Goddelijk Festijn info - BD-Vereniging

23, 24 en 25 mei 2012
Prelude op Convivium Een Goddelijk Festijn
op ecologisch Landgoed Dominio Vale do Mondego in Portugal
een 3-daags verblijf met filosofische disgesprekken, natuurwandelingen en goede
maaltijden en wijnen en inspirerend gezelschap

Dominio Vale do Mondego
Ecologisch Landgoed Dominio Vale do Mondego ligt direct aan de
Mondego rivier in het Serra da Estrela gebergte - Portugals grootste
natuurpark. Het domein is 33,3 hectare groot in een veelzijdig
cultuurlandschap met weidegronden voor de schaaps-kudde, bos,
olijfgaarden en natuurschoon. Het hoog gelegen dal is stil, ruig en
authentiek. De bio-dynamische landbouwmethode versterkt die
kwaliteiten; die terugkomen op tafel. Het landgoed biedt accommodatie
voor gasten in onze 6 quintas.
Vanuit onze visie, is Kunst in
Natuur integraal onderdeel van
het landgoed. Het land en de
natuur bieden gezonde
voeding, inspiratie en een
veelheid aan oorspronkelijke
materialen om te scheppen.
Kunst op het Landgoed is een continu proces - een tijdloos project -
met participerende kunstenaars. Beginnende en gevestigde
kunstenaars. Het Maluca Art Atelier is eigendom van 12 kunstenaars -
allen zijn permanent artist-in-residence.
Jaarlijks vindt in augustus het Angel Art Festival plaats. Een
kleinschalig professioneel, internationaal zomerfestival met locatie-
theater, performances en dans, comedy, muziek en speciale
kunstprojecten, lezingen en workshops. www.angelfestival.com
Eelco Schaap
Eelco Schaap, (1953 - Wageningen) is
verantwoordelijk voor de biologische-
dynamische landbouw op Dominio
Vale do Mondego. Eelco heeft zich 35
jaar ingezet voor de ontwikkeling van
de bio-dynamische landbouw in
Nederland en veel in Europa en
Amerika geadviseerd. Hij volgde de
opleiding Warmonderhof van 1971-‘
73 deed 2 jaar ontwikkelings
samenwerking (SNV) in Oost-Afrika
was vanaf 1976 pionier in de bd-
voorlichting voor de Vereniging voor
Biologisch-Dynamische Landbouw en
voor het ministerie van Landbouw en de DLV Adviesgroep. Als
teamleider senior consultant bouwde hij een landelijk consultants
team voor biologische landbouw op (15 man) en deed het
kennismangement. Hij was medeoprichter van veel organisaties in
de keten o.a. Biologica, Zuiver Zuivel, de Groene Weg en Flevo BD,
voerde veel agro-ecologische projecten en systeemvernieuwing
door, vaak in een Europese context. Als consultant was hij intensief
betrokken bij advisering en certificering van bio-bedrijven in
Europa en van ’86 tot ‘95 ook in USA. Politiek-bestuurlijk was hij 8
jaar actief als voorzitter van de statenfractie (Groenlinks) in
Provinciale Staten van Flevoland.

Desiderius Erasmus
Een Goddelijk Festijn
Basel 1522
In vrijwel geen enkele studie over het werk
van Erasmus ontbreken verwijzingen naar of
citaten uit Een Goddelijk Festijn. Dit Convivium -
een disgesprek- publiceerde Erasmus met
Samenspraken in de zomer van 1522 in Basel.
(in de vertaling van Jeanine De Landtsheer)
Vanaf november 1521 woont Erasmus in Basel, nadat hij Leuven na
drie jaar verlaat vanwege de religieuze controverses door de kerkelijke
stellingname van Luther. Johannes Froben - zijn uitgever - nodigt hem
uit naar Basel en publiceert in dat jaar Erasmus vertaling van het
Nieuwe Testament. Mede door de bewuste overtreding van de
kerkelijke spijswetten op Palmzondag 1522 door de arts Sigismund en
enkele genodigden schrijft Erasmus Een Goddelijk Festijn.
Tot 1529 domineert Erasmus de wereld van de humanisten en
dirigeert hij hun denkbeelden, gebruikmakend van zijn uitgever. In
1524 neemt Erasmus definitief stelling tegen Luther en de Reformatie
in ‘Over de vrije wil’ - libero arbitrio.
