Los deslizamientos geológicos, estado del arte en El - Facultad de ...
Los deslizamientos geológicos, estado del arte en El - Facultad de ...
Los deslizamientos geológicos, estado del arte en El - Facultad de ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Los</strong> <strong><strong>de</strong>slizami<strong>en</strong>tos</strong> <strong>geológicos</strong>,<br />
<strong>estado</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>arte</strong> <strong>en</strong> <strong>El</strong> Salvador.<br />
Pres<strong>en</strong>ta: Miguel Hernán<strong>de</strong>z<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.<br />
Lab. SIG.<br />
<strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador<br />
Preparado para el “Taller <strong>de</strong> formulación <strong><strong>de</strong>l</strong> plan estratégico <strong>de</strong> investigación para la reducción<br />
<strong>de</strong> riesgos y <strong>de</strong>sastres <strong>en</strong> America C<strong>en</strong>tral”<br />
Managua, Nicaragua, 22 y 23 <strong>de</strong> octubre <strong>de</strong> 2008.
Principales am<strong>en</strong>azas <strong>en</strong> <strong>El</strong> Salvador<br />
1. Erupciones volcánicas:<br />
2. Sismicidad: Terremotos<br />
3. Inundaciones<br />
4. Deslizami<strong>en</strong>tos<br />
DIPECHO, 2007. Docum<strong>en</strong>to país <strong>de</strong> <strong>El</strong><br />
Salvador. Disponible <strong>en</strong><br />
http://www.eird.org/esp/docsdipecho/<br />
<strong>El</strong>-Salvador.pdf
Lago <strong>de</strong> Ilopango<br />
Lavas erupción <strong>de</strong> 1917<br />
Volcán <strong>de</strong> San Salvador<br />
Ciudad <strong>de</strong> San Salvador<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Caso 1. Zonificación <strong>de</strong> Peligros por Lahares<br />
para el Volcán <strong>de</strong> San Salvador, <strong>El</strong> Salvador<br />
Por<br />
USGS<br />
J.J. Major, S.P. Schilling, C.R. Pullinger, C.D.<br />
Escobar, C.A. Chesner, y M.M. Howell<br />
2001<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Zonificación <strong>de</strong> peligros por Lahares para el<br />
volcán <strong>de</strong> San Salvador, 2001.<br />
Área urbana <strong>de</strong> San Salvador<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Caso 2. Evaluación <strong>de</strong> la susceptibilidad <strong>de</strong> <strong><strong>de</strong>slizami<strong>en</strong>tos</strong><br />
<strong>en</strong> <strong>El</strong> Salvador, aplicación al caso <strong>de</strong> los terremotos <strong><strong>de</strong>l</strong> 2001.<br />
<strong>El</strong> objetivo fue <strong>de</strong>sarrollar una metodología<br />
racional <strong>de</strong> análisis que integrara los diversos<br />
aspectos involucrados <strong>en</strong> este riesgo:<br />
topografía, características geológicas y<br />
geotécnicas <strong><strong>de</strong>l</strong> suelo, la humedad relativa <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
mismo y el <strong>de</strong>tonante por terremoto.<br />
BENITO OTERINO, B. 2005. Riesgo Sísmico y Peligro <strong>de</strong> Deslizami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> La<strong>de</strong>ras <strong>en</strong> <strong>El</strong> Salvador.<br />
Universidad Politécnica <strong>de</strong> Madrid.<br />
Disponible <strong>en</strong> http://redgeomatica.rediris.es/sismo/pdf/pub_033.pdf<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Figura. Ensayo <strong>de</strong> la técnica <strong>de</strong> regresión logística para <strong>de</strong>finir susceptibilidad <strong>en</strong><br />
este proyecto.<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Caso 3. Mapa <strong>de</strong> susceptibilidad a movimi<strong>en</strong>tos<br />
<strong>de</strong> la<strong>de</strong>ra, <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador<br />
Métodos utilizado método Mora-Vahrson (Mora, 1993; Mora,<br />
2004). Fue elaborado <strong>en</strong> Costa Rica por Sergio Mora y Wilhelm-<br />
Gu<strong>en</strong>ther Vahrson <strong>en</strong> el año 1991. Dep<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> 5 factores: 3<br />
intrínsecos o condicionantes, y 2 externos o <strong>de</strong>s<strong>en</strong>cad<strong>en</strong>antes<br />
también llamados factores <strong>de</strong> disparo.<br />
<strong>Los</strong> factores condicionantes (SUSC) son:<br />
Relieve relativo (Sr), Litología (Sl), Humedad <strong><strong>de</strong>l</strong> suelo (Sh)<br />
<strong>Los</strong> factores <strong>de</strong>s<strong>en</strong>cad<strong>en</strong>antes o <strong>de</strong> disparo (DISP) son:<br />
La actividad sísmica (Ts)<br />
La precipitación (Tp)<br />
<strong>El</strong> nivel <strong>de</strong> “am<strong>en</strong>aza” relativa (H) se obti<strong>en</strong>e <strong>de</strong> la sigui<strong>en</strong>te forma:<br />
H = SUSC x DISP = (Sr x Sl x Sh) x (Ts + Tp)<br />
<strong>El</strong> método Mora-Vahrson ha sido utilizado por el Servicio Nacional <strong>de</strong><br />
Estudios Territoriales <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador (SNET) para elaborar el mapa<br />
nacional <strong>de</strong> susceptibilidad a movimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> la<strong>de</strong>ra (SNET, 2004).<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Caso 3. Mapa <strong>de</strong> susceptibilidad a movimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> la<strong>de</strong>ra, municipio <strong>de</strong><br />
La Palma, Chalat<strong>en</strong>ango.<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.<br />
Fu<strong>en</strong>te: Proyecto Trifinio-GTZ, 2008.
