Coğrafiya tarixi - Kitabxana.Net» Milli Virtual Kitabxana
Coğrafiya tarixi - Kitabxana.Net» Milli Virtual Kitabxana
Coğrafiya tarixi - Kitabxana.Net» Milli Virtual Kitabxana
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Coğrafiya</strong> <strong>tarixi</strong><br />
Taptıq Həsənov, Əbdürrəhim Hacızadə<br />
Giriş<br />
<strong>Coğrafiya</strong> Yer səthini və təbiətlə cəmiyyətin qarşılıqlı təsiri gedişində onda yaranan təbii-təsərrüfat ərazi<br />
sistemlərinin inkişafı və idarə olunmasının qanunauyğunluqlarını öyrənən yeganə elmdir. Bu elmin<br />
üfüqləri getdikcə genişlənir, nəzəri və təcrübi əhəmiyyəti artır. Ona görə də coğrafiya elminin müxtəlif<br />
sahələrinə, o cümlədən <strong>tarixi</strong>nə maraq xeyli artmışdır. Bunu nəzərə alaraq Bakı Dövlət Universitetinin<br />
coğrafiya fakültəsində bakalavr-coğraf ixtisas pilləsində yeni tədris kursu – «<strong>Coğrafiya</strong> <strong>tarixi</strong>»<br />
keçirilməyə başlanmışdır.<br />
Bu böyük təhsil ocağında bütün elmlərin, o cümlədən coğrafiyanın <strong>tarixi</strong>nə həmişə böyük əhəmiyyət<br />
verilir. Lakin Azərbaycan dilində coğrafiya <strong>tarixi</strong> kursu üzrə ümumiləşdirilmiş dərs vəsaiti və yaxud digər<br />
yazılı ədəbiyyatlar hələlik yox dərəcəsində idi. Tələbələr bu sahədə olan bilikləri coğrafiyanın ayrı-ayrı<br />
kurslarında səpələnmiş halda verilən <strong>tarixi</strong> məlumatlardan toplamalı olurdular. Bu da onların sistem<br />
şəklində biliklər almasına çətinliklər törədirdi və hazırlıq səviyyələrinə mənfi təsir göstərirdi. Ona görə də<br />
«<strong>Coğrafiya</strong> <strong>tarixi</strong>» kursunun proqramının və dərs vəsaitinin hazırlanmasına və Azərbaycan dilində çapına<br />
böyük ehtiyac var idi.<br />
<strong>Coğrafiya</strong> <strong>tarixi</strong> kursunda qədim, orta əsr, yeni və müasir dövrdə Yerin bütövlükdə təbiəti, onun<br />
təsərrüfatda mənimsənilməsi yolları, materik və okeanların kəşf olunması və s. haqqında biliklərin<br />
toplanması və xəritələşdirilməsi <strong>tarixi</strong> işıqlandırılır. Özü də ilk dəfə olaraq müstəqil Azərbaycanın yaxın<br />
çevrəsi olan Şərqi Avropa, Cənubi, Qərbi və Mərkəzi Asiya və Qafqazın coğrafiya <strong>tarixi</strong>nə daha geniş yer<br />
verilir. Kitabda ilk dəfədir ki, türk xalqları və onların içərisindən çıxmış alimlərin coğrafi təsəvvürləri və<br />
kəşfləri ayrıca bölmə şəklində verilir.<br />
Böyük coğrafi əhəmiyyəti olan məşhur «Tarixi İpək yolunun» yaranması, onun keçdiyi ölkələr, ticarət<br />
əlaqələrində rolu və Azərbaycanla bağlılığı, müasir bazar iqtisadiyyatı şəraitində əhəmiyyəti və s.<br />
haqqında yığcam biliklər vermək üçün kitabda xüsusi bölmə ayrılmışdır.<br />
<strong>Coğrafiya</strong> <strong>tarixi</strong> elmi Yerin coğrafi mənzərəsinin <strong>tarixi</strong>ni tələbələr qarşısında aydınlaşdırır, onun<br />
öyrənilməsi mərhələlərini açıb göstərir. Bir sözlə, «<strong>Coğrafiya</strong> <strong>tarixi</strong>» kursunun başlıca vəzifəsi Yer<br />
haqqındakı ilkin coğrafi təsəvvürlərin, elmi biliklərin keçmişi, indisi və həm də gələcək istiqamətləri<br />
haqqında yetkin biliklər verməkdir.<br />
Tələbələr əmin olacaqlar ki, Yerin ümumi mənzərəsinin işıqlandırılması və xəritələrin düzəldilməsi çoxlu<br />
xalqların, səyyahların, dənizçilərin və coğrafiyaçı alimlərin böyük fədakar əməklərinin nəticəsidir.<br />
Kitabın yazılmasında Azərbaycanın görkəmli coğrafiyaşünas alim prof. Ə.M.Hacızadənin (1920-1991)<br />
hazırladığı, lakin vəfatı ilə bağlı çap etdirə bilmədiyi «<strong>Coğrafiya</strong>nın <strong>tarixi</strong> və metodologiyası»na aid<br />
əlyazmaları ilkin mənbə rolunu oynamışdır. Ancaq Azərbaycan 1991-ci ildə müstəqillik qazanandan və<br />
informasiya səddləri çökəndən sonra cəmiyyət sovet vaxtı marksizm-leninizm «prinsiplərinə» uyğun<br />
olmadığına görə qadağan olunan biliklərlə azad şəkildə tanış olmaq imkanı əldə etdi. Bundan başqa,<br />
kursun yeni proqramına uyğun olaraq coğrafiyanın <strong>tarixi</strong>nə aid bölmələr genişləndirilib və çoxlu əlavələr<br />
edilmişdir. Deyilənləri nəzərə alaraq c.e.d., prof. Ə.M.Hacızadənin mövzu ilə bağlı topladığı materialların<br />
3
Change language