Het Disgesprek
Kenners van het werk van Erasmus waarderen Een Goddelijk Festijn als
dé samenspraak waarin het gedachtengoed uit de klassieke Oudheid
en dat uit de christelijke denkwereld het duidelijkst is geintegreerd.
De Locatie
Gastheer Eusebius nodigt vrienden en hun schaduwen uit in zijn
halflandelijke villa. Eusebius ontvangt zijn gasten bij de Poort - in de
loop van de ochtend - waarna een rondgang volgt over het terrein en
het uiterlijke landgoed.
Eusebius geeft commentaar bij alles wat het gezelschap ontmoet met
rijkelijk symbolische connotaties over de ‘aangelegde natuur’. De
bezichtiging van de villa volgt, waarbij de 3 geschilderde gaanderijen
van de binnentuin uitvoerig worden besproken. Flora en fauna
vertegenwoordigen spreuken en gezegden, uniek in de Renaissance is
zo´n uitvoerige beschrijving van geschilderde natuur.
Erasmus heeft voor iedere gast een toepasselijk geschenk. De
rondleiding in de villa volgt wederom met uitvoerige beschrijvingen
van de schilderijen. Maaltijdscènes sporen aan tot ‘soberheid bij het
maal en weerhouden van dronkenschap en wellustigheid’. Het
Sigismund incident waarbij de vastengeboden werden overtreden en
de heersende opvattingen van iconoclasten (tegen de beeldenverering)
dragen zeker bij tot deze ‘geschilderde morraalleer’.
De bibliotheek op de 1e verdieping is voor Eusebius hét hoogtepunt
van zijn weelde. De zorgvuldig geselecteerde boeken, de ‘hangende’
globe met de uitvergrote afbeeldingen op de wanden, afbeeldingen
van vooraanstaande auteurs met Christus, Godvader en de Heilige
Geest als centraal thema. De kapel en het museion grenzen aan de
bibliotheek, waarvan het balkon uitzicht geeft op de tuin. De buiten
gaanderijen beschrijven scenes uit het leven van Christus met
corresponderende voorstellingen van profetiën uit het Oude
Testament. Er boven zijn portretten van pausen en er tegenover
bustes van Romeinse keizers ob memoriam historiae.

Eusebius nodigt uit tot matigheid. Hij keert zich tegen wellust,
gierigheid, hoogmoed, verraad, broedermoord en bedrog van
vrienden. Voorstellingen van funest verlopen maaltijden
documenteren dit. Alexander de Grote doorboort in dronkenschap
zijn vriend Clitus. Sober zijn voor zichzelf maar genereus zijn voor
behoeftigen, ingegeven door het zoeken naar evenwicht tussen voedsel
voor zowel het lichaam als de ziel.
De Maaltijd
De royaal geserveerde salades met eieren (Romeins gebruik), gevogelte
(hoenders uit de eigen hof), lam en desert voeden niet alleen de
gasten, maar zijn ook geestelijk voedsel. Het lezen van vrome teksten
en verklarende commentaren zijn de specerijen voor de gerechten.
Het motto van het convivium religiosum is, overdaad schaadt. Eusebius
kan bestaan zonder buitenwereld en is van niemand afhankelijk. Zijn
nidus (nest) staat voor welbevinden en de perfecte wissselwerking
tussen bewoner(s), woning en leefomgeving.
Erasmus droomt van een samenleving van kleine grondbezitters die
autonoom kunnen leven dankzij de eigen voedselproductie. Deze
economische onafhankelijkheid gaat samen met een ideaal van
evangelische matigheid en stoïsche soberheid. Geen overdaad en
rijkdom. Eusebius zijn afkeer van luxe en overdaad van de kerk heeft
een sociale achtergrond. Niemand kan twee heren dienen, je kunt niet
liefhebben en de ander haten of de een aanhangen en de ander
verachten. Ergo God of de Mammon dienen.
De geografie van Europa
Eramus was bereisd en was te gast in veel halflandelijke villas en
kloostercomplexen met tuinen en kruisgang in Italië, de Nederlanden,
Engeland, Basel. De verwantschap met architectuur en schilderkunst
van de Italiaanse humanist Leon-Batista Alberti is herkenbaar. Cicero,
Plinius en Vitruvius blijken belangrijke bronnen voor hem.
