndësishme na dalin përpara;<br />
� A ekziston një zgjidhje e<br />
mundshme?<br />
� A është e vlefshme kjo zgjidhje?<br />
Adresimi i drejtë i tyre eliminon<br />
eventualitetin e shpenzimit të gabuar të<br />
kohës dhe parave. Justifikimi mbi<br />
vazhdimin ose jo të projektit do të<br />
mbështetej paraprakisht nga vlerësimi i<br />
fizibilitetit pavarësisht vështirësisë që<br />
paraqet ky vlerësim në këtë faze. Për<br />
këtë do të na vijë në ndihmë një analizë<br />
e thjeshtë kosto përfitim.<br />
Komponenti i përfitimit nuk përfaqëson<br />
gjë tjetër veçse vlerën e<br />
plotësimit të nevojës ose koston e<br />
përllogaritur të problemit sot.<br />
Vlerësimi i kostos është relativisht më i<br />
vështirë për arsye të mosnjohjes çfarë<br />
jemi duke bërë dhe mbi çfarë jemi duke<br />
punuar. Një prej mënyrave më të<br />
zakonshme që përdoret dhe që<br />
dëshirojmë ta marrim në konsideratë<br />
50<br />
50
është ajo e kalkulimeve financiare për të<br />
cilën do të flasim në kapitujt e<br />
mëposhtëm. Duke e bërë këtë, ju mund<br />
të përcaktoni në mënyrë të përafërt sa<br />
do të shpenzojmë për një alternative të<br />
caktuar zgjidhjeje.<br />
Nëse zgjidhjet e propozuara nga ju<br />
tejkalojnë shumën e parave, projekti do<br />
të jetë në fund të fundit i pajustifikuar,<br />
të paktën parë nga një këndvështrim<br />
thjesht financiar.<br />
Çështja e dytë fizibiliteti shtron para<br />
nesh një pyetje esenciale: A besoni se<br />
ekziston një zgjidhje? Me fjalë të tjera, a<br />
është e mundur që ky problem të<br />
zgjidhet? Ky hap në thelb i referohet<br />
verifikimit të fizibilitetit. Ky hap mund<br />
të ketë doza të theksuara subjektiviteti<br />
ndaj dhe gjykimi kryesor duhet të<br />
tërhiqet nga ekspertët e fushës. Në fakt<br />
ajo që për më tepër mund të shpresojmë<br />
të bëjmë në ketë rast është caktimi i<br />
mundësisë reale të zgjidhjes.<br />
Së dyti; Identifikimi i zgjidhjes<br />
optimale<br />
Pasi ta keni kuptuar plotësisht<br />
problemin dhe vendosur që zgjidhja e tij<br />
është plotësisht e justifikueshme dhe e<br />
mundur, Ju jeni gati për të përcaktuar<br />
rrugën më të mire për zgjidhjen e tij.<br />
Edhe pse unë jam duke përdorur termin<br />
"Ju", realizimi i duhur i këtij hapi<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
kërkon angazhimin edhe të njerëzve të<br />
tjerë.<br />
Nëse “jeni me fat” ju do t’ju duhej të<br />
punonit aktivisht dhe me intensitet për<br />
ngritjen e ekipit të projektit i cili mund<br />
të fillonte punën me ju duke u nisur nga<br />
kjo pike.<br />
1. Identifikimi i alternativave të<br />
zgjidhjes<br />
Identifikimi i alternativave optimale që<br />
plotësojnë kërkesat e projektit fillon me<br />
gjenerimin e një liste të zgjidhjeve<br />
potenciale.<br />
Ky proces mund të kompletohet duke<br />
përdorur disa mënyra:<br />
� Realizimi i tij në një mjedis<br />
kompatibil ekipi.<br />
� Përfshirja e ekspertëve të fushës dhe<br />
palëve të interesuara.<br />
� Përdorimi i teknikave të avancuara<br />
si ajo “brainstorming”.<br />
� Kufizimi i zhvillimit të mëtejshëm<br />
tek vetëm alternativat e arsyeshme.<br />
51<br />
51
2. Zgjedhja e alternativës më të mirë.<br />
Natyrisht, ne nuk mund dhe nuk duhet<br />
të ndjekim çdo ide dhe alternativë të<br />
identifikuar përmes procesit brainstorming<br />
apo ndonjë teknike tjetër.<br />
Ekipi i projektit bën një seleksionim<br />
paraprak të të gjitha alternativave të<br />
konsideruara duke zvogëluar listën si<br />
dhe duke e krahasuar çdo alternativë<br />
përkundrejt kritereve të paracaktuara.<br />
Ky është momenti ku dokumenti i<br />
kërkesës për projektin ose projekt<br />
propozimi fillon formësohet duke<br />
vlerësuar çdo alternativë zgjidhjeje me<br />
nivelin e plotësimit të kërkesave që<br />
konsistojnë në një respektim të<br />
kornizave buxhetore dhe orientimit<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Brainstorming është një teknikë e orientuar nga grupi që përfshin<br />
kontributin spontan të ideve nga të gjithë anëtarët e një ekipi ose grupi<br />
pune. Rregullat bazë për ta bërë produktive një teknikë të tillë janë:<br />
1. Hidhni problemin për diskutim.<br />
2. Inkurajoni cdo antar të grupit për të kontribuar me ide te ndryshme.<br />
3. Shmangni marrjen parasysh në fillim të fizibilitetit ose arsyeshmërisë.<br />
4. Mos kritikoni ose gjykoni idetë e hedhura.<br />
5. Inkurajoni praktikën e kombinuar të modifikimit të ideve të<br />
identifikuara si më të përshtatëshmet dhe vënies së tyre në funksion të<br />
zgjidhjes së problemit.<br />
strategjik. Por ne mund të përdorim<br />
edhe kritere të tjera shtesë për<br />
vlerësimin e alternativave siç mund të<br />
jenë ato të mundësisë të suksesit teknik<br />
apo teknologjik, ndikimi mbi produktet<br />
ekzistuese, prognoza e një impakti<br />
afatgjate mbi komunitetin ose organizatën<br />
etj.<br />
Kjo mënyrë pune do të na mundësojë të<br />
kufizojmë listën tonë të alternativave.<br />
Do të ishte e rekomandueshme që kjo<br />
listë të jetë nga dy në pesë alternativa<br />
më së shumti. Në këtë mënyrë procesi i<br />
zgjedhjes bëhet shumë më rigoroz.<br />
52<br />
52
Çdo alternativë potenciale duhet të<br />
vlerësohet duke përdorur dy<br />
llojet bazë të kritereve:<br />
� kriterin financiar<br />
� kriterin jo-financiar<br />
Kriteri financiar mbi përzgjedhjen e<br />
projektit shpesh mbështetet mbi<br />
llogaritje financiare si mjet krahasues<br />
midis alternativave të projektit ose<br />
projekteve duke ngritur arsyetimin<br />
bazë. Modelet bazë financiare të njohura<br />
në forma dhe disiplina të ndryshme si<br />
ajo e analizës financiare, vlerësimit të<br />
investimeve apo analiza kosto përfitim<br />
përfshijnë ose një përmbledhje të pastër<br />
ose një kombinim të metodave të tilla si:<br />
� Metoda e vlerës neto aktuale (NPV)<br />
që i jep përgjigje pyetjes; sa para do<br />
të përfitohen ose ruhen nga zbatimi i<br />
këtij projekti? Ajo përfaqëson<br />
llogaritjen në para sot të të gjitha të<br />
ardhurave të pritshme në kohë nga<br />
projekti.(Për ta analizuar në mënyrë<br />
më të detajuar të gjitha metodat do<br />
të ndalemi në temat e ardhshme).<br />
� Norma e brendshme e kthimit<br />
(IRR) që i jep përgjigje pyetjes; sa<br />
shpejt do të kthehen paratë? Ajo<br />
përfaqëson një normë të shprehur në<br />
përqindje të ritmit të kthimit të<br />
parave të shpenzuara duke<br />
paralelizuar një llogaritje të një<br />
depozite kursimi.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� Periudha e vetëshlyerjes i jep<br />
përgjigje pyetjes; kur shuma e<br />
shpenzuar në projekt do të mbulohet<br />
përmes përfitimeve? Është një<br />
metodë që ka një përgjigje tipike të<br />
shprehur gjithmonë në muaj ose vite.<br />
� Ekspozimi maksimal i përgjigjet<br />
pyetjes; cila është shuma e parave të<br />
investuara në çdo moment të dhënë<br />
kohe e shprehur gjithmonë në para.<br />
Përdorimi i kriterit jo-financiar për<br />
përzgjedhjen e projektit. Shpesh<br />
përllogaritja dhe përdorimi i kriterit<br />
financiar të pastër mund të jetë i<br />
vështirë për tu matur në një ose më<br />
shumë aspekte, për një ose më shumë<br />
tregues dhe mund të përbëjë një proces<br />
të kushtueshëm dhe të tejzgjatur në<br />
kohë.<br />
Në këtë mënyrë përdoret një kriter tjetër<br />
i vlerësimit që është ai nëpërmjet<br />
vlerësimit të indikatorëve të njohur si<br />
kryesorë nëpërmjet një vlerësimi të<br />
ponderuar të rëndësisë të njohur<br />
ndryshe si matrica e vendimit ose e<br />
peshës së faktorëve. Kjo metodë mund<br />
të na sigurojë një gjykim të arsyeshëm<br />
dhe efikas për gjetjen e alternativave më<br />
të mira të zgjidhjes. Kështu merren në<br />
konsiderate katër alternativa : A1; A2; A3<br />
dhe A4 si dhe atributet përkatëse gjithsej<br />
gjashte duke përcaktuar peshën<br />
specifike të secilit me një koeficient.<br />
Shuma e koeficienteve nuk duhet ta<br />
53<br />
53
kaloje vlerën 1. Më poshtë paraqitet<br />
matrica e peshës së faktorëve për<br />
markën e preferuar të automobilave<br />
Alternativa<br />
A1<br />
A2<br />
A3<br />
A4<br />
Kosto e<br />
blerjes<br />
0.15; k1<br />
Tabela 3.2. Matrica e vendimit.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
duke identifikuar disa atribute kryesore<br />
dhe të njohura.<br />
Atributet (pesha relative) Vlerësimi<br />
Komforti Stili Manovrimi Siguria Rishitja total<br />
0.25; k2 0.10; 0.15; k4 0.25; k5 0.10; k6 V(An)<br />
k3<br />
3 2 2 5 4 3<br />
0.45 0.50 0.20 0.75 1.0 0.30<br />
1 4 2 4 4 3<br />
0.15 1.0 0.20 0.60 1.0 0.30<br />
2 3 4 4 4 4<br />
0.30 0.75 0.40 0.60 1.0 0.40<br />
2 3 1 5 3 3<br />
0.30 0.75 0.10 0.75 0.75 0.30<br />
Atëherë vlerësimi sipas matricës do të ishte<br />
V(A1) = (k1* E1A1) + ( k2* E2A1) +( k3* E3A1) + ( k4* E4A1) + ( k5* E5A1) + ( k6* E6A1)= 3.20<br />
Ku: V(A1) –vlerësimi i alternatives<br />
kn- koeficienti i rëndësisë së faktorit<br />
En- vlerësimi i alternativës për koeficientin përkatës<br />
Në këtë mënyrë ne vlerësojmë secilin atribut me një numër i cili i përgjigjet peshës<br />
specifike ose rëndësisë të atributit kn që përfaqëson një lloj reitingu për secilin nga<br />
faktorët duke mos e kaluar vlerën 1 në total duke e vlerësuar çdo alternative dhe faktor<br />
me “nota” En nga 1-5 . Do të konsiderohet në këtë mënyrë alternativa me vlerën me të<br />
larte.<br />
3.20<br />
3.25<br />
3.45<br />
2.95<br />
54<br />
54
Përdorimi i kësaj metode ofron një seri<br />
avantazhesh si:<br />
� Ai lejon përdorimin e kritereve të<br />
shumta duke përfshirë dhe tregues<br />
apo vlera të dala nga analiza<br />
financiare. Atributet e nxjerra mund<br />
të përfshijnë një ose disa kombinime<br />
të vlerave të përftuara nga metodat<br />
financiare të prezantuara më lart.<br />
� Ai është i lehtë për tu ndërtuar.<br />
� I thjeshtë për tu interpretuar.<br />
� Ai lejon ndërhyrjen e menaxherëve<br />
në përcaktimin e atributeve si dhe<br />
peshës relative të tyre duke ofruar<br />
një teknikë për modernizimin e<br />
procesit të miratimit të projekteve.<br />
� Ai është i përshtatshëm në raportin<br />
çfarë/nëse, duke e bërë këtë teknikë<br />
një model të ndjeshëm.<br />
Por përdorimi i kësaj metode mbart dhe<br />
një sërë implikimesh ose disavantazhe<br />
si:<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Modeli i rezultatit mbi bazën e peshës së faktorëve është një metodë<br />
krahasuese për zgjedhjen e alternativave më të mira bazuar në<br />
tregues ose atribute të paracaktuara që më parë. Në këtë mënyrë ai<br />
nuk siguron një verifikim ose vlerësim absolut të justifikueshmërisë<br />
ose fizibilitetit por një përzgjedhje përmes alternativave të hedhura.<br />
� Procesi mbështet në një masë të<br />
madhe mbi vlerësime subjektive që<br />
shpesh rrezikojnë të përfaqësojnë<br />
interesat e ngushta të pjesëtarëve të<br />
ekipit.<br />
� Rezultati i tërhequr është relativ dhe<br />
i përafërt duke konsideruar që kemi<br />
pak të dhëna absolute, ose në rastet<br />
kur kemi kriteri i ponderimit është<br />
relativ.<br />
� Të gjitha atributet janë supozuar të<br />
jenë të pavarur. Në mjaft raste<br />
ndërvarësia midis atributeve bëhet<br />
shkak për rezultate të deformuara<br />
ose komplikim të vlerësimit.<br />
Kontrolli i realitetit!<br />
� Ndalu ose ec më tutje?<br />
Pasi një alternativë e veçantë është<br />
identifikuar, ju duhet të verifikoni<br />
përsëri arsyeshmërinë dhe fizibilitetin.<br />
Kjo çështje ka qenë adresuar edhe më<br />
përpara kështu që tani është më e lehtë<br />
55<br />
55
për vlerësimin mbasi verifikimi<br />
paraprak si dhe përzgjedhja e<br />
alternativës janë ezauruar.<br />
Metodat për vlerësimin e fizibilitetit<br />
përfshijnë studimet e tregut, testimet<br />
pilot, krijimin e prototipit si dhe<br />
simulimin. Le të shohim më në detaje<br />
secilën metodë.<br />
a. Studimi i Tregut. Nëse projekti do të<br />
ofrojë një produkt të ri në treg ne do<br />
të duhet të matim tregun e tij<br />
potencial. Kjo do të kërkojë një<br />
hulumtim të tregut dhe nivelit të<br />
plotësimit nga ana e produktit tonë<br />
të kërkesave të konsumatorit. Ky<br />
studim gjithashtu mund të përfshijë<br />
dhe produkte të ngjashme për të<br />
matur nëse produkti ynë është i<br />
diferencuar. Nëse projekti do të<br />
ofrojë një shërbim apo të mirë<br />
publike do të duhet të matet impakti<br />
i tij mbi komunitetin vlerësuar në<br />
mënyrë krahasuese, mbi institutcionin<br />
etj<br />
b. Testimi pilot. Ne mund të provojmë<br />
projektin tonë në një shkallë të vogël,<br />
si një provë në një zonë të kufizuar<br />
të tregut të një produkti, në një zonë<br />
të caktuar ku jeton një komunitet, në<br />
një institucion të caktuar siç mund të<br />
jetë një shkollë, komunë ose spital<br />
etj. Testimi pilot shërben në të njëjtën<br />
kohë për të matur efektet reale të<br />
projektit si dhe për të marrë masat<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
për korigjime ose përmirësime në të<br />
ardhmen.<br />
c. Krijimi i prototipit. Përfaqëson<br />
ndërtimin e grumbullimin e disa prej<br />
produkteve të pritshme dhe vënien e<br />
tyre në teste për të vlerësuar nëse ato<br />
plotësojnë kriteret e vendosura dhe<br />
performancën e kërkuar.<br />
d. Simulimi. Teknologjia kompjuterike<br />
lejon modelimin e shumë llojeve të<br />
projekteve. Për shembull, ju mund të<br />
parashikoni tregun e mundshëm të<br />
një produkti duke i analizuar të<br />
dhënat demografike të konsumatorëve<br />
të synuar së bashku me<br />
supozimet për nevojat aktuale dhe<br />
potenciale ose ju mund të përcaktoni<br />
sjelljen potenciale të ndërtesave,<br />
urave dhe anijeve nëpërmjet<br />
kalkulimeve matematikore dhe<br />
simulimit kompjuterik. Vlera e këtij<br />
hapi qëndron në testimet e kryera në<br />
një mjedis pa risk real duke na dhënë<br />
mundësi për të identifikuar<br />
problemet e mundshme.<br />
Nëse rezultatet e një studimi të mirëkonceptuar<br />
fizibiliteti dhe zbatimi<br />
tregojnë se projekti duhet të vazhdojë,<br />
ekipi i projektit mund të lëvizë me<br />
besim në fazat e planifikimit dhe<br />
zbatimit.<br />
Nëse rezultatet janë dekurajuese, ekipi i<br />
projektit mund të përdorë të dhënat e<br />
siguruara për të ridizenjuar projektin<br />
56<br />
56
duke ribërë një studim paraprak<br />
fizibiliteti derisa të jetë i bindur që<br />
gjithçka funksionon në rregull dhe<br />
projekti ja vlen.<br />
Së treti, Zhvillimi i plotë i zgjidhjes<br />
dhe plani paraprak<br />
Në këtë pikë, ju keni identifikuar<br />
zgjidhjen e preferuar. Tani ekipit do ti<br />
duhet të zhvillojë në detaje çdo aspekt të<br />
saj. Ky është një proces progresiv që<br />
fillon me hartimin e një dokumenti që<br />
quhet ndryshe projekt deklarata ose<br />
deklarata e qëllimit. Cilido qoftë<br />
përcaktimi ky dokument është një<br />
përgjigje e dokumentit të kërkesës për<br />
projekt dhe inicion ose i hap rrugën<br />
detajimit të gjithçkaje që duhet bërë.<br />
Ky informacion pastaj bëhet bazë për të<br />
gjitha dokumentet e planifikimit në të<br />
ardhmen.<br />
ky dokument shërben për disa qëllime:<br />
� Ai identifikon çfarë punë do të<br />
bëhet dhe si duhet bërë ajo.<br />
� Gjatë planifikimit, ai shtyn palët e<br />
interesuara për të rënë dakord mbi<br />
kufijtë e zbatimit të projektit.<br />
� Gjatë ekzekutimit, ai bën të mundur<br />
identifikimin e ndryshimeve<br />
që dalin jashtë kufijve dhe kushteve<br />
të vendosura dhe prandaj do të<br />
kërkojë rinegocim të kontratës<br />
fillestare.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� Kjo e ndihmon ekipin e projektit të<br />
përcaktojë kritere për përfundimin e<br />
projektit në të cilat të gjitha palët e<br />
përfshira mund të bien dakord<br />
paraprakisht.<br />
� Kjo e ndihmon ekipin të përcaktojë<br />
kritere suksesi për të cilat të gjitha<br />
palët e përfshira duhet të pajtohen.<br />
� Kjo ndihmon ekipin të bjerë dakord<br />
mbi qasjet dhe metodat që do të<br />
përdorë.<br />
� Kjo lehtëson të kuptuarit e faktit se<br />
çfarë projekti nuk do të përfshijë.<br />
Ndonëse qëllimi kryesor i dokumentit të<br />
projekt deklaratës është për të<br />
përshkruar punën aktivitetet që do të<br />
kryhen dhe detaje të tyre, ajo mund të<br />
përfshijë informata të tjera për ta bërë<br />
atë më të plotë. Normalisht këto zëra<br />
janë pjesë e proceseve të përshkruara më<br />
lart.<br />
Një dokument gjithëpërfshirës i projekt<br />
deklaratës duhet të përfshijë këto<br />
elemente:<br />
Problemi i evidentuar apo<br />
mundësia që përfaqëson një<br />
përmbledhje të shkurtër të pjesëve<br />
kryesore të dokumentit të kërkesës<br />
së projektit.<br />
Zgjidhja e propozuar. Përgjithësisht,<br />
ky është titulli i zgjeruar i projektit<br />
i shprehur qarte dhe i kuptueshëm<br />
Përmbledhëse e punës dhe<br />
strategjia për zbatimin e saj.<br />
57<br />
57
Përfaqëson një përshkrim të punës<br />
që do të bëhet dhe rrugët për<br />
realizimin e tyre. Ajo duhet të<br />
përmbaje detaje të mjaftueshme për<br />
të mundësuar funksionimin e punës<br />
në nivel detyrash për tu zbatuar. Ajo<br />
duhet të përshkruajë edhe një qasje<br />
të përgjithshme dhe strategjinë për të<br />
arritur objektivat e projektit. Ky<br />
seksion është fokusi kryesor i<br />
dokumentit të definimit të projektit.<br />
Arritje të pritshme. Përshkruan<br />
outputin e pritshëm në fund të<br />
projektit. Niveli i detajimeve në këtë<br />
seksion mund të ndryshojnë nga një<br />
përshkrimin i përgjithshëm i<br />
rezultateve të pritshme kryesore në<br />
një paraqitje të detajuar të impakteve<br />
të mundshme dhe të performancës.<br />
Kriteret e Përmbylljes. Është një<br />
përshkrim i asaj që duhet të<br />
realizohet ose dorëzohet në mënyrë<br />
që të përmbushet kontrata e bere<br />
qysh në fillim.<br />
Risku dhe pasiguria. Identifikimi i<br />
faktorëve apo kushteve për të cilat<br />
informacioni mungon dhe që mund<br />
të ndikojnë saktësinë e parashikimeve<br />
tuaja për projektin. Theksi<br />
vihet kryesisht mbi pjesët ose<br />
treguesit ku projekti mund të preket<br />
negativisht krahasuar me pritjet e<br />
palëve të interesuara.<br />
Supozimet. Informacionet, të dhëna,<br />
ose deklaratat në lidhje me kushtet<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
që kanë vlefshmëri të paverifikuar<br />
ose të panjohur në përgjithësi në<br />
lidhje me problemin.<br />
Gjithashtu ky dokument mund të<br />
përfshijë dhe disa elemente si:<br />
� Plani paraprak i zbatimit. Përfshin<br />
çfarëdo lloj dokumentacioni të<br />
planifikimit të siguruar më parë, të<br />
tilla si kosto paraprake dhe<br />
vlerësimet e tyre, një strategji e<br />
zgjedhur, strukturën organizacionale<br />
të ekipit të projektit, zonat<br />
funksionale të përfshira etj.<br />
Natyrisht që këto plane dhe<br />
vlerësime nuk janë tërësisht të<br />
zhvilluara dhe të plota por ky<br />
informacion në fund të fundit<br />
shërben për të treguar nivelin e<br />
njohjes së projektit nga ana jonë.<br />
� Palët e interesuara. Përfaqëson një<br />
listë të individëve dhe organizatave<br />
të përfshira në projekt ose të prekura<br />
nga aktivitetet dhe / ose rezultatet.<br />
� Kriteret e suksesit. Përfaqëson<br />
metodat që do të përdoren për të<br />
përcaktuar se deri në çfarë niveli janë<br />
plotësuar objektivat e projektit. Ky<br />
listim duhet të përfshijë një listë të<br />
faktorëve kritikë të suksesit dhe<br />
nivelet e matura të arritjeve.<br />
Planifikimi paraprak; sa ai është i<br />
mjaftueshëm? Kjo është një nga pikat<br />
më të vështira të zhvillimit të projektit.<br />
Ekziston një hendek evident midis<br />
58<br />
58
sigurisë së dëshiruar të menaxherëve të<br />
projektit dhe pasigurisë të implementimit<br />
të tij. Kjo zakonisht është pika në<br />
të cilën ky hendek është më i madh. Ne<br />
nuk mund të jemi në gjendje të bëjmë<br />
një vlerësim preciz të të dhënave. Ne<br />
ofrojmë një tërësi të dhënash të matura<br />
dhe vlerësuara në terma relative. Të<br />
dhënat e nxjerra dhe të ofruara në<br />
planifikimin tuaj paraprak duhet të jetë<br />
relativisht të thjeshta dhe jo shumë të<br />
Këshilla mbrojtëse për pasigurinë<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
detajuara. Në fakt, niveli i detajeve në të<br />
gjitha dokumentet tuaja duhet të<br />
pasqyrojë nivelin e njohurive dhe<br />
përgjithësisht të të dhënave të<br />
vlerësuara si më të sigurtat.<br />
Në shumicën e rasteve, ju mund të<br />
paraqesin treguesit principiael që<br />
prekin dimensionet e kohës, kostos dhe<br />
performancës dhe etapat bazë.<br />
Në fazën e hartimit të planit paraprak merrni në konsiderate këshillat e<br />
mëposhtme:<br />
� Paraqesni vlerësimet që ju keni bërë sa i takon treguesve në terma të “rangut”.<br />
P.sh. në vend të thënies se: projekti do të kushtojë 5.000 milion lekë mund të<br />
shprehemi se: projekti parshikohet të kushtojë nga 4.000-6.000 milion lekë dhe<br />
në vend të thënies se: projekti do të zgjasë 16 muaj mund të shprehemi se:<br />
projekti parashikohet të zgjasë nga 17-19 muaj.<br />
� Paraqesni në mënyrë grafike disa të dhëna por mos paraqesni të dhëna për të<br />
cilat nuk keni baza të thella njohjeje ose keni pasiguri të lartë ose i evitoni ato sa<br />
të mundeni.<br />
� Vendosni në mënyrë të dukshme në çdo dokument që del nga dora juaj se këtë<br />
të dhëna janë të dhëna paraprake.<br />
59<br />
59
Nxirrni në dukje se kush mund ta bëjë<br />
dhe do ta bëjë punën. Para se të<br />
paraqesin propozim për projektin tuaj,<br />
ju duhet të merrni garancinë e duhur se<br />
materialet e nevojshme dhe burimet e<br />
tjera do të jenë disponibël. Mospasja e<br />
kësaj garancie mund ta verë seriozisht<br />
në dilemë zbatimin e projektit.<br />
Normalisht ky proces mund të ecë duke<br />
i dhënë përgjigje disa pyetjeve:<br />
1. A kemi njerëz me eksperiencën e<br />
nevojshme për të bërë këtë punë?<br />
2. A janë ata të gatshëm që të<br />
angazhohen me ne sa i takon gatishmërisë<br />
së mbajtjes dhe përgjigjshmërisë<br />
së zgjidhjes së problemeve?<br />
3. A mund të arrijmë një rezultat më të<br />
mirë duke shfrytëzuar burime jashtë<br />
kompanisë, dikasterit ose institucionit,<br />
të tilla si një kosto më të ulët, cilësi më të<br />
lartë, shpërndarje më të shpejtë ose<br />
impakt më të qëndrueshëm?<br />
4. A paraqet probleme dalja jashtë<br />
organizatës, të tilla si konfidencialiteti<br />
dhe siguria dhe në çfarë niveli janë ato?<br />
Ju mund të zhvilloni një analize<br />
paraprake të vlerësimit midis<br />
shfrytëzimit të burimeve të brendshme<br />
dhe atyre të jashtme fokusuar në disa<br />
momente.<br />
a. Kryerja e krahasimeve direket të<br />
kostos. Kjo përbën një analize rutinë<br />
bazuar në kostot e treguesve të<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
punës kryesisht. Kjo analize duhet të<br />
kryet në mënyrë transparente dhe<br />
fokusuar në interesa afatgjatë.<br />
b. Marrja parasysh e faktorëve kritikë.<br />
Ekzistojnë një numër i madh<br />
faktorësh përveç thjesht përlloçaritjes<br />
së lekëve apo dollarëve, si ato<br />
që i përkasin cilësisë dhe besueshmërisë<br />
së produktit të projektit,<br />
qëndrueshmërisë së efekteve, nivelit<br />
të ndikimit në komunitet etj. Këta<br />
faktorë mund të vlerësohen<br />
nëpërmjet ndërtimit të një matrice të<br />
rëndësisë së faktorëve modelimin e<br />
së cilës ne e analizuam më lart. Kjo<br />
qasje mund të përfshijë një numër të<br />
ndryshëm faktorësh.<br />
c. Aplikimi i filtrave ose kufizimeve<br />
të duhura. Në çdo përzgjedhje është<br />
e nevojshme të vendosen disa kritere<br />
paraprake eliminuese.<br />
� kriteret specifike ligjore, që ka të bëjë<br />
kryesisht me ato korniza të<br />
lejueshme ligjore mbi problemin.<br />
� niveli i vlerësuar i konfidencialitetit<br />
� nevoja apo dëshira për të mbajtur<br />
kontroll të drejtpërdrejtë mbi ekipin<br />
� kapacitet e tepërta aktuale në<br />
organizatën apo institucionit tuaj<br />
� mundësia e delegimit të funksioneve<br />
