Wat denkt de Stichting Nobel wel niet?

WOLVENSTRAAT, AMSTERDAM
Honey Bee
Happening
Zonder dat we het dagelijks realiseren
zijn we groot geworden met bijen. Maja
de Bij. Of de bijen die Winnie de Pooh
dwarszaten in z’n liefde voor honing. De
Kellogs Rice Crispy bij. Of de FreeBees
van BP. Je groeide er gewoon mee op.
Diezelfde bijen zijn niet meer zo vanzelfsprekend.
Daarover gaat de Honey Bee
Happening van Stichting Nobel.
Het is bijna onvoorstelbaar, maar op dit
moment worden bijen met uitsterven bedreigd.
Slecht nieuws, want bijen vervullen
een onmisbare rol bij de bestuiving
van bloemen en gewassen. En daarmee
is het meteen een behoorlijk probleem
voor ons mensen. 80 procent van alle
planten wordt bestoven door bijen. Een
overgroot deel daarvan is ons eten. Dat
verklaart waarom duizenden chinezen nu
met kwastjes groenten en fruit bestuiven.
Over de reden van de grootschalige bijensterfte,
is men het nog niet helemaal
eens. Wetenschappers hebben uiteenlopende
verklaringen; het gebruik van
bepaalde insecticiden, een Australisch
virus, de varroamijt, schimmels, vergrijzing
van imkers, een tekort aan bloemen
door te vroeg maaien van bermen. Zelfs
het gebruik van zendmasten voor mobiele
telefonie werden verdacht. Maar dat uitsterven
catastrofale gevolgen kan hebben,
daarover is iedereen het eens. Albert
Einstein zou ooit hebben gezegd: “Als de
bijen uitsterven, heeft de mens nog 4 jaar
te leven”.
Nobel vraagt vandaag aandacht voor de
bij. In de Wolvenstraat. De hele straat is
versierd met bloemen, er zijn foto’s te bewonderen,
er worden gedichten en verhalen
voorgedragen, er zijn korte documentaires
te bewonderen en verschillende
artiesten brengen hun repertoire.. In de
“kinderhoek” kan geknutseld worden, geschilderd,
kan een poppenkastvoorstelling
bewonderd worden, bijenwas kaarsen worden
gerold en meer. Ook zullen er beren
zijn die broodjes smeren –met honing-, is
er een wijn- en honingproeverij en heerlijke
hapjes en drankjes en veel, veel meer.
Nobel plaatst
Bijenkasten op
Amsterdamse
gebouwen
In navolging van steden als Londen en
Parijs stimuleert Nobel in Amsterdam ‘
Stadse Bijenkasten’. Uit onderzoek is gebleken
dat bijen in de stad productiever
zijn dan daarbuiten. Dit komt door de grotere
diversiteit aan bloemen in de stad. In
samenwerking met imker Pim Lemmers,
zal Nobel vanaf April 2010 – wanneer het
bijenseizoen van start gaat- dit initiatief
navolging geven. Met behulp van de opbrengsten
van het charity event Twestival
dat op 10 September in de Odeon was, zal
Nobel op verschillende daken in Amsterdam
bijenkasten plaatsen.
Lick my Honey van Cornelie Tollens – Deze speciaal voor dit evenement vervaardigde foto wordt in gelimiteerde uitgave van 50 verkocht.
ZONDAG 20 SEPTEMBER 2009
Weerbericht
Inhoud
Wat denkt de Stichting Nobel wel niet?.........
“Betonbijen” in Amsterdam...........................
Q & A met Jasmijn Andringa van Nobel..........
Honey Bee Happening drukt eigen geld.........
Alles wat je wilt weten over bijen...................
Het lied der dwaze bijen...............................
Media over de bijenhetze..............................
Een verhitte discussie...................................
Oorzaken & Oplossingen...............................
Belangrijke Namen, referenties en
2
2
2
2
3
3
4
5
5
standpunten................................................. 5
Het Artiestenoverzicht............................... 6 - 7
Smakelijk eten!............................................. 7
Honingweetjes............................................... 8
Dagprogramma............................................ 8
Sponsors......................................................... 8
Betalen met de Nobel
Vandaag de dag zijn er ongeveer 2500
verschillende valuta's over de hele wereld.
Nobel voegt daar nog een valuta
aan toe: De Nobel. Nobels zijn het offi
ciële betaalmiddel tijdens Honey Bee
Happening. Al het eten, drinken en
entertainment kan hiermee worden
betaald. Deze biljetten, met 3 verschillende
waarden - 1 = € 2,- 4 = € 8,- en
8 = € 16 – zijn speciaal gemaakt voor
deze dag door ontwerper Mark Rooker
en kunnen nergens anders dan in de
Wolvenstraat op 20 September gebruikt
worden.
Wat denkt de Stichting Nobel wel niet?
De wereld wordt kleiner dankzij technische
ontwikkelingen, zeggen ze. We globaliseren
waar we bijstaan. De hele wereld
kijkt MTV en Champions League. En we
eten allemaal Big Mac en sushi. We skypen,
facebooken, twitteren met de andere
kant van de aarde. As we speak. Tegelijkertijd
lijken problemen verder van ons bed
verwijderd dan ooit. Er is een chronisch
tekort aan bloed- en orgaan donoren, kinderen
lijden ernstig overgewicht terwijl
aan de andere kant van de wereld kinderen
sterven van de honger, er is grote armoede
in achterstandswijken, duizelingwekkend
veel analfabetisme, er dreigt meer en meer
onderdrukking van vrouwen, en de natuurrampen
vliegen je om de oren. Ziedaar het
bestaansrecht van de Stichting Nobel.
“De moed is mensen een beetje in de
schoenen gezakt, denk ik. Ze weten niet
meer waar ze moeten beginnen…” merkt
Jasmijn Andringa op.
Jasmijn Andringa is directeur van Stichting
Nobel; een stichting met 12 leden uit verschillende
hoeken van de communicatiewereld.
Schrijvers, documentairemakers,
producers, regisseurs en creatief directeuren.
Samen bedenken en produceren ze
creatieve projecten om bepaalde sociale,
maatschappelijke of ecologische knelpunten
op een geheel vernieuwende manier te
belichten. Een soort ideëel, creatief projectenbureau.
Door de problemen via een onverwachte
invalshoek te benaderen, gelooft Nobel
de mensen beter te bereiken. Dat is beter
dan met gebalde vuisten op de barricades
te staan en met spandoeken te zwaaien,
“We benadrukken niet waar we tegen zijn,
we benadrukken waar we voor zijn. En het
gaat er niet om onze mening op te leggen,
het gaat erom dat mensen nadenken over
de hun mening. De manier waarop we
mensen willen laten nadenken moet inspirerend
zijn.
Er zijn al duizenden goede doelen en
hulporganisaties bezig met het oplossen
en agenderen van maatschappelijke problemen.
Wat wij willen is dat mensen zich
aangesproken voelen door onze creatieve
benadering van knelpunten en denken,
“daar wil ik me voor inzetten”. Of, “dat
kan ik ook” en zelf aan de slag gaan de
wereld een beetje mooier te maken.”
“Een Nobel project kan elke mogelijk
vorm aannemen”, gaat Andringa verder.
“Het kan een fi lm zijn, een boek worden,
een expositie of een toneelstuk. Of zelfs
een modeshow, zoals het project dat in
Amsterdam fashionweek van start ging.”
Hierbij lanceerde Nobel in samenwerking
met het denim merk “Blueblood” een limited
edition jeans. Deze speciaal door
Steve te Pas ontworpen jeans verschijnt
binnenkort op de markt. De broek is niet te
koop geld. Nog voor geen miljoen. “Blood
is the currency”, verklaart Jasmijn. “We
hebben in Nederland meer jonge mensen
nodig als bloeddonor. De gemiddelde leeftijd
van de huidige bloeddonoren is hoog.
En aangezien er door de vergrijzing relatief
steeds meer vraag gaat komen naar
bloed, kan dit in de toekomst tot enorme
tekorten leiden”. Tijd voor Nobel om in het
geweer te komen. Elk mode-seizoen wil
Nobel, steeds met een ander merk, in een
beperkte oplage een fashion-item uitbren-
24 C°
12 C°
3
Aangename temperaturen van over de
20 C° met een matige wind uit het noordoosten
en kans op een enkele bui. Tegen
de avond koelt het af tot 12 C°.
gen dat niet gekocht kan worden met geld.
Als je kan aantonen dat je een bloeddonor
bent, kan je het ‘gratis’ meenemen. “Nou
ja, gratis, je betaald het in feite met je
bloed. We willen het geven van bloed sexy
en fashionable maken”.
Dat de projecten van Nobel sterk verschillen
in vorm en onderwerp, bewijst “Honey
Bee Happening”. Een groot contrast met
Blood is the Currency. Honey Bee Happening
moet een ode aan de bij worden.
“Inspiratie hiervoor komt van een documentaire
over bijen en hun onmisbare rol
in onze voedselvoorziening”, verteld Jasmijn.
“Toen ik die documentaire ter sprake
bracht in een van de verhitte,Nobel-vergaderingen,
kreeg ik onverwachtse bijval van
Sylvester Lindemulder. Al gauw was het
concept van een festival geboren. Het eten
en drinken is een belangrijk onderdeel van
de dag. Dat is niet voor niets, want de bij
is verantwoordelijk voor een groot gedeelte
van het eten wat er dagelijks op je bord
ligt. Dus door mensen lekker te laten eten,
willen we ze bewust maken van de belangrijke
rol van de bij.”

“Betonbijen” in Amsterdam
Op het dak van Opéra Bastille in hartje
Parijs, op de hoge dakterrassen bij Piccadilly
Circus in Londen, in Brooklyn New
York, San Fransisco; vele steden plaatsten
onlangs bijenkasten op stadsdaken.
Nu is Amsterdam aan de beurt. Stichting
Nobel en imker Pim Lemmers, introduceren
hun “betonbijen” in Amsterdam.
Volgens de Engelse imker Benbow die
zijn bijenkasten in Londen onderhoudt,
is stadshoning puurder dan honing van
plattelands bijen. Dat komt volgens hem
omdat uitlaatgassen geen invloed hebben
op bijen, terwijl je op het platteland
te maken hebt met genetisch gemanipuleerde
gewassen, insecticiden en meststoffen.
Daarnaast zijn er meer soorten
bloemen planten en bomen waar de bijen
hun stuifmeel en nectar halen dan op het
platteland. De stadsbijen zijn daardoor
productiever: meer voedsel en warmere
Q: Waarom de bij en niet een van de vele
andere dieren die aan het uitsterven zijn?
A: De bij is een prachtige metafoor voor de
relatie tussen de mens en moeder aarde
en vooral de afhankelijkheid van de mens
ten opzichte van de natuur. Men staat niet
altijd stil bij de onschatbare waarde van
een uitgebalanceerde aarde en de verantwoordelijkheid
die wij als mens dragen om
dit evenwicht te behouden. Zonder de natuur
en, in dit concrete geval, zonder de
bijen is de mensheid nergens. Ik vind dat
het in deze tijd belangrijk is om hierbij stil
te staan.
Q: waarom?
A: Omdat we er in het verleden onzorgvuldig
mee zijn omgegaan en het belangrijk is
om ons bewust te zijn van de invloed die
we uitoefenen op de natuur. Zoals in het
geval van de bijen. Of de insecticiden nou
wel of niet de oorzaak zijn van de sterfte,
het feit dat toxicloog Henk Tennekes
claimt dat in het Nederlandse oppervlakte
temperaturen zorgen ervoor dat ze drie
keer zoveel honing produceren als hun
plattelands neefjes, volgens de Britse Bijhouders
vereniging. Honingbijen zijn voor
die diversiteit van planten weer afhankelijk
van stedelingen die hun plantenbakken
buiten zetten, op stoepen, dakterrassen
en in tuinen. Om rekening te houden met
de bijenvrees van veel mensen zal Stichting
Nobel, net als in de andere steden,
de bijenkasten op de daken van hoge gebouwen
plaatsen. Zo blijven ze bijen uit de
buurt en kunnen hoog in de lucht, boven
alle mensenhoofden blijven voordat ze er
op uit trekken om hun dagelijkse portie
nectar binnen te halen. Op het moment
van de druk van deze krant is Stichting Nobel
in gesprek met verschillende partijen
om zowel de logistiek als de fi nanciën
rond te krijgen en verwachten we in April
2010 de eerste bijenkasten met webcams
te kunnen plaatsen.