De woningen van Thomas More, John Collet, Pieter Gilles in
Antwerpen, het Erasmus-huis in Anderlecht, het Palazzo in Mechelen
van Hieronimus Busleyden, Johannes Froben in Basel, Johannes van
Botzheim in Konstanz zijn locaties die hem inspireerden. Zijn
praediolum, rusculum (buitentje, landgoedje) is een compilatie van door
Erasmus bewust gebruikte verkleinwoorden voor deze bijzondere
buitenplaats.
Erasmus toont zich de ware meester door zijn klassiekers te kennen.
In Ciceronianus stelt Bulephorus, dat een architect oordeelkundig dat
kiest van bestaande gebouwen wat hij geslaagd vindt en dat juist
toepast, wil hij ´enige lof´ krijgen.
Tijdens de Italië-reis van Erasmus (1506-1509) ws de klassieke villa
een ware cultus. Volgens Erasmus moeten huis en haard zowel met
verstand als met de zintuigen herinneringen opwekken.

De personages
De verheerlijking van het landleven wordt in de 1e versie
besproken door de vijf disgenoten met allen Latijnse namen. In
de 2e versie gaan acht (het Koor der Muzen) man aan tafel met
Griekse namen. De gasten zijn uitgenodigd om een kijkje te
nemen in het ‘oord der vrome zielen’ - de Gelukzalige Eilanden.
Eusebius en Timotheus hebben voor en na de maaltijd het woord.
De gesprekspartners vertegenwoorigen archetypen en
grondhoudingen. Eusebius is de Vrome (fromm is Johannes
Froben) zijn schaduw is Nephalius (Johannes van Botzheim).
Absthemius, de Nuchtere is vergriekst tot Sophronius de Wijze
(Conrad Pellican), Theophilus (Godbeminde) is Zwingli die Basel
in 1522 bezocht en die Erasmus ontmoette. Chrysoglottus
(Guldentong) en Oecolampadius en zijn schaduw Eulalius
(Welbespraakt) is Wolfgang Capito. Maar Eusebius - Erasmus zijn
Alter Ego - staat ook voor Hieronymus de kerkvader. Het Rome
van de 4e eeuw kan qua tijd en ruimte deze ontmoeting tijdens
het Convivium Religiosum verbeelden. Het is ook een metafoor voor
het verblijf op de Eilanden der Gelukzaligen en De Eeuwigheid.
Ter illustratie van Erasmus literaire rijkdom en vindingrijkheid.
Timotheus (Godvrezende) lijkt geinspireerd op de 90 jarige
Griekse musicus die het hart van Alxander de Grote met Dorische
modi in vuur en vlam kon zetten. Erasmus was zodanig onder de
indruk van deze persoonlijkheid, dat hij er ook in 1516 aan paus
Hadrianus VI (de Utrechtse Adraan Boeyens) over schreef in
Paraclesis.
Tot zover een impressie van de inleiding van Lucy L.E.Schluter
op Een Goddelijk Festijn van Erasmus. De literaire rijkdom en
feitelijke exactheid waarmee een religieus geïnspireerde
werkelijkheid wordt gecreeërd dwingt grote bewondering af.
Tegelijkertijd schept het verhaal een ander perspectief, waarin
biologisch-dynamische landbouw en zelfvoorzienendheid in een
sterk cultureel leven, de ideale woon- en leefvorm zijn die
Erasmus zich wenst. Voor zichzelf en voor een ieder. Wij delen
zijn inzichten graag met u, omdat ze ons actueel lijken. Maar
waarom is het niet gebeurd in 500 jaar tijd? Wat gaat er de
komende jaren gebeuren wanneer ecologie en klimaat de
maatschappelijke omslag zullen gaan bewerkstelligen. En grotere
aantallen mensen uit de stedelijke agglomeraties hun heil gaan
zoeken in het landelijk gebied. Over heel Europa? Wat dan? Wie
heeft het voorzien en wie kan het werkelijk opvangen?
De vraagstellen is hem ook beantwoorden. Er is dus werk aan de
winkel.
Eelco Schaap
Najaar 2011

De Tempelridders
de voortzetting van hun taak in deze tijd
Lex Bos, 1980
De actuele mondiale financieel-economische
ontwikkelingen vragen hernieuwd om
aandacht voor het Christofoor cahier met de
titel - de Tempeliers - de Voortzeting van hun
taak in deze tijd - van Lex Bos uit 1980.