etj.<br />
60<br />
60
Së katërti, paraqitja formale e<br />
projektit<br />
Mbasi është përcaktuar problemi, janë<br />
gjetur alternativat, është vlerësuar<br />
zgjidhja më optimale, është hartuar<br />
plani paraprak ju duhet të paraqesin një<br />
propozim zyrtar për projektin i cili<br />
mund të kalojë mbi disa momente<br />
kryesore.<br />
2. HARTIMI I PROPOZIMIT PËR<br />
PROJEKT<br />
Propozimi duhet të përfshijë në mënyrë<br />
të përmbledhur disa elementë si ato që<br />
kanë të bëjnë me një përshkrim të<br />
nevojave për projekt, me një paraqitje<br />
më të detajuar të tyre dhe rëndësisë dhe<br />
domosdoshmërisë së ndërhyrjes.<br />
Gjithashtu në këtë pjesë duhet të<br />
përfshihen edhe alternativat e tjera dhe<br />
arsyet pse ato janë eliminuar si dhe<br />
përfitimet që vijnë prej zgjidhjeve të<br />
propozuara. Përfshirja e riskut si dhe<br />
masa e ndikimit të tij mbi projektin<br />
është një element i domosdoshëm.<br />
Përveç kësaj rubrike do të duhet të<br />
përfshihet dhe niveli i riskut të<br />
mosveprimit. Në këtë faze do të<br />
përfshihet gjithashtu vlerësimi në<br />
formën e “rangut” (minimale,<br />
maksimale si dhe figura të mundshme) i<br />
kostove të pritura që vijnë nga ky<br />
propozim si dhe një paraqitje e<br />
kalendarit ose kohës së kryerjes së<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
aktiviteteve për të kompletuar<br />
propozimin kryer. Matja dhe përshkrimi<br />
i rezultateve në sasi dhe cilësi si dhe<br />
ndikimi i tyre mbi organizatën ose<br />
komunitetin do të jetë pjesë e këtij<br />
dokumenti. Në propozimin për projekt<br />
do të përfshihet dhe vlera e kërkuar nga<br />
donatori në para për të realizuar<br />
projektin.<br />
Lista e individëve ose organizatave që<br />
kanë lidhje dhe që do të përfshihen në<br />
zbatimin e projektit por edhe që do të<br />
ndikojnë në suksesin e projektit si dhe<br />
eksternalitetet ose ndikimet e jashtme që<br />
mund të ketë zbatimi i projektit mbi të<br />
tjerë të konsideruar si palë të treta por<br />
që preken në mënyrë indirekte nga<br />
zbatimi i tij duhet të jetë pjesë projektpropozimit.<br />
Aprovimi i kërkesës. në mjaft<br />
organizata ose institucione aprovimi<br />
vjen përmes skemës së projektit e cila<br />
mundet gjerësisht të varirojë në modele<br />
të ndryshme por që në esence duhet të<br />
gëzojë disa karakteristika si paraqitjen e:<br />
� Përshkrimi i projektit dhe<br />
objektivave të vendosura.<br />
� Pjesëmarrjen e parashikuar të<br />
ekipit të projektit.<br />
� Niveli i autoritetit të deleguar të<br />
menaxherit të projektit.<br />
� Outputi i parashikuar.<br />
� Klientët ose konsumatorët e synuar<br />
dhe palët pjesëmarrëse.<br />
61<br />
61
� Firmën zyrtare të drejtuesit.<br />
Zyrtarizimi i ekipit të projektit. Kjo<br />
fazë konsiston në miratimin dhe njohjen<br />
zyrtare të ekipit të projektit. Më pas<br />
drejtuesi i projektit organizon një takim<br />
me prestarët e ekipit koha e të cilit do të<br />
varet nga moment i konsiderimit i plotë<br />
i ekipit nga ana e drejtuesit të projektit<br />
dhe donatorit duke i çelur rrugën<br />
zbatimit të projektit.<br />
Të tjerë elementë të domosdoshëm të<br />
pashprehur (vlerësimi i mjedisit<br />
politik).<br />
Procesi i paraqitur më sipër përfshin<br />
shumicën e procedurave legale të<br />
nevojshme për fillimin e një projekti.<br />
Nëse ju jeni një menaxher projekti, për<br />
të qenë tërësisht i përditësuar do t’ju<br />
duhet të masni klimën politike në<br />
mjedisin e zhvillimit të projektit duke<br />
konsideruar disa moment kryesore.<br />
� Merrni parasysh efektet e<br />
mundshme për palët e interesuara<br />
tuaj.Mbasi ju keni identifikuar të<br />
gjithë aktorët e mundshëm të<br />
projektit tuaj, ju duhet ta shtyni<br />
procesin një hap më tutje duke<br />
identifikuar ata që fitojnë ose<br />
humbasin nëse projekti është i<br />
suksesshëm dhe ata që fitojnë ose<br />
humbasin nëse projekti dështon.<br />
Vlera e këtij procesi qëndron në<br />
mundësinë e të kuptuarit dhe<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
vlerësuarit të qëndrimit të të gjitha<br />
palëve të ndikuara.<br />
� Identifikoni burimin e mundshëm<br />
të mbështetjes. Përpiquni të<br />
identifikoni kush është në pozicionin<br />
më të mire për ti ofruar mbështetje<br />
projektit tuaj.<br />
� Identifikoni palët e painteresuara<br />
për suksesin e projektit tuaj. Kjo ju<br />
jep mundësi për të kuptuar arsyet e<br />
mospëlqimit të suksesit tuaj dhe<br />
potencialitetet e punës kundër këtij<br />
suksesi.<br />
� Garantoni donatorin. Në mjaft<br />
organizata ata janë pjesë e<br />
menaxhimit të lartë dhe me influence<br />
në vendimmarrje e natyrisht të<br />
rrezikuar nga mossuksesi i projektit.<br />
Në mjaft raste ata janë pjesë e<br />
institucioneve apo organizatave të<br />
palidhura me ne dhe që mund të<br />
jenë të ndikuara dhe nga sfera<br />
politike që janë jashtë ndikimit tone.<br />
� Adreso objektivat joreale ose<br />
kufizimet e projektit. Nëse<br />
objektivat e targetuara të projektit<br />
tuaj e në mënyrë specifike koha dhe<br />
kosto, tejkalojnë pritjet e menaxhimit<br />
ju do të keni mundësi argumentimi<br />
të këtij dështimi nëpërmjet krijimit të<br />
“masave mbrojtëse” si ajo e<br />
adresimit të objektivave të tejkaluara<br />
për të mbrojtur punën tuaj.<br />
62<br />
62
PYETJE PËR KONTROLLIN E PËRVETËSIMIT TË DIJEVE<br />
� Si duhet të zhvillohet një projekt?<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� Identifikoni një problem në shkollën tuaj, inicioni një projekt duke menduar<br />
disa alternativa zgjidhjeje. Vlerësoni secilën alternativë bazuar tek matrica e<br />
peshës së faktorëve dhe nxirrni alternativën më të mirë.<br />
� Formuloni një kërkesë për projekt duke respektuar rubrikat e shprehura në<br />
temën tonë.<br />
� Formuloni një projekt propozim duke u bazuar në rubrikat e kërkuara për<br />
këtë format.<br />
� Cilat janë kriteret financiare për vlerësimin e alternativave?<br />
� Ç’është kriteri jo-financiar, cilat janë avantazhet dhe disavantazhet e aplikimit<br />
të këtij kriteri?<br />
63<br />
63
TEMA 4<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
NJË VËSHTRIM MBI PLANIFIKIMIN E PROJEKTIT<br />
1. HYRJE NË PLANIFIKIMIN E PROJEKTIT<br />
2. SA PLANIFIKIM ËSHTË I MJAFTUESHËM?<br />
3. DËSHTIMET E ZAKONSHME TË PLANIFIKIMIT<br />
4. NJË VËSHTRIM MBI VLERËSIMIN E PROJEKTIT<br />
1. HYRJE NË PLANIFIKIMIN E<br />
PROJEKTIT<br />
Është thënë shpesh se menaxhimi i<br />
projekteve në mënyrë sintetike përbëhet<br />
prej dy fazave kryesore të bësh projektin e<br />
OBJEKTIVAT E TEMËS<br />
Përmes informacionit që ofrohet në këtë temë synohet të realizohen disa<br />
objektiva:<br />
� Nxënësi të jetë në gjendje të njohë dimensioned e planit të projektit.<br />
� Nxënësi duhet të jetë në gjendje të kuptojë problemet me të cilat do të<br />
ndeshet gjatë hartimit të planit të një projekti dhe të adaptojë një<br />
sjellje menaxheriale të aftë për të shmangur dështimet e planifikimit.<br />
� Të njohë faktorët që kushtëzojnë planifikimin.<br />
� Të krijojë një vizion të qartë mbi vlerësimin e projektit.<br />
duhur dhe të bësh si duhet projektin.<br />
Mbasi jeni siguruar që projekti juaj është i<br />
bazuar mbi një nevojë të vërtetë dhe se<br />
është i justifikuar nga pikëpamja e biznesit<br />
apo ajo e nevojave komunitare faza e<br />
planifikimit është faza kryesore e të bërit si<br />
64<br />
64
duhet një projekt. Faza e planifikimit është<br />
faza që kërkon vëmendjen më të madhe nga<br />
çdo fazë tjetër. Është e vështirë të<br />
imagjinosh një projekt të suksesshëm pa një<br />
planifikim të mirë. Përveç kësaj planifikimi<br />
i projektit është edhe një subjekt i<br />
përmasave të mëdha. Ai përbëhet nga dy<br />
komponentë kryesorë:<br />
a. Komponenti strategjik, që konsiston<br />
në kuptimin e parimeve dhe filozofisë<br />
së planifikimit.<br />
b. Komponenti taktik, që ka një natyrë<br />
më së shumti mekanike dhe konsiston<br />
në procesin e krijimit hap mbas hapi të<br />
planit të projektit deri në detaje<br />
nëpërmjet përdorimit të vlerësimeve<br />
dhe treguesve si lëndë e parë.<br />
Planifikimi si proces shpesh barazohet me<br />
një sërë skedulimesh. Kjo thjesht nuk është<br />
e vërtetë. Planifikimi mund të jetë në<br />
madhësi dhe forma të ndryshme kushtëzuar<br />
kjo nga përmasat e projektit, kohëzgjatja,<br />
kompleksiteti, kushtet mjedisore, pozicioni i<br />
organizatës apo institucionit etj. Projekt<br />
plani shtrihet mbi tre dimensione kryesore:<br />
1. Kosto; sa para do të shpenzohen dhe si<br />
do të buxhetohen ato me kalimin e<br />
kohës.<br />
2. Koha; sa do të zgjasë zbatimi i tij duke<br />
konsideruar kohëzgjatjen e proceseve<br />
individuale, të grupeve pjesë e ekipit të<br />
projektit dhe kohëzgjatjen totale të<br />
projektit.<br />
3. Qëllimi; çfarë do të realizojë projekti.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Qëllimi-dimension dyplanësh.<br />
Qëllimi përfaqëson dy koncepte të<br />
ndryshme nga njëra-tjetra:<br />
� Qëllimi projektit nëprmjet të cilit<br />
nënkuptojmë misionin, synimet<br />
dhe objektivat e projektit.<br />
� Qëllimi i punës i cili i referohet<br />
tërësisë së elementëve<br />
individualë të aktivitetve që<br />
duhet dhe do të performohen në<br />
gjithë jetëgjatësinë e projektit.<br />
Krijimi i një plani të saktë dhe të besueshëm<br />
të një projekti kërkon përkushtim dhe<br />
përpjekje të mëdha si dhe kontributin e<br />
shumë njerëzve.<br />
Përpjekjet për të krijuar një plan-projekt i<br />
vetëm kanë shkaktuar rrëzimin dhe<br />
dështimin e shumë menaxherëve. Në<br />
esencë, plani i projektit është një lloj harte<br />
komplekse që mund ta përdorni për tu<br />
udhëhequr, ju dhe ekipi juaj nga fillimi deri<br />
në fund.<br />
Një arsye pse planifikimi është një proces i<br />
vështirë për tu definuar në mënyrë<br />
përfundimtare është jo vetëm kompleksiteti<br />
por edhe evoluimi i vazhdueshëm.<br />
Organizatat dhe institucionet ndryshojnë në<br />
mënyrë të konsiderueshme nga njëra-tjetra<br />
në qasjen e tyre për planifikimin e<br />
përgjithshëm të projektit. Procedurat<br />
specifike që një organizatë aplikon<br />
pasqyrojnë filozofinë e saj në drejtim të<br />
65<br />
65
planifikimit dhe kontrollit. Nëse<br />
menaxherët e një projekti janë të orientuar<br />
drejt veprimit dhe kanë pak besim tek<br />
planifikimi atëherë procedurat e planifikimit<br />
të një projekti ka të ngjarë të jenë<br />
minimale. Në këtë mjedis, projektet mund<br />
të jenë iniciuar me ngut dhe një pjesë e<br />
konsiderueshme e planifikimit është bërë pa<br />
menduar shumë dhe pa rregull duke u<br />
ballafaquar së shpejti me rreziqe.<br />
Anasjelltas, nëse menaxherët e organizatës<br />
kanë rezerva ndaj sigurisë ose kontrollit dhe<br />
i shohin gjërat në mënyrë konservative, ato<br />
do të reflektohen në zhvillimin dhe<br />
përdorimin e procedurave rigoroze të<br />
planifikimit.<br />
Krijimi i linjës<br />
së buxhetit<br />
Versioni 1<br />
Plani i<br />
buxhetimit<br />
Aprovimi i<br />
projektit<br />
Versioni 2<br />
Plani i<br />
aktivitetve<br />
Shpesh planet e projektit kalojnë përsëritje:<br />
në kohë të ndryshme, në nivele të<br />
ndryshme të detajeve, për qëllime të<br />
ndryshme.<br />
Zbatimi i<br />
projektit<br />
Versioni 3<br />
Plan kontrolli<br />
Figura 4.1. Evoluimi i projekt planit<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Siç u përmend edhe më sipër planet e<br />
projekteve kanë tendencë të shfaqen në<br />
mënyrë graduale. Ata vazhdimisht<br />
axhustohen dhe përsosen në drejtim të<br />
përmbajtjes,<br />
detajeve.<br />
strukturës dhe nivelit të<br />
Mbas definimit të projektit, ai bëhet më i<br />
“rafinuar”, aktivitetet diskutohen më në<br />
detaje, supozimet vërtetohen ose hidhen<br />
poshtë, rezultate aktuale janë realizuar dhe<br />
radha e planifikimit është që të ruajë ritmin.<br />
Ekzistojnë një sere variacionesh bazike të<br />
planifikimit themelor të projektit. Në<br />
figurën më poshtë përpiqemi të ilustrojmë<br />
një qasje të përbashkët.<br />
Përfundimi i<br />
projektit<br />
Versioni 4<br />
Axhustimi i<br />
planit<br />
Përmbyllja<br />
e projektit<br />
Versioni 5<br />
Lista<br />
përmbledhëse<br />
Sikundër vihet re edhe nga figura e<br />
mësipërme versioni i parë i planit shtrihet<br />
para se projekti të jetë definuar. Në këtë<br />
hap shifrat e kostos dhe treguesit e tjerë janë<br />
relativisht bruto ose të pafiltruar, të<br />
paraqitur ashtu si dhe e kemi theksuar edhe<br />
66<br />
66
në temat e kaluara në terma minimummaksimum,<br />
të nxjerra në kushtet e një<br />
informacioni të kufizuar dhe jo shumë të<br />
detajuar. Ato nuk janë gjë tjetër veçse<br />
llogaritje paraprake që i mundësojnë<br />
organizatës, donatorit ose institucionit të<br />
parashikojë zërat në buxhetin e vet total<br />
vjetor.<br />
Versioni i dytë i planit të projektit krijohet<br />
kur organizata përgatitet që të fillojë një<br />
projekt duke e parashikuar shumën me<br />
paraqitjen e buxhetit të saj operativ. Kjo<br />
hallkë duhet të japë informacion të<br />
besueshëm nëse projekti i propozuar është<br />
një investim dobiprurës ose jo. Nëse projekt<br />
propozimi miratohet atëherë del e<br />
nevojshme paraqitja e versionit të tretë.<br />
Plani i detajuar që ka krijuar ekipi i projektit<br />
do të përdoret si një udhëheqës për<br />
zbatimin e tij. Më poshtë do të shohim në<br />
mënyre analitike mjetet dhe teknikat e<br />
nevojshme në këtë fazë. Në hallkën tjetër<br />
ekipit do ti duhet të përdorë progresivisht<br />
vlerësimin dhe nisjen gradualisht të<br />
kontrollit të ecurisë. Në vazhdimësi do ti<br />
referohemi hallkës së axhustimeve të planit<br />
që është një moment i domosdoshëm. Kjo<br />
për arsyen se rrallëherë ka një përputhje<br />
perfektë midis asaj që planifikohet dhe<br />
zbatimit konkret. Rezultate aktuale do të<br />
kenë ndryshime të pashmangshme nga ajo<br />
që pritej në fillim të projektit.<br />
Projektet si procese zhvillohen në një mjedis<br />
dinamik, në ndryshim dhe transformim të<br />
vazhdueshëm dhe kjo përligj plotësisht<br />
ekzistencën e kësaj hallke. Këto ndryshime,<br />
vazhdueshëm duhet të pasqyrohen në<br />
modifikime të vogla në plan. Versioni i<br />
fundit i planit nuk trajtohet në shumicën e<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
librave mbi menaxhimin e projektit, por unë<br />
e gjej atë si një nevojë reale dhe shumë jetike<br />
për kurorëzimin e suksesit. Kjo ndodh<br />
pranë fund të projektit, kur bëhet e<br />
dukshme se një numër i aktiviteteve<br />
(shpeshherë në dukje të parëndësishme)<br />
duhen ezauruar në mënyrë që projekti të<br />
konsiderohet i plotë. Kjo do të na çlironte<br />
nga detyrimet e vazhdueshme dhe do të na<br />
krijonte mundësinë të mundnim sloganin se<br />
“projektet asnjëherë nuk përfundojnë”.<br />
Planifikimi nuk është një proces i<br />
përkohshëm<br />
Është i paevitueshmëm ndryshimi gjatë<br />
zbatimit të projektit tuaj. Ndodh që një<br />
pjesëtar i ekipit të largohet, disa burime<br />
mund të mos jenë disponibël kur ne<br />
kemi nevojë për to, klima e biznesit<br />
mund të ndryshojë, kushtet e<br />
komunitetit po ashtu, etj.<br />
Paralel me ndryshimin e kushteve plani<br />
juaj duhet të ndryshojë dhe modifikohet<br />
për të reflektuar këtë ndryshime.<br />
Planifikimi i projektit është një proces<br />
2. DËSHTIMET E ZAKONSHME TË<br />
jetësor dhe duhet të jetë dinamik gjatë<br />
PLANIFIKIMIT<br />
gjithë jetës së projektit.<br />
Para se të thellohemi më tej në detajet e<br />
krijimit të planeve të projektit, mund të të<br />
jetë e nevojshme të shqyrtojmë disa nga<br />
gabimet më të zakonshme që bëjnë<br />
menaxherët e projektit në qasjen e tyre të<br />
planifikimit. Kjo jo vetëm që do t'ju<br />
ndihmojnë për ti shmangur ato, por edhe do<br />
67<br />
67
ti japë vlerë vendit të konsiderueshëm që do<br />
ti japim planifikimit më poshtë.<br />
a) Dështimi për të planifikuar. Në procesin<br />
e planifikimit ndikojnë një numër i madh<br />
faktorësh. Një pjesë e menaxherëve e<br />
nënçmojnë plani-fikimin duke e<br />
konsideruar humbje kohe ose duke u<br />
udhëhequr thjesht nga veprimi. Një<br />
fenomen i tillë është veçanërisht evident tek<br />
menaxherët e rinj, pa përvojën e duhur të<br />
punës.<br />
Por ndodh shpesh që menaxherët<br />
pavarësisht se janë të vetëdijshëm për<br />
rëndësinë e kësaj faze e zhvillojnë atë me<br />
shpejtësi të vendosur përballë presionit të<br />
palëve pjesëmarrëse në projekt, kulturës<br />
organizative të organizatës etj, që shprehen<br />
se projekti po përparon shumë ngadalë.<br />
Megjithatë menaxherët që nuk planifikojnë<br />
si duhet dhe sa duhet vuajnë nga një lloj<br />
“dënimi ironik”, ata vazhdimisht janë të<br />
angazhuar në maksimum të “shuajnë<br />
zjarret” që ndizen gjatë rrugës nga puna e<br />
pamjaftueshme në planifikim duke u<br />
detyruar të punojnë me intensitet jo normal<br />
gjatë gjithë projektit.<br />
b) Dështimi për të planifikuar në detaje të<br />
mjaftueshme. Ndonjëherë menaxherët e<br />
projektit kanë bërë një planifikim të mire<br />
por jo në detajet e tij të mjaftueshme. Është<br />
në veçanti e vështirë matja e madhësisë të<br />
elementëve të veçantë të punës sidomos<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
atyre që kërkojnë ndjekje nga afër. Dështimi<br />
për të planifikuar dhe përllogaritur<br />
aktivitetet e projektit në detaje të<br />
mjaftueshme mund të rezultojë në tre efekte<br />
të padëshirueshme sinjifikante që mund të<br />
shmangen nga përgjigjet e pyetjeve të<br />
mëposhtme:<br />
� A do të jenë të gatshëm dhe të aftë të<br />
gjithë pjesëmarrësit të kuptojnë si dhe<br />
sa duhet, objektin e punës së tyre.<br />
Menaxheret do të duhet të detajojnë<br />
aktivitetet deri në masën e<br />
kuptueshmërisë të të gjitha palëve<br />
pjesëmarrëse në mënyrë që të mos<br />
shkaktojnë asnjë konfuzion në<br />
realizimin e proceseve të projektit në<br />
kohë dhe përmasa. Puna e<br />
pamjaftueshme në mjaft raste sjell<br />
ribërjen të shumë prej kalkulimeve dhe<br />
kosto shtesë.<br />
� A mund të përgatisni ju një vlerësim të<br />
saktë dhe të arsyeshëm të kohëzgjatjes<br />
dhe kostos? Në qoftë se një vlerësim i<br />
saktë dhe i arsyeshëm është i<br />
nevojshëm, duhet të punojmë duke u<br />
orientuar në atë pikë ku ju mund të<br />
vlerësoni kohëzgjatjen dhe koston me<br />
një shkallë të lartë të besueshmërie. Me<br />
fjalë të tjera, sa më pak kohë dhe<br />
përpjekje të shpenzojmë në definimin e<br />
projektit aq më e madhe është<br />
pasiguria në vlerësimin e tij. Më në<br />
detaje për këtë do të flasim në temat e<br />
ardhshme.<br />
68<br />
68
Matni si duhet aktivitetet.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Ka dy qasje themelore sa i përket faktit se në ç’masë duhet të detajojmë<br />
punën në një projekt. Të dyja këto rregulla janë të arsyeshme dhe të vlefshme.<br />
a) Të përcaktojë cilët janë aktivitetet dhe ti vendosë ato në udhën e<br />
përllogaritjes. Një prej rekomandimeve më të njohura është ajo e<br />
kalkulimit të zërave në përmasat nga 40-80 orë pune.<br />
b) Rregulli i dytë rekomandon llogaritjen e zërave në masën rreth 4% të<br />
të gjithë kohëzgjatjes së projektit. P.sh nëqoftëse një projekt zgjat<br />
gjashtë muaj atëherë koha e skedulimit të zërave në dispozicion është<br />
rreth një javë ndërsa për një projekt 18-muajsh probabilisht koha e<br />
skedulimit do të jetë tre javë. Duhet të kemi parasysh që këto janë<br />
udhëzime dhe jo definime strikte.<br />
� A do të jetë në gjendje të monitoroni në<br />
mënyrë efektive progresin e projektit?<br />
Parimi është shumë i thjeshtë. Për tu<br />
siguruar që projekti juaj është duke<br />
qëndruar në shinat e vendosura nga<br />
plani, ju do të duhet të jeni në gjendje<br />
për të vlerësuar se prestarët e ekipit<br />
janë duke bërë përparimin që pritet.<br />
Rruga më e përshtatshme për të<br />
vlerësuar përparimin e tyre është duke<br />
vlerësuar përfundimin e elementeve<br />
relativisht të vegjël të punës në mënyrë<br />
rutinë dhe kontrollet e tyre në takimet e<br />
zakonshme të ekipit të projektit tuaj.<br />
a. Dështimi për të evidentuar momentin<br />
kur duhet ndalur planifikimi. Kjo<br />
mund të përbëje një problem po aq të<br />
rëndësishëm dhe delikat sa ai i<br />
mosplanifikimit në detaje. Mjaft prej<br />
menaxherëve mendojnë se do ta<br />
ezaurojnë këtë fakt nëpërmjet shtimit të<br />
kontrollit por kjo nuk është e vërtetë.<br />
Le të supozojmë se jeni duke<br />
menaxhuar një projekt me një<br />
kohëzgjatje prej 14 muajsh dhe<br />
frekuenca e takimeve të ekipit është<br />
çdo dy javë. Nëse planifikoni detaje të<br />
tilla që elementet e punës janë vetëm<br />
disa ditë kohëzgjatje, disa prej tyre<br />
mund të (ose mund të mos!) të jenë<br />
rrahur midis takimeve të ekipit. Pra ju<br />
nuk do të mund të përfitoni nga një<br />
plan më i madh dhe më i detajuar<br />
nëqoftëse nuk do të kontrolloni<br />
progresin çdo ditë ose njëherë në dy<br />
ditë. Pra, nëse statusi i raporteve të<br />
ekipit do të jetë dyjavor një pjesë e<br />
proceseve ato që zgjasin më pak sesa<br />
kaq ose shumë më pak ka gjasa të mos<br />
maten. Përveç kësaj, në qoftë se<br />
elementet e punës janë në madhësi<br />
shumë të vogla, llogaritja dhe mbajtja e<br />
tyre të përditësuara për diskutim do të<br />
përbënte një makth menaxherial ndërsa<br />
shtimi i frekuencës së takimeve kosto<br />
shtesë.<br />
69<br />
69
. Dështimi nga mospërfshirja në proces<br />
e menaxherëve operacional. Ky gabim<br />
është një nga më të shpeshtit në<br />
procesin e planifikimit. Parimi është i<br />
thjeshtë: njerëzit që do të punojnë në<br />
projektin tuaj duhet të jenë të përfshirë<br />
thellë në planifikimin e pjesëve të tij.<br />
Ka minimalisht dy arsye të mira që<br />
përligjin këtë fakt. Së pari, rezultatet e<br />
pritshme të planifikimit do të jenë<br />
padyshim më të qarta dhe të sakta, e<br />
ndikuar kjo nga niveli i njohjes së<br />
punës. Në fund të fundit kjo është<br />
puna e tyre. Së dyti, duke i përfshirë<br />
ata gjatë fazës së planifikimit ka të<br />
ngjarë që ata të angazhohen në mënyrë<br />
të konsiderueshme më tepër dhe të jenë<br />
më të pritur drejt suksesit tërësor.<br />
Menaxherët shpesh fillojnë të jetojnë<br />
me premtimet e tyre, gjë që ndikon<br />
dukshëm në nivelin e motivimit dhe të<br />
suksesit.<br />
c. Dështimi për të reflektuar riskun dhe<br />
pasigurinë në planet e tyre. Tekste të<br />
tëra i dedikohen riskut dhe pasigurisë.<br />
Pse? Për shkak se menaxhimi i tij është<br />
një nga problemet më esenciale në<br />
fushën e menaxhimit të projekteve.<br />
Sinkronizimi është çelësi.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Frekuenca e takimeve të ekipit si dhe shtrirja kohore e<br />
aktiviteteve të veçanta në përllogaritjet tuaja duhet të jenë<br />
përafërsisht proporcionale. Ky sinkronizim do të mund të krijonte një<br />
balance të arsyeshme midis nevojës suaj për të mbajtur në lartësinë dhe<br />
ritmet e duhura kontrollin dhe shumës së përpjekjeve të duhura për krijimin<br />
dhe kontrollin e skedulimeve tuaja. Norma prej 4% e prmendur më sipër do<br />
të ishte një udhëheqje e pranueshme në të dyja rastet.<br />
Shkaku kryesor i dështimit të mjaft prej<br />
projekteve në ditët e sotme është<br />
mostrajtimi i riskut dhe pasigurisë ose<br />
mosdhënia atij e rëndësisë së duhur.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i riskut përdor kryesisht<br />
teknikat statistikore si dhe metoda të<br />
tjera shkencore që bëjnë të mundur<br />
parashikime në nivele të arsyeshme<br />
dhe besueshme sigurie të rezultateve të<br />
projekteve në kushtet e veprimit të<br />
riskut dhe pasigurisë. Një pjesë e mire<br />
e menaxherëve nuk e vlerësojnë dhe<br />
akomodojnë veprimin dhe ndikimin në<br />
rezultatin dhe produktin përfundimtar<br />
të projektit të nivelit të riskut. Ka tre<br />