Q & A met Jasmijn Andringa van Nobel
“Waarom de bij en niet de reuzenpanda…”
water 4x de toegestane hoeveelheid Imidacloprid
zit, baart mij zorgen. De insecticiden,
net zoals vele andere middelen
en producten, die oorspronkelijk bedoeld
waren om ons het leven makkelijker te
maken, blijken ons nu in ons achterste te
bijten. De natuur geeft aan alle kanten signalen
dat we te ver gaan.
Q: Wat wil je met dit festival?
A: Ik zou met dit festival de liefde voor de
natuur bij mensen willen aanwakkeren.
Ook bij stadsmensen zoals jij en ik. Hopelijk
kunnen we dan samen die relatie
die we hebben met de natuur herstellen.
De natuur is het aan het “uitmaken” met
ons en dat mogen we natuurlijk niet laten
gebeuren! Dus naast dat het festival een
ode aan de bij is, is het eigenlijk ook een
ode aan de natuur.
Q: Waarom organiseer je dit in de stad en
niet ergens op een plek in de natuur? Is dat
niet logischer?
A: We organiseren dit juist in de stad omdat
steden nou eenmaal een groot en belangrijk
onderdeel zijn van de wereld waarin
we leven en wat de motor is van onze
samenleving. Wij prediken niet dat we met
elkaar door het bos moeten dansen en
bomen moeten knuffelen in onze geitenwollen
sokken of elk weekend onze wandelstokken
en bergschoenen uit de kast
moeten trekken om op die manier de relatie
met de natuur te voelen. Wij willen dat
juist de mensen in de stad, die uitgaan,
fl itsende banen hebben en van het goede
(stads)leven houden, bewust worden van
hun plek op deze aarde.
(Door G. Haansma)
Honey Bee Happening drukt eigen geld
'In community we trust' moet Stichting Nobel
gedacht hebben toen ze op het idee
kwam om zelf geld te drukken. En waarom
ook niet. De Nobel, zoals de munt gedoopt
is, ziet er niet alleen veel beter uit dan
onze toch ietwat fl etse Euro - hij is infl atievrij,
waardevast voor een dag - is alleen
te besteden ten behoeve van een goed
doel - en door zijn beperkte oplage een
leuk prikbord, ik was er bij, hebbeding. Zelf
geld maken rond een doel, een community
of een buurt is hot. De Brixton pound, de
Bijlmer Euro of de ITHACA uit NY zijn allemaal
'complementary currencies', zoals
ze genoemd worden. Munten die naast
bestaande valuta worden gebruikt. Ze
versterken de gemeenschapszin door het
kleinschalig lokale gebruik in een buurt of
tussen gelijkgestemden. Of ze versterken
de bewustwording rond een thema, zoals
met de Nobel het geval is. Immers de No-
bel is gedrukt met als doel om het netwerk
van Stichting Nobel bewust te maken van
de problematiek van de bijensterfte (zie
elders in deze krant). De Nobel kan alleen
op 20 September worden gebruikt tijdens
de HoneyBee Happening. Het werkt als
een marketing instrument. Ieder biljet is
een fl yer met waarde.
'Complementary currencies' is de verzamelnaam
voor een divers aanbod aan
nieuwe lokale valuta die wereldwijd een
vlucht nemen. De door de crisis beperkte
beschikbaarheid van kredieten en de stijgende
werkeloosheid jagen nieuwe manieren
om samen te werken aan zonder dat
er direct geld voor nodig is. Een van de
belangrijkste denkers op dit gebied, Bernard
Lietaer - een econoom die tevens aan
de basis heeft gestaan aan de oprichting
van de Euro - komt op 23 September een
lezing geven over dit onderwerp op Picnic
(www.picnicnetwork.org). Hij zal daar praten
met ondermeer Stro - een Nederlandse
organisatie die open source software systemen
ontwikkelt voor complementary
currencies. Hun software wordt wereldwijd
op grote schaal gebruikt. Het belang van
het maken van een grote diversiteit aan
lokale valuta is een inzicht dat Bernard
Lietaer ontleent aan de natuur. Onderzoek
van ecosystemen toont immers aan dat de
duurzaamheid ervan niet enkel afhangt van
de effi ciëntie waarmee ze energie of materie
verwerken, maar ook van hun diversiteit
en interconnectiviteit. Als die groot zijn,
kan een systeem zich beter herstellen van
een verstoring. Dit inzicht maakt de cirkel
van de Honey Bee Happening rond.
Immers, ook hier staat de (bio)diversiteit
centraal, die in gevaar komt door de
massale bijensterfte. Geef uit die Nobel!

Alles wat je wilt weten over bijen
Verschillende bijen en hun taken
Er zijn drie soorten bijen in een kast, die
ieder een eigen specifi eke taak hebben
en waarin de koningin het absolute middelpunt
vormt. In de zomer bestaat een
bijenvolk uit gemiddeld 50.000 werkbijen,
300 darren en 1 Koningin.
De Koningin
De koningin is de langstlevende van het
volk, ze kan ongeveer 5 jaar oud worden.
De oorzaak hiervan is, dat ze altijd met koninginnengelei
gevoerd wordt door de verzorgende
bijen. Ze is de belangrijkste bij
in het volk, want ze is de enige die eitjes
kan leggen. In het hoogseizoen zijn dat
wel 3000 eitjes per dag, hetgeen meer is
als haar eigen gewicht! Verspreid over het
hele jaar zijn dat ongeveer 200.000 eitjes.
Een jonge koningin is rijp voor bevruchting
tussen haar 6de en 21ste levensdag. Ze
gaat dan op bruidsvlucht en paart met ongeveer
10 tot 12 darren. Daarna verlaat
ze de kast nooit meer voor een aanvullende
bruidsvlucht. De ontvangen sperma
bewaart ze in een kleine spermatheek tot
haar dood. Bij het bevruchte eitjes leggen
gebruikt ze 1 sperma-tje per eitje. Ze kan
jaren toe met de spermavoorraad. In een
spermatheek kunnen wel tot 2 millioen
sperma-tjes jaren goed bewaard blijven.
De koningin kan bevruchte en onbevruchte
eitjes leggen. Uit de bevruchte eitjes komen
de werksterbijen en uit de onbevruchte
eitjes de darren.
De koningin wordt meestal maar twee tot
drie jaar oud ook omdat de imker haar
liever niet ouder laat worden. Ze gaat namelijk
hoe ouder ze wordt, steeds minder
eitjes per dag leggen. En veel eitjes betekenen
een groot volk met veel bijen, die
een overschot aan honing kunnen halen
en veel bloemen kunnen bestuiven. Een
oudere koningin houdt het volk ook niet
makkelijk bij elkaar, want ze produceert te
weinig koninginnenlucht om haar heen. Bij
te weinig van deze lucht willen de werkbijen
gaan zwermen en zwermen halveert
het volk weer, dus een jonge koningin op
een kast is het beste.
Levensloop van een werkbij
Dag 1-2
Cellen poetsen en broed verwarmen.
Dag 3-5
Voederen van de
oude larven.
Dag 6-11
Voederen van de
jonge larven en de
koningin.
Dag 12-17
Wasproductie en ratenbouw
& verwerking van
nectar tot honing.
Dag 18-21
Wachtdienst aan
het vlieggat.
Dag 22-42
Bloemenbezoek voor het
verzamelen van nectar en
stuifmeel. Ook propolis en
water te halen is hun taak.
Dag 43-45
Afsterven
De Varroameit, een lastige vijand voor de honingbij
Werkbijen
De werkbijen zijn het grote leger, dat alle
werkzaamheden in de kast verricht. De
werkbijen of werksters kunnen geen eitjes
leggen, hun geslachtsorganen zijn niet
ontwikkeld. Ze zijn geboren om te werken
voor een ver nageslacht, want ze leven zelf
maar een week of zes in het hoogseizoen.
Een werkbij sterft in het hoogseizoen nooit
van ouderdom, maar wegens slijtage. Van
het heen en weer vliegen slijten zijn vleugeltjes
(scheuren, stukjes eruit) en op een
gegeven moment kan hij de kast niet meer
halen. Alleen 's winters leven werkbijen
langer, want dan hoeven ze niet te werken
en zitten met z'n allen op een tros in de
kast.
Darren
De darren zijn de manlijke bijen, die zich
door de werksters laten verzorgen. Hun
enige levenstaak is het bevruchten van de
jonge koninginnen. Daar zijn ze dan ook
lichamelijk helemaal naar geschapen. Ze
zijn groter en sterker dan de werkbijen
en hebben geslachtsorganen. Ze vliegen
bij warm weer uit en zoeken elkaar op bij
bv een hoge boom in de omgeving. De geslachtsrijpe
koningin, die langs komt vliegen
krijgt een hele kegel van darren achter
zich aan en de fysiek sterkste dar zal haar
boven in lucht bevruchten. Daarna zal de
dar dood ter aarde storten, want dat kunstje
kost hem zijn leven. Dat gebeurt zo'n
20 tot 25 keer achter elkaar, waarna de
koningin huiswaarts vliegt en nooit meer
in haar hele leven op bruidsvlucht gaat. Ze
bewaart de sperma van de darren soms
5 jaar lang in een kleine spermatheek in
haar onderlijf tot ze doodgaat.
Darrenslacht
Als het seizoen afl oopt en er geen koninginnen
meer bevrucht hoeven te worden,
neemt het aantal darren in de volken af.
De werkbijen vinden de darren ook overbodig
geworden, want ze doen niets meer
De werkster, dar en koningin
en het zijn dus alleen nog maar opeters.
In augustus begint dan ook de "darrenslacht".
Darren die de kast uitgewerkt
worden en darren, die de kast niet meer
inmogen en vaak afgestoten worden.
De Bijendans
De communicatie in een bijenvolk wat zo
hoog georganiseerd is, moet natuurlijk
zeer goed zijn. De eerste levensbehoeften
zijn eten en drinken, zoals bij ieder dier
en ook bij de mens, maar ook de koningin
moet goed verzorgd worden en de bijenwoning
moet schoongehouden worden.
De bijenwoning moet beschermd worden
tegen indringers en moet ook tochtvrij zijn
en warm gehouden worden.
Een potje honing kan dagenlang onopgemerkt
buitenstaan, maar als het door 1
bij is ontdekt komen binnen zeer korte tijd
honderden bijen uit hetzelfde volk ijverig
meehelpen om de voorraad naar de bijenwoning
te slepen. Door een bijzondere
dans op de raat uit te voeren, vertelt een
werkbij haar zusters wat voor voedselbron
zij ontdekt heeft en waar die te vinden is.
Hierbij gaat het altijd om nectar en stuifmeel,
dat ruim in de bijenwoning aanwezig
dient te zijn. Er zijn twee soorten bijendansen,
de ene dans is voor voedselbronnen
dichtbij -tot 500 meter van de bijenwoning-
en de andere dans kan tot zelfs 5 km van
de bijenwoning aangeven. De snelheid van
dansen is een maat voor de afstand tot de
voedselbron. Daarbij geven ze elkaar de
lucht door van de voedselbron. De bijen
hebben namelijk een uitermate fi jngevoelig
reukvermogen. Ook de richting ten
opzichte van de stand van de zon wordt
doorgegeven.
De bijenwoning
Sinds bijen uit het wild door mensen werden
gevangen en in 'bijenwoningen' zijn
gestopt is er veel veranderd. De eerste
bijenwoningen waren toen holle of uitgeholde
stukken boomstam, die erg zwaar
en moeilijk te verplaatsen waren. Later zijn
andere bijenwoningen ontworpen, zoals de
diverse maten korven, die van gerstestro
werden gevlochten. Maar men zocht
steeds verder naar makkelijk hanteerbare
en verplaatsbare bijenwoningen. Toen de
houten uitneembare kasten werden ontworpen
gingen de korven er steeds meer
uit, vanwege het voordeel van het goed
kunnen nakijken van een volk en ook het
honingwinnen van een volk, dat nu makkelijker
is. Men moest vroeger bij een korf
alle raten eruit halen, voordat men bij de
honing kon komen. Er worden nog steeds
korven naast kasten gebruikt, echter bijna
nooit meer om honing te winnen. Dat gebeurt
alleen nog op de heide en dan om
de zogeheten raathoning te winnen.