Het bestaan van de Triodos Bank is vooral te
danken aan het denkwerk van Lex Bos en een
groepje geestverwanten, zoals Rudolf Mees,
Wim Schukking, Adriaan Decking Dura.
Mannen die 8 jaar voorafgaande aan de
oprichting, intens met het vraagstuk van de rol
van het geld in de samenleving, hebben
gewerkt, geïnspireerd door Rudolf Steiners
sociale driegeleding. Dit leidde tot de
oprichting van Triodos Bank. Met de
uitverkiezing als Duurzaamste Bank ter wereld
door de Financial Times in 2011, trad de
internationale erkenning op van de door hen
gekoesterde principes.
Wie zich voor de vroege Middeleeuwen
interesseert zal zich net als Lex Bos
verwonderen over de enorme ontwikkeling in
de 12e en 13e eeuw. In Europa was een
ongekende bloei van economie en cultuur. Er
werden in die twee eeuwen ruim 300
kathedralen gebouwd. Er ontstond een
infrastructuur die steden en kloosters met
elkaar verbond. Er heersten geen epidemieën
en het dagelijkse leven was veilig voor de
burger. Een nieuw geld- en banksysteem
maakte de handel en verstedelijking mogelijk.
Het was een verademing na de duistere tijd die
hieraan vooraf was gegaan.
Deze maatschappelijke ontwikkeling loopt
parallel met de periode vanaf de eerste
Kruistochten, wanneer de Orde van de
Tempelieren in 1128 in Troyes werd opgericht
door Hugo de Payens - de eerste Grootmeester.
De Orde wordt na het uitbreken van de 100
jarige oorlog door Philips de Schone uitgeroeid
en eindigt in 1314 wanneer Jacques de Molay
als laatste Grootmeester op de brandstapel
sterft. Dit veroorzaakt zo´n shock dat het volk
450 jaar later tijdens de Franse revolutie
wanneer koninklijk bloed vloeide bij het vallen
van de guillotine riep “Molay zij gewroken" .
De Orde ontstaat nadat in 1095 paus Urbanus
II - de voormalige prior van het Cisterciënzer
klooster in Cluny - de eerste Kruistocht
verkondigt. Hugo de Payens neemt daar aan
deel. In 1119 bieden 9 ridders onder leiding
van Hugo de Payens aan koning Boudewijn II
hun diensten aan om de weg tussen Jaffa en
Jeruzalem veilig te stellen voor de christelijke
pelgrims. Zij worden tempelridders genoemd
omdat zij de tempel van Salomon willen
herbouwen. Deze ridders vormen de kern van
de hoge adel uit de Franse Champagne en zijn
zeer invloedrijk in Frankrijk. Afgezien van de
directe beveiliging van de pelgrims, houden zij
zich bezig met archeologische opgravingen en
verrichten opmetingen in het gebied van de
tempel van Salomon. Welke geheimen
probeerden zij te ontraadselen en welke
inspiratie wilde ze ontvangen? Ze brengen
deze impuls en de vele opgedane kennis naar
Europa. Dit leidt tot fundamentele
veranderingen in het Cisterciënzer klooster van
Stephanus Harding. Deze abt vervangt de
bestaande contemplatieve orderegels door
intensieve studie van de heilige Hebreeuwse
teksten, die de Tempelridders meebrachten.
Vervolgens wordt daartoe in Bar-su-Aube en
nieuwe abdij gesticht onder leiding van
Bernhard van Clairvaux. Deze 25-jarige
monnik blijkt in staat om in korte tijd een
belangrijke persoonlijkheid in de landelijke
politiek te worden. In 1128 roept Bernhard
van Clairvaux een Concilie bijeen waar de
tempelridders ook aan deelnemen, wordt op
wens van Hugo de Payens de Tempelorde
gesticht. Bernhard van Clairvaux krijgt de
opdracht om de orderegels op te stellen. In een
indrukwekkend tempo wordt - in kort
tijdsbestek - een enorme activiteit ontwikkeld.
Ordehuizen verschijnen, kathedralen worden
gebouwd, landerijen verworven, wegen
aangelegd en bankactiviteiten ontplooid, etc.