arsye që shpjegojnë këtë:<br />
Menaxherët e projektit nuk e kuptojnë<br />
menaxhimin e riskut.<br />
Edhe pse teknikat e menaxhimit të riskut po<br />
përdoren gjerësisht në dekadat e fundit një<br />
pjesë e menaxherëve nuk merren si dhe sa<br />
duhet me të, shkaktuar nga niveli i kufizuar<br />
i njohurive mbi riskun. Në disa raste ata e<br />
injorojnë ekzistencën e tij. Nëse ekipi juaj i<br />
projektit nuk është i familjarizuar me<br />
teknikat e matjes dhe menaxhimit të riskut<br />
70<br />
70
do të ishte e domosdoshme studimi dhe<br />
njohja e tyre si dhe përfshirja si pjesë<br />
integrale në planet e zhvillimit të projektit.<br />
Menaxherët e projektit janë viktima të<br />
sindromat të " syzeve me ngjyrë rozë ".<br />
Gjatë përgatitjes së planeve të projektit<br />
tendenca e tyre është përgatitja e skenarëve<br />
totalisht pozitivë dhe gjithandej të<br />
suksesshëm duke menduar se çdo gjë do të<br />
shkojë mire. Projektet e planifikuara në këtë<br />
mënyrë kanë probabilitet të larta të<br />
dështimit.<br />
Menaxherët e projektit thyhen para<br />
presionit dhe interesave të palëve të<br />
interesuara, klientëve ose tregut. Në<br />
përgjithësi, rreziku dhe pasiguria kanë efekt<br />
të dukshëm mbi rritjen e kostos. Vënia e<br />
menaxherëve të projektit para presionit<br />
direkt ose indirekt për të injoruar ose<br />
minimizuar efektet e riskut përbën një<br />
premise të rrezikshme për dështimin e<br />
projektit. Për fat të keq ky është një fenomen<br />
i pranishëm në mjaft korporata por edhe<br />
institucione në mbarë ekonomitë botërore.<br />
d) Dështimi për ta mbajtur korent planin.<br />
Për një pjesë të menaxherëve të projektit<br />
planifikimi i projektit është një çështje “me<br />
një të shtënë”. Ata krijojnë një plan dhe<br />
pastaj e vendosin në një raft në bibliotekën e<br />
tyre ose e përdorin thjesht si një referim<br />
kronologjik. Planet e projektit duhet të<br />
mbahen në korent. Ata duhet vazhdimisht<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
të pasqyrojnë atë që ndodh në projekt.<br />
Variacionet nga plani origjinal janë të<br />
pashmangshme. Nëse ju nuk i merrni këto<br />
ndryshime ose deviacione në konsideratë,<br />
është e vështirë për të ruajtur kontrollin.<br />
Puna e ekipit mund të përfshihet nga kaosi,<br />
duke rrezikuar shanset tuaja për të realizuar<br />
në kohë dhe me buxhetin e parashikuar<br />
projektin.<br />
3. SA PLANIFIKIM ËSHTË I<br />
MJAFTUESHËM?<br />
Sikundër se ndodh për shumë pyetje që<br />
vijnë në kokën e menaxherit të projektit<br />
përgjigja për këtë pyetje është ... kjo varet.<br />
Në këtë rast, kjo varet nga shumë faktorë.<br />
Numri i faktorëve me ndikim në ditët e<br />
sotme ka ardhur duke u rritur por ne do të<br />
përpiqemi të rendisim më poshtë disa prej<br />
tyre që na duken më sinjifikativë.<br />
Pritjet organizative. Siç u përmend më lart,<br />
organizatat kanë këndvështrime të<br />
ndryshme mbi vlerën e planifikimit. Ky fakt<br />
do të reflektojë drejtpërdrejt mbi kohën dhe<br />
përpjekjet e ekipit në procesin e<br />
planifikimit. Është absolutisht thelbësore që<br />
ju të kuptoni prirjet e organizatës suaj në<br />
lidhje me planifikimin. Nëse ato janë të<br />
pamjaftueshme duhen tejkaluar në mënyre<br />
që të krijohet mundësia e rritjes së shanseve<br />
për sukses.<br />
71<br />
71
Zbuloni çfarë organizata pret nga ju.<br />
Rëndësia e projektit. Ky faktor është i<br />
lidhur më shumë me politikën organizative<br />
sesa me kriteret teknike apo logjistike. Nëse<br />
ju jeni të aftë nga kjo pikëpamje, ju do të<br />
kuptoni me lehtësi vëmendjen mbi një të<br />
quajtur "projekt të nxehtë" se sa tek ato më<br />
të zakonshmet. Kjo nuk do të thotë të<br />
shprehim mospërfillje për projektet më pak<br />
tërheqës por thjesht të përdorim<br />
planifikimin në nivelin sipëror të kujdesit.<br />
Në rastet kur projektet zbatohen për të<br />
plotësuar nevoja bazike të komunitetit<br />
atëherë ky faktor bëhet edhe më i<br />
rëndësishëm.<br />
Kompleksiteti i projektit. Projektet mund<br />
të ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme<br />
nga njëri tjetri sa i përket kompleksitetit.<br />
Ata projekte që kërkojnë një volum të<br />
konsiderueshëm të koordinimit mes<br />
grupeve, që janë të ndërthurur në aktivitete<br />
dhe kohë në mënyrë të natyrshme do të<br />
kërkojnë më shumë përpjekje dhe<br />
largpamësi në planifikim.<br />
Madhësia e projektit. Natyrisht, projektet e<br />
mëdha kërkojnë planifikim më shumë se ato<br />
të vogla. Megjithatë, koha e caktuar për<br />
planifikimin dhe kontrollin e projekteve të<br />
mëdha shpesh mund të jetë proporcionalisht<br />
më pak sa ajo e projekteve të<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Eshtë mprehtësi të kuptosh çfarë organizata është duke<br />
pritur<br />
nga ju si menaxher projekti, si psh rasti i kohës dhe<br />
përpjekjeve që duhet të kryejë ekipi për planifikimin e projektit.<br />
Nganjëherë elementë procedurialë të dokumentuar në organizatën tuaj<br />
mund të mos jenë të mjaftueshëm për të reflektuar realitetin. Menaxherët<br />
me eksperiencë kanë mësuar se sjellja e tyre “ajo që ata bëjnë” është më e<br />
besueshme se indikatorët e dokumentuar ose “ajo që ata thonë”.<br />
vogla. Një prej arsyetimeve na çon tek<br />
rëndësia e projektit. Një mega-projekt është<br />
më i dukshëm dhe prandaj tërheq edhe më<br />
shumë vëmendje.<br />
Një tjetër arsye është se projektet e vogla<br />
kanë një diferencë të vogël të gabimit.<br />
Niveli i pasigurisë. Kur niveli i pasigurisë<br />
është ekstremist i lartë planifikimi i detajuar<br />
i të gjithë projektit mund të mos jetë i<br />
këshillueshëm. Në fakt, ai mund të jetë<br />
humbje kohe për shkak të ndryshimeve të<br />
mëdha të pritshme. Në raste të tilla do të<br />
ishte e këshillueshme mbajtja e një niveli<br />
konstant planifikimi të shtrirë në mënyrë<br />
periodike në të gjithë jetën e projektit.<br />
Zgjedhja e software-it të menaxhimit të<br />
projektit. Kjo zgjedhje (në qoftë se ju e<br />
përdorni atë) do të ndikojnë në planifikimin<br />
e kohës suaj. Natyrisht, përdoruesit e<br />
familjarizuar me to shpenzojnë më pak<br />
energji në planifikimin e kohës. Megjithatë,<br />
të jeni të vetëdijshëm se menaxhimin i<br />
projektit nëpërmjet "software” ndryshon në<br />
mënyrë të konsiderueshme në varësi të<br />
kostos së tij, faciliteteve që ofron si dhe<br />
gamës së shërbimeve që mund të kryejmë<br />
me të.<br />
72<br />
72
4. NJË VËSHTRIM MBI<br />
VLERËSIMIN E PROJEKTIT<br />
Vlerësimi është një pjesë e madhe e<br />
planifikimit të projektit. Për të përgatitur një<br />
plan të kujdesshëm do t'ju duhet të<br />
vlerësoni shumë tregues si: sa do të zgjasë<br />
kryerja e të gjitha punëve ose aktiviteteve të<br />
projektit, cili do të jetë përfitimi nga zbatimi<br />
i këtij projekti ose cili do të jetë produkti,<br />
magnitude e pasigurisë së përfshirë në<br />
projekt si dhe shumë aspekte të tjera. Duke<br />
patur parasysh të gjitha këto e shohim të<br />
vlefshme diskutimin e vlerësimit të<br />
projektit si pjesë integrale e planifikimit.<br />
4.1 Është thjesht supozimi më i mirë. Pjesa<br />
më e madhe e menaxherëve e konsiderojnë<br />
vlerësimin e projektit si: përcaktimin e<br />
përafërt të madhësisë, shtrirjes, kostos,<br />
vlerës dhe natyrës së diçkaje. Një menaxher<br />
me përvojë do ti përmbledhë të gjitha këto<br />
në mënyrë operative me një fjalë të gjetur;<br />
përafërsisht. Natyra e punës së projektit<br />
është e tillë që nuk lejon saktësi absolute në<br />
vlerësim. Megjithatë mjaft njerëz nuk e<br />
kuptojnë këtë duke kërkuar më tepër<br />
saktësi dhe siguri sa ju keni mundësi reale<br />
për të ofruar. Mund ta konsiderojmë këtë<br />
një mundësi për tu dhënë këshilla njerëzve<br />
që merren me projektet dhe nuk kanë<br />
përvojën e duhur për ti ndihmuar të<br />
kuptojnë se pavarësisht punës,<br />
këmbënguljes, dijeve dhe pasionit vlerësimi<br />
i projektit është thjesht supozimi më i mirë.<br />
Po çfarë mund të bëjmë për ta shndërruar<br />
atë në qasjen më të mirë?<br />
Ekzistojnë disa metoda bazë për këtë:<br />
1. Pyetni personi përgjegjës për kryerjen e<br />
një aktiviteti për të bërë një vlerësim.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
2. Merrni mendimin e ekspertëve të fushës<br />
ose personave me njohuri të thella dhe<br />
eksperiencë në këtë fushë.<br />
3. Përdorni të dhëna të mëparshme dhe çdo<br />
lloj tjetër informacioni të kaluar duke bërë<br />
përshtatjet e duhura.<br />
4. Përdorimi analiza, testime, anketime,<br />
studime të fushës duke stimuluar krijimin e<br />
përvojave<br />
udhëzues.<br />
që mund t’ju shërbejnë si<br />
5. Përgatisni një vlerësim autentik bazuar në<br />
njohuritë tuaja më të mira.<br />
Edhe pse të gjitha këto metoda janë të<br />
vlefshme, disa do të punojnë më mire dhe<br />
do të jenë më rezultativë se të tjerët.<br />
Saktësia e vlerësimit do të varet nga faktorë<br />
të tillë si:<br />
a) disponueshmëria e të dhënave,<br />
b) niveli dhe siguria e tyre,<br />
c) aftësia e ekspertëve në vlerësim,<br />
d) koha në dispozicion për përgatitjen e<br />
vlerësimit etj.<br />
Mos harroni: Vlerësimet duhet të pasqyrojë<br />
atë që ju besoni të jetë rezultati më i<br />
mundshëm. Mos kini frikë për të aplikuar<br />
gjykimin tuaj mbi vlerësimet e marra, për<br />
aq kohë sa ju keni një arsye racionale për ta<br />
bërë këtë.<br />
4.2 Grackat e vlerësimit. Vlerësimi është një<br />
proces i vështirë. Ka shumë faktorë që<br />
mund të dëmtojë saktësinë ose vlefshmërinë<br />
e vlerësimeve tuaja. Midis më të<br />
zakonshmeve mund të përmendim:<br />
73<br />
73
• Përcaktimi i paplotë i synimeve. Kjo<br />
mund të ndodhë kur elementë të veçantë të<br />
projektit nuk janë analizuar si duhet ose<br />
janë keqinterpretuar.<br />
• Lëshimet. Më thjesht, ju harroni diçka.<br />
• Optimizmi i tepërt. Kjo konsiston në<br />
sindromin e syzave me ngjyrë rozë të<br />
përshkruar më sipër, kur skenarë të<br />
suksesshëm janë marrë si referimi i vetëm<br />
dhe bazë e vlerësimit.<br />
• Termat e vlerësimit. Mund të ndodhë që<br />
vlerësuesi (në rastet më të shumta<br />
menaxherët operacional) të përdorin kritere<br />
sigurie jashtë kritereve të vendosura që më<br />
parë si një instrument mbrojtës për punën e<br />
tyre në të ardhmen.<br />
• Presioni i mjedisit të jashtëm. Mjaft<br />
menaxherë janë të pritur drejt marrjes më<br />
tepër se duhet në konsideratë të faktorëve të<br />
jashtëm duke reflektuar kështu objektiva të<br />
orientuara në mospërputhje të plotë ose të<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
• Dështimi për të vlerësuar rrezikun dhe<br />
pasigurinë. Siç u përmend më lart,<br />
neglizhimi ose injorimi i riskut dhe<br />
pasigurisë mund të rezultojë në vlerësime jo<br />
reale.<br />
• Presioni i kohës. Nëse dikush ju<br />
drejtohet për të marrë një shifër brenda<br />
ditës duke ju shkujdesur për rëndësinë e saj<br />
kjo pothuajse gjithmonë parashikon rrezik.<br />
• Detyra e menaxherëve operacional dhe<br />
vlerësuesit kërkojnë në mënyrë të<br />
natyrshme nivele të ndryshme njohurish<br />
dhe aftësish. Për këtë arsye efikasiteti i tyre<br />
do të ndikojë ndjeshëm në kohën e marrjes<br />
së vlerësimit dhe koston e kryerjes së tij.<br />
Reduktoni variancën përmes një vlerësimi më të mirë<br />
Ju mund të reduktoni disa nga problemet më të zakonshme për të<br />
ndodhur du ke marra disa masa:<br />
� Në rast se është e mundur sigurohuni se vlerësimet janë kryer nga<br />
personi përgjegjës për to.<br />
� Konsultohuni me vlerësuesit për të krijuar një opinion tuajin për<br />
vlerësimet që pranoni.<br />
� Kontaktoni ekspertë ose ekipe për të bërë një rivlerësim.<br />
� Shmangni praktikat e zakonshme të mjaft prej organizatave (ka kaluar<br />
nga shefat) duke kërkuar përgjegjësi dhe revizionim nga ekipi.<br />
� Promovoni një atmosphere inkurajuese gjatë procesit të vlerësimit.<br />
pjesshme me synimet e organizatës ose<br />
institucionit.<br />
• Mospërfshirja. Është ironike në fakt: një<br />
vlerësim i zhvilluar pa përfshirë<br />
74<br />
74
menaxherët e tjerë në detyrë mund të jetë<br />
mjaft i saktë, por thjesht këta njerëz<br />
refuzojnë ti pranojnë ato nisur nga ego;<br />
”janë shifrat tuaja jo tonat”, duke<br />
kompromentuar vlerësimin.<br />
4.3 Kontigjenca: Komponenti i<br />
keqkuptimit<br />
Ka një numër definicionesh teknike për<br />
kontigjencën - rezervat, koha, paratë<br />
dhe/ose përpjekjet e shtuara të projekt<br />
planit për të kompensuar pasigurinë,<br />
rrezikun, të panjohurat dhe gabimet e<br />
mundshme. Ju jeni vetëm në fillimet e një<br />
projekti dhe nuk e dini me siguri se çdo të<br />
ndodhë më vonë megjithatë ajo që kërkohet<br />
prej jush është që nëpërmjet vlerësimit të<br />
Një vlerësim është më tepër sesa një numur<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
tregoni përpjekjen tuaj më të mire në<br />
parashikimin e rezultatit përfundimtar të<br />
projektit, veçanërisht sa i takon kostos dhe<br />
kohës. Një kombinim i fuqishëm i<br />
njohurive tuaja mbi projektin,<br />
sensit tuaj mbi atë që ju nuk e dini, përvojat<br />
tuaja të mëparshme në projekte, përvojat e<br />
dokumentuara të tjera të panumërta do t’ju<br />
çojë në konkluzionin se ende diçka<br />
mungon. Me fjalë të tjera, ekziston një<br />
hendek midis shumës së vlerësimeve tuaja<br />
individuale dhe asaj që ju e dini që do të<br />
ndodhë në përfundim të projektit. Ky<br />
boshllëk është i krijuar nga paaftësia juaj<br />
për të kuptuar saktësisht se si të sintetizoni<br />
të gjitha elementët e pasigurisë.<br />
Ne shpesh e mendojmë një vlerësim si një objekt të vetëm. Por nëse ju merrni<br />
guximin të bëni pjesë të vlerësimit dhe prezantimit çështjet e mëposhtme ju do të<br />
kontribuoni në kuptimin e vërtetë nga ana juaj dhe e të tjerëve të natyrës së<br />
vlerësimit.<br />
� Një varg të rezultateve të mundëshme. Gjithmonë tregoni se rezultati<br />
përfundimtar do të gjendet brenda këtij vargu vlerash. Dhënia e shifrave<br />
absolute nga ana juaj tregon një nivel sigurie që i përgjigjet njohurive dhe të<br />
dhënave të cilat ju mbase nuk i keni ose nuk i njihni.<br />
� Bazat e vlerësimit tuaj. Kjo konsiston në përshkrimin e kalkulimeve dhe<br />
vlerësimeve të bëra duke derivuar shifrat që ju po paraqesni. Ju mund të<br />
përdorni këtë informacion si një informacion të vlefshëm në rast të<br />
ndryshimeve të mëvonshme.<br />
� Çdo faktor që mund të afektojë vlefshmërinë e vlerësimit tuaj. Disa vlerësime<br />
kanë limite të caktuara ose kufizime jashtë të cilave vlefshmëria e vlerësimit<br />
nuk mund të jetë e garantuar. Psh: vlerësimi juaj do të jetë i vlefshëm mbas<br />
gjashtë muajsh? Vlerësimi juaj është i vlefshëm për të gjitha vendet e Ballkanit?<br />
Shifrat tuaja do të jenë të vlefshme nëse puna do të nënkontraktohet?... etj.<br />
75<br />
75
Bazuar në praktikat tradicionale të<br />
menaxhimit të projekteve ky hendek ka<br />
lidhje me atë që trajtuam më lart; supozimii<br />
cili mbushet nga-kontigjenca.<br />
Dhe tani bota reale.... në ditët e sotme<br />
ekziston një tension i vazhdueshëm për ti<br />
bërë gjërat më shpejt, më lirë, më mirë,<br />
ndonjëherë në mënyrë jorealiste duke<br />
nxjerrë në pah një mungesë të përgjithshme<br />
të të kuptuarit të asaj që përfaqëson dhe<br />
është menduar të eliminojë kontigjencapasigurisë.<br />
Megjithatë në ditët e sotme për<br />
PYETJE PËR KONTROLLIN E PËRVETËSIMIT TË DIJEVE<br />
� Cilat janë dimensionet e planit të një projekti?<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
të zgjidhur këtë na vjen në ndihmë<br />
teknologjia nëpërmjet së cilës ne mund të<br />
parashikojmë kontigjencat duke akomoduar<br />
në mënyrë më të plotë dhe më të qarte<br />
riskun dhe pasigurinë. Nëpërmjet<br />
përdorimit të software-ve të ndryshëm ne<br />
mund të kalkulojmë me pak ndryshime një<br />
varg shifrash mbi rezultatet e mundshme<br />
dhe aktivitetet e veçanta të projektit. Vargu<br />
i vlerave dhe produkti real i pritshëm lidhet<br />
jo vetëm me nivelet e sigurisë të<br />
përllogaritura por dhe me aftësitë tuaja për<br />
ti përmbushur ato.<br />
� Cilat janë sfidat me të cilat do të ndeshet një menaxher projekti gjatë hartimit<br />
të planit të një projekti?<br />
� Cilat janë arsyet që planet e projekteve mund të dështojnë? Jepni argumente<br />
reale për një projekt të supozuar nga ana juaj në temën e kaluar?<br />
� Cilat janë arsyet e dështimit të shkaktuara nga mosmarrja parasysh e riskut në<br />
planifikimin e një projekti?<br />
� Cilët janë faktorët që përcaktojnë madhësinë dhe thellësinë e planifikimit?<br />
� Pse gjatë një procesi planifikimi në një projekt ne duhet të llogarisim fonde<br />
rezervë ose kontigjenca?<br />
76<br />
76
TEMA 5<br />
PËRGATITJA E DETAJUAR E PROJEKTIT<br />
(Plani: Hap mbas Hapi)<br />
1. IDENTIFIKIMI ÇFARË DUHET TË BËHET?<br />
(Fushëveprimi i menaxhimit)<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
2. NJË HAP MË TEJ: IDENTIFIKIMI I DIMENSIONVE TË PUNËS.<br />
3. NJË APLIKIMI PRAKTIK I SEP<br />
4. MENAXHIMI I KOSTOS<br />
OBJEKTIVAT E TEMËS<br />
Nëpërmjet njohurive dhe ilustrimeve që ofrohen në këtë temë synohet të<br />
realizohen disa objektiva:<br />
� Nxënësi të jetë në gjendje të njohë nocionet kryesore të strukturës së një<br />
projekti.<br />
� Bazuar tek nocionet teorike por edhe shembujt nxënësi duhet të dijë të ndërtojë<br />
dhe njohë aktivitetet, lidhjet midis tyre, ndërvarësinë logjike, dimensioned e<br />
punës.<br />
� Të njohë hapat e ndërtimit të struktures ekzekutive të punës, të kalendarit të<br />
projektit si edhe të matrices të caktimit të përgjegjësive.<br />
� Të njohë dh endërtojë diagramën logjike si edhe të jetë I aftë të masë<br />
kohëzgjatjen e projektit duke e transformuar diagramën ligjike në calendar të<br />
projektit.<br />
77<br />
77
1. IDENTIFIKIMI ÇFARË DUHET TË<br />
BËHET? (Fushëveprimi i<br />
menaxhimit)<br />
Hapi i parë në procesin e planifikimit<br />
është pikërisht përcaktimi i asaj se çfarë<br />
duhet bërë? Kjo përbën edhe synimin<br />
tonë dhe konsiston në identifikimin e<br />
elementëve kryesorë të punës, ndarjen e<br />
tyre në aktivitete më të vogla derisa çdo<br />
pjesë ka një madhësi të përshtatshme<br />
për vlerësim,zbatim dhe monitorim.<br />
Para se të ecim më tej do të na duhet të<br />
njohim disa definicione bazë të<br />
elementëve që përdoren në planin e<br />
projektit.<br />
Aktiviteti ose detyra. Ekzistojnë një<br />
numër i madh përkufizimesh për ti<br />
përshkruar këto terma. Unë prirem për<br />
ti përshkruar ato si një element të punës,<br />
duke kuptuar qartë se detyrat janë një<br />
element më i vogël se aktiviteti. Në fakt<br />
nuk ka ndonjë standard për këtë. Ajo që<br />
është e saktë dhe e gjithëpranuar është<br />
se të dy këta elementë konsumojnë<br />
burimet, kanë një gjatësi të caktuar sa i<br />
përket shtrirjes kohore dhe mbartin një<br />
kosto të pritshme.<br />
Matrica e caktimit të përgjegjësive<br />
MCP Është një tabelë që koordinon<br />
elementët specifikë të punës me<br />
interpretimin e detyrave specifike.<br />
Struktura ekzekutive e projektit (SEP)<br />
Është një paraqitje skematike që përbën<br />
një nga mjetet themelore të planifikimit<br />
të punës së projektit. Ajo organizon<br />
gjithë punën e projektit duke vendosur<br />
elementet e punës në grupime logjike.<br />
Paketa e punës. Ky term ka një<br />
shumëllojshmëri përcaktimesh.<br />
Megjithatë do ti definonim ato me dy<br />
karakteristika kryesore:<br />
• Ato do të shfaqen diku në SEP-in tuaj.<br />
• Ata janë të orientuara drejt produktit,<br />
që do të thotë se japin rezultate të<br />
prekshme.<br />
1. FILLIMI I PUNËS DHE STRUKTURA<br />
EKZEKUTIVE E PROJEKTIT (SEP).<br />
Identifikimi dhe vënia në vijë e punës<br />
do të ishte pikënisja më logjike e<br />
procesit të planifikimit. Identifikimi i të<br />
gjitha aktiviteteve të kërkuara për të<br />
ekzekutuar një projekt ju krijon<br />
mundësinë për të krijuar një plan të<br />
plotë të projektit.<br />
Por çfarë saktësisht përfshin një<br />
strukturë e ekzekutive e projektit dhe si<br />
mund ta krijojmë atë gradualisht? Le të<br />
marrim një shembull shumë të thjeshtë<br />
dhe të themi se planifikojmë një pritje<br />
për ditëlindje në oborrin e shtëpisë.<br />
Si shumica e njerëzve jemi të pritur për<br />
të bërë një zgjidhje intuitive duke kaluar<br />
në mendje gjithçka. Megjithatë që të<br />
gjithë biem dakord që ekzistojnë disa<br />
“pjesë ose nëngrupe” kryesore të<br />
organizimit tone. Do të na duhet<br />
fillimisht të mendojmë sigurimin e<br />
ushqimit të mjaftueshëm për të<br />
përballuar të gjithë pjesëmarrjen,<br />
sigurimi i tavolinave, karrigeve,<br />
mbulesave, organizimi i plotë i pritjes<br />
dhe së fundi mbas festës pastrimi i<br />
mjedisit. Thelbi i të gjithë këtij procesi<br />
është evidentimi i saktë dhe i plotë i të<br />
gjithë aktiviteteve kryesore për<br />
plotësimin e projektit tonë. Më poshtë
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
kemi paraqitur fillimin e konfigurimit të strukturës ekzekutive të projektit.<br />
Planifikimi Sigurimi i<br />
ushqimit<br />
Figura 5.2. Niveli i dytë i përgatitjes së SEP<br />
Ne fillojmë të përqendrohemi dhe të<br />
mendojmë tani gjithçka rreth<br />
organizimit të festës. Në mënyrë të<br />
natyrshme do të na shkojë mendja tek<br />
sistemimi i kopshtit duke filluar me<br />
pastrimin e pishinës, vendosjen e një<br />
podiumi të vogël në qendër për kërcim,<br />
Figura 5.3. Niveli i tretë i përgatitjes së SEP<br />
Planifikimi<br />
Sigurimi i<br />
ushqimit<br />
Pritje për<br />
ditëlindje<br />
Furnitorët Organizimi i Sistemimi i<br />
festës<br />
kopështit<br />
Pritje për<br />
ditëlindje<br />
Furnitorët<br />
vendosjen e disa tendave anash për<br />
pritjen, argëtimin, vendosjen e një<br />
stende të vogël prezantimi. Mendojmë<br />
se kemi plotësuar kështu strukturën e<br />
natyrshme të këtij nëngrupi duke kaluar<br />
në nivelin tjetër të strukturës<br />
ekzekutive.<br />
Organizimi i<br />
festës<br />
Sistemimi i<br />
kopështit<br />
Pastrimi Argëtimi Pajisjet<br />
79<br />
79
Ne reflektojmë mbi tre kategoritë e<br />
paraqitura më sipër duke e menduar<br />
edhe një herë nëse kemi përfshirë<br />
gjithçka. Megjithatë na duket se jemi<br />
akoma larg të qenit të plotë. Fillojmë<br />
mendojmë për pastrimin dhe sjellim në<br />
vëmendje pastrimin e shtëpisë, pishinës,<br />
korrjen e barit të kopshtit. Besoj se kemi<br />
mbaruar gjithçka me pastrimin duke<br />
filluar të mendojmë kështu për pajisjet.<br />
Mobilet (tavolinat dhe karriget), tendat<br />
portative të pritjes do të jenë<br />
mjaftueshëm për ne.<br />
Planifikimi<br />
Sigurimi i<br />
ushqimit<br />
Pastrimi i<br />
shtëpisë<br />
Pastrimi i<br />
pishinës<br />
Korja e barit<br />
Pritje për<br />
ditëlindje<br />
Furnitorët<br />
Figura 5.4. Niveli i katërt i përgatitjes së SEP<br />
Argëtimi gjithsesi nuk do të ishte kaq i<br />
thjeshtë për tu lënë mbas dore. Sa më<br />
shumë filloj të mendoj për argëtimin aq<br />
më i madh është numri i pyetjeve që më<br />
vijnë në mendje. Si do të siguroj<br />
muzikën, podiumin, ku do të vendosen<br />
pajisjet, sa do të zgjatë mbrëmja etj. E<br />
kështu fillojmë të mendojmë për DJ,<br />
podiumet e kërcimit, pastrimin e<br />
pishinës etj. Kjo na sjell kështu thjesht<br />
në një nivel tjetër të strukturës<br />
ekzekutive të projektit tonë.<br />
Organizimi i<br />
festës<br />
Sistemimi i<br />
kopështit<br />
Pastrimi Argëtimi Pajisjet<br />
Sigurimi i DJ<br />
Podiumi i<br />
kërcimit<br />
Mobiljet<br />
Tendat<br />
Portative<br />
Ne vazhdojmë në këtë mënyrë të ecim hap mbas hapi derisa të kemi plotësuar me të<br />
gjitha aktivitetet e mundshme reale të menduara dhe të nevojshme strukturën<br />
ekzekutive të projektit. Më poshtë kemi paraqitur strukturën ekzekutive të një projekti<br />
të shprehur në terma numerikë sipas nivelit duke krijuar një ide më të qartë dhe të<br />
plotë.