De kast
Een kast is vaak opgebouwd uit 2 broedkamers
en 1 honingkamer. Een broed- of
honingkamer hebben ieder 10 raampjes,
waar aan beide zijden door de bijen raat
is opgebouwd. Dat betekent dat een oppervlakte
raat van 3,5 vierkante meter
aanwezig is voor de bijen om op te zitten.
De honingkamer is altijd bovenin de kast,
omdat de bijen hun voorraad altijd boven
het broednest opbergen. Van die eigenschap
maakt de imker gebruik om zijn
honing van de bijen te winnen. Een enkel
honingkamerraampje kan 1 kg honing bevatten,
maar de raampjes zitten niet altijd
zo vol.
Het verschil tussen bijen, hommels
en wespen
Bijen zijn, net als de hommels bedekt
met een laagje zachte bruinige haartjes.
Bijen zijn niet agressief en steken zelden.
Als je de bij met rust laat, zal hij je niet zo
snel lastig vallen. De angel is voorzien van
weerhaken dus elke steek betekent de
dood voor de bij. Hij scheurt na het steken
uit het lichaam van de bij en blijft samen
met het gifblaasje, in de wond zitten.
Hommels zijn heel zacht en wollig om te
zien. De grijs, bruine haren op hun lijfje
zijn langer als die bij de bij. Hommels zijn
niet agressief. Ze steken enkel als ze zich
bedreigd voelen.
Wespen zien er lang niet zo schattig uit
als de hommels en de bijen en dat zijn ze
ook niet. Hun lijfje is glad (bijna zonder
haartjes) en de kleuren van de wesp zijn
geel en zwart gestreept. Ze worden
agressief als men hun nest verstoord
en als ze zich bedreigd voelen, ze
kunnen je dan ook achtervolgen
en meerdere malen steken.
α
Het lied der
dwaze bijen
Een geur van hoger honing
verbitterde de bloemen,
een geur van hoger honing
verdreef ons uit de woning.
Die geur en een zacht zoemen
in het azuur bevrozen,
die geur en een zacht zoemen,
een steeds herhaald niet-noemen,
ried ons, ach roekelozen,
de tuinen op te geven,
riep ons, ach roekelozen,
naar raadselige rozen.
Ver van ons volk en leven
zijn wij naar avonturen
ver van ons volk en leven
jubelend voortgedreven.
Niemand kan van nature
zijn hartstocht onderbreken,
niemand kan van nature
in lijve de dood verduren.
Steeds heviger bezweken,
steeds helderder doorschenen,
steeds heviger bezweken
naar het ontwijkend teken,
stegen wij en verdwenen,
ontvoerd, ontlijfd, ontzworven,
stegen wij en verdwenen
als glinsteringen henen.-
Het sneeuwt, wij zijn gestorven,
huiswaarts omlaag gedwereld,
het sneeuwt, wij zijn gestorven,
het sneeuwt tussen de korven.
Martinus Nijhoff
Honing die zijn wettelijke
minimumsuikerwaarde niet haalt
noemt men bakkershoning, en
deze wordt enkel nog gebruikt in
bakkersbereidingen en peperkoek
en dergelijke,
α
Bij de bijendans, loopt de
bij halve cirkels, waarbij ze
met een waggelbeweging de
hoek aangeeft tussen de zon
en de vondst. De lengte en
intensiteit van de waggelbeweging
geeft informatie over
de afstand.

Dit, dat, zus of zo
Verschillende berichten in de media van afgelopen tijd
Trouw 28 januari 2009
Tuinders hebben baat
bij helpen honingbij
Bijen leveren de tuinbouw jaarlijks meer
dan een miljard euro op. Nu het slecht
gaat met de bij, moeten de tuinders over
de brug komen.
Al jaren duiken er berichten op in de media
over massaal sterven van bijenvolken en
zelfs over het uitsterven van de honingbij.
Over de oorzaken is weinig duidelijkheid.
De achteruitgang van de natuur of de intensivering
van de landbouw hebben ermee
te maken, maar ook de opmars van
exotische parasieten en andere ziektekiemen.
Bovendien is de honingbij als wilde
soort in Nederland zo goed als uitgestorven,
waardoor de genetische basis van de
gehouden bijen erg smal is geworden.
Daarnaast sterft de imker uit. Het is een
sterk vergrijzende sector van hobbyisten
geworden, aldus het rapport. De kennis
verdwijnt, en de imker van nu weet vaak
niet meer wat kan en moet.
Intussen zou het verdwijnen van bestuivende
insecten, en dan met name van
de honingbij, grote gevolgen hebben voor
de land- en tuinbouw, en voor de natuur.
Tien procent van de voedselproductie gaat
verloren als alle bijen en hommels zouden
uitsterven. In de natuur wordt tachtig procent
van de plantensoorten door insecten
bestoven. Hoewel elke plant ook door
andere insecten wordt bestoven, zou het
verdwijnen van de honingbij een enorme
verschraling betekenen.
Die natuurlijke waarde is nauwelijks in
geld uit te drukken, maar de economische
waarde voor de land- en tuinbouw wel:
ruim één miljard euro per jaar. De tuinbouw
moet zijn verantwoordelijkheid nemen,
concluderen de onderzoekers. Ofwel:
er moet meer onderzoek komen, de imkerij
moet worden geprofessionaliseerd, de
honingbij beschermd en dat moeten met
name de tuinders betalen.
NRC.nl 3 februari 2009
Bijensterfte blijkt bijna
verdubbeld
De sterfte van bijenvolken bij Nederlandse
imkers was de afgelopen jaren bijna twee
keer zo hoog als daarvoor. Bijen hebben
meer last van allerlei infecties. Imkers,
voor wie bijen houden bijna altijd een hobby
is, hebben niet voldoende kennis om
daarmee om te gaan.
NU.nl 3 februari 2009
Imkers waarschuwen
voor bijensterfte
De bijenpopulatie in Europa heeft het
zwaar te verduren. Naar verwachting overleeft
20 tot 40 procent van de beestjes
deze winter niet. Dat zeiden imkers uit
verscheidene landen dinsdag tegen het
Europees Parlement en de Europese
Commissie in Straatsburg. Zij willen dat
Europa scherpere regels opstelt rond de
fabricage en het gebruik van pesticiden.
Normaal gesproken sterft ongeveer 10
tot 15 procent van de bijenpopulatie in de
winter.
Groot probleem
De imkers zien de sterftegolf als een groot
probleem, omdat zonder bijen bloemen
niet bevrucht raken, met als resultaat minder
planten, groenten en fruit.
''We hebben het idee dat er weinig voor
de bijen wordt gedaan, omdat de economische
belangen van de fabrikanten van
bestrijdingsmiddelen veel sterker wegen'',
zei een Franse imker. Een van zijn collega's
vergeleek het gevecht tussen de
imkers en de fabrikanten van bestrijdingsmiddelen
met dat van David en Goliath.
Nederland
In de oude tijden werd honing
zowel voor zoetmiddel, als voor
medicijn gebruikt
De Nederlandse bijenwetenschapper Jacob
van Praagh, die met de imkers mee
naar Straatsburg was gekomen, ziet dat
de bijensterfte deze winter ook in Nederland
toeslaat. ''Heel incidenteel. Op sommige
plaatsen in het land zijn alle bijen
doodgegaan, terwijl er op andere plekken
niets aan de hand is.''
NRC 2 Mei 2009
‘Nederlands
toelatingsbeleid nieuwe
generatie insecticiden
verzuimt bijenvolken te
beschermen ’
De sterfte van bijenvolken bij Nederlandse
imkers is de afgelopen zes jaar verdubbeld.
Ook elders in de wereld neemt bijensterfte
alarmerend toe. Wetenschappers
komen met uiteenlopende verklaringen.
De Wageningse onderzoeker Tjeerd Blacquière
schrijft de Nederlandse bijensterfte
toe aan ziekteverwekkers, met als belangrijkste
de varroamijt. Spaanse onderzoekers
zien de oorzaak in de eencellige
parasiet Nosema ceranae.Maar zijn deze
ziekten oorzaak of gevolg? Franse bijenhouders
rapporteren dat ziektes zoals de
varroamijt toenamen in gebieden waar het
systemische insecticide Gaucho (werkzame
stof imidacloprid, een neonicotinoide)
werd gebruikt. Dit middel pas je niet toe
door bespuiting, maar door het dompelen
van zaden. Neonicotinoiden zijn al
in minieme concentraties giftig voor insecten
en niet giftig voor vogels en
zoogdieren. Na het zaaien wordt de
werkzame stof in de gehele plant
(systemisch) opgenomen. Probleem
is dat het middel ook giftig is voor
nuttige insecten. Bijen eten stuifmeel
en nectar en worden zo blootgesteld.
Het Franse Comité Scientifique et Technique,
dat adviseert over de toelating van
gewasbeschermingsmiddelen, stelde in
2004 vast dat imidacloprid mede verantwoordelijk
is voor de bijensterfte. Zonder
er acuut aan te overlijden verliezen bijen
hun oriëntatievermogen en kunnen minder
goed hun taak volbrengen. Het volk raakt
ondervoed en vatbaarder voor ziekten.
Zulke effecten worden niet gesignaleerd
door toxiciteittests, omdat die alleen sterfte
meten.Pas enkele jaren na het Franse
verbod op imidacloprid in 1999 nam de
varroamijt af. De verklaring is dat imidacloprid
in de bodem minder snel wordt
afgebroken dan voorzien en navolgende
gewassen het opnemen.Ook het Duitse
instituut Julius Kühn vond de aanwijzingen
voor schadelijkheid voor bijen overtuigend
genoeg om het systemische insecticide
clothianidine als schuldige aan te wijzen
voor het massale verlies van bijenvolken
in Baden-Württemberg. Producent Bayer
betaalde 2 miljoen euro compensatie aan
imkers. Ook Italië en Slovenië hebben
imidacloprid en clothianidine verboden.In
Nederland daarentegen heeft het College
voor de Toelating van Bestrijdingsmiddelen
(CTB) de gebruiksmogelijkheden van
deze stoffen gestaag verruimd.
AD 1 mei 2009
'Insecticiden
veroorzaken bijensterfte'
Wetenschappers van de Universiteit
Utrecht luiden de noodklok over de sterk
toegenomen bijensterfte in Nederland. De
oorzaak zou liggen in het toelaten van een
nieuwe generatie insectenbestrijdingsmiddelen
in Nederland.
Dit meldden de Utrechtse wetenschappers
vrijdag. De zogeheten ’neonicotinoïde’
middelen leiden volgens Frans
onderzoek tot ineenstorting van de bijenstand.
Deze soort insecticide is daarom in
meerdere Europese landen al verboden.
Het College voor de Toelating Gewasbe-
schermingsmiddelen en Biociden (CTGB)
heeft de gebruiksmogelijkheden in Nederland
daarentegen juist verruimd, zo
schrijven de ongeruste onderzoekers.
,,In Nederland is de sterfte van bijenvolken
in zes jaar tijd verdubbeld. Bijen zijn
belangrijk voor de Nederlandse land- en
tuinbouw. De sterfte kan grote gevolgen
voor deze sector hebben,’’ aldus hoogleraar
Jeroen van der Sluijs. De twee roepen
op tot een verbod op neonicotinoïde
insecticiden.
NU.nl 29 mei 2009
Meer geld voor
onderzoek naar bijen
Om de komende drie jaar goed onderzoek
naar het wel en wee van de honingbij te
kunnen doen, reserveert minister Gerda
Verburg (LNV) 1 miljoen euro.
Verburg wil zo meer informatie verzamelen
over de bijensterfte en bijenhouderij, want
betrouwbare gegevens ontbreken nu volgens
haar.
Het geld is een aanvulling op de 170.000
euro die elk jaar al gaat naar onderzoek
naar de varrao-mijt en de parasiet nosema
ceranae die als ''bedreiging nummer een''
worden gezien, zo maakte het
ministerie van LNV vrijdag
bekend.
AFG 6 juli
Imker zelf
oor- zaak
massale sterfte
Komt het door mobieltjes, of toch door
genetisch gemanipuleerde koolzaadplantjes?
De dood van miljarden bijen in de
Verenigde Staten stelt menigeen voor
raadsels. Overigens niet iedereen, want
milieuactivisten zien hun gelijk juist bevestigd.
Bijenspecialist Blacquiere houdt
het vooralsnog op iets anders. Door geldnood
gedwongen zijn Amerikaanse imkers
nalatig in het beschermen van hun
beestjes. Een van de meest gevreesde
vijanden van de bij, de varroamijt, maakte
daarvan deze winter dankbaar gebruik.