Het lijkt er op of alles ´klaar lag´ en dat na een
lange periode van innerlijke voorbereiding in
korte tijd resultaten zichtbaar werden.

De geestelijke lijn van deze gebeurtenissen
gaat echter terug tot Benedictus van Nurcia
(480 - 547) die voor de naar hem genoemde
Benedictijner Orde in 529 tussen Rome en
Napels het klooster Monte Cassino stichtte. In
dat zelfde jaar sluit keizer Justinianus de
Atheense School voor wijsbegeerte. Deze
school vormde het studiecentrum voor
oosterse en oriëntaalse mysteriewijsheid in het
westen. Benedictus blijkt de hoeder van deze
wijsheid. Hij metamorfoseert die in
christelijke zin. Hij is de grondlegger van het
kloosterwezen, dat het geestelijk-culturele
leven in Europa eeuwenlang vormt.
De Tempelieren vormen dit kloosterleven om
tot een algemeen maatschappelijke impuls, die
de brug slaat naar onze tijd. Vanaf de 3e en 4e
eeuw leefden in het Egyptische Alexandrie
christelijke monniken. Zij keerden zich af van
de wereld en gaven zich over aan gebed. Ze
leefden van het voedsel dat men hen bracht. In
een latere fase richt men zich meer op de
aarde - vanuit het groeiende bewustzijn - dat
de zorg voor de aarde een christelijke opgave
is. De kloosterorde ontwikkelde de landbouw
en schiepen nieuwe landschappen. Men
richtte zich daardoor meer naar buiten en ook
op de medemens. Benedictus organiseert voor
het eerst het kloosterleven door een centrum
te stichten met leefregels. Daardoor kan het
geestelijk leven zich verinnerlijken en
vermenselijken. De kloosters die daarna
gesticht worden zijn centra van religieus leven
én wetenschappelijke studie. Doordat de
Benedictijner Orde de landbouw aanpakt,
wordt maatschappelijk de basis gelegd voor
een nieuwe verantwoordelijkheid: de zorg
voor de aarde en een zekere voedselvoorziening.
De basis voor een nieuwe
samenleving.
Er gaat een directe lijn van Monte Casino in
Italië naar Cluny in Bourgondië waar in 910
het Centrum van de Cisterciënzers wordt
gesticht. Bernhard van Clairvaux was een
cisterciënzer monnik. Hij verbindt het hoog
ontwikkelde kloosterleven uit de beide orden
én maakt de overgang mogelijk van de
geestelijk-culturele taak van de Tempelieren,
naar een maatschappelijke. De Tempelorde
vormt het kloosterwezen om naar een
volgende ontwikkelingsstap. Er vindt een
omstulping plaats. Het losse verband van de
kloosters buiten deze Orden, wordt een
organisatie van ordehuizen met een krachtige
sociale structuur met een economische
werking in heel Europa. De naar binnen
gerichte kloosters worden omgevormd tot een
op de maatschappij gerichte Orde. De
theologische denkwereld in de kloosters wordt
omgevormd tot een meer universitaire
wetenschap. Deze grote veranderingen vinden
plaats in de 2 eeuwen waarin de Tempelieren
werkzaam zijn.
Benedictus´ belangrijkste daad was het
opstellen van regels voor de
kloostergemeenschap. Deze bestaan uit drie
categorieën:
Regels voor het religieuze en het
gebedsleven
Samenlevingsregels voor de
kloostergemeenschap
Regels voor de landbouw en de
ambachten
Interessant is dat de omvang van het aantal
regels naar beneden toe toeneemt. Er zijn
maar een paar fundamentele regels voor het
gebedsleven en de cultus. De dagelijkse
leefregels worden al veel gecompliceerder,
terwijl de regels voor het beroepsleven het
meest gedifferentieerd zijn t.a.v. de inrichting
ervan.