STRUKTURA EKZEKUTIVE E PROJEKTIT<br />
1.0<br />
1.2 1.3 1.4<br />
1.2.1<br />
1.2.2<br />
1.2.3<br />
1.2.3.1<br />
1.2.3.2<br />
1.3.1<br />
1.3.2<br />
Figura 5.5. Struktura ekzekutive e projektit.<br />
Kjo strukture është një dokument i<br />
rëndësishëm dhe mund të përshtatet në<br />
mënyre që të përdoret për qëllime të<br />
ndryshme:<br />
� Ajo mund të ilustrojë se si çdo pjesë<br />
e projektit kontribuon dhe<br />
inkorporohet në projektin si i tërë sa<br />
i takon performances, përgjegjësive,<br />
treguesve dhe buxhetit.<br />
� Ajo mund të listojë shitësit ose<br />
nënkontraktorët në lidhje me detyra<br />
specifike.<br />
� Ajo mund të shërbejë si bazë për<br />
kryerjen e vlerësimeve të kostos.<br />
� Ajo mund të shërbejë si instrument<br />
për llogaritjen e kohëzgjatjes së<br />
secilit aktivitet.<br />
PAKETA PUNE OSE AKTIVITETE<br />
INDIVIDUALE<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
PROJEKTI NE<br />
ZHVILLIM<br />
KOMPONENTET<br />
KRYESORE<br />
KOMPONENTET<br />
MBESHTETES<br />
� Ajo shërben si një burim i shkëlqyer<br />
për ekzaminimin e rreziqeve që<br />
lidhen me projektin.<br />
� Shërben si një mjet për caktimin e<br />
burimeve të aktiviteteve.<br />
� Ajo mund të shërbejë si hartë<br />
treguese për pjesëmarrjen e të gjithë<br />
aktorëve dhe konfirmimin e<br />
angazhimeve të tyre.<br />
Hapat kryesore për dizenjimin dhe<br />
përdorimin e një strukture të tillë do të<br />
ishin:<br />
� Përdorimi i të gjithë informacionit<br />
paraprak dhe listimi i vazhdueshëm<br />
i çdo detyre apo veprimtarie duke<br />
ndërtuar disa paketa pune.<br />
81<br />
81
� Caktimi i personave përgjegjës dhe<br />
treguesit e kërkuar të paketës.<br />
� Diskutimin e paketave të punës me<br />
prestarët e ekipit dhe reflektimin e<br />
nevojshëm në secilën prej tyre.<br />
� Vendosja e buxhetit i dizenjuar në<br />
katër pjese kryesore që kanë të bëjnë<br />
me :<br />
a. Buxhetin e secilës prej paketave.<br />
b. Kostot indirekte të projektit.<br />
Nga sa pamë deri tani ne do ta<br />
konsiderojmë strukturën ekzekutive të<br />
projektit si mjetin fondamental dhe<br />
pothuajse më të vlefshmin në të gjithë<br />
procesin e planifikimit.<br />
Ashtu si do ta shohim edhe më poshtë,<br />
ndërtimi i kujdesshëm i SEP përbën<br />
bazat e të gjitha hapave të mëtejshme në<br />
procesin e planifikimit.<br />
Mendoni për punën vetëm<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
c. Nivelet e kontigjencës për<br />
deviacione të papritura.<br />
d. Vlera të mbetura që mund të<br />
përfshinë edhe përfitime dytësore të<br />
ardhura nga projekti.<br />
� Vlerësimin e përdorimit të burimeve<br />
dhe kostove në të gjitha paketat e<br />
punës dhe rialokim të tyre në rast<br />
nevoje.<br />
Ashtu si mund të shihet qartazi nga shembulli i mësipërm në ndërtimin<br />
e strukturës ekzekutive të projektit nuk u morëm fare me kohëzgjtjen e<br />
aktiviteteve ose radhën kohore të tyre. Në fakt shqetësimi juaj i vetëm gjatë<br />
ndërtimit të strukturës ekzekutive të projektit do të jetë evidentimi i të<br />
gjitha aktiviteteve dhe proceseve të punës që duhet të kryeni për<br />
plotësimin e objektivave të projektit. Shqetësimi përreth çështjeve të tilla<br />
si kohëzgjatja, kosto, mënyrat e sigurimit të burimeve veçse do të<br />
shkaktonin konfuzion në ndërtimin e SEP.<br />
2. NJË HAP MË TEJ: IDENTIFIKIMI I<br />
DIMENSIONVE TË PUNËS<br />
Një strukturë ekzekutive e ndërtuar në<br />
mënyrën e duhur nëpërmjet evidentimit<br />
të çdo elementi dhe aktiviteti të veçantë<br />
të projektit do të na japë mundësinë për<br />
të ecur në mënyrë dinamike në hapat e<br />
mëtejshme të procesit të planifikimit.<br />
Për secilën nga këto aktivitete ju do të<br />
keni nevojë të merrni në konsideratë<br />
disa karakteristika të rëndësishme që<br />
ndryshe do ti quajmë dhe dimensione.<br />
82<br />
82
Ju do ti përdorni këto dimensione si një<br />
input në hapat e procesit të mëtejshëm<br />
të planifikimit.<br />
• Koha: Numri i ditëve (javëve?) që do<br />
të shpenzohen për të realizuar secilin<br />
aktivitet.<br />
•Kosto: Sa do të shpenzohet për punën<br />
dhe materialet<br />
•Qëllimi: Puna që do të bëhet, si do të<br />
kryet, dhe çfarë do të prodhohet?<br />
•Përgjegjësia: Personi përgjegjës për<br />
përfundimin e suksesshëm të çdo<br />
aktiviteti.<br />
•Burimet: Sigurimi i punës, materialeve<br />
ose furnizimeve të nevojshme.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
•Cilësia: Në ç’nivel do të realizohen<br />
objektivat dhe cila do të jetë<br />
performanca e outputit të projektit.<br />
•Lidhja me veprimtari të tjera:<br />
Aktivitetet që duhet të përfundojnë para<br />
se projekti të mund të fillojë të zbatohet.<br />
3. NJË APLIKIMI PRAKTIK I SEP<br />
SEP mund të jetë një instrument shumë i<br />
dobishëm nga pikëpamja grafike<br />
si edhe një pikënisje e përshtatshme<br />
funksionale. Një nga teknikat që mund<br />
të ishte e rekomandueshme për<br />
menaxherët e projektit do të ishte<br />
përdorimi i një versioni të zgjeruar të<br />
strukturës ekzekutive si një mundësi të<br />
përfshirjes së dimensioneve që<br />
përmendëm më sipër.<br />
SEP, Paketa e punës, Kosto Pergjegjësi<br />
Volumet e Burimet Kosto e<br />
kërkuara<br />
vlerësuar<br />
Vlerësuar<br />
Projekti XYZ<br />
785000 10X-dizenjimi<br />
Lekë 70900 101 Mekanik Eramli 8 Javë 2 dizenjues 20500 -<br />
102 Elektrik Gjergji 6 Javë 2 teknikë 18000 101<br />
103 Software Arbi 10 Javë 3 programues 32400 101, 102<br />
Tabela 5.3.1. Zbatimi në praktikë i SEP<br />
Veprimet<br />
referuese<br />
83<br />
83
3.1. Identifikimi kush bën çfarë?<br />
Matrica e caktimit të<br />
përgjegjësive.<br />
Matrica e caktimit të përgjegjësive është<br />
një mjet që identifikon se si<br />
pjesëmarrësit e projektit ndërveprojnë<br />
me aktivitetet e projektit dhe brenda tij.<br />
Tipi më i përdorur i ndërveprimit dhe<br />
më i zakonshmi është përgjegjësia për<br />
kompletimin e një aktiviteti. Kjo matricë<br />
gjithashtu konsideron edhe probleme të<br />
tjera si ato që kanë të bëjnë me<br />
domosdoshmërinë e konsultimit me<br />
ekspertët për një numër të caktuar<br />
aktivitetesh, aprovimin e kërkuar nga<br />
ana e menaxhimit të lartë ose<br />
Aktivitetet e<br />
SEP<br />
1.0.1.1<br />
Aktiviteti A<br />
1.0.1.2<br />
Aktiviteti B<br />
1.0.1.3<br />
Aktiviteti C<br />
1.0.2<br />
Aktiviteti D<br />
1.0.3.1<br />
Aktiviteti E<br />
1.0.3.2<br />
Aktiviteti F<br />
1.0.3.3<br />
Aktiviteti G<br />
1.0.4<br />
Aktiviteti H<br />
menaxherit të parë të projektit për<br />
inicimin e aktiviteteve të veçanta,<br />
thirrjen e përfaqësuesve të klientëve apo<br />
komunitetit me kompletimin e<br />
aktiviteteve të caktuara etj.<br />
MCP ofron një mundësi për të<br />
dokumentuar të gjitha kombinimet<br />
ndërvepruese dhe njerëzit përgjegjës të<br />
realizimit të tyre në projekt.<br />
Duke filluar nga e majta në kolonën e<br />
parë kemi përfshirë të gjitha aktivitetet e<br />
projektit si një produkt dhe kontribut<br />
direkt i strukturës ekzekutive të<br />
projektit.<br />
Tabela 5.3.2. Matrica e Caktimit të Përgjegjësive (MCP)<br />
Pjesëtarët e ekipit të projektit Pjesëmarrës të tjerë<br />
Arbeni Ermali Gjergji Arbi Roberti Donatori Clnt Sup<br />
Mgt Mgt<br />
N R<br />
R C<br />
R S A G<br />
R S A<br />
R N<br />
R<br />
S A A<br />
R C N
Në çdonjërën nga qelizat e shënuara më<br />
sipër tregohet nëpërmjet ”germave<br />
çelës” tipi i veprimit dhe personi<br />
përgjegjës.<br />
Çelësi:<br />
R = Personi përgjegjës (Responsible),<br />
S = Mbështetja e kërkuar (Support<br />
Required),<br />
C=Personi që duhet konsultuar (Must Be<br />
Consulted),<br />
N=Personi që duhet vënë në dijeni<br />
(Must Be Notified),<br />
A = Personi nga i cili merret aprovimi<br />
(Approval Required),<br />
G =Revizori (Gate Reviewer)<br />
Nuk ka ndonjë rregull ose standard të<br />
vetëm në caktimin e kodeve dhe<br />
kategorive të njerëzve që do të caktohen<br />
për secilën nga funksionet e mësipërme<br />
por dhe të tjera të ngjashme. MCP është<br />
një mjet i vlefshëm për ndërtimin<br />
funksional dhe mardhëniet e ekipit të<br />
projektit dhe palëve të treta.<br />
3.2. <strong>Menaxhimi</strong> i Kohës.<br />
Pasi të keni identifikuar aktivitetet<br />
kryesore hapi tjetër i madh qëndron në<br />
përllogaritjen e kohës që do të kërkojë<br />
realizimi i gjithçkaje. Së pari, ju<br />
kalkuloni sa kohë do të marrë realizimi i<br />
secilit aktivitet dhe së dyti, ju kombinoni<br />
të gjitha aktivitetet nëpërmjet<br />
vendosjes logjike sipas radhës së<br />
kryerjes së tyre duke llogaritur kështu<br />
kohën e realizimit të gjithë projektit.<br />
Produkti kryesor i kësaj pjese të procesit<br />
të planifikimit është një skedul kontrolli<br />
ose një skemë e bazuar mbi afate kohore<br />
të qarta që shërbejnë si hartë për<br />
realizimin e aktiviteteve dhe si një mjet<br />
për kontrollin e realizimit në afat të<br />
çdonjërit prej tyre.<br />
Disa definicione kryesore.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i kohës dhe përllogaritja e<br />
saj përfshinë disa terma të caktuar që<br />
është e nevojshme të njihen paraprakisht.<br />
Aktivitet kritik. Është një aktivitet që<br />
nuk ka tolerancë në kohën e fillimit dhe<br />
kohën e mbarimit të tij. Me pak fjalë<br />
nëse një aktivitet kritik nuk përfundon<br />
në kohën e paracaktuar kjo mund të<br />
afektojë kohën e realizimit të të gjithë<br />
projektit.<br />
Itinerari kritik. Rruga më e gjatë në<br />
skemën ose diagramin logjike të<br />
projektit. Të gjitha aktivitetet në<br />
itinerarin kritik janë aktivitete kritike.<br />
Kohëzgjatja. Dritarja kohore brenda të<br />
cilës pritet që një aktivitet të realizohet.<br />
Volumi. Numri i orëve të matura të<br />
punës për realizimin e një aktiviteti.<br />
Diapazoni. Fleksibiliteti ose toleranca e<br />
realizimit të aktiviteteve të veçanta.<br />
Kalimi para / Kalimi mbas përfaqëson<br />
teknikat për caktimin e diapazonit të<br />
kryerjes së një aktiviteti. Aktivitetet e<br />
vlerësuara me diapazon zero konsiderohen<br />
aktivitete kritike.<br />
Piketat. Përfaqëson një pikë në kohë, një<br />
moment të rëndësishëm që mund të<br />
përkojë me mbarimin e një faze ose<br />
prodhimin e një produkti, ofrimin e një<br />
shërbimi, arritjen e një standardi etj.
Karakteristike e piketave është se ato<br />
nuk konsumojnë kohë dhe burime.<br />
Diagrame logjike. Përfaqëson modelin<br />
e sekuencave të duhura të aktiviteteve.<br />
Ai grafikisht përshkruan aktivitetet të<br />
cilat duhet të jetë përfunduar para se të<br />
tjerët mund të fillojnë.<br />
Aktivitetet paralele. Aktivitetet që<br />
mund të kryen paralelisht në të njëjtën<br />
periudhë kohore.<br />
Aktiviteti Para-ardhës. Një aktivitet që<br />
duhet të jetë përfunduar para se<br />
aktiviteti tjetër të fillojë.<br />
Seria e Lidhjeve. Përfaqëson dy<br />
aktivitete të cilat duhet të realizohen<br />
sipas një rregulli të veçantë në mënyrë<br />
që njëri aktivitet duhet kryer para një<br />
tjetri.<br />
3.3. Përgatitja e një Kalendari të<br />
Projektit (Një proces me shtatë<br />
hapa).<br />
Ka mënyra të panumërta për të<br />
përgatitur një plan projekt. Ne do të<br />
ndjekim një qasje shumë sistematike dhe<br />
efektive të gjithëpranuar që konsiston në<br />
ndjekjen e disa hapave kryesore.<br />
Hapi 1. Përgatitja për përllogaritje<br />
nëpërmjet identifikimit të aktiviteteve<br />
nga SEP<br />
Duke përdorur Strukturën ekzekutive të<br />
projektit ju do të mund të hidhni<br />
aktivitetet në kalendarin tuaj. Ju keni<br />
paraqitur tashmë këto aktivitete në nivel<br />
të tillë që të jetë i mundur realizimi dhe<br />
kontrolli i ecurisë së tyre. Kujtoni<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
rregullin 4% ; ju duhet të përcaktoni<br />
çdo aktivitet në detaje të mjaftueshme<br />
që të kuptohen plotësisht dhe të jenë të<br />
realizueshme nga anëtarët e ekipit të<br />
projektit tuaj.<br />
Hapi 2. Zhvillimi i Diagramës Logjike<br />
Përgatisni një skemë logjike që përfshin<br />
të gjitha aktivitetet e projektit.<br />
Aranzhojmë të gjithë aktivitetet për të<br />
treguar ndonjë ndërvarësi midis tyre.<br />
Kjo bëhet duke i dhënë përgjigje dy<br />
pyetjeve:<br />
1. Cili aktivitet duhet të përfundojë<br />
para se të tjerët mund të fillojnë?<br />
2. Cilat aktivitete mund të bëhen në të<br />
njëjtën kohë?<br />
Hapi 3. Vlerësimi paraprak i<br />
kohëzgjatjes së aktiviteteve.<br />
Konsiston në identifikimin e<br />
kohëzgjatjes së çdo aktiviteti duke<br />
supozuar angazhim më kohë të plotë<br />
dhe burime të pakufizuara. Ky veprim<br />
ndërmerret kryesisht për të ngritur një<br />
etalon të planit më të mirë të<br />
mundshëm. Rregullimet për përdorimin<br />
e burimeve të kufizuara do ti kryejmë<br />
më poshtë.<br />
Hapi 4. Llogaritni datat dhe kohën<br />
specifike në kalendarin tuaj.<br />
Ju tani mund të përdorni diagramin<br />
logjike të nderuar deri tani për të<br />
hedhur në letër datën e supozuar të<br />
fillimi, kohëzgjatjen duke akomoduar në<br />
kalendar datat e pushimeve dhe<br />
situatave të tjera sipas nevojës duke<br />
shënuar së fundmi dhe datën e<br />
supozuar të përfundimit të projektit. Kjo<br />
përpjekje e parë me konsiderimet e bëra<br />
86<br />
86
më sipër do të paraqesë datën më të<br />
shpejtë të mundshme të përfundimit të<br />
projektit.<br />
Hapi 5. Identifikimi i burimeve,<br />
vlerësimi i burimeve të kufizuara.<br />
Vlerësimi i burimeve të sigurta dhe<br />
disponueshmëria e tyre si dhe vlerësimi<br />
i burimeve të tjera të limituara do të<br />
kërkojë përsëritjen e përllogaritjeve mbi<br />
afatet kohore të realizimit të<br />
aktiviteteve.<br />
Për shembull nëse një aktivitet ne kemi<br />
llogaritur në hapin më sipër ta kryejmë<br />
për 5 ditë në momentin që evidentojmë<br />
se personi përgjegjës për realizimin e tij<br />
do të punoje me kohe të pjesshme, ky<br />
aktivitet mund të zgjasë 10 ose më<br />
shumë ditë. Mbas kësaj kemi bërë një<br />
risistemim të datave dhe kohëzgjatjes së<br />
projektit.<br />
Hapi 6. Identifikimi dhe përshtatni çdo<br />
kufizim të jashtëm .<br />
Kufizimet e jashtme janë datat e<br />
paluajtshme në kalendar. Këto kufizime<br />
janë të imponuara nga burime jashtë<br />
projektit apo projekt ekipit dhe janë<br />
tipike përtej kontrollit tuaj. Shembuj për<br />
këtë mund të marrim punën e kryer nga<br />
persona jashtë projektit, kufizueshmërinë<br />
e rrjeteve të internetit dhe<br />
komunikimit etj.<br />
Hapi 7. Krahaso datën e përfundimit të<br />
vlerësuar dhe datën e përfundimit të<br />
kërkuar.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Data e Mbarimit. Pasi të keni vendosur<br />
të gjitha kufizimet, mund të krijoni një<br />
bazë të mirë për përllogaritjen e kohës.<br />
Dokumentoni të gjitha përshtatjet e<br />
kryera për këto kufizime. Në rast se data<br />
e përfundimit i kalon afatet e<br />
vendosura kjo zakonisht quhet qasje e<br />
bazë risku të cilën ne do ta analizojmë<br />
në temat e ardhshme.<br />
3.4. Krijimi i diagramës logjike<br />
Ndërtimi i diagramës logjike fillon me<br />
përcaktimin e marrëdhënieve që<br />
ekzistojnë midis aktiviteteve. Disa<br />
njerëz mundohen të anashkalojnë këtë<br />
hap duke u përpjekur të realizojnë<br />
projektet e tyre të udhëhequr direkt nga<br />
një listë e thjeshtë aktivitetesh. Kjo quhet<br />
ndryshe edhe qasja e “listës që duhet<br />
kryer”.<br />
Kjo qasje menaxheriale mund të<br />
shërbejë për realizimin e projekteve<br />
mjaft të vogla dhe jokomplekse. Ajo<br />
kurrsesi nuk mund të funksionojë në<br />
projekte të mëdha, me një numër të<br />
madhe aktivitetesh, aktorësh por dhe<br />
mbivendosje kohore të aktiviteteve.<br />
Metoda më e përdorur në ndërtimin e<br />
diagramës logjike është ajo e vendosjes<br />
në bazë të përparësisë. Ajo përbëhet nga<br />
kutiza që përfaqësojnë aktivitete ku<br />
marrëdhëniet midis aktiviteteve tregohen<br />
nëpërmjet shigjetave. Figura e<br />
mëposhtme tregon se aktiviteti A duhet<br />
të përfundojë para fillimit të aktivitetit<br />
B. Paraqitja e saj do të jetë e tillë:<br />
87<br />
87
Aktiviteti A<br />
Tabela 5.3.3. Paraqitja e lidhjes seri<br />
Shembulli i mësipërm është shembulli<br />
më i qartë i asaj që ne e quajtëm më lart<br />
seria e lidhjeve dhe përfaqëson tipin më<br />
të zakonshëm të lidhjeve midis<br />
aktiviteteve. Tipi tjetër mjaft i përdorur i<br />
lidhjeve është ai i aktiviteteve paralele,<br />
Aktiviteti C<br />
Aktiviteti D<br />
Tabela 5. 3.4. Paraqitja e lidhjes paralel<br />
Megjithatë lidhjet e mësipërme mund të<br />
jenë edhe më komplekse duke u<br />
kombinuar seria e lidhjeve të<br />
aktiviteteve me lidhjen paralele dhe<br />
Aktiviteti F<br />
(a) (b)<br />
Tabela 5.3.5. Paraqitja e lidhjes së kombinuar<br />
Aktiviteti B<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
ose aktivitete që kryen në të njëjtën<br />
kohë. Në figurën e mëposhtme aktiviteti<br />
C dhe aktiviteti D duhet të kenë<br />
përfunduar së bashku para se aktiviteti<br />
E të ketë filluar.<br />
Aktiviteti E<br />
duke u shndërruar në një lidhje fillimfillim<br />
(a) dhe përfundim –përfundim (b)<br />
sikundër është paraqitur më poshtë.<br />
Aktiviteti H<br />
Aktiviteti G Aktiviteti J<br />
88<br />
88
Tabelat e mësipërme janë modele që na<br />
ndihmojnë për ndërtimin e diagramës<br />
logjike. Duke filluar nga struktura<br />
ekzekutive e projektit, ju duke u nisur<br />
nga secili aktivitet filloni të analizoni<br />
ndërveprimin dhe varësinë e tij nga të<br />
tjerët. Ky proces mund të bëhet më i<br />
thjeshtë duke i dhënë përgjigje pyetjeve<br />
të mëposhtme:<br />
Ekzistojnë një sërë metodash për<br />
grumbullimin e informacionit rreth<br />
mardhënieve midis aktiviteteve. Ju<br />
mund të ndërtoni një listë apo tabelë ku<br />
mund të evidentoni lidhjet midis<br />
aktiviteteve. Le të marrim një shembull<br />
� Çfarë aktivitetesh duhet të<br />
përfundojnë para se aktiviteti i marrë<br />
në shqyrtim të fillojë?<br />
� Çfarë aktivitetesh nuk mund të<br />
fillojnë para se aktiviteti i marrë në<br />
shqyrtim të ketë përfunduar?<br />
� Çfarë aktivitetesh mund të<br />
zhvillohen në të njëjtën kohë me<br />
aktivitetin e marrë në shqyrtim?<br />
Vlerësoni drejtimin e çdo shigjete<br />
Tregoni kujdes të veçantë ne vlerësimin e drejtimit të çdo shigjete në diagramën<br />
logjike. Ajo mund të duket një element minor dhe i parëndësishëm por në të vërtetë<br />
pasqyron një mardhënie midis aktiviteteve duke bërë shpesh here diferencën midis<br />
tyre. Në rast se shohim me vëmendje tablën e mësipërme (3.5.1) vemë re se dy<br />
aktivitetet F dhe H janë aktivitete paralele që mund të fillojnë të ekzekutohen së<br />
bashku por ndërsa aktiviteti G mund të fillojë në çdo kohë mbas fillimit të<br />
aktivitetit F, aktiviteti J nuk mund të fillojë pa përfunduar aktiviteti H.<br />
të thjeshtë. Le të themi që një familje<br />
është duke planifikuar të shkojë në një<br />
pistë malore skijimi. Ne mund të<br />
identifikojmë një numër aktivitetesh si<br />
dhe lidhjet e tyre si në figurën e<br />
mëposhtme.<br />
Aktiviteti nr Emri i aktivitetit Varësia nga aktivitetet<br />
1 Përgatitja e çantës së piknikut 4,5,9<br />
2 Zgjimi,dushi,veshja -<br />
3 Përgatitja e makinës 1,7<br />
4 Përgatitja e ushqimeve 2<br />
5 Një çokollatë e nxehtë 2<br />
6 Udhëtimi drejt destinacionit 8<br />
7 Marrja pajisjeve të sportit 2<br />
8 Furnizimi me karburant 3<br />
9 Ngrënia 2<br />
Tabela 5.3.6. Lista e aktiviteteve dhe ndërveprimi i tyre
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Duke shfrytëzuar të dhënat e mësipërme mund të ndërtojmë diagramin logjike për<br />
projektin tonë të vogël.<br />
2<br />
Skema 5.3.7 Diagrame logjike<br />
3.5. Vlerësimi i kohëzgjatjes së<br />
aktiviteteve.<br />
Tani që kemi përfunduar renditjen e<br />
aktiviteteve dhe kemi evidentuar lidhjet<br />
midis tyre dhe radhën e kryerjes mund<br />
të hedhim një hap më tej duke llogaritur<br />
kohëzgjatjen e aktiviteteve. Përdoren dy<br />
metoda për të llogaritur kohëzgjatjen.<br />
Metoda e parë konsiston në llogaritjen e<br />
volumit të aktivitetit në një numër orësh<br />
4<br />
5 1<br />
9<br />
7<br />
3 8 6<br />
të nevojshme pune për ta përfunduar<br />
atë, orë që më pas shtohen në<br />
përllogaritjen e volumit total të projektit.<br />
Metoda e dytë konsiston në llogaritjen e<br />
kohëzgjatjes së një aktiviteti nëpërmjet<br />
një dritareje kohore të nevojshme për ta<br />
kompletuar atë.<br />
90<br />
90
Kohëzgjatja e aktivitetit përfaqëson:<br />
� Gjatësinë e kohës që do të marrë<br />
aktiviteti juaj i përllogaritur në<br />
planin e projektit.<br />
� Gjatësinë e kohës së derivuar nga<br />
marrja parasysh e volumit të orëve të<br />
kërkuara për kompletimin e<br />
aktivitetit që na siguron një<br />
informacion tepër të vlefshëm për:<br />
� Sasinë e burimeve të kërkuara të<br />
punës për një aktivitet dhe se si ato<br />
Një situatë konkrete<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Ky shembull përfaqëson një rrugë të thjeshtë dhe të efektshme për<br />
ndërtimin e një diagrame logjike. Vendosni në një panel të gjitha aktivitetet<br />
në formën e kutizave dhe i sistemoni ato duke diskutuar me ekipin tuaj për<br />
rradhën dhe lidhjet midis tyre. Pasi i keni vendosur në këtë mënyrë<br />
vendosni shigjetat e ndërvarësisë si në shembulline mësipërm. Në mënyrë<br />
krejt të natyrshme ju keni krijuar një diagramë logjike dhe një avantazh;<br />
informimin dhe njohuritë e plota të gjithë ekipit me aktivitetet e projektit.<br />
mund të kombinohen në mënyrë<br />
efikase.<br />
� Disponueshmërinë e përgjithshme të<br />
burimeve në sensin e përdorimit të<br />
tyre ( me kohë të plotë, me kohë të<br />
pjesshme, 15% etj)<br />
� Periudhat specifike të<br />
jodisponibilitetit dhe ditëve të<br />
pushimeve.<br />
� Numrin e orëve të supozuara në<br />
secilën ditë pune.<br />
91<br />
91
Kujdes: llogarisni bashkërisht…<br />
Në mënyrë që të menaxhoni në mënyrën e duhur një projekt ju duhet të<br />
kuptoni, llogarisni dhe vlerësoni së bashku volumin dhe kohëzgjatjen e<br />
aktiviteteve. Vlerësimi i volumit të punës së një aktiviteti do të ngarkohet<br />
në volumin total të projektit por ai do të shërbejë direkt për kalkulimin e<br />
kostos, kontrollin e saj si dhe ndërtimin e buxhetit. Kohëzgjatja lidhet<br />
drejtpërsëdrejti me llogaritjet e planifikimit dhe kontrollin e ecurisë së<br />
projektit.<br />
Përcaktimi i kohëzgjatjes dhe konsultimi<br />
me pjesën tjetër të ekipit krijon premisa<br />
për një lloj kontrate midis drejtuesit të<br />
projektit dhe drejtuesve apo përgjegjësit<br />
të çdo aktiviteti për përfundimin në afat<br />
të këtij aktiviteti.<br />
3.6. Konvertimi i diagramës logjike<br />
në një plan kontrolli për<br />
projektin.<br />
Në procesin prej shtatë hapash të<br />
përshkruar më lart në mënyrë të<br />
shkurtuar, hapat 4-6 përfaqësojnë një<br />
proces përsëritës që konsiston në<br />
kombinimin dhe marrëdhëniet logjike të<br />
zhvilluara në diagramin logjike,<br />
vlerësimin e kohëzgjatjes dhe të gjitha<br />
kufizimeve të njohura tashmë. Rezultati<br />
përfundimtar i gjithë kësaj do të jetë<br />
plani i kontrollit të projektit. Ai<br />
përfaqëson një paraqitje skematike të<br />
akomoduar nga ana kalendarike që<br />
krijon mundësi për ndjekjen e progresit<br />
të projektit mbi afate kohore të<br />
miratuara nga të gjithë pjesëtarët e<br />
ekipit të projektit. Projekti ynë i<br />
udhëtimit i paraqitur më sipër do të<br />
kishte këtë konfiguracion.
