el papel de la vergüenza y del amor a la belleza moral en la ...
el papel de la vergüenza y del amor a la belleza moral en la ...
el papel de la vergüenza y del amor a la belleza moral en la ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
INTRODUCCIÓN<br />
El pres<strong>en</strong>te trabajo ti<strong>en</strong>e por objeto <strong>el</strong> estudio d<strong>el</strong> conjunto <strong>de</strong><br />
virtu<strong>de</strong>s que constituy<strong>en</strong> lo que Santo Tomás l<strong>la</strong>maba “partes”<br />
integrales <strong>de</strong> <strong>la</strong> temp<strong>la</strong>nza o condiciones necesarias <strong>de</strong> su exist<strong>en</strong>cia.<br />
Veremos como estas condiciones necesarias (si bi<strong>en</strong> no sufici<strong>en</strong>tes)<br />
se reduc<strong>en</strong> a dos: <strong>la</strong> <strong>vergü<strong>en</strong>za</strong> y <strong>la</strong> honestidad o <strong>amor</strong> a <strong>la</strong> b<strong>el</strong>leza<br />
<strong>moral</strong>. Al hab<strong>la</strong>r <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vergü<strong>en</strong>za</strong> trataremos <strong>de</strong> una virtud muy<br />
r<strong>el</strong>acionada con <strong>el</strong><strong>la</strong>: <strong>el</strong> pudor. Es evi<strong>de</strong>nte que, por su misma<br />
<strong>de</strong>finición, <strong>vergü<strong>en</strong>za</strong> y honestidad juegan un pap<strong>el</strong> fundam<strong>en</strong>tal <strong>en</strong><br />
<strong>la</strong> educación <strong>de</strong> <strong>la</strong> temp<strong>la</strong>nza, y convi<strong>en</strong>e estudiar<strong>la</strong>s a fondo. El<br />
trabajo concluirá con un estudio d<strong>el</strong> pap<strong>el</strong> <strong>de</strong> los s<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
educación <strong>moral</strong>.<br />
1. Partes integrales<br />
Recor<strong>de</strong>mos que con <strong>el</strong> nombre <strong>de</strong> partes integrales <strong>de</strong> una<br />
virtud, Santo Tomás <strong>de</strong>signa <strong>la</strong>s condiciones requeridas<br />
necesariam<strong>en</strong>te por <strong>el</strong><strong>la</strong>, pero que no constituy<strong>en</strong> su es<strong>en</strong>cia 1 . Es<br />
<strong>de</strong>cir, que <strong>el</strong><strong>la</strong>s so<strong>la</strong>s no hac<strong>en</strong> <strong>la</strong> virtud (no son condición sufici<strong>en</strong>te),<br />
pero sin <strong>el</strong><strong>la</strong>s no se da <strong>la</strong> virtud (son condición necesaria). En<br />
principio, y aunque resulte sorpr<strong>en</strong><strong>de</strong>nte, <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> <strong>la</strong> temp<strong>la</strong>nza,<br />
Santo Tomás consi<strong>de</strong>ra como tales sólo dos: <strong>la</strong> <strong>vergü<strong>en</strong>za</strong>, “que nos<br />
hace huir <strong>de</strong> <strong>la</strong> torpeza que implica <strong>el</strong> acto <strong>de</strong> <strong>la</strong> intemperancia” 2 , y <strong>la</strong><br />
honestidad, que nos inclina a amar <strong>la</strong> b<strong>el</strong>leza intrínseca <strong>de</strong> los actos<br />
virtuosos <strong>de</strong> <strong>la</strong> temp<strong>la</strong>nza. A cada una <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>la</strong>s Santo Tomás <strong>de</strong>dica<br />
una cuestión <strong>en</strong> <strong>la</strong> Summa Theologiae: <strong>la</strong> 144 y <strong>la</strong> 145 <strong>de</strong> <strong>la</strong> Secunda<br />
Secundae, respectivam<strong>en</strong>te.<br />
En cierto modo, y aunque no es incluida por Santo Tomás <strong>en</strong>tre<br />
<strong>la</strong>s partes integrales, también <strong>la</strong> tristeza como pasión pue<strong>de</strong> (pero no<br />
necesariam<strong>en</strong>te) ayudar a <strong>la</strong> virtud <strong>de</strong> <strong>la</strong> temp<strong>la</strong>nza, pues “pert<strong>en</strong>ece<br />
a <strong>la</strong> virtud <strong>en</strong>tristecerse mo<strong>de</strong>radam<strong>en</strong>te por aqu<strong>el</strong>lo por lo que se ha<br />
<strong>de</strong> s<strong>en</strong>tir tristeza (...). A<strong>de</strong>más <strong>el</strong>lo es útil para huir d<strong>el</strong> mal, pues así<br />
como a los bi<strong>en</strong>es se les busca con mayor prontitud por su<br />
d<strong>el</strong>ectación, así a los males se les evita con mayor fortaleza por <strong>la</strong><br />
tristeza que ocasionan. Debe <strong>de</strong>cirse, pues, que <strong>la</strong> tristeza por <strong>la</strong>s<br />
cosas que son propias <strong>de</strong> <strong>la</strong> virtud no pue<strong>de</strong> coexistir con <strong>la</strong> virtud, ya<br />
que <strong>la</strong> virtud se comp<strong>la</strong>ce <strong>en</strong> lo que le es propio; pero <strong>la</strong> tristeza por<br />
aqu<strong>el</strong><strong>la</strong>s cosas que son contrarias a <strong>la</strong> virtud <strong>la</strong> experim<strong>en</strong>ta<br />
mo<strong>de</strong>radam<strong>en</strong>te <strong>la</strong> virtud” 3<br />
2