01.04.2020 Views

Analisis cualitativo del flujo de agua de infiltracion para el control del drenaje de una estructura de pavimento flexible en la ciudad de Bogota D.C., 2009

El presente artículo describe el objetivo, metodología, interpretación y conclusiones de un análisis cualitativo y experimental para determinar la viabilidad de un sistema de drenaje que contempla la inclusión de gradaciones abiertas en la estructura de pavimento, y evaluar la mejora con respecto a la estructura de pavimentos convencional. La metodología empleada para el desarrollo de la investigación se efectuó en diferentes etapas. En la primera se obtuvieron las carpetas asfálticas en la Cra. 13A con Calle 79, en el sector del Lago de la ciudad de Bogotá D.C., luego se efectuó un recorrido por la zona cercana al lugar, con el fin de hacer un registro fotográfico de casos donde se presenta la situación de estudio, para así seleccionar un material de soporte que permitiera evidenciar el fenómeno de posible deterioro de algunos pavimentos flexibles en la ciudad desde el punto de vista del drenaje interno. Como segunda parte, se realizó la caracterización del material de base, subbase y base abierta; como tercera etapa se construyeron dos modelos experimentales; el modelo de una estructura de pavimento flexible convencional y el modelo de la estructura de pavimento flexible con adición de una base abierta que sirviera de drenaje interno; posteriormente, se finalizó con la interpretación y conclusiones de los resultados obtenidos.

El presente artículo describe el objetivo, metodología, interpretación y conclusiones de un análisis cualitativo y experimental para determinar la viabilidad de un sistema de drenaje que contempla la inclusión de gradaciones abiertas en la estructura de pavimento, y evaluar la mejora con respecto a la estructura de pavimentos convencional.

La metodología empleada para el desarrollo de la investigación se efectuó en diferentes etapas. En la primera se obtuvieron las carpetas asfálticas en la Cra. 13A con Calle 79, en el sector del Lago de la ciudad de Bogotá D.C., luego se efectuó un recorrido por la zona cercana al lugar, con el fin de hacer un registro fotográfico de casos donde se presenta la situación de estudio, para así seleccionar un material de soporte que permitiera evidenciar el fenómeno de posible deterioro de algunos pavimentos flexibles en la ciudad desde el punto de vista del drenaje interno. Como segunda parte, se realizó la caracterización del material de base, subbase y base abierta; como tercera etapa se construyeron dos modelos experimentales; el modelo de una estructura de pavimento flexible convencional y el modelo de la estructura de pavimento flexible con adición de una base abierta que sirviera de drenaje interno; posteriormente, se finalizó con la interpretación y conclusiones de los resultados obtenidos.

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

impermeable impidi<strong>en</strong>do <strong>el</strong> <strong>dr<strong>en</strong>aje</strong> rápido a través <strong>de</strong><br />

<strong>el</strong><strong>la</strong>. El <strong>agua</strong> atrapada finalm<strong>en</strong>te toma <strong>la</strong>s cargas <strong>de</strong><br />

los vehículos y <strong>la</strong>s transmite <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s direcciones,<br />

inclusive hacia arriba a manera <strong>de</strong> subpresión sobre <strong>la</strong><br />

base <strong>de</strong> <strong>la</strong> carpeta, tratando <strong>de</strong> levantar<strong>la</strong> y <strong>de</strong>struir<strong>la</strong>.<br />

Con base <strong>en</strong> <strong>el</strong> anterior f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong> comportami<strong>en</strong>to,<br />

se consi<strong>de</strong>ra <strong>la</strong> conv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> implem<strong>en</strong>tar un sistema<br />

<strong>de</strong> <strong>dr<strong>en</strong>aje</strong> con gradaciones abiertas <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>estructura</strong> <strong>de</strong><br />

<strong>pavim<strong>en</strong>to</strong> <strong>flexible</strong>, <strong>para</strong> permitir <strong>el</strong> <strong>dr<strong>en</strong>aje</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>agua</strong>s<br />

<strong>de</strong> infiltración.<br />

En este artículo se pres<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> análisis <strong>de</strong> dos mo<strong><strong>de</strong>l</strong>os<br />

experim<strong>en</strong>tales, con los cuales fue posible <strong>de</strong>mostrar <strong>la</strong><br />

importancia <strong>de</strong> incluir <strong>una</strong> capa <strong>de</strong> <strong>dr<strong>en</strong>aje</strong> <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

EP.<br />

Marco Teórico<br />

Pavim<strong>en</strong>tos Flexibles. 1<br />

Este tipo <strong>de</strong> <strong>pavim<strong>en</strong>to</strong>s está formado por <strong>una</strong> carpeta<br />

bituminosa apoyada g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te sobre dos capas<br />

no rígidas, <strong>la</strong> base y <strong>la</strong> subbase. No obstante, pue<strong>de</strong><br />

prescindirse <strong>de</strong> cualquiera <strong>de</strong> estas capas <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s particu<strong>la</strong>res <strong>de</strong> cada obra.<br />