Colony Collapse Disorder (CCD) heet het
bizarre verschijnsel dat zich deze winter
voordeed in de VS, waarbij tientallen miljarden
honingbijen het loodje legden. In
27 Amerikaanse staten ontdekten imkers
dit voorjaar dat hun bijenvolken compleet
waren uitgeroeid. Voor hen moet dat een
enorme strop zijn. Daarnaast raakt de
land- en tuinbouw erdoor gedupeerd. Meer
dan negentig landbouwgewassen in de
VS zijn afhankelijk van de bestuiving door
honingbijen. De telers van bijvoorbeeld
amandelen, appels, peren, tal van bessensoorten
en perziken kunnen niet zonder
hun inzet. De economische waarde van
deze nuttige insecten wordt geschat op
14 miljard dollar per jaar.
NU.nl 13 juli 2009
EU-ministers bezorgd
over bijensterfte
De EU-ministers van Landbouw zijn ernstig
bezorgd over de sterk toegenomen bijensterfte,
zo bleek maandag tijdens beraad
in Brussel. Een voorstel van Slovenië om
de insecten op de lijst van beschermde
diersoorten te zetten, stuitte echter op
verzet.
Volgens minister Gerda Verburg zijn bijen
''geen wilde dieren, maar al eeuwen gedomesticeerd''
en horen ze op die lijst niet
thuis. Bovendien zou het tot enorme adminstratieve
lasten leiden voor zowel imkers
als tuinders als bijen als beschermde
diersoort zouden worden aangemerkt. Slovenië
kreeg van een aantal lidstaten wel
bijval voor zijn voorstel, maar Europees
Commissaris Mariann Fischer Boel (Landbouw)
deelde het standpunt van Verburg.
NRC next 16 juli 2009 - In actie tegen bijensterfte,
Ruim tienduizend mensen tekenen
petitie
Al ruim tienduizend mensen hebben binnen
een maand laten weten dat zij zich
zorgen maken over de oplopende bijensterfte.
Zij hebben een speciale petitie
ondertekend, waarin zij hun steun aan de
bijen duidelijk maken.
De ondertekenaars willen dat er een einde
komt aan het gebruik van specifieke soorten
insecticiden. Onderzoek heeft aangetoond
dat een groep bestrijdingsmiddelen
verantwoordelijk is voor de massale sterfte
onder de diertjes.
De petitie gaat dit najaar naar de Tweede
Kamer en het kabinet. Natuurbeheerder
Jaap Molenaar, imker Peter Slootweg en
wetenschapper Jeroen van der Sluijs van
de Universiteit Utrecht namen het initiatief
voor de actie.
Vooral in de provincies Zuid-Holland en
Flevoland is de sterfte hoog. Soms komt
de helft van de bijenvolken om. Dat is
zes keer hoger dan normaal, lieten
de initiatiefnemers gisteren weten.
Hierdoor ontstaat er een bestuivingstekort.
De drie mannen hopen voor 1 oktober
40.000 handtekeningen te verzamelen
Nieuwe oogst 5 augustus 2009 Strijd
om sterfte bijen
Stichting Natuur en Milieu wil naar de
rechter stappen als de toelating van het
gewasbeschermingsmiddel Imidacloprid
niet wordt ingetrokken. Directeur Mirjam
de Rijk heeft dat vandaag laten weten.
Het middel is door twee Utrechtse wetenschappers
bestempeld als een belangrijke
oorzaak van de bijensterfte in Nederland.
Met name de sierteelt onder glas gebruikt
Imidacloprid, maar ook in de fruitteelt en
bij vliegenbestrijding wordt het toegepast.
Volgens Natuur en Milieu zit er in het
Westen van het land veel te veel van
de stof in het oppervlaktewater. De organisatie
koppelt daar rechtstreeks
de sterfte van bijen en vlinders aan.
De Rijk pleit niet alleen voor een snel
verbod op het gebruik van Imidacloprid
, maar wil ook dat de minister de controles
op gebruik en uitstoot van gewasbeschermingsmiddelen
opvoert.
Nooit aangetoond
LTO Nederland stelt dat nooit is aangetoond
dat bijen er via het oppervlaktewater
aan zouden sterven. Wageningse
wetenschappers bestrijden die
bewering van hun Utrechtse collega's.
'De bijensterfte baart ons ook zorgen,
maar op deze basis moet je geen middelen
gaan verbieden', aldus LTO-gewasbeschermingsspecialist
Jaap van Wenum.
Novum 6 augustus 2009
'Minder ijs-smaken
door bijensterfte'
Bijensterfte is niet alleen nadelig voor het
aanbod van groente en fruit, ook een aantal
smaken ijs dreigt te verdwijnen. Daar
wijzen de initiatiefnemers van het burgerinitiatief
'Stop de bijensterfte' donderdag
op in een oproep om hun petitie te ondertekenen.
De helft van de ingrediënten die smaak
geven aan ijs is volgens de oproep afhankelijk
van bestuiving door bijen. Een
wereldwijd bekende ijsfabrikant zou de
risico's van bijensterfte onderkennen en
daarom geld geven voor onderzoek naar
bijensterfte.
In de petitie wordt vastgesteld dat de
honingbij en wilde soortgenoten in Nederland
en veel andere landen steeds
minder voorkomen. Vorig jaar legde twintig
procent van de bijen het loodje, drie keer
meer dan normaal. In Zuid-Holland, Flevoland
en delen van Noord-Holland zou zelfs
de helft van de bijenvolken zijn omgekomen.
De oorzaak is onduidelijk.
LTO 10 augustus
Middelenactie in
bijendiscussie is
onterecht
Het zonder onderbouwing verbieden van
gewasbeschermingsmiddelen is niet de
juiste weg om de bijensterfte tegen te
gaan.
Dat zegt LTO Nederland. “De grote bijensterfte
is zorgelijk, alle inzet moet
erop gericht zijn om daar verbetering
in te brengen”, aldus LTO Nederland.
De organisatie noemt de lobby van wetenschappers
Jeroen van der Sluijs en
Henk Tennekes, die pleiten voor een verbod
op imidacloprid, clotinganidine en
thiamethoxam, omdat dit bijensterfte
tot gevolg zou hebben, een onterechte
actie. “Er is niet aangetoond dat er een
relatie is tussen bijensterfte en het gebruik
van gewasbeschermingsmiddelen”,
aldus Jaap van Wenum van LTO.
De organisatie pleit voor extra onderzoek
en goede voorlichting aan imkers. “Op dat
gebied zijn er inmiddels hoopgevende ontwikkelingen”,
aldus LTO. De organisatie
benadrukt dat ook zij hecht aan een goede
bijenstand.
BBC news 25 augustus 2009
Geen pesticiden
De wereldwijde massale bijensterfte wordt
waarschijnlijk veroorzaakt door virussen in
plaats van pesticiden. Dat blijkt uit Amerikaans
onderzoek. Uit het onderzoek,
uitgevoerd door wetenschappers van de
Universiteit van Illinois, blijkt dat pesticiden
vermoedelijk niet verantwoordelijk zijn
voor de enorme bijensterfte. Veel wetenschappers
hadden het vermoeden dat een
nieuwe generatie bestrijdingsmiddelen
verantwoordelijk was voor de bijenziekte.
Virussen blijken echter de boosdoeners
te zijn.
Nu.nl 31 Augustus
Zendmasten
bedreigen bijen
De elektromagnetische golven van zendmasten
kunnen een bedreiging vormen
voor honingbijen. Dat blijkt uit maandag gepubliceerde
onderzoeksresultaten, berichtte
het persbureau Press Trust van India.
De elektromagnetische golven verstoren
de navigatiecapaciteiten van werkbijen die
nectar uit bloemen verzamelen om de bijenpopulatie
te onderhouden. Als een zendmast
in de buurt van een bijenkorf stond,
konden de werkbijen niet terugkeren, aldus
milieudeskundige Sainuddin Pattazhy.
Daardoor bleef de koningin alleen achter
met de eitjes en stortte de kolonie binnen
tien dagen in, zo bleek uit het onderzoek in
de zuidelijke deelstaat Kerala.
Ruim 100.000 mensen in Kerala zijn
werkzaam in de bijenteelt. De dalende
bijenpopulatie vormt een bedreiging voor
hun inkomsten. De bijen zijn eveneens onmisbaar
voor het bestuiven van bloemen
en planten. Volgens onderzoeker Pattazhy
kan de bijenpopulatie binnen tien jaar verdwenen
zijn als het aantal zendmasten
verder toeneemt.

Een verhitte discussie
Wereldwijd lijken imkers te kampen met
het sterven van hun bijenvolken. De soms
verhitte gemoederen zijn verdeeld over
de oorzaak, een nieuwe generatie insecticiden
of toch de varroamijt?
Neonicotinoiden
De sterk toegenomen bijensterfte in Nederland
is mede een gevolg van het ongebreidelde
toelatingsbeleid van een nieuwe
generatie insecticiden, die het navigatievermogen
van bijen aantast, stelden Tennekes
en de Utrechtse hoogleraar Jeroen
van der Sluijs 2 mei in een brief in NRC
Handelsblad. Zij vinden het Nederlandse
toelatingsbeleid van insecticiden – de
zogenoemde neonicotinoiden – onverantwoord.
Dit beleid zou kunnen leiden tot
verdere ineenstorting van de bijenstand
wat grote gevolgen kan hebben voor de
Nederlandse land- en tuinbouw.
Taalbarrière
‘Onderzoek aan de Universiteit van Versailles
naar de oorzaken van bijensterfte,
lijkt in Nederland helemaal niet bekend te
zijn’, zegt Van der Sluijs. ‘Mogelijk komt
dat door de taalbarrière. De schadelijkheid
voor bijen van neonicotinoiden is in
dat onderzoek aangetoond. Dit is een van
de oorzaken van bijensterfte die we zelf
kunnen wegnemen. We willen het Nederlandse
toelatingsbeleid wakker schudden.’
Tennekes: ‘In Nederland is de sterfte van
hele bijenvolken in zes jaar verdubbeld. In
Zuid-China is de bijenstand zover ingestort
dat fruittelers noodgedwongen met de
Best verwarrend al die verschillende berichten
over de mogelijke oorzaak van de
bijensterfte. En al die namen en termen
die steeds in de media worden genoemd
maken het er niet gemakkelijker op; Imidacloprid,
varroa… Wat is dat allemaal?!
Om het je wat makkelijker te maken zetten
wij hier de, tot nu toe besproken,
mogelijke oorzaken voor je op een rij met
daaronder wat jij kan doen.
1.Insecticiden; Imidacloprid (behoord
tot de neonicotinoiden)
(Bron: Wikipedia ) Imidacloprid is een systemisch
insecticide, dat zowel werkt via
contact als via ingestie door zuigende of
bladvretende insecten. Het is onder meer
werkzaam tegen bladluizen en witte vlieg.
Het wordt verspoten op o.a. appelbomen,
tomaten, tabak, hop en sierplanten, en
het wordt ook gebruikt om zaaizaad van
o.m. suikerbieten te beschermen. Er wordt
door sommigen gezegd dat de bijen door
deze insecticiden hun richtingsgevoel verliezen
waardoor ze hun weg naar de bijenkast
niet meer terug kunnen vinden en
daardoor sterven. Hierdoor verzwakken en
sterven de bijen in de kast ook omdat zij
volledig afhankelijk zijn van de bijen die er
op uit vliegen. Als ze wel hun weg terug
hebben gevonden zijn ze zo ernstig verzwakt,
dat ze ziektes en schimmels niet
meer kunnen bevechten.
Wat jij kan doen
Geen (bestrijdings) middelen kopen waar
de werkzame stof Imidacloprid in zit. Zoveel
mogelijk biologische (onbespoten)
producten kopen. Sowieso natuurlijk een
goed idee.
2.Varroameit
(Bron: Wikipedia) De varroamijt (Varroa
destructor) is een uitwendige parasiet
die voorkomt op insecten, maar zich alleen
voort kan planten op het broed van
bijen. Kort voor het sluiten van het broed,
bij voorkeur het darrenbroed, dringt een
varroawijfje een broedcel binnen en laat
zich hierin meestal insluiten. Ze legt te-
hand moeten bestuiven. Nederland kan
zich dat niet veroorloven. Bijenvolken moeten
met prioriteit beschermd worden tegen
de omstreden middelen.’
Wartaal
‘Neonicotinoiden zijn hartstikke giftig,
daar twijfelt niemand aan’, reageert Blacquière.
