Conductas antisociales y delictivas en adolescentes infractores y no ...
Conductas antisociales y delictivas en adolescentes infractores y no ...
Conductas antisociales y delictivas en adolescentes infractores y no ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
204 ANA MARÍA SANABRIA Y ANA FERNANDA URIBE RODRÍGUEZ<br />
of biological and evolutionary differ<strong>en</strong>ces which could be affecting the expression of this type of<br />
behavior and therefore the preparation of prev<strong>en</strong>tion programs, bearing in mind its progressive nature<br />
and some groups which are persist<strong>en</strong>t over time.<br />
Key words: criminal conduct, antisocial conduct, adolesc<strong>en</strong>ce, off<strong>en</strong>der and <strong>no</strong>n-off<strong>en</strong>der.<br />
Resumo<br />
Se estudam as manifestações da conduta anti-social e delitiva em dois grupos de adolesc<strong>en</strong>tes hom<strong>en</strong>s<br />
e mulheres <strong>en</strong>tre os 12 e os 18 a<strong>no</strong>s de idade. A mostra esteve conformada por 179 adolesc<strong>en</strong>tes, 72<br />
infratores de lei e 107 não infratores. A idade média da amostra foi de 15.0 a<strong>no</strong>s, com um desvio<br />
standard de 1.828. Os resultados mostram que existem difer<strong>en</strong>ças na freqüência de comportam<strong>en</strong>tos<br />
anti-sociais e comportam<strong>en</strong>tos delitivos <strong>en</strong>tre os dois grupos de adolesc<strong>en</strong>tes. Os adolesc<strong>en</strong>tes não<br />
infratores informaram uma maior freqüência de condutas anti-sociais e delitivas em comparação com<br />
os infratores. Quanto à idade se observa que existem difer<strong>en</strong>ças significativas <strong>en</strong>tre os adolesc<strong>en</strong>tes<br />
de 12 a 13 a<strong>no</strong>s e os adolesc<strong>en</strong>tes de 16 a 17 a<strong>no</strong>s e 18 a<strong>no</strong>s, s<strong>en</strong>do os últimos que mais apres<strong>en</strong>taram<br />
estes comportam<strong>en</strong>tos; dados que mostram o início cedo e progressivo do comportam<strong>en</strong>to. Os varões<br />
adolesc<strong>en</strong>tes apres<strong>en</strong>tam uma meia maior na conduta anti-social e na conduta delitiva comparada<br />
com as mulheres, com difer<strong>en</strong>ças estatisticam<strong>en</strong>te significativas. Se sugere levar em conta em<br />
estudos similares difer<strong>en</strong>ças biológicas e evolutivas que possam estar influindo na manifestação<br />
destes tipos de comportam<strong>en</strong>tos e em conseqüência a geração de programas que possam prev<strong>en</strong>ir sua<br />
manifestação, levando em conta seu caráter progressivo e em alguns grupos persist<strong>en</strong>te <strong>no</strong> tempo.<br />
Palavras chave: conduta delitiva, conduta anti-social, adolescência, infrator e não infrator.<br />
Introducción<br />
Tradicionalm<strong>en</strong>te, la adolesc<strong>en</strong>cia ha<br />
repres<strong>en</strong>tado un periodo crítico <strong>en</strong> el inicio y/o<br />
increm<strong>en</strong>to de problemas del comportami<strong>en</strong>to,<br />
específicam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el antisocial y delictivo,<br />
temas que atra<strong>en</strong> el interés de los ci<strong>en</strong>tíficos.<br />
Este interés se exti<strong>en</strong>de si se cu<strong>en</strong>tan los últimos<br />
datos de preval<strong>en</strong>cia de la población adolesc<strong>en</strong>te<br />
colombiana. En ésta se observa, por ejemplo, que<br />
<strong>en</strong> la última década se han duplicado los casos<br />
de conductas <strong>delictivas</strong> emitidas por jóv<strong>en</strong>es<br />
m<strong>en</strong>ores de 18 años (cada hora, cinco m<strong>en</strong>ores<br />
son det<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> el país, 2007, marzo 08).<br />
En Colombia, la Procuraduría G<strong>en</strong>eral de la<br />
Nación (2007) reportó, <strong>en</strong> el año 1998, 18.784<br />
actos delictivos emitidos por m<strong>en</strong>ores de 18 años.<br />
En el año 2008, según el Instituto Colombia<strong>no</strong> de<br />
Bi<strong>en</strong>estar Familiar [ICBF] se cometieron más de<br />
29.000 actos delictivos, <strong>en</strong>tre ellos homicidios y<br />
hurtos por parte de m<strong>en</strong>ores de edad (2009). En<br />
Santiago de Cali, <strong>en</strong> el año 2003, hubo 3.677<br />
jóv<strong>en</strong>es que pres<strong>en</strong>taron conductas <strong>delictivas</strong>,<br />
si<strong>en</strong>do el hurto el acto delictivo más preval<strong>en</strong>te<br />
<strong>en</strong> ambos sexos (Sanabria y Uribe, 2007).<br />
En el año 2005, <strong>en</strong> esta misma ciudad, 4.066<br />
jóv<strong>en</strong>es m<strong>en</strong>ores de edad fueron det<strong>en</strong>idos por<br />
emitir difer<strong>en</strong>tes actos delictivos (Procuraduría<br />
G<strong>en</strong>eral de la Nación, 2007)).<br />
La alta participación de jóv<strong>en</strong>es <strong>en</strong> actos<br />
<strong>antisociales</strong> y delictivos es una am<strong>en</strong>aza pot<strong>en</strong>cial<br />
para el desarrollo individual, social y económico<br />
de un país (Morales, 2008; Organización<br />
Mundial de la Salud [OMS], 2003). Un costo<br />
individual por el aislami<strong>en</strong>to y el rechazo<br />
social al que se v<strong>en</strong> expuestos los jóv<strong>en</strong>es<br />
delincu<strong>en</strong>tes. Adicionalm<strong>en</strong>te, los jóv<strong>en</strong>es con<br />
estas características atraviesan sin éxito por los<br />
procesos de educación formal, debido a ello se<br />
involucran <strong>en</strong> actividades marginales y de alto<br />
riesgo psicosocial (Moffitt y Caspi, 2001).<br />
El costo de la delincu<strong>en</strong>cia implica familias<br />
desintegradas y relaciones y valores, <strong>en</strong> el<br />
núcleo familiar, deteriorados; jóv<strong>en</strong>es muertos<br />
prematuram<strong>en</strong>te, y con ello, pérdida del capital<br />
huma<strong>no</strong> y de vidas humanas productivas, y un<br />
precio económico debido a la alta y costosa