Drie niveau´s van regelgeving met elk hun werking voor het eigen
karakter van de verschillende werkgebieden. Deze komen overeen met
een indeling die we zouden maken in wat Rudolf Steiner sociale
driegeleding noemt. De herkenning van de 3 gehanteerde niveau´s bij
de Demeter richtlijnen & aanbevelingen voor de biologisch-dynamische
landbouw berust dan ook niet op toeval. Het onderscheid tussen 3
kwalitatief verschillende levensgebieden komt daarin terug en wel als
volgt:
Driegeleding Demeter richtlijnen &aanbevelingen
geestelijk-culturele leven geestelijk-spirituele intenties
sociaal & rechtsleven afspraken, regels & verplichtingen
economisch leven productie
Van belang is ook nu weer om de parallel tussen de drie niveau´s te
herkennen in hun metamorfose van de Benedictijner Orderegels uit de
6e eeuw. Deze worden vermaatschappelijkt door de Tempelieren in de
12e eeuw, terwijl Rudolf Steiner deze ordening verfijnt en differentieert
in de 19e eeuw in de Driegeleding. Het blijkt dat in een ´ritme´ van
zeven eeuwen de hernieuwing van deze dragende geestelijk-culturele
impuls mogelijk is, belichaamt door enkele grote persoonlijkheden. Een
immens panorama wordt daardoor zichtbaar in de grote Europese
mensheidsontwikkeling.
Het is dus ontzettend belangrijk om de consequenties van deze
uitgangspunten op haar draagwijdte te beoordelen en te respecteren.
Dat geestelijk-culturele leven een gebied is waarin weinig voorschriften
te maken zijn hangt met het karakter daarvan samen. Regels zijn
strijdig voor een gebied waarin de individuele vrijheid ´individueel
anarchisme´ het hoogste goed is. Het bewustzijn laat zich nu eenmaal
niet regelen. Een discussie over wat er op biologisch-dynamisch gebied
wel of niet mag of moet, niet opportune. Belangrijk is om elkaars
spirituele en werkervaringen te kennen. Dat zijn de interessante
gespreksonderwerpen. Door afwezigheid van inzicht en gedeelde
ervaringen wordt de roep om regels nog steeds gehoord. Met
Benedictus kunnen we vaststellen kan dat dit slechts in beperkte mate
zinvol is. Onderlinge regels en afspraken zijn verworden tot een
dominante externe juridisch (merk-)bescherming.
De transitie van een geanonimiseerde industriële landbouwproductie
naar een nieuwe biologisch-dynamische (agri-)Cultuur vraagt om grote
behoedzaamheid. De tere bedrijfsindividualiteiten, vragen om sociaaleconomische
bescherming, zodat zij actief kunnen bijdragen aan de
transitie naar een Europese agri-cultuur, die kan bijdragen als
cultuurfactor aan een vernieuwd en rijk spiritueel klimaat.
Het was Rudolf Steiner die de door de Tempelieren
vermaatschappelijkte en in de Franse revolutie tot een politieke drieeenheid
geformuleerde platte maatschappij-structuur verfijnde tot de
drie bovengenoemde principes - geënt op het oer-christelijke drieledige
mensbeeld. Een diep inzicht, dat recht doet aan de meest moderne
menselijke behoefte en aan nieuwe inrichtingseisen van de
maatschappij.
De intrinsieke waarde van de Demeter richtlijnen staat daarmee niet te
discussie. De dominante externe rol die ze nu echter vervullen, doet
onvoldoende recht aan de twee andere levensgebieden:
aan de innerlijke spiritualiteit én aan de individuele ervaringskennis die
de uitoefening van ambachten in en rond de landbouw opleveren. De
afwezigheid van een brede maatschappelijke beweging, zoals in de
jaren zestig van de vorige eeuw, is een gemis.
De opgave om de biologisch-dynamische landbouwmethode - als
exponent van het ecologiseren van de Europese landbouw, het
landschap, de natuur en de voeding - is een taak voor de komende 700
jaar. Het zijn de pioniers, die in dit licht door hun intenties de materie
omvormen tot iets waardevollers dan er voor die tijd was. Het inzicht
dat geest nooit zonder materie is, wordt alleen in de bewuste handeling
zelf ervaren.
Het credo van de Benedictijner monniken was ´Ora et labora´. De
biologisch-dynamische landbouwimpuls is daarvan een metamorfose.
De opgave is duidelijk, de taakgebieden aangegeven, nu nog de
verwerkelijking.
Eelco Schaap
abstract geschreven in de tachtiger jaren en altijd gekoesterd.