‘Ze werken in op de prikkeloverdracht
in de hersenen van bijen. Op die
manier zorgen ze ervoor dat bijen slechter
leren. Speurbijen die terugkomen van
een verkenningsvlucht op een bespoten
veld slaan wartaal uit bij de overdracht
van de boodschap. Hun dans is verstoord.
gen de wand van de cel 2 à 6 eitjes. In de
gesloten cel voeden de jonge mijten zich
met hemolymfe van de pop. De ontwikkeling
van ei tot mijt duurt 6 tot 10 dagen.
De jonge wijfjes worden binnen de cel bevrucht.
De mannetjes sterven na de paring.
De volwassen bevruchte wijfjes verlaten
met de jonge werkbij of dar de cel.
Ze stappen over op andere bijen. Na 4 tot
13 dagen beginnen deze mijten eitjes te
leggen in de cellen van de bijna volgroeide
larven. De wijfjes leven in de zomer 2 tot
3 maanden en in de winter 5 tot 8 maanden.
Buiten het bijenvolk leeft de mijt niet
langer dan 5 à 7 dagen.
Wat jij kan doen
Hier kan je eigenlijk alleen iets aan doen
als je imker bent. De oplossing zit m namelijk
in het goed onderhouden en schoon
houden van de bijenkasten. Sommige
imkers gebruiken voor hun bijenvolken
bepaalde antibiotica om de varroa te bestrijden.
3.Klimaatverandering,
bloemen en natuur
De klimaatverschuiving zorgt nu voor warmere
zomers en vooral najaren, en dat
laat zich gevoelen in het bijenvolk. Bijen
zijn zeer temperatuurgevoelig, waardoor ze
ook snel inspelen op deze temperatuurstijging.
De eileg en de broedverzorging loopt
nu veel langer door, waardoor de augustusbijen
geen winterbijen meer zijn want
zij hebben nog volop broed te verzorgen.
De winterbijen worden nu eerder in de
maanden september en oktober geboren.
De laatste jaren komen we zelfs in de
maand november nog relatief grote broednesten
tegen. De bloeitijd van onze rijke
streekeigen stuifmeelleveranciers verschuift
echter niet mee met de klimaatverandering.
Het enige wat we zien is dat de
planten en bomen langer hun bladeren
behouden. De intensievere landbouwmethodes
en de aanpak van de (on)kruiden
op en langs de velden en in tuinen heeft
er de laatste 50 jaar al voor gezorgd dat
vele wilde zomerbloemen verdwenen (b.v.
Neonicotinoiden zijn dus een risicofactor.
Maar studies wijzen steeds weer op de
varroamijt als boosdoener nummer één.
Bij studies in het veld heeft alleen de varroamijt
duidelijke correlaties met sterfte.’
In Zuid-China is
de bijenstand zover
ingestort dat fruittelers
noodgedwongen
met de hand moeten
bestuiven.
Oorzaken & Oplossingen
korenbloem). Het tekort aan eiwitten
(stuifmeel) vormt nu een bedreiging voor
de bijen.
Wat jij kan doen
Er is in dit geval een hele boel wat je als
‘gewoon’ mens kan doen. Eigenlijk heel
simpel; het planten van bloemen en bomen
waar de bijen hun stuifmeel en nectar
vandaan kunnen halen.
Bijvriendelijke bloemen zijn oa: lavendel,
Malva, Dille, Korenbloem, Nigella, Koreander,
Goudsbloem, Borage, Bladrammenas,
Mosterd, Boekweit en Phacelia.
Bijvriendelijke bomen zijn oa: De bijenboom
– Euodia familie, ook wel Tetradium
( o.a. Daniellii en Hupehensis ) - De honingboom
– Sophora Japonica : - Chinese
linde : Tylia Henryana, een lindesoort die
veel later bloeit dan onze lindesoorten.
Vind je dat niet genoeg en wil je meer
doen, dan kan je ook nog en stapje verder
gaan. Er is een belangrijke taak weggelegd
voor jullie aanhouders. Leg contacten met
de landbouw, stel voor om braakliggende
terreinen massaal te bezaaien met één- en
tweejarige zomerbloemen en laatbloeiers.
Maak akkoorden over het niet te snel
maaien van groenbemesters…Ook zou je
bij gemeentelijke, provinciale en landelijke
instanties kunnen ‘lobbyen’ en hen
bewust maken van de ernstige toestand.
Probeer ze bijvoorbeeld over te halen om
bij elke nieuwe planning van aanleg van
plantsoenen, lanen, grachten, bossen enz.
het advies van een imker of ander bevoegd
persoon te betrekken. De nadruk moet nu
verlegd worden naar laatbloeiers met een
rijk stuifmeelaanbod. Waarom geen bossen
van Euodia's, Sophora's of late lindensoorten
(henryana) aanplanten?
Geen groene vingers maar wil je wel wat
doen? Neem contact op met De Dakdokters.
Zij kunnen je helpen met het vergroenen
van je dak.
4.Zendmasten
Uit recent verschenen, Indiaas, onderzoeksresultaten
zou zijn gebleken dat de
Varroamijt
‘Blacquière schrijft de Nederlandse bijensterfte
vooral toe aan ziekteverwekkers,
met als belangrijkste de varroamijt’, repliceren
Van der Sluijs en Tennekes. ‘En
Spaanse onderzoekers zien de oorzaak
in de opmars van een eencellige parasiet
Nosema ceranae. Maar zijn deze ziekten
oorzaak of gevolg? Volgens Laura Maxim
onderzoeker aan de Universiteit van Versailles
rapporteren Franse bijenhouders
dat ziektes zoals varroa toenamen in gebieden
waar het insecticide Gaucho met
de werkzame stof imidacloprid, een neonicotinoide,
werd gebruikt. Het College voor
de Toelating Gewasbeschermingsmiddelen
en Biociden (CTGB) in Wageningen
heeft de gebruiksmogelijkheden van dit
omstreden insecticide tussen 2006 en
2009 gestaag verruimd en het is inmiddels
op grote schaal toegelaten in Nederland.’
Imidacloprid
‘Het klopt dat wij in het varroakamp zitten’,
zegt Blacquière. ‘Maar er wordt ook gesuggereerd
dat wij daarmee de chemische industrie
de hand boven het hoofd houden.
En dat is absoluut niet zo. Imidacloprid
zou al verboden zijn in Duitsland, Italië en
Slovenië, maar ook dat klopt niet. Allerlei
zelfverklaarde onderzoekers en goeroes
zeggen dat die sterfte niets met de varroamijt
te maken heeft. Dat er een nieuwe
plaag of ziekte is opgedoken. Dat vinden
imkers ook makkelijk, want dan hebben zij
in ieder geval niks fout gedaan. Maar het
blijft toch de varroa, een plaag die we nog
nooit eerder zo erg hebben beleefd. Met
die hoofdrol voor de varroa preken we niet
voor eigen parochie. Wij kijken niet alleen
naar de mijt.’
bijensterfte te maken zou hebben met
zendmasten. De elektromagnetische golven
verstoren de navigatiecapaciteiten van
werkbijen die nectar uit bloemen verzamelen
om de bijenpopulatie te onderhouden.
Ze kunnen hun weg naar de bijenkast niet
meer terug vinden.
Wat jij kan doen
Misschien een zware opgave in deze tijden,
maar wellicht geen mobiele telefoons
meer kopen…?
5.Uitstervende Imkers
Het houden van bijen is een uitstervende
hobby. Ruim de helft van de imkers is pensioengerechtigd.
Er komen weinig nieuwelingen
bij. Zestig jaar geleden waren het er
nog 23 duizend en nu nog geen zevenduizend.
De, al zeer schaarse, Imkers beginnen
te morren, hun bijenbestanden kunnen
nog moeilijk op peil gehouden worden,
steeds meer haken af, nieuwe geïnteresseerden
twijfelen om eraan te beginnen…
Daarnaast is het gebrek aan kennis, bij
veel imkers, over schimmel en varroamijt
bestrijding ook een belangrijk punt.
Wat jij kan doen
Je kan (hobby) imker worden. De bijen
(en de wereld) hebben je nodig! Er zijn
in heel Nederland imker cursussen te vinden.
Typ het in bij google en vind een cursus
in jouw buurt.
Wat jij kan doen
als je al Imker bent
Maak jonge potentiële imkers enthousiast
het vak te leren door het geven van
inspirerende cursussen en workshops op
scholen. Zorg ook dat je jezelf alle kneepjes
van het vak bij brengt zodat je goed
op de hoogte bent van kever/schimmel/
varroamijt bestrijding en geef die kennis
weer door! Totdat er verbetering voelbaar
wordt kunnen we enkel trachten samen
de ziekteverwekkers uit te schakelen of
te beperken. De imkers en bestuursleden
moeten nu dringend in één richting leren
denken.
Scholing
‘Op dit moment verrichten we veldproeven
naar de effecten van het insecticide
op bijen. Daarbij kijken we naar de overlevingsduur
van bijen die in contact komen
met verschillende concentraties gif. Maar
het is verdraaid lastig om die subletale effecten
aan te tonen. Bij de bestrijding van
de varroa doen imkers veel dingen niet
goed’, zegt hij. ‘Terwijl er best goede trucs
zijn. Er is daarom veel aandacht nodig voor
scholing van de imkerij. En dan heb ik het
niet alleen over de hobbyimkers. Op dit
moment ligt er een voorstel van ons bij het
ministerie van LNV voor meer onderzoek
en voorlichting. Binnenkort horen we daar
meer over.’
Belangrijke Namen,
referenties en
standpunten
Jeroen van der Sluijs
Universitaire docent nieuwe risico’s
aan de Universiteit Utrecht
Gelooft dat de nieuwe generatie insecticiden
de oorzaak is van de bijen
sterfte. Schreef samen met Hans Tennekes
het stuk in het NRC werd geplaatst
Hans Tenneks
Toxicoloog
Gelooft dat de nieuwe generatie insecticiden
de oorzaak is van de bijen
sterfte. Schreef samen met Jeroen
van der Sluijs het stuk in het NRC
werd geplaatst.
Jaap Molenaar
Natuurbeheerder
Gelooft dat de nieuwe generatie insecticiden
de oorzaak is van de bijen
sterfte. Startte na aanleiding van het
stuk van Jeroen van der Sluijs en
Hans Tennekes, de petitie om de toelating
van deze insecticiden een halt
toe te roepen.
Tjeerd Blacquière
Bijendeskundige
Universiteit Wageningen
Zoekt de bijensterfte vooral bij de
Varroamijt en slechte imkerij. Doet,
in opdracht van het ministerie, onderzoek
naar de bijensterfte.
Gerda Verburg
Minister Landbouw
natuur en voedselkwaliteit
Is verantwoordelijk voor bijen beleid
en vindt het allemaal een beetje
verwarrend. Is nog op zoek naar een
goede aanpak.
Pim Lemmers
Imker en journalist
Zal samen met Stichting Nobel bijenkasten
plaatsen op de Amsterdamse
daken.
Stichting Nobel
Ideëel creatief projectenbureau
Maakt zich zorgen over de bijensterfte
en produceert Honey Bee Happening
en de bijenkast plaatsing op de
Amsterdamse daken.
LTO
Organisatie voor collectieve
belangenbehartiging voor
agrarische ondernemers
Gelooft niet dat de insecticiden de
oorzaak zijn van de bijensterfte. Pleit
voor meer onderzoek alvorens te
concluderen dat de insecticiden de
bijensterfte veroorzaken.
CTGB
College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen
en biociden
Laat de insecticiden vooralsnog toe.
Heidehoning die roodbruin
gekleurd is, is een van de duurste
soorten die er bestaan,

Artiestenoverzicht
HOSTS
MC Jos Bakker &
Models at Work
Models at Work bestaat uit een team dat
gedreven en gepassioneerd is. Zij voelen
behoeftes aan, zijn altijd op zoek naar
vernieuwing en middelmatigheid is ons
vreemd. Met veel aandacht en inlevingsvermogen
brengen zij modellen en klanten
samen om zo een event, feest, beurs of
promotie tot een gedenkwaardige belevenis
te maken. Natuurlijk ontbreken zij
daarom niet op Honey Bee Happening.