Los diseños comunes <strong>de</strong> <strong>pavim<strong>en</strong>to</strong>s no proporcionan<br />

sufici<strong>en</strong>te <strong>dr<strong>en</strong>aje</strong>. 2<br />

Durante <strong>la</strong>s décadas anteriores, <strong>el</strong> <strong>en</strong>foque primario <strong>en</strong><br />

<strong>el</strong> diseño <strong>de</strong> <strong>pavim<strong>en</strong>to</strong>s se ha basado <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>nsidad<br />

y <strong>en</strong> <strong>la</strong> estabilidad, más que <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>dr<strong>en</strong>aje</strong>. Puesto que<br />

<strong>el</strong> diseño <strong>de</strong> <strong>pavim<strong>en</strong>to</strong>s está basado <strong>en</strong> los esfuerzos<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> subrasante y <strong>en</strong> <strong>la</strong>s capas <strong>de</strong> soporte bajo <strong>una</strong><br />

condición saturada (pero sin <strong>la</strong> evaluación <strong>de</strong> los efectos<br />

dinámicos <strong><strong>de</strong>l</strong> impacto <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ruedas cuando hay <strong>agua</strong> que<br />

usualm<strong>en</strong>te está atrapada <strong>en</strong> <strong>la</strong>s secciones <strong>estructura</strong>les),<br />

<strong>en</strong>tonces se ha asumido ampliam<strong>en</strong>te que <strong>el</strong> <strong>dr<strong>en</strong>aje</strong> no<br />

es importante. Casi todos los <strong>pavim<strong>en</strong>to</strong>s que se han<br />

construido durante <strong>la</strong>s décadas anteriores, son sistemas<br />

<strong>de</strong> <strong>dr<strong>en</strong>aje</strong> <strong>de</strong>masiado l<strong>en</strong>tos, lo que hace que éstos<br />

cont<strong>en</strong>gan <strong>agua</strong> libre durante períodos importantes <strong>de</strong><br />

tiempo. Luego <strong>de</strong> que se ha <strong>de</strong>terminado <strong>el</strong> método o<br />

fórmu<strong>la</strong> <strong>de</strong> diseño haya sido utilizado por un número <strong>de</strong><br />

años y se haya logrado apreciar daños prematuros <strong>en</strong><br />

esos <strong>pavim<strong>en</strong>to</strong>s, <strong>la</strong> solución común que se le ha dado<br />

a este problema ha sido modificar <strong>el</strong> método o <strong>la</strong> fórmu<strong>la</strong><br />

<strong>para</strong> proporcionar mayores espesores a <strong>la</strong>s capas<br />

1. MONTEJO, Alfonso. (2008) “Ing<strong>en</strong>iería <strong>de</strong> Pavim<strong>en</strong>tos” Tomo 1.<br />

Universidad Católica <strong>de</strong> Colombia, 3ª Edición. pp. 1. Colombia.<br />

2. CEDERGREN, Harry (1987) “Drainage of Highway and Airfi<strong>el</strong>d<br />

pavem<strong>en</strong>ts”. Robert E. Krieger Publishing Company. pp. 9. U.S.A.<br />

3. CEDERGREN, Harry. “Drainage of Highways”. pp 17-21.<br />

<strong>estructura</strong>les, increm<strong>en</strong>tar <strong>el</strong> porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> cem<strong>en</strong>to<br />

u otros estabilizantes o hacer otras modificaciones <strong>en</strong><br />

algunos <strong>de</strong>talles, <strong>para</strong> int<strong>en</strong>tar mejorar <strong>el</strong> diseño pero sin<br />

<strong>la</strong> preocupación <strong>de</strong> mejorar <strong>el</strong> <strong>dr<strong>en</strong>aje</strong>. Por consigui<strong>en</strong>te,<br />

<strong>la</strong>s bases y subbases estabilizadas y compactadas usadas<br />

comúnm<strong>en</strong>te ti<strong>en</strong><strong>en</strong> baja permeabilidad.<br />

Factores básicos. 3<br />

Los <strong>pavim<strong>en</strong>to</strong>s ti<strong>en</strong><strong>en</strong> gran<strong>de</strong>s superficies expuestas a<br />

<strong>la</strong>s condiciones ambi<strong>en</strong>tales, lluvias y al tráfico.<br />

Cuando aum<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> <strong>agua</strong> <strong>en</strong> los materiales<br />

<strong>de</strong> base y subbase, se da <strong>una</strong> disminución <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

capacidad portante <strong>de</strong> éstos y un increm<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> tasa<br />