Literatuur
Het Goddelijk Festijn (1522), van Desiderius Erasmus
Vom Genius Europa (1962) van Herbert Hahn
de Tempelieren (1980) van Lex Bos
In Europa (2004) van Geert Mak
Kernpunten van het sociale vraagstuk (1919) van Rudolf Steiner
Guidebook to the Freudenberg Experience (2001) van Matthias Schenk
De natuur als beeld - in religie, filosie en kunst (1999) van Matthijs G.C.Schouten

Accommodatie
Afhankelijk van het aantal deelnemers en de
samenstelling van de groep verblijf je in een
2-persoonskamer in een Quinta, in een
Canvas Lodge. Alle kamers & Lodges hebben
gedeeld sanitair. In de Quintas & Lodges kan
men gebruik maken van de zitkamer, keuken
en terrassen. De Quintas / Lodges liggen
verspreid op het 40 hectare grote terrein.
U kunt een voorkeur voor een bepaalde
Quinta of Lodge kenbaar maken, echter de
uiteindelijke indeling hangt af van de
samenstelling van de groep.
2 twin en 1 single
in Buitenkamers
1 double en 1 twin
in Quinta das Canas
1 double en 1 twin
in Casa das Pombas
2 double, 2 twin en
1 single in Quinta
do Rio

Landschap
Het landgoed maakt deel uit van een eeuwen
oud cultuurlandschap, dat alle kenmerken van
intense menselijke betrokkenheid zichtbaar
toont.
Onder in het dal meandert de Mondego rivier –
de belangrijkste rivier van Portugal met haar 227
kilometer lengte en een stroomgebied van 654
vierkante kilometer, die haar bron hee; in het
centrale massief van de Serra da Estrela het Alto
Plano gebied op 2.500 meter hoogte – geflankeerd
door een lint van weelderige bebossing
bestaande uit elzen, populieren en essen met
een uitbundige ondergroei van varens en
s?nzeplanten en een grote rijkdom aan
zangvogels en uilen en vlinders en libellen. De
rivier wemelt van de vis en rivierkreeAjes met
waterspreeuw, ijsvogeltje en ook de oBer die
speelt in het heAig stromende water.
Op de aangrenzende landbouwgronden grazen
kudden melkschapen onder olijComen.
De aansluitende berghellingen zijn bebost met
Europese-­‐, steen-­‐ en kurkeiken, pijnbomen en
olijComen, kersen, appels, pruimen, vijgen,
walnoten afgewisseld met wijngaarden. Alles
ingericht als een tuin, die vooral gericht was en
ook nu nog is op zelfvoorziening van de
bevolking van de 7 dorpen in het hoge gedeelte
van het dal.
De prehistorische en voorchristelijke sporen van
de mens zijn overduidelijk aanwezig. Er zijn
offerplaatsen, vuistbijlen en vooral ook de
terrasmuren, die duiden op een vroege
landbouwkundige ontwikkeling vanwege het
guns?ge microklimaat (meso mediterraan) in het
dal. De terrasmuren hebben ?entallen
uitgehakte watergangen uit de periode dat de
mensen naar het water toe moesten graven en
hakken, omdat pompen ontbraken.
Het dal is precies noord-­‐zuid gericht: een unicum
voor het Iberisch schiereiland.
De romeinse aanwezigheid blijkt uit de romeinse
weg die vanaf Guarda door het dal loopt en de 2
romeinse bruggen ten noorden en ten zuiden
van ons domein.
Hoge terrasmuren omzomen
de oude doorgangswegen tussen
de akkers van de quintas door
naar de dorpen.
Het hele dal toont sporen van de
laatste ijs?jd: immens grote keien
markeren het hele terrein. Soms
opgenomen in een terrasmuur, dan weer
gevaarlijk overhellend langs de weg of
plompverloren in het bos. Maar steeds markant
aanwezig -­‐ op een aangename manier de ruimte
ordenend.
Het Serra da Estrela gebergte is een 100.000
hectare groot Parque Natural dat bestaat uit een
groot massief dat geologisch is ingedeeld in 10
verschillende granietsoorten.
Landbouwkundig levert de graniet
verweringsbodem een oneindige voorraad aan
mineralen voor de plantenvoeding. De
biologisch-­‐dynamische landbouwprak?jk richt
zich dan ook volledig op het zorgvuldig beheren
en ontwikkelen van al het organische materiaal:
tradi?onele dierlijke potmest, groenbemesters
en een goede vruchtwisseling.