Skema 5.3.8. Plani i kontrollit i projektit<br />
2<br />
5<br />
9<br />
4<br />
7<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
:15 :30 :45 :15 :30 :45 :15 :30 :45 :15 :30 :45<br />
Fillimi 1 Orë 2 Orë 3 Orë 4 Orë<br />
Për të maksimizuar të kuptuarit të<br />
produktit tuaj final- plan e kontrollit të<br />
projektit do të ishte e rekomandueshme<br />
ndjekja e hapave nga 4-6 si më lart.<br />
Filloni duke krijuar një kalendar me<br />
bazë kohore që konsideron burime të<br />
pakufizuara dhe angazhimin me kohë të<br />
plotë të të gjithë pjesëtarëve të ekipit.<br />
Përvoja botërore tregon se është shumë<br />
e vështirë që këto supozime të jenë<br />
krejtësisht të vërteta. Arsyet për këtë i<br />
kemi përmendur në temat e kaluara.<br />
Megjithatë, duke përgatitur një version<br />
të projekt planit nëpërmjet përdorimit të<br />
këtyre supozimeve ju do të dispononi<br />
një informacion me vlerë lidhur me<br />
skedulimin optimal, i cili përfaqëson<br />
shtrirjen më të shkurtër të mundshme të<br />
projektit. Ky moment ju krijon mundësi<br />
gjithashtu për negocimin e sigurimit të<br />
1<br />
3<br />
8<br />
6<br />
burimeve. Ju keni mundësi të<br />
kontraktoni me siguruesit e burimeve<br />
për kohën dhe volumin e burimeve të<br />
nevojshme.<br />
Zhvillimi i planit përfundimtar të<br />
projektit do të kërkojë disa rregullime të<br />
kushtëzuara nga faktorë të ndryshëm .<br />
Këta faktorë duhet të krijojnë një<br />
ekuilibër të pranueshëm midis njëri –<br />
tjetrit dhe projektit në tërësi. Ata do të<br />
ndikojnë në mënyrë të pashmangshme<br />
në afatet e projektit. Ndër ta më<br />
kryesorë janë:<br />
1. Disponueshmëria e përgjithshme e<br />
burimeve (për shembull, me kohë të<br />
pjesshme, me kohë të plotë, etj)<br />
2. Periudhat specifike të disponibilitetit<br />
(marrja në konsideratë e pushimeve,<br />
festave etj)<br />
93<br />
93
3. Kufizimet e jashtme.<br />
Një faktor tjetër faktor i rëndësishëm që<br />
duhet të trajtohet është pjesëmarrja e<br />
njëkohshme e të njëjtave burime<br />
veçanërisht atyre humane në disa<br />
procese paralele.<br />
Ky problem zgjidhet nëpërmjet<br />
përdorimit të një teknike të quajtur<br />
teknika e nivelimit të burimeve. Kjo<br />
teknikë axhuston radhën e aktiviteteve<br />
të lidhura paralel që kërkojnë të njëjtin<br />
burim (kryesisht human) duke i<br />
shndërruar në lidhje në seri në<br />
diagramin logjike duke bërë të<br />
mundur përdorimin e burimit në të dy<br />
aktivitetet.<br />
3.7. Llogaritja e itinerarit kritik.<br />
Pasi të keni përgatitur planin tuaj<br />
përfundimtar, natyrisht ju do të filloni të<br />
mendoni si të ruani kontrollin brenda<br />
parametrave të vendosura kohorë dhe<br />
monetarë. Ky moment përkon me<br />
llogaritjen e itinerarit kritik. Në<br />
shembullin e mësipërm ne lehtë mund<br />
ta evidentojmë këtë nga paraqitja e<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
aktiviteteve të lidhura në mënyrë të<br />
vazhdueshme me njëri tjetrin pa ndarje<br />
midis tyre. Por ndërsa në skemën e<br />
mësipërme kjo evidentohet lehtë në<br />
projektet e mëdha dhe të komplikuara<br />
një proces i tillë është mjaft i vështirë.<br />
Për të llogaritur itinerarin kritik<br />
përdoren gjerësisht në ditët e sotme<br />
software të ndryshëm që japin me<br />
saktësi volumet e axhustimeve kohore të<br />
nevojshme. Në esencë çdo program por<br />
dhe llogaritja manuale e itinerarit kritik<br />
bazohet në dy ”manipulime” të planit<br />
aktual kalimit para dhe kalimit mbas.<br />
Kalimi para vlerëson kohën më të<br />
hershme, të matur në ditë kur një<br />
aktivitet mund të fillojë dhe mbarojë në<br />
këtë mënyrë, para parashikimit. Kalimi<br />
mbas vlerëson kohën më të vonë, e<br />
matur në ditë kur një aktivitet mund të<br />
fillojë dhe mbarojë në raport me<br />
parashikimin. Në figurën e mëposhtme<br />
paraqitet një ilustrim i përdorimit të<br />
itinerarit kritik.<br />
94<br />
94
Figura 5.3.9. Llogaritja e kalimit para dhe mbas<br />
0 100 8<br />
Aktiviteti A<br />
0 8 8<br />
Fillimi para kohe<br />
Aktiviteti #<br />
Titulli i Aktivitetit<br />
Kohëzgjatja<br />
Fillimi mbas afati<br />
8 200 22<br />
Aktiviteti B<br />
8 14 22<br />
8 300 16<br />
Aktiviteti C<br />
14 8 22<br />
Mbarimi para kohe<br />
Mbarimi mbas afati<br />
Në çdonjërin nga aktivitetet e<br />
mësipërme llogariten katër data<br />
kryesore (natyrisht të shprehura në ditë)<br />
që janë:<br />
a) fillimi para kohe;<br />
b) fillimi mbas afati;<br />
c) mbarimi para kohe;<br />
d) mbarimi mbas afati.<br />
Në kalendarin e projektit këto mund të<br />
shprehen edhe me data kalendarike<br />
specifike. Në projekte të mëdha itinerari<br />
kritik llogaritet nga diferenca midis<br />
datave para dhe diferencën midis<br />
datave mbas. Për shembull në tabelën e<br />
mësipërme aktiviteti C diferencën midis<br />
këtyre datave e ka 6 ditë që do të thotë<br />
që ky aktivitet mund të fillojë në çdo<br />
datë brenda kësaj dritare kohore pa<br />
ndikuar në kalendarin e përgjithshëm të<br />
22 400 32<br />
Aktiviteti D<br />
24 10 34<br />
22 500 34<br />
Aktiviteti E<br />
22 12 34<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
34 600 46<br />
Aktiviteti E<br />
34 12 46<br />
projektit. Në aktivitetin E diferenca<br />
midis këtyre datave është e barabartë<br />
me 0, që do të thotë që ky aktivitet është<br />
në pikën kritike. Këto përllogaritje na<br />
krijojnë mundësi për përqendrim të<br />
vëmendjes në ato aktivitete që ndodhen<br />
në pikën kritike për të mos lejuar<br />
rrëshqitje nga afatet kohore që do të<br />
sillte si pasojë zhvendosje të dimensionit<br />
kohor të përcaktuar të të gjithë projektit.<br />
4. MENAXHIMI I KOSTOS<br />
Dimensioni i tretë i planit të projektit<br />
është dimensioni i kostos së tij.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i kostos është më shumë se<br />
vetëm një llogaritje e kostos të<br />
përgjithshme të projektit. Ajo shërben<br />
gjithashtu për krijimin e një buxheti<br />
nëpërmjet identifikimit të kostove të<br />
elementeve individuale të punës dhe<br />
95<br />
95
shpërndarjen në kohë të shpenzimeve të<br />
projektit sikundër do ta shohim më<br />
poshtë. Por duke ndjekur logjikën e<br />
derimëtanishme le të shohim disa<br />
definicione kryesore.<br />
4.1. Llojet e kostove. Vlerësimi dhe<br />
buxhetimi i shpenzimeve të projektit<br />
nuk është aq i thjeshtë sa mund të<br />
mendohet. Një arsye për këtë është<br />
sepse ka një numër të madh zërash<br />
kostoje që duhen përfshirë dhe<br />
vlerësuar. Një ndër arsyet e këtij<br />
implikimi është ekzistenca e kostove<br />
direket dhe atyre indirekte. Ky është një<br />
dallim i rëndësishëm e që duhet marrë<br />
në konsideratë dhe duhet analizuar me<br />
kujdes.<br />
Kosto direket është një shpenzim i<br />
shkaktuar në mënyrë specifike dhe<br />
drejtpërdrejt nga ekzekutimi i projektit<br />
tuaj. Këto janë në mënyrë tipike<br />
kategoritë më të përdorura të kostove<br />
direket:<br />
•Puna: kosto e punës së harxhuar nga<br />
njerëzit që marrin pjesë në realizimin e<br />
të gjitha aktiviteteve të projektit.<br />
Zakonisht kjo lloj kosto përbën zërin<br />
kryesor të buxhetit në buxhetin total të<br />
një projekti.<br />
•Materialet: kostoja e të gjitha<br />
materialeve të blera për përdorim në<br />
ekzekutimin e projektit.<br />
•Furnizime dhe Pajisje: kostoja e<br />
artikujve të konsumuar nga projekti dhe<br />
të kërkuara në mënyrë specifike për të<br />
ekzekutuar projektin. Kjo kategori<br />
mund të përfshijë artikuj që janë blerë<br />
ose marrë me qira.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
•Facilitetet: Kosto që konsiderohet<br />
vetëm në rast se objekti i ndërtuar apo<br />
blerë përfshihet për përdorimin e<br />
projektit ose me fjalë të tjera, kur është<br />
pjesë e produktit të pritshëm.<br />
•Trajnimi: shpenzimet e kryera për<br />
trajnimin e njerëzve vetëm në rastin e<br />
nevojshëm për suksesin e projektit. Kjo<br />
kosto është e lidhur shpesh me<br />
konsumatorin trajnimit gjatë instalimit<br />
apo fillimin.<br />
• Shpenzime udhëtimi dhe shpenzime<br />
të tjera të ndryshme: në këtë zë<br />
përfshihen vetëm shpenzime të nevojshme<br />
për zbatimin e suksesshëm të<br />
projektit.<br />
Kostot indirekte janë kosto që lidhen me<br />
facilitetet mbështetëse,<br />
shërbimet e përgjithshme, mjedisin<br />
organizativ ose/dhe institucional,<br />
brenda të cilit funksionon ekipi i<br />
projektit. Zërat më të përdorur të<br />
kostove indirekte të projektit janë:<br />
• Përfitimet sekondare: Kjo lloj kostoje<br />
përfaqësohet nga shpenzime të kryera<br />
për pagesa dhe shpërblime që nuk janë<br />
komponent në listën e pagave të<br />
punonjësve të projektit. Ato llogariten<br />
shpesh thjesht si një përqindje e kostove<br />
direket të punës dhe përfshijnë<br />
kontributet e sigurimeve shëndetësore,<br />
primet e sigurimit të jetës, pagesa të<br />
tjera specifike etj.<br />
• Facilitetet: kostoja e shkaktuar nga<br />
funksionimi i ekipit të projektit që merr<br />
në konsiderate kryesisht mirëmbajtjen e<br />
ndërtesës, qiratë për mjediset e punës,<br />
pajisjet e zyrave, rrjetet e komunikimit<br />
etj.<br />
96<br />
96
• Të përgjithshme dhe administrative:<br />
Kostot e menaxhimit dhe mbështetjes të<br />
shërbimeve të tilla si sekretaritë,<br />
shpenzimet e kontabilitetit etj.<br />
Në rast të organizatave apo kompanive<br />
që fitojnë para përmes projektit, fitimi<br />
do të jetë një tjetër komponent i<br />
nevojshëm i vlerësimit të projektit, edhe<br />
pse nuk pritet të shpenzohet!<br />
Të tjera përdorime të SEP<br />
Ne diskutuam shkurtimisht edhe më<br />
lart lidhur me këtë problem. Struktura<br />
Figura 5.4.1. Përdorimi i SEP për vlerësimin e kostos<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
ekzekutive e projektit shërben jo vetëm<br />
si një mjet për identifikimin dhe<br />
grupimin e aktiviteteve por dhe si një<br />
instrument i rëndësishëm në alokimin e<br />
shpenzimeve dhe kontrollin dinamik të<br />
kostove referuar buxhetit të projektit.<br />
Le të shqyrtojmë dy përdorime tipike.<br />
Figura 4.1.1 ilustron si mund të<br />
modifikohet një strukturë ekzekutive<br />
për të krijuar mundësi për vlerësimin e<br />
shpenzimeve. Kontributi kryesor i saj<br />
është evidentimi i llojeve të kostove.<br />
SEP, Aktivitetet dhe kostot Puna e<br />
brendëshme<br />
Materiale Kontrata pune Pajisje Facilitete<br />
Projekti XYZ<br />
785000 10X-dizenjimi<br />
Lekë 70900 101 Mekanik 18700 16500 1000 0 1200 0<br />
102 Elektrik 19900 17700 1400 0 800 0<br />
103 Softwae 26400 26000 2200 3400 300 400<br />
97<br />
97
Projekti XYZ<br />
1.200.000<br />
lek<br />
Elementi 1 200.000<br />
Elementi 2 400.000<br />
Elementi 3 250.000<br />
Elementi 4 150.000<br />
Kontigjenca 200.000<br />
Përdorimi i dytë është përdorimi i<br />
strukturës ekzekutive nëpërmjet softwareve<br />
të ndryshëm. Figura e<br />
mësipërme ilustron një përdorim të SEP<br />
për paraqitjen e kostos së projektit.<br />
Përdorimi i metodës së vlerësimit<br />
nëpërmjet përdorimit të programeve<br />
kompjuterike të caktuara sigurisht që<br />
përbën një hop cilësor në drejtim të<br />
rritjes së efektivitetit dhe shpejtësisë dhe<br />
saktësisë se kalkulimeve, por ai nuk<br />
Aktiviteti 1.1 40.000<br />
Aktiviteti 1.2 90.000<br />
Aktiviteti 1.3 70.000<br />
Aktiviteti 2.1 120.000<br />
Aktiviteti 2.2 190.000<br />
Aktiviteti 2.3 90.000<br />
Aktiviteti 3.1 60.000<br />
Aktiviteti 3.2 110.000<br />
Aktiviteti 3.3 80.000<br />
Aktiviteti 4.1 40.000<br />
Aktiviteti 4.2 60.000<br />
Aktiviteti 4.3 50.000<br />
200.000<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
duhet mbivlerësuar. Përdorimi i këtyre<br />
metodave si ”anije shpëtimi”<br />
veçanërisht nga menaxherët e rinj<br />
përbën një praktikë të rrezikshme.<br />
Ashtu si e përmendëm dhe më lart<br />
planifikimi i projektit është më shumë se<br />
një përllogaritje e thjeshtë kohe apo<br />
kostoje. Përdorimi ekskluziv i kësaj<br />
metode tenton të zhvlerësojë artin si<br />
pjesë e rëndësishme e menaxhimit të<br />
projekteve.<br />
98<br />
98
Mësoni bazat e menaxhimit të projekteve, së pari…<br />
Sigurohuni se keni krijuar baza të shëndosha mbi parimet e menaxhimit të<br />
projekteve përpara se të hidhni hapa mbi përdorimin e software-ve.<br />
Përdorimi i tyre në menaxhimin e projektit është veçse një pjesë e<br />
menaxhimit të projektit. Përdorimi i programeve informatike të planifikimit<br />
pa njohjen e thellë menaxheriale do mundësojë krijimin e shpejtë por jo të<br />
saktë të planeve.<br />
4.2 Zgjedhja e duhur e programeve<br />
informatike në menaxhimin e<br />
projekteve.<br />
Nëse qenë fillim do të shtronim pyetjen:<br />
cili do të ishte programi më i mirë për tu<br />
përdorur në menaxhimin e projekteve<br />
përgjigja jonë do të ishte klasike..ajo<br />
varet. Ka një numër faktorësh të<br />
ndryshëm që determinojnë zgjedhjen e<br />
një software. Më poshtë po rendisim<br />
disa nga faktorët kryesorë që duhen<br />
marrë parasysh për të bërë zgjedhjen e<br />
duhur.<br />
� Kosto në raport me<br />
funksionalitetin. Shpenzimet dhe<br />
aftësitë e programeve kompjuterike<br />
të menaxhimit të projektit<br />
ndryshojnë në mënyrë të<br />
konsiderueshme. Sistemet mund të<br />
kushtojë kudo nga disa qindra<br />
dollarë në dhjetëra mijëra dollarë.<br />
Konsideroni në mënyrë të<br />
kujdesshme nevojat për to në raport<br />
të drejtë me madhësinë dhe kërkesat<br />
e projektit. Mbani gjithmonë në<br />
vëmendje funksionalitetin jo vetë për<br />
sot por minimalisht për një të<br />
ardhme afatmesme.<br />
� Kapacitetin në raport me lehtësinë e<br />
përdorimit. Ka një marrëdhënie të<br />
përgjithshme mes aftësisë të<br />
programeve të menaxhimit të<br />
projektit dhe lehtësisë të përdorimit.<br />
Kompania ose institucioni duhet të<br />
bëjë një zgjidhje racionale duke<br />
mënjanuar rendjen drejt fjalës së<br />
fundit jo për arsye të cilësive të<br />
paprovuara në organizatë por si<br />
rezultat i kërkesave specifike dhe<br />
kostos dhe kohës shtesë të<br />
nevojshme për përdorimin e tyre,<br />
trajnimet e nevojshme, instalimet<br />
ekstra të nevojshme etj, e<br />
pasinkronizuar kjo me kërkesat reale<br />
të kompanisë.<br />
� Të jenë kompatibil me sisteme të<br />
tjera. Organizata ose institucioni ka<br />
në përdorim pajisje dhe logjistikë në<br />
aktivitetin e përditshëm të punës.<br />
Blerja e programeve të reja duhet të<br />
bëhet në mënyrë të tillë që të ketë
mundësi inkorporomi me sistemin<br />
ekzistues të organizatës.<br />
� Mbështetja fillestare për instalimin,<br />
konsulenca teknike dhe garancia e<br />
shërbimit në të ardhmen. Përpara se<br />
të merrni vendim merrni në<br />
konsideratë edhe burime të tjera<br />
duke bërë krahasimin.<br />
Përdorimi i teknologjisë kompjuterike<br />
në menaxhimin e projekteve është<br />
mjaft avantazhues por natyrisht që<br />
përmban dhe kufizime.<br />
� Përdorimi i programeve kompjuterike<br />
shpesh mund të verë në gjumë<br />
sigurie drejtuesit duke i bërë të<br />
PYETJE PËR KONTROLLIN E PËRVETËSIMIT TË DIJEVE<br />
1. Ç’është SEP dhe itinerari kritik?<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
humbasin sensibilitetin dhe<br />
gatishmërinë e përhershme.<br />
� Pavarësisht teknologjisë drejtuesit të<br />
projektit por dhe pjesëtarëve të<br />
ekipit do ti duhet të marrin vendime<br />
të përditshme që nuk përcaktohen<br />
dhe varen nga teknologjia.<br />
� Mbledhja e të dhënave, format e<br />
administrimit të tyre dhe të<br />
interpretimit paraprak i takojnë<br />
njeriut.<br />
� Pjesa më e madhe e problemeve që<br />
lindin konsultohen dhe zgjidhen në<br />
pjesën dërmuese me njerëzit.<br />
2. Cilat janë nocionet kryesore që duhet të njihni për të kryer menaxhimin e<br />
kostos së projektit?<br />
3. Identifikoni dimensionet e punës që do të kryhet në një projekt.<br />
4. Çka është matrica e caktimit të përgjegjësive dhe ku konsiston ndërtimi i saj?<br />
5. Cilat janë hapat për ndërtimin e kalendarit të projektit?<br />
6. Mendoni një projekt të thjeshtë, identifikoni aktivitetet dhe bazuar nëlidhjet<br />
e tyre përgatisni një skemë logjike që përfshin të gjitha aktivitetet e projektit.<br />
Bazuar në kohëzgjatjen e parashikuar të secilit ndërtoni kalendarin e projektit.<br />
7. Cilat janë llojet e kostove të projektit, identifikoni kostot e parashikuara për<br />
aktivitete që zgjodhët më sipër.<br />
8. Komentoni vendin që zënë programet kompjuterike në menaxhimin e<br />
projektit dhe veçanërisht në procesin e planifikimit.<br />
100<br />
100
TEMA 6<br />
MENAXHIMI I RISKUT DHE PASIGURISË.<br />
1. KUPTIMI I RREZIKUT DHE PASIGURISË<br />
2. NJË QASJE PËR MENAXHIMIN E RISKUT<br />
7.1 Identifikimi çfarë mund t’ju dëmtojë ju<br />
7.2 Matja ; sa do të dëmtoheni<br />
7.3 Analiza e kërcënimeve<br />
7.4 Përgjigja ndaj kërcënimeve<br />
7.5 <strong>Menaxhimi</strong> i rrezikut të projektit si proces<br />
7.6 Akomodimi i pasigurisë<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
7.7 Përdorimi i teknikës PERT për të përcaktuar shtrirjen e projektit<br />
7.8 Përdorimi i rangut të vlerave në shprehjen e rezultatit<br />
7.9 Përdorimi i programeve të gatshme komerciale të vlerësimit.<br />
OBJEKTIVAT E TEMËS<br />
Përmes informacionit që ofrohet në këtë temë synohet të realizohen disa<br />
objektiva:<br />
� Nxënësi të jetë i aftë të kuptojë drejt nocionet e riskut dhe pasigurisë<br />
dhe lidhjet e tyre me nivelin e informacionit.<br />
� Të jetë në gjendje të njohë dhe aplikojë praktikisht hapat që ndiqen për<br />
menaxhimin e riskut gjatë zbatimit të projektit.<br />
� Të jetë i aftë të përgjigjet ndaj situatave që “kërcënojnë” zbatimin e<br />
projektit brenda dimensioneve të kohës, kostos dhe performancës.<br />
� Të jetë në gjendje të rikalkulojë kohëzgjatjen e projektit duke<br />
axhustuar riskun nëpërmjet përdorimit të teknikës PERT.<br />
� Të vlerësojë rendësinë e programeve të gatëshme komerciale në<br />
projekte.<br />
1.<br />
101<br />
101
KUPTIMI I RREZIKUT DHE<br />
PASIGURISË.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i riskut është një disiplinë<br />
relativisht e re. Ai ka marrë përparësi<br />
dekadat e fundit në kushtet e<br />
globalizimit të informacionit dhe atij<br />
ekonomik, të zhvillimeve teknologjike<br />
por dhe rritjes së konkurueshmërisë në<br />
tregje dhe kufizueshmërisë së burimeve.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i riskut në menaxhimin e<br />
projekteve është bërë pjesë organike e<br />
procesit.<br />
Nëse ju përpiqeni për të udhëhequr një<br />
projekt pa adresimin e rrezikut dhe<br />
pasigurisë, ju do të filloni të<br />
ballafaqoheni me probleme të cilat do të<br />
shtyjnë punën tuaj shpesh në drejtime të<br />
paplanifikuara. Kjo do të jetë arsyeja e<br />
parë për deviacionet nga plani i<br />
miratuar i projektit.<br />
Risku dhe pasiguria janë fenomene të<br />
pashmangshme në jetën e projektit<br />
dhe injorimi ose mohimi i tyre mund<br />
të përbëjë një premisë të rrezikshme<br />
për menaxherët e projektit që<br />
komprometon në mënyrë të<br />
padiskutueshme rezultatin e punës së<br />
tyre dhe të vetë projektit.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Adoptimi i sjelljeve “çdo gjë mund të<br />
arrihet” mund të jetë një mënyrë e mirë<br />
për të mbajtur të motivuar dhe<br />
angazhuar prestarët e ekipit të projektit<br />
por mund të përbëjë një qasje më shumë<br />
se të guximshme në rast se jemi të<br />
angazhuar në projekte komplekse. Lë të<br />
njihemi me disa definicione kryesore të<br />
lidhura me menaxhimin e riskut.<br />
� Pasiguria. Jo rastësisht e fillojmë<br />
shpjegimin tonë nga pasiguria. Kjo<br />
ndodh sepse pasiguria në të vërtetë<br />
drejton çdo gjë tjetër. Pasiguria<br />
përfaqëson mungesën e informacionit<br />
ose relativitetin e tij,<br />
mungesën e njohurive ose të<br />
moskuptuarit në lidhje me rezultatin<br />
e një veprimi, vendimi ose ngjarje.<br />
Menaxherët e projektit në mënyrë<br />
konstante ballafaqohen me këto<br />
fenomene.<br />
� Risku. Koncepti i rrezikut përfaqëson<br />
në fakt një masë të shumës së<br />
pasigurisë që ekziston. Ekziston një<br />
lidhje direket midis riskut dhe<br />
informacionit në të gjithë dimensionin<br />
e tij.<br />
102<br />
102
Figura 1.1. Lidhja midis riskut dhe informacionit<br />
Mungesë informacioni<br />
Pasiguri totale<br />
Madhësia e riskut<br />
Natyrisht që kjo nuk është një mënyrë e<br />
plotë për secilin prej nesh në aktivitetet<br />
e përditshme. Në aktivitetet e<br />
përditshme të menaxhimit të projekteve<br />
risku lidhet kryesisht me shkallën e<br />
aftësive për të parashikuar një rezultat<br />
të caktuar me siguri. Ky mendim<br />
gjenerohet kryesisht nga studimet mbi<br />
marrjen e vendimeve në kushtet e riskut<br />
dhe pasigurisë dhe të dhënat statistikore<br />
të shkencave të menaxhimit të<br />
projekteve.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Informacion i kufizuar<br />
Informacion i plotë<br />
Pasiguri relative<br />
Fokusojuni tek kërcënimet<br />
Siguri e plotë<br />
Kërcënimet. Efektet e riskut mund të<br />
jenë pozitive ose negative. Efekteve<br />
pozitive të riskut shpesh i referohemi<br />
ndryshe edhe si mundësi. Efekteve<br />
negative të riskut i referohemi ndryshe<br />
edhe si kërcënime. Ndikimi i tyre<br />
kryesisht mund të evidentohet në<br />
formën e rezultateve jo optimiste,<br />
deformime të planit, tejkalim të kostos,<br />
performancë e ulët e rezultatit<br />
përfundimtar etj.<br />
Megjithë vlerësimin e rëndësisë së kapitalizimit të mundësive koha juaj do të<br />
duhet të jetë e shpenzuar në mënyrë më efiçente në drejtim të neutralizimit të<br />
kërcënimeve. Eksperienca në realizimin e projekteve ka treguar se gjatë<br />
punës ju do të ballafaqoheni me më tepër faktorë që ndikojnë negativisht tek<br />
puna juaj dhe mund ti vështirësojnë gjërat, sesa me faktorë që mund ti<br />
lehtësojnë ato.<br />
103<br />
103
2. NJË QASJE PËR MENAXHIMIN E<br />
RISKUT.<br />
Përdoren metoda të ndryshme për<br />
menaxhimin e riskut dhe kërcënimeve<br />
që ai prodhon në jetën dhe mbarëvajtjen<br />
e projektit. Pjesa më e madhe e<br />
menaxherëve të projekteve nisur edhe<br />
nga eksperienca në zbatimin e tyre<br />
priren të përdorin një metodë të bazuar<br />
në katër hapa kryesorë.<br />
Hapi 1. Identifikimi..përcaktimi se<br />
çfarë risku ekziston. Identifikimi i të<br />
gjitha pasigurive sinjifikante (burimet e<br />
rrezikut), duke përfshirë kërcënimet<br />
specifike (të quajtura ndryshe edhe<br />
probleme potenciale apo ngjarjet e<br />
pritshme të riskut) që mund të ndodhin<br />
gjatë gjithë jetës së projektit.<br />
Hapi 2. Matja..vlerësimi i nivelit të<br />
kërcënimeve. Ky hap konsiston në<br />
mbledhjen e informacionit mbi të gjitha<br />
rezultatet e mundshme në kushtet e<br />
probabiliteteve të caktuara të ndodhjes<br />
së ngjarjeve.<br />
Hapi 3. Analiza..listimi i kërcënimeve<br />
sipas nivelit të rëndësisë dhe ndikimit<br />
mbi projekt. Ky hap mbështet kryesisht<br />
mbi njohuritë e marra nga dy fazat e<br />
mëparshme mbi problemet duke<br />
vlerësuar impaktet respektive në<br />
rezultatet e projektit.<br />
Hapi 4. Reagimi (ose përgjigja).<br />
Përcakton trajtimin e çdo kërcënimi<br />
potencial duke adresuar në mënyrë të<br />
veçantë çdo problem, duke përcaktuar<br />
alternativat e zgjidhjes dhe vlerësimin<br />
e alternativës më të mire duke krijuar<br />
kështu mini-plane veprimi për të<br />
minimizuar ose neutralizuar efektet.<br />
Por le të analizojmë në mënyrë më të<br />
detajuar secilin nga këto hapa.<br />
2.1. Identifikimi çfarë mund t’ju<br />
dëmtojë ju.<br />
Hapi i parë në procesin e menaxhimit të<br />
riskut është evidentimi i atyre<br />
problemeve “për të cilat ju jeni kundër”<br />
ose probleme që kërcënojnë arritjen e<br />
rezultateve që ju keni pranuar në fillim<br />
të projektit. Megjithatë kjo ka lidhje<br />
direket me pamundësinë për të ditur<br />
me saktësi ecurinë dhe rezultatin e çdo<br />
aktiviteti. Kjo është një mundësi më<br />
tepër për të shprehur se shumë aspekte<br />
të projekteve janë të paparashikueshme<br />
pavarësisht përpjekjeve<br />
tona më të mira për mbarëvajtjen e tyre.
