Plantengemeenschappen in successie - Webnode

Mei
2012
Plantengemeenschappen
in successie
Ecologie excursie o.l.v. Gertjan Martens
Jan-Willem Schoonhoven, Radha Cappai & Vera van Rijn
Deeltijd opleiding tweedegraadsdocent Biologie
Mei 2012

Inhoudsopgave
Inleiding ....................................................................................................................................... 2
Materialen en methode................................................................................................................. 3
Resultaten .................................................................................................................................... 4
Plaats van de boring: Oud Loosdrecht......................................................................................... 4
Bodem ...................................................................................................................................... 5
Vegetatie .................................................................................................................................. 6
Vogels....................................................................................................................................... 8
Plaats van de boring: Soest ........................................................................................................ 9
Bodem .....................................................................................................................................10
Vegetatie .................................................................................................................................11
Vogels......................................................................................................................................12
Plaats van de boring: Eemnes....................................................................................................13
Bodem .....................................................................................................................................14
Vegetatie .................................................................................................................................15
Vogels......................................................................................................................................16
Conclusie .....................................................................................................................................17
1

Inleiding
Met de excursie hebben wij onderzoek gedaan naar natuurgebieden in het Gooi, hiervoor zijn wij
naar 3 verschillende plekken geweest: Oud Loosdrecht, Soest en Eemnes. Wij zullen kijken naar
verschillen in bodem, vegetatie en dieren. Om het ecosysteem van verschillende plaatsen te kunnen
vergelijken is het belangrijk een nauwkeurige beschrijving te maken. Het zal blijken dat bepaalde
planten voorkomen op bepaalde bodems, steeds in dezelfde combinatie. Een dergelijke combinatie
heet een plantengezelschap en heeft een aantal kensoorten. Kensoorten zijn gespecialiseerde
soorten met bepaalde speciale eisen aan hun omgeving; ze hebben een nauwe tolerantie. Naast
kensoorten komen begeleidende soorten voor, hetgeen soorten zijn die op verschillende bodems
groeien, dus met een brede tolerantie. Tenslotte kun je ook dominant aanwezige soorten
onderkennen, dit zijn soorten die het aanzien van het terrein bepalen.
Het doel van de excursie is het vergelijken en beschrijven van de verschillende bodems en vegetaties.
Om het goed te kunnen vergelijken worden er een aantal deelvragen beantwoord.
Wat zijn de kensoorten, de begeleidende soorten en de dominante soorten?
Hebben de kensoorten speciale bouw of fysiologische kenmerken?
Een vergelijking in biodiversiteit
2

Materialen en methode
Benodigdheden:
- Grondboor
- Bodem vochtigheidsmeter
- pH meter
- Bodem thermometer
- Plastic bak
- Schepnet
- Literatuur voor determinatie
- Verrekijker
Bij deze excursie hebben wij de bodem, vegetatie en dieren (waterdiertjes en vogels) vergeleken. Per
onderdeel beschrijven we hieronder hoe we dit hebben gedaan.
Met de excursie is er onderzoek gedaan in drie verschillende bodems: veen-, klei- en zandbodem. In
deze bodems werd een grondboring uitgevoerd. Waarna een aantal metingen aan de bodem verricht
werden, te weten: de temperatuur, relatieve vochtigheid en de pH. Er werd een beschrijvi ng
gemaakt van het type bodem, de consistentie en kleur. De resultaten van de boring zullen in tabellen
worden weergegeven.
Er is gekeken naar de vegetatie op de verschillende plekken. Van de moslaag, kruidlaag, struiklaag en
boomlaag hebben wij de verschillende planten bestudeerd. Van een representatief deel van de
vegetatie hebben wij een opname gemaakt en de naam van de soort werd gedetermineerd.
Wij hebben middels schepnetten geprobeerd waterdiertjes te vangen. Deze hebben we
gedetermineerd en genoteerd. Niet in elk gebied was het mogelijk waterdiertjes te vangen en
hierdoor kunnen wij geen vergelijkingen maken per natuurgebied.
Wij hebben aan de hand van het type gebied een verwachting gedaan van de verwachte
vogelsoorten uit dat gebied. Vervolgens hebben we dit vergeleken met de vogels die we daar
daadwerkelijk gezien hebben en onze conclusies getrokken.
Wij hebben per gebied een landschapstekening gemaakt volgens de 360 graden methode. De plek
vanwaar wij kijken in het midden en dan tekenen wat op 50 meter afstand zichtbaar is, langs de
binnenste cirkel en wat vanaf 100 meter zichtbaar is in de buitenste cirkel. Dit geeft ons inzicht over
de schaduwrijkheid en luwte van het gebied. Lichtinval hebben we daarnaast ook m.b.v. een lux
meter gemeten.
3

Resultaten
Plaats van de boring: Oud Loosdrecht
Loosdrecht - Het natte veengebied blijkt gezonde grond voor zeldzame planten als valeriaan,
kattenstaart en pijlkruid, én voor weidevogels als grutto’s en kieviten.
4