MUZIEK
Celine Cairo
Celine Cairo, geboren en getogen Amster-
damse, speelt eigengeschreven nummers
op gitaar met Mart Jeninga op de bas
en Matthijs Lievaart op altviool. Het trio
is sinds 1 maart dit jaar samen en timmeren
hard aan de weg! Eerder wonnen
ze de landelijke "Talent Night" competitie
waardoor ze dit najaar naar New York mogen
gaan. Deze hele lente en zomer stond
in het teken van livemuziek maken, veel
optreden op plaatsen als Club Dauphine,
Panama, Paradiso, de Supperclub, The Hague
Jazz en nog veel meer. Celine, Mart
en Matthijs maken rustige, akoestische
muziek zonder poespas. Dat zal zeker te
horen zijn in de nummers die ze op het
Honey Bee Festival ten gehore zullen brengen!
De nummers zijn een mix van oudere
nummers die Celine schreef toen ze een
stuk jonger was en de nieuwe nummers
waar meer invloed van Mart en Matthijs
in terug te horen is. Samen zetten ze met
hun drie snaar-instrumenten en Celine's
stem een intieme set muziek neer, perfect
om eens voor te gaan zitten, luisteren en
na te denken over deze wereld. Voor een
voorproefje zie cccairo.hyves.nl en bekijk
het trio live op YouTube!
Niclas
Deze singer-songwriter uit Rotterdam valt
positief op door zijn bewerkingen van bekende
rock ballads. Hij geeft de essentie
van deze nummers uit de jaren 70 & 80
(glam) weer door ze in een andere, akoestische
context te plaatsen. "Ik vind het tof
om mensen te verrassen met mijn eigen
interpretatie van nummers als Why can't
this be love. Er wordt dan al snel een link
gelegd naar artiesten als John Mayer en
Jason Mraz. Dan is het juist leuk om te
vertellen dat het een nummer is van Van
Halen". Tijdens Honey Bee krijg je de kans
om zelf kennis te maken met Niclas. Niclas
vertelt: “toen ik voor de Honey Bee
Happening festival gevraagd werd en bijbehorende
informatie doorlas, voelde ik me wel een
beetje vereerd. Het is een goed initiatief
dat ook nog eens verpakt wordt in een
heel toepasselijke, smakelijke happening.
ik kom er graag mijn muzikale steentje bijdragen!”
Axel
Axel Lukkien werkt sinds 1995 als opdrachtcomponist
en timmert als singersongwriter
aan de weg. Begin 1999 komt
de doorbraak met een live-versie van het
lied Linette, opgenomen in Paradiso te
Amsterdam en verschenen bij Paradiso
Amsterdam Records. In 2004 verschijnt
het album Nou en of. De single Stoppen
haalt de playlists van radio 1 en 2. Het
album Nou En Of krijgt lovende kritieken in
de verschillende media, o.a. in De Volkskrant
en Oor. Naast Nederlandstalige pop
schreef Lukkien veel jeugdrepertoire, o.a.
voor Benny Vreden kinderprodukties en
voor de AVRO-kinderserie en theatermusical
Schudden tot het Sneeuwt (op teksten
van Jurrian van Dongen). Vanaf 2006
componeert Axel muziek voor de NPS
jeugdprogramma’s Het Klokhuis en Sesamstraat.
Verder organiseert en programmeert
Axel Lukkien sinds 2006 in Club
Toomler te Amsterdam een Nederlandstalig
muziekprogramma, genaamd De Proeverij,
waarin naast hemzelf verschillende
Nederlandstalige singersongwriters optreden,
zoals Maarten van Roozendaal, Fay
Lovsky, Kasper van Kooten, André Manuel
en Sara Kroos. In 2008 voltooit Axel de
muziekvideo bij de single Halve Kracht. De
film bestaat voor het grootste deel uit animatie.
Axel doet zelf alle animatie, editing
en de produktie voor de clip.
Junior
Singer/songwriter, componist,producer en
podiumbeest.Zo kan je het veelzijdige talent
van de in Belgie geboren, op Curacao
opgegroeide, en naar Amsterdam verhuisde
Philip A.G.Tecla Jr.het beste typeren. Junior
was de leadzanger van de eind jaren
'90 zeer populaire band 'the juize'. Met
een platendeal op zak heeft deze band, behalve
op alle belangrijke podia in Amsterdam
te hebben gestaan, met grote namen
gewerkt als Leon Ware (M.Jackson/M.
Gaye/Maxwell,John legend) Holger Schwedt
(Anouk/Postman) en John Ewbank's
(M.Borsato). Met de smaak van vele spannende
muzikale avonturen die volgden in
de mond, vindt Junior het nu tijd om te
laten horen wat hij zelf in huis heeft als
songwriter en kan niet wachten om deze
biografische songs ten gehore te brengen.
Met zijn formatie ''TURTUGA'', werkt hij op
dit moment hard aan een nieuw repertoire
en een album is onderweg...... De band is
te beschrijven als; Caribische pop-muziek
met jazz-ivloeden. De pianist is de Cubaan
Ramon Valle (een begrip in het latin/jazz
circuit) De bassist is Tomas Merlo (Spaanse
supertalent op bass!) De drummer is
Marshall Holsmann (veelzijdige karakteristieke
drummer/producer)
Gerod Shea
Molten Soul is de naam van de muziek die
Gerod Shea, soms alleen en soms samen
met andere muzikanten, speelt. Gerod is
een Amerikaanse singer/songwriter die
zijn inspiratie haalt uit blues, folk, funk,
rock, jazz, RnB, en Reggae. Hij is een zeer
getalenteerde gitarist die ijzersterke nummers
met betekenisvolle tekst ook nog
eens prachtig zingt. Gerod speelt nu vier
jaar in Amsterdam en verdeelt zijn tijd tussen
Nederland, Italie, Boston en Hawai.
Deze levensstijl zorgt voor een constante
bron voor frisse inspiratie. Hij “verkoopt”
liedjes aan mensen tijdens kleine feestjes
op het terras van cafés als “dagbaan”,
maar het echte werk begint ’s avonds. Dan
treedt hij op in Winston, Skek, Timbuktoe,
Cafe twstd en vele andere plaatsen… Hij
wordt veel gevraagd om persoonlijk trouwliedjes
te schrijven, om een romantische
boodschap muzikaal over te brengen en
veel meer. Dus als je Gerod ziet, laat de
kans dan niet voorbij gaan en vraag hem
om een nummer!
Alexander McKenzie
Alexander McKenzie is singer-songwriter
èn cynicus. Als je vrolijke liedjes wilt over
regenbogen, zoete lolly’s en lachende kinderen,
dan zit je verkeerd. Samen met
haar band, ‘The Underpaid,’ onderzoekt ze
het geheim van oprecht melancholisch geluk.
Ze debuteerden in de lente van 2008
bij Munich Records met ‘Ribcage Versus
Unguided Missile’, en Oor was verkocht:
“een uiterst gepassioneerd en zeldzaam
mooi album”.
www.alexandermckenzie.com
Suzanne Roels
Suzanne Roels zingt, danst en acteert al
haar hele leven. Na een jaar toneelschool
in Maastricht, ontdekte ze de klassieke
zang die vanaf dat moment haar leven ging
bepalen. In Engeland, aan de Guildford
School of Acting, studeerde ze klassieke
zang en kreeg les van opera zangeres
Maureen Morell. Terug in Nederland ontwikkelde
ze haar stem verder bij diverse
docenten waaronder Tom Sol
en Charles von Tassel. Daarnaast volgde
ze zang workshops in Frankrijk, Italië en
Engeland. In 2006 studeerde ze voor de
derde keer aan de Abingdon Summerschool
for Solo Singers in Oxford, Engeland.
Momenteel studeert ze bij de bariton
David Wilson Johnson. Al jarenlang bundelt
ze haar liefde voor opera en theater
om bijzondere voorstellingen en concerten
te geven, zoals 'Concert in Heaven' en
'Song to the Moon'.Met haar creaties als
zingende engel, de Hoge C-Meermin en de
venetiaans gemaskerde Donna Suzanna
laat ze een breed publiek genieten van de
prachtige operamuziek. Suzanne treedt
ook op met haar zelfgeschreven Sprookjesconcert
over een piraat en drie prinsessen:
Hilaria, Dramaria en Lalaria,. Humor,
drama en ontroering wisselen elkaar af
in deze voorstelling vol aria’s, liederen en
meer. Ook het komend seizoen geeft Suzanne
weer verschillende prachtige (huis)
concerten, op de piano begeleid door
Maarten Hillenius. Op www.zangeres.net
vindt u alle informatie hierover.
FOTOGRAFIE
Bart Zwemmer
Bart Zwemmer (1985) is opgegroeid in
Zandvoort en is van zeer jongs af aan
geinteresseerd in de natuur. Als kleine
jongen verzamelde hij schelpen, stenen
en fossielen, later tekende hij graag. Tijdens
zijn studie aardwetenschappen aan
de UvA werd fotografie steeds meer het
middel om de veelzijdigheid van de natuur
vast te leggen. Omdat hij voor zijn studie
vaak buiten aan het werk was, zowel in binnen‐
als in buitenland, waren deze veldwerkopdrachten
goed te combineren met
zijn hobby. Naast de landschapsfoto’s is
hij zich steeds meer gaan specialiseren
in portret‐ en documentaire fotografie.
Onlangs een expositie over de bouw van
de Noord/Zuidlijn heeft gehad in het Amsterdamse
filiaal van Waterstones. Natuur,
mensen of steden, Bart probeert meer
dan alleen de buitenkant vast te leggen;
“Alles heeft een verhaal, het is zo jammer
dat maar weinig mensen dat zien.
Met mijn foto’s probeer ik hun blik er op
te richten.” Momenteel werkt hij als freelance
fotograaf, naast zijn werk voor een
geologisch ingenieursbureau. Zijn foto’s
verschenen al in landelijke dagbladen en
op zijn (klimaatneutrale!) website.
www.bzwemmer.com
Jona Rens
Creatieve duizendpoot Jona Rens, raakte
gefascineerd door de structuur van de
honingraad en maakte hier een fotoserie
van. Elk detail en elke hoek werd door
haar gezien en vereeuwigd.
Haar foto’s zijn, op bestelling, te koop.
Voor meer informatie hierover info@stichtingnobel.nl
Eva Wegman
…maakte de foto van het meisje met de
honingtraan. Meer informatie over haar of
haar werk, stuur een mail naar info@stichtingnobel.nl
Cornelie Tollens
Cornelie Tollens, werkte als fotograaf o.a
voor ELLE en maakte reclamecampagnes
voor diverse grote namen, als bijvoorbeeld
Martini. Het werk van Cornelie is mysterieus,
decadent en seksueel geladen maar
herbergt ook elementen van diep verdriet,
duistere romantiek, verlangen, nog meer
verlangen en heimelijke dierlijke behoeften.
Niet lang geleden kwam ze met het
fotoboek: Hard Love; Contrary to Public
Decency met rauwe, vuige doch beeldige
foto’s. Speciaal voor Honey Bee Happening
heeft zij een foto gemaakt die te koop
is, in beperkte oplage, voor €100,-
LITERATUUR
Vrouwkje Tuinman
Vrouwkje Tuinman (1974) publiceerde
sinds 2004 de dichtbundels Vitrine en
Receptie en de romans Grote acht en
Buurvrouw. Ze treedt regelmatig op tijdens
festivals en literaire avonden. Verder
schrijft ze artikelen, columns en recensies
voor diverse tijdschriften, waaronder Opzij,
en opdrachtgevers in de muziekwereld.
Ze treedt op als gespreksleider/presentator
en geeft cursussen poezie- en prozaschrijven
aan o.a. de Trouw Schrijfcursus
'Schrijf!' en de Hogeschool Utrecht.
Vrouwkje schreef diverse teksten voor muziektheater.
Vrouwkje ontving de Hollands
Maandblad Poeziebeurs 2003/2004 en
werd genomineerd voor o.a. de Debutantenprijs
en de Selexyz Debuutprijs. In
2005 ontving zij het C. C. S. Crone Stipendium
van de stad Utrecht. Haar dichtbundel
Receptie verscheen in 2007 en werd
genomineerd voor de Libra Schrijversprijs.
Haar boek Buurvrouw (2008) werd genomineerd
voor de BNG Nieuwe Literatuur
Prijs.Momenteel werkt Vrouwkje aan korte
verhalen en gedichten. Ze denkt na over
een nieuw libretto. Met pianist Jeroen van
Veen werkt ze aan een cd en reeks optredens.