Caso 4. Trabajos realizados por Geólogos <strong><strong>de</strong>l</strong> Mundo,<br />
Proyecto IPGARAMSS.<br />
Este proyecto ha g<strong>en</strong>erado<br />
un manual técnico para el<br />
análisis <strong>de</strong> <strong><strong>de</strong>slizami<strong>en</strong>tos</strong><br />
utilizando Software SIG,<br />
pret<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do ser una guía <strong>de</strong><br />
cómo va a ser implem<strong>en</strong>tada<br />
la metodología para la<br />
g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> los mapas <strong>de</strong><br />
susceptibilidad y am<strong>en</strong>aza <strong>de</strong><br />
movimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> la<strong>de</strong>ra para<br />
el Área Metropolitana <strong>de</strong> San<br />
Salvador (AMSS).<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
OPAMSS Y Deslizami<strong>en</strong>tos<br />
(Oficina <strong>de</strong> Planificación <strong><strong>de</strong>l</strong> Área Metropolitana <strong>de</strong> San Salvador)<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Caso 5. Proyecto Trifinio-GTZ<br />
Este proyecto dirige sus esfuerzos <strong>en</strong> la<br />
organización local y equipami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> un<br />
Sistema <strong>de</strong> Alerta Multiam<strong>en</strong>azas, cuyas<br />
siglas SAM, conformado <strong>de</strong> s<strong>en</strong>sores <strong>de</strong><br />
niveles <strong>de</strong> ríos para monitoreo <strong>de</strong><br />
inundaciones, pluviómetros tipo Tylor y<br />
pluviómetros automáticos y equipami<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong> aperos contra inc<strong>en</strong>dios forestales.<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Sistema <strong>de</strong> alerta multiam<strong>en</strong>aza<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
G<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> Cartografía digital a partir <strong>de</strong> imág<strong>en</strong>es satelitales<br />
San San Ignacio Ignacio<br />
La Palma<br />
La Palma<br />
La Zompopera<br />
La Zompopera<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
1996 LA ZOMPOPERA: Por más <strong>de</strong> 30 años han ocurrido<br />
<strong><strong>de</strong>slizami<strong>en</strong>tos</strong> <strong>de</strong> tierra <strong>en</strong> el Cerro Miramundo, 6 km al ori<strong>en</strong>te<br />
<strong>de</strong> La Palma, Depto. <strong>de</strong> Chalat<strong>en</strong>ango. La zona afectada por los<br />
<strong><strong>de</strong>slizami<strong>en</strong>tos</strong> ti<strong>en</strong>e dim<strong>en</strong>siones <strong>de</strong> 500 m <strong>de</strong> ancho, 1500 m<br />
<strong>de</strong> largo y las p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes oscilan <strong>en</strong>tre los 70 y 80 grados. De<br />
acuerdo a información verbal <strong>de</strong> los pobladores, los últimos<br />
<strong><strong>de</strong>slizami<strong>en</strong>tos</strong> han ocurrido <strong>en</strong> 1996 y 1998 (durante el huracán<br />
Mitch).<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Registro histórico <strong>de</strong> los <strong><strong>de</strong>slizami<strong>en</strong>tos</strong> por actores locales<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Caso 6. Trabajo <strong><strong>de</strong>l</strong> Servicio Geológico Checo<br />
con SNET<br />
Una p<strong>arte</strong> muy importante <strong>de</strong> este<br />
trabajo es el estudio <strong>de</strong> los procesos<br />
tectónicos, ubicación y <strong>de</strong>finición <strong>de</strong><br />
fallas geológicas tanto antiguas como<br />
aún activas, con manifestaciones<br />
volcánicas o sísmicas, <strong>en</strong> Metapán,<br />
Santa Ana.<br />
GUATEMALA<br />
METAPÁN<br />
HONDURAS<br />
Aspectos a consi<strong>de</strong>rar <strong>en</strong> futuras<br />
investig.<br />
-Mapeo geomorfológico, geológico e<br />