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Figura 2.1 evidenton disa prej aspekteve më të zakonshme të shfaqjes së pasigurisë<br />
Fusha Përshkrimi<br />
Qëllimi Vlerësimi shpërndarjes së punës, gabimet e dizenjimit,<br />
udhëheqja nga konsumatori mund të ndryshojnë qëllimin.<br />
Koha Vlerësimi i kohëzgjatjes së projektit, vlerësimi i shtrirjes së<br />
aktiviteteve, koha drejt tregut, menaxhimi i kufijve kritikë<br />
kohorë, rishikimi i ecurisë.<br />
Kostoja Vlerësimi i kostos së projektit, inflacionit, kursit të<br />
këmbimit, kufizimeve buxhetore.<br />
Teknologjia Dizenjimi i suksesshëm, pritjet e konsumatorit,<br />
Burimet<br />
produktiviteti, probabiliteti i suksesit.<br />
Sasia, cilësia,niveli i njohjeve, kapaciteti, ndërveprimi dhe<br />
përgjegjësia.<br />
Struktura Prioritetet e klientit dhe konsumatorit të produktit të<br />
projektit, koordinimi përgjatë departamenteve.<br />
Aftësia Pritjet e përdoruesve, vendosja e çmimit, ndarja<br />
marketuese demografike, ekonomia.<br />
Faktorë të<br />
jashtëm<br />
Veprimet e konkurrentëve ose reagimet e tyre, veprimet<br />
tona rregulluese.<br />
Figura 2.1. Aspekte tipike të pasigurisë së lartë<br />
Nuk ka ndonjë formulë magjike për<br />
përcaktimin e rreziqeve potenciale të<br />
projektit tuaj. Ky proces do të kërkojë<br />
njohuri të thella mbi projektin dhe<br />
menaxhimin e projektit dhe tërheqjen e<br />
problemeve nëpërmjet diskutimit në<br />
ekip.<br />
Identifikimi i rreziqeve në ekip është<br />
mënyra më e mire për njohjen e tyre<br />
dhe njohjen e pjesëtarëve të ekipit me<br />
to. Kjo quhet ndryshe dhe struktura e<br />
inteligjencës kolektive.<br />
Praktikisht mblidhet ekipi në një kohë<br />
prej dy deri katër orësh në varësi të<br />
madhësisë dhe kompleksitetit të<br />
projektit. Grumbullon dhe konsideron<br />
çdo pjesëz të dokumentacionit diskonibël<br />
duke udhëzuar ekipin për të bërë<br />
të njëjtën gjë. Dokumentet tipike që<br />
merren në shqyrtim janë ato të kërkesës<br />
për projekt, definimit të projektit, planit<br />
të projektit dhe vaçanerisht SEP, MCP<br />
dhe diagramës logjike (nëqoftëse keni<br />
paqartësi lidhur me termat referojuni<br />
temave të kaluara). Volumi i lartë i<br />
dokumentacionit do të krijojë mundësi<br />
për simulim të të menduarit tek<br />
pjesëtarët ekipit. Figura e mëposhtme<br />
evidenton problemet më të zakonshme<br />
me të cilat ballafaqohet zbatimi i<br />
projektit.<br />
105<br />
105
Qëllimi i projektit<br />
-moskuptimi i qëllimit<br />
-ndryshimi i objektiveve të<br />
projektit<br />
-puna nuk përcaktohet<br />
saktësisht<br />
-ndryshimet e kërkesave ose<br />
tipareve të konsumatorëve.<br />
Skedulimi i projektit<br />
-nënvlerësimi i kohëzgjatjes.<br />
-aprovimi me vonesë<br />
-data e përfundimit jo realiste<br />
-ndryshimi i datës së<br />
përfundimit<br />
-rishikimi i menaxhimit<br />
vonon projektin<br />
Marketingu<br />
-pritshmëri jorealiste e<br />
përdoruesve<br />
-ndryshim i çmimeve<br />
-ndryshim të kërkesave të<br />
tregut<br />
-rënie të shitjeve<br />
-rritje të shitjeve<br />
Materiale<br />
-burimet dhe vlefshmëria e<br />
tyre<br />
-paaftësia e furnitorëve<br />
-çmime të larta të materialeve<br />
-siguria jo e duhur e<br />
materialeve<br />
-cilësia e ulët<br />
Facilitetet dhe pajisjet<br />
-mungesa e disponueshmërisë<br />
-siguria e ulët<br />
-fleksibilitet i ulët<br />
-jo kompatibile<br />
-mungesa e hapësirave<br />
-tipi i gabuar<br />
-lokalizimi i padëshiruar<br />
Burimet<br />
-ndryshimi i pjesëtarëve të ekipit<br />
-lëvizja ose ngrirja e fondeve<br />
-prioritete të paqarta<br />
-kosto dhe shpenzime të paqarta<br />
Struktura organizative<br />
-role dhe përgjegjësi të paqarta<br />
-jo delegim i pushtetit<br />
-marrëdhënie të cunguara midis<br />
njësive<br />
-mungesë koordinimi<br />
-mungesë komunikimi<br />
- kufizime politike<br />
Figura 2.2. Problemet më të zakonshme me të cilat ballafaqohen projektet<br />
Listoni sa më tepër probleme që të<br />
mundeni. Vendosini ato në radhë sipas<br />
rëndësisë duke përdorur teknikën<br />
“brainstorming”. Përpiquni të krijoni një<br />
listë me 30-50 probleme të mundshme<br />
në varësi të madhësisë dhe<br />
kompleksitetit të projektit. Duke listuar<br />
problemet mos humbisni asnjëherë<br />
vëmendjen nga pasiguria.<br />
Personale<br />
-pushime<br />
-çështje familjare<br />
-konflikt interesi<br />
-çështje etnike<br />
-çështje besimi<br />
-çështje morale<br />
-ndikime të jashtme<br />
Marrëdhëniet ndërpersonale<br />
-performanca<br />
-produktiviteti<br />
-konflikti ndërpersonal<br />
-paaftësia<br />
-rritja dhe zhvillimi<br />
-mungesa e motivimit dhe sjellja<br />
-probleme të sigurisë dhe<br />
shëndetit<br />
-çështje të ndryshme<br />
Influenca të jashtme<br />
-moti<br />
-fatkeqësitë natyrore<br />
-rregullimet qeveritare<br />
-patentat dhe të drejtat e autorit<br />
-barrierat kulturore<br />
-tensionet politike<br />
-tendencat ekonomike të<br />
zhvillimit<br />
-imazhi i ulët i organizatës apo<br />
institucionit<br />
-pozicioni i pafavorshëm<br />
Mos harroni se mungesa e<br />
informacionit, njohurive dhe të<br />
kuptuarit është “armiku” juaj i vërtetë.<br />
Me fjalë të tjera konsideroni kërcënimet<br />
më të mëdha dhe ato me potencial më<br />
të lartë ndodhjeje gjatë zbatimit të<br />
projektit tuaj.
Shikoni pak më tej<br />
2.2. Matja; sa do të dëmtoheni.<br />
Ne kemi listuar tashmë të gjithë<br />
problemet që mund të përbëjnë një<br />
kërcënim për projektin tonë por cili<br />
është niveli i këtij kërcënimi. Ju<br />
nevojitet të vlerësoni magnitudën e<br />
problemit me të cilin do të përballeni<br />
së shpejti. Ekipit të projektit do ti duhet<br />
të shpenzojë pak kohë për të sistemuar<br />
problemet e ngritura në hapin e parë.<br />
Nevojiten dy tregues kryesorë për matje<br />
dhe vlerësim.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Kur ju dhe ekipi juaj përpiqeni të identifikoni problemet përpiquni të<br />
mendoni më tepër se në një dimension pra jo vetëm mbi një problem të<br />
izoluar. Inkurajoni të gjithë pjesëtarët e ekipit të mendojnë mbi problemet<br />
e mundëshme. Dy probleme të izoluara mund të mos përbëjnë një<br />
kërcënim por dy probleme së bashku mund të përbëjnë një rezik serioz për<br />
dështimin e projektit.<br />
1. Natyra ose shtrirja e problemit. Le<br />
të supozojmë se do të ketë një grevë<br />
punonjësish. Cilin sektor do të<br />
përfshijë? Sektorin publik? Sektorin<br />
privat? Transportet? Kur do të<br />
ndodhë? Javës tjetër? Muajin tjetër?<br />
Tre muaj nga sot?<br />
2. Natyra ose shtrirja e efekteve. Le të<br />
themi se greva zhvillohet dhe<br />
shkakton një vonesë në planin e<br />
projektit. Sa do të jetë vonesa? Një<br />
javë? Dy javë? Një muaj?<br />
Në mbledhjen e të dhënave mbi natyrën,<br />
shtrirjen dhe efektet e problemeve duhet<br />
të mbështetemi mbi disa burime:<br />
� Të dhëna nga anketime, preferenca,<br />
opinione, studime etj.<br />
� Të dhëna historike.<br />
� Karakteristikat e produktit.<br />
� Simulimin dhe testimin.<br />
� Mendimet e ekspertëve.<br />
2.3. Analiza e kërcënimeve.<br />
Ju dhe ekipi keni përcaktuar tashmë një<br />
listë të problemeve si dhe efektit dhe<br />
shtrirjes së tyre. Natyrisht që një ekip<br />
projekti nuk mund të merret me<br />
çdonjërin prej tyre. Por si do të veproni<br />
për të ngushtuar listën e këtyre<br />
problemeve? Si do të identifikoni<br />
problemet me rrezik më të madh dhe që<br />
kërkojnë vëmendjen më të madhe?<br />
Ekzistojnë një numër metodash për këtë.<br />
Një nga më të përdorurat është ajo e<br />
kryerjes së gjykimeve subjektive mbi dy<br />
tregues kyç ; probabiliteti dhe impakti.<br />
Këto terma përmbledhin ekzaktësisht<br />
atë që ne presim. Shprehja në terma<br />
107<br />
107
numerikë të dy treguesve do të krijojë<br />
një “rating” të problemeve. Figura e<br />
mëposhtme paraqet një ilustrim grafik<br />
të lidhjes midis probabilitetit dhe<br />
impaktit.<br />
Përgjigja e ekipit ndaj problemeve të<br />
identifikuara si kërcënime dhe përpjekja<br />
për ti minimizuar apo neutralizuar do të<br />
konsumojë burime ndaj ekipi duhet të<br />
Impakti (nëse problemi ndodh)<br />
10<br />
5<br />
0<br />
0<br />
Zona me risk të<br />
moderuar<br />
Zona me minimum<br />
risk<br />
0.5<br />
Probabiliteti<br />
Figura 2.3.1. Paraqitja grafike e renditjes së kërcënimeve<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
tregohet i kujdesshëm në numrin e<br />
problemeve që do të trajtojë. Zakonisht<br />
numri i problemeve të trajtuara është<br />
20-30 me një sistem vlerësimi me pikë<br />
nga 1-10. Është i rëndësishëm njehsimi i<br />
vlerësimit për të gjithë pjesëtarët e ekipit<br />
në mënyrë që rezultati të jetë unik.<br />
Minimumi i problemeve që merren në<br />
konsideratë për tu trajtuar nga ekipi<br />
mbas renditjes së tyre është 5.<br />
Risk i lartë Maksimumi<br />
i riskut<br />
Risk i lartë Risk i<br />
lartë<br />
Zona me risk të moderuar<br />
Praktikisht mund të ndërtohet një tabelë e cila konsideron vlerat mesatare të<br />
përftuara nga vlerësimi i grupit të të dy treguesve duke i reflektuar ato në grafikun e<br />
paraqitur më sipër.<br />
1<br />
108<br />
108
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Problemi i evidentuar Probabiliteti i ndodhjes Niveli i ndikimit<br />
P1 0.4 6<br />
P2 0.7 8<br />
P3 0.3 4<br />
P4 0.2 3<br />
P5 0.8 7<br />
P6 0.4 9<br />
Figura 2.3.1. Paraqitja tabelare e renditjes së kërcënimeve<br />
Problemet pikat respektive të vlerësimeve<br />
të të cilave bien brenda zonave<br />
me maksimumin e riskut dhe ato me<br />
risk të lartë (të shënuara më duhet të<br />
merren në konsideratë për tu trajtuar<br />
dhe do të duhet të adresohen<br />
detyrimisht nga ekipi i projektit për tu<br />
zgjidhur.<br />
2.4. Përgjigja ndaj kërcënimeve.<br />
Ekziston një numër metodash për të<br />
adresuar problemet e identifikuara. Le<br />
të shqyrtojmë të gjitha opsionet në lidhje<br />
me riskun dhe problemet potenciale.<br />
� Shmangia. Konsiston në zgjedhjen e<br />
një kursi veprimi që eliminon<br />
ekspozimin ndaj rrezikut të<br />
evidentuar. Kjo presupozon në mjaft<br />
raste ndjekjen e një kursi komplet të<br />
ndryshëm nga ai i planifikuar më<br />
parë. Programet e menaxhimit<br />
hapësinor janë një shembull shumë i<br />
mirë për këtë. Mjaft fluturime janë<br />
planifikuar në mënyrë të kujdesshme<br />
në itinerare të caktuara por për arsye<br />
të kushteve atmosferike ato<br />
devijohen. Vonesa e fluturimeve në<br />
hapësirë është një shembull perfekt i<br />
shmangies së problemit.<br />
� Transferimi. Shembulli më gjerësisht<br />
i cituar i transferimit të rrezikut<br />
është diçka me të cilën ne jemi mjaft<br />
të familjarizuar: sigurimi. Transferimi<br />
i riskut nuk nënkupton<br />
absolutisht trajtim të riskut por<br />
vetëm bën një palë tjetër përgjegjëse<br />
për pasojat e riskut.<br />
� Supozimi. Kjo nënkupton se ju jeni<br />
në dijeni të rrezikut, por<br />
zgjidhni të mos ndërmerrni asnjë<br />
veprim mbi të. Ju thjesht bini dakord<br />
të pranoni të gjitha pasojat nëse kjo<br />
ndodh. Supozimi është një metodë e<br />
përdorur në ato raste ku konsekuencat<br />
e riskut janë më pak të<br />
kushtueshme dhe më pak traumatike<br />
se trajtimi ose prevenimi i tij.<br />
� Parandalimi. Parandalimi i referohet<br />
veprimeve të ndërmarra për zogëlimin<br />
e probabilitetit të shfaqjes së<br />
një problemi të mundshëm.<br />
Zakonisht, ai do të jetë kursi juaj i<br />
parë i veprimit në zgjidhjen e<br />
problemeve që përbëjnë një<br />
109<br />
109
kërcënim të lartë. Parandalimi fillon<br />
me identifikimin e shkaqeve të<br />
problemeve të mundshme. Parandalimi<br />
është shpesh strategjia më pak e<br />
kushtueshme në lidhje me riskun,<br />
veçanërisht në rastet kur niveli i tij<br />
është i lartë. Rishikoni planin e<br />
projektit për të përfshirë çdo masë<br />
parandaluese duke u siguruar që<br />
nuk keni harruar apo anashkaluar.<br />
� Zbutjen e ndikimit. Kjo strategji ka<br />
për qëllim zvogëlimin e efekteve<br />
negative të një problemi. Ju jeni duke<br />
marrë masa për të pakësuar<br />
ndikimin. Për shembull, instalimi i<br />
jastëkëve të ajrit tek automobilat nuk<br />
bën asgjë për të reduktuar<br />
probabilitetin e aksidenteve, por ajo<br />
mund të reduktojë dukshëm efektet.<br />
Është e rëndësishme të theksohet se<br />
taktikat e zbutjes së ndikimit mund<br />
të shihen shpesh edhe si një humbje<br />
kohe, parash dhe përpjekjesh, në<br />
qoftë se problemi potencial nuk<br />
ndodh.<br />
� Planifikimi i kontigjencave. Planet<br />
e emergjencës janë veprime specifike<br />
që duhet të merren kur ekziston një<br />
problem potencial. Megjithëse<br />
ata synojnë që të merren me<br />
problemet vetëm pasi ata kanë<br />
ndodhur, planet për to duhet të<br />
zhvillohen më përpara. Kjo ndihmon<br />
për të siguruar një përgjigje të<br />
koordinuar, efikase dhe në kohë.<br />
Gjithashtu, disa plane mund të<br />
kërkojnë burime rezervë që duhet të<br />
sigurohen paraprakisht. Planifikimet<br />
e emergjencës duhet të bëhen vetëm<br />
në rastet kur evidentohen probleme<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
që përbëjnë kërcënim mbas marrjes<br />
së masave parandaluese.<br />
2.5 <strong>Menaxhimi</strong> i rrezikut të projektit si<br />
proces<br />
Edhe mbas reflektimit në planet e<br />
projektit menaxhimi i riskut dhe<br />
pasigurisë kërkon ndjekje të vazhdueshme.<br />
Që nga fillimi i projektit risku<br />
dhe pasiguria do të jenë gjithnjë dhe më<br />
prezentë në punën e menaxherit. Në<br />
këtë kontekst menaxhimi i riskut dhe<br />
pasigurisë nuk duhet të jetë thjesht një<br />
proces por ai duhet të shndërrohet në<br />
mendësi.<br />
Forma dhe përmasat e rrezikut janë në<br />
ndryshim të vazhdueshëm ndaj duhen<br />
monitoruar mbi baza konstante.<br />
Kushtojini kujdes çdo mase paraprake<br />
për tu siguruar mbi adresimin e<br />
kërcënimeve. Në planin e projektit dhe<br />
parametrat e tij duhet të vendosen ”pika<br />
alarmi” për t’ju njoftuar mbi shfaqjen e<br />
kërcënimeve. Jo të gjitha kërcënimet e<br />
reja janë të dukshme dhe të qarta ndaj<br />
”ujërat e qarta” duhen parë gjithnjë me<br />
skepticizëm. Nëqoftëse ju nuk<br />
menaxhoni riskun ai do t’ju menaxhojë<br />
juve!<br />
2.6. Akomodimi i pasigurisë<br />
Problemet e mundshme ose kërcënimet<br />
janë manifestime specifike të pasigurisë<br />
që ekzistojnë në të gjitha projektet. Puna<br />
dhe vlerësimi i kujdesshëm i tyre<br />
redukton luhatjet e rezultateve të<br />
projektit. Me fjalë të tjera menaxhimi i<br />
riskut synon të mbrojë projektin nga<br />
ngjarje të dëmshme.<br />
110<br />
110
Pavarësisht përpjekjeve të pjesëtarëve të<br />
ekipit për të adresuar dhe zgjidhur<br />
problemet do të ketë rrethana që ju nuk<br />
do të jeni të aftë ti identifikoni ose nuk<br />
keni burimet e duhura për ti adresuar<br />
ato. Për më tepër mjaft probleme të<br />
vogla do të ketë që ju nuk i keni<br />
paraparë. Kjo na çon në përfundimin se<br />
ndryshueshmëria është e pandarë nga<br />
projekti. Ky variabilitet i pandarë është i<br />
pamundur të menaxhohet gjithsesi.<br />
Megjithatë ekipi i projektit duhet ta<br />
njohë, llogaritë dhe bëjë të ditur nivelin<br />
e tij donatorëve, organizatës,<br />
institucionit apo të gjitha palëve të<br />
interesuara.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
2.7. Përdorimi i teknikës PERT për të<br />
përcaktuar shtrirjen e projektit.<br />
PERT (Program Evaluation and Review<br />
Technique ) është një teknikë që merr<br />
parasysh pashmangshmërinë e<br />
ndryshimit duke u bazuar mbi tre<br />
vlerësime për secilin aktivitet të<br />
projektit.<br />
� Skenari pesimist; kohëzgjatja kur<br />
gjërat nuk shkojnë mirë.<br />
� Skenari normal; kohëzgjatja kur<br />
problemet ecin në kushte normale.<br />
� Skenari optimist; kohëzgjatja kur<br />
gjithçka shkon shumë mirë.<br />
Mbi bazë të këtij vlerësimi për përllogaritjen e pasigurisë përdoret formula e<br />
mëposhtme:<br />
RAD=<br />
O+4N+P<br />
6<br />
ku: O- vlerësimi optimist për shtrirjen e aktivitetit<br />
N- vlerësimi normal<br />
P- vlerësimi pesimist<br />
RAD- Shtrirja me risk të axhustuar (Risk-Adjusted Duration)<br />
Optimiste Normal Pesimiste Shtrirja<br />
5 7 15 8<br />
8 17 20 16<br />
16 17 30 19<br />
111<br />
111
Statistikisht kjo formulë favorizon<br />
alternativën me vlerësimin normal por<br />
ajo lejon axhustime të akomodimit të<br />
ekstremeve në vlera minimum dhe<br />
maksimum të rezultatit.<br />
Figura e mësipërme paraqet një projekt<br />
me një kohëzgjatje shtatë mujore me<br />
pesë piketa kryesore (nga 10-50) dhe 6<br />
aktivitete (nga A në F).<br />
Si metodë PERT analizon aktivitetet e<br />
përfshira në kompletimin e një projekti<br />
të dhënë, kohën e nevojshme për të<br />
kompletuar secilin aktivitet dhe<br />
veçanërisht minimumin e kohës së<br />
domosdoshme për të kompletuar të<br />
gjithë projektin.<br />
Kjo metodë krijon mundësi për të<br />
thjeshtuar planifikimin dhe përlloçgaritjen<br />
e projekteve komplekse<br />
veçanërisht të atyre projekteve ku<br />
koha ka prioritet ndaj kostos. Kjo<br />
metodë shërben si një instrument i<br />
fuqishëm në marrjen e vendimeve.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Planifikimi i PERT përfshin hapat e<br />
mëposhtëm:<br />
1. Identifikimi i aktiviteteve specifike<br />
dhe kufijve të tyre kohorë (piketave<br />
kohore).<br />
2. Përcaktimi i sekuencës ose<br />
kohëzgjatjes së duhur të aktiviteteve.<br />
3. Ndërtimi i diagramës logjike.<br />
4. Vlerësimi i kohës së kërkuar për<br />
secilin aktivitet.<br />
5. Përcaktimi i itinerarit kritik.<br />
6. Azhurnimi i skemës sipas progresit<br />
të projektit.<br />
Avantazhet:<br />
a. PERT përcakton në mënyrë<br />
eksplicite dhe bën të dukshme lidhjet<br />
dhe ndërvarësitë midis elementëve<br />
të SEP.<br />
b. Kjo metodë lehtëson identifikimin e<br />
itinerarit kritik dhe e bën atë të<br />
dukshëm.<br />
c. Kjo metodë lehtëson evidentimin e<br />
fillimit të hershëm, mbarimit të<br />
hershëm të secilit aktivitet dhe<br />
përcakton diapazonin e kohëzgjatjes<br />
së realizimit të çdo aktiviteti.<br />
d. PERT siguron një njohje më të thellë<br />
të ndërvarësive të aktiviteteve duke<br />
krijuar mundësi për reduktim të<br />
kohëzgjatjes të projektit kur ajo është<br />
e mundur.<br />
Disavantazhet:<br />
a) Kur numri i aktiviteteve dhe<br />
nënaktiviteteve është i madh në<br />
projekte komplekse është i vështirë<br />
aplikimi.<br />
112<br />
112
) Në projekte të mëdha për arsyet që<br />
përmendëm më sipër kjo metodë bëhet<br />
jo praktike për arsye të volumit të<br />
paraqitjes dhe perceptimit.<br />
2.8. Përdorimi i rangut të vlerave në<br />
shprehjen e rezultatit të vlerësuar.<br />
Mënyra më eksplicite e shprehjes së<br />
përshtatjes së pasigurisë është më<br />
shumë se një çështje matematike. Sa<br />
here që kërkohet nga menaxherët për të<br />
bërë një vlerësim për gjithçka, praktikat<br />
më të mira diktojnë shprehjen e<br />
vlerësimeve si një rang vlerash të<br />
rezultateve të mundshme më tepër sesa<br />
një numër specifik. Juve ju është kërkuar<br />
të bëni një vlerësim të kostos së<br />
projektit.<br />
Mbas përllogaritjeve të shumta ju<br />
përgjigjeni: ky projekt parashikohet të<br />
kushtojë nga 1.000.000-1.200.000 lekë<br />
me një siguri ndodhjeje 95%. Në shumë<br />
raste kjo përbën një moment keqkuptimi<br />
me të gjithë njerëzit eprorë ose donatorë<br />
që kërkojnë prej jush një numër absolut<br />
pra një shifër të vetme. Në fakt kjo është<br />
më e mira përgjigje që ju mund të jepni<br />
që tregon se ju keni kalkuluar një ritëm<br />
pasigurie prej 5% dhe një varg vlerash<br />
kosto bazuar mbi këto kalkulime.<br />
2.9. Përdorimi i programeve të gatshme<br />
komerciale të vlerësimit.<br />
Nëpërmjet përdorimit të programeve të<br />
sofistikuara të vlerësimit disa prej<br />
qëndrimeve të mësipërme mund të<br />
lëkunden. Një pjesë e produkteve janë<br />
në treg tashmë duke pasur kështu<br />
mundësinë e përdorimit të fuqishëm të<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
statistikave për të krijuar vlerësime<br />
probabilitare. Aftësia e tyre shpesh është<br />
befasuese dhe natyrisht që kjo përbën<br />
vlerë. Ato janë të fuqishme dhe<br />
lehtësisht të përdorshme. Edhe pse<br />
ndryshojnë stilin disi, shumica e tyre<br />
kanë një paraqitje dhe logjikë si më<br />
poshtë.<br />
Hapi 1. Vlerësimi i vlerave minimum,<br />
maksimum dhe optimale. Në fakt ky<br />
lloj vlerësimi ngjason disi me teknikën<br />
PERT por ai është mjaft më kompleks<br />
dhe i thellë. Ilustrimi do të shihet në<br />
tabelën e mëposhtme.<br />
Hapi 2. Zgjidhni profilin e<br />
përshtatshëm të riskut. Profili i riskut<br />
mendohet mbi modelin optimal të<br />
shpërndarjes të kostove potenciale të<br />
secilit aktivitet. Profili A për shembull<br />
sugjeron se kosto e aktivitetit mundet të<br />
ndodhet brenda të gjithë fushës së<br />
vlerave.<br />
Hapi 3. Përfshini çdo varësi të njohur.<br />
Në këtë hap ju përcaktoni çdo lidhje<br />