<strong>de</strong> pérdida <strong>de</strong> serviciabilidad <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>pavim<strong>en</strong>to</strong>. Cuando <strong>el</strong><br />

<strong>agua</strong> satura totalm<strong>en</strong>te estas capas y ll<strong>en</strong>a los vacíos y<br />

los espacios o <strong>la</strong>s aperturas <strong>en</strong> los límites <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s capas,<br />

<strong>la</strong>s cargas pesadas aplicadas por <strong>la</strong>s ruedas a <strong>la</strong> capa<br />

<strong>de</strong> rodadura <strong>de</strong> esos <strong>pavim<strong>en</strong>to</strong>s, produc<strong>en</strong> impactos <strong>en</strong><br />

<strong>el</strong> <strong>agua</strong> que son com<strong>para</strong>bles a <strong>la</strong> acción <strong>de</strong> un tipo <strong>de</strong><br />

“martillo <strong>de</strong> <strong>agua</strong>”. Las presiones <strong>de</strong> los pulsos <strong>de</strong> <strong>agua</strong><br />

que se dan por <strong>la</strong> acción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ruedas pue<strong>de</strong>n acumu<strong>la</strong>r<br />

su efecto dañino causando, no sólo erosión y expulsión<br />

<strong>de</strong> material, sino <strong>la</strong> <strong>el</strong>iminación, por levantami<strong>en</strong>to, <strong><strong>de</strong>l</strong><br />

material asfáltico que compone <strong>la</strong>s capas estabilizadas<br />

<strong>de</strong> base y subbsase. La acción <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>agua</strong> también pue<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>sintegrar bases tratadas con cem<strong>en</strong>tos, <strong>de</strong>bilitando <strong>la</strong>s<br />

capas por <strong>el</strong> reacomodo <strong>de</strong> finos <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>estructura</strong> interna,<br />

sobrecargando <strong>la</strong> subrasante por los nuevos espesores<br />

insufici<strong>en</strong>tes, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> otros efectos dañinos.<br />

Un vehículo que circu<strong>la</strong> sobre <strong>el</strong> <strong>pavim<strong>en</strong>to</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong><br />

presión <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> fondo <strong>de</strong> <strong>la</strong> losa o <strong>la</strong> carpeta <strong>flexible</strong>, y<br />

<strong>la</strong> subrasante, lo que permite liberar <strong>agua</strong> (si hay <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

subrasante) y hace que ésta fluya <strong>en</strong> <strong>una</strong> dirección <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> que pueda escapar. La magnitud <strong>de</strong> <strong>la</strong> presión es, por<br />

supuesto, <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>flexión <strong>de</strong> <strong>la</strong> carpeta o losa<br />

<strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>pavim<strong>en</strong>to</strong> y <strong><strong>de</strong>l</strong> grado <strong>de</strong> confinami<strong>en</strong>to <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>agua</strong>. El<br />

<strong>agua</strong> <strong>en</strong> principio sólo escapa a través <strong>de</strong> <strong>la</strong>s juntas o <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s grietas exist<strong>en</strong>tes, estos sitios <strong>de</strong> liberación <strong>de</strong> presión<br />

<strong>de</strong> <strong>agua</strong>s no son sufici<strong>en</strong>tes y por lo tanto <strong>la</strong> carpeta ti<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

a levantarse y <strong>de</strong>struirse con <strong>el</strong> paso <strong>de</strong> vehículos, como<br />

se pue<strong>de</strong> apreciar <strong>en</strong> <strong>la</strong> Fotografía 1.<br />

Juntas y grietas sin s<strong>el</strong><strong>la</strong>r <strong>de</strong> <strong>la</strong>s losas (equival<strong>en</strong>tes a<br />

capas permeables y grietas <strong>en</strong> <strong>pavim<strong>en</strong>to</strong>s <strong>flexible</strong>s)<br />

permit<strong>en</strong> que <strong>el</strong> <strong>agua</strong> ingrese a <strong>la</strong> <strong>estructura</strong> <strong><strong>de</strong>l</strong> <strong>pavim<strong>en</strong>to</strong><br />

y que se acumule <strong>de</strong>bajo <strong>de</strong> <strong>la</strong> interfaz Capa <strong>de</strong> Rodadura<br />

(CR) y Base Granu<strong>la</strong>r (BG).<br />

La junta es <strong>de</strong>sviada mi<strong>en</strong>tras que <strong>una</strong> carga se mueve<br />

a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> losa. El <strong>agua</strong> que está bajo <strong>la</strong> losa <strong>de</strong><br />

Infra<strong>estructura</strong> Vial • N º 22 • Agosto <strong>2009</strong> 23

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!