Marjan Berk
Marjan Berk (Marie-Janne van Baaren,
Zeist 1932). Na de scheiding van haar ouders
vertrok zij in 1938 met moeder en
broer naar Amersfoort. In 1951 haalde zij
haar verpleegstersdiploma, waarna zij in
1954 naar de Amsterdamse Toneelschool
ging. 27 jaar was ze werkzaam in het cabaret
(bij Wim Kan, Lurelei, Jaap van der
Merwe), toneel,musical, film en televisie.
In 1977 schreef Marjan Berk de muzikale
show Moeder en haar jongens, waarna
zij voor radio en tv ging schrijven, o.a. de
jeugdserie De Pomp (Ikon, 1978), Wordt er
in de ruimte ook gelezen? (KRO, 1983). In
1994 ontving zij voor de 66-delige tv serie
Vrouwenvleugel de Televizierring. In 1981
had Marjan al haar eerste boek geschreven:
Nooit meer slank, waarna meer dan
veertig romans, verhalen en kinderboeken
volgden. Zes van haar boeken werd
in het Duits vertaald. Vanaf 1983 schrijft
zij columns voor het Utrechts Nieuwsblad,
Algemeen Dagblad, Provinciale Zeeuwse
Courant, Gaykrant en Margriet. In november
2006 verscheen Zout, een hommage
aan de vrouwen van de eerste generatie
Turkse gastarbeiders. In 2007 schreef ze
Vertigo, een spannend verhaal over ouder
worden, maar vooral over de vergezichten
die het leven altijd weer voor je in petto
blijken te hebben. En dat bleek bij Marjan
Berk zeker het geval, want in datzelfde jaar
won ze de Lotto. In haar boek Rijk! vertelt
ze op hilarische wijze over een levenlang
moeizaam omgaan met geld enover het
winnen van de Lotto. Haar laatste boek,
Boek voor Belle, schreef ze voor haar
kleindochter Belle, die haar moeder Roos
op tweejarige leeftijd verloor aan een
agressieve vorm van kanker. Aan de hand
van de getuigenissen van haar nog jonge
gezin, haar familie en vrienden ontstaat

een portret van de originele en vrolijke
vrouw die moeder Roos was.
Tim van der Vliet
Hij komt, hij dicht en hij overwint. De pas
gestarte dichter en tevens op de beurs
werkende papa van 3 kinderen, neemt zijn
publiek met een duizelingwekkend goed
ritme mee op een golven van zijn verhaal.
Hij had zijn eerste voordracht begin dit
jaar in het Rozentheater en werd daarna al
voor verschillende festivals gevraagd. Speciaal
voor Honey Bee Happening schreef
hij een gedicht over de bij.
THEATER
Het filiaal
Actrice Mirthe Klieverik (1980) studeerde
in 2004 af aan de toneelschool. Ze won in
het 4e jaar van haar opleiding de Anjer van
het Prins Bernhard Cultuurfonds,
waarmee ze de solovoorstelling Paard
(2006) maakte, geschreven door Esther
Gerritsen. Ze speelde o.a. bij jeugdtheatergroep
Het Blauwe Huis, theatergroep
Cowboy bij nacht, theatergroep Wederzijds
(nu de Toneelmakerij) en meerdere keren
bij jeugd – en muziektheatergezelschap
het Filiaal.
Actrice Audrey Bolder studeerde af aan de
Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht.
Daarna speelde ze in het cabaretduo Bolder
& Plante en bij diverse (jeugd) theatergezelschappen,
zoals het Syndicaat, het
Filiaal, Huis a/d Amstel en Theatergroep
Aluin. Zij was te zien op festivals als de
Parade, Karavaan en Oerol, met onder andere
de succesvolle balkanopera Tsi Tsi
Tsigane van het Djordji Ferari Orkestar
(2007). Naast haar werk als actrice is
Audrey ook actief als zangeres in diverse
bands.
Schrijfster Heleen Verburg (1964) studeerde
in 1988 af aan de Academie voor
Kleinkunst.Sindsdien werkt ze als schrijfster
en actrice voor diverse Nederlandse
en Vlaamse(jeugd)theatergroepen. Haar
stukken worden regelmatig zowel in het
binnen– als buitenland opgevoerd. Haar
muziektheaterstuk “Katharina Katharina
in het Ganzenbord”, uitgebracht door Theater
Artemis en onlangs heropgevoerd
door het Filiaal werd bekroond met de
Duitse Jeugdtheaterprijs 2004.
Regisseuse Monique Corvers (1963) is
artistieke leidster van Het Filiaal. Ze heeft
naam gemaakt met bruisende muzikale
familievoorstellingen als Momo en de
Tijdspaarders, Baron Rabinovitsj, Katharina
Katharina in het Ganzenbord en De
Oceaanvlucht van Kapitein Lindbergh. Het
Filiaal speelt in Nederland en Vlaanderen
en regelmatig ver daarbuiten. Internationale
toernees vonden o.a. plaats naar Hong
Kong en Broadway, New York. Met ingang
van 2009 is Het Filiaal door OCen W aangewezen
als regiogezelschap van Utrecht
en omstreken voor jeugd en families. De
voorstelling ”Geen bijen, geen fruit” beleefde
zijn premiere in 2008 op Oerol. Hij
bleek griezelig actueel aangezien net in
die tijd de berichten over het verdwijnen
van de bijen verschenen. Vandaag zal na
een korte inleiding een deel uit het stuk
voorgedragen worden.
PERFORMANCE
ANA/KATA
ANA/KATA is een performance collectief
wat met elementen uit de beeldende
kunst en theater voorstellingen maakt
waarbij de bezoeker als hoofdrolspeler onderdeel
word van het decor.
Door het samenbrengen van kunstenaars
met uiteenlopende achtergronden
in steeds nieuwe formaties leveren de
producties van ANA/KATA een totaal-ervaring
op. Dit vormt het vertrekpunt van
waaruit er situaties gecreeerd worden die
de bestaande codes binnen theater en
beeldende kunst doorbreken. Een vorm
ontstaat die losbreekt van beiden. Een
wereld wordt geschapen waarin verhaal,
beeld en ruimte samensmelten en zintuiglijke
waarneming als enige regel geldt. De
producties van ANA/KATA ontbinden de
traditionele theatrale grenzen, onderzoekt
de relatie tussen toeschouwer en acteur
en transformeert de ervaring van beeldende
kunst. Zodra het beeld zich ontwikkeld
en ruimtes tot leven komen wordt de relatie
tussen toeschouwer en acteur meer
en meer betrokken en verbonden. Binnen
deze setting word een vorm gecreeerd
waarin publiek op een andere manier kan
kijken naar kunst.
Deux d´Amsterdam
Deux d’Amsterdam verzorgt entertainment
voor feesten en evenementen en is gespecialiseerd
in het bedenken en uitwerken
van bijzondere performances en speciale
kostuums. Op zoek naar bijzondere hostesses,
danseressen of performers met
een unieke styling? Dan ben je bij Deux
d’Amsterdam aan het juiste adres.
Zij zullen op Honey Bee Happening beren
broodjes laten smeren en ook zijn de bijen
van de partij!
Victorine Pasman
Victorine maakt gekostumeerde performances
en kostuuminstallaties, die
vaak interactief zijn met het publiek. Extravagante,
verleidelijke en clowneske
verschijningen die volgens eigen gedragsregels
hun spel der verleiding spelen.
Een belangrijk thema is de vrouw en haar
verschillende gedaantes als verleidelijk,
majestueus of machtig wezen. Voor meer
informatie zie www.victorinepasman.nl
IMKER WORKSHOP
Tijd: 15.00-18.00
Duur: 30 minuten
Plaats: Dakterras Florian van Roekel; Wolvenstraat
13
Beperking: max 5 personen per keer.
Door: Pim Lemmers
Vandaag bestaat voor belangstellenden
de mogelijkheid om een bijenvolk van ongeveer
10.000 bijen van wel heel dichtbij
te bekijken en misschien zelfs wel even
aan te raken. Lemmers geeft die dag tussen
15.00 uur en 18.00 uur uitleg over de
wonderlijke wereld van de bij. ,,De bij is
op alle fronten onmisbaar”, legt Lemmers
uit. ,,Zonder de bij is er geen appel, peer,
framboos of aardbij. Ongeveer driekwart
van alle landbouwgewassen is afhankelijk
van bestuiving door de bijen.”
Pim Lemmers begon 15 jaar geleden met
het houden van bijen en is momenteel
in Noord-Holland een van de imkers met
de meeste bijenvolken. Zijn bijenvolken,
in totaal heeft hij meer dan 40 onder zijn
hoede, staan allemaal in de regio Haarlem.
Afgelopen jaar kwam de imker nog
groot in het nieuws vanwege de zogeheten
‘verdwijnziekte’ onder de bijen. In totaal
zag Lemmers 30 van bijenvolken ineens
verdwijnen. Tal van Tv-programma’s, waaronder
ook ‘De Wereld Draait Door’ en het
programma van Giel Beelen, berichtte destijds
over de bijensterfte.
KINDERHOEK
Tijd: 15.00-21.00
Duur: hele dag doorlopend
Plaats: Hoekje Wolvenstraat/Herengracht
Beperking: max 15 kinderen per keer.
Door: Sanya, Charlotte en Tal
In de kinderhoek, onder begeleiding van
juffies Tal, Charlotte en Sanya, is het en
waar feest voor de kleine mensen onder
ons.
Er kan worden geschilderd, gekleid en
geknutseld. Er is een poppenkast voorstelling
en de kinderen kunnen worden
geschminkt.
Daarnaast is er een mogelijkheid om onder
begeleiding van imker Lydia Klok, bijenwas
kaarsen te rollen.
DOCUMENTAIRES
Onder de begeleiding van documentairemaker
Pieter Fleury, zijn er een aantal
filmmakers aan de slag gegaan met het
maken van korte films over het onderwerp
bijen. Hieruit zijn zeer diverse filmpjes ontstaan
die op verschillende plekken in de
Wolvenstraat worden gedraaid. Door de
ondertiteling, verzorgt door The Service
Station, zijn ze goed te volgen.
Naast de films die speciaal zijn gemaakt
voor deze dag, worden er, als aanvulling,
ook een aantal andere – eerder gemaakte-
documentaires gedraaid. Alle documentaires
zijn tussen de 3 en 20 minuten.
Broeder Bij
Broeder Guido van Belle is imker van de
abdij Maria Toevlucht te Zundert. Al eeuwenlang
worden bijen in kloosters gehouden.
Vanwege de was nodig voor kloosterkaarsen
en de symboliek van kuisheid,
orde en nijverheid. Broeder Guido ziet
in zijn bijenvolk zijn eigen leven van eenzaamheid
en contemplatie weerspiegelt
en ontmoet in zijn bijen een vorm van goddelijke
inspiratie.
Scenario en regie: Wendelien Voogd
Camera: Diana Mosterd
Geluid: Noah Pepper
Montage: Johnny Zuidhof
'Bijenkast Nederland'
Met gevaar voor eigen leven verzorgt Hassan
zijn bijen. “Ik hou van bijen, bijen van
mij niet.”
Regie: Misja Pekel en Marleen van der Werf,
Camera: Pieter Huisman
'Met blote handen'
Met blote handen en een sigaar in de
mond werkt Kees van Holland al meer dan
veertig jaar als professioneel imker, maar
dit seizoen zal zijn laatste ‘in de bijen’ zijn.
We volgen Kees tijdens zijn werkzaamheden
en hij vertelt ons waarom bijen soms
groen zien en waarom het verdwijnen van
de bijen volgens hem geen mysterie is.
Een sprookjesachtig portret voorzien van
indrukwekkende macrobeelden.
Regie: Misja Pekel en Marleen van der Werf,
Camera: Pieter Huisman
Loon na werken
Imker Ries Hoogendoorn geeft elk jaar een
imker cursus. Hiermee doet hij wat hij kan
om de bijenpopulatie op pijl te houden. Als
imkers dezelfde mentaliteit als bijen hebben
kunnen ze de bijensterfte wel een halt
toeroepen. Wij volgen hem en zijn cursisten
tijdens het oogsten van de honing, het
hoogtepunt van het jaar.
Regie en montage: Thomas Sykora
Camera: Pierre Rezus
Massale bijensterfte
Tienduizenden fruitbomen in de Betuwe
bestuiven binnen een paar dagen. Nu
doen zo’n 40.000 bijen dat werk voor
ons. In de toekomst moeten we dat wellicht
zelf met de hand doen. Want de bij
sterft massaal. De oorzaak is onduidelijk.