varësie që mund të ekzistojë midis<br />
aktiviteteve. Ky hap ndikon më tepër në<br />
përmiresimin e planifikimit sesa<br />
përcaktimin kostove.<br />
Hapi 4. Aplikoni simulimin e projektit.<br />
Ky hap konsiston në marrjen e të<br />
dhënave dhe simulimin e zbatimit në<br />
praktikë të projektit sa herë që ne duam.<br />
Hapi 5. Vlerësoni dhe interpretoni<br />
rezultatet. Konsiston në vlerësimin e<br />
“produktit” të pritshëm nga të dhënat e<br />
vendosura.<br />
113<br />
113
Aktiviteti<br />
1.3 Blerje materialesh<br />
Kosto<br />
minimum<br />
Kosto<br />
optimum<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Kosto<br />
maksimum<br />
Profili i<br />
riskut<br />
1.3.1 Pajisje 19.000.000 20.000.0000 28.000.000 A<br />
1.3.2 Elektrike 1.800.000 2.000.000 2400.000 A<br />
1.3.3 proces kontrolli 2.700.000 2.000.000 3.900.000 A<br />
1.4 Instalimi<br />
1.4.1 Përgatitja e vendit 950.000 1.000.000 2.000.000 C<br />
1.4.2 Betoni 2.250.000 2.500.000 3.750.000 B<br />
1.4.3 Hekuri 2.700.000 3.000.000 3.900.000 B<br />
1.4.4 Ndertesat 2.250.000 2.500.000 3.130.000 D<br />
1.4.5 Pajisjet 8.100.000 9.000.000 12..600.000 D<br />
1.4.6 Vendosja e tubave 9.900.000 11.000.000 13.750.000 A<br />
1.4.7 Pajisjet 8.100.000 9.000.000 11.700.000 A<br />
1.4.8 Procesi i kontrollit 9.000.000 10.000.000 13.000.000 B<br />
1.4.9 Mbulimi 900.000 1.000.000 1.200.000 C<br />
1.4.10 Të tjera 900.000 1.000.000 1.500.000 C<br />
Totali (lekë) 110.000.000<br />
A<br />
Min Max<br />
Figura 2.9.1 Profilet e riskut<br />
B<br />
Min Max<br />
114<br />
114
PYETJE PËR KONTROLLIN E PËRVETËSIMIT TË DIJEVE<br />
� Çfarë kuptoni ju me risk dhe pasiguri në projekt?<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� Cila është lidhja midis riskut që shoqëron projektin dhe volumit të<br />
informacionit të siguruar?<br />
� Cilat janë hapat që ndiqen për menaxhimin e riskut në një projekt?<br />
� Çfarë treguesish nevojiten për matjen dhe vlerësimin e riskut?<br />
� Në projektet e ndërtuara nga ju në temat e kaluara cilat mendoni se janë<br />
kërcënimet që mund të komprometojnë zbatimin e parametrave të projektit?<br />
Evidentoni secilin prej tyre. Vlerësoni probabilitetin e ndodhjes dhe nivelin<br />
ose rëndësinë e secilit prej tyre. Vlerësoni tre prej kërcënimeve me vlerën më<br />
të madhe.<br />
� Cilat janë përgjigjet tuaja ndaj rreziqeve të evidentuara? A mendoni se masat<br />
tuaja do të jenë efektive? Argumentoni pse?<br />
� Simuloni tre skenarë të kohëzgjatjes së aktiviteteve. Përdorni teknikën PERT<br />
për të ndërtuar kalendarin me risk të axhustuar.<br />
115<br />
115
TEMA 7<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
RUAJTJA E KONTROLLIT GJATË EKZEKUTIMIT TË<br />
PROJEKTIT<br />
1. KUPTIMI I KONTROLLIT<br />
2. OBJEKTIVAT E KONTROLLIT TË PROJEKTIT<br />
3. FOKUSI I KONTROLLIT<br />
4. ELEMENTET E PROCESIT TË KONTROLLIT<br />
5. KONCEPTI I VLERËS SË KRIJUAR<br />
6. VERPRIMET KORIGJUESE<br />
OBJEKTIVAT E TEMËS<br />
Përmes informacionit që ofrohet në këtë temë synohet të realizohen disa<br />
objektiva:<br />
� Nxënësi të jetë në gjendje të njohë rëndësinë e procesit të kontrollit.<br />
� Nxënësi të mund të orjentohet drejt në procesin e kontrolit.<br />
� Ti krijojë aftësi dhe shprehi për tu fokusuar mbi kontroolin e dimensioneve<br />
që kanë të bëjnë me konsumin e burimeve.<br />
� Të jetë i aftë të mbledhe informacion duke siguruar kështu të dhëna të<br />
besueshme dhe të përshtatëshme për të mundësuar një vlerësim rigoroz të<br />
projektit.<br />
� Të njihet dhe të mund të përdorë teknika bashkëkohore për vlerësimin e<br />
shmangieve në treguesit e performances së projektit si edhe në ata<br />
financiarë.<br />
116<br />
116
1. KUPTIMI I KONTROLLIT<br />
Termi kontroll ka një sërë kuptimesh.<br />
Menaxherët e rinj të projekteve janë<br />
shpesh “të trembur” nga termi i<br />
kontrollit duke vënë shenjën e barazimit<br />
midis konceptit të kontrollit dhe atij të<br />
autoritetit.<br />
Termi i kontrollit në botën e menaxhimit<br />
të projekteve ka shumë pak të bëjë me<br />
faktin e detyrimit të sjelljeve të<br />
caktuara të menaxherëve të projekteve<br />
apo anëtarëve të ekipeve, me diktimin<br />
e mendimeve dhe veprimeve të tyre etj.<br />
Në gjuhën e menaxhimit termi kontroll<br />
mund të paralelizohej më mire me<br />
drejtimin e një anije që ka për detyrë të<br />
rregullojë kursin e saj me një objektiv të<br />
caktuar në mendje- ta çojë atë në një<br />
port të sigurt sikundër është premtuar<br />
në fillim të udhëtimit. Dhe një projekt<br />
udhëtimi i suksesshëm përfshin<br />
identifikimin e një destinacioni të<br />
caktuar, përshkimi i një kursi të caktuar<br />
për të arritur atje, vlerësimi i<br />
vazhdueshëm i vendndodhjes gjatë<br />
lundrimit dhe qëndrimi syhapur për<br />
horizontin që shtrihet përpara.<br />
2. OBJEKTIVAT E KONTROLLIT TË<br />
PROJEKTIT<br />
Menaxherët pa përvojë të projekteve<br />
(por dhe një pjesë e atyre me përvojë)<br />
bëjnë të njëjtat gabime duke u përpjekur<br />
të mbajnë kontrollin e projekteve të tyre.<br />
Ata evidentojnë dhe masin pozicionin<br />
aktual të parametrave të projektit, i venë<br />
ato në raport me parametrat e<br />
parashikuar dhe premtojnë për ti<br />
rregulluar ato. Fokusi i tyre total është<br />
qëndrimi në një linjë me atë çfarë është<br />
parashikuar nga fillimi i projektit deri<br />
në mbylljen e tij. Për fat të keq<br />
destinacioni i kontrollit të projektit nuk<br />
është kaq i thjeshtë.<br />
Vlerësimi i raportit : ku jemi / ku duhet<br />
të jemi është sigurisht një pjesë e<br />
kontrollit por misioni kryesor është për<br />
të ofruar atë që është parashikuar dhe<br />
në këtë kontekst kuptimi i plotë do të<br />
ishte minimizimi i distancës midis asaj<br />
që është bërë dhe asaj që duhej bërë. Kjo<br />
do të thotë që kontrolli i projektit kërkon<br />
shikim dhe veprim përtej të tashmes,<br />
kërkon shikim nga e ardhmja. Ndryshe<br />
ky definim mund të shprehej:<br />
Varianca e llogaritur e tashme+Varianca<br />
e vlerësuar e ardhme= Variancën finale<br />
të projektit.<br />
Mbajtja e kontrollit të duhur në thelb<br />
kërkon që ju të merrni në konsideratë<br />
tre parametra.<br />
a) ku ndodheni krahasuar me ku<br />
supozohej të ndodheshit.<br />
b) çfarë të papriturash përpara mund<br />
t’ju ndikojnë ju.<br />
c) ku do të përfundoni në raport me ku<br />
duhej të përfundonit. A dhe B janë<br />
ndryshe dhe funksionet e kontrollit të<br />
brendshëm. Ato përdoren vazhdimisht<br />
për vlerësimin e C. Për të mos qenë<br />
përsëritës me vetveten fokusi juaj i<br />
përhershëm do të jetë ku ju mendoni të<br />
arrini, pra rezultati përfundimtar i<br />
projektit.<br />
Ka dy arsye për të shprehur këtë.<br />
Së pari, ju duhet të ndërmerrni veprime<br />
korrigjuese dhe masa inteligjente dhe
kuptimplote fokusuar mbi objektivin<br />
përfundimtar. ‘‘Duke drejtuar anijen ju<br />
duhet të bëni më shumë sesa kthimi i saj<br />
në kursin e duhur nga ndryshimi i<br />
shkaktuar nga stuhia, por duhet të<br />
njihni se ka dhe një ishull shkëmbor<br />
përpara që rrezikon të prekë dhe<br />
dëmtojë anijen në rast se nuk merrni<br />
masa për ta drejtuar si duhet në kushtet<br />
e mjegullës dhe erës“. E ardhmja do të<br />
jetë gjithmonë e ndryshme nga sa e kemi<br />
parashikuar në fillim.<br />
Në këtë mënyre supozimet duhen<br />
rishikuar duke kompensuar mospërputhjet<br />
e shkaktuara shpesh dhe<br />
përdorimin e burimeve për të<br />
korrigjuar performancat e kaluara.<br />
Së dyti, fokusimi tek rezultati final ka të<br />
bëjë me raportimin e menaxhimit.<br />
Raportimi ose: pritshmëria në bazë të<br />
përllogaritjeve tuaja është që projekti të<br />
përfundojë 2 javë me vonesë ose të<br />
kalojë 1000000 lekë mbi buxhetin e<br />
parashikuar do të ishte më i<br />
përshtatshëm se raportimi: jemi 9 ditë<br />
mbrapa planit dhe kemi kaluar 800000<br />
lekë mbi buxhet.<br />
3. FOKUSI I KONTROLLIT<br />
Nga diskutimi i deritanishëm ju me të<br />
drejtë do të thoni: në rregull ne duhet të<br />
fokusohemi në pikën fundore, duke u<br />
përpjekur të kthehemi në kursin e<br />
duhur duke minimizuar mospërputhjet<br />
apo variancën. Po krejt natyrshëm ju<br />
mund të pyesnit: cila është pika<br />
fundore? Cili është kursi i duhur? Për<br />
cilën variance ose mospërputhje jemi<br />
duke diskutuar? Përgjigja e këtyre<br />
pyetjeve qëndron në dimensionet e<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
suksesit të projektit. Matja më<br />
fondamentale e suksesit të një projekti<br />
është arritja e synimeve të përcaktuara<br />
të lidhura drejtpërsëdrejti me secilin<br />
prej dimensioneve të projektit. Këto<br />
janë synimet e vendosura në fillim të<br />
projektit , këto janë objektivat e<br />
kontrollit të projektit.<br />
Dy janë dimensionet që kanë të bëjnë<br />
me konsumin e burimeve:<br />
Koha; a është projekti i realizuar në<br />
kohë? (sa zgjat ai?)<br />
Kosto; a është projekti i realizuar me<br />
koston e caktuar? (sa është<br />
shpenzuar?)<br />
Dy dimensionet e tjera kanë të bëjnë me<br />
performancën e projektit dhe<br />
konkretisht:<br />
Funksionaliteti; a ka produkti i<br />
dhënë aftësinë e pritur? ( si do të<br />
ndikojë ai?)<br />
Cilësia; a ka produkti i projektit<br />
cilësinë e kërkuar?<br />
Është normale të mendojmë se<br />
përfundimi ideal i një projekti është<br />
plotësimi i të gjitha dimensioneve mbi<br />
bazën e parashikimeve dhe objektivave<br />
të vendosura qysh në fillim të projektit.<br />
Në shumicën e praktikave të procesit të<br />
kontrollit dy dimensionet e para marrin<br />
rolin primar dhe më të rëndësishëm<br />
duke anashkaluar dy të fundit që kanë<br />
të bëjnë me performanceën e projektit.<br />
Kjo mungesë vëmendje duhet shmangur<br />
dhe përbën një prej arsyeve thelbësore<br />
në largimin nga vlerësimi i imapkteve të<br />
projektit por jo vetëm. Përqendrimi i<br />
118<br />
118
menaxherëve vetëm tek arritja e kostos<br />
dhe kohës së targetuar dhe mungesa e<br />
vëmendjes së kontrollit nga kualiteti<br />
dhe funksionaliteti mund të çojnë në<br />
pakënaqësi të konsumatorit ndaj<br />
rezultatit të projektit ( produktit… etj).<br />
4. ELEMENTET E PROCESIT TË<br />
KONTROLLIT.<br />
Projekt-planet e detajuara krijohen për<br />
të plotësuar dy objektiva kryesore:<br />
1. Të sigurojnë një hartë që i shërben<br />
ekipit të projektit për të ndjekur<br />
zbatimin e tij.<br />
2. Të pajisë ekipin me një instrument<br />
që i shërben atij për të parë nëse<br />
është ose jo projekti në kursin e<br />
duhur.<br />
Me fjalë të tjera ju nuk mund të jeni në<br />
gjendje të ushtroni procesin e kontrollit<br />
nëse ju nuk keni një plan të besueshëm e<br />
të detajuar mirë. Mundësia e menaxherit<br />
të projektit për të vlerësuar progresin e<br />
projektit, llogaritur shmangien nga plani<br />
dhe parashikuar të ardhmen do të varet<br />
nga një numër faktorësh kyçë:<br />
� Një bazë ose pikë referimi për<br />
matjet.<br />
� Proceset dhe metodat për<br />
grumbullimin e të dhënave.<br />
� Aftësia për të siguruar të dhëna<br />
të vlefshme.<br />
� Një afat të caktuar kohor.<br />
� Procese, mjete dhe metoda për<br />
vlerësimin e të shkuarës, të<br />
tashmes dhe performanceës së<br />
ardhshme.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Po le të analizojmë më me hollësi secilin<br />
nga këta elementë.<br />
4.1. Një bazë ose pikë referimi për<br />
matjet<br />
Dokumenti mbi të cilin do të referohet<br />
procesi i kontrollit është plani i projektit.<br />
Kjo bazë përfshin skedulin e planit,<br />
buxhetin e projektit si dhe çdo paraqitje<br />
ose tregues të performances që ka lidhje<br />
me rezultatin e pritshëm të projektit.<br />
Vlerësimi i mishëruar mbi këto<br />
dokumente përbën bazën nga nisemi<br />
për të matur deviacionet. Fakti se vetë<br />
baza nga nisemi për të ushtruar<br />
kontrollin përbën një implikim në lidhje<br />
me kuptimin dhe ushtrimin e kontrollit.<br />
Çfarë ndodh nëse ky vlerësim nuk është<br />
i saktë? Çfarë ndodh nëse një nga<br />
treguesit e kësaj baze (treguesit referues)<br />
nuk tregon realisht ose në masën e<br />
duhur atë që është arritur? Njohja e<br />
burimeve të devijimit përbën një nga<br />
vështirësitë më të mëdha të procesit të<br />
kontrollit.<br />
Aftësia për tu mbështetur mbi tregues<br />
të besueshëm dhe arsyeshëm si dhe<br />
aftësia për të dalluar problemet e<br />
vlerësimit nga problemet që kanë të<br />
bëjnë në thelb me performancën e<br />
projektit përbën çelësin e suksesit të<br />
procesit të kontrollit.<br />
Por cili do të ishte informacioni specifik<br />
i nevojshëm dhe i mjaftueshëm për të<br />
119<br />
119
matur devijimet dhe ushtruar kontrollin<br />
e projektit?<br />
Plani;<br />
� Data e planifikuar e fillimit dhe<br />
mbarimit të kompletimit të çdo<br />
aktiviteti apo grup aktivitetesh.<br />
� Data në të cilën secili aktivitet ka<br />
filluar dhe mbaruar realisht.<br />
� Data e parashikuar e çdo aktiviteti që<br />
është në proces.<br />
� Përshkrimi i progresit të realizuar të<br />
çdo aktiviteti në proces.<br />
Kosto;<br />
� Shpenzimet e vlerësuara ose orët e<br />
punës për të gjitha aktivitetet.<br />
� Shpenzimet aktuale ose orët e punës<br />
të kryera për çdo aktivitet të<br />
mbyllur.<br />
� Shpenzimet e kryera ose orët e<br />
shpenzuara për çdo aktivitet në<br />
proces deri në ditën e vlerësimit.<br />
� Kosto e vlerësuar ose orët e punës të<br />
nevojshme për të përmbyllur<br />
aktivitet në proces.<br />
Funksionaliteti;<br />
� Aftësitë e vlerësuara mbi bazën e<br />
parashikimit të produktit final.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� Vlerësimi korent i aftësive të<br />
pritshme.<br />
Cilësia:<br />
� Vlerësimi<br />
produktit.<br />
i parë i cilësive të<br />
� Vlerësimi korent i nivelit të<br />
plotësimit të këtyre cilësive.<br />
4.2. Si të mblidhni të dhënat?<br />
Natyrisht juve do t’ju duhet të siguroni<br />
një volum të madh informacioni dhe të<br />
merrni në konsiderate një numër të<br />
madh elementësh dhe treguesish, në të<br />
gjithë jetën e projektit. Por si ju do të<br />
arrini deri këtu, cilat procese do të<br />
ndiqni dhe çfarë metodash do të<br />
përdorni? Mënyrat më të zakonshme<br />
janë:<br />
� Mbledhjet me ekipin e projektit.<br />
Sikundër theksuam edhe më lart analiza<br />
e projektit konsiston mbi elemente të së<br />
kaluarës, të së tashmes dhe të ardhmes.<br />
Kanali kryesor nëpërmjet të cilit vijnë të<br />
dhënat është takimi me ekipin e<br />
projektit. Këto takime apo mbledhje janë<br />
bashkëvendëse në të gjithë jetën e<br />
projektit. Figura e mëposhtme tregon<br />
zgjedhjen e frekuencës së takimeve të<br />
ekipit për vlerësimin e ecurisë së<br />
projektit.<br />
120<br />
120
Aktivitete të përfunduara<br />
Matje e rezultatit të tyre<br />
Frekuenca e raportimit<br />
4% e kohëzgjatjes totale të projektit<br />
Figura 4.2.1. Zgjedhja e frekuencës së takimeve të ekipit<br />
Informacioni i kaluar konsiston në<br />
regjistrimin e informacionit të<br />
rezultateve aktuale të aktiviteteve të<br />
përfunduara. Ky është vetëm momenti i<br />
parë. Fokusi kryesor i takimeve të ekipit<br />
është analiza dhe rishikimi i situatës për<br />
çdo aktivitet në proces. Së fundi nuk<br />
duhet hequr vëmendja nga informacioni<br />
i pritshëm pra nga e ardhmja.<br />
� Format dhe modelet.<br />
Ekzistojnë mjaft rrugë për mbledhjen e<br />
informacionit. Një nga më të<br />
besueshmet dhe më të përdorurat është<br />
plotësimi i formularëve apo skedarëve<br />
të parapërgatitur që më parë duke<br />
shmangur moskuptimet, divergjencat<br />
etj. Në rast të formulimit të duhur të<br />
tyre informacioni do të jetë i<br />
drejtpërdrejtë, i shpejtë dhe i<br />
besueshëm. Për të bërë një formulim sa<br />
më të saktë të këtij dokumenti mund ti<br />
referohemi strukturës ekzekutive të<br />
Aktivitete në proces<br />
Matje e rezultatit të tyre<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Aktivitete të ardhëshme<br />
Nuk kërkohet matje<br />
projektit (SEP) e cila na siguron një<br />
input me vlerë për të llogaritur orët e<br />
punës të harxhuara, statusin korent të<br />
një aktiviteti, kohëzgjatjen e parashikuar<br />
etj.<br />
� <strong>Menaxhimi</strong> “duke folur<br />
vazhdimisht”<br />
Kjo shprehje në fakt ngjan më shumë me<br />
një “cliché” por është mjaft vitale për një<br />
lidership efektiv të projektit. Ruajtja e<br />
kontrollit nuk është thjesht regjistrimi i<br />
informacionit. Shpenzoni kohë për të<br />
diskutuar me ekipin tuaj. Kjo do të rritë<br />
nivelin e motivimit të tyre, vlerësimin<br />
nga ana e tyre të informacionit të marrë<br />
dhe dhënë, vlefshmërinë e tij. Kaloni me<br />
ekipin qoftë edhe çastet e drekave apo<br />
kafes së pushimit. Të jeni të bindur se<br />
informacioni që do të siguroni do të jetë<br />
befasues.<br />
121<br />
121
Vlera e metodave informale të komunikimit<br />
Eksperienca e menaxhimit të projekteve ka treguar se në mjaft raste se<br />
informacioni i siguruar përmes kanaleve informale të komunikimit është më i<br />
vlefshëm dhe adekuat se ai i siguruar nga takimet e rregullta raportuese të<br />
ekipit. Ka të paktën dy arsye që përligjin këtë fakt.<br />
Se pari: Anëtarët e ekipit në mjaft raste mund të hezitojnë të zbulojnë<br />
informacione në prani të pjesës tjetër të ekipit që mund të jenë të natyrës<br />
sensitive.<br />
Së dyti: Një drejtues projekti që shpenzon kohë me anëtarët e ekipit të vet ka<br />
më tepër mundësi për të krijuar një marrëdhënie individuale të shëndetshme<br />
duke tejkaluar barrierat psikosociale dhe ato të autoritetit dhe duke rritur<br />
prurjen e informacionit informal të drejtpërdrejtë.<br />
� Programet dhe sistemet<br />
mbështetëse<br />
Komponenti i grumbullimit dhe<br />
menaxhimit të informacionit ndryshon<br />
gjerësisht nga njëra organizatë në tjetrën<br />
dhe nga njëri institucion në tjetrin. Në<br />
disa organizata, në disa projekte<br />
dokumentacioni i kontrollit të projektit<br />
mund të jetë menaxhuar efektivisht “me<br />
laps dhe letër” ndërsa në disa të tjera ky<br />
proces mund të kryhet në mënyrë të<br />
sofistikuar. Niveli dhe volumi i<br />
teknologjisë së përdorur në këtë proces<br />
do të kushtëzohet nga një numër<br />
faktorësh (më të detajuar i kemi trajtuar<br />
në temat e kaluara). Këta faktorë<br />
konsistojnë kryesisht në madhësinë dhe<br />
kompleksitetin e projektit si dhe<br />
pritshmërinë organizative dhe<br />
komunitare.<br />
Ajo që pranohet dhe zbatohet nga<br />
pjesa më e madhe e menaxherëve të<br />
projekteve në ditët e sotme është një e<br />
mesme midis përdorimit të<br />
teknologjisë dhe manipulimit manual<br />
të mjaft prej të dhënave.<br />
4.3. A jeni të sigurt se keni<br />
grumbulluar një informacion të<br />
vlefshëm?<br />
Për të pare pozicionin tuaj dhe ushtruar<br />
kontroll nuk është e mjaftueshme thjesht<br />
mbledhja e informacionit. Ajo që<br />
menaxheri i projektit ka më shumë<br />
nevojë është jo thjesht sasia por cilësia e<br />
informacionit. Po çfarë e bën një<br />
informacion të jetë cilësor?<br />
a) Të jetë në formën e duhur<br />
Kjo presupozon paraqitjen e<br />
informacionit në atë mënyrë që lejon<br />
menaxherin të procedojë relativisht
lehtë me të. Kjo do të arrihet nëpërmjet<br />
përgatitjes paraprake dhe njohjes së<br />
pjesëtarëve me mënyrën dhe rrugët e<br />
shprehjes së tij si dhe përgatitjes së<br />
informatave të parapërgatitura me<br />
tregues apo çështje të mirëpërcaktuara.<br />
b) Të paraqitet në kohën e duhur.<br />
Aftësia për të reaguar ndaj problemeve<br />
shpejt dhe efektivisht do të varet në një<br />
masë të madhe nga “freskia” e<br />
informacionit të grumbulluar. Kjo e bën<br />
frekuencën e takimeve të raportimit të<br />
ekipit një tregues kritik. Frekuenca e<br />
paraqitur edhe me lart për një qëndrim<br />
në masën 4% të kohëzgjatjes së projektit<br />
do të ishte një frekuencë e përshtatshme<br />
për të patur informacion korent dhe për<br />
tu njohur në kohë me problemet e<br />
projektit. Përdorimi i burimeve dhe<br />
kanaleve informale të komunikimit do<br />
të ishte një mjet tjetër me vlerë për të<br />
qenë i përditësuar me problematikën<br />
aktuale.<br />
c) Saktësia.<br />
Në mjaft takime të ekipeve të projekteve<br />
ku raportohet mbi ecurinë e aktiviteteve<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
të caktuar dëgjon të thuhet: unë jam ok;<br />
unë po ec sa mbas planit; jam në gjysmë<br />
të punës etj. Ky nuk përbën një<br />
informacion të vlefshëm për të punuar<br />
dhe menaxhuar në mënyrën më të mire.<br />
Informacioni i raportuar duhet të<br />
përfshijë domosdoshmërish afate<br />
kohore, datë, vlera monetare, pengesa<br />
apo probleme koncize dhe konkrete.<br />
d) Besueshmëria.<br />
Kredibiliteti i informacionit që sigurohet<br />
në pjesën më të madhe është i lidhur me<br />
natyrën njerëzore sesa me proceset dhe<br />
metodat administrative. Ekziston një<br />
lidhje e drejtë midis vlefshmërisë së<br />
informacionit që ju merrni nga anëtarët<br />
e ekipit dhe cilësisë së marrëdhënies që<br />
ju keni me secilin prej tyre. Sa më<br />