hidrogeológico <strong>de</strong> <strong>de</strong>talle (1:5,000)<br />
-Estudios geofísicos (P<strong>en</strong>etración Radar <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
suelo, geoeléctrica, etc.) <strong>de</strong> las áreas<br />
inestables.<br />
-Estudio <strong>de</strong> paleosísmicidad <strong>en</strong> la falla <strong>de</strong><br />
cizalla<br />
-Perforaciones con recuperación <strong>de</strong> testigo<br />
-Análisis <strong>de</strong> las propieda<strong>de</strong>s geotécnicas<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Caso 7. Proyecto DIPECHO, Criterios utilizados para la <strong>de</strong>finición <strong>de</strong><br />
las zonas:<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Retos <strong>en</strong> el tema <strong>de</strong> <strong><strong>de</strong>slizami<strong>en</strong>tos</strong><br />
<strong>en</strong> <strong>El</strong> Salvador.<br />
Tecnológicos<br />
Aplicación <strong>de</strong> tecnologías mo<strong>de</strong>rnas para la<br />
<strong>de</strong>finición <strong>de</strong> mapas <strong>de</strong> susceptibilidad, <strong>en</strong>tre<br />
ellas la tele<strong>de</strong>tección, Sistemas <strong>de</strong> Información<br />
Geográfica, re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> equipos telemétricos<br />
climatológicos, y g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> capacida<strong>de</strong>s<br />
nacionales y regionales <strong>en</strong> la gestión <strong>de</strong> estas<br />
herrami<strong>en</strong>tas.<br />
Flujo <strong>de</strong> información:<br />
<strong>Los</strong> datos que se g<strong>en</strong>eran sobre <strong><strong>de</strong>slizami<strong>en</strong>tos</strong> por<br />
muchos proyectos, no son <strong><strong>de</strong>l</strong> conocimi<strong>en</strong>to<br />
pl<strong>en</strong>o <strong>de</strong> la población.<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to territorial<br />
La adopción <strong>de</strong> una política clara <strong>de</strong> uso <strong><strong>de</strong>l</strong><br />
suelo, con base a am<strong>en</strong>azas naturales,<br />
conlleva a una reducción <strong>de</strong> la vulnerabilidad<br />
estructural y social; los Planes <strong>de</strong><br />
Ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to Territorial, no alcanzan a<br />
<strong>de</strong>finir efici<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te su objetivo;<br />
.<br />
Investigación ci<strong>en</strong>tífica<br />
Ori<strong>en</strong>tada a <strong>de</strong>finir indicadores <strong>de</strong> riesgo y<br />
medición <strong>de</strong> la vulnerabilidad y g<strong>en</strong>eración<br />
<strong>de</strong> cartografía a escala local, <strong>de</strong>puración <strong>de</strong><br />
una metodología para análisis <strong>de</strong><br />
susceptibilidad, factores antrópicos, et.<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Direcciones <strong>de</strong> interés sobre<br />
Deslizami<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> <strong>El</strong> Salvador, C<strong>en</strong>troamérica<br />
http://www.snet.gob.sv/Geologia/Deslizami<strong>en</strong>tos/Info-basica/3g<strong>en</strong>eralida<strong>de</strong>s.htm<br />
http://www.upm.es/rinternacional/iberoamerica/docs/B<strong>en</strong>ito_Ot<br />
erino.pdf<br />
http://redgeomatica.rediris.es/sismo/pdf/pub_033.pdf<br />
http://www.eird.org/esp/docsdipecho/<strong>El</strong>-Salvador.pdf<br />
http://www.cepro<strong>de</strong>.org.sv/docum<strong>en</strong>tos/Vives_cerca_<strong>de</strong>_un_vol<br />
can.pdf<br />
http://georiesgosca.ineter.gob.ni/productos/docum<strong>en</strong>tos/reporte_am_sis_rel_AMS<br />
S.pdf<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.
Gracias por su at<strong>en</strong>ción<br />
Universidad <strong>de</strong> <strong>El</strong> Salvador, <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias Agronómicas, Laboratorio <strong>de</strong> Sistemas <strong>de</strong> Información Geográfica.