Maar een imker, een natuurbeheerder en
een wetenschapper wijten de bijensterfte
aan het gebruik van een nieuwe generatie
insecticiden. Via een petitie proberen ze
de bij op de politieke agenda te krijgen.
Uitgezonden door: Eenvandaag
Uitzenddatum: 06-08-2009
De Bij en Wij
De Bij en Wij werd in opdracht van de Nederlandse
Bijen Vereniging (NBV) gemaakt
door Four Corners Broadcast.
Deze 15 minuten durende documentaire
neemt je aan de hand mee langs het hele
traject en leven van de bij, het belang van
de imker en zijn onmisbare rol voor in de
toekomst.
A taste of honey
In deze 10 minuten durende oude Engelse
documentaire wordt een vergelijking gemaakt
tussen de mens en de bij. Ook kan
je de dans die de bijen voor elkaar uitvoeren
om te communiceren waar er nectar te
vinden is, van zeer dichtbij zien.
Abel en de bijen
Abel vertelt zijn moeder tijdens hun vakantie
in Zuid Frankrijk dat hij wel een beetje
bang voor bijen is. Als zijn moeder hem
vertelt dat de bijen ervoor zorgen dat er
aardbijen en paprika bestaan, waar hij zo
van houdt, vind hij ze al een stuk liever.
Vanuit het perspectief van een kind.
Film gemaakt door Susan Coenen
Smakelijk eten!
Bij een dag waar de bij centraal staat,
hoort natuurlijk eten. Want zonder de
bij valt een enorm gedeelte, van wat
er dagelijks op ons bord ligt, weg.
Alle hapjes, verkrijgbaar bij 3 verschillende
barren in de straat, zijn
met heel veel liefde bereid door de
koks van restaurant BRIX. Het menu
bestaat grotendeels uit biologische
ingrediënten en bijna overal is een
vleugje honing te vinden. Een feest
voor ieders smaakpupillen!
De Koude gerechten zijn te vinden bij
Loup, de warme gerechten bij BRIX
en de desserts bij het Wolfje.
Menu van de dag
Crostini Kaas
Met een zachte geitenkaas,
rode port ingelegde vijgen en
citroenhoning
1 nobel (trio 2 nobel)
Crostini Ham
Met honing geglaceerde ham en
grove mosterd
1 nobel (trio 2 nobel)
Zalm
Wilde Alaskazalm van ‘fishes’
met acaciahoning
1 nobel (trio 2 nobel)
|
Pastilla
Gevuld met geitenkaas,
walnoot, pistache en dadel
2 nobel
Gamba
Gamba met een honingsojasaus
2 nobel
Pekingeend
Met flensjes, fijngesneden
komkommer, prei
en honingtijmsaus
2 nobel
Couscous
Met lamskebab of vegetarisch
(met zuidvruchten noten en
gemarineerde courgette)
2 nobel
|
Panna Cotta
Met truffelhoning- rum gelei
1 nobel
Yoghurt-honing ijs
yoghurt- honing ijs met walnoten
van het IJscuypje
1 nobel
|

Honing
Honing in zijn eindstadium is een erg
complex product dat verschillende processen
doorgaat voor het honing wordt;
Honing bezit specifi eke enzymen
die hun complexiteit
vinden in hun samenstelling.
Die samenstelling begint
van bij de kruisbestuiving.
Zonder bijen geen kruisbestuiving,
en zonder kruisbestuiving
geen plantbevruchting, wat wil zeggen
dat de plant geen bloesems kan produceren.
Dus om zich van zijn levensloop
te verzekeren maakt de plant een lokstof
aan. Deze stof lokt insecten, die de nectar
verspreiden.
TIP
Bij verkoudheden is het aangeraden
tijm- of eucalyptushoning te
gebruiken om een optimaal
effect te hebben. Omdat tijm
en eucalyptus van zichzelf
al luchtwegvrijmakende en
pijnverlichtende en zuiverende
eigenschappen hebben. Dus als
je daar de honing van gebruikt
bij een verkoudheid heb je twee
klakken voor de prijs van 1. Voel
u vrij gerust een lepeltje honing
zo op te snoepen zonder thee,
dat werk natuurlijk evengoed
zo niet beter, want honing heeft
zijn optimale eigenschappen bij
koude consumptie bereidingen.
Hoe hoger het fructosepercentage in de
nectar hoe langer de kristallisatie zal
uitblijven,Een imker heeft na het slingeren
(spoelwater van zegelwas) van zijn honing
restoverschotten die een te laag wettelijk
suikergehalte hebben om op potten getrokken
te worden. Deze te licht bevonden
en ondergeschikte honing bezit een
korte bewaartermijn. Daarom vond met
vlug een alternatiefje voor deze kostbare
materie en men brouwde er honingdrank
van. Deze honingwijn of Mede is heerlijk,
en reeds 8000 jaar een lekkernij.
Waar bestaat honing uit?
70 % uit snelle suikers, glucose, sacharose
en fructose (Die hebben als pluspunt dat
ze snel door het lichaam worden opgenomen),
De overige 30 % bestaat uit hormonen,
water, enzymen, organische vetzuren
(conserverende eigenschapen), eiwitten,
vitaminen,
Deze laatsten zijn vooral vitaminen uit de
B groep, we zetten ze even op een rijtje,
stuifmeelkorrels en mineralen waaronder
vooral, mangaan, ijzer, fosfor, koper. De
zuren zijn vooral vrije aminozuren.
Honing als geneesmiddel
Honing heeft bacterieremmende eigenschappen
Honing is een slijmoplossend
Dagprogramma op het podium tegenover BRIX
15:00 ›› Surprise Openings Act
15:15 ›› Marjan Berk 15 min Literatuur
16:00 ›› Vrouwkje Tuinman Verhaal
16:15 ›› Tim van der Vliet Poezie
16:30 ›› Het Filliaal Theater
17:00 ›› Gerod Shea Singer / songwriter
17:30 ›› Alexander Mckenzie Pop
18:00 ›› Suzanne Roels Opera
18:30 ›› Junior Pop / Harmonizen
19:00 ›› Niclas Singer / songwriter
19:30 ›› Celine Cairo Singer / songwriter
20:00 ›› Axel Nederlandse pop
20:30 - 21:00 Sluit act
middel. Honing bevat etherische oliën die
zowel slijmen verdunnen als ze hoestprikkels
verminderen.
Honing werkt geneeskrachtig bij een pijnlijke
of rauwe keel evenals bij verkoudheden
Honingeigenschappen
De kleur van verse honing gaat
van lichtgeel tot donkerroodbruin
in alle tinten (naargelang
de bloesem waar hij
van geoogst wordt en
de bij),
Hoe
roodbruiner de kleur hoe duurder
de honing, Honing heeft ook een andere
kleur in gekristalliseerde vorm dan in lopende
vorm,
Geneeskracht van honing
Koolzaadhoning: maagverzachtend,
Fruithoning: gewoon verschrikkelijk lekker,
Rozemarijnhoning: potentiebevorderend
en leverreinigend.
Acaciahoning: bloedzuiverend en verzacht
inwendig bij overtollig maagzuur,
TIP 2
Honing heeft een duidelijk
afremmende invloed op wildgroei
van schimmels en bacteriën
op huid. Zelfs onwelriekende
geïnfecteerde wonden, verliezen
hun stank in het honing
genezingsproces. Ook op
brandwonden heeft honing een
verzachtend en genezend effect.
Er zijn gevallen bekend van
zware brandwonden die met de
honingkompres therapie genazen
zonder littekens na te laten.
Klaverhoning: tegen diarree,
Tijmhoning: Dit is de oudste soort honing
die in Europa bekend is, perfect tegen verkoudheden
en rauwe keel,
Lindehoning: zenuwkalmerend,
Heidehoning: Voorkomt nier-, blaas- en
prostaatklachten. (heeft een uitgesproken
pittige smaak),
Boekweithoning: versterkt de mens bij
voermoeiende bezigheden,
Kastanjehoning: ideaal als zoetmiddel in
koffi e en thee zonder dat de smaak verandert,
Bos- of woudhoning: luchtwegbevrijdend,
evenals ter preventie bij urineweg- en
bloedsomloopproblemen. (dit is geen
echte honing omdat hij niet van nectar
komt maar van pollen)
Schoonheidsmaskers
met honing
Enkele recepten voor homemade
gezichtsmaskers met
honing als actief bestanddeel
uit de oude doos.
Programma op andere locaties
Uw host van vandaag is MC Jos Bakker. Hij zal, samen met 2 hostesses van
Models at Work, zorgen voor een onvergetelijk dag.
ANA/KATA
Performance art
15:00 - 21:00
Op de hoek van de Wolvenstraat/Keizersgracht
Deux d’Amsterdam
Sexy bijen
15:00 - 17:00
Door de hele straat
Deux d’Amsterdam
Beren die broodjes smeren
16:00 - 18:00
Picknicktafel bij de kinderhoek
Victorine Pasman
Performance art
15:00 - 18:00
Voor een stevigere huid
1 eetlepel honing
1 eiwit
1 theelepel glycerine (verkrijgbaar
in de apotheek)
Bloem
1.Meng honing, eiwit en
glycerine tot ze een smeuïge
massa zijn.
2.Voeg dan bloem toe tot je een
pasta-achtige substantie verkrijgt.
3.Breng de pasta aan op je gezicht en
hals.
4.Laat 10 tot 15 minuten intrekken.
Afspoelen met warm water.
Verstevigend voor zowel haar als huid
1 eetlepel honing
1 zachtrijpe banaan
Natuuryoghurt
1. De banaan prakken en de honing toevoegen.
2. De yoghurt toevoegen tot een smeuïge
massa verkregen wordt.
3. Wanneer de massa te lopend is een
beetje bloem toevoegen tot je een pasta
verkrijgt .
4. 10 tot 20 minuutjes laten intrekken.
5. Afspoelen met warm water.
Een honingmasker als opkikkertje
1. Een beetje honing verwarmen (lauw).
2. Wanneer de substantie te lopend is naar
uw gevoel, mag men er een beetje bloem
.door mengen tot het een pasta-achtige
substantie wordt.
3. Op gelaat en hals aanbrengen .
4. 30 minuten laten inwerken.
5. Afspoelen met warm water.
Het programma kan aan verandering onderhevig zijn.
The Service
Station
Fills All Your Language
Requirements
HEERLIJK
NOORD-
HOLLAND
BIOLOGISCH VAN DICHTBIJ!
Een diepe
buiging
Een oneindig diepe buiging voor alle sponsors
en vrijwilligers die deze dag mede
mogelijk hebben gemaakt.
Financiele hulp
De Amstellanden Accountants
& Belastingadviseurs
Gemeente Amsterdam
Stichting DOEN
Veilinggebouw de Zwaan
Middelen in natura
Accuraat
Barthen
Brand bier
Calff & Meischke
De Fietsfabriek
Drukkerij De Bij
Exclubeef
Fishes
Grip Enterprises John Lambij
Het Licht
IJscuypje
Jan Knook bloemen
Mijnboer
Natuurwinkel Elandsgracht
Wijnkoperij de Loods
Vrijwillige
ondersteuning
BRIX
De Dakdokters
Deux d’Amsterdam
Florian van Roekel
Gwenn Kocken
Het PR Bureau
Jochem Ruijgrok
Los design
Loup
Lydia Klok, imker
Maaike Vonk
Models at Work
Noordhollandsegrond
Pim Lemmers, imker
Stichting Natuur & Milieu
Suzanne van den Bouwhuijsen
The service station
Wallich & Matthes
Middelen kinderhoek
De kleine Eland
De Witte Engel
Gebroeders de Winter
Tinkerbell
Goody bag
vrijwilligers
De Bezige Bij
FNV Kiem
Madame Tusseaud
Weleda
..en een hele hoop fantastische
vrijwilligers…
Bij het plaatsen van de bijenkasten
in April hebben wij nog veel
hulp nodig. Zowel fi nanciële hulp
als ook hulp van imkers die willen
helpen bij het onderhouden
van de kasten. Ben je nog geen
imker maar lijkt het je wel leuk
om dit te worden, geef je op bij
Stichting Nobel en wij zorgen
voor een passende cursus.
Geïnteresseerd om mee te
helpen? Stuur een mail naar
jasmijn@stichtingnobel.nl
Mixed Sources
Productgroep uit goed beheerde bossen
en andere gecontroleerde bronnen
www.fsc.org Cert no. SGS-COC-005808
© 1996 Forest Stewardship Council