komfort të ndihet një pjesëtar i ekipit<br />
tuaj me ju si drejtues aq më shumë ju do<br />
të keni një informacion të besueshëm<br />
veçanërisht kur gjërat nuk shkojnë si<br />
duhet. Klima e krijuar dhe reagimi juaj<br />
veçanërisht në situate të vështira do të<br />
jetë një element çelës për këtë.<br />
� Vlerësojini njerëzit për punën e kryer edhe kur rezultatet nuk janë shumë<br />
të mira.<br />
� Mos penalizoni njerëzit për informacionin e pafavorshëm edhe kur ata vetë<br />
janë përgjegjës për të.<br />
� Mos inkurajoni asnjë indikacion që ve prestarët e ekipit përballë me njëritjetrin<br />
ose grupet kundër njëri- tjetrit.<br />
� Mos kërkoni menjëherë “të ngrini grushtin mbi fajtorët” me marrjen e<br />
informacionit me të pare.<br />
� Inkurajoni dhe mbështesni mentalitetin e raportimit të shpejtë.<br />
� Demonstroni angazhim personal dhe përgjegjësi në çdo rast.<br />
123<br />
123
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Ashtu si e theksuam edhe më lart analiza e informacionit duhet të përqendrohet<br />
kryesisht në vlerësimin e kohës, kostos, funksionalitetin dhe cilësinë.<br />
4.4. Analiza e skedulit kohor. Të gjitha analizat e kohëzgjatjes së projekteve gjejnë një<br />
mbështetje të fuqishme mbi analizat grafike. Figura e mëposhtme tregon një paraqitje të<br />
tre karakteristikave që kanë të bëjnë me planin paraprak të miratuar, përparimin ose<br />
progresin aktual dhe parashikimin për të ardhmen.<br />
Nr Korrik<br />
1 A<br />
2 B<br />
3 C<br />
4 D<br />
5 E<br />
Gusht Shtator<br />
29/6 6/7 13/7 20/7 27/7 3/8 10/8 17/8 24/8 31/8 7/9 14/9 21/9<br />
Data e mbledhjes se ekipit<br />
Plani paraprak Aktual Itinerari kritik Plani i ardhshëm<br />
Informacioni që merrni nga menaxherët<br />
e operacioneve dhe interpretimi i tij<br />
nëpërmjet skedulit është i përshtatshëm<br />
për një pjesë të mirë të projekteve.<br />
Nëqoftëse ky informacion hidhet dhe<br />
interpretohet saktë na jep të dhëna të<br />
mjaftueshme për ecurinë e aktiviteteve<br />
dhe të gjithë projektit.<br />
Duke komentuar skemën e mësipërme<br />
vëmë re se:<br />
� Aktiviteti A ka filluar dhe ka<br />
përfunduar në kohë.<br />
� Aktiviteti B ka filluar në kohë por<br />
nuk ka përfunduar ende, ndërkohë<br />
që duhej të kishte përfunduar.<br />
� Aktiviteti C ka filluar dy javë me<br />
vonesë dhe kohëzgjatja e tij nuk ka<br />
ndryshuar.<br />
� Aktiviteti D ka filluar pothuajse një<br />
javë me vonesë dhe kohëzgjatja e tij<br />
nuk ka ndryshuar.<br />
� Aktiviteti E është planifikuar të<br />
fillojë menjëherë mbas përfundimit<br />
të E dhe do të zgjatë një javë më pak<br />
nga sa ishte planifikuar.<br />
Nëpërmjet një observimi tërësor të<br />
kohës së planifikuar për përfundimin e<br />
projektit si dhe duke u mbështetur në<br />
njohuritë e marra mbi itinerarin kritik<br />
124<br />
124
në temat e kaluara ne mund të<br />
vlerësojmë se megjithëse aktivitetet B, C<br />
dhe D janë me vonesë për ecurinë<br />
tërësore të projektit vetëm aktiviteti D<br />
paraqet problem për arsye të ndodhjes<br />
në pikën kritike. Pavarësisht strukturës<br />
së brendshme të kohëzgjatjes së<br />
aktiviteteve vëmë re se afati përmbyllës<br />
i projektit nuk cenohet.<br />
80<br />
60<br />
40<br />
20<br />
Shpenzimet e planifikuara<br />
Grafiku.4.4.2. Analiza klasike e kostos<br />
Megjithëse kjo teknikë jep një paraqitje<br />
vizuale të mirë për koston aktuale dhe<br />
atë të planifikuar në çdo moment të<br />
kohës ajo ka dy të meta:<br />
� Ajo nuk ofron hollësi mbi nivelin e<br />
ekzekutimit të aktivitetit duke mos<br />
na dhënë mundësi të përcaktojmë<br />
aktivitetin që ’’përbën problemin“.<br />
� Ajo nuk përbën një qasje të<br />
integruar duke mos qenë e lidhur<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Analiza e kostos. Analiza klasike e<br />
kostos mund të kryhet duke u<br />
mbështetur mbi teknika të ndryshme<br />
(më hollësisht këto teknika do ti shohim<br />
në temat e vlerësimit të projekteve). Një<br />
nga më të përdorurat është ajo e<br />
paraqitjes grafike të kostos së<br />
parashikuar dhe asaj aktuale deri në<br />
datë e raportimit. Të dhënat ilustrohen<br />
në grafikun e mëposhtëm.<br />
Shpenzimet aktuale<br />
2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24<br />
direkt me realizimin e aktiviteteve<br />
të veçanta.<br />
Një metodë e dytë mjaft e përdorur<br />
është metoda analitike, e ngjashme me<br />
analizën e shtrirjes së aktiviteteve duke<br />
marrë në konsideratë të kaluarën, të<br />
tashmen dhe të ardhmen për të arritur<br />
në një konkluzion tërësor. Nëpërmjet<br />
kësaj teknike mund të përcaktojmë në<br />
mënyrë analitike shmangien për çdo<br />
aktivitet nga kosto e planifikuar si dhe<br />
125<br />
125
shmangien e kostos totale të projektit nga ajo e parashikuar.<br />
Aktiviteti Kosto e<br />
planifikuar<br />
Shpenzuar<br />
deri sot<br />
Shpenzime<br />
përmbyllëse<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Rishikuar Devijimi<br />
001 200000 42500 161000 203500 3500<br />
002 67000 11500 57000 68500 1500<br />
003 39000 7000 29000 36000 -3000<br />
004 146000 103300 40500 143800 -2200<br />
005 30000 0 30000 30000 0<br />
006 42000 21000 19000 40000 -2000<br />
007 133000 135000 13000 148000 15000<br />
008 115000 23000 88000 111000 -4000<br />
Totali 772.000 343.300 437.500 780.800 8.800<br />
Ky lloj vlerësimi është mjaft efektiv por<br />
parqet vështirësi serioze për<br />
përcaktimin e shpenzimeve të<br />
aktiviteteve në proces pavarësisht<br />
përpjekjeve për ti vlerësuar ato<br />
nëpërmjet orëve të punës të harxhuara<br />
etj.<br />
5. KONCEPTI I VLERËS SË KRIJUAR.<br />
Teknikat e përshkruara më lart janë<br />
shumë të dobishme në shqyrtimin e<br />
kohëzgjatjes dhe kostos por ato nuk<br />
ofrojnë një panoramë tërësore të statusit<br />
të projektit. Duke përdorur normën e<br />
shpenzimeve si një masë të projektit ne<br />
mund të arrijmë në paraqitje të<br />
deformuara. Koncepti i vlerës së krijuar<br />
alternon të dyja metodat e përdorura më<br />
lart nëpërmjet përdorimit të<br />
kalkulimeve të sakta bazuar mbi tre<br />
komponentë të matjes.<br />
� Kosto e planifikuar e punës së<br />
planifikuar (PV).<br />
� Kosto e planifikuar e punë së kryer<br />
(EV).<br />
� Kosto aktuale e punës së kryer<br />
(AC).<br />
Një mënyrë për matjen e performancës<br />
totale është përdorimi i performancës<br />
agregate nëpërmjet vlerës së krijuar. Një<br />
prej vështirësive serioze të paraqitura<br />
më lart është krahasimi i shpenzimeve<br />
aktuale në raport me buxhetin e<br />
planifikuar si dhe dështimi për të<br />
përcaktuar masën e punës së realizuar<br />
në raport me koston e përfshirë në të.<br />
Vlera e punës së performuar deri në<br />
momentin e analizës për këto aktivitete<br />
do të gjendet nga shumëzimi i<br />
përqindjes së realizuar të secilit aktivitet<br />
me koston e planifikuar të tij. Kjo<br />
metode kombinon koston dhe<br />
126<br />
126
performancën agregate të raportuar në<br />
një grafik krahasues duke e bërë më të<br />
Varianca e vlerës së krijuar ndjek dy rregulla bazë:<br />
qartë problemin.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
1. Një diferencë që nënkupton deviacionin nga plani.<br />
2. Varianca e kostos llogaritur si diferencë midis vlerës së krijuar me të tjerë tregues.<br />
• EV - Vlera e krijuar.(Earned Value): kosto e planifikuar e punës së kryer.<br />
• AC – Kosto aktuale (actual cost) e punës së kryer<br />
• PV - Vlera e planifikuar (Planned Value): kosto e planifikuar e punës së planifikuar<br />
• ST – Koha e planifikuar (scheduled time) e punës së kryer<br />
• AT – Afati aktual (actual time) i punës së kryer<br />
• EV - AC = Varianaca e Kostos (cost variance) (CV, e tejkaluar është negative)<br />
• EV - PV = Varianca e skedulit (schedule variance) (SV, e vonuar është negative)<br />
• ST - AT = Varianca e kohës (time variance) (TV, e vonuar është negative)<br />
127<br />
127
Në rast se grafiku i vlerës së krijuar<br />
tregon një kosto të tejkaluar ose një vijë<br />
performance nën atë të planifikuar, kjo<br />
duhet të përbëjë një shqetësim për<br />
menaxherin dhe ai duhet të marrë masa<br />
për të sjellë aktivitetet brenda<br />
parametrave të planifikuar. Këto masa<br />
mund të konsistojnë në shtimin e<br />
burimeve humane ose materiale dhe<br />
monetare, takime jashtë radhe të ekipit<br />
të projektit për të sugjeruar<br />
rrugëzgjidhje ose si rrugë e fundit<br />
mbetet njoftimi i konsumatorëve ,<br />
përfituesve dhe donatorit se projekti do<br />
të realizohet me vonesë ose do të<br />
tejkalojë buxhetin e planifikuar.<br />
• Deviacionet e parametrave të<br />
projektit mund të paraqiten jo vetëm<br />
si diferenca por dhe në formën e<br />
raporteve si më poshtë:<br />
• Indeksi i performances së kostos<br />
(Cost Performance Index)<br />
CPI = EV/AC<br />
• Indeksi i performances së planit<br />
(Schedule Performance Index)<br />
Shembull<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
SPI = EV/PV<br />
• Indeksi i performances së afatit<br />
(Time Performance Index)<br />
TPI = ST/AT<br />
• Indekset e performances janë<br />
veçanërisht të vlefshme në analizat<br />
krahasuese të treguesve midis<br />
projekteve të ndryshme.<br />
Drejtuesi i projektit dhe ekipi i tij do<br />
të duhet ti japin përgjigje disa<br />
pyetjeve mjaft të rëndësishme në<br />
mënyrë që të kryejnë një analizë të<br />
plotë të deviacioneve të parametrave<br />
të projektit.<br />
• Cili është problemi që ka shkaktuar<br />
deviacionin?<br />
• Cili është ndikimi në afate, kosto dhe<br />
performancë?<br />
• Cili është impakti mbi palët e treta?<br />
• Cilat janë veprimet rregulluese që<br />
duhen marrë?<br />
• Cilat janë rezultatet e pritshme të<br />
këtyre masave?<br />
Janë planifikuar 150.000 lek për të përfunduar një paketë pune.<br />
Kjo paketë është planifikuar të përfundojë sot.<br />
Shpenzimet deri ditën e sotme janë 135.000<br />
Vlerësohet se deri sot është kryer deri 2/3 e punës.<br />
Përcaktoni cila është varianca e kostos dhe skedulit?<br />
a) Varianca e kostos.<br />
CV=EV-AC = 150000*(2/3)-135000 =100000-135000= -35.000 lekë<br />
128<br />
128
) Varianca e skedulit<br />
SV=EV-PV = 150000*(2/3)-150000 = -50000 lekë<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Indeksi i performancës së kostos CPI= EV/AC = [150000*(2/3)] / 135000<br />
= 100000 / 135000= 0.74<br />
Indeksi i performances së planit SPI = EV/PV = [150000*(2/3)] / 150000<br />
= 100000 / 150000=0.67<br />
ETC dhe EAC<br />
Vlera për të përfunduar<br />
(Estimate to complete) = (BAC-EV)/CPI = (150000-100000) / 0.74 = 67.600<br />
Vlera në përfundim<br />
(Estimate at completion) = ETC + AC = 67600 + 135000 = 202.600<br />
Analiza e performancës<br />
(funksionaliteti dhe cilësia)<br />
Analiza e rezultatit të projektit<br />
veçanërisht kur duam të vlerësojmë në<br />
mënyre tërësore edhe funksionalitetin<br />
dhe cilësinë bëhet mjaft e komplikuar.<br />
Në mjaft raste rezultati nuk mund të<br />
vlerësohet deri në momentin kur ai<br />
bëhet final ose i prekshëm. Nga<br />
pikëpamja e kontrollit misioni juaj është<br />
të afroni rezultatin maksimalisht me atë<br />
të parashikuar.<br />
Kjo përpjekje ndonjëherë mund të<br />
dështojë për dy arsye thelbësore:<br />
a. Dështimi për të patur performancën<br />
e pritur. Pavarësisht dizenjimit apo<br />
specifikimeve të realizuara si mbas<br />
planit është eventuale një<br />
performacë e dobët e produktit të<br />
projektit veçanërisht kur ai është një<br />
hyrje e re. Mjeti më i mirë për<br />
shmangien e këtyre situatave është<br />
menaxhimi i riskut dhe komunikimi<br />
me konsumatorët në lidhje me<br />
pritshmërinë e tyre. Ekipi mund të<br />
ndërmarrë iniciativa paraprake duke<br />
testuar produktin, simuluar, apo<br />
krijuar kampione të ngjashme<br />
posaçërisht për të kryer analizën e<br />
performancës.<br />
b. Standardet e performancës ndryshojnë<br />
gjatë projektit. Këto vendime<br />
merren në rastet e synimit për<br />
kompensimin e kostove të tepërta<br />
ose kur konsumi i produktit me<br />
performacë të ulur është i testuar.<br />
Nga pikëpamja menaxheriale ka një<br />
dallim të madh midis dy situatave.<br />
Një pamundësi për të arritur<br />
standardet për arsye teknologjike<br />
por jo vetëm është e kuptueshme<br />
dhe nëse kuptohet si duhet nga<br />
konsumatori kjo nuk përbën<br />
129<br />
129
problem për aftësitë tuaja menaxhuese<br />
ndërsa ndërmarrja e<br />
veprimeve në situatën e dytë në rast<br />
moskuptimi nga konsumatori mund<br />
të verë në pikëpyetje pozicionin e një<br />
menaxheri projektesh.<br />
6. VERPRIMET KORIGJUESE<br />
Pra ju keni mbledhur informacionin dhe<br />
keni kryer disa analiza. Tani është koha<br />
për të reaguar. Nëse çdo gjë shkon mirë,<br />
reagimi është pak i nevojshëm. Në më të<br />
shumtën e rasteve çdo veprim i marrë<br />
nga ana juaj mund të jetë përgjigje e një<br />
situate të padëshirueshme ose rezultati<br />
të papritur. Kjo njihet me emrin veprim<br />
korrigjues.<br />
Veprimet korigjiuese realizohen për të<br />
“sjellë në shina” afatet kohore, koston<br />
ose elementë të performacës. Në rast se<br />
drejtuesi i anijes e di se çfarë duhet të<br />
bëjë për ta kthyer anijen në kursin e<br />
duhur atëherë këto veprime nuk janë aq<br />
të komplikuara. Por nuk ndodh e njëjta<br />
gjë me projektin. Një drejtues projekti ka<br />
të bëjë me njerëz, teknologji si dhe<br />
procese shpesh mjaft të ndryshme nga<br />
njëra tjetra. Ju do të keni të bëni me<br />
dimensione të ndërvarura si ato të kohës<br />
dhe kostos, funksionalitetit dhe cilësisë<br />
etj. Fillimi i veprimeve korrigjuese nuk<br />
është zgjidhja më e mirë në këtë rast.<br />
Zgjidhja më e mirë do të ishte studimi<br />
me shumë kujdes i situatës dhe të gjithë<br />
faktorëve veprues duke ecur si më<br />
poshtë:<br />
� Të dimë kur të merret një veprim.<br />
Kjo është çështja më e vështirë në<br />
lidhje me veprimet korrigjuese. Në<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
rast se një aktivitet “rrëshqet” dy<br />
ditë në kohë si do të vepronim ne?<br />
Do të vihemi menjëherë në veprim<br />
për të korrigjuar afatin? Ndoshta jo.<br />
Kjo nuk është rruga më e mirë. Ky<br />
moment sugjeron kujdes të rritur<br />
dhe analizë të kujdesshme të<br />
faktorëve. Një prej instrumenteve<br />
bazë për ta bërë këtë janë takimet e<br />
ekipit. Rritja e sensibilitetit do të na<br />
bëjë të jemi të gatshëm ta sjellim në<br />
parametrat e duhur projektin.<br />
� Vendosni nëse do ta riparoni<br />
menjëherë problemin apo do ta<br />
kompensoni atë në mënyrë<br />
graduale. Kur shfaqet një problem<br />
gjëja e parë që na bie ndërmend<br />
është ta rregullojmë atë menjëherë.<br />
Në mjaft situata ky nuk është<br />
veprimi më i drejtë që duhet bërë.<br />
Natyrisht që në shumë raste<br />
problemet imediate mund të<br />
zgjidhen me një ndërhyrje të<br />
drejtpërdrejtë. Ky veprim nuk duhet<br />
të jetë kursi ynë prioritar. Është më e<br />
rëndësishme në disa raste të njihen<br />
dhe luftohen efektet e problemit<br />
duke e adresuar atë në të ardhmen.<br />
� Shmangni mikromenaxhimin. Nëse<br />
do ti adresojmë problemet në të<br />
ardhmen do të na duhet të mbajmë<br />
të informuar ekipin, të pasqyrojmë<br />
modifikimet tona në plan duke u<br />
përpjekur maksimalisht për të<br />
shmangur mikromenaxhimin.<br />
Angazhimi i vazhdueshëm personal<br />
në veprime të tilla derivon<br />
kufizueshmëri të kohës për një<br />
drejtues projekti, konsum të<br />
pamotivuar si duhet të energjive dhe<br />
130<br />
130
mesazhe tek ekipi juaj për humbje të<br />
besimit.<br />
� Zgjidhni strategjinë më të mirë.<br />
Ekzistojnë rrugë të ndryshme për të<br />
kapërcyer vështirësitë dhe arritur<br />
synimet e projektit. Ndër opsionet<br />
më tipike janë:<br />
Adresoheni veprimin për më vonë duke e<br />
akomoduar me parametrat e projektit në<br />
mënyrë graduale.<br />
Riparojeni menjëherë problemin duke<br />
vepruar fuqimisht në aktivitetin<br />
pasardhës.<br />
Shto burimet. Keni parasysh gjithmonë se<br />
shtimi i burimeve dy herë nuk do të<br />
thotë zvogëlim dy herë i kohës.<br />
Pranoni zëvendësimet. Në rast të jo<br />
disponibilitetit ose vonesës së marrjes në<br />
dorëzim përpiquni ta zëvendësoni me<br />
një input me karakteristika të ngjashme.<br />
Përdorni metoda alternative të punës.<br />
Ndonjëherë është e mundur të<br />
gjeni mënyra më të përshtatshme për të<br />
kryer një proces. Ndryshimi i shpeshte i<br />
metodave të punës mund të shkaktojë<br />
kosto humane.<br />
Prano zgjidhje të pjesshme. Marrja e vetëm<br />
disa prej artikujve që ju nevojiten mund<br />
të lejojë që të mbani projektin me ritëm<br />
përpara.<br />
Ofroni nxitje. Ofroni një shpërblim apo<br />
nxitje të tjera për përmirësimin e<br />
performancës. Kjo strategji është e<br />
drejtuar shpesh tek furnizuesit.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
Klauzolat e dënimeve mund të kenë<br />
efekt të njëjtë, por janë negative.<br />
Rinegocioni koston ose objektivat e projektit.<br />
Përcjellja e problematikës, veçanërisht<br />
kur ajo nuk varet fare nga puna juaj ose<br />
e ekipit dhe kërkesa për shtyrje të afatit<br />
apo rinegocim të termave monetare<br />
mund të mbetet një zgjidhje e<br />
përshtatshme.<br />
Reduktimi i synimeve. Ulja e cilësisë dhe /<br />
ose performancës së produktit ,<br />
zvogëlimi i kostos, kohës etj janë<br />
veprimi i fundit që mund të ndërmerret.<br />
Ky veprim duhet të pranohet<br />
paraprakisht dhe miratohet nga palët<br />
pjesëmarrëse në projekt.<br />
Ashtu si e theksuam edhe më lart<br />
dimensionet e kostos, kohës, funksionnalitetit<br />
apo cilësisë janë të ndërvarura<br />
nga njëra tjetra. Kjo do të thotë se<br />
kryerja e veprimeve korrigjuese në një<br />
drejtim mund të shkaktojë probleme në<br />
një drejtim tjetër. Kështu rritja e<br />
burimeve mund të zgjidhë problemet e<br />
kohëzgjatjes duke realizuar projektin në<br />
afat për do të rritë koston. Përdorimi i<br />
inputeve alternative më të lira mund të<br />
korrigjojë shpenzimet e tejkaluara por<br />
mund të dëmtojë cilësinë e produktit të<br />
realizuar.<br />
Ky fakt na tregon se ne nuk mund të<br />
ruajmë integritetin e të katër dimensioneve<br />
në mënyrë të plotë. Po cilat<br />
dimensione do të kenë përparësi? Kjo<br />
është pikërisht pyetja, përgjigjen e së<br />
cilës ju duhet ta merrni nga donatorët<br />
ose palët e tjera pjesëmarrëse në projekt.<br />
Aftësia për të diskutuar me ta dhe<br />
131<br />
131
tërhequr opinionin e tyre, ose fokusin<br />
primar mbi një ose disa dimensione do<br />
t’ju lejojë të jeni mjaft fleksibël në<br />
drejtimin e projektit. Por jo gjithmonë<br />
ndodh që ata të jenë kaq eksplicitë.<br />
Gjithsesi ju shpenzoni kohë duke<br />
diskutuar me ta. Përpiquni të kuptoni<br />
preferencat e tyre mbi dimensionet e<br />
projektit.<br />
Mësoni nga vështirësitë. Thjesht<br />
zgjidhja e një problemi kur ai shfaqet<br />
nuk është e mjaftueshme. Një prej<br />
reflekseve që ju duhet të fitoni mbas<br />
zgjidhjes së problemit është reflektimi<br />
mbi të.<br />
Pyesni veten dhe prestarët e ekipit:<br />
PYETJE PËR KONTROLLIN E PËRVETËSIMIT TË DIJEVE<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� A mund të ndodhe sërish ky<br />
problem?<br />
� Nëse po; mundemi ne ta<br />
parandalojmë atë? Si?<br />
� Nëse ne nuk mund ta parandalojmë,<br />
mundemi të zbusim efektet e tij?<br />
� A ka ky problem efekt tek të tjerët?<br />
Si dhe sa?<br />
Reflektimi juaj dhe i ekipit mbi<br />
problemet e kaluara mund t’ju<br />
ndihmojë të përdorni në mënyrën më të<br />
mirë eksperiencën tuaj, të minimizoni<br />
gabimet dhe menaxhoni me efektivitet<br />
riskun.<br />
� Çfarë kuptoni ju me kontroll dhe ku do të fokusohet procesi i kontrollit?<br />
� Çfarë devijimesh do të matim në procesin e kontrollit? Përshkruani zërat e<br />
devijimeve.<br />
� Përshkruani hapat e mbledhjes së të dhënave? Si do të veprojmë që ato të jenë<br />
të plota, të përshtatshme dhe të vlefshme për matjen e të gjitha treguesve të<br />
projektit?<br />
� Përshkruani disa nga metodat e analizës së kostos, cilat janë avantazhet dhe<br />
disavantazhet e tyre?<br />
� Çka është koncepti i vlerës së krijuar dhe si maten treguesit e projektit?<br />
� Cilat janë veprimet korrigjuese që kryhen për rregullimin e parametrave të<br />
projektit, ku do të përqendrohen ato.<br />
132<br />
132
Literatura e lëndës:<br />
� “Project Management”, Gary R. Heerkens 2002.<br />
<strong>Menaxhimi</strong> i <strong>Projekteve</strong><br />
� “Project Management Methodologies: Selecting, Implementing, and<br />
Supporting Methodologies and Processes for Projects”, Jason Charvat, 2003.<br />
� “A guide to the project management; body of knowledge”, PMI standarts<br />
committiee, William R. Duncan, USA 1996.<br />
� “Project evaluation”, Kenneth A. Small, USA, 1998.<br />
� Methods/Criteria of Project Evaluation or Measures of project Worth of<br />
Investment Dr. A.K. Sarma Professor, Agril. Economics,2009.<br />
� Project Management, M. Harding Roberts, 2008<br />
133<br />
133