Bodem
Bodem Veen
Type landgebruik Recreatie (incl. watersport)
Kenmerken Laag veenland en moerasbos
Tijdstip 14:00
Lichtinval 200 Lux
Geur Neutraal, sommige plekken dieper in het bos en dieper in de grond
methaanachtig.
Diepte (cm) Kleur pH Vochtigheid (%) Temperatuur
( 0 C)
Consistentie Bijzonderheden
0-20 (donker) 5,3 30 9 Bolletjes van te referentie pH: De
bruin
draaien, korrels meter in neutraal
zichtbaar
water was 5,9
60-80 Zwart 5,0 40 8,2
100-120 Zwart 4,9 50 8 Geen bolletjes Praktisch bijna
van te draaien, te niet uit de bodem
veel blubber te krijgen omdat
het volledig
vloeibaar was
5

Vegetatie
Plantengezelschap Successiestadium
Planten soort
kensoort Begeleidende
soort
Dominante
soort
Moslaag Kruidlaag Struiklaag Boomnlaag Bijzonderheden
Blaasjeskruid Vleesetende plant
omdat er weinig
stikstof in de bodem
zit
Bramen X X
Brandnetels X X
Gele lis X X
Gras X X
Grauwe wilg X X X
Haakmos X X
Haarmos X X
Hoefblad X X
Kalende
boterbloem
X X
Kamperfoelie X X
Kruipende
boterbloem
X X
Liesgras X X Ovale afgeplatte
stengel, waterkant.
Salamandereitjes
dubbelgevouwen
blaadjes
Lijsterbes X X
Moeras
‘vergeet-menietje’
X X
Moerasspirea X X
Oever zeggers X X Driehoekige stengel.
Blauwgroen (door
voedsel te kort)
Pitrus X X X Goede lampenlont
als de stengel
afgepelt is.
Riet X X
Ruwe berk X X
Speenkruid X X Voorjaarsbloem,
knolletjes met
reservevoedsel
Sterrenmos X X
Veenmos 1 X X X Slierten > dood aan
de onderkant, groen
aan de bovenkant.
Verzuren de grond
Veenmos 2 X X X Spons
Watermunt X X
Waterzuring X X Eetbaar (thee)
Vierkante stengel
Kruislings geplaatste
blaadjes
Zomereik X X
Zwarte els X X x Rond blad
Berkenzwam Schimmel Dodelijk (wit)
Tondelzwam Brandbaar (zwart) Lijkt op een olifantenpoot
6

Uitkomst gevonden beestjes in de sloot/waterkant
1. Pissebedden
2. Bloedzuiger
3. Platte huisjesslak (nog even verder opzoeken, was heel plat)
4. Spin
5. Springstaarten
6. Geelgerande waterkever
7. Schaatsenrijder
8. Rode mier
7

Vogels
Verwachte vogel waarnemingen:
Het gebied typeert zich door een afwisseling van sloten, elsbomen, Berken en diverse dichte struiken
in de onderlaag. In dit typische veengebied verwachten we een breed scala aan vogels waar te
kunnen nemen. Gezien de aanwezigheid van waterwegen verwachten we Blauwe reigers, diverse
eenden soorten en meerkoeten waar te nemen. Daarnaast verwachten we typische oevervogels
waar te nemen als karakieten en rietzangers. In het moerasbos verwachten we diverse zangvogels
zoals roodborsten, merels, pimpelmezen en koolmezen waar te nemen.
Waargenomen vogels:
Pimpelmees Groenling Koolmees Roodborst
Wilde eend Knobbelzwaan Winterkoning Vink
Tjiftjaf Merel Vlaamse Gaai Zwarte kraai
Blauwe reiger Buizerd Canadese gans Meerkoet
Lepelaar (overvliegend)
8

Plaats van de boring: Soest
Crailo is als landgoedbos aangelegd. De oude beukenlanen, kronkelende paden, akkers en de vele
doorkijkjes zijn hiervoor kenmerkend. Het ‘hoogtepunt’ is de Trapjesberg. Er liggen behoorlijke
stukken bouwland in dit verder overwegend met bos beplante gebied.
9

Bodem
Bodem Zand
Type landgebruik Recreatie
Kenmerken Bossen en buitenplaatsen
Tijdstip 15:30
Lichtinval 25-50 Lux (half schaduw)
Geur neutraal, houtgeur
Diepte (cm) Kleur pH Vochtigheid Temperatuur
(%)
( 0 Consistentie Bijzonderheden
C)
0-20 Bruin 4 15 12 Humuslaag, referentie pH:
zandig
De meter in
neutraal water
was 5,0, niet
betrouwbaar
60-80 Midden-licht
bruin met
strepen grijs
3,93 10 10 Uitspoelinglaag
100-120 licht
bruin/blond
4,53 15 9 Moedermateriaal
uit ijstijd, kleine
steentjes, fijn
zand
10