De biologische-­‐dynamische landbouwmethode kijkt
naar een fruitboom – en dat geldt ook door de
olijIoom (olijven zijn vruchten) – waar op het hout
jaarlijks een gewas groeit, dat behandeld moet
worden als ieder ander gewas dat direct in de aarde
staat. De consequenNe van die benadering is, dat de
boom zelf wordt bemest. Moderne biologische
boomverzorgingsmiddelen, die zijn te verspuiten met
de tractor maken dat ook mogelijk. Precieze en
uitvoerige behandeling van deze bijzondere
werkwijze is beschreven in de 3 e voordracht van de
Landbouwcursus (1924) van Rudolf Steiner de
grondlegger van de biologische-­‐dynamische
landbouwmethode.

Aldeia Viçosa >
Quinta do Caseiro
Quinta da Madroa
Quinta das Corujas
Praia Fluvial /
river access
Forno /
historic oven
Horta /
vegetable
garden
Rio Mondego
< Mizarela
Quinta do Rio
Caminho do Rio
Caminho Antiguo
Oliveira /
olive grove
Tanque
Castanhal /
Chestnut wood
Caminho Velho
Quinta da Maluca
Depósito Agua
Estábulos dos Cavalhos /
horse stable
Anjo
de Huub Kortekaas
Oliveira /
olive grove
Campismo /
camping
Esplanada panorama /
panorama sundeck
Balneario / bath house
Quinta da Portela
Recepção / reception
Lagar Lounge / restaurant
Tanque
Caminho de Faia
Pavilhão das Ovelhas /
sheep stable
Horta /
vegetable garden
Faia
Jardim infantil /
playground
Cara
de Antonio Oliveira
Oliveira /
olive grove
Terraço / terrace
Horta /
vegetable
garden
Atelier /
workshop
Passeio de Água
Caminho do Rio
Tanque
Clareiro de Orion
de Dona Catarina
Piscina / swim basin
Palavras
de Dona Catarina
Oliveira /
olive grove
Barragem
Quinta das Canas
Bordeleira
de Antonio Oliveira
Quinta das Lamas
Quinta da Mona
Quinta das
Jarras
Quinta Dominio do BarrataVale
do Mondego
Quinta da Portela
6300-095 Faia, Guarda, Portugal
Vinha da Manta
Caminho de Pero SoaresPasseio de Castanhas
00351 - 271926276
00351 - 938750730
info@dominiovaledomondego.com
www.dominiovaledomondego.com
0 50 100 150 200 250m
schaal 1:4000
< Pero Soares
< Mizarela

Het Goddelijk Festijn Convivium
Bijdrage in de kosten: € 150,- per persoon
De kamers bevinden zich in de gerenoveerde Quintas met
granieten muren, bedden met goede matrassen, beddengoed en
handdoeken en badjassen. Zij delen een badkamer met 1 tot 3
andere kamers.
Het verblijf is inclusief 3 overnachtingen, alle dagen uitgebreid
ontbijt, lunch met wijn, diner met wijn, koffie, thee, bronwater.
Dominio Vale do Mondego
Eelco Schaap
Quinta da Portela, Faia, Guarda
Portugal
tel. 00-351-271926276
telm. 00-351-938750730
info@dominiovaledomondego.com
www.dominiovaledomondego.com
Dominio Vale do Mondego ligt in de Beira Alta district in het
binnenland van Portugal. We zijn op ongeveer 45 km van de
grens met Spanje verwijderd, op de hoogte van Salamanca.
Met het vliegtuig zijn er 3 mogelijkheden:
naar Porto - met TAP en Ryanair op
met de huurauto is het 2 uur rijden over goede tolsnelwegen
met de bus naar Guarda duurt 3 uur
met de trein duurt Guarda 3,5 uur
naar Lissabon - met KLM, TAP en Transavia
met de huurauto is het 3 uur rijden over goede tolsnelwegen
met de bus naar Guarda is 4 uur
met de trein naar Guarda is het 4,5 uur
naar Madrid - met Easyjet, KLM, Iberia en Vueling
met de huurauto is het 4 uur over goede tolsnelwegen
met het openbaar vervoer is er geen goede directe
verbinding.
voor de bus kijkt u op: www.rede-expressos.pt
voor de trein kijkt u op: www.cp.pt
Komt u er niet uit, dan vraagt u het ons!