Vegetatie
Plantengezelschap Successiestadium
Planten soort
kensoort Begeleidende
soort
Dominante
soort
Moslaag Kruidlaag Struiklaag Boomnlaag Bijzonderheden
Amerikaanse
eik
X X
Beuk X X
Bochtige smele
gras
X x
Brede stekel
Varen
X X
Den X X X Duplonaalden
Gele dovenetel X X
Haarmos X
Hulst X X
Larix X X Legionaalden
(veel)
Lijsterbes X X
Ruwe berk X X
Spar X X X Solonaalden.
Fijne spar: lange kegels zonder schubben & Douglas spar: kegels met schubben
Tamme
kastanje
X X
Vogelkers X X
Zomer eik X X
11

Vogels
Verwachte vogel waarnemingen:
In een gemengd naaldbos met een minimale struiklaag verwachten we typische bosvogels zoals
diverse mezensoorten, spechten en vinken.
Waargenomen vogels:
Pimpelmees Koolmees Roodborst Vink
Tjiftjaf Merel Winterkoning Buizerd
Wespendief (det. onzeker)
12

Plaats van de boring: Eemnes
13

Bodem
Bodem Klei
Type landgebruik Landbouw
Kenmerken Polder
Tijdstip 17:00
Lichtinval 30 Lux
Geur neutraal, slootgeur
Diepte
(cm)
Kleur pH Vochtigheid (%) Temperatuur ( 0 C) Consistentie
0-20 Grijs/bruin 6.7 6 (redelijk nat) 12 Klei zand
40-50 Grijs 7.1 6.5 10 Kneedbaar klei
70-80 Grijs/zwart/bruin 7.0 8 (nat) 9 Klei met veen
14

Vegetatie
Plantengezelschap Successiestadium
Planten soort
kensoort Begeleidende
soort
Dominante
soort
Moslaag Kruidlaag Struiklaag Boomnlaag Bijzonderheden
Brandnetels X X Verstoring
Fluitenkruid X X
Geknikte
vossenstaart
X X
Glad walstro X X
Ingezaaid gras X X X Veeteelt
Kruipende
boterbloem
X X
Riet X X
Speenkruid X X
Veldzuring X X
Vossenstaart X X
Waterranonkel X Gaat algengroei
tegen
15

Vogels
Verwachte vogel waarnemingen:
In een polderlandschap aan het eind van de maand maart verwachten we vele weidevogels aan te
treffen zoals, grutto, scholekster, diverse ganzensoorten, en de kieviet. Dankzij de relatief hoge
temperatuur in de maand maart verwachten we dat vele zomergasten al gearriveerd zijn.
In het gebied was tevens een wiel aanwezig. Dit betekent dat we ook enkele watervogels verwachten
aan te treffen.
Waargenomen vogels:
Meerkoet Knobbelzwaan Lepelaar Wilde eend
Zwarte Kraai Kolgans Grauwe gans Brandgans
Gruto Scholekster Kieviet Kokmeeuw
Torenvalk Spreeuw Zwarte kraai
16

Conclusie
Vegetatie en bodem:
Er is meer variatie in plantensoorten bij Oud Loosdrecht en Soest dan bij Eemnes. Er zijn meer
begroeiingslagen en successie stadia te onderscheiden. In Eemnes hebben we te maken met een
pioniersfase die ook kunstmatig zo behouden wordt en in het naaldbos van Soest is er sprake van
een verder successie stadium, het bos. Hiermee gepaard zien we meer plantsoorten. Ook door de
vele verschillende lagen begroeiing in Oud Loosdrecht en Soest zien we dat er ruimte is voor veel
verschillende plantsoorten (kruidlaag, struiklaag en boomlaag). Wat een kenmerkend verschil is
tussen Oud Loosdrecht en Soest is de vegetatie ten gevolge van de bodem soorten. De moerassige
bodem met veel vocht en voedingsstoffen uit het veen maken begroeiing van mossen mogelijk in
Oud Loosdrecht.
Aan de hand van de landschapstekeningen is het grootste verschil op te merken in hoeveelheid
schaduw en luwte dat gecreëerd wordt. In het Naaldbos is deze maximaal, in Soest wisselend en in
Eemnes minimaal. Dit heeft zijn consequenties voor bepaalde soorten die kunnen leven die
afhankelijk zijn van schaduw en/of beschutte plekken.
Vogelwaarnemingen:
Het is duidelijk dat we in het gemengde naaldbos in een zandgrondgebied minder vogelsoorten
hebben kunnen waarnemen. Dat kan liggen aan het feit dat het een redelijk dicht bos is wat
eventuele waarnemingen kan belemmeren. We hebben echter geen andere soorten kunnen horen
terwijl de lente zijn intrede heeft gedaan en de (zangvogels) alweer actief zijn. Het bos kan ook
simpelweg minder afwisselend en voedselrijk zijn dan de andere twee gebieden wat een kleiner
aantal (soorten) vogels kan herbergen. We hebben wel, de voor de verschillende biotopen, typische
vogels aangetroffen. Weidevogels in de polder, zangvogels in het bos en watervogels en zangvogels
in het moerasbos.
17